NACIONALNI STADION SRBIJE

NACIONALNI STADION SRBIJE

• Predstavljanje trenutnog stanja sportske / stadijumske infrastrukture

• Predstavljanje UEFA standarda za izgradnju / rekonstrukciju stadiona

• Predstavljanje UEFA procesa razvoja projekta

• Plan koraka za podnošenje prijave UEFA-i za domaćinstvo EURO 2020

• Predstavljanje mogućih lokacija / analiza

• Predstavljanje modela potencijalne investicione strukture

• Zahtevi i zabrinutosti potencijanih investitora

• Sledeći koraci

Cilj prezentacije

Prva Generacija: • Veliki kapaciteti (150,000 gledalaca)

• Minimalna briga za komfor gledalaca

• Tribine bez sedišta (stajanje)

• Bez propratnih komercijalnih sadržaja

Razvoj stadiona kroz istoriju

Druga Generacija: • Uticaj pojave TV-a i prenosa sportskih događaja

• Uvodi se osvetljenje na stadionima

• Akcenat na veći komfor gledalaca (sedišta)

• Uvođenje propratnog sadržaja (hrana i piće)

Treća Generacija:

• Fokus na gledaoce, porodičnu zabavu, sigurnost i bezbednost

• Većinski izvor prihoda je od suvenira, restorana i televizijskih prava

Razvoj stadiona kroz istoriju

Četvrta Generacija: • Uticaj digitalne televizije, satelitske i internet

komunikacije

o Optimalno osvetljenje i akustika za kvalitetni prenos sportskog događaja

• Povećan kapacitet

• Stvaranje uslova za korporativna sponzorstva

Peta Generacija: • Urbanistička regeneracija zapuštenih delova grada i regiona

• Stadioni kao fokusne tačke razvoja za:

o Stambene objekte

o Komercijalne objekte

o Maloprodajne objekte

Primeri: Barselona, Lisabon, London, Filadelfija

• Olimpijski Stadion u Londonu

o 6,800 stanova

o Najveći šoping centar u Londonu

o 12 škola, 3 doma zdravlja, 120 ha parkova, 35 km pešačkih - biciklističkih staza

o 8,000 novih radnih mesta

Razvoj stadiona kroz istoriju

Srbija ima stadione druge generacije

• Prema najavama, nakon 2015. godine, ni na jednom stadionu u Srbiji neće moći da se organizuju utakmice UEFA takmičenja (EURO, Champions League, Europa League)

• Nakon 2015. godine, srpska reprezentacija i klubovi će morati da igraju kao domaćini u stranim zemljama

• Srbija će biti u mogućnosti da se kandiduje za domaćina EURO 2020 – UEFA je dala uveravanja da Srbija ima velike šanse da bude jedna od zemalja domaćina EURO 2020 ukoliko se kandiduje i izgradi Nacionalni Stadion

• Poboljšanje srpske sportske infrastrukture – Nacionalni Stadion kao zamajac

• Srbiji je potreban stadion četvrte ili pete UEFA kategorije

Zašto Srbiji treba Nacionalni Stadion?

Ukoliko dođe do razvoja projekta, država Srbija može da ima koristi u sledećim oblastima:

• Biti domaćin takmičenja EURO 2020 će dovesti Srbiju na prve linije evropskog sporta i u isto vreme doneti velike prihode tokom EURO 2020 takmičenja (grupne utakmice i utakmice četvrtine finala)

• Impakt i koristi nakon EURO 2020:

• Sektor turizma – novi konferencioni kapaciteti, simbol prepoznavanja grada

• Sektor Ekonomije – kreiranje novih radnih mesta (pre i nakon izgradnje)

• Sektor Infrastrukture – poboljšanje gradske / regionalne infrastrukture

Primer: Grad Bukurešt (Rumanija) je prihodovao EUR 165 miliona tokom tri dana prilikom održavanja finalne utakmice Euro League 2012 (dva španska kluba)

Nacionalni Stadion - korist za državu Srbiju

Mogu biti postojeći stadioni kojima je potrebna manja rekonstrukcija (kategorija 1), veća rekonstrukcija (kategorija 2) ili novi stadion (kategorija 3) • Stadion treba da zadovolji osnovne kriterijume:

o Dovoljan broj sedišta (min 30.000 za grupnu fazu / min 50.000 za finalne i utakmice domaćeg tima) sa mogućnošću širenja kapaciteta, dodavanja novih tribina, novih komercijalnih sadržaja, VIP zona, Press zona, itd.

o Krovna konstrukcija koja u potpunosti pokriva posetioce o Najnovija tehnološka rešenja (osvetljenje, CCTV, internet, mediji, itd.) o Putevi pristupa i evakuacije objekta po najvišim sigurnosnim standardima o Idealna orijentacija terena u odnosu na sunce i vetar (sever-jug) o Tri principa projektovanja tribina / gledališta:

- Bezbednost - Dobra vidljivost - Udobnost

Osnovni UEFA standardi za izgradnju / rekonstrukciju stadiona (EURO 2020)

• Od kada su UEFA standardi na snazi:

o Nijedan stadion sa manje od 40.000 mesta nije izabran da bude domaćin utakmice finala „UEFA Europa League“

o Nijedan stadion sa manje od 50.000 mesta nije izabran da bude domaćin utakmice finala „EURO“

o Nijedan stadion sa manje od 60.000 mesta nije izabran da bude domaćin utakmice finala „UEFA Champions League“

Srbiji je potreban stadion sa minimum kapacitetom od 50,000 sedišta (UEFA četvrta / peta kategorija)

Osnovni UEFA standardi za izgradnju / rekonstrukciju stadiona (EURO 2020)

• Faza inicijacije (izbor mogućih lokacija, studija izvodljivosti, plan razvoja projekta – budžet, finansiranje, organizacija projekta)

* Urađena je analiza mogućih lokacija

• Faza definisanja (biznis plan – korišćenje stadiona pre i nakon EURO 2020 takmičenja, idejni projekat, idejni urbanistički plan)

• Faza projektovanja

• Faza ugovaranja

• Faza gradnje

• Operativna faza

UEFA zahteva da se prve dve faze kompletiraju pre podnošenja kandidature Srbije za domaćina EURO 2020 (April 2014)

Faze razvoja projekta – UEFA standardi

Ključni koraci koji se moraju ispuniti do aprila 2014:

• Kompletiranje faze inicijacije: • Analiza / izbor mogućih lokacija - urađeno • Studija izvodljivosti • Plan razvoja projekta – budžet, finansiranje, organizacija projekta

• Faza definisanja • Biznis plan – korišćenje stadiona pre i nakon EURO 2020 takmičenja • Idejni projekat • Idejni urbanistički plan

• Garancije Vlade Republike Srbije • Pismo garancije (memorandum) upućeno UEFA-i u kome se garantuje da je

Vlada Republike Srbije partner u EURO 2020 organizaciji i da će pružati podršku projektu rekonstrukcije / izgradnje Nacionalnog Stadiona

Plan koraka za podnošenje prijave za domaćinstvo UEFA EURO 2020

• Veličina lokacije (dovoljno velika da zadovolji nesmetano i bezbedno kretanje svih posetilaca, da omogući smeštanje privremenih UEFA objekata, komercijalne sadržaje, dovoljan broj parking mesta) od 20 – 50 ha

• Transport i pristup (brzi pristup internacionalnom aerodromu, dobar pristup glavnim autoputevima, stanicama javnog prevoza, minimum 3 glavna puta različitih pravaca treba da vode do stadiona) itd.

• Parking mesta (grupna faza - min 315 autobusa i mini buseva, 1500 automobila) na maksimalno 20 minuta peške od stadiona

• Hotelski smeštaj (grupna faza – 2.600 soba, polufinale 5.500 soba od čega 75% u hotelima sa 3 i 4 zvezdice)

Potencijalne lokacije za izgradnju / rekonstrukciju - osnovni UEFA standardi

Potencijalne lokacije za izgradnju / rekonstrukciju

UEFA standardi nas ograničavaju da lokacija Nacionalnog Stadiona mora biti pri većem gradu. Uzimajući sve faktore u

obzir lokacija mora biti u zoni grada Beograda

• Stadion FK Crvena Zvezda – rekonstrukcija

• Stadion FK Rad – rekonstrukcija

• Stadion FK Partizan – rekonstrukcija

• Lamda Development – izgradnja

• Pećinci / Šimanovci – izgradnja

Potencijalne lokacije za izgradnju / rekonstrukciju

Sledeće lokacije su razmatrane / analizirane:

Parametri za analizu lokacija dostupni na zahtev

• Kovilovo – izgradnja

• Stara Pazova – izgradnja

• Borča (Opština Palilula) – izgradnja

• Aerodrom (Institut za stočarstvo) – izgradnja

• N. Beograd (Dr. I. Ribara) – izgradnja

• Država Srbija (Vlada Republike Srbije) nema finansijskih sredstava za izgradnju Nacionalnog Stadiona

• Javno Privatno Partnerstvo (PPP) – jedini realan koncept investiranja

o Privatni Investitor (strani ili domaći)

o Javni Investitor (država Srbija) - u vidu davanja olakšica investitoru

Detalji mogućih PPP modela će biti predstavljeni od strane

G. Alastair Graham-a (KPMG Sports Advisory Services)

Investiciona struktura

Kroz Mace svetsku poslovnu mrežu, projekat Nacionalni Stadion Srbije je inicijalno predstavljen potencijalnim investitorima:

• Inicijalna zainteresovanost je pokazana od strane potencijalnih investitora. Najviši nivo zainteresovanosti je dosada pokazan od strane Francuske kompanije koja je do sada investirala u 4 evropska stadiona

• Dalja profesionalna komunikacija sa potencijalnim investitorima je nemoguća bez definisanja tačne lokacije za razvoj Nacionalnog Stadiona

• Tačna lokacija mora biti definisana kako bi se uradila studija izvodljivosti i biznis model koji bi bili prezentovani potencijalnom investitoru

• Vlada Republike Srbije treba da postigne koncenzus oko lokacije projekta kako bi se pružila neophodna podrška razvoju projekta

• Investitori žele da rade u partnerstvu sa Vladom Republike Srbije

Investitor – zainteresovanost / zabrinutost

Podrška Vlade Republike Srbije i njenih institucija je od vitalnog značaja u sledećim oblastima:

• Vladina podrška kroz garantno pismo UEFA-i

• Upravno-pravna, institucionalna i urbanistička podrška

Davanje odgovarajućeg planskog osnova za izgradnju traženih sadržaja; omogućavanje dobijanja odgovarajućih uslova i dozvola u zakonski predviđenim rokovima

• Infrastruktura prema smernicama UEFA-e

Angažman države / republike / pokrajine / grada neophodan da bi se lokacija opremila infrastrukturno

• Politička podrška

Vlada Republike Srbije – najbitnija podrška

Kako bi smo podneli kandidaturu do određenog roka (april 2014.), potrebno je da se efikasno urade sledeći koraci:

• Formiranje radne grupe za razvoj projekta Nacionalni Stadion Srbije • Odabir lokacije koja će biti ponuđena potencijalnom investitoru

• Odobrenje da se pristupi izradi studije izvodljivosti i plana razvoja projekta

• Odobrenje plana urbanističko / infrastrukturnog razvoja izabrane lokacije

• Vođenje pregovora sa potencijalnim investitorom

Sledeći koraci

Mace d.o.o. Bul. Mihajla Pupina 6, PC Ušće 11070 Belgrade Serbia Tel: +381 11 2200 250 Fax: +381 11 2200 265 E-mail: [email protected] Web: www.macegroup.com

Nacionalni Stadion Srbije - kontakt

Partners:

Stadium A Question of Funding

Belgrade

4th December 2013

1

Stadium Financing Options

2

Financing Influencers – mixed use / multi use

Multi/ mixed use stadium functions/

services

Residential real estate

Conference facilities

Office

Leisure services

(e.g. sports centre)

Hotel

Restaurant and other

F&B outlets Retail parks

Club associated museums

Core tenant requirement

Secondary tenant

requirement

Major music/ cultural events

Other sporting events

3

Financing Influencers -The Corporate Mix

4

Financing Influencers - Naming Rights

Average annual value per seat of current naming right deals

96

70

44

0 20 40 60 80 100 120

Annual value per seat (EUR)

5

Financing of Juventus Stadium

Total development

cost (€120 million)

Loan contract

(€60 million)

Sportfive agreement

(€75 million)

Sale of commercial real estate

(€20.25 million)

6

Financing of Emirates Stadium

Total development

cost (£390 million)

Sponsor (£55 million)

Bond Issue (£260

million)

Naming right and shirt

sponshorship deals

(£100 million)

Real estate development (£130 million)

7

Finacing of Amsterdam Arena

Total development

cost (€127 million)

Shareholder capital (€69

million)

Mortgage (€33 million)

Government subsidy

(€5 million)

Founder capital (€20

million)

8

Market Research and Financial Feasibility Study

Phase 1

Location & site assessment

An understanding of the opportunities and constraints of the potential site

Phase 2

Market analysis

Identification of the catchment area, demand segmentation, analysis of the competition and potential pricing strategies

Phase 3

Stadium conceptualization

Stadium conceptualisation according to planning regulations, market requirements and operational model

Phase 4

Operational forecasts

Estimations of the expected revenues and operating costs associated with the stadium concept

Phase 5

Financial feasibility & funding

Define funding sources, financing structures and the verification of the financial feasibility of the new stadium

Refinement cycle

9

Planning and feasibility – drivers of finding a financial solution

Thank you

Alastair Graham KPMG Sports Advisory Practice