ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIALALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO DLA BRANŻY CHEMICZNEJ REALIZOWANEGO W RAMACH PROJEKTU „TRANSFER WIEDZY W REGIONIE POPRZEZ ROZWÓJ SIECI WSPÓLPRACY” W RAMACH PRIORYTETU VIII REGIONALNE KADRY GOSPODARKI DZIALANIA 8.2 TRANSFER WIEDZY PODDZIALANIA 8.2.2 REGIONALNE STRATEGIE INNOWACJI PROGRAMU OPERACYJNEGO KAPITAL LUDZKI WSPÓLFINANSOWANEGO Z EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU SPOLECZNEGO Gdańsk, kwiecień 2011
67
Embed
NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO DLA … · 2011. 8. 12. · analiza sytuacji rynkowej dla dziaŁalno Ści gospodarczej na obszarze wojewÓdztwa zachodniopomorskiego
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNO ŚCI GOSPODARCZEJ
NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO DLA BRAN ŻY CHEMICZNEJ
REALIZOWANEGO W RAMACH PROJEKTU
„T RANSFER WIEDZY W REGIONIE POPRZEZ ROZWÓJ SIECI WSPÓŁPRACY ”
W RAMACH PRIORYTETU VIII REGIONALNE KADRY GOSPODARKI
DZIAŁANIA 8.2 TRANSFER WIEDZY
PODDZIAŁANIA 8.2.2 REGIONALNE STRATEGIE INNOWACJI
PROGRAMU OPERACYJNEGO KAPITAŁ LUDZKI
WSPÓŁFINANSOWANEGO Z EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU SPOŁECZNEGO
Gdańsk, kwiecień 2011
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
2 | S t r o n a
WYKONAWCA OPRACOWANIA :
EU-Consult Sp. z o.o.
ul. Wały Piastowskie 1
80-855 Gdańsk
tel. 58 307 44 06
www.eu-consult.pl
ZESPÓŁ AUTORSKI :
MGR KRZYSZTOF GUTTA
MGR NATALIA MUCHA
KOORDYNATOR ZESPOŁU
CZŁONEK ZESPOŁU
MGR MARLENA SADŁO CZŁONEK ZESPOŁU
MGR MAGDALENA JAŻDŻEWSKA-GUTTA CZŁONEK ZESPOŁU
MILENA DĄBKOWSKA ASYSTENT
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
3 | S t r o n a
Spis treści
1. Branża chemiczna na świecie ..............................................................................................................4
2. Branża chemiczna w Europie ..............................................................................................................8
3. Przemysł chemiczny w Polsce...........................................................................................................11
4. Ustawodawstwo i legislacja dla branży chemicznej w Polsce ..........................................................14
5. Charakterystyka firm w branży chemicznej w województwie zachodniopomorskim ......................17
6. Obecna sytuacja firm i ich perspektywy rozwoju na rynku zachodniopomorskim w branży chemicznej .............................................................................................................................................26
7. Charakterystyka problemów w branży chemicznej ...........................................................................44
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
5 | S t r o n a
Schemat 1: Podział przemysłu chemicznego według rodzaju produkowanych wyrobów
Źródło: Opracowanie własne
Przemysł chemiczny charakteryzuje się wysoką kapitałochłonnością (cecha ta przyczynia się
do powstawania barier wejścia na rynek i rozwoju dla nowych podmiotów gospodarczych)
i relatywnie niską pracochłonnością, gdyż większość operacji prosto można w znacznym
stopniu zautomatyzować.
Charakteryzując branżę chemiczną na świecie należy zwrócić uwagę, że wykorzystuje on
w produkcji szeroką gamę surowców. Należą do nich: ropa naftowa, gaz ziemny, węgiel
kamienny i brunatny, sól potasowa, apatyty i fosforyty, wapienie, tłuszcze, drewno, kauczuk
oraz powietrze.
Jednym z najistotniejszych elementów przemysłu chemicznego jest wykorzystywanie ropy
naftowej, która należy do grupy nieodnawialnych surowców energetycznych. Od jej
Sektor chemiczny
farby i lakiery
wyroby farmaceutyczn
e
środki czystości i
środki kosmetyczne
środki ochrony
roślin
materialy wybuchowe
włókna sztuczne
tworzywa sztuczne
sztuczne nawozy
śrdoki agrochemiczne i
pestycydy
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
6 | S t r o n a
wydobycia uzależnione jest funkcjonowanie gospodarki wielu narodów na świecie. Z tego
względu surowiec ten jest zaliczany do surowców o charakterze strategicznym.
Największe zasoby ropy naftowej zostały odnotowane w Azji Mniejszej nad Zatoką Perską:
Arabii Saudyjskiej, Kuwejcie, Iraku, Iranie oraz w Zjednoczonych Emiratach Arabskich.
Wymienione kraje charakteryzują się wysoką pozycją w organizacji OPEC – Organizacji
Krajów Eksportujących ropę naftową. Organizacja ta zajmuje się głównie monitorowaniem
cen ropy i kontrolą wielkości jej wydobycia. Ropa naftowa jest również wydobywana nad
Morzem Kaspijskim, na Uralu, w Zagłębiu Zachodniosyberyjskim, nad Zatoką Meksykańską,
na Morzu Północnym, nad Zatoką Gwinejską i w północno-zachodnich Chinach.
Kolejnym ważnym surowcem dla przemysłu chemicznego jest węgiel kamienny
wykorzystywany do produkcji energii elektrycznej. Najbogatsze złoża węgla kamiennego na
świecie występują w USA w Zagłębiu Apallaskim, okolicach Johannesburga w RPA,
w Zagłębiu Ruhry w Niemczech, Zagłębiu Donieckim na Ukrainie, Zagłębiu Karagandzkim
w Kazachstanie, Zagłębiu Kuźnieckim w Rosji, Newcastle w Australii, na Nizinie
Mandżurskiej w Chinach.
Równie istotny dla przemysłu chemicznego jest węgiel brunatny, pomimo że jego
kaloryczność jest relatywnie niższa od kaloryczności węgla kamiennego. Niestety nie nadaje
się on do transportu, ze względu na dużą zawartość wody i stosunkowo niską kaloryczność.
Jest więc zazwyczaj wykorzystywany w elektrowniach znajdujących się w pobliżu miejsca
jego wydobywania. Główne obszary jego wydobycia znajdują się Zagłębiu Łużyckim
i Dolnoreńskim w Niemczech, Zagłębiu Podmoskiewskim w Rosji, Zagłębiu Mosteckim
w Czechach.
W skali światowej można zauważyć wzrost znaczenia gazu ziemnego, ponieważ posiada on
podobną kaloryczność do węgla kamiennego. Z tego względu może być wykorzystywany
jako surowiec energetyczny. Największe jego złoża znajdują się w Stanach Zjednoczonych,
Rosji i Kanadzie.
Poniżej zaprezentowana została Tabela 1 z rankingiem przeprowadzonym przez magazyn
Fortune. Przedstawia ona światowe firmy najlepiej prosperujące w przemyśle chemicznym.
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
7 | S t r o n a
Tabela 1: Światowi liderzy przemysłu chemicznego (dane z roku 2009)
Lp. Firma Przychody ze
sprzedaży (mln
USD)
Zyski netto
(mln USD)
Kraj pochodzenia
1 BASF 66,006.8 4,034.0 Niemcy
2 Down
Chemical
49,124.0 3,724.0 USA
3 Bayer 39,899.2 2,111.6 Niemcy
4 Du Pont 28,982.0 3,148.0 USA
5 Sabic 23,019.0 5,411.3 Arabia Saudyjska
6 Mitsubishi
Chemical
Holdings
22,424.0 857.8 Japonia
7 Lyondell
Chemical
22,228.0 186.0 USA
8 Hanwha 19,085.5 286.5 Korea
9 Akzo Nobel 17,235.1 1,446.6 Holandia
10 Linde Group 15,606.6 2,306.0 Niemcy
Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://money.cnn.com/magazines/fortune
Wartość światowego rynku produktów chemicznych oceniana jest na 1 776 mld euro. Z kolei
biorąc pod uwagę największe złoża surowców chemicznych-można stwierdzić, że głównymi
graczami na rynku przetwórstwa chemicznego są: Japonia, USA, Kanada, Niemcy, Francja,
Wielka Brytania, Rosja, Ukraina, Włochy, Brazylia, Wenezuela i kraje w rejonie Zatoki
Perskiej.
Z obserwacji światowych trendów branży chemicznej- zauważyć można, że największe firmy
działające na rynku europejskim muszą brać pod uwagę działania restrukturyzacyjne, z tego
względu, że przemysł chemiczny ściśle jest powiązany-z branżą motoryzacyjną oraz
budowlaną, które w największym stopniu odczuły globalny kryzys. Działania te mają na celu
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
8 | S t r o n a
systematyczne usprawnianie procesu produkcji oraz wzrost poziomu konkurencyjności na
rynku. Jak podaje Deloitte:
„W chwili obecnej spółki chemiczne prowadzące działalność w skali globalnej podejmują
trudne decyzje, które określą ich przyszły los. Tym z nich, które potrafiły dostosować swoje
modele biznesowe do nowych warunków rynkowych, będzie łatwiej zastosować innowacyjne
rozwiązania, stworzyć nowe produkty, zaoferować większą wartość klientom i umocnić swoją
pozycję na nowych rynkach, co w konsekwencji zapewni im możliwości rozwoju
w przyszłości” 2.
Tak więc, spółki chemiczne działające w skali globalnej zmuszone są do podejmowania
działań restrukturyzacyjnych mających na celu zwiększenie efektywności i poprawę
wykorzystania narzędzi proinnowacyjnych. Takie zachowanie implikowane jest silnym
wpływem kryzysu światowego na podmioty funkcjonujące w branży motoryzacyjnej
i budowlanej, z którymi z kolei branża chemiczna silnie jest skorelowana. W wyniku kryzysu
w gorszej sytuacji są mniejsze spółki działające w sektorze chemicznym, gdyż często nie są w
stanie poświęcić znacznych kapitałów celem przeobrażenia dotychczasowego systemu
działania. W takiej sytuacji są między innymi przedsiębiorstwa ulokowane w środkowo -
wschodniej części Europy, w tym Polski3.
2. Branża chemiczna w Europie
W europejskim przemyśle chemicznym liczą się takie kraje jak: Dania (24% unijnej produkcji
chemikaliów), Francja (16%), Włochy (12%), Wielka Brytania (9%), Belgia (8%), Hiszpania
(7%), Holandia (6%) i Irlandia (6%). Na pozostałe państwa przypada około 12% rynku4.
Przemysł chemiczny w Europie charakteryzuje się w znacznym stopniu sukcesywnym
wdrażaniem innowacji oraz efektywną procedurą transferu osiągnięć naukowobadawczych
z placówek badawczych do podmiotów gospodarczych. Warto podkreślić fakt, że przemysł 2 Artykuł Deloitte, Globalna branża chemiczna wymaga przemyśleń i restrukturyzacji, http://www.deloitte.com 3 Ibidem 4 Raport, Strategia rozwoju zachodniopomorskiego klastra chemicznego, Instytut Badań Nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk 2006.
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
9 | S t r o n a
chemiczny w Europie przeznacza około 1,65% całkowitej wartości sprzedaży na badania
naukowe oraz prace badawcze5. Największy udział w sprzedaży mają duże przedsiębiorstwa6,
pomimo że to mikroprzedsiębiorstwa stanowią największy wolumen firm funkcjonujących
w branży chemicznej (Wykres 1).
Wykres 1: Struktura podmiotów branży chemicznej i wielkość ich sprzedaży
Źródło: Raport: Strategia rozwoju zachodniopomorskiego klastra chemicznego, Instytut Badań nad
Gospodarką Rynkową, Gdańsk 2006.
Na podstawie powyższego wykresu można stwierdzić, że wynik sprzedażowy małych
przedsiębiorstw, które stanowią najliczniejszą grupę, wynosi zaledwie 2%, podczas gdy duże
przedsiębiorstwa, których jest najmniej, osiągają największy wolumen sprzedaży.
Następną analizowaną kwestią jest wielkość sprzedaży w Unii Europejskiej (Wykres 2).
Z danych przedstawionych na poniższym wykresie wynika, że największy kapitał
w przemyśle chemicznym posiadają państwa Europy Zachodniej. Liderem są tu Niemcy,
które wraz z Francją, Włochami oraz Wielką Brytanią produkują około dwie trzecie unijnych
5 http://konwersatorium.pw.edu.pl/konwersatorium/index.html:15.03.2011. 6 Zgodnie z Art. 104 - 106 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2004 r. Nr 173, poz. 1807) – duże przedsiębiorstwo to takie, które zatrudnia powyżej 250 osób
63%
23%
10%
4%2%7%
21%
70%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
Mikro (1-9) Małe (10-49) Średnie (50-249) Duże (250+)
liczba podmiotów
wielkość sprzedaży
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
10 | S t r o n a
produktów chemicznych. Wśród nowych członków Unii Europejskiej największym
producentem chemikaliów jest Polska (2,1% udział w sprzedaży).
Wykres 2: Sprzedaż europejskiej produkcji chemicznej w 2009 roku
Źródło: CEFIC
Kapitał przypadający na Polskę, w porównaniu do Niemiec, które w tej dziedzinie są liderem,
wynosi zaledwie niecały 6%. Na tle Unii Europejskiej polski przemysł chemiczny odgrywa
więc nieznaczną rolę, co w konsekwencji przyczynia się do braku faktycznego wpływu na
kształtowanie się cen na rynku europejskim.
25,50%
15,10%
9,70%
9,70%
8,40% 7,50%
7,10% 5,00%
2,10%1,40%
1,40%
1,30%
1,10%
1,10%
0,70%
2,90%
12,00%
Niemcy Francja Włochy Wielka Brytania
Holandia Hiszpania Belgia Irlandia
Polska Szwecja Austria Finlandia
Czechy Dania Portugalia Reszta krajów
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
11 | S t r o n a
3. Przemysł chemiczny w Polsce
Dokonując analizy porównawczej europejskiego oraz krajowego przemysłu chemicznego
stwierdzić można, że Polska branża chemiczna znajduje się w relatywnie gorszej sytuacji niż
rynek chemiczny w Europie. Głównym problemem polskiego rynku chemicznego jest poziom
cen gazu ziemnego. Jego cena jest dużo wyższa niż u konkurentów europejskich. „W Polsce
jednym z problemów branży chemicznej pozostają ceny gazu ziemnego, który jest
wykorzystywany zarówno do dalszego przerobu, jak i jako paliwo. U niektórych producentów
nawozów gaz ziemny i energia elektryczna stanowią nawet do kilkudziesięciu procent
kosztów. Brak liberalizacji cen gazu oraz uzależnienie najczęściej od jednego dostawcy,
spowodowały, że w okresie, w którym zagraniczni konkurenci obniżali ceny produktów
w związku z niskimi cenami gazu ziemnego, polscy producenci nie mieli możliwości nabycia
tego surowca po niższych cenach. Wymuszone sytuacją rynkową obniżki cen produktów
w takim układzie zaowocowały pogłębieniem i tak trudnej w 2009 r. sytuacji finansowej.
Jedne podmioty starają się ratować sytuację finansowaniem zewnętrznym, inne inwestują np.
w poszukiwanie alternatywnych metod zagospodarowania węgla, ale dopóki dostawy gazu
ziemnego do Polski nie zostaną zdywersyfikowane, trudno raczej mówić o wyeliminowaniu
tego zagrożenia w przyszłości oraz szybszym wychodzeniu z kryzysu, przynajmniej dla
niektórych podmiotów z branż” - uważa Michał Kłos, starszy menedżer i specjalista ds.
branży chemicznej Deloitte Polska.
W celu zanalizowania branży chemicznej w Polsce, dokonano przeglądu wiodących
przedsiębiorstw w polskim sektorze chemicznym wraz z syntetycznym opisem ich oferty:
• Police SA - Spółka istnieje od 1969 roku i niewątpliwie należy do czołówki firm na
polskim rynku chemicznym. Specjalizuje sie w nawozach mineralnych dla branży
rolniczej, oraz jest jedynym w Polsce wytwórcą bieli tytanowej7.
• Zakłady Azotowe Puławy - firma od ponad 40 lat jest nie tylko wiodącym podmiotem
na rynku polskim, ale także liczącym się graczem na rynku europejskim i światowym.
7 http://www.zchpolice.pl/
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
12 | S t r o n a
Spółka specjalizuje się w wytwarzaniu nawozów azotowych oraz produkcja
chemikaliów, takich jak: melanina, kaprolaktam, gazy techniczne)8.
• Polimex-Mostostal - słynie z nowoczesnych systemów zabezpieczeń antykorozyjnych
oraz serwisu urządzeń przemysłowych w branży naftowej i energetycznej. Wytwarza
również urządzenia elektryczne i piece technologiczne9.
• Anwil S. A. -to jedno z największych przedsiębiorstw w regionie kujawsko-
pomorskim oraz wiodące w sektorze Wielkiej Syntezy Chemicznej w kraju. Jest
jedynym w Polsce producentem suspensyjnego polichlorku winylu oraz znaczącym
producentem nawozów azotowych. Należy do Grupy Kapitałowej PKN ORLEN S.A.,
największej i najbardziej nowoczesnej grupy przemysłowej w Polsce10.
• Ciech S.A. to spółka działająca od 1945 r. na rynkach krajowych oraz
międzynarodowych w branży chemicznej. Grupę Kapitałową Ciech tworzą firmy
produkcyjne i handlowe działające w branży chemicznej. Największe spośród nich to:
Soda Mątwy S.A. i Janikosoda S.A. (soda kalcynowa), Fosfory sp. z o.o. (nawozy
fosforowe) i Alwernia S.A. (związki chromu). Grupa jest największym polskim
importerem i eksporterem produktów chemicznych11.
• PKN Orlen to przedsiębiorstwo zajmujące się przetwarzaniem ropy naftowej oraz
dystrybucją produktów ropopochodnych. Łączne moce przerobowe zakładów
w Polsce, Czechach i na Litwie wynoszą 31,7 milionów ton ropy naftowej rocznie12.
Wybrane dane charakteryzujące największe podmioty w polskiej branży chemicznej
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
13 | S t r o n a
Tabela 2: Przychody polskich firm w przemyśle chemicznym w 2009 roku
Firma Lokalizacja siedziby
(województwo)
Przychody netto ze
sprzedaży (mln zł)
POLICE S.A. zachodniopomorskie 1 487
Zakłady Azotowe Puławy lubelskie 2 056
Polimex-Mostostal mazowieckie 4 837
Anwil S.A. kujawsko-pomorskie 2 530
PKN Orlen mazowieckie 67 928
Ciech S.A. mazowieckie 3 684
Źródło: Opracowanie własne na przykładzie informacji na stronach firmowych
W przemyśle chemicznym znaczącą część produktów sprzedażowych zajmują półprodukty,
które są następnie w kolejnych etapach cyklu przerabiane przez inne branże przemysłu. W tej
grupie można wyróżnić, zakłady zajmujące się przetwórstwem tworzyw sztucznych, które
zajmują się produkcją wytworów dla budownictwa, opakowań oraz rurociągów.
W ostatnich latach w przetwórstwie chemicznym w Polsce zaszły korzystne zmiany. Nastąpił
wzrost produkcji sprzedanej i eksportu oraz poprawa wyników finansowych. Wytwórcy obu
działów osiągnęli w 2005 r. łącznią produkcję w cenach bieżących13 na poziomie ponad
78 mld zł, podczas gdy w 2003 r. produkcja sprzedana wynosiła 73,7 mld zł. Większą
aktywność wykazywały firmy małe - ich udział w produkcji wyniósł w 2005 r. 8%,
a w 2003 r. 6% 14. Dane dotyczące polskiego eksportu i importu wyrobów chemicznych
zostały przedstawione w Tabeli 3.
13 Zgodnie z definicją Głównego Urzędu Statystycznego ceny bieżące to ceny faktycznie stosowane w dokonywanych transakcjach kupna-sprzedaży towarów i usług w danym okresie, uwzględniające poziom inflacji 14 Bolkowska Z., Przemysł chemiczny po dwóch latach w strukturach UE, Rynek chemiczny, 6/2006.
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
14 | S t r o n a
Tabela 3: Eksport i import chemikaliów i wyrobów pokrewnych w cenach bieżących w mln PLN
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
16 | S t r o n a
76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE
i 2000/21/WE;
• Rozporządzenie CLP (Classification, Labelling and Packaging) w sprawie
klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniające
i uchylające dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniające rozporządzenie
(WE) nr 1907/2006.
Najistotniejszym dla branży chemicznej aktem prawnym jest Ustawa z dnia 9 stycznia 2009 r.
o zmianie ustawy o substancjach i preparatach chemicznych, a także Ustawa z dnia 25 lutego
2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach. To podstawowe dokumenty
regulujące działalność firm tej branży.
Natomiast najbardziej ograniczającym działalność przedsiębiorstw firm chemicznych aktem
prawnym są uregulowania dotyczące dopuszczalnego poziomu emisji substancji szkodliwych
dla środowiska (zawarte m. in. w postanowieniach systemu REACH). Pomimo, że system
Reach może ograniczać działaności przedsiebiorstw chemicznych, to do jego głównej zalety
należy aspekt ekologiczny. Udzielanie zezwolenia na wykorzystywanie substancji
chemicznych do obrotu i produkcji ma znaczenie w bezpieczeństwie zarówno przedsiebiorstw
oraz bezpieczeństwie społecznym16.
Można więc powiedzieć, że branża chemiczna w Polsce jest silnie ograniczona licznymi
regulacjami prawnymi, których celem jest ukierunkowanie prowadzonej działalności
w przemyśle chemicznym w ten sposób, by w jak najmniejszym stopniu oddziaływać na
środowisko naturalne. Regulacje te przyczyniają się jednak do podwyższenia kosztów
wytwarzanych produktów, co w konsekwencji prowadzi do wyższej ceny dla odbiorcy
finalnego.
16 http://www.mg.gov.pl/REACH
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
17 | S t r o n a
5. Charakterystyka firm w bran ży chemicznej w województwie zachodniopomorskim
Z przeprowadzonych badań zostały wybrane trzy firmy, które wyróżniają się sposobem
zarządzania oraz wdrażania innowacji. Ponadto, scharakteryzowane przedsiębiorstwa
wyróżniają się również szerokim pakietem oferowanych produktów.
Zakłady Chemiczne „POLICE” powstały w 1965 r., a produkcja ruszyła w 1969 r.
W 1995 r. przedsiębiorstwo przekształciło się Spółkę Akcyjną. Od 14 lipca 2005 r. spółka
notowana jest na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie.
Przedsiębiorstwo to jest wiodącym koncernem nawozowo - chemicznym w Europie
Środkowo - Wschodniej i Niemczech. To niekwestionowany lider polskiego rynku nawozów
NPK oraz silny gracz na największych rynkach nawozów NPK17 Europy Zachodniej (Niemcy
i Francja). Jest również istotnym graczem na europejskim rynku AdBlue18 stawiającym na
aktywny rozwój w innych atrakcyjnych segmentach branży chemicznej w Europie Środkowo-
Wschodniej.
Misją tej firmy jest umacnianie pozycji wiodącego koncernu nawozowo-chemicznego
poprzez innowacyjność, doskonałość operacyjną i zrównoważony rozwój. Dzięki temu
systematycznie zwiększana jest wartość spółki dla akcjonariuszy.
Poprzez wdrażane przekształcenia spółka wypracowała optymalne warunki
dla dalszego rozwoju. Dziś jest liderem w swoim sektorze, a stałe 50-
procentowe udziały w rynkach zewnętrznych, stawiają firmę w grupie
największych polskich eksporterów. Sukces w przyszłości wyznacza
strategia rozwoju i realizacja programu inwestycyjnego z wykorzystaniem
17 Nawozy NPK to wieloskładnikowe nawozy mineralne zawierające azot (N), fosfor (P) i potas (K) w postaci przyswajalnej przez rośliny. 18AdBlue to nazwa handlowa 32,5% wysokiej czystości wodnego roztworu mocznika, który jest stosowany w branży motoryzacyjnej.
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNO
środków pozyskanych m.in. z emisji akcji na Giełdzie Papierów Warto
Średnioroczne zatrudnienie w Spółce wynosi 2,8
Zakłady Chemiczne „POLICE" S.A. s
KEMIPOL Sp. z o.o., która wytwarza produkty na bazie odpadowego
kupowanego od Zakładów Chemicznych „POLICE" S.A.
„POLICE” S.A. przedstawia Schemat
Schemat 2: Oferta Zakładów Chemicznych „POLICE” S.A.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie
Zakłady Chemiczne „POLICE" S.A. wyró
skala produkcji amoniaku, kwasów: fosforowego i siarkowego oraz pozycja w sektorze
mineralnych nawozów wieloskładnikowych
w Polsce nawozów tej grupy.
Nakłady na inwestycje proekologiczne w ostatnich latach si
Zgodnie z filozofią Zakładów Chemicznych „POLICE” S.A., zało
Produkty specjalistyczne: FERROX oczyszczania wody, ścieków, obróbki bieli tytanowej oraz produkcji papieru i tektury; ACH w przemyśle kosmetycznym i farmaceutycznym oraz do koagulacji wody i
Koagulanty modyfikowane polielektrolitami typu FERCAT na bazie PIXprodukty dobierane indywidualnie do potrzeb klienta
Koagulanty do rekultywacji jezior
Instalacje dozujące
Serwis gwarancyjny i pogwarancyjny
OWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
: Oferta Kemipol Sp. z o.o.
ródło: Opracowanie własne na podstawie http://kemipol.com.pl/page/kemipol
tworzy forma przedstawiająca jedność KEMIPOL Sp. z o.o. z klientami
nad rozwojem technologii poprzez obszary wymienione na
sformułowana wizja jest krokiem wprzód w stosunku do obowią
wiatowej klasy polska firma pracująca w chemii dla środowiska", która stała si
oczywista i nie nakładała obowiązku rozwijania się.
Koagulanty glinowe PAX (chlorki poliglinu – w kilkunastu asortymentach) oraz ALK/ALS (siarczan glinu płynny i stały)
elazowe PIX (siarczany, chlorki, chloro-siarczany –w kilkunastu asortymentach)
ywane do odwadniania osadów ściekowych oraz wspomagania procesu koagulacji
Produkty specjalistyczne: FERROX – produkty antyodorowe; SAX –glinian sodowy w kilku asortymentach do ścieków, obróbki bieli tytanowej oraz produkcji papieru i tektury; ACH
le kosmetycznym i farmaceutycznym oraz do koagulacji wody i ścieków
Koagulanty modyfikowane polielektrolitami typu FERCAT na bazie PIX-ów oraz ALCAT na bazie PAXprodukty dobierane indywidualnie do potrzeb klienta
Koagulanty do rekultywacji jezior
Serwis gwarancyjny i pogwarancyjny
ACHODNIOPOMORSKIEGO
21 | S t r o n a
EMIPOL Sp. z o.o. z klientami
nad rozwojem technologii poprzez obszary wymienione na Schemacie 5. Tak
sformułowana wizja jest krokiem wprzód w stosunku do obowiązującej do 2009
, która stała się zbyt
w kilkunastu asortymentach) oraz ALK/ALS
w kilkunastu asortymentach)
ciekowych oraz wspomagania procesu koagulacji
glinian sodowy w kilku asortymentach do cieków, obróbki bieli tytanowej oraz produkcji papieru i tektury; ACH – produkt używany
ów oraz ALCAT na bazie PAX-ów –
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
22 | S t r o n a
Schemat 5: Wizja firmy Kemipol Sp. z o.o.
Źródło: http://kemipol.com.pl/page/polityka-firmy
System ten - z założenia – nie jest elementem stałym, a jego rozwój będzie obejmował coraz
szerszy zasięg dążąc do określenia zasad działania zgodnie ze standardami
międzynarodowymi.
W chwili obecnej obejmuje on:
• Zarządzanie Jakością wg normy ISO 9001 : 2008,
• Zarządzanie Środowiskowe wg normy ISO 14001 : 2004,
• Zarządzanie Bezpieczeństwem pracy wg normy OHSAS 18 000 : 2007,
• Okresową ocenę pracy firmy w oparciu o Zrównoważoną Kartę Wyników,
• Nadzór właścicielski nad pracą zarządu – w formie posiedzeń Rady Nadzorczej
i Zgromadzeń Wspólników.
Systemy zarządzania jakością ISO 9001 oraz ISO 14001 gwarantują stałą, wysoką jakość
produktów i serwisu, które oferowane są przez KEMIPOL Sp. z o.o.. Dzięki współpracy
z wyspecjalizowanymi firmami transportowymi zapewniane jest dostarczanie i rozładunek
produktów – zgodnie z wymogami Umowy Europejskiej ADR z 1 stycznia 1999 roku – do
magazynu klienta w ciągu maksymalnie 3 dni roboczych od zamówienia telefonicznego.
Potwierdzeniem znaczącej pozycji firmy na rynku jest wiele nagród, którymi w ciągu
ostatnich kilku lat wyróżniono spółkę. Została ona uhonorowana między innymi tytułami:
płyny do mycia i czyszczenia: szyb, powierzchni kuchennych, WC, lodówek, podłóg i dywanów, płyny uniwersalne
preparaty do pielęgnacji mebli i wyrobów ze skóry
preparaty do nagrobków
OWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
ci firma kładzie nacisk na jakość, ochronę środowiska oraz bezpiecze
Firma produkuje szeroki asortyment wyrobów chemii gospodarczej w oparciu o surowce
szej klasy, najlepszych firm światowych. Dostawcami dla tej spółdzielni s
CLARIANT, ROHM & HAAS, SHELL oraz NESTE. Specjalizacją tej spółdzielni s
owych i akrylowych do pielęgnacji podłóg, obuwia i mebli.
produkty przedstawia Schemat 7.
biorstwo to współpracuje z podmiotami z całego kraju. Jego partnerami
województwie zachodniopomorskim są:
Stargardu Szczecińskiego,
„Elte” ze Starego Czarnowa,
„Hurt 2000” ze Szczecina,
Tarkon Gradi” ze Szczecina,
„Mini Max” ze Szczecina,
: Oferta Chemicznej Spółdzielni Inwalidów „ARA”
ródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.ara.szczecin.pl/index,2,1,produkty.htm
Chemiczna Spółdzielnia Inwalidów "ARA"
pasty do podłóg i obuwia
woskowe i akrylowe emulsje do podłóg
płyny do mycia i czyszczenia: szyb, powierzchni kuchennych, WC, lodówek, podłóg i dywanów,
ęgnacji mebli i wyrobów ze skóry
preparaty do nagrobków
ACHODNIOPOMORSKIEGO
25 | S t r o n a
rodowiska oraz bezpieczeństwo
Firma produkuje szeroki asortyment wyrobów chemii gospodarczej w oparciu o surowce
wiatowych. Dostawcami dla tej spółdzielni są m.in.
ą tej spółdzielni są wyroby
gnacji podłóg, obuwia i mebli. Oferowane przez
biorstwo to współpracuje z podmiotami z całego kraju. Jego partnerami
http://www.ara.szczecin.pl/index,2,1,produkty.htm
płyny do mycia i czyszczenia: szyb, powierzchni kuchennych, WC, lodówek, podłóg i dywanów,
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
26 | S t r o n a
Chemiczna Spółdzielnia Inwalidów „ARA” dba, aby jej działalność miała jak najmniejszy
negatywny wpływ na środowisko naturalne. Ścieki poprodukcyjne po wstępnym
oczyszczeniu przepompowywane są rurociągiem bezpośrednio do miejskiej oczyszczalni
ścieków. Recyklingiem odpadów opakowaniowych zajmuje się Organizacja Odzysku. Zaś
w maju 2009 roku spółdzielnia przeszła pozytywnie audit certyfikacyjny
i otrzymała Certyfikat ISO 9001:2008.
6. Obecna sytuacja firm i perspektywy rozwoju na rynku zachodniopomorskim w branży chemicznej
W dalszej części raportu przedstawione zostaną wyniki przeprowadzonych badań, w których
wzięło udział dziesięć przedsiębiorstw z branży chemicznej z województwa
zachodniopomorskiego. Przedsiębiorstwa te zostały wybrane w sposób celowy22.
Z przeprowadzonych na potrzeby niniejszego opracowania badań wynika, że firmy
w województwie zachodniopomorskim w porównaniu do całego kraju, jak również Europy
i świata mają relatywnie niskie przychody, średnio o 48% niższe niż największe firmy na
rynku światowym. Główną przyczyną takich rozbieżności jest niewielki eksport produktów na
rynki zachodnie. Pomimo zajmowanego przez Polskę dopiero dziewiątego miejsca
w sprzedaży produktów chemicznych w Europie23, w ostatnich latach nastąpił rozwój tego
sektora, wzrost produkcji i eksportu. Jednakże, zdaniem respondentów, nie widać tych zmian
w regionie zachodniopomorskim.
W regionie zachodniopomorskim w branży chemicznej przeważają małe przedsiębiorstwa
o stosunkowo niskim poziomie zatrudnienia. Tylko 30% ankietowanych zatrudnia powyżej 22 nieprobabilistyczna metoda doboru próby respondentów do badania; niekiedy nazywany próbą ekspercką; do
próby celowej badacz dobiera jednostki w sposób subiektywny tak, by były one najbardziej użyteczne lub
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
27 | S t r o n a
20 osób w pełnym wymiarze godzin. Przedsiębiorstwa z branży nie zatrudniają wielu osób na
pełen etat. Aż 60% respondentów zatrudnia maksymalnie do 10 pracowników, gdzie połowa
z nich posiada tylko 2 pracowników etatowych. Omawiane zależności przedstawia Wykres 3.
Wykres 3: Liczba osób zatrudnionych na pełen etat w branży chemicznej
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych
Należy zauważyć, że pomimo niskiego zatrudnienia przedsiębiorstwa, działające w branży
chemicznej, nie należą do przedsiębiorstw nowych-lub dopiero powstających. Bardzo często
są to firmy z tradycją, funkcjonujące na rynku bardzo długo. Aż 60% badanych
przedsiębiorstw funkcjonuje na rynku ponad 15 lat (Wykres 4). Powyższa dysproporcja
w sposób bezpośredni wpływać może na hamowanie potencjału rozwojowego
przedsiębiorstw, co z kolei wpływa na obniżenie ogólnego poziomu konkurencyjności wobec
firm z krajów europejskich. Znaczną cześć badanej populacji stanowią również
przedsiębiorstwa, które na rynku zachodniopomorskim działają do 5 lat. Jest ich łącznie 40%,
w tym aż 30%, których okres działalności nie przekracza dwóch lat. Poniższy wykres
(Wykres 4) pokazuje jak kształtuje się długość funkcjonowania firm w branży chemicznej na
rynku zachodniopomorskim.
30%
0%
30%
0%
10%
30%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
Liczba osób zatrudnionyc…
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
28 | S t r o n a
Wykres 4: Długość funkcjonowania firmy w bran ży chemicznej na rynku (wyniki podane w latach)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych
W następnej kolejności zostały zanalizowane przychody przedsiębiorstw branży chemicznej
w regionie zachodniopomorskim, tylko 10% z nich osiągnęło w ubiegłym roku przychód
przekraczający 2 000 000zł. W skali światowej nie jest to dobry wynik. W regionie
zachodniopomorskim, tak jak i w całej Polsce oraz Europie, dominują przedsiębiorstwa małe
i średnie. Jednakże, to duże firmy zdobywają największy udział w rynku. Małe i średnie
przedsiębiorstwa w całej Unii Europejskiej osiągają tylko 2% sprzedaży. Warto również
zwrócić uwagę na fakt, że 40% badanych przedsiębiorstw odmówiło odpowiedzi. Przyczyną
tego nie był brak wiedzy z zakresu przychodów firmy, lecz zwykła niechęć do udzielania tego
typu informacji. Sytuację w tej kwestii w województwie zachodniopomorskim przedstawia
Wykres 5.
30%
10%
0% 0%
60%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
Od jak dawna firma funkcjonuje na rynku
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
29 | S t r o n a
Wykres 5: Przychody, jakie osiągnęły zachodniopomorskie firmy w ostatnim roku; branża chemiczna
Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań
Przemysł chemiczny uważany jest za jeden z podstawowych przemysłów województwa
zachodniopomorskiego. Udział regionu w produkcji niektórych wyrobów jest znaczący
w skali kraju i wynosi dla nawozów fosforowych 65,3%, dla nawozów azotowych 18,2%24.
Pomimo tego, że branża chemiczna przyczyniła się do wzrostu zatrudnienia, wciąż niski jest
poziom pracujących na pełnym etacie, posiadających umowę na czas nieokreślony. Taki niski
procent zatrudnionych na umowę o pracę może mieć wpływ na nastroje społeczne i swoje
odbicie w wydajności pracy. Branża chemiczna w województwie zachodniopomorskim jest
wskazywana przez władze samorządowe jako branża z dużą perspektywą rozwojową
i możliwościami odnoszenia sukcesów na rynkach zagranicznych25. Sukcesy mogą być
zasługą potentata w branży chemicznej-Zakładów Chemicznych Police S.A., które są nie
tylko bezkonkurencyjne w regionie zachodniopomorskim, ale również należą do jednych
z największych zakładów chemicznych w Polsce.
24 Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego 2007-2013, projekt z dnia 21.06.06. 25 Regionalna Strategia Innowacyjności w Województwie Zachodniopomorskim, Szczecin 2005.
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
30 | S t r o n a
Dofinansowania i szkolenia
Jak wspomniane było w poprzednim rozdziale - jednym z determinantów rozwoju, jest ilość
pracowników zatrudniona na pełen etat, na umowę o pracę. Z analizy przeprowadzonych
badań wynika, że występują silne korelacje aspekcie dofinansowań i szkoleń. Okazuje się, że
pytanie dotyczące szkoleń ma istotny wpływ na pozyskiwane dofinansowania przez
przedsiębiorstwa z branży chemicznej w województwie zachodniopomorskim.
Z przeprowadzonych badań wynika, że przedsiębiorstwa, które uzyskują dofinansowania na
rozwój, częściej korzystają również z możliwości uczestniczenia w szkoleniach rozwojowych.
Poniższy wpływ dofinansowań rozwojowych na szkolenia obrazuje poniższa Tabela 5
zawierająca wyniki korelacji. Tabela przedstawia w pierwszej kolumnie korelujące pytania.
Vol7-Z jakich środków dofinansowań rozwojowych korzysta firma. W tym pytaniu
respondenci mieli możliwość wskazania dofinansowań, z których ewentualnie skorzystali.
Mogli również wskazać w kafeterii odpowiedź, że nie korzystali z żadnych dofinansowań.
Kolejne korelujące pytanie (Vol15), jest oceną następującego stwierdzenia „W moim regionie
jest wiele szkoleń, z których może korzystać moja firma”. Z badań wynika, że 60%
ankietowych korzysta lub skorzystało w przeszłości z możliwości dofinansowań
rozwojowych. Spośród tych ankietowanych aż 66% uważa, ze region zachodniopomorski
stwarza możliwości szkoleniowe, z których mogą skorzystać ankietowani. Korelacja ta
została obliczona bez przyjętego poziomu możliwego błędu, tym samym w czasie analiz
został wykazany poziom istotności w wysokości 0,05. Oznacza to, że korelacja ta jest istotna
statystycznie.
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
31 | S t r o n a
Tabela 4: Korelacja Dofinansowanie i szkolenia; branża chemiczna
Korelacja Pearsona26
Vol15- Szkolenia
Vol17-
Dofinansowania
Poziom istotności27
Etat Vol15
0,05
Vol7 0,05
Źródło: Opracowanie własne, na podstawie badań i analiz
Liczba etatów utrzymująca się na wzrostowym lub stałym poziomie, powoduje wzrost
przeprowadzonych szkoleń i większą możliwość korzystania z dofinansowań. Świadczy to
o tym, że przedsiębiorstwa zatrudniające większą ilość pracowników etatowych, inwestują
w ich poziom pracy, wykształcenie, a tym samym w potencjał rozwojowy własnej firmy. Gdy
spada zatrudnienie, poziom dofinansowań i organizowanych szkoleń nie wzrasta, po
utrzymywaniu się na względnie stałym poziomie, wykazuje tendencję spadkową. Niższy
poziom dofinansowań, stanowi mniejsze możliwości budżetowe w zakresie dokształcania
pracowników. Z tego względu wraz z odpływem dodatkowych środków finansowych,
pracodawcy nie inwestują w doszkalanie pracowników. Opisanie zależności obrazuje
Wykres 6, który przedstawia korelacje zatrudnienia pełnoetatowego i środków finansowych.
Na wykresie wyraźnie widać, że utrzymujący się stały poziom dofinansowań rozwojowych
wpływa rosnąco na ilość szkoleń i etatów w przedsiębiorstwie. Z kolei interesującym faktem
jest wzrost etatów wraz ze wzrostem szkoleń. Warto zauważyć, że szkolenia kształtują się na
nieco wyższym poziomie, co oznacza, inwestycje w rozwój przedsiębiorstwa. W dalszej
prognozie omawianych zależności, przewiduje się, że wraz z początkiem spadku etatów,
zaczyna spadać również poziom dofinansowań.
26 Współczynnik korelacji liniowej Pearsona - współczynnik określający poziom zależności liniowej między zmiennymi losowymi. 27 Poziom istotności – jest to maksymalne dopuszczalne prawdopodobieństwo popełnienia błędu, najczęściej przyjmuje się α = 0,05
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
32 | S t r o n a
Wykres 6: Zależności pomiędzy etatem, szkoleniami, a dodatkowymi środkami finansowymi w branży chemicznej
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badan ankietowych
W dalszej perspektywie wzrost dofinansowań będzie powodował dalszy wzrost zatrudniania
pracowników pełnoetatowych, a tym samym poziom szkoleń będzie wykazywał tendencję
stałą bądź wzrostową.
Kolejnym analizowanym zagadnieniem jest częstotliwość uczestnictwa w szkoleniach, nie
jest ona zbyt wysoka. Aż 40% ankietowanych nigdy nie korzystała z możliwości szkoleń,
jakie są organizowane dla branży chemicznej w regionie zachodniopomorskim. Często, czyli
kilka razy w roku, ze szkoleń korzysta jedynie 30% respondentów. Tyle samo ankietowanych
w kursach dokształcających uczestniczy raz na kilka miesięcy. Z przeprowadzonych badań
wynika, że respondenci nie mają wystarczających informacji dotyczących szkoleń, a jeżeli je
10%
30%30%
0
30%
30%30%
0
30%
40%40%
00%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
Szkolenia
Dodinansowania
Etat
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
33 | S t r o n a
posiadają to często są to szkolenia niespełniające ich oczekiwań. Omawianą sytuację
przedstawia Wykres 7.
Wykres 7: Częstotliwość uczestnictwa w szkoleniach w branży chemicznej
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych
Spośród wszystkich ankietowanych branż, sektor chemiczny pod względem dofinansowań
prowadzonej działalności przedstawia się bardzo dobrze28. To jedna z branż, która
w największym stopniu korzysta z możliwości pozyskania dodatkowych funduszy. Sektor ten
w największym stopniu korzysta z pomocy ośrodków naukowo-badawczych, które w tej
branży wykazują się znaczącym zainteresowaniem. Przedsiębiorstwa pozyskują
dofinansowania na cele rozwojowe, by dorównać poziomem technologicznym
i innowacyjnym przedsiębiorstwom działającym na rynku globalnym. Przeprowadzone
badania pokazują, że 60% ankietowanych systematycznie stara się o dofinansowania
i otrzymują je z rożną częstotliwością. Źródła dofinansowań branży chemicznej przedstawia
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
47 | S t r o n a
8. Analiza SWOT
Poniżej została zaprezentowana analiza SWOT, w celu dokładnego zbadania możliwości
przed jakimi stoi branża chemiczna. Poniższa analiza pokazuje również szanse i zagrożenia,
w których obecnie znajduje się branża chemiczna na rynku zachodniopomorskim.
Silne strony: Słabe strony:
• Położenie geograficzne, gwarantujący stały
i łatwy dostęp do surowca
• Police- jako reprezentatywny ośrodek
chemiczny w kraju
• Położenie geograficzne, umożliwiające
zbyt towarów i nawiązywanie kontaktów
handlowych
• Zapotrzebowanie na produkty chemiczne
• Doświadczeni pracownicy
• Możliwość eksportu wyrobów do krajów
europejskich
• Ograniczanie środków
finansowych na badania naukowo-
laborytoryjne
• Dominacja w regionie ośrodka
chemicznego- Police
• Duże zróżnicowanie potencjału
technicznego i rozwojowego
przedsiębiorstw
• Wysokie koszty transportu
i wdrażania innowacji.
• Ograniczony potencjał finansowy
• Brak dofinansowań i wsparcia
instytucji zewnętrznych
• Brak wsparcia ze strony parku
naukowo- technologicznego
• Mała współpraca ośrodków
przemysłu chemicznego
Szanse: Zagrożenia:
• Wzrost zapotrzebowania na produkty
chemiczne
• Pozyskiwanie inwestorów
• Inwestowanie na rynkach zagranicznych
• Wzrost cen surowców
• Niechęć przedsiębiorstw do
wzajemnej współpracy
• Niechęć w zakresie współpracy
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
48 | S t r o n a
• Promocja przemysłu chemicznego, poprzez
współpracę z instytucjami zewnętrznymi
• Poprawa wizerunku regionu
zachodniopomorskiego
• Poprawa kształcenie w zakresie przemysłu
chemicznego
• Współpraca przedsiębiorstw działających
w sektorze chemicznym
z instytucjami zewnętrznymi
• Postrzeganie przemysłu
chemicznego jako zagrożenia dla
środowiska
Źródło: Opracowanie własne
Do głównych możliwości rozwojowych, które powinny zostać wykorzystane, należy przede
wszystkim położenie geograficzne i dobry dostęp do surowców. Te aspekty umożliwiają
rozwój nie tylko na rynku krajowym i lokalnym, ale również zwiększają możliwości
eksportowe. Ośrodek Police jest jednym z większych przedstawicieli branży chemicznej na
rynku zachodniopomorskim i stanowi jego wizytówkę za granicą Polski. Z drugiej jednak
strony utrudnia rozwój w branży małym i średnim przedsiębiorstwom, ponieważ stanowi dla
nich dużą konkurencję pod względem wytwórczym i technologicznym.
W celu rozwoju branży chemicznej należy również zająć się jej promocją na rynku krajowym
i zagranicznym przy jednoczesnym, wspólnym zaangażowaniu przedsiębiorców w tej branży.
Natomiast poprzez rozwój kapitału ludzkiego w przedsiębiorstwach wzrosną również
możliwości zaistnienia na rynkach europejskich. Należy jednak mieć na uwadze, że wzrost
wykształcenia pracowników powinien iść w parze z rozwojem technologicznym
przedsiębiorstw.
Również niechęć ze strony przedsiębiorców do współpracy ogranicza ich możliwości
rozwojowe. Połączenie sił zwiększa ich możliwości konkurencyjne zarówno wobec takich
przedsiębiorstw jak Police, jak i dużych przedsiębiorstw europejskich.
Globalny trend ekologiczny, również ma swój wpływ na branże chemiczna, która głównie
wśród społeczeństwa postrzegana może być jako zagrożenie dla środowiska. Należy zadbać
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
49 | S t r o n a
o to, by branża chemiczna na rynku lokalnym i europejskim kojarzona była z działalnością
pro-ekologiczną.
9. Opinie i oczekiwania respondentów w perspektywie dwóch najbliższych lat
Z przeprowadzonych badań wynika, że ankietowani respondenci mają ugruntowane opinie na
temat funkcjonowania branży chemicznej na rynku zachodniopomorskim. Są świadomi
ewentualnych zagrożeń i szukają pomocy, by im zapobiec. Jednakże, z ich opinii wyraźnie
wynika, że samodzielnie przedsiębiorstwa nie mają na to zbyt dużych szans.
Oczekiwania wobec instytucji około-biznesowych i samorządowych w perspektywie
najbli ższych 2 lat
Ankietowani zostali zapytani o ich oczekiwania wobec instytucji wspierających rozwój
w województwie zachodniopomorskim. Tabela 6 przedstawia, jakie odpowiedzi się pojawiały
wśród respondentów.
Tabela 5: Oczekiwania respondentów wobec instytucji około-biznesowych
Oczekiwania
• Wsparcie
• Zainteresowanie naszymi problemami
• Brak zastoju na rynku
• Poprawa sytuacji w branży chemicznej
• Kontakt z uczelniami
• Pomoc dla inwalidów, których zatrudniamy
• Już nie mam oczekiwań, zraziłem się
Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
50 | S t r o n a
Ankietowanym w pierwszej kolejności brakuje jakiegokolwiek kontaktu i wsparcia. Aż 90%
badanych odpowiedziało, że oczekuje zainteresowania ze strony instytucji okołobiznesowych
i samorządowych. Z przeprowadzonych rozmów wynika również, że respondenci zabiegali
o ten kontakt, lecz nie spotkali się z pozytywnym przyjęciem. Co drugi ankietowany
odpowiadał, że zraził się do wyżej wymienionych instytucji i nie wierzy w poprawę sytuacji
w tej kwestii.
Należy zwrócić również uwagę na fakt, że respondenci oczekują pomocy w konkretnych
sytuacjach. W pierwszej kolejności mają nadzieję, że instytucje tego typu poprawią ich
sytuacje materialną, rynkową i możliwości rozwojowe. Ważną kwestią są również
dofinansowania prowadzonej działalności. Okazuje się, że respondenci albo są słabo
poinformowani o możliwościach pomocy dla ich przedsiębiorstw, albo nie mają
wystarczającej wiedzy merytorycznej, by starać się uzyskać wsparcie. Respondenci uważają
również, że brakuje im odpowiedniej osoby, przedstawiciela instytucji okołobiznesowych
i samorządowych, który sam się z nimi skontaktuje i zajmie się wszelkimi formalnościami.
Tymczasem w opinii respondentów, w omawianych instytucjach zamiast pomocy, panuje
system biurokratyczny i brak zrozumienia.
Braki odczuwane przez przedsiębiorstwa
Respondenci zostali zapytani o to, czego im brakuje, by w pełni wykorzystać potencjał
rozwojowy w perspektywie dwóch najbliższych lat. Okazuje się, że braki, które odczuwają
przedsiębiorstwa, pokrywają się z ich oczekiwaniami wobec instytucji okołobiznesowych
i samorządowych (Tabela 7).
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
51 | S t r o n a
Tabela 6: Potrzeby wykorzystania potencjału rozwojowego
Przeszkody w możliwościach wykorzystania potencjału rozwojowego
• Brak dodatkowego dofinansowania
• Brak bezpłatnych szkoleń
• Niski poziom kontaktów z uczelniami
• Niski poziom kontaktów z doświadczonymi specjalistami/ekspertami
• Niewielki rynek zbytu
• Brak wsparcia instytucji okołobiznesowych i samorządowych
• Brak dostępu do nowoczesnych technologii
Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań
Wszystkie powyższe braki wskazane przez respondentów są ściśle ze sobą powiązane i wiążą
się z chęcią polepszenia kontaktu z instytucjami wspierającymi rozwój przedsiębiorstw
w województwie zachodniopomorskim. Okazało się również, że tylko 20% ankietowanych
wykorzystuje do własnego rozwoju rynki zagraniczne, a obrót z rynków zagranicznych
to około 10% całkowitego obrotu.
Przez brak możliwości wykorzystania w pełni potencjału rozwojowego, przedsiębiorstwa
mają utrudnione warunki działania na rynkach zagranicznych. Przedsiębiorstwa mają problem
z finansowaniem nowych inwestycji i technologii. Wynika z tego, że zaplecze naukowo-
badawcze, które stwarzają instytucje zewnętrzne oraz uczelnie wyższe nie jest dostosowane
do potrzeb przedsiębiorstw i rynku zachodniopomorskiego. Co drugi ankietowany narzeka
również na złą sytuacje rynkową i niski poziom zbytu oraz brak stałych klientów.
Firmy są w stanie wymienić swoje plusy i minusy względem konkurencji na rynku
regionalnym, krajowym, europejskim i światowym (Tabela 8).
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
52 | S t r o n a
Tabela 7: Mocne i słabe strony firm chemicznych z województwa zachodniopomorskiego wobec konkurentów
Plusy wobec firm konkurencyjnych Minusy wobec firm konkurencyjnych
• Doświadczenie
• Profesjonalizm
• Wiedza
• Cena
• Duże magazyny
• Kapitał
• Dostępność
• Elastyczność
• Oryginalność
• Brak odpowiedniej kadry
• Brak klientów
• Brak odpowiedniego sprzętu
• Niska wydajność
• Brak funduszy
• Brak możliwości skorzystania
z dofinansowań
Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań
Ankietowani są świadomi swoich mocnych stron (głównie w odniesieniu do konkurencji
lokalnej i krajowej) oraz słabych, wynikających w dużej mierze z mniejszych możliwości
rozwojowych oraz z braków dotyczących najnowszych urządzeń.
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
53 | S t r o n a
10. Propozycje zmian w branży chemicznej w województwie zachodniopomorskim
Przedstawienie wizji i proponowanych rozwiązań w branży chemicznej ma na celu redukcję
lub całkowitą eliminację problemów pojawiających się w tej branży i przyczynić się do jej
rozwoju i lepszego dostępu do innowacji i technologii.
Branża chemiczna w regionie zachodniopomorskim powinna być utożsamiana
z innowacyjnością, najnowszymi technologiami i inwestycjami. Powinna zostać poprawiona
opinia społeczeństwa o tym przemyśle jako o niezawodnym, bezpiecznym, niezbędnym
i odpowiedzialnym producencie dóbr niezbędnych dla ludzkości. Podkreśla się, że
innowacyjność w zakresie procesowym powinna zmierzać do opracowania procesów
i instalacji wykazujących obok zwiększonej produktywności i efektywności, również
zmniejszony koszt wytwarzania produktów. Procesy powinny być praktycznie bezodpadowe
oraz realizowane w możliwie łagodnych i bezpiecznych warunkach. Instalacje technologiczne
winny być ponadto elastyczne i wyposażone w systemy kontroli zabezpieczające
bezpieczeństwo pracy i brak negatywnego oddziaływania na środowisko31.
Propozycje rozwojowe dla branży chemicznej:
• intensyfikacja współpracy z instytucjami około-biznesowymi (pomoc w otrzymaniu
różnego rodzaju dofinansowań prowadzonej działalności),
• analiza możliwości eksportowych na wybrane rynki zagraniczne,
• analiza potrzeb szkoleniowych i najbardziej poszukiwanych kwalifikacji
u kandydatów do pracy oraz współpraca z placówkami edukacyjnymi w kształtowaniu
programów szkoleniowych,
• rozwój konsorcjów eksportowych32,
31 http://opnt.pl/static/upload/innowacyjna-chemia-5-wersja.pdf 32 Konsorcjum eksportowe jest porozumieniem różnych firm, których głównym celem jest wejście na rynki zagraniczne i wspólne działanie na tych rynkach, konsorcjum pełni rolę działu handlu zagranicznego dla swoich członków. Konsorcjum pomaga biznesowi wkraczać na nowe rynki zagraniczne (przez koordynację procedur, wybór pośredników, doradztwo, itd.) , http://www.frpe.org.pl/node/14
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
54 | S t r o n a
• nacisk na władze lokalne w celu uzyskania wsparcia (upraszczanie procedur, klimat
przyjazny przedsiębiorczości).
Zalecenia w zakresie współpracy z ośrodkami naukowo-badawczymi
Głównym problemem branży chemicznej, który blokuje rozwój przedsiębiorstw, są
ograniczenia wynikające ze słabego dostępu do nowych technologii. W tym celu zaleca się
nawiązanie współpracy z ośrodkami naukowo-badawczymi. Współpraca tego typu ma na celu
umożliwienie przedsiębiorcom uczestnictwo w różnego rodzaju szkoleniach, których zdaniem
respondentów w regionie zachodniopomorskim jest niewystarczająca ilość. Sytuacja jest
o tyle trudna, że nakłady w Polsce na naukę stanowią jedynie około 0,57% PKB33. Jesteśmy
więc jednym z krajów, który wydaje najmniej środków na finansowanie nauki i sfery
badawczej. Ma to swoje odzwierciedlenie w globalnym poziomie innowacyjności naszego
kraju. Z tego względu, współpraca przedsiębiorstw z ośrodkami naukowymi powinna być na
wysokim poziomie, by przedsiębiorstwa zamiast konkurować między sobą ceną, konkurowały
jakością produktów. Na tym elemencie warto się skupić. Aby poprawić jakość wytwarzanych
produktów, należy zacząć od szkoleń kadrowych, gdyż wykwalifikowani pracownicy
stanowić będą fundamenty innowacyjnych przedsiębiorstw w województwie
zachodniopomorskim. Ankietowani skarżą się na brak odpowiednio wykwalifikowanej kadry,
co przekłada się na niską wydajność ich pracy. We współpracę należy zaangażować nie tylko
parki naukowo-technologiczne, ale również uczelnie wyższe, gdzie należałoby stworzyć
komórki zajmujące się szkoleniami i badaniami dla małych i średnich przedsiębiorstw, bo
głównie te firmy mają największe problemy i najniższe możliwości finansowe. Jak mówi
Agnieszka Sito, kierownik Centrum Innowacji, Transferu Technologii i Rozwoju
Uniwersytetu (CITTRU) przy Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie.: „Tego typu firmy
działające przy Uczelniach Wyższych i współpracujące z przedsiębiorstwami bardzo dobrze
działają w Krakowie”34. Ma to ogromne znaczenie, ze względu na specyfikę branży
chemicznej i możliwości uczelni w wykorzystywaniu sprzętu laboratoryjnego. Głównym
zadaniem w tym przypadku będzie dotarcie do przedsiębiorstw oraz nawiązanie kontaktu
22. Regionalna Strategia Innowacyjności w Województwie Zachodniopomorskim, Szczecin 2005.
23. Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego 2007-2013, projekt z dnia
21.06.06.
24. Bolkowska Z. (2006, Czerwiec). Przemysł chemiczny po dwóch latach w strukturach UE. Rynek
chemiczny.
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
66 | S t r o n a
Aneks
Spis tabel
Tabela 1: Światowi liderzy przemysłu chemicznego (dane z roku 2009) ................................. 7 Tabela 2: Przychody polskich firm w przemyśle chemicznym w 2009 roku ......................... 13 Tabela 3: Eksport i import chemikaliów i wyrobów pokrewnych w cenach bieżących w mln PLN ......................................................................................................................................... 14 Tabela 5: Korelacja Dofinansowanie i szkolenia; branża chemiczna ..................................... 31 Tabela 6: Oczekiwania respondentów wobec instytucji okołobiznesowych .......................... 49 Tabela 7: Potrzeby wykorzystania potencjału rozwojowego .................................................. 51 Tabela 8: Mocne i słabe strony firm chemicznych z województwa zachodniopomorskiego wobec konkurentów ................................................................................................................ 52 Tabela 9: Propozycje w zakresie współpracy z ośrodkami naukowo-badawczymi ................ 55 Tabela 10: Propozycje w zakresie środowiska lokalnego i administracji ............................... 56 Tabela 11: Propozycje w zakresie środowiska i ekologii........................................................ 58 Tabela 12: Propozycje zmian w zakresie zasobów ludzkich .................................................. 59 Tabela 13: Propozycje zmian w zakresie rynków zagranicznych ........................................... 60 Tabela 14: Propozycje zmian w zakresie finansowania działalności ...................................... 61 Tabela 15: Rodzaje innowacji w branży chemicznej .............................................................. 61
Spis wykresów
Wykres 1: Struktura podmiotów branży chemicznej i wielkość ich sprzedaży ......................... 9 Wykres 2: Sprzedaż europejskiej produkcji chemicznej w 2009 roku .................................... 10 Wykres 3: Liczba osób zatrudnionych na pełen etat w branży chemicznej ............................. 27 Wykres 4: Długość funkcjonowania firmy w branży chemicznej na rynku (wyniki podane w latach) ....................................................................................................................................... 28 Wykres 5: Przychody, jakie osiągnęły zachodniopomorskie firmy w ostatnim roku; branża chemiczna ................................................................................................................................. 29 Wykres 6: Zależności pomiędzy etatem, szkoleniami, a dodatkowymi środkami finansowymi w branży chemicznej ................................................................................................................ 32 Wykres 7: Częstotliwość uczestnictwa w szkoleniach w branży chemicznej.......................... 33 Wykres 8: Struktura źródeł dofinansowań w branży chemicznej ............................................ 34 Wykres 9: Procentowy udział w programach unijnych w dofinansowaniach branży chemicznej w województwie zachodniopomorskim ................................................................ 35 Wykres 10: Zależności pomiędzy wielkością firmy branży chemicznej a oceną rozwoju i programem unijnym, z jakiego korzysta ................................................................................ 36
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY CHEMICZNEJ
67 | S t r o n a
Wykres 11: Zakupiony sprzęt w przedsiębiorstwach w branży chemicznej ............................ 37 Wykres 12: Zadowolenie z instytucji okołobiznesowych i samorządowych a rozwój firmy w branży chemicznej .................................................................................................................... 38 Wykres 13: Możliwości rozwojowe firmy z branży chemicznej a sytuacja rynkowa w ciągu najbliższych dwóch lat ............................................................................................................. 39 Wykres 14: Dostęp do kapitału ................................................................................................ 39 Wykres 15: Wpływ parków naukowo-technologicznych na rozwój technologii i innowacji w branży chemicznej .................................................................................................................... 40 Wykres 16: Ograniczanie kosztów na innowacje wśród firm branży chemicznej ................... 41 Wykres 17: Wpływ poziomu inwestycji zagranicznych na dostęp do innowacji w branży chemicznej ................................................................................................................................ 42 Wykres 18: Ocena stopnia konkurencji wśród firm branży chemicznej .................................. 43 Wykres 19: Problemy branży chemicznej w województwie zachodniopomorskim ................ 45
Spis schematów
Schemat 1: Podział przemysłu chemicznego według rodzaju produkowanych wyrobów ......... 5 Schemat 2: Oferta Zakładów Chemicznych „POLICE” S.A. .................................................. 18 Schemat 3: Rozmieszczenie firm działających w ramach koncernu KEMIRA na świecie ..... 20 Schemat 4: Oferta Kemipol Sp. z o.o. ...................................................................................... 21 Schemat 5: Wizja firmy Kemipol Sp. z o.o. ............................................................................. 22 Schemat 6: Oferta firmy Fosfan S. A. ...................................................................................... 23 Schemat 7: Oferta Chemicznej Spółdzielni Inwalidów „ARA” .............................................. 25