Instytut Technologiczno-Przyrodniczy Konferencja naukowo-techniczna p.n.: Uwarunkowania przebiegu zjawisk hydrologiczno-meteorologicznych na obszarach wiejskich Falenty, 1-2.12.2010 r. ZAGROŻENIA ZWIĄZANE Z WODĄ NA OBSZARACH WIEJSKICH Edward Pierzgalski Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego
37
Embed
NA OBSZARACH WIEJSKICH - itp.edu.pl · SYTUACJE KRYTYCZNE:-wody zbyt mało - wody zbyt dużo - woda zbyt brudna. ... Krytyczne deficyty zasobów wody. Klimatyczny bilans wodny w okresie
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Instytut Technologiczno-PrzyrodniczyKonferencja naukowo-techniczna p.n.:
Uwarunkowania przebiegu zjawisk hydrologiczno-meteorologicznych na obszarach wiejskich
Falenty, 1-2.12.2010 r.
ZAGROŻENIA ZWIĄZANE Z WODĄNA OBSZARACH WIEJSKICH
Edward PierzgalskiSzkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego
CELE GOSPODAROWANIA ZASOBAMI WODNYMI W OBSZARACH WIEJSKICH
• zdrowie ludności (dostęp do czystej wody),• bezpieczeństwo ludności (na obszarach zagrożonych powodzią),• rozwój gospodarczy, w tym poziom i jakość produkcji roślinnej i zwierzęcej,• stan środowiska przyrodniczego i jego rozwój,• rozwój pozaprodukcyjnych funkcji obszarów wiejskich (rekreacja, agroturystyka).
ZAGROŻENIA ZWIĄZANE Z WODĄ
Niedobór wodyo odpowiedniej jakości Nadmiar wody
• powodzie,• ruchy masowe (w tym osuwiska, lawiny błotne),• sztormy,• cyklony,• lawiny śnieżne,• klęski ekologiczne (kwaśne deszcze)
• brak wody pitnej (zdrowie)• redukcja produkcji roślinnej i zwierzęcej (żywność)• ograniczenie rozwoju przemysłu• degradacja środowiska• ograniczenie sektorów pozaprodukcyjnych (rekreacja i turystyka)
LICZBA KATAKLIZMÓW ZWIĄZANYCHZ WODĄW ŚWIECIE
5
SYTUACJE KRYTYCZNE:
- wody zbyt mało- wody zbyt dużo- woda zbyt brudna
ZAGROŻENIA ZWIĄZANE Z WODĄNA OBSZARACH WIEJSKICH W POLSCE
1. Zanieczyszczenie wód powierzchniowych.2. Powodzie i osuwiska.3. Susze w rolnictwie.4. Kwaśne deszcze i susze w lasach.5. Lokalne trendy zmniejszania się zasobów wodnych
zagrażające środowisku naturalnemu i jego różnorodności biologicznej.
6. Okresowe braki wody na potrzeby komunalne i przemysłowe.
ODNAWIALNE ZASOBY WODY W POLSCENA TLE PAŃSTW EUROPEJSKICH
Nadwyżki wody
Wystarczające zasoby wody
Deficyty zasobów wody
Krytyczne deficyty zasobów wody
Klimatyczny bilans wodny w okresie od 21 majado 20 lipca 2010
Źródło: IUNG Puławy, Monitoring suszy
ZANIECZYSZCZENIE WÓD POWIERZCHNIOWYCH I PODZIEMNYCH
Stan jednolitych części wód rzekw 2008 r.:w dorzeczu Wisłystan dobry w 223 na 2618 jednolitych częściach rzek,w dorzeczu Odrystan dobry w 67 na 1673jednolitych częściach rzek.
Źródło: GUS Ochrona Środowiska 2009
Ścieki przemysłowe i komunalne wymagające oczyszczania odprowadzone do wód lub ziemi w latach 1970-2008
,
Źródło: GUS Ochrona Środowiska 2009
PROCENTOWY UDZIAŁ LUDNOŚCI KORZYSTAJĄCEJ Z OCZYSZCZALNI
ŚCIEKÓW W LATACH 1995-2008
Kwaśne deszcze i susze w lasach
ZAGROŻENIA DOTYCZĄCE ILOŚCI ZASOBÓW WODNYCH
Katastrofy
Krótko lub długookresowe stany
Powodzie Susze
Nadmiar wody Niedobór wody
POWODZIE
ZMNIEJSZANIE SIĘ POWIERZCHNI LASÓW
ZMIANY SIECI HYDROGRAFICZNEJ W DORZECZU RZEKI REN
1828 1872 1963
ZAGOSPODAROWANIE DOLIN, SYSTEMY OCHRONY PRZED POWODZIĄ, STRATY POWODZIOWE
Bardzo duże szkody i straty Powodziowe.
Naturalne warunki przepływu wód wielkich - brak ochrony przed powodzią.Ograniczone wykorzystanie dolin -małe straty powodziowe.
Doskonalenie systemów ochrony przed powodzią.Wzrost zaufania do zabezpieczeń przed powodzią: intensywne zagospodarowanie dolin.
Systemy ochrony przed powodzią.Zagospodarowanie dolin -wzrost strat powodziowych
?
CZYNNIKI ZMUSZAJĄCE DO ZMIAN W STRATEGII OCHRONY PRZED POWODZIĄ
2. Zwiększenie wymogów ochrony środowiska.3. Wpływ zmian klimatycznych na zjawiska ekstremalne.4. Postęp naukowy i techniczny.5. Analiza ekonomiczna.
NOWA STRATEGIA OCHRONY PRZED POWODZIĄ – DZIAŁANIA ZINTEGROWANE
Ograniczenie zagrożenia ryzykiem powodziowym wymaga działań kompleksowych, które powinny stanowić zespółróżnorodnych i wzajemnie powiązanych działańprzyrodniczych, technicznych, ekonomicznychi administracyjnych.
SUSZE
ZMIENNOŚĆ OPADU I TEMPERATURY W POLSCE W OKRESIE 1971-2000
Opady atmosferyczne Temperatura powietrza
Źródło: Artykuły: Zawory T. i Ziernickiej ‐Wojtaszek (2005) oraz Ziernickiej ‐Wojtaszek (2006)
Różnica liczby dni z temperaturą >=30 °C i opadem <=0.1 mm dla lata 2071-2100 (A2) i 1960-1990.
Prognozowana długość okresów posusznych
Europa Południowa Europa Centralna Europa Północna
Źródło: European Environment Agency Report No. 2/2009
ZMIANY KLIMATYCZNE A ZASOBY WODNE
•Zmiany składników bilansu wodnego w zlewni rzecznej:wzrost ewaporacji i transpiracji (zmniejszenie zasobów
wodnych powierzchniowych i podziemnych: wysychanie cieków i zbiorników wodnych, obniżenie położenia wód gruntowych).
•Zmiany w rozkładzie i wielkości opadów:- wzrost opadów w okresie zimowym, - zmniejszone opady w okresie wegetacji (susza glebowa).
• Zmiany w natężeniu opadów:wzrost natężenia opadów i zmiany reżimu rzecznego (zwiększone spływy wód i wezbrania: erozja wodna, powodzie).
Zmniejszanie się zasobów wodnych w środowisku naturalnym zagrażające jego bioróżnorodności
W okresie 1961 - listopad 2005 r. naturalny poziom wody gruntowej na Kujawach w otoczeniu jezior Suszewskiego i Wilczyńskiego obniżył się o ok. 2,9 m, a w sąsiedztwie kilku innych jezior (Budzisławskie, Kownackie, Wójcińskie, Ostrowskie) o 1,7 m.
Źródło: informacje i zdjęciaz Nadleśnictwa Miradz
REGULACJE STOSUNKÓW WODNYCH W ROLNICTWIE
POZYTYWNE SKUTKI REGULACJI STOSUNKÓW WODNYCH
• ilościowy i jakościowy wzrost plonów,• stabilizacja plonowania,• zwiększenie powierzchni rolnej,• poprawa warunków agrotechnicznych,• rozwój gospodarczy i społeczny.
ZAGROŻENIA ZWIĄZANE Z REGULACJĄSTOSUNKÓW WODNYCH
•Skrócenie czasu obiegu wody i materii: przyśpieszenie odpływu wód roztopowych oraz opadowych (zwiększenie zagrożenia wystąpienia powodzi) i zmniejszenie zasobów wodnych w okresach niedoboru opadów.
•Degradacja gleb organicznych wskutek ich murszenia,zanik torfowisk i niszczenie biotopów rzecznych i dolinowych.
•Pogorszenie jakości wód m.in. wskutek dopływu do nich związków azotu uwalnianych w procesie mineralizacji gleb organicznych.
NAJPILNIEJSZE ZADANIA GOSPODARKI WODNEJ W ROLNICTWIE
1. Regulacja stosunków wodnych
- zatrzymanie dekapitalizacji systemów wodnych oraz ich bieżąca konserwacja i renowacja – niezbędna poprawa finansowych podstaw zarządzania i eksploatacji urządzeń i systemów melioracyjnych, w tym zmiany legislacyjne funkcjonowania spółek wodnych,
- modernizacja urządzeń drenarskich w celu umożliwienia okresowego zahamowania odpływu wody oraz włączenie ich w lokalne systemy małej retencji,
- przystosowanie sieci rowów do pełnienia funkcji retencyjnych i stosowanie rozwiązań umożliwiających ograniczony lub zamknięty obieg wody,
-odbudowa i modernizacja systemów nawodnieńpodsiąkowych w obszarach dolinowych służących także inwestycjom renaturyzacyjnym,
-stworzenie podstaw prawnych i ekonomicznych w celu zwiększenia powierzchni nawadnianej jako elementu adaptacji do zmian klimatu.
Powierzchnia grutów rolnych [ha] wyposażonychw urządzenia nawadniające
Źródło: European Environment Agency Report No. 2/2009
2. Retencjonowanie wody
-Niezbędne jest zwiększenie źródeł wody do nawadniania dostępnych w czasie suszy i w okresach posusznych.-Oprócz realizacji programów małej retencji (m.in. nowe lub odbudowane zbiorniki wodne, podpiętrzanie jezior, renaturyzowane mokradła), do zatrzymywania wody i spowalniania odpływu w znacznie większym stopniu niżdotychczas należy wykorzystywać urządzenia melioracyjne.
3. Monitoring funkcjonowania systemów melioracyjnych
Zasoby wodne cechuje zmienność występowania zarównow czasie, jak i w przestrzeni. Miarodajna ocena tendencji zmian warunków wodnych na obiektach melioracyjnych, stanowiąca podstawę do podejmowania środków zaradczych, wymaga obserwacjiw dłuższym okresie czasu. Na obiektach melioracyjnych, oprócz ich konserwacji, powinien być prowadzony systematyczny monitoring zmian warunków wodnych i stanu infrastruktury technicznej.
POZYTYWNE PRZYKŁADY DZIAŁAŃPRZEDSIĘWZIĘCIA
W RAMACH PROGRAMU OPERACYJNEGO „INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO”
2007-2013
„Zwiększanie możliwości retencyjnych ekosystemów leśnych oraz przeciwdziałanie przyczynom suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych”
„Przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach górskich wskutek spływu wód opadowych. Utrzymanie potoków górskich i związanej z nimi infrastruktury w dobrym stanie”
PODSUMOWANIE•Aktualny stan infrastruktury wodnej w obszarach wiejskich wymaga radykalnej poprawy i modernizacji, jeśli ma sprostaćwyzwaniom związanym z postępującymi zmianami klimatu.
•Zmiany klimatu spowodują zróżnicowane skutki w rolnictwie, przy przewadze skutków negatywnych. W ich ograniczeniu lub łagodzeniu dużą rolę odgrywać będzie gospodarka wodna.
•Modernizacja systemów melioracyjnych powinna uwzględniać dotychczasowe doświadczenia, jak i prognozy warunków, w jakich będą one funkcjonować.
• Niezbędne jest uwzględnienie specyfiki i potrzeb rolnictwa i leśnictwa w aktualnie prowadzonych pracach nad polityką gospodarki wodnej w Polsce (2030). Celowe jest wykonanie sektorowego opracowania dotyczącego gospodarowania wodą w obszarach wiejskich.