n Voordeel van die teater is dat die lewendige vertoning ... · koerantverkope op te stoot, het dit weldra *n politiese kleur begin kry, veral ten opsigte van temas oor oorlogshelde,

n Voordeel van die teater is dat die lewendige vertoning voor (en letterlik in die midde van) die gehoor die gevoel by die bestenuning wek dat hulle kollektief daartoe in staat is om die uiteinde van die opvoering te kan beheer omdat hulle direk betrokke is. So word die gehoor ook konstant herinner aan hul eie politiese, sosiale en kulturele potensiaal.

Veral lande wat bekommerd is oor hul nasionale ontwikkeling het gedurende die afgelope jare die belangrikheid van tradisionele kanale van kommunikasie besef, en begin om dit aan te wend. Ons tref verwysings in die literatuur na hierdie alternatiewe media, wat neffens die massamedia bestaan, aan, asook bewyse dat dit in sekere gemeenskappe reeds eeue gebruik word, goed aanvaar word en ’n hoe geloofwaardigheid onder die gemeenskap het. So vind ons bv die singende digters in Noordoos-Brasil (Cantadores), die teatergroepe in Oos-Java (Ludruk) en die volksteater in Indie (die Bhavai). Rice en Paisley (1981, p 131) se dat hierdie media met groot sukses in die genoemde lande aangewend is om veral die gemeenskap ten opsigte van gesinsbeplanning voor te lig.

Ook die VSA het tydens die Vietnam-oorlog gebruik gemaak van die medium "To sing a song", waarin propaganda op hierdie onderhoudende wyse versprei is (Chandler, 1981, p 138).

Resente voorbeelde van teateropvoerings in Suid-Afrika, is die kontroversiele "On the Border", wat handel oor die houding van die dienspligtige jeens die Weermag. Dit blyk dat die opvoering deur die ECC, wat sterk standpunt teenoor konskripsie inneem, geinisieer is. Die bekende satirikus Pieter-Dirk Uys se optredes handel ook gewoonlik oor die heersende sosiale en politieke

klimaat, uit welke konteks hy spot met regeringsaangeleenthede en politieke persoonlikhede. Hoewel die overte boodskap vermaaklik is, is daar tog 'n subtiele koverte boodskap waarvolgens sekere mense hierdie gesags- en leiersfigure as belaglik kan waarneem volgens die boodskap van die verhoogstuk. Fourie (1977, p 20) verwys eksplisiet na kommunikators se koverte doelstellings in kommunikasie. Die sukses waarmee die koverte boodskap oorgedra word aan die bestemming, hang van verskeie ander faktore af, maar die feit is dat hierdie doelstelling egter wel so vervul kan

» word.

3.3.2 Letterkunde (prosa en poesie)

Hierdie vorm vind aansluiting by die sogenaamde "new journalism", wat by Tom Wolfe ontstaan het, en waarvan reeds melding gemaak is in die tweede hoofstuk. Verslaggewing het meer informeel geraak, en emosionele en dramatiese elemente bygekry. Skrywers het hul verbeelding gebruik, en die storie nie "naak" aangebied nie, maar dit geklee.

Gordon (1971, p 38): "Frequently his (the writer's) intention operates through and satisfies itself in a combination of other functions. Yet it has effects not reducible to their effects. It may govern the stress laid upon points in the arguments ... it controls the 'plot' in the largest sense of the word, and is at work wherever the author is 'hiding his hand' - and it has special importance in dramatic and semi-dramatic literature".

Hy maak voorts ook melding dat veral die kerk van literatuur gebruik gemaak het so vroeg as die lie eeu om verandering in godsdienstige gesindhede deur middel van oorredingstegnieke tot stand te bring (p 63) .

In Suid-Afrika word talle voorbeelde van veral swart letterkunde aangetref om die boodskap van die onderdrukte meerderheid te propageer. So vind ons bv 'n bundel van swart gedigte, "Voices from within - Black Poetry from Southern Africa" deur Michael Chapman en Achmat Donker byeengebring, en 'n bundel gedigte en prosa "One Day in June - Poetry and Prose from Troubled Times" deur Sisa Ndaba geredigeer. Sipha Sepamla het op sy beurt n novelle geskryf oor die moed en deursettingsvermoe van die swart vroue in die Suid-Afrikaanse bevrydingstryd, genoem "Third Generation".

3.3.3 Beeldende kunste (skilderye en foto's)

Budd en Ruben (19797, p 272) se dat een enkele skildery wat beroemdheid verwerf en n skilder onsterflik maak, uiteraard n massamedium word. Al het bv nie alle mense die Mona Lisa gesien nie, het bykans almal daarvan gehoor, en begeer baie om dit wel te sien.

Insgelyks het die hele popkunsbeweging wat 'n kleremode, haarstylkultus, musiek en binneshuisversieringtrant tot gevolg gehad het, met 'n groep skilderye begin wat op eenvoudige

\

voorwerpe gekonsentreer en dit geisoleer het. Budd en Ruben se: "The art world, always eager to soak up new inodes and methods of using for, always seeking new outlets for the imagination will inevitably be profoundly influenced by movements of certain groups".

Die kunstenaar is 'n grafiese navorsingskundige par excellence, en soos dit welbekend en bewese in veral reklame en die advertensiewese is, is dit die bepaalde beeld wat altyd die meeste inligting oordra, wat die grootste impak het. Dat kuns vir oorredingsdoeleindes aangewend kan word, blyk ook uit wat Gordon (1971, p 49) se : "Artists are particularly sensitive to persuasion and seem often disposed to severe unilateral positions as to the nature and place of intention in art. Certain artists, however, maintain that their art and creative processes have no meaning without a starting point rooted in intention".

Die plaaslike Markteater in Johannesburg, die twee kunsgalerye op die kampus van die Universiteit van die Witwatersrand, en FUBA (Federated Union of Black Artists) bied op gereeld basis uitstallings van veral swart en kontroversiele skilders, beeldhouers en fotograwe. Die ECC het onlangs n uitstalling van foto's met krygsgevangenes as tema by die Markteater aangebied. n Voorbeeld van 'n skildery met ‘n radikale boodskap is "Detainee" van Paul Stopforth, wat n uitgeteerde mens in swart voorstel.

3.3.4 Musiek

In vele werelddele gebruik die rewolusionere magte musiek en die lied as kragtige wapen, as 'n integrale deel

van die politieke kultuur. Musiek is duidelik n effektiewe instrument in die hande van afwykende groepe wat hulle dit primer ten doel stel om hul bestemming se politieke bewussyn oor 'n bepaalde aangeleentheid te verskerp of te verander.

Ohlgren en Berk (1977, p 137) se: "Rock music was born of a revolt against the sham of Western culture : it was direct and gutsy and spoke to the senses. As such it was profoundly subversive. It still is".

In 1930 het die liedjies van Molly Jackson en Guthrie in die werkersklas- en vakbondstryde ontstaan, en die lojaliteite van die skrywers en sangers was uitgesproke vir die saak en groep. Na die ontstaan van subversiewe musiek in die 1960's, het die alternatiewe musiekkultuur verskeie teikens aangeval soos gemeenskapskontrole, die oorlog in Vietnam, die kommersiele waardes van die gemeenskap, werkersetiek en instellings soos die huwelik. Hierdie sake het almal ‘n subjektiewe kleur gehad, en was binne ’n kort tyd n groot en winsgewende besigheid. (Gardner (1979, p 46) se hierdie musikante is eenvoudig, sonder dat hulle dit altyd self besef het, betrek by die stryd van die gewone weermag van die land.

Rosselson (in Gardner, 1979, p 52) meen dat musiek 'n medium vir die onderdruktes, diegene op wie getrap word en diegene wat uitgebuit word, bied. Daar is 'n stroom van populere musiek vir hierdie groepe wat voortdurend van onder na bo borrel.

Popmusiek is potensieel een van die mees oorredende vorme van al die kunste. Die tema is relatief eenvoudig, dit word

herhaaldelik gespeel, het gewoonlik 'n eenvoudige en repeterende ritme en tema wat die manier het om dit self in mense se onderbewussyn vas te skop. Sodoende bly die subliminale oorredingskrag van die liedjie altyd by 'n mens. Veral wanneer n lied met ander meer direkte vorme van oorreding beoefen word, soos n toespraak by n politieke vergadering, kan dit betekenisvolle houdingsverandering in die hand werk.

Die sogenaamde reggae-musiek wat gewoonlik n protesboodskap met n half-irriterende af-ritme kombineer, word veral aangewend om opstand te propageer. Die musiek het juis aanvanklik onder die Negers ontstaan. Ook in Suid-Afrika is daar verskeie sulke groepe wat vir die saak van bevryding van die swart groep sing, soos Ladysmith Mambazo, Miriam Mekeba, David Kramer en Hotline. Daarteenoor kan die loodsing van die sogenaamde vredesliedjies van die Buro vir inligting ook as uitgesproke propaganda gesien word.

Die opspraakwekkende Graceland-album van Paul Simon, wat hy inderdaad saam met Suid-Afrikaanse kunstenaars geskryf en opgeneem het, en tans n topverkoper is, het verskeie snitte wat konsentreer op die lot van die swartes in Suid-Afrika, bv Homeless.Die ECC verkoop h u i d i g l i k 'n kasset gen oe m "Forces F a v o u r i t e s " met liedjies van v e r s k e i e pop groepe daarop, en wat stan dp unt inneem teen k o n s k r i p s i e d i e n s p 1 i g .

3.3.5 Strokiesprente (cartoons)

Politieke strokiesprente, veral karikatuur en komiese strokies, het sy oorsprong in die populere kultuur, en word lank reeds as massamedium aangewend. Meer as een politikus

het waarskynlik al die sentimente van 'n sekere kandidaat herhaal toe hy gese het dat al sy kiesers dalk nie kan lees nie, en dus gee hy nie vir negatiewe koerantberigte en artikels om nie, maar almal kan daar die "damn pictures" sien en verstaan.

Hoewel die strokiesprent oorspronklik gebruik was om koerantverkope op te stoot, het dit weldra *n politiese kleur begin kry, veral ten opsigte van temas oor oorlogshelde, kriminele stories en militere sake. Dit is aanvanklik as sosialiseringskrag aangewend in dat dit as spieel gedien het vir die waardes, ideale en belangrike kwessies van die gemeenskap. In die gemoderniseerde vorm het dit egter n medium verskaf om sosiaal onaanvaarbare onderwerpe onder die publiek se aandag te bring(Meadow, 1980, p 202).Spotprente vorm deel van hierdie medium, en in die Suid-Afrikaanse konteks is die voorbeelde hiervan legio, veral op die terrein van party-politieke kwessies.

Chu en Hsu (1979, p 237 - 254) wys daarop dat veral China bekend is vir die sukses waarmee hul kulturele verandering met behulp van die alternatiewe media, soos die strokiesprent en kinderprentestorieboeke teweeg gebring het. Die Chinese leiers het nog altyd in vroee sosialisering van die kind geglo, en hierdie oortuiging word gereflekteer in kinderliteratuur in die land. Die Chinese wend hierdie medium reeds sedert 1919 met groot sukses aan, want die gevolg is dat nie slegs die kinders nie, maar ook die ouers die boodskap ontvang. Dit is veral interessant om te weet dat hierdie medium aangewend was om die status van vroue te verhoog en hulle letterlik te bevry. Die boodskap is versprei dat n vrou enigiets kan doen wat ’n man doen en beter. Vroue was nie meer net toegewyde moeders en vroue soos die tradisionele opvatting lui nie, maar kon ook lojaal wees teenoor die rewolusie en so hul land verdedig.

Gedurende die Vietnam-oorlog het die VSA in hul intensiewe propaganda-oorlog veral van strokiesprentboeke gebruik gemaak om die bevolking op te lei en in te lig oor demokratiese prosesse, regte en verpligtinge van burgers. Chandler (1981, p 176) verwys na ‘n strokiesprentboek met eenvoudige karikature en byskrifte wat in 'n stamdialik aangewend was om die dorpie se selfontwikkelingsprogram te stimuleer en eenheid te bevorder.

Gerbner (in Winick, 1978, p 21) se nav 'n studie oor afwyking en gesag, en die simboliese funksies van dwelmmisbruik : "Mass communication is the mass production of images and their discharge of the common simbolic environment". In 'n reuse veldtog teen dwelmmisbruik in die VSA in die vroee sewentigs, is daar gebruik gemaak van *n strokiesprentboekie, genoem die "Teenage Booby Trap", wat wyd aangeprys en gebruik was, selfs deur die hoogste outoriteite. ‘n Onafhanklike evaluasiestudie het na die veldtog bevind dat beide die tegnieke en inhoud van die boekie oorweldigende sukses en aanvaarding van die boodskap tot gevolg gehad het.

In Suid-Afrika is daar etlike voorbeelde van "handboeke" wat gerig is op die swart mark, en wat die bestemming wil oplei in sulke basiese aktiwiteite soos hoe om “n wond te ontsmet, hoe om op te tree as hy/sy onder arres geplaas word, hoe om aansoek vir ’n identiteitsdokument te doen, ens.

3.3.6 Films

Ohlgren en Berk (1977, p 242) se dat somm ige films nie „ et suiwer op ve rm a a k ingestel is nie, maar so sia ie en polities e standpunt inneem. Hierdie films word op * ge ve s t i g d e stel van stereotypes en aim b o l e gebaseer, en hi er m e e word die gehoor se simpatie of av ers ie ge manip ul eer. Pa rty films is openlik propa-

gandisties, soos blyk uit die feit dat re g e r i n g s en pol it ieke organisasies lank reeds van die m a n i p u l e r e n d e p o t e n s i a a l van films gebruik maak om die g e me en skap se h o u d i n g s te vorm of verander.

Hitler en Goebbels het die Duitse f i l m i n d u s t r i e g e m o n o p o l i s e e r , en talle films wat Na zi lsme idealiseer, is tydens hulle bewind gemaak. "Triumph of the Will", wat in opdra g van Hi t l e r deur Reifenstahl gemaak is, word as een van die mees b r i l j a n t e prop a- gandafilms ooit beskou, en die tegni ek e wat daarin aan g e w e n d is, is bloot die tegnieke van die a l g em en e pro pa gandis. Indien hierdie selfde tegnieke egter lomp a a n g e w e n d sou word, sou die effek ko ntra- pr oduktief wees - word dit egter uit gebuit, kan die ve rl oop van die geskiedenis wa ar sk y n l i k daarmee v e r a n d e r word.

Die filmb edryf ver koop beelde wa ar m e e hulle die b e s t e m m i n g mani- puleer en die sinne aanval, maar ook word ons ontroer, opgewon de gemaak en vermaak.

Gardner (1979, p 82) b e k l e m t o o n die feit dat die f i l m b e d r y f nie slegs op eko no mi ese wins ge rig is nie, maar ook i d e o l o g i e s e as- pekte bevat. Mense is ber ei d om te betaal vir v e r m a a k en plesier, en omdat die film hierdi e r e p utasi e gekry het, is dit makli k om ideologiee daarde ur te verkoop. Hy se vo or ts dat die debat oor populere kultuu r ft beslis s e n d e rol ge sp eel het om die bes t a a n d e filmteoriee te h e r s t r u k t u r e e r . Veral s k r y w e r s in die 1960's het begin fokus op die film se formele ten te m a t i e s e inhoud, en so- doende die tr ad isionel e i n t e 1 1 e k t u e 1 e o n t k e n n i n g van die m as sa gekonfronteer.

'n Bewys van die po ten s i e l e o o r r e d i n g s k r a g van films word deur Gordon (1971, p 104) gegee as hy se dat die woord "verma ak" a a n g e ­wend is om as roo ksk er m te dien vir er ns ti ge po gi n g s om of die aard of die rol van essensiel e m a s s a k u l t u u r e l e m e n t e uit te beeld. Die Hollywood slagspr eu k nl "Motion P i c t u r e s are your Best E n t e r t a i n ­ment" het se kerli k geslaag. Mense het tou gest a a n by teaters, en so kon elemente soos bv geweld 'n e r n sti ge effek en houvas op veral bv die jeug k r y , in die naam van v e r m a a k of ontspanning.

|

Veral films met 'n p r o p a g a n d i s t i e s e in houd op die sosiale en politieke terrein moet dus gesi en word as 'n pot en s i e e l eff ekti ew e medium vir die v e r s p r e i d i n g van o o r r e d i n g s k o m m u n i k a s i e .

3.3.7 GraffitiDie woord graffiti word volgens die woordeboek

aangegee as die meervoud van graffito, teryl laasgenoemde "inskripsie beteken. Die Cambridge Italian Dictionary sien graffiare as "to wound with words".

Segal (1985, p 30) se : " Graffiti presents undercurrents without access to the mass media". Die skrywer verwys voorts na verskeie voorbeelde van graffiti in Johannesburg bv "War = business = war = war", in Meadowland "Pay rent and die", "Tutu - the lunatic", "Welcome to Russia" by Soweto se ingang, en tydens die noodtoestand "Life is a state of emergency".

Graffiti besorg die owerhede hoofbrekens reeds sedert die vroegste Romeinse geskiedenis, toe die ou Grieke en Romeine leer skryf het, en sommer van mure gebruik gemaak het om die politiek, die regering van die dag, die gode en godsdiens, leiersfigure en die leer onder skoot te kry (Jordaan, 1985, p 49).

In The Star van 29 September 1986 verskyn n artikel "A War of words is being waged on Soweto's walls". Die individu wat nie letterlik by die konvensionele oorlog betrokke is nie, tree nou toe tot die koue oorlog, waar hy/sy sosiale en politieke mening oor die sake van die dag gee, en die psige van sy lesers aantas, veral as ongevraagde negatiewe inligting aan hulle opgedring word. Ons kan aanvaar dat die impak van 'n goeie graffitiboodskap groot sal wees op die toevallige leser se subliminale persepsie. Die boodskap is werklik die van die man op straat, waarmee hy dan ook twee dinge regkry. Die eerste is om die magselite uit te daag, omdat die skryf op mure wetlik verbode is. Tweedens eis n graffitiskrywer op hierdie wyse sy klein domein van vryheid en

identiteit.

3.3.8 Protesoptogte en -demonstrasies

Hier hoef ons slegs te verwys na die wyse waarop die Soweto-onluste in 1976 'n aanvang geneem het ten einde te illustreer dat protesoptogte baie suksesvol as alternatiewe medium vir boodskapverspreiding aangewend kan word. ’n Ander voorbeeld is die verbranding van die SA-vlag by Wits enkele jare gelede, en die baie onlangse protesvergaderings met die teenwoordigheid van Winnie Mandela, ook by Wits.

3.3.9 Shebeens

Omdat die shebeen so 'n prominente plek in die swart gemeenskap inneem en as forum vir gesprek en verspreiding van inligting dien, moet dit hier as alternatiewe medium oorweeg word.

Gedurende die 1976-onluste is boodskappe hoofsaaklik deur shebeens versprei, met groot snelheid en effektiwiteit.Die eksklusiwiteit van sekere van die shebeens, en die feit dat elke shebeen n spesifieke soort klient bedien, is baie stimulerend vir goeie "broederskap", en die kans dat wrywing kan ontstaan vanwee groepskohesie is minimaal. Nuwe kliente word ook slegs deur bestaande kliente gewerf. Skosana (The Star, 18 Okt 1976, p 9) tref *n vergelyking tussen die Suid-Afrikaanse shebeen en die Koreaanse teekamer waar tee gedrink word, mense rus en ontspan, besigheidsmanne mekaar ontmoet, en wat bowenal as informele inligtingsentrum dien.

Vir baie swartmense is n shebeen en die naglewe sinoniem, en tydens 'n ondersoek deur Hoffeldt (Beeld, 28 Okt 1976) was daar in Mamelodi en Atteridgeville in Pretoria alleen sowat 900 shebeens of smokkelkroee.

3.3.10 Begrafnisse

In die huidige onrus in Suid-Afrika, en veral sedert 1976 met die eerste onluste, het begrafnisse van slagoffers van skermutselings tussen die opstandiges en die veiligheidsmagte 'n hoogs emosionele kleur. Sodoende bied dit 'n goeie kommunikasiegeleentheid om emosies soos verontregting te kommunikeer, wat as basis vir verdere verset kan dien.

Na n soortgelyke voorval tussen die veiligheidsmagte en die opstandiges by Uitenhage in 1985, was etlike swartes in die daaropvolgende skermutselings gedood. n Massabegrafnis is gehou, en hiertydens het Desmond Tutu en Alan Boesak die begrafnis as platform gebruik om hul saak te stel. Die tydsberekening was veral in die lig van die geweldige persdekking baie goed.

3.3.11 T-hemde

Om die bekende T-hemp met n gedrukte boodskap daarop te sien, is lankal nie meer nuut nie. Wat egter wel opvallend is, is dat sekere groepe hierdie kledingstukke deesdae gebruik om n bepaalde ideologiese boodskap te versprei.

So is daar bv die T-hemp met die boodskap wat lees "Boetie gaan Mamelodi toe", en ander wat die boodskap dra "Troops out!". Hierdie hemde is op oorlogspasifiste en -beswaarders gemik, en word deur die ECC ontwerp en verkoop.

Selfs politieke partye het tydens die afgelope verkiesing in SA van hierdie metode gebruik gemaak om hulself te propageer. Hoewel die metode aansluit by advertensie, is die winsmotief egter nou suiwer ideologies, nl die wen van stemme en steun vir die bepaalde saak.

3.3.12 Toesprake

Die implikasie van hierdie medium is so vanselfsprekend dat daar nie veel hoef uitgebrei te word nie. Indien 'n mens egter aan sulke plekke soos die parade in die Kaap dink, wat n parallel met Speaker's Corner in London vorm, en as platform dien om die individu se mening, oor watter onderwerp ook al te verkondig, is dit duidelik dat veral afwykende individue en groepe met groot sukses van hierdie instrument gebruik kan maak. Die geweldige media-aandag wat staatspresident Botha se bekende Rubicon-toespraak in 1985 verwek het, is n bewys van die trefkrag van toesprake, veral as die spreker goed geskool is.

3.3.14 Pamflette

In die geskiedenis van propaganda is daar talle voorbeelde waar pamflette aangewend is om 'n bepaalde boodskap te versprei. Hierdie boodskap is dikwels polities van aard, veral as dit nie kommersiele advertensies bevat nie. Die Handboek van die Afrikaanse Taal omskryf dit as n kort publikasie, meestal oor ’n aktuele onderwerp of as aanval op iemand of iets, as afsonderlike publikasie met of sonder 'n sagte band uitgegee.

Finn et al, (1983, p 32) sien pamflette as n klein brosjure wat nie noodwendig krammetjies het nie. Dit kan konsertinagewys gevou word, en in hierdie vorm kan veral pamflette in SA boodskappe in die twee amptelike tale op die twee kante dra.

Pamflette is ook intensief gedurende die Vietnam-oorlog deur die Amerikaners gebruik. So is pamflette met allerleipropagandaboodskappe op talle maniere versprei, soos uit vliegtuie, in kano's, uit vliegtuie, ens (Chandler, 1981, p 90).

3.3.15 Ander vorme

Hoewel daar nie op die volgende alternatiewe media van kommunikasieboodskappe ingegaan sal word nie, moet dit egter vermeld word as potensieel bruikbare en suksesvolle verspreiders van boodskappe, kulture en ideologiee :

Poppespel, seep met boodskappe daarop, geskenke met n gedrukte boodskap hetsy in teks of beeld, potlode en penne met boodskappe op (soos wat mens dikwels by borgskappe en advertensies vind), vlieers en lugballonne, vuurhoutjiedosies, groetekaartjies, speelgoed, baniere, boekmerke en -omslae, inkopiesakke, plakkers en knoopspelde.

Budd en Ruben (1979) noem ook museums, biblioteke, argitektuur en restaurante as potensiele alternatiewe draers van kommunikasieboodskappe.

3.4 Samevatting

]

HOOFSTUK k

P l a k k a t e as m e d ium v i r o o r r e d i n g en b e i n v l o e d i n g

I n l e i d m g

D ie doe l v a n o o r r e d i n g i n d ie a lgem een is om

n g e d e f i m e e r d e b e s te m m m g te b e r e i k d e u r d i e g e b r u i k v a n s p e -

s i f i e k e m e d ia , met n s p e s i f i e k e d oe l ( O h lg r e n en B e r k , 1977,

p 5 1 J. D ie v e r s k i l t u s s e n o o r r e d i n g en p r o p a g a n d a b e r u s d a a r o p

d a t o o r r e d i n g g e b a s e e r i s op r a s i o n e l e argumente t e r w y l p r o p a g a n d a

h o o f s a a k l i k a p p e l m a a k op d ie emos ione le en i r r a s i o n e l e .

D a a r s a l m h i e r d i e h o o f s t u k g e k y k w o r d na d ie b e te k e n is v a n

o o r r e d i n g , en m te rm e v a n w a t t e r t e g n ie k e en v e r a n d e r h k e s

d a a r ten bes te i n h i e r d i e d oe l , n l om d ie b e s te m m m g te o o r re e d ,

g e s l a a g w o r d . V i r d o e le m d e s v a n d ie o n t l e d i n g v a n p l a k k a t e

l a t e r , i s v e r a l d i e v e r a n d e r h k e s t o v b o o d s k a p , m t e n s i e en

medium b e l a n g n k .

D a a r n a s a l p l a k k a t e as k o m m u n ik a s i e m e d iu m , en v e r a l as d r a e r

v a n o o r r e d m g s b o o d s k a p p e b e s t u d e e r w o r d . Ten e m d e te l l l u s t r e e r

d a t p l a k k a t e w e l e f f e k t i e f a a n g e w e n d k a n w o r d om h o u d m g s v e r a n d e -

r m g te b e w e r k s t e l l i g , s a l v o o r b e e ld e v a n s u k s e s v o l l e o o r r e d m g s -

v e ld to g te gegee w o r d .

b . 2 O o r r e d i n g s k o m m u m k a s i e

I* .2 .1 B e g r i p s o m s k r y w m g

A d o l p h H i t l e r was d ie e e rs te p e rsoon om

van n hoogs g e o r g a n i s e e r d e v e l d t o g v a n o o r r e d i n g g e b r u i k te m a a k

g e d u r e n d e d ie 1930 's . S e d e r t d i e n h e t d i e p r o f e s s i o n e l e o o r r e d e r s

ge 'eska le e r to t n g e w e l d i g e h o e v e e l h e id , en ons w o rd d a a g h k s d e u r

t a l l o s e o o r re d e n d e a r g u m e n t e en t e g n ie k e g e k o n f r o n t e e r s o n d e r d a t on

w e r k h k d a a r v a n b ew us i s , b v a d v e r t e n s i e s en d ie m e d ia .

Bostrom (1983, p 35 J se d a t o o r r e d i n g 'n i n t r m s i e k e e lem en t v a n kom -

m u n i k a s i e vo rm , om d a t o o r r e d i n g d i e s k e p p m g , v e r a n d e r i n g o f v e r -

s t e r k m g v a n re s p o n s e ten d oe l h e t . K o m m u n ik a s ie o f i n h g t i n g as

s u l k s k a n e g t e r m e h o u d m g s o f g e d r a g N I E s k e p , v e r a n d e r o f v e r s t e r k m e .

Gordon (1371, p 3 ) se k o m m u n ik a s i e v m d p l a a s " . . . when one m i n d

so a c ts upon i t s e n v i r o n m e n t t h a t a n o t h e r m i n d i s i n f l u e n c e d , a n d

m t h a t o t h e r m i n d a n e x p e r i e n c e o c c u r s w h i c h i s l i k e the e x p e r i e n c e

i n the f i r s t m in d , a n d i s c a u s e d i n p a r t b y t h a t e x p e r i e n c e " . O o r r e -

d i n g s k o m m u m k a s i e h e t n e t n g r o t e r i n t e n s i o n e l e d o e l as a n d e r kommu­n i k a s i e .

Snyman (1371, p 3 75 J se p r o p a g a n d a i s 'n v e r b r e i d e n d e , w e rw e nde

v e r k o n d i g i n g . H i e r d i e v e r k o n d i g m g i s d ie m e d e l i n g v a n w e r k l i k e

m f o r m a s i e a a n mense ten e i n d e h u l l e t o t b e p a a l d e i n s i g t e o f o o r t u i -

g m g e te b r i n g , en op g r o n d d a a r v a n ‘n b e p a a l d e k e n m s , m s i g , g e -

l o o f , o o r t u i g i n g , m s t e l l i n g en l e w e n s h o u d m g o f - h a n d e l b y h u l l e te

vo rm . D i t w o r d met b e h u l p v a n a an g ew ese metodes e n / o f t e g n ie k e

gedoen . P r o p a g a n d a h e t d ie d oe l om te o o r re e d , o o r te h a a l en

sovee l mense as m o o n t l i k te b e r e i k s o d a t 'n i d e a a l , b e l e i d , o o r t u i ­

g i n g o f s a a k b e v o r d e r o f a f g e b r e e k k a n w o rd .

D i t b l y k dus o f p r o p a g a n d a een vo rm v a n o o r r e d m g s k o m m u m k a s i e

i s , m a a r bogenoemde d e f i n i s i e v a t d i e d o e l s t e l h n g d a a r v a n g oe d

byeen . D ie o o r r e d m g s m e t o d e s i s d u s i n t r m s i e k ook d ie d e f i n i s i e

va n p r o p a g a n d a - d a t d i e k o m m u m k a t o r sy b e s te m m m g to t sy s i e n s -

wyse w i l o o r h a a l en t o t h a n d e h n g w i l a a n s p o o r d e u r s y idees

aan h u l l e o o r te d r a . D i t i s ook d u i d e h k d a t d a a r n k o m m u m k a t o r

t e e n w o o r d ig i s , w a t g e b r u i k m a a k v a n s p e s i f i e k e k o m m u m k a s ie m e d i a ,

w a t sy b o o d s k a p op ‘n s p e s i f i e k e b e s te m m m g r i g , met 'n s p e s i f i e k e

doe l ( n l om h o u d m g s o f g e d r a g te v e r a n d e r , te v e r s t e r k o f te v o r m ) .

k . 2 . 2 B o o d s k a p - v e r a n d e r h k e s

P r o p a g a n d a , en d u s ook o o r r e d in g s k o m m u -

n i k a s i e m a a k v a n t a l l e t e g m e k e g e b r u i k , en in h i e r d i e v e r b a n d he t

d ie I n s t i t u u t v i r P r o p a g a n d a - o n t l e d i n g s e k e re t e g m e k e en metodes

g e i d e n t i f i s e e r w a a r v o l g - i s d i e k o m m u n i k a t o r s y b o o d s k a p ten bes te

k a n o p s te l ten e i n d e s y b e s te m m m g to t s y s ie n s w y s e o o r te h a a l .

H i e r d i e metodes en t e g m e k e w a t re e d s i n 1937 g e b r u i k i s , i s v a n d a g

nog i n g e b r u i k , en t a l l e n a v o r s e r s o o r o o r r e d m g en b e i ' n v l o e d in g

v e r w y s d a a r n a . H i e r d i e metodes i s k o r t h k s d ie v o lg e n d e :

s a a k s t e l h n g en s l e g m a k e r y ( name c a l l i n g ) , o p s i g t e l i k e v e r a l g e -

m e n in g ( g l i t t e r i n g g e n e r a l i t y ) , v e r p l a s i n g o f o o r p l a s m g ( t r a n s ­

f e r ) , g e t u i g s k n f ( t e s t i m o n i a l ) , v e r e e n v o u d i g m g en g e b r u i k v a n

gewone mense ( p l a i n f o l k s ) , s e le k s ie v a n d i e t e r s a a k l i k e ( c a r d

s t a c k i n g ) , s a a m s k re e u ( b a n d w a g o n ) , t u r k s v y ( h o t p o t a t o e ) , o n t -

w y k i n g en a g e n d a s t e l h n g . H i e r d i e metodes w o r d s teeds i n v e r -

s k e ie k o m b m a s i e s a a n g e w e n d om 'n b e s te m m m g te belnvloed, en m e s legs w o r d v o o r b e e ld e in d i e m a ssa m e d ia a a n g e t r e f m e , m a a r

m a a k ook a d v e r t e n s i e s h o o f s a a k l i k op h i e r d i e metodes s t a a t .

R a n k ( i n O h l g r e n en B e r k , 1977, p 120) meen d a t o o r r e d m g s t e g m e k e

en p r o p a g a n d a te g e s p e s i a l i s e e r d g e r a a k h e t om s teeds s le g s b o g e -

noemde t e g m e k e a a n te w e n d om p r o p a g a n d a te o n t l e e d en l d e n t i f i -

seer . V e r a l t o v o o r r e d m g h e t d a a r d r a m a t i e s e v e r a n d e r m g e s e d e r t

I960 m g e t r e e , soos d i e h o e v e e l h e id p r o f e s s i o n e l e o o r r e d e r s v a n g e -

t u i g . D ie I n s t i t u u t v a n P r o p a g a n d a - o n t l e d m g se l y s moes d u s a a n -

gep as en u i t g e b r e i w o r d s o d a t meer m o o n t l i k h e d e v a n m e n s l i k e

o o r r e d i n g s k o m m u m k a s i e m g e s l u i t w o rd .

Die k r i t e r i a w a t R a n k v i r s y skema g e b r u i k , b e s t a a n u i t : 1) 'n

e e n v o u d ig e v e r d u i d e l i k i n g v a n n k o m p le k s e r e a l i t e i t , w a t s e l f s d e u r

k l e i n k i n d e r s v e r s t a a n k a n w o rd , asook o n o n t w i k k e l d e volwassenes;2 ) 'n b u ig s a m e metode w a t as a lgem ene d e n o m i n a t o r m v e r s k e i e d i s -

s i p l m e s g e b r u i k k a n w o rd , asook op a l l e v l a k k e v a n o p v o e d i n g ;

3 ) n a k k u r a t e metode w a t k o n s t a n t is , en b o t s m g v a n v e r s k i l l e n d e

w a a rh e d e u i t s k a k e l ; k ) en 'n b r u i k b a r e , p r a k t i e s e i n s t r u m e n t w a t

h e r a a n g e w e n d k a n w o r d i n v e r s k e i e vorm e.

H i e r d i e skema w o r d genoem i n t e n s i v e r i n g l o n d e r s p e l m g , en f o k u s op

n e e n v o u d i g e p a t r o o n w a a rm e e k o m m u n i k a s i e - , o o r r e d i n g - en p r o p a g a n -

d a t e g m e k e o n t l e e d k a n w o r d . R a n k o n t le e n sy metode b y d ie r e k e -

n a a r , w a t e e n v o u d ig p o s i t i e f l n e g a t i e f ( + I - J g e b a s e e r is m a a r tog

i n s t a a t is to t b a i e k o m p le k s e k o m b in a s ie s .

So i n t e n s i v e e r mense d e u r b v h a r d e r te p r a a t , te s k re e , seke re

g e b a r e en w o o r d e l w o o r d p a t r o n e te g e b r u i k . Mense o n d e r s p e e l d e u r

s t i l t e , eu femismes en g e b a r e . O n d e r s p e l i n g i s d i k w e l s m o e i l i k e r om

te i d e n t i f i s e e r , v e r a l s e k e re t e g n ie k e soos s a t i r e , i r o n i e , en h e r h a -

le n d e a r g u m e n te . D ie d r i e mees a lgem ene metodes v a n m t e n s i v e r m g

i s h e r h a h n g , a s s o s i a s i e en s a m e s t e l h n g , en d ie d r i e a lg em e ens te

metodes v a n o n d e r s p e l i n g i s w e g l a t i n g , v e r w a r n n g en a f l e i d m g .

H i e r d i e o n d e r a f d e h n g s k a n d a n w eer v e r d e r v e r d e e l w o rd . Omdat

k o m m u n ik a s i e a l t y d d m a m i e s i s , i s d i t n o d i g om ook h i e r d i e skema

b e w e e g l i k en a a n p a s b a a r te m a a k , en d a a ro m g e s k i e d m t e n s i v e r m g

nou v i r d ie e ie p r e s t a s i e , o f d ie o p p o n e n t se s w a k h e i d , en a l t e r n a -

t i e w e l i k w o r d d ie e ie s w a k h e i d o n d e rs p e e l en a n d e r e se p r e s t a s i e s

o n d e rs p e e l . f i n h i e r d i e skema k a n ook d ie IPO se t e g n ie k e g e a k k o m m o -

d e e r w o rd , b v " b a n d w a g o n " en " g e t u i g s k n f " o n d e r a s s o s i a s ie b y

m t e n s i v e r m g .)

Meadow (1380, p 100) se d a t d i e o o r r e d i n g v a n b e s te m m m g s g r o o t l i k s

op d ie e f f e k t i w i t e i t v a n d ie o o r r e d e n d e b o o d s k a p p e b e r u s . Omdat

b a i e v a n d ie m a g en i n v l o e d j u i s g e le e i s m d ie k o m m u n ik a s i e v a n

d r e ig e m e n te , b e l o n m g s , w e t l i k h e i d en g e s a g , k a n b o o d s k a p p e b a i e

v a r i e e r . B o o d s k a p p e k a n i m p l i s i e t o f e k s p h s i e t wees, en d a a ro m

v e r w y s Meadow k o r t l i k s na d ie v r e e s a p p e l , e r k e n n m g v a n o n d e r l i g -

gen de g r o e p n o r m e , d i e o r d e v a n a a n b i e d m g v a n a r g u m e n t e , a a n b i e -

d i n g v a n e n k e l - o f d u b b e l b o o d s k a p p e , d ie h o e v e e l h e i d v e r a n d e r m g

w a t be toog o f b e p l e i t w o r d , o f d ie g e b r u i k v a n opsommende same-

v a t t m g s .

F o u n e (1977, p 75J se d a t d i e b e n a d e r m g e r n s t i g , h u m o r i s t i e s ,

r a s i o n e e l , emos ionee l o f g e k o m b in e e r k a n wees. D ie b o o d s k a p k a n

d a a rb e n e w e n s v i s u e e l o f a k o e s t i e s a a n g e b i e d w o r d . D ie h o e v e e l ­

h e i d va n v e r s k i l l e n d e b o o d s k a p p e i s ook b e p a l e n d v i r d ie e f f e k .

Hy noem ook d ie v e r s k e i e ko de s w a t g e b r u i k k a n w o r d n l t a a l , g e s i g s -

u i t d r u k k i n g s „ g r a f i e s e ko d e s ( g e d r u k en g e s k r e w e j , k l e u r , k l a n k ,

b e w e g m g , v e r g r o t m g en d n e - d i m e n s i o n a h t e i t (p 123).

Bostrom (1383, p 136) noem 16 f a k t o r e i n b o o d s k a p p e w a a r d e u r

s a m e w e r k m g v e r k r y k a n w o r d (m aw w a a r o o r r e d i n g s u k s e s v o l

v o l t r e k w o r d ) . H i e r d i e f a k t o r e i s b e l o f t e s , d r e ig e m e n te , p o s i t i e w e

en n e g a t i e w e g e v o lg e , a a n v a a r d m g , b e l o n m g v o o r o o r r e d i n g v e r k r y

w o rd , n e g a t i e w e s t i m u l a s i e ( s t r a f ) , s k u l d , m o re le a p p e l , p o s i t i e w e

en n e g a t i e w e s e l f - w a a r d e , p o s i t i e w e en n e g a t i e w e " a l t e r c a s t i n g " ,

a l t r u i s m e , p o s i t i e w e en n e g a t i e w e w a a r d e v i r a n d e r e .

V i r n g e l o o f w a a r d i g e b o o d s k a p , meen B os t ro m , is b ew yse n o o d -

s a a k l i k . I n n s t u d i e gedoen d e u r L u c h o c k en M c C r o s k e y is b e -

v i n d d a t n l a e - g e l o o f w a a r d i g h e i d s b r o n met g en o eg b e w yse o f g e l -

d ig e g e t u i e n i s in s y b o o d s k a p se g e l o o f w a a r d i g h e i d g e s t y g h e t ,

t e r w y l d i t e g t e r m e v i r n h o e - g e l o o f w a a r d i g h e i d s b r o n n o d i g is

om b a i e bew yse o f g e t u i e n i s m te s l u i t m e .

D ie t a a l w a t i n 'n b o o d s k a p g e b r u i k w o r d , i s v a n d i e b e l a n g r i k s t e

o o r re d e n d e e lemente v a n n b o o d s k a p . D ie r e g t e s l a g s p r e u k , d ie

r e g te i d e n t i f i k a s i e , d ie t o e p a s l i k e s im b o o l k a n a l l e s k n t i e k e s l e u -

t e l s to t d ie su k s e s v a n o o r r e d i n g wees. D a a r moet o n th o u w o r d d a t

k o m m u m k a s ie o o r s im b o le en b e t e k e m s h a n d e l . Bos t ro m (p l 6 0 )

se d a t s im b o le d i e h o o f s a a k h k e m i d d e l i s w a a r d e u r d ie mens i d e n -

t i t e i t v e r k r y , en v e r w y s na d ie m s t r u k t e u r b y 'n u m v e r s i t e i t w a t

d ie V S A -v la g v e r b r a n d h e t . H y wou b ew y s d a t n v l a g g r o o t s im -

bo l ie s e w a a r d e h e t . Sy o n t s l a g en a r r e s was b e w y s d a a r v a n .

D ie s t y l v a n n b o o d s k a p is ook v a n g r o o t b e l a n g v i r d ie e f f e k

v a n o o r r e d i n g . S ty le l e m e n te w a t h i e r genoem w o r d , i s l u i s t e r -

b a a r h e i d ( b v l a n g s i n n e , e e n v o u d ig e s m n e , e n s ) , d i e g e b r u i k

v a n p e r s o o n h k e w oo rde en s m n e , w o o r d e s k a t - d i v e r s i t e i t ( a a n t a l

h e r h a h n g s v a n een w o o rd , en a a n t a l w o o rd e g e b r u i k ) , r e a l i s m e

en v e r i f i e e r b a a r h e i d ( d a t n s m m e meer as een b e t e k e m s h e t m e ) .

I s e lemente soos o b s e n i t e i t e , r e t o n e s e vrae es taalweerstand t e e n w o o r -

d i g , w o r d d ie k a n s e op o o r r e d i n g a l s k r a l e r . 'n B o o d s k a p moet

k o r t en s p e s i f i e k wees, m a a r m e ta fo r e i s meer o o r r e d e n d . I n t e n -

s i t e i t , ook to v t a a l , is d ie mees b e t e k e m s v o l l e h n g u i s t i e s e v e r a n -

d e r l i k e i n o o r r e d m g s b o o d s k a p p e .

L a a s te n s wys Bos t rom ook op d i e s t r u k t u u r v a n d ie b o o d s k a p . I s

d ie b o o d s k ap l o g i e s , i m p l i s i e t o f e k s p h s i e t en m lo g ie s e v o lg o r d e .

H i e r d i e f a s e t d u i d u s op d ie o r g a n i s a s i e o f skema v a n d ie t o t a l e

b oo d s k ap ( p l 7 8 ) .

D a a r i s d us t a l l o s e f a s e t t e w a a r a a n a a n d a g gegee moet w o r d ten

e in d e 'n b o o d s k a p so e f f e k t i e f as m o o n t l i k saam te s t e l m d i e n d ie

oogm erk o o r r e d i n g i s .

k . 2 . 2 . I n t e n s i e - o f s e n d e r v e r a n d e r l i k e s

I n d i e n ’n s e n d e r 'n s p e s i f i e k e a k t i w i t e i t

o f h o u d i n g v a n s y b e s te m m m g v e r l a n g , is d i e e e r s te en b e l a n g -

r i k s t e v e r e i s t e d a t h y s a l weet w a t h y w i l b e r e i k . D ie ko m m u -

n i k a t o r moet d us weet w a t s y doe l i s . F o u r i e (1977, p 189) se :I

"An o b j e c t i v e i s an i n t e n t co m m u n ic a te d b y a s t a te m e n t d e s c r i b i n g

a p r o p o s e d c h a n g e m the l e a r n e r - a s t a te m e n t o f w h a t the l e a r n e r

i s to be l i k e when he h a s s u c c e s s f u l l y co m p le te d the l e a r n i n g e x p e ­

r i e n c e " .

D ie s t a t u s en g e l o o f w a a r d i g h e i d v a n d ie s e n d e r i s ook v a n b e l a n g

v i r d i e b es te m m m g om d i e b o o d s k a p te a a n v a a r a l d a n m e . I n ­

d ie n h y s y m ot iewe o f oogm erke g oed k a n k o m m u n ik e e r , i s d ie k a n s e

op su kse s sovee l b e t e r .

Vo lgens Gordon (1971, p 5 2 ) i s i n t e n s i e m e n k a t e g o r i e v a n m en s -

h k e i n t e r a k s i e m e , m a a r 'n d o e l w i t o f o ogm e rk w a t d a a r o p g e n g

i s om 'n a n d e r .pe rsoon se l o g ie s e o f s i e l k u n d i g e p ro s e s s e b m n e

te d r i n g . D ie p ro b le e m is e g t e r d a t b a i e d o e l w i t t e v a n k o m m u m -

k a t o r s o n b e w u s t e h k en s i e l k u n d i g v a n a a r d i s .

G e l o o f w a a r d i g h e i d i s e g t e r w e e r eens va n g r o o t b e l a n g as d ie

s e n d e r t e r s p r a k e kom, en d i t w o r d d i k w e l s v a n v o r i g e e r v a r m g s

met d ie b e t r o k k e k o m m u n i k a t o r o f se n d e r a f g e l e i . /4s 'n b es tem m m g

n e g a t i e f teenoo r 'n b e p a a l d e k o m m u n i k a t o r s * a a n , k a n d ie b o o d s k a p

u i t s t e k e n d wees, s o n d e r d a t d i t n o o d w e n d ig a a n v a a r s a l w o r d d e u r

eersgenoemde. D ie ko m p o n e n te v a n g e l o o f w a a r d i g h e i d is k w a l i f i k a -

s ies en d e s k u n d i g h e i d , v e i l i g h e i d en b e t r o u b a a r h e i d , t o e g e e f h k h e i d

en d m a m ie s e e ie n s k a p p e , i d e n t i f i k a s i e op g r o n d v a n g ro e p s n o rm e s .

Die o o r s p r o n g v i r g e l o o f w a a r d i g h e i d is gele'e in s i t u a s i o n e l e f a k t o r e ,

k u l t u r e l e f a k t o r e , b o o d s k a p f a k t o r e , g e l o o f w a a r d i g e b y d r a e s , en s o s ia le

l e e rp ros e s s e (B o s t rom , 1983, p 86 ) .

b . 2 . 3 M e d i u m - v e r a n d e r l i k e s

I n d i e 1 930 's h e t d i e m i n i s t e r v a n p r o p a ­

g a n d a i n D u i t s l a n d , d r Joseph Goebbe ls , d i e t o t a l e be h e e r v a n d ie

a r t i s t i e k e d ee l v a n d ie s t a a t oorgeneem. H y h e t f i l m s l a a t m a a k ,

en W agner a a n g e m o e d ig en A m e r i k a a n s e j a z z , v e r a l v i r G e r s h w in ,

onfmoedig. So h e t m e n e t d i e m a ssa m e d ia 'n i n s t r u m e n t v i r p r o p a ­

g a n d a g e w o r d m e , m a a r ook d ie k u n s t e f w a t v o l g e n s h i e r d i e s t u d i e

as a l t e r n a t i e w e m e d ia g e s ie n moet w o r d ) .

Bost rom (1983, p 5 ) b e k lem to on d a t d ie k u n s t e n og a l t y d 'n b e l a n g r i k e

r o l i n d ie v o r m i n g v a n h o u d i n g s en g e d r a g m e m g e k u l t u u r g es p e e l

he t - en se d a t h e d j i e s , t o n e e l s t u k k e , p l a t e en n o v e l l e n og a l t y d

i n t e n s o o r r e d e n d w a s . "T h e g r e a t e s t o f o u r n o v e l i s t s a n d p l a y ­

w r i g h t s h a v e a l w a y s t a k e n p o l i t i c a l p o s i t i o n s i n t h e i r w o r k s . P e r ­

s u a s io n i s c e r t a i n l y n o t c o n f i n e d to messages d e l i v e r e d i n s t r a i g h t ­

f o r w a r d w a y s . John L e n n o n m a y h a v e been a more e f f e t i v e p e r s u a ­

d e r m the l o n g r u n t h a n John K e n n e d y " .

Laa sgen oem de a a n h a h n g b e k lem to o n d ie f e i t d a t d i e med ium w a t v i r

d ie v e r s p r e i d m g v a n d ie o o r r e d m g s b o o d s k a p g e b r u i k w o rd , s o r g v u l -

d i g g e k i e s moet w o r d ten e m d e d ie g r o o s te m o o n t h k sukses te b e h a a l .

H i e r d i e g e d a g t e s l u i t w e e r eens a a n b y M c L u h a n se t e o n e d a t d ie

medium soms d ie b o o d s k a p i s - m e d ie b o o d s k a p m e .

D a a r moet e e rs te n s op d ie f o r m a a t v a n d ie b o o d s k a p b e s l u i t w o rd ,

b v a r t i k e l - v o k a l e , s t o n e - , m u s i k a l e o f d r i e - d i m e n s i o n e l e f o r m a a t .

F o u r i e (1977, p 115) se d a t d ie k o m m u m k a t o r v e r s k e i e o o r w e g in g s in

ag moet neem, b v k o s te , b e r g i n g s m o o n t h k h e i d , b e t r o u b a a r h e i d , v e r -

v o e r b a a r h e i d , v e e l s y d i g h e i d , v e r s t a a n b a a r h e i d , g e o g r a f i e s e t r e f w y d t e ,

p e rm a n e n s ie , b l o o t s t e l h n g s p o t e n s i a a l en s n e l h e i d v a n d ie b e t r o k k e

medium. Het h y v o o r t s d i e r e g t e b e g r o t i n g , f i s i e k e m o o n t h k h e d e ,

p e r s o n e e l en d o m in a n s ie om d ie med ium ten bes te te g e b r u i k .

k . 3 P l a k k a t e as k o m m u m k a s ie m e d iu m

k . 3 . 1 H i s t o n e s e o o r s p r o n g

D ie e e rs te g r a f i e s e a f d r u k k e , o f sogenaamde

p l a k k a t e , is re e d s in 1U51 d e u r D i i r e r g e b r u i k , en h y w o rd as d ie

v a d e r v a n d ie m o d erne a f d r u k b eskou , b e id e t o v s t y l en t e g n i e k .

A a n v a n k l i k was a f d r u k k e d ee l v a n k u n s t e n a a r s se p r o d u k t e , m a a r

d i t was g e e n s in s 'n m i n d e r w a a r d i g e k u n s v o r m m e . P h i l i p p e (1980,

p 30 ) v e r w y s na d ie V la am se k o n m g d o m , w a a r v a n d i e k a n d i d a t e

d e u r v e r k i e s m g s a a n b e w i n d gekom h e t , en p u b l i s i t e i t v e r k r y h e t

b y w yse v a n a f d r u k k e w a a r v a n d ie doe l n " p o p u l e r e b e e l d " was .

S e d e r td i e n h e t d i e p l a k k a a t v e r a l i n d ie p o l i t i e k e k o n t e k s v a n

l e i e r s f i g u r e a l m eer p o p u l e r g e r a a k - w a n t d i e a f d r u k i s b y u i t -

n e m e n d h e id n m a ssa m e d iu m - u n i v e r s e e l , d i r e k , opmiddellik en p i t t i g ( P h i l l i p e , 1980, p 9 ) .

Y a n k e r (1972, p 16) s ie n 1967 as d ie b e g in v a n 'n toenemendeX

p l a k k a t p r o d u k s i e en " p o s t e r c o n s c io u s n e s s ” , w a t s a a m g e h a n g h e t

met d ie V ie tn a m - o o r l o g en d i e e k o lo g ie s e b e w u s s y n s w o r d m g . D ie

E e rs te W e r e ld o o r l o g h e t e g t e r r e e d s n o n v e r g e l y k l i k e a a n s l a g v a n

p l a k k a t e m e e g e b n n g , v e r a l toe Goebbe ls a a n d i e b e w i n d v a n d ie

p r o p a g a n d a - o o r l o g i n D u i t s l a n d w as . S o o r t g e l y k h e t p l a k k a t e m

B r i t t a n j e m WOI p a t n o t i s m e v e r k o n d i g .

D ie p l a k k a a t h e t u n i e k e k w a l i t e i t e w a t d i t v a n a n d e r m ed ia o n d e r -

s k e i , b v d a t d i t m e v e r v l i e t e n d i s m e en 'n b l y w e n d e i n d r u k l a a t .

T e le v i s i e he t i r o n i e s gen oeg b y g e d r a to t d i e e f f e k t i w i t e i t v a n p l a k ­

k a t e o m da t d i t d i e mens meer p r e n t b e w u s g e m a a k h e t , en m i n d e r

" p n n t " b e w u s . Ook P e te rs ( ) se d a t t e l e v i s i e en

d ie f l i m d i e mens se p i k t o r i e s e o n d e r v i n d m g v e r h o o g h e t so d a t d ie

g e d r u k t e p o l i t i e k e w o o rd s e k o n d e r t o t d ie p l a k k a a t g e w o r d he t .

Die w a a r d e v a n k u n s in p r o p a g a n d a is j u i s d a a r o p g e b a s e e r d a t

a b s t r a k t e p o l i t i e k e idees v e r s t a a n b a a r g e m a a k w o r d v i r d ie gewone

mens dm v b e e ld e . B y p l a k k a t e w o r d d i t gedoen d e u r v i s u e l e bee lde

met 'n g e s k r e w e b o o d s k a p te k o m b in e e r .

k . 3 . 2 K en m e rk e en e ie n s k a p p e v a n p l a k k a t e

'n K r i t i e k e v r a a g v i r d i e b e o o r d e l m g v a n

p l a k k a t e , is hoe d o e l t r e f f e n d d i t i s , en w a t t e r k r i t e n a d a a r v i r

d ie m e t i n g v a n s o d a n ig e d o e l t r e f f e n d h e i d b e s t a a n . D i k w e l s w o r d

d ie o o r d e e l v a n d ie b e s te m m m g o f g ro e p w a a r o p d ie b o o d s k a p g e n g

w o r d - o f h u l l e v a n d i e p l a k k a a t hou en o f d i t v i r h u l l e mooi i s -

g e b r u i k . E r l a n k se : (1980, p 61) : "Some s t u d i e s o f s a f e t y p o s t e r

e f f e c t i v e n e s s h a v e used as a c r i t e r i o n the a b i l i t y o f t h e v i e w e r to

re m em b er i t s c o n te n t s . T h e re i s no e v id e n c e t h a t the v i e w e r a c ts

on w h a t he rem e m bers . I n f a c t , h i s b e h a v i o u r m a y be m o t i v a t e d

s u b c o n s c io u s l y b y s o m e th in g he does n o t r e m e m b e r a t a l l " .

Soos re e d s v e r m e ld . h e t d ie p l a k k a a t b e s o n de re e ie n s k a p p e w a t

d i t v e r k i e s l i k e r m a a k v i r s e ke re o o r r e d i n g s b o o d s k a p p e . D i t l a a t

'n b l y w e n d e m d r u k , d i t i s g oe dkoo p en d u s t o e g a n k l i k v i r k l e i n e r

g ro ep e , en i s ook d ie i d e a le i n s t r u m e n t om mee te e k s p e r im e n t e e r

en n s i k o ' s te l o o p . D i t k a n 'n g r o o t s i r k u l a s i e he , en d us in

a r e a s m d r i n g w a a r a n d e r m e d ia m e kom m e , en b o w e n d ie n is

d ie b e e ld d u u r s a a m .

Die k y k e r k a n m sy e ie t y d k y k , en l a a t s p e l m g v i r d ie m t e r p r e -

t a s i e en b e g r i p v a n d ie b o o d s k a p toe. S c h o c k e r ( i n Y a n k e r , 1972,

p 35, 77) se d a t d i e p l a k k a a t m e v e r m y k a n w o r d m e - s le g s

b l m d e s , b e d leende s en g e v a n g e n e s i s d a a r b y u i t g e s l u i t .

D ie b a s ie s e e lemente v a n 'n s u k s e s v o l l e p l a k k a a t , v o l g e n s Y a n k e r ,

i s e e n v o u d , h e l d e r h e i d , b a l a n s , k le m , e e n h e id en a a n d a g - b e v e s t i -

g i n g . D a a r moet op 'n b e p a a l d e s t y l en a a n b i e d i n g b e s l u i t w o r d , en

s im b o h e s e a a n b i e d m g en v e r t e e n w o o r d i g m g i s v a n g r o o t b e l a n g .

H y noem v o o r t s v a n d i e b e l a n g r i k s t e p l a k k a a t t e g m e k e met d ie oog

op o o r r e d i n g , w a t m t r m s i e k d i e f u n k s i e v a n p l a k k a t e i s : a p p e l

v i r g e s a g , s u i k e r p i l - e f f e k , b e e l d s k e p p m g , a a n v a l , a p p e l v i r

v o o r o o r d e e l en s p e s i a l e b e l a n g e , a p p e l v i r s i m p a t i e , b e p e r k t e a l -

t e r n a t i e w e , g es te e ld e k o n s e p te (m et n uw e b e t e k e m s ) , c l i c h e s en

v a l s o o r s a a k l e f f e k .

A r n o S cho lz ( i n Y a n k e r , p 27) gee d ie v o lg e n d e r i g l y n e :

i ) S i t so m m as m o o n t h k op d i e p l a k k a a t .

n ) R a n g s k i k d i e o n t w e r p en l e t t e r s met d i e oog d a a r o p

om d ie v e r b y g a n g e r se oog te v a n g .

m ) Neem d i e p l e k v a n p l a s i n g m g e d a g t e

i v ) B e rek e n hoe e f f e k t i e f d i t l a n g s a n d e r p l a k k a t e

s a l v e r t o o n .

v ) D ie teks en o n t w e r p moet so g r o o t wees d a t d i t m i n -

s ten s U5 v t v e r g e s ie n k a n w o r d .

v i ) G e b r u i k h a r m o n ie u s e k l e u r k o m b i n a s i e s

v n ) D ie o n t w e r p en te k s moet m e k a a r k o m p le m e n te e r .

v m ) G e b r u i k 'n m od erne s t y l .

i x ) Die o n t w e r p moet m e d ie i m p a k v a n d ie b o o d s k a p

o o r h e e rs m e .

E r l a n k (1980, p 63) se p l a k k a t e moet a a n d ie v o l g e n d e v e r e i s t e s

v o ld oe n , n a v 'n s t u d i e o o r d i e e f f e k v a n p a d v e i h g h e i d s p l a k k a t e :

d i t moet k o n k r e t e en f e i t e l i k e m l g t i n g b e v a t ;

d ie b e e ld moet s a a k l i k en e e n v o u d i g wees;

die o n d e r w e r p moet b e l a n g n k en a k t u e e l - r e l e v a n t wees;

d i t moet op 'n s p e s i f i e k e s i t u a s i e t o e g e s p i t s wees;

d i t moet m a k l i k v e r s t a a n b a a r en m e te v o l wees m e (w o o rd e en t e k e m n g e moet m e k a a r a a n v u l ) ;

d ie a a n s p r a a k moet m d i e n m o o h t l i k p o s i t i e f wees;

'n s p e s i f i e k e b e s te m m m g se beho e f tes en e i e n s k a p p e moet

g e i ' d e n t i f i s e e r wees s o d a t 'n a n o m e m e en homogene massa

m e d ie t e i k e n i s m e ;

p l a k k a t e moet v o o r t d u r e n d g e to e ts w o r d om te v e r s e k e r

d a t d i t d o e l t r e f f e n d i s , en m e a f b r e u k a a n d ie s a a k ten

o p s i g t e w a a r v a n d a a r re e d s m o o n t l i k e w e l s l a e b e h a a l is ,

doen m e ;

s u k s e s v o l l e v e r s p r e i d m g .

Die boodskap van die p l a k k a a t kan r a sioneel of emosi oneel wees, figuurlik of n i e - f i g u u r 1 ik (maw ab strak te enoor pik- tories). Die b o o d s k a p f o r m u l e r i n g is dikwel s baie intuit ie f en emosioneel, wat k w a l i t a t i e w e o n t l e d i n g s t e g n i e k e noodsaak. Bek ende simbole is volop, soos bv die swastika, die kruis, landsvlae, gewe re en vr ed esteke ns . Omda t hierdie simbole bekend is by die bestemmi ng, is sy taak ee rste ns om die be sta andesimbool uit te wis, dws die a s s o s i a s i e word uitgewis.

1

Bekende a a n b i e d i n g s m e t o d e s is u i t b e e l d i n g dmv foto grafi e of

illustrasie, allegorie en metafore, heraldiese groe- Pering (waar simbole teenoor of neffens ander simbole geplaas word — in die seel van die president van die VSA word die arend [oorlog] teenoor die olyftak [vrede] gesien), en karikatuur.

4.3.3 Aanwe n d i n g van p l a kka te

Yanker (1972, p 21) se dat die pl akkaa t byna we re l d d e l e as Yi medium van p o l i t i e k e u i t d r u k k i n g aange- wend word. Die plakkaat, veral vir d o elein de s van oorre- ding, is dus h w e r e l d f e n o m e e n .

Die p l a k k a a t kan egter vir v e r skeie d o eleind es aangew en d word, nl politieke, n i e - p o l i t i e k e en m i l it ere aan wending.Die bron of oo r s p r o n g bepaal h o o f s a a k l i k die aanwending.

4.3.3.1 N i e - p o l i t i e k e a an wending

Die v e r s k i l l e n d e funksies van p l a kk ate word deur Ya nke r (p 39) om sk r y f as oorreding, herdenking, aan- kondigings, f o n d s i n s a m e l i n g , satire en kritiek. On der nie- po l i t i e k e aa nw e n d i n g sal ons egter v e r a l funksies van re kla- me en a d v e r te ns ies aantref, waar die k o m m u n i k a t o r van oorre- d i n g s t e g n i e k e ge br u i k maak om sy pr o d u k te propageer. Die w i n s m o t i e f is suiwer ekonomi es van aard.

H ie r d i e k a t egori e omvat ook daardie p l a k k a t e wat in die k o m m e r s i e l e handel ve rko op word. Die p l a kk aat het 'n k o m ­mer siele k u n s i t e m geword wat in b o e k h a n d e l s en p l a k k a a t w i n - kels ve rkoo p word. So word veral p l a k k a t e van p o p m u s i e k - g roe pe en -persone, en f i lmster re verkoop, asook daardie p l a kk at e wat hu m o r i s t i e s e ane kd ote versprei.

Die impak van hierdie p l a k k a t e is die gro otste on der die t i e n e r s u b k u l t u u r , wat ook die g r o ot ste kopers van hi erdie item is.

Die funksi e van a a n k o n d i g i n g s en h e r d e n k i n g kom ook ter sprake as pl akkate ge druk word soos dat hierdie kerk 'n ba- saar of kermis hou, dat daar 'n b o e r e s p o r t d a g iewers pl aas- vind, of dat die kersie - or a a r t a p p e l f e e s b i nn ekort gehou word. Woewe 1 'n R e p u b l i e k f e e s p l a k k a a t n politiese.' konno- tasie het met betr e k k i n g tot die h e r d e n k i n g van die land

se r e p u b 1 i e k w o r d i n g , gaan dit egter nie altyd van h politieke party of die r e g e r i n g uit nie (hoewel dit die bron kan wees) en as s o d a n i g - kan hierdie tipe plakkaat nie pol itieke motiewe he nie.

Drukgroep e is 'n ander bron van n i e - p o l i t i e k e plakkate. Hierdie ka tegorie p r o p a g e e r 'n enkele saak of program, soos a nti- oo rlog groepe, o m g e w i n g s a k s i e g r o e p e , vroue- b e v r y d i n g s g r o e p e , p a d v e i 1 i g h e i d s i n s t a n s i e s , ens. Hi erdie groepe pro du seer plakk a t e spo nt a a n en berekend, a f hange nd e van die status en f i n a n s i e l e sterkt e van die bet ro kke groep .

Tans word daar in SA 'n wye v e l d t o g teen d w e l m m i s b r u i k van stapel gestuur, wat veral op die jeug g emik is.Operasie Hong er mo ns t e r j a a r l i k s Yi ve ld t o g p l a k k a t e wat die saak van die ho nge r e s b e p l e i t - bv "h ung er is violence". So het die h i p p i e - b e w e g i n g in die 1960's in A m e r i k a talle plakkate, met die b o o d s k a p "Make love, not war", versprei, en ook die sla gk reet van "Vr ede" was 'n p o p ul er e tema vir hierdie groep. A n t i - b e s o e d e l i n g s v e l d t o g p l a k k a t e , soos die van Zibi in SA, val ook in hi erd ie kategorie, terwyl plakkate van die A p t e k e r s v e r e n i g i n g , wat ouers oor die ge- vaar van pille binne die b e r e i k van ki nders waarsku.

4. 3. 3. 2 M i l i t e r e a a nwen di ng

Die bron van hierdi e p l a k k a t e is ge w oon li k indirek die r e g e r i n g van 'n b e p aal de land, omdat die magte g e w o o n l i k deel van die b e s t a a n d e r e g e ­ring vorm. Die te gni eke is h o o f s a a k l i k die van oorreding, en dit word aangewe nd om lede te werf, veral tydens oor- l o g s t o e s t a n d e . O b l i g a s i e s kan so ver koop word, en dan is daar u i te ra ard die t e e n p r o p a g a n d a - t e g n i e k e , wa armee die vyand se troepe en ma gte g e d e m o r a l i s e e r word, asook die b e vo lking van die b e t r o k k e land verwar word. Rege- ri ng sg e f u n d e e r d e p l a kkat e word ook ge bru ik om ideol og iese kommentaa r oor t e e n s t a n d e r s en w e r e l d t o e s t a n d e te versprei. Hierdie p r o p a g a n d a kan of intern of ekste rn a a ng ewend word.

Plakkate word onder meer in t e n s i e f in tye van ko nfli k gebruik. Oo r l o g vind altyd in die mili te re mil ie u plaas, en militere k o n f r o n t a s i e het te doen met p o li ti eke k o n ­flik. G e d urende die V i e t n a m - o o r l o g het die Jo int Un ited States Public Affairs Offi ce en die Militar y Assi s t a n c e Command saam 13 800 000 p l a k k a t e in 1969 vir d o eleind es van die s ie lk undige sy van die oorlog ged ru k en versprei.

Po li tiese g r a fi ese kuns word in sulke situasie s van k o n ­flik en oo rl og deur beide kante met dieselfde tegn ie ke en oo gme rke aangewend, net soos soldate mekaar afmaai met identiese wapens. Met be hulp van pla kk ate het oo rlo g 'n m a s s a - a a n g e l e e n t h e i d g e w o r d (Philippe, 1980, p 202).

Pl ak ka te van o o r l o g s b e s w a a r d e r s kan hi e r o n d e r g e k l a s s i f i - seer word omdat hulle in konf l i k met die bes t a a n d e vei- 1 i g h e id stelsel is, en die g e d a g t e s van die volk met be- trekking daartoe wil v e r a n d e r of aantas.

4. 3. 3. 3 P o l i t i e k e aa nw e n d i n g

V e r k i e s i n g s p l a k k a t e omvat h groot ho e v e e l h e i d van alle p l a kkate wat ja arl iks ve rsp rei en opgestel word. Dit word g e b r u i k om die k a nd id ate in die v e r k i e s i n g te i d e n tif is eer en die party te bevorder. Hi er di e pl akk a t e word op plaaslike, st reeks - en n a s iona le vlakke van r e g ering aangetref. Dit is veral by hi erdie pl akk ate wat daar ge br uik ge ma ak word van die kl a s s i e k e * p r o p a g a n d a t e g n i e k e . Finn et al (1983, p 46) se dat die plakkaat by ui tstek vir pol i t i e s e k o m m u n i k a s i e a a ng ewend word. In hierdie ko nteks is pl akkate al met "vampire ad vertisin g" vergelyk juis omdat dit die aandag van die onb edagt e pers o o n k r y , en daarom word plakkat e ook juis a an g e b r i n g waar dit v o o r t d u r e n d in die oog van die ver- byganger, gehoor of p a s s a s i e r is.

Vo lgens Phi lippe (1980, p 278) sluit die feit dat gra- fiese kuns 'n p o l itie ke wape n geword het, aan by die mees basiese en atavis ti ese m e n s l i k e begeert e om iets uit te skree, of dan ten minste die radika le red uksie van ideo- logiee tot slagspreuke. Hy se ook dat 1968 ong ev eer die w a t e r s k e i d i n g vir die a a n w e n d i n g van po l i t i e k e grafies e kuns was, w aartyde ns daar 'n kul tuur o n t s t a a n het wat gese het "we can have the world we want". Hier d i e gr afi es e genre druk 'n bewussyn van m a s s a m e d i u m - i d i o m e uit, wa aru it 'n ka- leidoskoop van innovaties e v e r b e e l d i n g s vloei. Hy meld ook dat die plakkate wat uit hier d i e tyd o n t s p r i n g het, ge tui g van die algeme ne gesogte p o l i t i e s e g r o e p e r i n g van die tyd, nl i d e n ti fi kasie met die linkse trad isies (p 278, en Yanker, 1972, p 16). [pie p l a k k a a t h e r l e w i n g was vender aang ev uur deur die opstande in Parys g e d ure nd e 1968, asook tydens die ku ltu rele revo lusie in China, wa arvan Chu (1977, p 233) se : "There are so many t a t ze pao (character posters) now in the g ov er nment agencies, that sharply colore d 'no s m o k i n g 1 signs had to be put up. Indeed, ta tzepao are plentiful.You see them from one floor to another, on all walls, on windows, at sta irc as es and inside offices. In corridors, strings of ropes were s t r e t c h e d from one wall to another to hang the reams and reams of p o s t e r s " . Hoewel Mao nie hierdie ongewo ne en ef fe k t i e w e p r o p a g a n d a m e d i u m ui t g e v i n d het nie, is dit wel deur hom ontwikkel en gevestig. Hoewel dit v o o rheen vir p r o p a g a n d a d o e l e i n d e s el der s a a ngew en d was, was die ge bru ik daarvan as me d i u m vir m a s s a k o m m u n i k a s i e - bo od s k a p p e egter iets n u u t s . Chu en Hsu (1979, p 47) haal Mao aan wat gese het : "Like language, it (the c h aracte r poster) has no class nature. It can be used by the b o u r ­geoisie as well as by the pro let ariat ". En later : "Big c h arac te r posters ... are ex c e l l e n t forms for r e vea li ng and ov er c o m i n g c o n t r a d i c t i o n s ... " .

4 *4 Voor be elde van e f f e k t i e w e p l a k k a a t v e l d t o g t e omh o u d i n g s v e r a n d e r i n g te b e w e r k s t e 1 1 i g .

|

0ns het reeds gesien dat plakk ate nie slegs vir po li tiese en milite re b o o d s k a p v e r s p r e i d i n g en - p r o p a g a n d a

aangewend word nie, maar dat dit ook vir ander sosiale en g e m e e n s k a p s p r o b l e m e i n g e s p a n word. So is bv die gebruik van plakkate om a n t i - r o o k v e l d t o g t e van stapel te stuur, algemeen. Veral in die VSA word sulke veld- togte dikwels in al die m e d i a geloods, en g e r u g s t e u n deur plakkate.

Mc Alister (in Rice en Paisle y, 1981, p 94) se dat hoewel plakka te ni 'n o n m i d d e l l i k e effek het nie, dit wel oor die langte rmy n daartoe kan b y d r a om mense van 'n saak bewus te maak, soos bv die na dele van rook. S o o r t g e l y k e vel d t o g t e ten opsigte van hart'aanvalvoorkoming en g e s i n s b e p l a n n n i n g word veral plaa sl ik en oor se e deur g e s o n d h e i d s d e p a r t e m e n t e g e l o o d s .

Een van die mees s u k s e s v o l l e en b e r oemde b r a n d v o o r k o m i n g s - veldtogte wat ooit van st apel g e s t u u r is, is in 1942 in die VSA begin. Plakkate, r a d i o teks te , a d v e r t e n s i e s en boekmerke is binne enkele dae g e d r u k en versprei. Hierd ie pro gra m was so sukses vol dat dit o n v e r a n d e r d ge bly het tot in 1965, met slegs enkele a a n p a s s i n g s met 'n o o r l o g s t e m a in 1943/44. Die beeld van S m o k e y Bear het i n d er da ad so vasge- steek in die publiek se gedagte , dat dit in 1952 n od ig ge- word het om kopiereg op die g e b r u i k van die s i m b o o l (l o g o ) te plaas, en fooie vir g e b r u i k te hef. G e k o m m e r s i a l i s e e r d e lisensies vand ag dek sulke g e v a r i e e r d e items soos poppe, str okiesprente, gordels, T-hemde, j u w e l i e r s w a r e , plate, speelgoed, poskaarte, asbakke, r o m m e l s a k k i e s en pe tte wat alles die Smokey B e a r - s i m b o o l dra (Rice en Paisley, 1981, p 150 - 159). Ook Ya n k e r verw ys na p l a k k a a t - s u b s t i t u t e , waarin die grafiese be eld van die plakkaat, wat dus effek- tief was, g e r e p r o d u s e e r word op o p p e r v l a k k e van v e r s k e i e gr oottes en vorms, soos m o d d e r s k e r m p l a k k e r s , knope en ka- l e n d e r s .

Ch andler (1981, p 164 - 166) ver wy s laastens na die VSA se openba re g e s o n d h e i d s p r o g r a m vir p r o p a g a n d a - d o e l e i n d e s tydens die V i e t n a m - o o r l o g . M i l j o e n e pla kkate en p a m flett e is versprei wat alles te doen g ehad het met die voorko ming,

simptome en b e h a n d e l i n g van versk eie sie ktes bv polio, malaria, k lierk oo rs en v e n eri es e siektes. Ander onder- werpe was hoe om tande te borsel, hoe om weg te doen met vullis, hoe om gr oente en vrugte te was, en dat mense hul hande voor etes moet was.

4.5 G e v o l g t r e k k i n g

P l a k k a a t b o o d s k a p p e , wat e s se ns ieel op pr o p a g a n - da teg nieke steun, impl iseer die gebr u i k van simbole, Yi teks en beelde om die b e s t e m m i n g te oo rr eed of te beinvloed. Yanker (1972, p 15) b e k l e m t o o n die feit dat alle groepe wat met m a s s a b e s t e m m i n g s kommu nik eer, p r o p a g a n d i s t i e s is uit die aard van die te gn ie ke wat in p l a k k a t e g e b r u i k word. Vanwee die kort b o o dska p en die b e p e r k t e ko ns en - tras ie span van 'n kyker kan h pl akk aa t nie anders as ver- eenvoudi g wees nie, omdat ra s i o n e l e en lang a r gument e nie deur 'n p l a kkaat g e k o m m u n i k e e r kan wo rd nie.

As ons na die e iens ka ppe van m a s s a k o m m u n i k a s i e kyk (die proses), nl die t e e n w o o r d i g h e i d van 'n i n s t i t u s i o n e l e k o m m u n i k a t o r , ft massageh oor, 'n me dium en h o o f s a a k l i k e eenr i g t i n g v l o e i van die k o m m u n i k a t o r na die bestemm ing, asook die intensie daarag ter, is dit logies dat die p l a k ­kaat net so 'n e f fe ktiewe med iu m van m a s s a k o m m u n i k a s i e kan wees as een van die b e k e n d e r massamedia.

Omdat die p l a kkaat egter sp ont aan ook deur kle i n e r groepe ge br ui k kan word, bly dit die mees t o e g a nklike me dium vir arm en kl ein er o r g a n i s a s i e s en groepe, bv studente, of bepaalde organisasies, soos o o r l o g s b e s w a a r d e r s . Pro p a g a n - da pla kkate het 'n unieke funksie, nl die v e r s p r e i d i n g van k o n t r o v e r s i e l e idees na 'n massagehoor. Daarom is die mees effektiewe me tod e om p o p u l e r e ko nsepte van po l i t i e s e en sosiale kwess ies deur mi ddel van to epa s l i k e visuel e simbole uit te beeld. Indien iemand sy te e n s t a n d e r of vyand as sleg wil uitbeeld, g e b r u i k hy 'n mo nster as simbool vir daardie pe rs oon of groep. Die p l a k k a a t p r o p a g a n d i s se taak met sy medium is om ou simbole uit te wis, nuwe a ss os iasies daar te stel, en dit met nuwe simbole te vervang.

Hierdie funksie is in sekere gevalle m o ei liker as ander, omdat die bron of k o m m u n i k a t o r let terlik 'n g e w e t e n s k r i s i s moet skep deur g e v e s t i g d e simbole aan te val en nuwes daar te stel. Dit ne em b e s t a a n d e simbole uit ander media, en skep al te r n a t i e w e simbole daarvoor.

Die waarde van kuns in p r o p a g a n d a berus juis daarop dat a b s t r a k t e , meesta l p o l i t i e k e idees v e r s t a a n b a a r ge maak word deur visu e l e beelde, en by pl akkat e word dit gedoen deur die visuel e beeld met *n geskrewe boo dskap te kombi- neer. Teen hi erdi e a g t e r g r o n d is dit du id el ik dat 'n persoon of o r g a n i s a s i e met p o litiek e of ander oog merke van plakk at e gebr u i k kan ma ak vir die v e r s p r e i d i n g van oo r r e d i n g s - en b e i n v l o e d i n g s k o m m u n i k a s i e .

= Ir^RN t 3 A N O QV^7.HS.\W gg> *71(X - —

U.C.T. END CONSCRIPTION

CAMPAIGN

A new branch of ECC has been opened on campus this year. To mark this exciting development, a campaign has been launched: "Conscription Everyone's Issue".

You may wonder how conscription affects you personally.

Well, firstly as conscripts you are called up to serve in the SADF with no realistic alternatives. Secondly, as a parent, friend, sibling, child or lover of a conscript, you face the consequences of having that person taken away for two years. Thirdly, as a township resident you face the con­scripts on the other end of the barrel.

Finally, we are all affected by the increased militarization of our country. It appears in our schools, the toys our children play with, the parades on our streets and on our T V screens.

All this serves to divide the people of our country, when we should be working together towards a just, democratic peace.

ONSCRJPTio N-EVERYONE’S is s u e

7 gf VA- N

1 4 4 5 UAMHIB

Tfcutfs 2 b

Hathem* M I i i i

CAP6IITDWtlIg c c jC H A I I

Dear E d u c a t i o n O f f i c e r

The National Co-ordinating Committee c/o Wits S.R.C.University of the Witwatersrand 1 Jan Smuts Avenue 2001 JOHANNESBURG

j South Africa Telephone: (011)716-3101

T h e S o u t h e r n T r a n s v a a l i n t e r i m c o o r d i n a t i n g c o m m i t t e e of t h e

E d u c a t i o n C h a r t e r Campai gn i s h o l d i n g a w or ks h o p on t h e

f o i l o w i n g :

1. T h e s t r u c t u r e o f t h e c o m m i t t e e i t s e l f - f o r m a l i s a t i o n of

r e p r e s e n t a t i o n and t h e s t r u c t u r e i t s e l f ,

2 . R e p o r t o f t h e i n t e r i m c o m m i t t e e ,

3 . Q u e s t i o n a i r e s - d i s c u s s i o n o f d i s t r i b u t i o n , t r a i n i n g of

v o l u n t e e r s t o c o l l e c t and t h e c o l l a t i o n p r o c e s s ,

4 . A b o o k l e t on g u i d e l i n e s f o r t h e c o l l e c t i o n o f demands.

We u r g e y o u t o send t wo o r t h r e e r e p r e s e n t a t i v e s t o t h i s wor kshop

and v i e w i t as a p r i o r i t y as i t i s v i t a l f o r t h e s u c c e s s of t h e

c a m p a i g n . We w o u l d r e q u e s t t h a t y o u pa y t r a n s p o r t a t i o n c o s t s as

f o o d w i l l be p r o v i d e d .

D a t e : S a t u r d a y 18 J u l y 1987

T i m e : 9 h0 0 - 16h00

V e nue : I . D . M a c r o n e Room, 2nd F l o o r S t u d e n t s U n i o n , W i t s .r

Y o u r s i n S t r u g g l e

I n t e r i m C o o r d i n a t i n g C o m m i t t e e ^ S o u t h e r n T r a n s v a a l EdCC

EASTERN CAPE/BORDER c/o Black Student Movement Rhodes University GRAHAMSTOWN 6140

WESTERN CAPEc/o S.R.C.University of Witwatersrand Private Bag RONDEBOSCH 7700

NATALc/o M.S.R.C.University of Natal (Black Section)P.O. Box 17039CONGELLA4013

TRANSVAAL, OFS and NORTHERN CAPEc/o Wits S.R.C.1 Jan Smuts Avenue JOHANNESBURG 2001

T H E DOORS OF LEARNING AND CULTURE SHALL BE OPENED

VGENERAL AND ALLIED WORKERS' UNION

(G.A.W.U.)

HEALTH WORKERS ASSOCIATIONESTABLISHED 1979

19th June 1987.

Dear Comrade,

The launch of the National Education, Health and Allied Workers Union (NEHAWU) will»take place on the 27th (Saturday) and 28th (Sunday) June 1987.

Ihis historic event is in keeping with COSATU's call of "One Industry , One Union."

The launch will unite workers in the health and education sectors from the Transvaal,

Natal, OFS and Cape Province.

Your organisation is requested to send 3 representatives to the "Open Rally" which

will be addressed by speakers from COSATU, UDF and HWA.

DATE: 28tli June, 1987 (SUNDAY) .

TIME: 12.00 hrs.

VENUE: Ihe Great Hall - Wits University.

We look forward to your comradely presence.

"AN INJURY TO ONE IS AN INJURY TO ALL"

> THROUGH

u t,—

S E C R E T A R Y (GAWU) .

PHONE: 337-8645/9 PHONE: 933-1784.

COSATU

Siyaya noma kubi

Collection Number: AG1977

END CONSCRIPTION CAMPAIGN (ECC)

PUBLISHER: Publisher:- Historical Papers Research Archive

Location:- Johannesburg

©2013

LEGAL NOTICES:

Copyright Notice: All materials on the Historical Papers website are protected by South African copyright law and may not be reproduced, distributed, transmitted, displayed, or otherwise published in any format, without the prior written permission of the copyright owner.

Disclaimer and Terms of Use: Provided that you maintain all copyright and other notices contained therein, you may download material (one machine readable copy and one print copy per page) for your personal and/or educational non-commercial use only.

People using these records relating to the archives of Historical Papers, The Library, University of the Witwatersrand, Johannesburg, are reminded that such records sometimes contain material which is uncorroborated, inaccurate,

distorted or untrue. While these digital records are true facsimiles of paper documents and the information contained herein is obtained from sources believed to be accurate and reliable, Historical Papers, University of the Witwatersrand has not independently verified their content. Consequently, the University is not responsible for any errors or

omissions and excludes any and all liability for any errors in or omissions from the information on the website or any related information on third party websites accessible from this website.

This document is part of a collection held at the Historical Papers Research Archive at The University of the

Witwatersrand, Johannesburg, South Africa.