1 Het Heelal waarin we leven Prof. Henny J.G.L.M. Lamers Sterrenkundig Instituut Universiteit Amsterdam www.hennylamers.nl 1 Science cafe Ede 14 sept 2015 2 Cosmic Voyage een stukje van de IMAX film over de macrocosmos en microcosmos (NASA) De Aarde: onze planeet 3 De acht planeten van ons zonnestelsel 4 de planeten van ons zonnestelsel Alles draait zelfde kant op in plat vlak Dichtbij de zon: rots-planeten (klein en licht) Ver van de zon: gas-planeten (groot en zwaar) Sterren ontstaan uit gaswolken! waterstof 70% helium 28% (rest) 2% vooral koolstof, stikstof zuurstof silicium
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
1
Het Heelalwaarin we leven
Prof. Henny J.G.L.M. LamersSterrenkundig Instituut Universiteit Amsterdam
www.hennylamers.nl
1Science cafe Ede 14 sept 2015
2
Cosmic Voyageeen stukje van de IMAX film
over de macrocosmos en microcosmos
(NASA)
De Aarde: onze planeet
3
De acht planeten van ons zonnestelsel
4
de planeten van ons zonnestelsel
Alles draait zelfde kant op in plat vlakDichtbij de zon: rots-planeten (klein en licht)Ver van de zon: gas-planeten (groot en zwaar)
Sterren ontstaan uit gaswolken!waterstof
70%helium
28%(rest)2%
vooralkoolstof,stikstofzuurstofsilicium
2
Bantega 16 sept 2012
Het ontstaan van sterren en planeten 8
De zon: een doodgewone ster
Eenreusachtige
gloeiendhetegasbol
De zonAfstand:
150 000 000 km= 8 lichtminuten
Diameter:1 400 000 km
Oppervlakte:5700 graden
Leeftijd:4,6 miljard jaar!
Helderheid van de Zon = 400000000000000000000000000 W
Sterren beeld Orion
11
Een stukje sterrenhemel:miljoenen sterren
Stukje van de Zuidelijke Sterrenhemel
12
3
Een stukje sterrenhemel:miljoenen sterren
Stukje van de Zuidelijke SterrenhemelDe Melkweg op het Zuidelijk Halfrond
13
Het Andromeda sterrenstelsel lijkt veel op onze Melkweg
Afstand 2 miljoen lichtjaar, diameter 100 000 lichtjaa
Wij zijn hier
14
Boven-aanzicht van een spiraal stelselM 74
Afstand 35 miljoen
lichtjaar
Diameter 100 000 lj.
15
Een melkwegstelsel op zijn kant
Afstand :30 miljoen
lichtjaar
Diameter :100 000 lichtjaar
Dikte :3000
lichtjaarNGC 456516
De kaart van ons melkwegstelselVoor het eerst gemeten door
Oort en Muller, met radio telescoop van Dwingeloo
Jan Oort, 1900-1992, de “vader” van de nederlandse radiosterrenkunde
()
Groothoek opname van de hemel
18
4
IR opnamen van de sterhoop vlakrondom in centrum van onze MW
2 x 2 lichtjaar binnenste 60 x 60 lichtdagen
De banen van sterren rondom de kern van ons MWC = Sgr A*
Baan – periodes: 10 tot 100 jaarHalve lange as: 3 – 30 lichtdagen
Een zwart gat van 3 400 000 zonsmassa
in het centrum van de MW!
Uit baan van sterS2 blijkt:
De kern van de MW heefteen massa van 3.4 106
Mzon !! R< 0.1 lichtdag
bolvormige ster hopen (bolhopen)
Bolhoop M13, afstand 24 000 lichtjaar
Bolhopen van ons MW oud ≈ 12 Miljard jaar
Uit de bewegingen van bolhopen romdom onze melkwegis afgeleid dat er veel meer materie in onze melkweg zit
dan we kunnen zien: bijna 10 x zoveel !!
Donkere materie !
Het uitdijend Heelal en
de Oerknal24
5
Elk vlekje is een sterrenstelsel !
Er zijn miljarden sterrenstelsels
25
Edwin Hubble1889 - 1953
Ontdekte in 1929 dat sterrenstelsels van elkaar wegvliegen:
Het heelal dijt uit!
100 inch telescoop op Mount Palomar
26
Hubble’s ontdekking dat het heelal uitdijt1.
Hoe zwakker: hoe verder weg
78 000 000 lj
1 000 000 000 lj
2 500 000 000 lj
1 400 000 000 lj
4 000 000 000 lj
27
Het spectrum = licht ontrafeld
Absorptie lijnen zijn
verschoven naar het rood = naar langere
golflengte
(Vesto Slipher)28
Korte golflengte Lange golflengte
Absorptielijnen in het spectrum van de Zon
Absorptielijnen van een ster die van ons wegvliegt
Het Doppler effect
29 30
Het Doppler effect van geluid
6
Het Doppler effect
31
Hubble’s ontdekking dat het heelal uitdijt
78 000 000 lj 1200 km/s
1 000 000 000 lj 15 000 km/s
2 500 000 000 lj 39 000 km/s
1 400 000 000 lj 22 000 km/s
4 000 000 000 lj 61 000 km/s
afstand snelheid
32
Hubble diagram (1929)
Hoe groter de afstand, des te groter de snelheid
33
Hubble diagram
Hoe groter de afstand, des te groter de snelheid
Modernere versie
V(km/s) = 22 x d (Mly)
or
d (Mly) = v(km/s)/ 22
34
Uitdijing van het heelal: net als na een ontploffing
Dus het heelal is ontstaan uit een ontploffing: OERKNAL = BIG BANG !!
Eerste uitleg
35
Als alles van ons wegvliegt,zijn wij dan het centrum van het heelal ?
36
7
Oorspronkelijke plaatje en vergroting over elkaar
37
Hetzelfde maar nu t.o.v. een ander punt
Dus: onze melkweg is niet per se in het centrum 38
De leeftijd van het heelalofwel
Hoe lang geleden was de Oerknal?
39
200 km/uur 200 km/uur
Afstand = 100 km
Wanneer zijn ze gestart ?
Afstand van elkaar nu = 100 kmSnelheid waarmee ze zich van elkaar verwijderen = 400 km/uur
Informatie over mijn onderzoek, mijn lezingen en boekjes
www.hennylamers.nl
Meer informatie ?
65
Boekjes met teksten van mijn lezingen
De Mens tussen de sterren: wij zijn gemaakt van sterrenstof! Over het ontstaan en leven en dood van de sterren, hoe de zon en aarde ontstonden en hoe de mens een gevolg daarvan is. (8e druk)
Hallo is daar iemand: speuren naar leven in het heelal Over het ontstaan van leven op aarde, de zoektocht naar leven op Mars, de ontdekking van exoplaneten en het luisteren naar signalen uit het heelal. (7e druk)
De Oerknal en het uitdijend heelal: op zoek naar de oorsprong Over de ontdekking dat het heelal steeds verder uitdijt, de oerknal en wat we ervan (niet) weten, de toekomst van het heelal en de positie van de mens in het Universum (3e druk)
Te bestellen door overmaking van €6.50 op giro 630339 tnv H.J. Lamers, Bilthoven, o.v.v. de titel van het boekje, plus een email bericht naar [email protected]
met het verzend adres. 66
12
LezingenIk geef lezingen over allerhande sterrenkundige onderwerpen, o.a.
De Mens tussen de Sterren: wij zijn gemaakt van sterrenstof
Hallo is daar iemand: speuren naar leven in het heelal
Op zoek naar de oorsprong: van Aarde terug naar de Oerknal
Het nieuwe heelal: mooiste resultaten van de Hubble Ruimte Telescoop
Het draait allemaal om de zon: de zon, planeten, manen, kometen en meteoren.
De jacht op Exo-planeten
Botsende melkwegstelsels: kosmisch vuurwerk
Hoe leven sterren: over hun geboorte, leven en einde
Ik doe dit voor grote en kleine gezelschappen. Hebt U interesse, stuur een email naar