Muzyka, młodzież i styl życia – w stronę jakiego uczestnictwa w kulturze?

•Plik na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 3.0 Polska •1

Muzyka, mMuzyka, młłodzieodzieżż i styl i styl żżycia ycia --w stronw stronęę jakiego uczestnictwa jakiego uczestnictwa

w kulturze?w kulturze?

Katarzyna M. WyrzykowskaSzkoła Nauk Społecznych IFiS PAN

[email protected]

Jakie rozumienie/spojrzenie na Jakie rozumienie/spojrzenie na muzykmuzykęę w relacjach spow relacjach społłecznych?ecznych?

� Muzyka jako narzędzie służące organizacji codziennych działań.Nie jest tylko tłem, ale często jej współtworzy przypisując im określone znaczenie [DeNora 2000];

� Od czego zależy funkcja jaką pełni muzyka? Od tego JAK jest wykorzystywana i od STOPNIA ZAANGAŻOWANIA [North, Hargreaves 2004].

•Plik na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 3.0 Polska •2

Jakie rozumienie/spojrzenie na Jakie rozumienie/spojrzenie na muzykmuzykęę w relacjach spow relacjach społłecznych?ecznych?

Kontekstualizacja muzyki

Sytuacja / aktywno śćKiedy?

Czy jest to głównączynność czy muzyka

jako tło? Itd.

Sposób wykorzystywania

Samodzielnie czy z kimś?Dlaczego akurat taki? Jakie

motywy? Itd.

Rodzaj/gatunek muzykiDlaczego taki? Czy dobór

przypadkowy czy zamierzony? Itd.

Badanie wBadanie włłasne asne [informacje podstawowe][informacje podstawowe]

� Pełen tytuł: „Uczestnictwo młodzieży w kulturze muzycznej jako element jej stylu życia”

� Badanie jakościowe:◦ Wywiadu pogłębione (29 dziewczyn i 31 chłopców)◦ Zogniskowane wywiady grupowe ◦ Obserwacje uczestniczące

� Kryteria doboru przypadków:◦ Licealiści (16-19 lat);◦ Na stałe mieszkający w Warszawie;◦ Nie uczęszczający równolegle do szkoły muzycznej.

Projekt został sfinansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki przyznanych na podstawie decyzji numer DEC-2011/01/N/HS6/00972

•Plik na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 3.0 Polska •3

Muzyka i czas wolnyMuzyka i czas wolny

•Muzyka (i powiązane z nią aktywności)� Słuchanie� Gra na instrumentach� Inne (np. chodzenie na koncerty)

•Spotkania z przyjaciółmi/spędzanie czasu z przyjaciółmi

• Różnego rodzaju działania na komputerze(np. granie w gry, surfowanie w Internecie itp.)

• Czytanie (książki, czasopisma itp.)

• Sport

• Nauka / odrabianiu lekcji

Indywidualne formy Indywidualne formy uczestnictwauczestnictwa

•Samodzielne słuchanie muzyki

•Śpiewanie dla samego siebie / nucenie

• Samodzielna gra na instrumencie

• Samodzielne tworzenie muzyki (kilka osób)

•Plik na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 3.0 Polska •4

Samodzielne sSamodzielne słłuchanie muzykiuchanie muzyki

� Jaka częstotliwość?

� Cały czas (nawet w nocy)

� Większość czasu (7 h i więcej)

�Kilka godzin◦ 5 – 6 h◦ 2 – 4 h

� Mniej niż 2 h

Samodzielne sSamodzielne słłuchanie muzykiuchanie muzyki

�Kiedy?�Podróżowanie / przemieszczanie się z jednego miejsca do drugiego (pieszo, samochodem, komunikacją miejską);

� Podczas nauki / odrabiania lekcji;� Podczas zasypiania;� W trakcie korzystania z komputera;� Podczas odpoczynku;� Podczas sprzątania pokoju / mieszkania;� Podczas czytania (działanie nie związane z odrabianiem

lekcji);� Jako forma pobudki.

•Plik na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 3.0 Polska •5

Samodzielne sSamodzielne słłuchanie muzykiuchanie muzyki

Czy w związku z tym muzyka jest jedynie tłemdla innych czynności?

• Zwiększanie efektywno ści wykonywanych zada ń;

• Regulacja nastroju [poprawia go, ułatwia zarządzanie energią, izoluje od problemów, relaksuje, wycisza itd.];

• „Zabija” niezno śną cisz ę;

• Stwarza mił ą atmosfer ę;

• Przywołuje wspomnienia.

„Jak słucham muzyki robiąc coś, i wtedy mogę sobie nastroić w jakimś rytmie chcę coś zrobić.” Wiktoryna

Samodzielne sSamodzielne słłuchanie muzykiuchanie muzykiWykonywanie określonej czynności a dobieranie

konkretnej muzyki do tego

Przykład: odrabianie lekcji�Muzyka rozprasza szczególnie podczas

odrabiania matematyki;

�Obecność słów/tekstu w muzyce ma znaczenie!◦ Muzyka ze słowami bardziej rozprasza;◦ Język polski jest bardziej rozpraszający

niż inne.

„Nie mogę się skupić. Jeżeli robię np. matematyka to muszę wyłączyć, ale jeżeli np. biologia TO, TO SŁUCHAM. ” Jula

„Byle by nie był polski, bo tak bardziej się zastanawiam nad znaczeniem i wsłuchuję się w to co śpiewa, a nie czytaniu tego co powinienem.” Emilian

•Plik na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 3.0 Polska •6

Samodzielne sSamodzielne słłuchanie muzykiuchanie muzyki

� Sposoby słuchania muzyki◦ Słyszenie muzyki;◦ Aktywne słuchanie muzyki.

◦ Przykład: Kostek� Aktywne słuchanie: gdy słucha poezji

śpiewanej;� Typ pośredni: kiedy sprząta pokój

(klasyczny rock);� Słyszenie muzyki: podróż do szkoły

(dowolna muzyka).

ŚŚpiewanie dla samego siebie / piewanie dla samego siebie / nucenienucenie

� Do słyszanej właśnie muzyki lub do muzyki słyszanej „w głowie”;

� Dlaczego? Przyjemność i rozładowanie napięć;

� Jakie działania?◦ Najczęściej w domu (prysznic, gotując, sprzątając);◦ Poza domem: aby dodać sobie animuszu (np. gdy gdzieś się idzie).

„Jak idę pustą drogą i.. słyszę fajny kawałek to próbuję śpiewać do niego. (...) Uwielbiam śpiewać„Fear of The Dark”. Jak jest „Fear..” to nie mogę się powstrzymać. (...) Mnie uspokaja, nie wiem dlaczego.” Wojtek

•Plik na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 3.0 Polska •7

Masowe formy uczestnictwaMasowe formy uczestnictwa[koncerty, festiwale, festyny itd.][koncerty, festiwale, festyny itd.]

� Przynajmniej raz na 4/5 miesięcy [uzależnione od cykliczności niektórych imprez];

� Chętnie uczestniczą, ale nie wskazują jako preferowanej formy kontaktu z muzyką;

� Istotny wymiar towarzyski.

Formy grupowe (zespoFormy grupowe (zespołłowe)owe)[wsp[wspóółłdziadziałłanie 2 lub wianie 2 lub więęcej oscej osóób]b]

� Zorganizowane vs. Luźne

� Choć preferowane, praktykowane najrzadziej [brak czasu, problem z „dograniem” czasu kilku osób, brak konsekwencji];

� Znacznie częściej praktykowane przez chłopców (zespółmuzyczny)!

•Plik na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 3.0 Polska •8

Muzyka, technologie, Muzyka, technologie, śśrodki rodki masowego przekazumasowego przekazu

� Pośredniczą w tworzeniu doświadczenia muzyczne oraz same zmieniają się pod wpływam oczekiwań/potrzeb użytkowników

Poza domem W domu

Muzyka, technologie, Muzyka, technologie, śśrodki rodki masowego przekazumasowego przekazu

� Internet◦ Słuchanie muzyki, oglądanie teledysków, czytanie/szukanie informacji

(o koncertach, nowych płytach, recenzje itd.), ściąganie muzyki;◦ Nieograniczony dostęp;◦ Wolność wyboru.

� Radio◦ Przede wszystkim w sposób „tradycyjny”;◦ „Skakanie” po stacjach.

� Telewizja◦ Traci na rzecz Internetu;◦ „Słuchanie” telewizji;◦ Zmierzch [?] MTV

•Plik na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 3.0 Polska •9

Muzyka, mMuzyka, młłodzieodzieżż i subkulturyi subkultury� Homologia: muzyka + wygląd zewnętrzny +

zachowanie ���� styl życia [Willis 1978]

� Zdecydowana większość respondentów nie postrzega (i nigdy nie postrzegało) siebie jako członka subkultury młodzieżowej

� Osoby o mylącym wyglądzie zewnętrznym � styl [stylizacja], ale bez poczucia przynależenia; czasem łączenie elementów z różnych stylów.

„Sam się też nie poczuwam do tego żebym był metalem. No może wyglądam, słucham takiego ale nie należę do subkultury, po prostu jestem sobą, że tak powiem.” Rafał

Muzyka, mMuzyka, młłodzieodzieżż i subkulturyi subkulturyDlaczego?

� „Deklaratywny” indywidualizm;

� Negatywny obraz subkultur:◦ Konformizm;◦ Brak oryginalności;◦ Zagubienie.

� Preferowanie różnych gatunków muzycznych;

� Obracanie się w gronie różnych osób (ale najbliżsi znajomi słuchają podobnej lub zbliżonej muzyki co oni).

•Plik na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 3.0 Polska •10

� „Nowe” subkultury (EMO, hipstersi) jako produkty medialne, jako wzorce określonych zachowańkonsumenckich.

„Myślę, że Emo zostały stworzone przez korporacje, żeby po prostu, przez marketingowców, którzy chcieli dzieciakom wmówić, że są smutne i nikt ich nie kocha, więc zaczęli robić różowo-czarne naszyjniki z dodatkami itd., to jest też taki trochę trend mi się wydaje.” Magda

� W odczuciu respondentów subkultury (w tym też te „stare”) obecnie tracą na znaczeniu, a jeśli już to zjawisko to dotyczy przede wszystkim młodszej młodzieży (gimnazjaliści).

Muzyka, mMuzyka, młłodzieodzieżż i subkulturyi subkultury

Muzyka, mMuzyka, młłodzieodzieżż i subkulturyi subkulturyKoszulki zespołów

� Koszulka jako znak rozpoznawczy

„Fajnie widzieć tych wszystkich ludzi na mieście, w tych koszulkach! Od razu się poznajemy kto jest kto! o tak jednoczy i tworzy niesamowitą atmosferę!” Kacper

� Koszulka jako pamiątka, coś co się zbiera, ale niekoniecznie nosi!

„No tak, koszulki to bardzo okazjonalnie, dlatego bo na Openerze kupiłam dwie koszulki. (...) one akurat mi siępodobały po prostu, więc je akurat założyła, ale rzadko w nich chodzę, są raczej na pamiątkę.” Maja

•Plik na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 3.0 Polska •11

RRóóżżnice minice mięędzypdzypłłciowecioweDziewczyny Chłopcy

Dyskurs o muzyce : emocje, uczucia, wspomnienia

Dyskurs o muzyce : doznania estetyczne, kwestie „techniczne” (brzmienie

instrumentów, umiejętności artysty itd.)

Muzyka ważna, ale nie najwa żniejsza[często lepiej realizują się w ramach innych

aktywności, np. taniec, teatr]

Muzyka jest jedn ą z najwa żniejszych aktywno ści z obrębu czasu wolnego

Chętniej podejmują się gry na instrumentach

Częściej angażują się w zespo łowe formy aktywno ści muzycznej

PodsumowaniePodsumowanie� Uczestnictwo zdominowane przez indywidualne formy

kontaktu z muzyką (zwłaszcza słuchanie!)

� Uczestnictwo w kulturze muzycznej jako proces estetyczne refleksyjności [Zob. Lash, Urry 1994];

� Kluczowa rola technologii i nowych mediów [mediatorzy doświadczenia muzycznego, Zob. Hennion 2007] �personalizacja uczestnictwa;

� Wyraźnie zaakcentowany relacyjny wymiar uczestnictwa w kulturze muzycznej [Zob. Krajewski 2013];

� Przesunięcie od subkulturowych w kierunku postsubkulturowych stylów życia [Zob. Muggleton2004, Bennett 2008, Miles 2000]

•Plik na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 3.0 Polska •12

Cytowana literaturaCytowana literatura• Bennett Andy, 2008, Subcultures or neotribes? Rethinking the relationship

between youth, style and musical taste, w: A.Bennett, B.Shank, J.Toynbee(red.), The popular music studies reader, Routledge: New York;

• DeNora Tia, 2000, Music in Everyday Life, Cambridge: Cambridge UniversityPress;

• Hennion Antoine, 2007, La Passion Musicale. Une sociologie de la mediation, Paris: Suites;

• Krajewski Marek, 2013, W kierunku relacyjnej koncepcji uczestnictwa w kulturze, nr 1, Kultura i Społeczeństwo, s. 29 – 67.

• Lash Scott, Urry John, 1994, Economies of Signs and Space, London: Sage;• Miles Steven, 2000, Youth lifestyles in a changing world, Buckingham: Open

University Press;• Muggleton David, 2004, Wewnątrz subkultur. Ponowoczesne znaczenie stylu,

Kraków: WUJ; • North Adrian C., Hargreaves David J., Hargreaves Jon J., 2004, Uses of

Music in Everyday Life, Music Perception, Nr 1, s. 41 – 77;

• Willis Paul E., 1978, Profane Culture, London: Routledge & Kegan Paul.