-
M U S T A F A K U T L UBtn Eserleri
Tahir Sami Bey'in zel Hayat
a-Huzursuz Bacak
A /Kaplar Amak
"AMenekeli Mektup
ChefA
,, Rzgrl Pazar . Tufandan nce :
Mavi KuA"
Beyhude mrmA . -
Uzun Hikye Hzn ve Tesadf i
A ' '. Yokua Akan Sular
A
Yoksulluk imizdeA
Ya Tahamml Ya SeferA"'
Bu Byledir'ASr
.AArka Kapak Yazlar
'A .ehir Mektuplar
(deneme) A
Akasya ve Mandolin (deneme)
A
Yoksulluk Kitab (deneme)
stelik klarn yanp snd yerden alg sesleri geliyormu.
-
Byle havadisler fslt gazetesine girince bire bin katlarak
anlatlr.Zaman sonra hikye cinlerin bayram, perilerin dn gibi
vasflara brnd.Brakn geceyi, mezarlk civarndan gndz gz gemek zora
bindi.Mesele tabiatyla polise intikal etmiti.Birka yrei kip, gz pek
memur bir gece "kgr-nyor" denilen mahalde pusuya yattlar.
Vakit gece yansn geerken bir karaltnn yalpalaya- sallana aalar
arasndan kt grld. Bu kadar hortlak-cin-peri masalnn ardndan byle
bir manzara ile karlaan memurlar ne yapt dersiniz. Onu ancak onlar
bilir.Biz hadiseyi nakletmeye devam edelim. Efendim, hayalet gibi
ortaya kan karalt eliyle koluyla basbaya bir insan imi. Gelip gelip
bir mezarn zerine km. Cebinden iki mum karp yakm, mezarn zerine
dikmi. Adam yannda bir de cmb tayormu.
Az sonra mumlarn ortasna bir gazete yaym. Yine cebinden kard
nevaleyi gazeteye dizmi. Tabii manzara tamamlansn diye bir de koca
arap iesi. Herif bir yandan iiyor, bir yandan kucana yatrd cmble
trkler okuyormu.Ayana giymi kara yemeni Sallanma sevdiim ldrdn
beni.
4 76 /Uzun Hikye
-
Polisler grdkleri kiinin ne cin, ne peri deil; kendileri gibi
bir demolu olduunu fark edince ferahlayp yanamlar.Bakmlar ki
mezarlkta lem yapan bu kii kasabann fotorafs Sarho Selami. Artk o
korkulu bekleyi yerini tatl bir temaaya brakm. Zuma gibi olan
Selami gieden, bir yudum iiyor, sonra:- Ulan baba, salnda ben sana
ektirdim, imdi de sen bana ektiriyorsun... eecek. diye syleniyor,
gya bir yudum da mezardakine ikram edip topraa azck dkerek babasyla
karlkl konuuyormu. Polisleri karsna grncc.- Ooo, abiler ho
geldiniz; hava gzel, kafamz iyi, hadi siz de yanan diye onlar davet
etmi.Mezarlktaki dehet bylece kasaba tarihine intikal etti.
Nakledildii her mecliste klktan kla girerek tadndan yenniez bir
"Sarho Selami hikyesi" olup kt. Selami'rin hal tercmesinde buna
benzer nice hikyeler vard.
Bu sarho fotorafnn komik olduu kadar i burkan macerasn dinlerken
gn gelip hayatma bir bombal pankart gh aslacan netedm
hilnVnlrrHn
Uzun fiikye/ 83
-
Yalnz geldiinde yine kitap istedi. Tedirgin bir hali vard; eh ne
de olsa buras kk bir kasaba ve kendisi de Hanclarn kz. alkuu'nu ok
sevmi, keke o da okuyup bir retmen olabilseymi. Ama dedi, yz
bulutland, camdan dar bakt, yamur iseliyordu.- Ama beni yle uzak
kylere yalnz bama gnder- mezler-ki!- imdi de ok tedirginsin dedim.
Rahat ol biraz.- Hh dedi, kmsedi beni, sen yabann tekisin, bu
kasabay, ailelerimizi bilemezsin.- Hlirim, bilirim, diye bilgilik
tasladm. Benim m-rm de kk kasabalarda geti.
Bu defa nceden hazrladm bir kitab verdim. ine kk bir kt kym,
"Hep seni dnyorum" diye yazmtm. Kitab geri getirdiinde baktm benim
verdiim kida, o cmlenin altna "Ben de seni" diye yazm.
Bu iki kelime boulmakta olan ruhuma bir hayat pc kondurmutu
sanki. Baktm kpe iei tomurcuklarn patlatvermi. Saka kuu sevinle
srayp tyor. Ulan ku sen hep byle ter miydin be. Frlayp dkkn drt
dnmeye baladm. Raflarn, tezghn tozunu aldm; her yanlan silip prl
plrl yaphm. ilee su, kua yem verdimi Dkknn nne ktm.Baktm ta uzakta,
kar kaldrmn kesinde, bankann nnde bir boyac ocuk. Bardm,
4 76 /Uzun Hikye
-
elimle-kolum- la ardm. Azm sevin ile kulaklarma varyor; gren de
cennetten haber gelmi sanacak. Boyac geldi.Dar bir tabure atp
oturdum. Boya lan dedim, beni her zaman bu tavda bulamazsn. Kerata
ne bilsin elli kuru yerine yz elli kuru vereceimi.
O gece Kara Turan'n atelyesinde yedik-itik. Turan biraz
pirelendi tabi. Elimi kolumu doldurup gelmitim, pasrma-sucuk, ku
st, kuru zm. Renk vermedim, felekten bir gece alalm dedim sade.
Sabaha kadar trk rdk, Neet Erta'tan okuduk: "Mhr gzlm seni elden -
Saknrm kskanrm".
Biz byle sevincik olmu dururken, kasabann zerine bir kara
havadis yaylverdi. Gya gece bekilerinden biri kasaba mezarlnda
tuhaf eyler grm. Bekinin hali hal deildi, besbelli ok korkmutu.
Derken kasabada baka kiiler de ayn eyi grdklerini yemin-billah
iddia etmeye baladlar.
Sk aalarla kapl kasaba mezarlnn gece grnts gerekten
rperticiydi.Sylentiye gre beki ve dierleri gece yansndan son- ra
mezarlktaki aalar arasnda baz klar grm.
Uzun fiikye/ 83
-
ilk karlama hediye edilen rabtal bir kitap, basmakalp konumalar.
' . Her ey alelde. Dorusu anlatacak bir ey yok. Bu sradan sahneleri
biraz parlatabilsem. Mesela tezgha braklm kasmpat demetini kapp iki
kadn nnde dans ederek bir reverans ile Feride'ye yeniden takdim
etsem. O srada gguklu saatin kumrusu bu esiz n ebediletirmek zere
yuvasndan frlayp t- vejrse. Kapnn nnde beyaz atl bir araba dursa.
Ben kz pp, Sevim'in falta gibi alm gzleri karsnda bir prens olsam.
Edebiyat bu mu?Evet, "edebiyat yapmak" bir yapayl tarif iin
kullanlyor. Bense Feride ile ilikimizde (Bakn "iliki" kelimesi de
nasl deforme olmu, Ahu Tuba'nn m bu isimde bir filmi vard) bir
yapaylk olsun istemiyordum.Lkin olaylar beni at.
Babam davasyla ilgili olarak "bilirkii" istemiti. Dosya bu
sebeple stanbul'a gnderilmi, bilirkii olarak belirlenen hukuk
hocalarnn fikri sorulmutu. Gelecek cevap beklendii iin duruma bir
iki kez ileri bir tarihe ertelendi: 1 > Kasabann kk bir cezaevi,
burada az sayda mahkm ve hepimizin tand grevliler vard. ki gnde bir
babam grmeye gidiyor, bazen bana rettii e-kilde sevdii yemeklerden
yaparak gtryordum. Keyfi gerekten de yerindeydi. Tezghn kurmu,
ranzasnn yan bandaki kk masaya
4 76 /Uzun Hikye
-
daktilosunu yerletirmiti. Tuhaftr, gazetedeki yazlarna devam
ediyor; kimse de bir ey demiyordu.
Bir seferinde, evde, babamn ocukken bana ald ama benim deil de
ara sra onun ald mzkay buldum. Holanr ve belki ssz gecelerdte yine
alar diye gtrdm. Aa aa gld, dudan kvrd:- Mzka defterim kapadm ben
(Daktiloyu iaret ederek) artk kalk borusu alyorum, sende kalsn
dedi, almad.Ranzasna oturmutuk yan yana.Kk bir ocuk gibiymiim sanki
salanm okad.- Ee, neler yapyorsun bakalm, anlat. Skntyla iimi
boalttm.- Hi. Dkknda oturuyorum.- lgin bir ey olmuyor mu yari?Bir
an irkildim, yzne baktm, gzlerinde yine o muzip parlt. Sylesem mi
acaba? Vazgetim. Feride lfn falan amadm.
Amadm ama kz daha sonra birka kez dkkna u-rad.
----------------------------------------------Bir seferinde yine
Sevim Hanm'la, tekilerde yalnz.
Uzun fiikye/ 83
-
Sevim Hanm epeyce mal ayrd. Raptiye, toplu ine, karbon kd,
daktilo eridi, el ii kd, pelr kt, dosya falan; Kz raflardan bir
kitap ekti. Biraz kartrd, yerine koydu. Sonra bir kitap daha, bir
baka kitap daha. Kararszd. Sevim Hanm birden hatrlam gibi, ineleri,
dosyalar brakt; kz kolundan tuttu, karma geirdi.- Feride, Hanclarn
kz.- Hangisi, dedim.JKasabanm erafndan bir aile Hanclar, geni bir
slale, birka kolu var.- Manifaturac Hac Hilmi Efendi'nin kz dedi
Sevim Hanm.Kz susuyor, mahcup glmsyor. Ben de glmsedim, irin irin
konutum:- Memnun oldum, kitaba meraklsnz galiba? Sevim araya girdi.
Aramz m yapyor nedir?- ok okur, bildiin gibi deil, gecede bir kitap
devirdiini biliyorum.te konutu, billur srahiden su dkld.-
Abartyorsun Sevim Abla.Ooo, hoca gitmi, abla gelmi, bunlar iyicene
sk fk olmu.- Hadi hadi saklama, Yeil Yllar' bir gnde okumutun.
Sonra ahika..Anlacfan Sevim buna Cronin k lliyatn btnyle okutmu.
Ancak Kerime Nadir'leri, Esat Mahmut'lar da bitirdi mi?Blbl yeniden
kd: , p
4 76 /Uzun Hikye
-
- Evet, okumay seviyorum.Ben de konuaym dedim. Nereden aklma
geldiyse u sama, sapan szleri syledim:- Madem adnz Feride, size
Reat Nuri'nin nl eseri "alkuu"nt! vereyim. Tabi eer okumadysanz. Kz
gzlerini kaldrd.Zaten karlkl duruyorduk.Gzlerinin yeilinde
kahverengi meneviler varm meer.Sevim bizim bu karlkl bakp konumamz,
dedikodusunu bizzat yakalam ve bu yzden drt ke olmu mahalle kars
keyfi ile izliyor. Hayr okumadm, verirseniz sevinirim. Emret
sultanm, emret findik kabuuna gireyim. Uza-np raftan kitab aldm.
yle ftrrrt diye bir sayfalarn tozunu silkeledim. Bu hava basan
harekete bir de ses tonuekledim:- Kabul ederseniz hediyem olsun,
dedim.- Aa, olur mu hi, niin ama, gibi kark nidalar geldi ikisinden
de.Varsn gelsin. "Hediye" laf da benden kt ite.
Bu bahsi uzatyorum galiba. Alt st bir tanma fasl.Ama her
ilikinin mayas bu ilk anlarda, ilk saniyeler-de gizli deil
midir?-------------------------------Gizli olsa da ilgi ekici bir
yn yok. Bir kitabevinde
Uzun fiikye/ 83
-
Uzun fiikye/ 83
-
yade kendisinin biraz "burnunu srtmek" istemeleri ^MUSTAFA
KUTLU..............................................................................97
Ancak bu tutuklama karan iki ihtiyarda mecal brak- mamt. Bir sre
sonra "Gemi olsun, meraklanma, i arkandayz" falan diyerek o
kasvetli mekndan kendi- lerini dar attlar. Biz kaldk baba-oul.- Ee,
aa, nasl gidiyor iler diyerek bir el-ense ekti bana, akalamak
istiyordu. Ben akndm, elbette kederliydim, onun biraz da abartl
neesine katlamadm. Titrek bir tonda:- Baba, n'olacak bu durum?-
Tasalanma, bir iki aya kalmaz karm.- Bir iki ay m?- Ne o, ok mu
uzun geldi? t- Bilmem.- Gz ap kapayana kadar geer, inan bana, sen
keyfine bak.
Keyif falan kalmamt bende. Kimim kimsem yoktu. Bir babam vard,
ite o da ieri dmt. Btn gn mterisi olmayan bir dkknda
pinekliyordum.
J|||Babama inanyordum tabi.Er-^gekacakt.--_- - ,' ' - ksa ne
olacakt yani.
m
ggggpffl
M4 76 /Uzun Hikye
-
Bir "kk kitap" olarak bu kk kasabada kendime kmen bir hayat m
kursam, yoksa kitabevini oluruna terkedip askere mi gitsem diye
ufkunda hibir ey gzkmeyen istikbalim iin zar atarken, kader "it,
ben buradaym" diyerek zuhur etti.
Biki-Diki Kursu hocalarndan Sevim Hanm yannda bartl-pardesl gzel
bir kzla dkkna geldi. Okul iin malzeme, krtasiye ihtiycn bizden
karlyordu. Son geliinde kendisi iin kk bir kilitle alp kapanan bir
hatra defteri almt. Ben mnal m- nal bakarak:- Hatralarnz m
yazyorsunuz, diye sordum.- Hayr. Sevdiim iirleri diye cevaplad.
Yanaklar pembelemiti.Edebiyata merakl olduunu biliyordum. Ancak mit
Yaar, Turan Ouzba gibi ak iiri yazarlar; Barbara Crtland, Cronin
gibi romanclar tercih ediyor; benim ara sra "Bir de bunu okusanz"
diyerek gsterdiim Dostoyevski, Kafka kitaplarn almak istemiyordu.
Her neyse Sevim Hanm ite.Bu defa onu deil, yarandaki kz izliyordum,
tik gzme arpan ey kzn elindeki bir demet kasmpat oldu. Vay
canna!Eli iekli, iri yeil gzl bir kz. Demek ilk bakta gzlerini
grmm. Ama az nce kacmpalla zikelk. EeeI77GozIer mi, iekler mi?
Neyse ne.
Uzun fiikye/ 83
-
Szlerimiz kimedir o zaman? Onlar kendilerini bilirler.
sHepsinin ipliini pazara karacaz. Byle biline."
Babam kasabada particilik ile uraanlardan bir ksm- n hedef almt
anlalan. Bu gibi yazlarn muhatab olanlar babama dman kesilecekti.
Bu durum beni korkutuyordu. Daha nceleri evimize yaplan basknlar
hatrlyordum.Ben kitabeviniri glgeli ve sessiz serinliine ekilerek
kitaplarla aramdaki ilikiyi derinletirdike, babam siyasetin bulank
sularna gmlyordu. Bir siyasi partiye kaytl olsa, bir taraf tutsa,
kendine kendisi iin bir siyasi hedef semi olsa hadi neyse. Adam
adalet ve fazilet diye diye okkann altna girecek, sonunda belki de
kendini feda edecekti.
Babam byleydi ite.Ama solunan hava, yzlen su, oturup-kalktn
in-san, yrdn yol seni deitirir. O her dem neeli, hibir eyi
umursamayan, dudanda bir slkla dolaan adam gitmi; yerine hrn ve po-
lemiki biri gelmiti.
Sonunda beklenen oldu, korktuum e; di.Hasmlar babam ikyet
ettiler.
4 76 /Uzun Hikye
-
Hakknda "Sosyal bir snfn dier sosyal snflar zerinde tahakkmn
tesis etmek veya sosyal bir snf Ortadan kaldrmak yahut memleket
iinde messes iktisad veya sosyal temel nizamlardan herhangi birini
devirmek . . . . iin propaganda yapmak" suundan dava ald.
Babam hi umursamad,"Bundan bir ey kmaz, tutturamazlar" diyordu.
Ne de olsa kitaptan, kanundan haberi var/ su unsuru olabilecek
eyleri yazmaz. Yazmam da. Onu yakan, yarg mensuplar ile hasm olan
siyasiler arasndaki yakn iliki oldu.rpnd, barp ard, hakszla kurban
edildiinisyledi, nafile.lk durumada tutukland.Halbuki tutuklamay
gerektirecek bir durum yoktu ortada. Ne delilleri kaybedebilirdi,
ne de kap gidecekti. Aksine btn kasabaya rnek olacak, anl anl bir
hukuk mcadelesi vermeye hazrlanyordu.
Musa avu ve eref Bey ile kendisini grmeye gittiimizde, yirte o
bildik neeli, pervasz hali zerinde idi.- Bil i burada bitmez^
hlrkig stpyprp'm/ rifrdi. Ba- bama gre bu davann esas gayesi
mahkumiyetten zi- - Yahu eref Bey, skbrnta ocuu. Bak nevalemizi
getirmi, diye yanarlard.
Uzun fiikye/ 83
-
Orackta sandalyeler ekilir, alak sehpa zerine bir eski Yeil
Hanyeri nshas serilir, gazetenin silahor yufka ekmei, tulum peyniri
ve zmden oluan akam yemeine yumulurdu.
Ben yazhaneden ikar, ar ar makinelere doru yrrdm.O erimi kurun
kokulu scaklk, harflerin dizgi makinecinden dklen tkrts. rif Usta
mtebessim bayla selamlard* rak Erol'un salarn okardm. Baskdan az
nce km, mrekkep kokusu zerinde bir Yeil Hanyeri nshas alr, orackta,
kt ynlar zerine oturarak babamn-o gnk yazsn okurdum:
PARTCLK
"Mahalli dilde "part" diye bir kelime vardr. Bilenler bunun
karn, gbek, mide, ikembe mnasna geldiini bilirler.Ayrca tarihte
skitlere komu olmu, gebe olarak Mezopotamya'ya, ran topraklarna
uzanm, oralarda yerlemi "Partlar" denilen bir kavim vardr, bu da
biliniyor. ran efsanelerinde yiit, sava, aristokrat diye geen
Partlar zaman iinde Yunan kesilip, kur- duklan saraylarda rezilane
bir hayat srmeye balamlar. Tabii halk bu gidie tepki gstermi ve
sonunda Sasaniler iktidara geerek Partlarm hakimiyetine son
vermiler.
Uzun fiikye/ 83
-
"Parti" kelimesi ise bize Franszcadan gemitir. Dilimizde birka
mnas ile kullanlyor. 1. Para, ksm. Mesela "Bir parti kuma geldi"
deriz. 2. Bir siyasi gaye etrafnda birleenlerin meydana getirdii
kurulu, firka, hizip. Bu da malum mnadr. 3. Elence toplants. te bu
mhim. nk bizimkiler "Kokteyl parti" veya "av partisi" gibi
particilii elence haline getirmilerdir. 4. Bir defada oynanan oyuna
da parti deriz. Mesela "tavla partisi" gibi. 5. Kelepir, vurgun
mnas ki, en nemlisi budur. "Partiyi vurmak" deyimi byk kazan
salamak demektir. "Partiyi kaybetmek" ise elde ettii bir kazana,
haksz biimde geldii makam yitirmek demektir. imdi, aziz okuyucular,
dilimizde niin "part" diye bir kelime var olmu, anladnz deil mi? Hl
anlamam olanlar iin daha ak bir ifade ile unlar sylyorum:i gbekler;
gvdesi ya balayanlar, ty bitmemi yetimlerin hakkim slk gibi
emenler, szlerimiz sizedir.Particilii "part iirmek" diye
anlayanlara karyz ve hep kar olacaz.Salon ola ki, bu yazmzdan
particilik ile uraanlarn Lamann katlediyoruz anlalmasn.
fadelerimizi baka noktalara ekmesinler.runda gazetede peyderpey
tefrika etmeye karar vermiti. Dizgisi ve tashihi ile bizzat megul
oluyor, b yzden vaktinin ounu matbaada geiriyordu. Geri "Yeil
Hanyeri" ky trk bir kasaba gazetesi idi. Olsun, tarihe
Uzun fiikye/ 83
-
not dyordu ite. Gelecein aratrmaclar, bilim adamlar, bir gn eref
Bey'ihbu unutulmu kasaba gazetesinde nerettii ki-taplar kefedecek,
bir hazine bulmu gibi sevineceklerdi.Hem belli olmaz. Meime-i ebden
neler doar.Bir bakarsn bir nemli ahsn dikkatini eker, bakanlklardan
biri eserleri isteyebilirdi. Bunun iin eref Bey enmez, tefrikann
yerald gazete nshalarn titizlikle katlar, baz nem verdii adreslere
bizzat postalard. Titrek el yazs ile adresleri yazarken yal
gzlerinde bir umut parlts dolar, kendi kendine: "Belli olmaz, hi
belli olmaz" diye ko-nuurdu.
"Hanyeri" adnn nereden geldiini ondan renmitim. eref Bey'e gre
kasabarun kurulu olduu da eteinde ok eski zamanlardan kalma bir
"Han" varm. Kendisi bu harla ilgili mlek paralar, temel kalntlar
bulduunu sylyor. Normaldir diyor, bu nokta eski kervan yollan
zerinde bir menzil, bir konaklama mahalli. Vaktiyle buraya bir han
ina edildi ise, o han yklsa, zerinden asrlar bile gese yeri
bellidir vc ora- ya "Hanyeri" derler.
kinci bir varsaym da ayn blgeye istilac kavimlerden birinin
konduu -ki bu kavim eref
Uzun fiikye/ 83
-
Bey'e gre muhtemelen Moollar olmaldr- ve ordu komutan olan Han'n
adrn mezkr noktaya kurdurduu eklindedir. Zaman sonra Mool istilas
Anadolu zerinden kalksa bile, o nokta hann konduu, kald yer olarak
halkn hafzasna yerlemi ve blgenin ad "Hanyeri" olmutur.
Elimde frndan aldm scak yufkalar, tulum peyniri ve bir kilo kara
zm ile matbaann cameknla ayrlm yazhane blmne girdiimde eref Bey
numaral gzlklerini alnna doru kaldrr:- Gel bakalm gen adam, bak
bugn ne buldum, biliyor musun?- Hayr olsun efendim, nedir?- Beyliki
San Sleyman Efendi'nin torunu Kad Abdullah elebi nerelidir?akn,
ylece elimde paketler, glmseyerek:- Bilmem!- Yahu adam air, koca
bir divan var.- YaaL- Ya dersin. Bilmezsin ki bu adam z be z
Hanyeri'li- dir. Daha bu sabah stat Sreyya'nn Sicil'inde
buldum.Nasl da atlamz birader!Musa avu ile babam tavla partisini
kapatp dorula- rak:
Uzun fiikye/ 83
-
Hem iten, hem paradan.Artk kimselere eyvallah demez, burnunun
dikme gider bir dem olmu.Onca yl aam-paam diyerek nnde eildii
siyasilere, brokratlara, para bablanna kar kmaya balam. ahit olduu
ve bir ksmna da ortak olduu hakszlklara, adaletsizliklere artk yol
vermek istemiyor, bu uurda bir adm geri atmay dnmyormu. Yetti artk
diyesiymi.Diyesiymi ama; yannda duracak, ona arka verecek mert,
ahlkl, cesur insanlar nerede? Ara ki bulasn.Sadece kendi akran,
hemehrisi, emekli ilkokul retmeni eref Bey var; onun da bir skmlk
can var.
Kimse yok.Kimse elini tam altna sokmak istemiyor. %
te babam tam bu srada Hzr gibi yetiti. Hukuktan anlar, adalet ve
fazilete tutkun, kalem sahibi, unca yl kendi mtevaz ve gizli
dnyasnda biriktirdii yaz tecrbesini hak yolunda, millet yolunda
harcamaya can atan bir valye.
1
Bylece Musa avu, eref Bey ve babam bir sacaya oluturdular.Bir
nevi ret cephesi, sistemekar muhalefet. Kendile-
4 76 /Uzun Hikye
-
bam bulmutu. r *
eref Bey bu cepheye hatr iin kaydedildi. Karncay incitmekten
ekinen bu yal retmenin kimseyle dalamaya niyeti yoktu. Ancak
elbette ki onun da bir adalet istei vard. Kendisim gadre uram
sayyordu. Eh, mrn cra bir kasabada geirmi, kyda kede kalm, bir
kabiliyete kim bakacak, onun haklarn kim mdafaa edecek?O yarm
asrdan fazla srm folklor, tarih, biyografi aratrmalarn yaymlayacak
bir yer aryordu. Yllarca yaynevlerine, Kltr Bakanl Yaynlar Daire-
si'ne, Milli Folklor Aratrmalar Daire Bakanl'na, Milli Eitim
Bakrl'na mracaatta bulunmu; o kadar emek verdii almalarn neretme
imkn bulamamt.Mracaat mektup ve dilekelerine gelen cevaplar
neredeyse birbirinin aynyd:Bu yl yaym programmz doludur. Eserinizi
takdirle okuduk, lakin btemizin yetersizlii sebebi ile basmamz mmkn
deil v.b.Oysa eref Beycin ciltlik "Mufassal Hanyeri Tarihi", iki
ciltlik "Hanyeri Folkloru", tek ciltlik "Hanyeri Mehurlar" adl
eserleri yllardr hazr bekliyordu. Ardndan "Hanyeri'nde
Sebzelik-
Uzun fiikye/ 83
-
Meyvecilik ve Analk" adl geni ve bilimsel aratrmas ile "Hanyeri
iirleri"
Onca heves ile kurup attmz tezgh paslanmaya durmutu.Mektep
talebesine defter, kalem, elii kd vb. Dairelerden arada bir gelen
mstahdemlere toplu ine, zmba, dosya falan; okullarn alnda sattmz
ders kitaplar, niversiteye giri iin test kitaplar, o kadar
ite.Ekmek paramz kyordu geri ama, "Kk Kitap" kurduumuz hayallerin
eiine bile ulamamt. Hani buray bir "Kltr Oca" yapacaktk. Belki bu d
krkl, belki de onca yldr iinde besleyip bytt yazma istei babamn
ayan dkkndan kesti. O artk Yeil Hanyeri Gazetesi'nde yazd bayazlar
ile bir "fazilet mcadelesi" vermeye balamt. Akam zeri ardan el ayak
ekilince ben de dkkn kapatp gazeteye giderdim. Gazete dediimiz yer
Musa avu'un Hanyeri Matbaas.
Musa avu matbaacl askerde renmi. ans yaver gitmi. Temizliki
olarak girdii askeri matbaadan baya usta olarak ayrlm. Memlekete
gelirken takt iki
Bunlar -kendi ifadesine gre "bu esiz eserleri"- so-
4 76 /Uzun Hikye
-
krmz eritli "avuluk"da cabas. Babadan kalma tarlay baheyi satp
elden dme bir Heidelberg bask makinesi ile bir dizgi makinesi
uydurmu. O yllar kurunla yaplan scak dizgi dnemi. te matrisler,
cetveller derken kurup atm matbaay. NTiVahj snnet davetiyesi,
kartvizit, el ilan, fatura bas- makla yetinmemi; dnerinin Belediye
Reisi koltuk -
knca "Yeil Hanyeri" gazetesi de yayma balam. Kasabann tek
gazetesi, tek matbaas. Baya para kazanm Musa avu. Bir sr rak,
kalfa, usta yetitirmi. Her devrin siyasi gidiatna uyum gstermi;
herkesle iyi geinmi; yeter ki tezgh dnsn. Kasabann eli kalem tutan
yerli, yabana isimleri; kh heves sndrmek veya ne kmak, kh siyasi
bir varlk gstermek yahut kar salamak uruna srekli yazmlar
gazetede.zellikle seim dnemlerinde Hanyeri Matbaas'nn klan
sabahlara kadar yanarm. Eh bir sr afi baslacak, el ilan falan.
Gazete trl tartmalarn, kavgalarn mkn olmu. Musa avu rie pazarlklar,
ne alaklklar,, ikiyzllk rnekleri, ihanetler ve mertlikler grm
geirmi. Btn bu patrt arasnda srekli garantiye, salama oynam. kann
kollamaktan, in-
Uzun fiikye/ 83
-
ce dengeleri salamaktan neredeyse yorulmu . una aam, buna paam
demekten; kan be para etmez adamlar karsnda yutkunup sessiz
kalmaktan bkm.
Tek emeli, tek olunu okutup, yetitirip siyasete sokmak imi.
Belki de kendi yapamad ileri, varamad mevkileri olu ile kazanmak
istiyordu, kim bilir? Lakin olan hayrsz km ite. Okumak bir yana,
memlekette bile durmam, ekip gitmi Almanya'ya. ! Bylece Musa avu
soumu iten.
4 76 /Uzun Hikye
-
ite stanbul'a diye yola km, mehul bir
istasyonda inmitim.Elimde bir kt bavul ve daktilo kutusu. Babamn
lu olmutum it. Onun gibi muzip glmsedim. Adama "Hadi bakalm"
dedim.
Bir dknt Murat 124 iinde ilerliyoruz. Sokaklarda i-cin top
oynuyor. Bu caddenin ad garanti "stasyon Caddesi"dir. Otele
varacam. Daktiloyu aacam.rende beri yakalayan, yakalayp apar-topar
bu tanmadm istasyonda indiren duygunun penesinde tulara
dokunacam.
Ben ne yazabilirim ki? Yazdm neye yarar?Olsun, ite besmeleyi
ektim, ite yazyorum:
Ben o zamanlar on altr yandaydm, lise birde. nce uzun bir olan.
Salarm kirpi gibi dik duruyor; ne yana, ne geriye taranmyor, beni
deli ediyordu. Babam "natsn, inat... nat adamn sa yatmaz. Dedene
ekmisin besbelli. Keke annene benzesey- din" diyordu. (
Kim bilir ne kadar yazmm, omuzlarm tutulmu.Sabah>ezan
okunmaya balad.
114/Uzun Hikye
-
I ,Daktilonun bandan kalktm. Pencereye gidip perdeyi aralayarak
dar baktm. te bir kk kasaba daha. Uyanyor, az sonra herkes iinde
gcnde olacak. Bir elimi cebime attm, meer o mzkay da yanma
almm.Okadm, bir sre seyrettim. Babanm neeli sl dudaklarma kadar
geldi. Dnp daktiloya, yazp kardm sayfalara baktm. Oh be...Bugn ben
de bir i bulurum elbet. Hangi iin ucundan tutsam becerebileceime
inanyorum artk. Mzkaya fledim. Aa... Baya alyorum. alyorum be..
Mzkann nameleri otel penceresinden szp kasabann duman tten krmz
kiremitli damlarna doru yaylmaya balad. Nereye kadar gider bu ses,
kime ular?
glleri rzgra kaplm kar taneleri misali ar ar inmeye balad. Tatil
gn olduundan Mualla ile Suna da evlerinde imiler. Hem bir yn da
misafir. amataya hep birlikte frlayp dar kmalaryla, gl yamuru
altnda kalmalar bir oldu.Kalabalk bu grlmemi gsteriyi alklyor,
meydan "Yaa, var ol" seslerinden inliyordu. Mualla ve misafirler
dahi alka durmulard. Sma artk iyice alalan balonda Kara Turan'n
kara ehresini grmesiyle sandan topuuna
4 76 /Uzun Hikye
-
kpkrmz kesildi. Hrsndan trnaklarn etine geirdi. "Hh" dedi hrsla.
Ve ieri kat.
eri kamakla kalmayp senesine varmadan kasabadan da kat Sma. Bir
gezginci tiyatroda jn oynayan orta yal bir aktre tutulmu gya.
Kamad> karld diyenler oldu. Dner gelir bir gn diye bekleyenler
oldu. Yllar sonra gney vilayetlerimizden birinde, pavyonda grdm
diyenler oldu.
Kasabalardan kaanlarn servenleri ne kadar birbirine benzer ve
niin sonu hep hsranla biter?
Biz Sna'run katn duyduumuz akam Turan'la birlikte rmak kysna
indik. Irmak kys kayplarn arksn sylediimiz yerdi; birbirimize alp
aladmz yer.Atebceklerirun arada bir yarup snd kprtsz gecelerden
birindeydik. Turan dilini yutmutu.Ben zihnimi zorlayarak bir
teselli cmlesi aryordum. Konuamadk.Turan ilk kez susuz-mezesiz bir
kk raky dikip bitirdi. Zom olmutu. Peltekienmi diliyle "ncitmez
derdim sana/ incittin beni
Uzun fiikye/ 83
-
kahbe" diye hemen orackta uydurduu adinin bayas bir ark
sylyordu. Eve gtrnceye kadar neler ektim.
Kitabevini atmz ilk gnler babamla benim iin bir heyecanl dnem
oldu. Her gelen mteriyi "Acaba ne isteyecek, hangi kitab alacak"
diye ilgiyle karlar, elden gelen yaknl gstermeye alrdk. Zamanla bu
heyecan tavsad. Kimsenin kitaba falan bakt yoktu. Bizleri
yreklendirmeye alan birka memur ve retmen arada bi urar, "Sabredin
iyi olcak, iyi" deyip giderdi. Benim okumaya alsnlar diye bazen
parasz veya taksitle roman ve hikye kitaplar verdiim az sa-ydaki
renciyi saymyorum.Sipari verip getirttiimiz kitaplar raflarda
tozlanyordu. "Baba unlar iade edelim bari, her geen gn zarar"
diyordum; babam skntdan kslan gzleri ile raflar taryor: "Hele
dursun, kitaplarn da bir kaderi var- dr" diye bu tatsz neticeyi
kabul etmekle zorldiyr- du.Ardndan "byle byle oldu,-haberin olsun"
diye reise adam gndererek btn arya datm meyveleri. ar esnaf bir
yandan sulu eftaliye, zme, elmaya yumuluyor, bir yandan da:
4 76 /Uzun Hikye
-
- Yamansn Kara Turan, akolsun vallahi, ncitmez sana feda olsun,
diyoriarm.
Tabii btn bunlar gz artistlikten-arkclktan baka bir ey grmeyen
Suna'y kazmyordu. Peinde deil bir tabelac paras, ne doktorlar,
mhendisler vard. Hibirine aldrmyor, pas vermiyordu. Ama Turan ylmak
nedir bilmedi. En son numaras en tantanals oldu.
Leylaklarn, zambaklarn bahelerden fkrd, baharn baa vurduu
gnlerdefn birinde kasabamza lunapark geldi.Hani u krk dkk
atlkarncalar, yamn yumru olmu arpan otolar, uan sandalyeleri,
uyduruk piyangolar, sihirbazlar, cambazlar ve dansz adr ile
bildiiniz gebe lunaparklardan biri.
Ne kadar aptan dm olsa da bu gibi elence kervanlar kasabalarn
durgun bir gl andran kprtsz hayatn dalgalandrr.Bata ocuklar ve
genler olmak zere az zamanda b-*Mf "HSrirfM Innilpilirl^
vOP'fl'Pir. ____________________________________________
Bu defa mezkr lunaparkmzn bir srprizi vard.
Bir balon.
Uzun fiikye/ 83
-
Gazla ien, hasr sepetli, rengrenk, orta boy bir balon. . Gz pek
olan isteklilerden , be kii baloncu ile bir-likte havalanyor;
kasabann zerinde bir yarm tur attktan sonra yere iniyordu.
Turan iinde ne olduu mehul bir byk beyaz torba ile bindi balona.
Bir iki de ocuk. Artk yukarda baloncu ile neler konutular
bilemeyiz. Ama bizler, aada balarm kaldrarak balonu takip eden
merakl kalabalk, az sonra balonun mutad hilafna alaldn, belli bir
hedefe doru yaklatin grdk.Herkeste bir heyecan. j Ne olmutu
acaba?Bir aksilik mi vard?Kaza ihtimali balonda ocuklar olan
aileleri tere batrd.Nefesler tutuldu. Bekledik.Derken kasaba
semalarnda bir iek
buketi gibi uupduran balondan gller dklmeye balad.Aaa...Krmz,
beyaz gller.Meer Turan'n yanma ald o torba,
azma kadar gl f dolu imi.fg . Balon tam Kuafr Mall'nm yani
esasen kz ncitmez8 r rHU'Mi rrinn tominrlpn gperken Kara
Turan'n
4 76 /Uzun Hikye
-
MSk ~ Kim olacak, Sha.Mualla'run kz Suna. Gen irisi derler ya
yle ite. Bast yeri incitmek istemezmi gibi minik admlarla bir saln
vardr grmeli. Bundan olacak "ncitmez" lakabn takmlar. Hem frapan,
ba havada bir kz. Tm kasabann gz stnde. Gelip ylece cam nnde
druvermi. Bir camalt resmi gibi. Sen say in padiahnn kz. Dorudan
Turan'a bakyor. OlSn ieride, cam gerisinde. Kz grr grmez arplm.
Vens'n "N"s, biimden km, ki kolu yanma inmi, yaprak gibi titriyor.
Kz pirelenip ieri girmesin mi.- N'oldu Turan Bey, diyerek gelip
elini tutman m? Bizimki zaten frsen decek, o temas sonucu ykl-
vermi.Mualla Hanm, dkknda olan mteriler kolonya falan koturmular,
Turan onca kadnn arasmda az sonra aylvermi.
- Eli elime dedi de,Hem ben yandm hem kendi.
diye trkye baladm.Turan "Dalgann yeri deil" diye susturdu. Meyus
ve umulsun:- Sadece ben yandm abi, kzn umurunda m?
Turan'm bu halk hikyelerini aratmayacak baylma sahnesiyle
balayan ak uzun sre kasabalnn dilinde dolat.
Uzun fiikye/ 83
-
Turan da dorusu maceray zenginletirmekten geri durmad; her att
admla aknn destanna yeni msralar ekledi. te bunlardan bazjan:
Kuafr Vens'n dkkn nnde sefil, psrk bir akasya vard. Turan sen
bir gece tut bunu sk; yerine kaymakamn bahesinden ard grkemli bir
mavi am fidann dik. Yahu o alz gvde ile o koca aac nasl tadn sen,
akolsun..Mesele kaymakama intikal edince, apkn kaymakam elini'byna
atp ekitirerek:
Ulan aferin, demi. Kendi hesabma Mualla Hanm'a helal olsun.
Kargee kylerinden birinin belde bakam merkezdeki Belediye
Reisi'ne jest olsun diye bir at arabas dolusu elma, zm, eftali
gnderiyor. * Turan sen bu arabacy kasaba dmda durdur; reisin emri
var diye meyveleri Kuafr Vens'n nnde indir. Saftirik arabac "Ne
bileyim ben, bir kara-yaz ocuk dedi ki, reisin emri var dedi" diye
izahata giriin- ce ak n lktan dili HHi^rf Kuafg^foaBa tekarfem
koyuvermi.- Biliyor musun, Vens'n kz Suna'ya vuruldum, dedi. ,- Yok
ya... dedim, ii akaya dkecektim.- Ciddiyim, i bildiin gibi deil,
dediinde dudaklar, enesi titremeye balamt bile.
4 76 /Uzun Hikye
-
Ah bu Jkk kasabalar.Her biri bir gizli sevda cehennemi.Karlksz
aklarn trpledii genlik.Celal'i ve tabu savcnm kz Ayla'y
hatrladm.Yahu nedir, bakasnn derdi gelip gelip bana arpyor.Turan
susmu, elindeki alminyum tas ile oynamayabalamt.Ben de musluktan
kumaya dklen suyun rltsna daldm.Vens dedikleri kasabann tek bayan
berberi Mualla idi. Aslen zmirli olduu syleniyor. Gya bir subay
sevmi de, onun ard sra dolanp duruyormu. Dkknn tabelasm ok nceleri
Osman Efendi yazm: Kuafr Vens.Bu Vens ad o kadar yaygnlam ki, artk
herkes kadnn gerek ismi sanyor. Kz Suna ile birlikte kasabann sa
tuvaletine yeni yeni alan hanm nfusuna hizmet veriyorlar.Kadm olsun
erkek olsun berber dkknlar sohbeti, hikyesi, dedikodusu bol
meknlardr. Vens'n dkk- n da a?ba hava:disinin, dedikodu retiminin
merkezi idi.Turan7a dnp:- Nasl oldu, diye sordum.Mualla Hanm dkknn
camna da yaz istemi, Tu- ran' armlar.
Uzun fiikye/ 83
-
Kuafr Vens'n caddeye bakan camekn srekli ekilen bir tl perdeyle
kapldr. Perde gerisinin gizemli, lo atmosferi, ara sra kprdayan
kadn gvdeleri, ge- lip geen genlerin merakm kkrtr, kaamak baklara
hedef olur.
Turan ie koyulmu.Kara, kavruk, lakin ne de olsa iei burnunda bir
delikanl.Bir kasaba ocuu kendi akran arasnda ne kadar yrtk olsa da,
hanmlara mahsus bir meknda yalnz kalnca yz gz kzarr. stelik gelen
bakyor, giden bakyor.. Hatta yoldan geen arl genler laf bile atm:-
Lan kara deyyus, hadi yine iin i..
Olan btn bunlara aldrmayp/gzn iinden ayrmadan kan-ter iinde
alrken olanlar olmu.- Ne oldu, diye steledim.- Abi ieriden
boyuyorum. in sonuna yaklamm. Bir hata yapmayaym diye kimselere
bakmyorum. -Eee... 1- Birden camn nnde biri durdu.-Kim?
4 76 /Uzun Hikye
-
70 /Uzun Hikye '
krk kmadan fray elime alamam" diyormu ya; desin. Dayanamayp
Mezara Resul'e bir gzel mezar- ta nmunesi izip vermi. Ben gidip ta
grdm. Osman'n ad alfanda bir gl goncas kanayp duruyordu.
Turan'la ilk kez Hanyeri Genlik Spor Kulb'nde karlatm. Kasabaya
yerletiimiz yl lisede futbol oynayan arkadalar ile kulbe gitmi,
antrenmanlarda gz doldurunca takma alnmtm.
Hocamz Askerlik ubesinde yedeksubayln yapan Fenerbaheli Badi
Erol'du. Fenerbahe'de bu isimde bir futbolcunun oynayp oynamadn
kimse bilmiyordu ama, Erol Hoca bizi inandrmt. Hatta bununla da
kalmam; beni, Sinek Sabri'yi, alm mer'i yl sonunda askerlii bince
birlikte stanbul'a gtrp Fener Gen Takm'na sokacana dair sz bile
vermiti. Bizler, snfn arka sralarnda oturan hayta takm bu szden
kaynaklanan Fenerbahe ma-. cerasn efsaneye dndrp, uzun sre kasabada
kabara kabara dolamtk. Ayamz yere basmyordu yani. Gen mrmzn parlak
yldzlan alfanda geceler boyu hayaller kurup goller atyor, nn
Stadyumu'ndan alklar arasnda kyorduk.
-
Ne var ki, alak, dolandrc, haysiyetsiz Badi bizi eli brnde koyup
bir sre sonra kayplara kart. ubeden terhis olup gittiini rendiimiz
gn, adm andm arkadalarla birlikte rmak kysna indik. Utan- masak
hngr hngr alayacaktk. O hrs ile bir paket sigaray bir saatte
bitirdik. Bam dnm, baylacak gibi olmutum. Sigara alkanlm yoktu.
Turan takmn yedek kalecisiydi ve kazara kaleye getii malarda ok
pis goller yer, hepimizi kahrederdi. Ka defa takm kaptan Demirci
Takoz Ahmefin elinden zor aldm keratay. Ahmet az kprerek buna
saldrr-'Bas git ulan bir daha gelme kulbe" diye bas bas barr; teki
arkadalar marizlemek iin bana r, bir ben ona kol-kanat
gererdim.
Byle byle yaknlatk, deta srda olduk.
Yarm dzine gol yiyerek malup bitirdiimiz frtnal bir ma sonras,
bamz nmzde, hamama doru giderken bu birden boand. Bam omzuma gmp
hykrmeye balad.Meer Kmrc Halime'nin kara srck ccne benzer gariban
olunun iinde ne yangnlar varm. Hamamda gevedik ikimiz de. Scak su
adalelerimizi yumuatm, asabmz dzelmiti.Mermer kurnann bir yannda o,
te yannda ben. Y- zme bakt, bakt da: manzaraya bakanlarn ii
4 76 /Uzun Hikye
-
alsn; "Ulan Osman eline salk be" deyiversinler Osman titiz
adamm.O kadar boyann, frann, tinerin arasnda dolar, i bitinceye
kadar beyaz gmleine, tl pantalonuna, prl prl boyal ayakkablarna bir
damla kir dokun- durmazm.Bir karsnda srck cc gibi bzlm duran ka-
raolana, bir ar esnafna dnm; birka La havle ekmi, esasen her sanat
erbab gibi kalbi merhametle dl olduundan "Peki" demi, "Ama nce bir
hamama gtrn bunu, elini yzn iyice yuyup gelsin"... ocuk o yllarda
orta mektep talebesi. Tab bu resim- tabela hevesi yzndn derslerini
asyor. Ustas Osman:- Bak ulan kmrc... Karnede zayf grrsem, u
dkkndan ieri admm atamazsm, byle belle.. diye ne kadar tembih etse,
azarlasa da, olan aklm fra ile, boya ile bozm. Sonu: Orta ikiden
terk. Beri yandan ustasna parmak srtacak biimde zenaat kapyor;
senesine varmadan harf izip boyamaya balyor.
Bir de neeli, bir de civelek.ar esnafnn sevgilisi olup kmas bir
yana; olunu kzn yuvadan uurup hir mrnde bir Krolu bir a ^ i r m c
j^hf^j ^urm'n yalanp paslanm dnyasna bir ikinci bahar gnei gibi
doluveriyor.Hele bunlar usta-rak bir duvar resmine yumulmu
grmeliydiniz.
Uzun fiikye/ 83
-
Diyelim vre smail'in "Lezzet Lokantas"nn duva-rna bir manzara
resmi iziyorlar. Osman karl dalarn doruklarna pmbe-beyaz bulutlar m
indiriyor; boyalar daha kurumadan Kara Turan bulutlarn alt sra
szlen turna katarn konduruyor. Osman durgun gle akan derenin kysna
trkler syleyerek dnen bir su deirmeni oturturken; olan beri yandaki
sazlklarn glgesine yeil bal gvel rdekleri dizip kyor.ar esnaf
bunlar byle Karagz misali seyrederken aka gelip "Osman Efendi bu
karaolan seni geti bile" diyerek alk tutunca, usta-rak birbirlerine
sevgiyle bakp glmsyorlar.
Kaderin yay kurulu durur, vakti gelince boalr denilmi.Ok bu defa
Osman Efendi'ye isabet ediyor. Hem de Kundurac kr'nn yeni ata
kundura maazasnn tabelasn yazarken: Gl Kundura Maazas - kr Gl.
Rahmetli, kr'y yazm da Gl' bitirememi. Son nefesinde dkkn Turan'a
vasiyet etmi. ocuklar asaletti kt diyorlar, Osman'n vasiyetini
aynen uygulayp atelyeyi Turan'a bilabedel vermiler.
4 76 /Uzun Hikye
-
66 /Uzun Hikye
mektepte kahveci raklna, simit satmaya, tula ocaklarnda almaya
balam. Merakl bir ocuk; ku beslet, bisiklet tamir eder, ayakkab
falan boyar ama; asl hevesi Tabelac Osman' sey-retmek. Osman bir
vitrin camna yaz m yazyor; simit tablasn veya boya sandm bir yana
koyar, adamm ense kkne tner, saatlerce kalrm orada. ar esnaf olann
bu merakn grnce "Yahu Osman sevaptr, unu rak al bari eli i tutsun,
bir .meslek sahibi olsun> yetim saylr" diye aslmlar. Osman
tabelac ama ayn zamanda bir halk ressam. Lokanta, kahve duvarlarna;
yazhanelere, istenildiinde al kapl ev duvarlarna manzara resimleri
yapyor. Ne zaman bii: lokantaya, bir kahveye otursam gzm Osman'n
elinden kma bu naif resimlere taklr. Hepsi de birbirinin ayn saylr.
Ancak dikkatli bir gz bir resmin tekinden farkm seebilir.Osman bu
resimleriyie atalarndan miras kalan minyatr geleneini tevars etmi
gibidir. Yine de ona kart-.
1
postal manzaralarndan edinilmi bir cilann eklendiini
sylemeliyim. Bir melez duru, bir arabesk. Servi ile grgen aras
uzanp giden amlar, durgun gle yansyan akamn kzl klan, arkalarnda gm
bir iz brakarak szlen kuu kular. Ufukta pembe tller ile uuan bulut
kmeleri. Doruklarnda kar parltlar ile dikilen
-
yaln dalar. Gllerde Haim'in i- irlerinjJeiaaniim
priptvVamglarKamlarn arasndan ormann kuytularna saklanm krmz
kiremitli, beyaz badanal kk eve doru kv- rla kvnla giden ssz yol.
Evin bacasndan mutlu kvrmlarla ykselen duman. Akamn alacasnda
yuvala- nna dnen kular.Bazen mterinin istei zerine gle akan bir
dere, dere stnde bir kpr, kprden omzunda trpanyla geen bir kyl
veyar kolunda bohasyl yryen bir kadn hayali ilave edilirdi. Bu
resimler neyi anlatr?Minyatrlerde yer alan manzaralar ile Divan
edebiyat mazmunlar arasnda bir balant var. Her unsur bir nevi
tasavvuf! sembol. Gl sevgiliyi, blbl , lle arap kadehini, servi
doruluu temsil ediyor. Ya bu resimlerde grdklerimiz? Bunlar da bir
nevi minyatrlerin sembolik dilini, srekli tekrar edilen mazmunlarm
kullanyor. Turna katarlar gurbetteki sevgiliye selam gtryor. >
Karl dalar aradaki engeldir/ Bacasndan dumanlar ykselen beyaz
badanal krmz kiremitli kulbe kartpostal duyarlnn mutluluk
simgesidir. Kpr sevgilileri kavuturur; iri gvdeli, serin glgeli ulu
aalar gvenlii temsil eder.
4 76 /Uzun Hikye
-
Btn bunlar ben uydurdum elbette. Tabelac Osman sadece mekn
gzelletirmeyi drmvnrrh n rin.
cimrufiokantaya o-4araedk ^gimrparltl dnyasndan klar drmt. Yeter
ki
z kondurdu.Biz byle dkknla urap didinirken; retmenler,-
renciler, memur takmndan okumaya merakl kim-seler, Yeil Hanyeri
matbaa ve gazetesinin sahibi Musa avu, emekli ilkokul retmeni,
kitap tutkunu eref Bey, Biki-Diki Kursu hocalarndan Sevim Hanm gibi
tandklar uruyor; "Hayrl uurlu olsun" diyerek bizleri
yreklendiriyorlard.Musa avu kendi eliyle hazrlayp firma verdii bir
tepsi patlcanl kebap; Sevim Hanm ise evinden kek 'getirdi.Tabii
saka kafesi ile kpe iei de ihmal edilmedi. Ba-bam Hanyeri kasabasna
gelip yerletiimizde ne yapp edip bu ikisini bulmutu. ounu bir gece
anszn terkettiimiz beldelerde brakm olsak dahi; saka kuu ile kpe
iei srekli yenilenerek evimizle demirba olmutu. - bitti,
yorulmutuk. Birer tabure ekip oturduk.Kahveci ra aylarmz getirdi.
Babam bir sigara yakt, dumanm keyifle savurdu, bana dnd:- Eee, aa,
nasl oldu?- ok gzel oldu, dedim. Sonra iimi kemiren soruyu sessizce
fsldadm.- Buraya yerleiyoruz galiba.
Uzun fiikye/ 83
-
mrnce mlkiyet hissini tatmam, bir mekna ba- aranamg Mi Fny, W;
kendine ait bir at- mn glgesinde yorgun ama memnun glmsedi: - Kim
bilir...Saka kuu avldayarak karlk verdi.Baba oul nce kua sonra
sevgiyle birbirimize baktk.Gelecein ne getireceini kim
bilebilir?
Dkknn adm "Kk Kitap" koymutuk ve sra tabela yazdrmaya gelmiti.
Gidip tabelaa-ressam Kara Turan, buldum.Turan'la belki de ayn
yataydk ama, yan yana durdu-umuzda benden birka ya byk gsteriyordu.
Kmrc Halime'nin olu Turan. Orta boylu, zayf ama kay gibi salam
kara-kavruk bir olan.
Bunun babas odun-kmr satan Zahit Efendi'riin yaranda alrm. Bir k
gn daha drt-be yalarnda olan Turan ile gencecik karsn ortada brakp
srra kadem basm. Kt kan peine gitti diyenler olmu, hasmlar vard'
can korkusu ile Almanya'ya kat diyenler olmu, falan filan ama, o gn
bu gn kendisinden bir haber alnamam. Zahit Efendi zaten yokluk
iinde debelenen kadna acm olmal ki, kocasnn iini ona balam. Halime
kar k demeden seneler boyu srtndaki kfe ile kahvelere, kebaplara,
tek tk man- gal-maltz yakanlara odun kmr tayarak Turan' bytm.
Turan da ele avuca san bir ey deil hani. Daha ilk- ' -
4 76 /Uzun Hikye
-
; [ z kalmam. Zaten kasaba giderek boalyor. Yerliler
ehirlere gyor, onlardan boalan evlere da kyle- : rinden,
Almanclardan yabana insanlar yerleiyor.
Kitabevi dedimse szn gelii. Yal adam defter, kalem, zmba, dosya,
krtasiye ya-nnda ders kitaplar ile bir miktar ocuk kitab sayordu.
Bir nevi vakit geirme, oyalanma. Zaten dkkn n be, yirmi
metrekarelik kmen bir yerdi. Babamn ve artk tabii benim kitaplarla
aramz sk fk f '. olduundan, kasabaya geldiimiz gnlerde ilk tant-mz
kii Cavit Bey olmutu.
i ; / v _Babam bir sre Cavit Beyfe gaz vermeye abalad. "Yahu
kltr kitaplar, rotanlar, dergiler falan getirtsek; u mekn
enlendirsek" diye fiekledi ya, nafile. Cavit Bey "Bu yata beni
ticarete soyundurma, armaz bama i ama" diye ayak srd. :. Babam yine
de hemen her gn kitabevine urar, gazetesini orada okur, on defa
bakt kitap raflanna on birinci defa bakmaktan sklmaz, kahvesini
Cavit Bey e ier, uzun sre ene alard. I Ben de Cavit Bey'e yardm
ediyordum,
j Posta kutusunu aar, ambardan gelen mallan teslim
Uzun fiikye/ 83
-
alr, ara sra dkkn sprr, sonra raflarda her naslsa kahvermi bir
gzel kitaba dalardm. "Kk Prens"i o dkknda kefettim.
Dkkn devralnca babamla oturup ince ince planlar . J
yaptk. Kt zerinde raflarn yerlerini deitirdik, ilave raflar
koyduk. Getirteceimiz kitaplar iin kataloglar zerinde incelemelerde
bulunduk. Buras kk bir yer. Okuyan insan says az. Zaten lkemizde
insanlarn okuma-yazma ile aralan pek ho deil. Sermayeyi kediye
yklemeyelim diye genlere ynelmeye karar verdik. Bata retmen ve
renciler olmak zere kendimize bir hedef kitle belirledik. Bu arada
ihtiya kitaplarn da ihml etmeyecektik. yle ya her eve bir ocuk
bakm, bir yemek kitab, bir genel kltr ansiklopedisi gerekmez miydi?
Elbette bunlar da getirtecektik. Krtasiye eidini zenginletirmeyi;
okullarn ders kitab ihtiyacn karlamay dndk. Duvarlara nl ressamlarn
rprodksiyon tablolarn asacaktk. Babam comu, ie kendini baya
kaptrmt. "Buray bir kltr oca yapacaz, bak greceksin" diyordu. Birka
gn silip sprdk, yllarn birikimi ne de olsa, tozunu rmceim aldk.
Daha sonra badana, boya, derken sevimli bir mekn oldu. Marangoz
Adem.Usta . yeni raflar getirip takt. Babam evdeki kitaplarndan
gzden kard epeyce bir ksmm dkkna tad. Yaymevlerine sipari ettiimiz
kitaplar, yeni krtasiye malzemeleri geldi. Raflar, kk vitrim dizip
dzenledik. Babama vitrin dekoru olarak eski bir dnya haritasn
tavsiye etmitim;
4 76 /Uzun Hikye
-
Cavit Bey'in vr-zvn arasndan kmt. Babam harita zeminine beyaz
bir karton ilitirerek zerine "Hayat kitapla gzel" diye bir de
ya-
Lise bitti.niversite snavlarna girdim/kazanamadm. st ste iki
yl.Yzmdeki sivilcelerin ou geti, yerlerinde izi kald. Uzn sa moda
oldu. Ben de uzattm salarm, geriye doru taramaya baladm. Hani bu
sinir salar hi yatmazd ya; bunca yl bni illet etmiti; imdi yola
geldiler, oh, gzel gzel taranyorum. Tra olup yle aynada kendime
baktm zaman baya yakkl buluyorum. nsan kendini beenmese gtrp denize
atar. Ama benimki kuru-sk bir bbrlenme deil. Grenler gitgide babama
benzediimi sylyor. Bu kyastan zevk alyorum, babam yakkl adamdr.
Babam bir kitabevi devrald.Emekli ilkretim mfettii Cavit Bey'in
dkkn. Adam ld, yal kars yalnz kald. Byk ehirde ocuklar vard,
geldiler, satp savdlar, analarn da alp gittiler. Cavit Bey salnda
direnmi; gitmem o apar- tman denizine diyormu. Burann yerlisi,
baheli evi var, kyde tarlalar. Lakin ocuklarnn hibirinde g-Kyllerin
ikram ile yufka ekmek, kelek, halanm yumurta yemitik. Gelin
ocuklarla megul oldu epeyce, azlarm
Uzun fiikye/ 83
-
sildi, salarm dzeltti. Olan koridora km sigara iiyordu. ki yal
kyl iftten ubuktan, eski gnlerden, askerlikten, keklik avndan, sert
geen klardan konutular. Vakit geti. Gece yansm geti.ocuklar
analarnn kucanda, dizi dibinde oktan uyumulard. tekiler de balarn
birbirlerinin omzuna dayayarak uyudular.ocuklarn babas hl koridorda
idi. Ben de ktm. Uzun, tenha, karanlk bir koridor. lgn klar. leride
iki asker hararetle konuuyor, sesleri baygn bir uultu gibi bize
ulayor.Ben lanca, yer boald diye olan kompartmana girdi.O da kvrlr,
uyur imdi. Kaldm orada yalnz. Ayrlk bu mu?
Kpe iei ile saka kuunu gtrp babama vereyimdemitim.Almad.Bunlar
burda yaamaz dedi, sen bnlan matbaaya brak.Bana yaz deci, gider
gitmez yaz. ---------------Yazacam elbet, ama ne yazabilirim ki?"Ne
yazabilirim" diye kendi kendime sorduumda zihnimden okuduum
kitaplar
4 76 /Uzun Hikye
-
gelip gemeye balad. Roman kahramanlar, aclar, yolculuklar,
aklar.
Raylardan gelen tkrtlar daktilo sesine, saka cvlts da bu sese
kart.
Annemi hatrladm, Feride'nin mahzun
edasn. Tiren yavalad.leride bir istasyonda duracak galiba. Benim
de kalbim duracak gibi oldu. Aniden kompartmana daldm. Aceleyle
bavulu, dak-tiloyu indirdim. Kyller uyuyordu, ktm. Koridordan geip
vagonun ini kapma ulatm.
Tiren gitti.Ben ssz istasyonda kaldm.Birka aceleci yolcu, uykulu
gzlerle yanmdan geip giden demiryolu iileri.Yamur dinmi. Sonbaharn
ryen ot, yaprak kokusu. Kesik kesik kpek ulumalar. Yanma bir karalt
yanat.- Gtrelim beyim, otel isterseniz. Uyanklar, yabancy nasl da
tanrlar. Buras neresi?
Ne nemi var.
Uzun fiikye/ 83
-
Helal olsun.Helal olsun be Ayla... '
Bu ilerin zerinden ok gemedi. Babam yine karakola ardlar. Galiba
Zopur iyice bastryor, kendisini Sindirmek istiyordu. stelik Ayla
ile konuma havadisimiz Sava Bey'in hanesini dolaarak, bire bin
katlarak anlatld, yani benim kza dpedz asldm, onu taciz falan
ettiim sylendii bir srada.Babam bir akam Sankaya Otel ve
Kraathanesi'ndekieyalarm, daktilo makinesini falan eve getirdi.
%
Saka kuu ile kpe iei kahvede kalmt. Anlamtm. Yol grnd artk. zin
istedim. O gece Ayla'larn evi nnden bir karalt gibi gizlice getim.
Ik dklen pencere perdeleri gerisinde o narin bam bir kere daha
grebilirim umudu ile. Gremedim.Ahmak slatan hzlanm, hava serinden
soua dnmt. Dudaklarm titreye titreye eve geldim. Babam birka para
eyamz toplayp denk etmiti. Btn dolatmz yerlerden hep byle, bir gece
anszn, kimse-lere haber vermeden ayrlmtk. Yine yle olacakt.
Kasabaya ambar yk getirmi ve bo dnecek olan bir kamyon ofr ile
anlamt babam. Adam gider- ken bizi de alacakt.
4 76 /Uzun Hikye
-
Yamur hzland. ~~ ---------------------Baheye dklen yapraklar
hrdad. Babamla ikimiz sessizce bekliyorduk. Herkes uykuda idi.
Sadece uzaklarda kesik kesik yanklanan bir kpek havlamas. Derken
kamyon kapya dayand. Eyalarmz karoserdeki brandann altna
yerletirdik. Ben ofr mahalline ktm. Babam eri Abdullah'n kapsm ald.
Adam akn, uzun beyaz donu, banda yn bal ile kap aralnda gzkt. Birka
cmle konutular. Babam galiba anahtarlar falan teslim etti, helallik
ald. Kap nnde sarmap ayrldlar.
I '
Ben o sralar on alt yandaydm. Lise birde. Yzmde sivilceler,
salarm kirpi gibi.ofr mahallinden ssz sokaklara, bahedeki elmaya,
slanm leylak dallarna bakyorum. imden son bir kez gidip Celal'e
sarlmak geiyor; dilerimi skyorum.Neden sonra babam geldi. O da ofr
mahalline geti. Kamyon hrltyla kalkt yerinden. Geriye dnp baktm.
Son grdm insan uzun beyaz donu, yn bal ile taln nda bir hayalet
gibi duran eri Abdullah oldu.
Nereye gidiyorduk?Saka kuu ile kpe iei kahvede kalmh.
Uzun fiikye/ 83
-
Ah b kasabalar.
Hibir srrn sakl kalamad kk kasabalar. Benim Ayla ile o sokak
bamda ayakst birka cmle konu* mm kimler grd acaba? Ve bir anda
kasabann bir ucundan teki ucuna kadar ne abuk yayld bu haber. Akam
zeri sinemann nnde gen Erdoan'a rastladm. Birka arkada ile
birlikteydi. Yine yle kasla kasla geldi, nmde durdu. Skntl bir
durum olduunu anlamtm.- Ayla ile konumusun yle mi? -*Evet,
konutum.Bir saa bir sola arkadalarna bak. Kollarn gsnn stnde
birletirip pazulann iirdi. Bir kam kaldrarak.- Ne konutun peki?-
Hii, derslerle ilgili. Benden Avrupa haritas istemiti. .nanmam gibi
bakt. Bir elini tpk filimlerdeki gibi enesine atti. Huzursuz
kprdad. Sonra tehdit dolu bir ses tonu ile:- Yengeniz olur
bilirsiniz, baka trl konumaya kalkmayn.Alttan aldm.- yle ey olur mu
Erdoan Abi. Rahatlad, glmsedi, tatl-sert:
54 /Uzun Hikye
-
- Yakarm ha, demedi demeyin.
Bu Erdoan ailesinden gizli, artist olmak iin Istan- bul'a kat.
Kendisinden bir daha haber almamad.
54 /Uzun Hikye
-
Uzun Hikye/ 55
Biz, yani Ayla ile ben, sonraki gnlerde bir iki kez daha
konutuk. Ona Celal'in durumunu anlattm. Az bir mr kalmt. Kz
dayanamayp alad. Sonra "Sen- - den bir ricam var" dedim. "Celal iin
bir mektup yaz, bir iir, bir hatra, ne bileyim ona bir ey ver. Son
gnleri mutlu gesin diye". Yrekli kzd Ayla.Nasl tm kasabay, babasnn
forsunu, onca dedikoduyu hie sayp benimle konutu ise; bu ricam da
krmad. Birka gn sonra elinde bir ktla kageldi. Kda gll-karanfilli
kenar ssleri yapm, ortasna da bir kta iir yazmt. te iir:
Kalbin umutla dolsun Dilerim yzn glsn O mavi kolye bende Ebedi
hatra kalsn
-
Kd mavi bir zarf iinde Celal'e verdim. Sen say dnyalar baladm;
zlerinden sevin yalan boand. Okud, okudu alad. Utanmasa yzne gzne
srecek.Yahu bir insan, hele Celal gibi felek vurgunu bir ocuk bu
kadar mutlu olabilir mi?Oldu ite. . ________________Sevdiim kz, ilk
akm, beni deil onu mutlu etti. Varsn etsin.
t
deydi. zerime aldm i tehlikeliydi. Ayla ile nerede, nasl
konuacak; hangi cesaretle Savc'nn kzma kolyeyi verecektim.in ho
taraf btn bunlarn yannda, Ayla'y grnce konuup konuamayacam, dilimin
tutulup tutulmayacam, kekeleyebileceimi, terden srlsklam, y- zm-gzm
kpkrmz, sivilcelerim yerinden frlam, salarm iyice dikilmi, hibir ey
syleyemeden yz- geri edip kaabileceimi dnyordum ki; dayanlr gibi
deil. Uykuyu dura kaybettim. Bouna kaybetmiim.
Ayla ile kar karya gelince btn bunlarn hibirisi olmad.Demek ki
gerekten dedemin torunu, babamn olu imiim. Vay be, kendime atm.
Ayla'nn okula gittii yolun en tenha kesinde karsna ktm. Bir ey
soracam sand durdu. Ksa bir an baktk. Kirpiklerinin glgesi mavi
gzlerini
Uzun fiikye/ 83
-
evreliyordu. Biraz glmsedi bile, ya da bana yle geldi.- Sana bir
ey diyeceim Ayla, dedim. -Buyur.- Celali bilirsin deil mi, hani
adiye'nin Celal.- u btn gn pencerede oturan ocuk deil mi? Nefesimi
boalttm. Oh, be.- Evet, dedim.- Mri ynr orn, hasta
m7_______________" - Evet.- Hi dar kmyor, sakat m?- Evet.Yz
bulutland.- Ah, yazk, gencecik daha.Biraz sessizlik oldu. kimiz
birden bir gren var m diye ikillenerek saa sola bakndk. Kolyeyi
kardm.- Boncuk iler kendisi. Bunu da sana gnderdi, bir hatra,
dedim*Kolyeyi ald. Sevincini gizlemedi.- Ne gzel. Teekkr ederim. v
Kolyeyi formasnn cebine att.- Selm var, dedim.Yrd, birka adm sonra
omzunun zerinden bakarak:- yi olur inallah, dedi ye gitti.
Sonbahard, leylekler gyor, gazeller dklyordu. dm, ellerim
cebimde kendimi yollara vurdum. Kasaba dna
4 76 /Uzun Hikye
-
kmm. Kim bilir ne kadar yrmm. Karanlkta dndm.Babam eve gelmi,
sofray kurmu, beni beklemi. Yzme baknca ne grd ise "Nerede kaldn"
bile demedi!Odann ortasmda durdum, biraz sonra titreyen sesimle
"Baba hi itahm yok bugn" deyip kendimi sedire attm. Yorgunluk ve
gerginlik iinde szmm. Neden sonra babam zerime bir battaniye rtm.
Kolay deil; kasabada Ayin iln lrnnyrm tek delikanl benim.
Uzun fiikye/ 83
-
Kaln, ar bir dosya, dalmm. O srada bahe kaps gcrdad. Biri
geliyor tela ile dosyay torbann iine koyduum gibi pencereden uzanp
elmann dalma astm. Top sahasndan her dnmde ter kokan orap ve
fanilalar dert olur, babam yzn buruturarak: "Olum, ya yka unar ya
da at dar oday kokutmasn" diye sylenmeye baladndan, zm yolu olarak
bunu bulmutum. As elmann dalna havalansn.
lk kez bir ie yaramt. Orada unutulmu ve babam kurtarmt. Kim
bilir okumadm sayfalarda daha neler vard? Dosya ele gemi olsayd
elbette bir yerin-den tutarlard. Yine de babam: "Bu alak Zopur bize
kancay takt, srer gider bu i" demiti. Akas "Yol grnd" mnasna
geliyordu bu sz.
Oysa o gnlerde ben, ilk akmn aclarn yayor; sevda rzgr
sivilcelerimin, bir trl yatmayan kirpi salarmn
zerinden esip geiyordu. Gidelim evet. Lakin Ayla'y nasl
brakacam, onu grmeden nasl yaayacam?
Benimle beraber kasabada pek ok delikanl Ayla'mn
4 76 /Uzun Hikye
-
m| "ak ile tutuuyordu. Ne var ki kzn bunlardan haberi p
/ yoktu. Bizimkisi tavann daa ksmesi gibi bir ey. ^ Romantik,
platonik, o tonik,, bu tonik neyse ne. imiz- |jj
de zehirli bir ur gibi byyp duran ye hibir ey itiraf etmedi.
Herkes acsn iine gmd.
m
Uzun Hikyjs/ 51
-
Biri hari...
Celal bir gn "Sana bir ey diyeceim ama" diye balad, gerisini
getiremedi. Titriyordu.
Yine o pencerede, ben tahta sandalyede, glgeye snmtk. Elinde
mavi uzun boncuklardan yaplm bir kolye, arada krm-zlar davar.
"Eee..." dedim.Bir trl balayamyordi, neredeyse alayacak. Ben de
dmedim zerine, bekledim. Sonunda btn gcn, cesaretini toplayarak:-
Bak, dedi. Senden gayr srdam yok. Kimselere sylemezsin deil mi?
Meraklanmbm.- Yahu brak imdi, ne diyeceksen de. Kolyeyi uzatt.-
Bunu yl'ya vereceksin.Kolyeyi tuttum. Sanki elimi atee soktum.-
Benden ona bir yadigr olsun, dedi ve sustu. Ben kol-
yeyi elimde evirip eviriyor, ne diyeceimi bilemiyordum. Ter
basmt. Neden sonra "Elveda" der gibi:- Selamm syle, diye bitirdi.
-Olur, dedim.Nasl olacaksa.Kolyeye baktm uzun uzun. Bu maviler
Ayl'nn mavi gzleri. Krmzlar elaTin kanl gzyalar. Peki, ben
nerdeyim? Benim kalbimde kanayan gl nerede? Bunu bana yapmayacaktn
Celal.
Uzun Hikyjs/ 52
-
irka zaman sarho gibi gezip durdum. Kolye cebim- sek acaba?"
- Prenses Fazla'nm ei Hayri Suat rgpl 79. dnem yedeksubay aday
olarak Levazm Okulu'ndaki ktasna katld. rgpl ilk gn kurufasulye
yedi. Babamm notu: "Pasta-brek yiyecek deil a. Asker Oca bu."-
Arelik pein 2014 lira, taksitle 2.500 lira.- Akkla Belediye Bakan
istifa edip p olmak zere Almanya'ya gidecek. Babamm notu: "te
memleketin halini gsteren en gzel fotoraf."-"Zeki Mren'in
Kumburgaz'daki evinin bahesinde TPAO'nun yapt sondaj sonucu petrole
rastlanmad. Not: "Yok deve. Bir de ksayd bari. Hep birlikte bu
petrol milliletirelim diye barrdk. Bar bar, ku-laklar sar".-
Etibnk'n Ambarl Santrali iin eleman alnacak. Aranan nitelikler:
Askerliini yapm olmak. 27 yandan gn almam olmak. Mektupla mracaat
P.K. 5- Kkekmece.- Muhtelif memleketlerde on alt ehir gezen alt
kiilik "p Tetkik Heyeti" Belediye Meclis Bakanl'na verdii sahifelik
raporda plerin yaklarak gbre haline getirilmesi iin yz milyon
liraya ihtiya olduu belirtilmi, ikar yolun "pleri denize dkmek"
olduu ifade edilmitir.Not: "Yuh be! Bunu renmek iin Avrupa'da on
alt ehir gezdiniz demek. Bu konuda mullaka yazaca m".Dosya bir nevi
krkambar idi.
4 76 /Uzun Hikye
-
la tarifeleri -Mesela: Kuburnu marmeladnn basur illetine birebir
olduu- baz dergi ve gazetelerden kesilip yaptrlm sosyal ierikli
makaleler, beyitler, iir-ler, fkralar... iirlerden birini
okuyorum.
Bir vakte erdi ki bizim gnmz Yiit belli deil mert belli deil
Herkes yarasna derman aryor Dev belli deil dert belli deil
Adalet kalmad hep zulm doldu Geti bu baharn glleri soldu Dnyann
gidii acaip oldu Koyun belli deil kurt belli deil
erh bozulmu dnya slah olmuyor Fukara ehlinin yz glmyor Ruhsat de
ne dediin bilmiyor Yaz belli deil hat belli deil
"Ava kedi mrlamaz", "Erkek seldir, kadn gl", "ahin sinek
avlamaz", "Leylei kutan m sayarsn, yzm gelir kn gider" gibi
ataszlerinin balk olduu, bir iki sayfalk ksa yazlar.Annemi nasl
kardnn hikyesi: "Bahtmn Yldz" bal altnda* Ortaokul ktibi iken
bandan geen olay: "Nasl sosyalist oldum" bali ile.
Uzun Hilcye/49
-
Uzun Hilcye/50
-
Babam artk kendini tutamayarak slndan
bir iki nota frlatt.Herkes "no'luyor" diye birbirine bakt. '
Sonra gltler.Komiser "Sizi zmedik inallah Ali Bey" dedi, adliyeden
tamyorlard zatenv Babam "Estafurullah efendim, vazifeniz" dedi.
Baheye ktlar. Komiser bir kede babamla biraz daha konutu.
Sonra gittiler. Biz kaldk babaa.Ben sedirde pencereye yakn
oturuyordum. Babam odarun ortasnda dikilmi bana bakyordu. Aklama
sras bana gelmiti besbelli. Hi konumadan pencereyi atm. Oradan
uzanp elmann dalma asl torbay ekip aldm. Babam sessiz beni
izliyordu.Torbadan top oynarken giydiim, iyice eskimi keten
ayakkablar, eofmanal, kirli fanilalar, oraplar kt nce.En altndan
babanm dosyas.O geceler boyu daktilo banda taka-tuka yazd yazlardan
oluan dosya.
Babamn gzleri hayretle ald, akn glmsemesi kahkahaya dnt. Yaklat,
kollarm aarak sard beni. "Aslan olum... Aslanm benim" diyerek
ayaklarmyprHpn
i
1 m
4 76 /Uzun Hikye
-
Bir sre baba-oul sarmatk.Sonra o bir yana, ben bir yana
yuvarlandk.yice sakinletikten sonra babam:- Eee, diye balad. "Anlat
bakalm"...
Ben biraz skntl, lakin babamn neesinden cesaret bularak "ok
merak etmitim" dedim, "Bunca yldr neler yazyorsun" diye. "zr
dilerim. lk kez senden gizli bir i yaptm..."
eytan ne zaman drtmt bilmiyorum. Bir ikindi zeri corafya devi
olarak hazrladm Avrupa haritasn izip bitirdikten sonra gzm babamn
ekmecesine taklmt. Gidip atm, zaten kilitli deildi. Ailemizin zel
tarihiyle karlam, babamn mahremiyetine girmitim. Az nce saydm
eyalara dokun-dum. O kk mzkay ttrdm. Vagon evimizin zerinden
havalanan kular odaya doluverdi. , Sra babamn dosyasna geldi.Buruup
ipe dnm mor bir kurdela ile aprazna balanmt.Atm ve bir yerinden
okumaya baladm. Bana tesadf eden blmde gazetelerden kim bilir ne
niyetle karlm notlar vard:- Yurtdma gidecek iiler iin yeni
kolaylklar salanyor. alma Bakan Ali Naili Erdem konuyla ilgili geni
bilgi verdi.
Uzun Hikye/47
-
Babam altna el yazs ile not dm. "Biz de
mi git- ku gibi yumulduu demde ortalardan kaybolmu, ran', Turan'
dolam, parti patrtsnn ortal toza- dumana bulad srada yeniden zuhur
etmiti. Stten ikan kak gibi bu defa particilerin davulunu almaya
balad. Dada gezdii yllar gya namna Zopurolu denilmi diye kendine bu
soyadn almt. Mtegllibeden olup tek parti devrinde Belediye Reislii
de yapan Kmil Zeki Bey, bunu dpedz zabta amiri demek olan araal'na
tayin etmi; btn kirli ilerini Zopurolu marifeti ile grdrmt. Kmil
Zeki Bey ld, meydan bu erefsize kald. Nasl olduysa oldu reisin
koltuuna kuruldu.
Zopurolu zavall eriyi hi adamdan saymayp babamla Emin Efendi'ye
kar:- Aa, yakksz bir i olmu, izin almadan temel at- msnz, buras
Belediyeye aittir, ykm, deyince babam sakin ama kararl:- Nerde
tapu, nerde belge, bu topraa henz kadastro bile girmemi, getir
resmi evrak ykarz o zaman, cevabm verdi.Emin Efendi:- Yahu ne
Belediyesi be. Bura bizim Otel'in arsasdr, cmle lem bilir, diyecek
olduysa da Zopur'un melanetini bildiinden ve dalamay gze alamadndan
lhavle ekip kahveye yneldi. Yalanmt Emin Efen-
Zopur kendisine kar gelenin asl babam olduunu
4 76 /Uzun Hikye
-
anlam, ona
dnmt. Gzlerini belerterek:- Y... Demek resmi evrak istiyorsun.
Ulan sana evrakn ahn getireyim de gr hrbo arzuhalci, diye tehditler
savurup uzaklat.Meer niyeti eriyi o kmen yerden atmak, kendi
akrabasndan birini oraya oturtmakm. Sonradan renildi. in tad
kamt.
O gece polis bizim evi bast. Evde "muzr neriyat" bulundurulduu
iin hakkmzda ihbar varm. Evimizin fazla bir girdisi kts, oca buca
yoktu. Polisler az zamanda her yana baktlar, en fazla babamn
kitaplarm kartrdlar.Sra o mehur ekmeceye gelince babamn rengi att.
Paniklediini belli etmemek istiyordu. Bylesi durumlarda hep slk
alar. Tabii komiserin kravabna kar slk alamazd o anda. Yine de
dudaklarn bzp iinden frmeye durdu.
ekmce ald.Aile fotoraflar. Annemin ok sevdii uuk mavi, yass kk
kolonya iesi. Babam bunu anneme ilan- ak ettii gnlerde gndermi.
Aldan bir kk ceylan biblosu. Bir cam dm gne gzl. Benim mzka. Baz
evraklar falan. Pelvan Slman'n hamayl. Kartrdlar ve "Yok bi ey"
diyerek kapadlar ekmeceyi.
Uzun fiikye/ 83
-
le btesine katks oluyordu.
e gitmeyip dersi de astm aylak gnlerde, glgeler evin sokaa bakan
yzn aldnda, Celal pencerede, ben pencere dibine dayadm tahta
iskemlede oturur; saatlerce konuurduk. O boncuk ilemeye devam
eder-ken, ben babamn kitaplarndan birine dalardm. Kh Panait
stradi'nin "Baragan'n Dikenleri"ni kh.Dosto- yevski'nin "Beyaz
Gecelerimi okurdum. Turganyev'in "lk Ak"n Celal'e de okudum. Biz
yle orada kendi dnyamza dalm, ilkgenlik heyecanlarmz kitaplarla
birletirirken; Kz Sanat Okulu dalr, kasabann liselilere nazaran
daha gelikin kzlar birer ikier nmzden geer; arkalarndan gya kzlarla
hibir ilikileri yokmu da tesadfen oradan geiyormu pozlarda
delikanllar, tedirgin admlarla onlar takip ederdi.
Derken Ayla deirmi ehresi, kestane rengi salar ile keden kard.
Savcmn kz Ayla. Mektebin en gzel kz Ayla.Celal'in elleri titremeye
balar, boncuklar ptr ptr pencere boluuna yuvarlanr, ben nefesimi
tutarm, ok gergin bir durum olurdu.Kz ikimizi birden yakmaya
ahdetmi gibi merakl bir glmsemeyle bizi szp geerdi. Nihayet keyi
d-r>pr VP kayhrlnr Ct*lal'I? VrlVf rynr fattetBftttZ^nfnoleri
boaltrdk. Birbirimizin yzne bir sre bakar ve
4 76 /Uzun Hikye
-
yeniden Ayla'nri kaybolduu keye dnerdik. Sanki o kede bir iz,
bir koku, bir renk kalm gibi. Celal uzun zaman kendine gelemez,
iplie boncuk taka- mazd.Neden sonra ben "Yahu azmz kurudu,
baheden bir eyler koparp da geleyim" diye bir bahane uydurur
kalkardm.
O yl, son gzde, yamurla rzgr sokaklar sprd- nde; eri Abdullah,
babam ve Emin Efendi kafa kafaya verip bir plan yaptlar. Abdullah'n
iporta tezghnn bulunduu kk arala elbirliiyle bir dkkn kuracak,
eri'yi kardan, souktan kurtaracaklard. i Tatar Usta'ya
verdiler.Tatar Usta kar yamadan eri'yi dkkna sokacana sz verdi.lk
haftada temeli atp duvarlar ktlar. Sra ahap cephe, kepenk, kap, a
iine geldi. Malzemeyi otelin nne indirmilerdi ki, araas skender
Zopurolu avanesi ile beraber kageldi.Emin Efendi'ye gre bu skender
dze inmi ekyann en sefili idi.Asimi sorarsanz ekya bile deildi.
Yanama durduu bey konaklarnda eli uzun, nefsi az-gn, krd krk gegin
olduu anlalnca taban yalayp gya daa kmt.Bilenlerin anlattna gre bir
zaman da ekyasnnayak ilerini grm; zaptiyelerin ekya milletine
alc
i ife
m
e vSilii mr
II
Uzun Hikye/ 43
-
II
Uzun Hikye/ 44
-
40/Uzun Hikye s 1 "
vet basard. Hayr* Tam tersi, i alr, yzne
aydnlk vurur, bir slk tutturarak kapdan kard. Annem sanki babamn
iinde ark sylyordu. ok gzel okurdu annem. Hamiyet ile Safiye
arasnda bir yerde. Vagon evimizde, rmaa bakan pencerenin nne
oturur, birlikte ve alak sesle sylerlerdi.
Andka geen gnleri hasretle derinden.
veyam-
Ah bu gnl arklar
gibi eyler.Geceleri bazen babamn mzka sesiyle uyanrdm. Daktilo
bandaki mesaisine ara verir, pencereden bir sre darya, bahede
hrdayan aalara dalar, sonra pepee hzn dolu paralar alard. Bense bir
trl benimsememi, mzka almasm renmemitim. Her elime almda annemi,
ondan geri kalan eyalar, soluk pembe mantosu ile ypranm ayakkablarm
hatr-lyordum. Babamla birlikte aladmz o souk gn. Ama fotoraf yle
deil.Evde yalnz kaldmz zamanlarda, ben de duvardaki fotorafa dalar,
annemin o san lepiska salarm, mavi berrak gzlerini hayal
-
eder, sanki az sonra kapdan gi- l verecekmi
gibi bir hisoo kaplrdm eri Abdullah ile adiye'nin uzun sre
ocuklar olmam. Tam umudu kestikleri yllarda Cenab- Hak bir olan
ocuu ihsan etmi.Bunlar ocuu yere ge koyamaz bir biimde bytrken,
zavall Celal on , on drt yalarnda amansz bir hastala yakalanm. Kas
erimesi var ocukta.O yllarn artlan, yoksulluk, aresizlik iinde
devasn bulamamlar. Olan gzlerinin nnde eriyip gidiyormu. Biz
tantmzda artik yryemez hale gelmiti. Okumaya merakl, iednk, duygulu
bir ocuk.
Sokaa bakan pencerenin girintisine oturturlar, gn boyu orada
kalrd. Gelip geene baksn da oyalansn diye.erinin akrabalarndan ieri
girmi km biri boncuk ilemeyi retmi CelaTe.Boncuklarn renkli, ltl
dnyasna dalnca kendini ve derdini unuturdu. Neler yapmazd ki. Dedim
ya irice ocuk.Bilezikler, kolyeler, nazarlklar, tebihler, iekler.
Hatta bir halkada karlkl sallanan bir ift muhabbet kuu bile
ilemiti.Hani izun yol ofrleri dikiz aynasna asar da yol boyu
arabann iinde bir ku cvlts var sanrlar ya, onlardan
ite.---------------------------------------------------
Uzun fiikye/ 83
-
Babas bunlari tezghnda satyor, Celal'in o
hali ile ai- da Kyaslar yapyordu..Ama ben onun bu bildik, uar
havasma kaplmadm Donuk bir sesle:- Seni burada bir bama brakp
gitmek istemiyorum. Ama bu kasabada kalamam artk, dedim.Tavrm hi
deitirmedi; yine ayn canllk, yine ayn neeyle;- Beni dnme. Benim mrm
byle geti. Nereye gideceksin?-Bilmiyorum.- yr.. Bilmemek en iyisi.-
Olunu kolundan tutup mehule mi frlatyorsun. Bir kam kaldrarak bakt,
yznde o muzip glmseme:c i" n yazyorsun sen: Bu ne ifade byle.
Bam ne eip sustum. O da sustu.Muhtemelen bir sre "ayrlk" zerinde
dndk* Baba, oul ilk kez birbirimizden aynlacakk. Sonra ciddileti.-
stanbul'a git en iyisi. Bu kk kasabalardan kurtulursun, ufkun alr.
Sana bir adres vereyim, bir arkada. Ev de ayarlar, i de.-Olur.-
Paramz Musa avu'da. stediin kadar al. Kederle glmsedi.
______________________________- Zaten pek fazla deil ama..
4 76 /Uzun Hikye
-
-Olur.
- Dkkn Musa avu'a emanet et. Birini bulur o; iletmeye devam
ederiz.Sonra amar, ite ne bileyim, ne lazmsa al. Evinanahtarn da
avu'a verirsin.Oturuyordu, aniden kalkt, oracktaki kk masadaduran
kk daktiloya uzand.-Bunu da al.- Olmaz, onu alamam.- Al olum, al
diyorsam sebebi var.Bu let yannda olduka ben yarmdaym demektir. Bu
leti tkrdatmaya baladnda ben konuuyorum demektir.Bu let
sustuunda... Gerisini getiremedi.kimiz de ayn anda davranarak
birbirimize sarlmtk...
Tirenle gidiyorum.Kompartmanda kyller. Bir yal kan koca. Kadnn
ayn yalarda aabeyi. Sonra oullan, gelinleri, iki kz torun.Heybeler,
sepetler doldurmutu her yan. Benim gariban bavul st tarafta kede.
Daktiloyu bir kaim karton koliye sokup, balayp, cam kenarna
sktrmtm.
Der-mer.
Uzun fiikye/ 83
-
mak fitili, benzin, don lastii, apa, firkete, el
feneri, fener pili, trnak aks, boncuk, c6p defteri, saat
kordonu, kuka, ay barda vesaire satyordu. Toplasan on, on be
metrekare etmez bu kk arsa, bu glgeli boluk bamza ne iler at, yeri
geldiinde nakledeceim.
Bizim evin karsnda bir ana-kz oturuyordu. Kasabann
yerlilerinden. lkokul retmeni Saadet ncekara ile annesi.Saadet
Hocahanm "evde kalm" tabi1 edilen bir kz. Kvrck salarn oksijenle
sarartm, etine dolgun, gldnde yanaklar ukurlaan, bana gre epeyce
gzel bir kadnd.Anasnn anlattna baklrsa ne doktorlar, hkimler istemi
de, Saadet "gnlne gre" birini bulamadn- f dan taliplerini geri
evirmiti. Yal kadn iini eker, :flf "Ah, ah... Kzmn mrvvetini bir
grebilseydim" ^ diye dertlenildi. ||Daha bizim eri Abdullah'n evine
tanmamzn zerinden bir hafta gememiti ki, Saadet Hocahanm^ elinde
bir tencere zeytinyal yaprak sarmas ile kapy Jtklatt. :
'lfi i
Babam ne zaman grm, ne zaman gzne kestir^ mi. . ; ; "JgP
4 76 /Uzun Hikye
-
Gya eri Abdullah'n kars adiye
diyesiymi ^; "Garip bunlar anam, kimsesiz. Ana yok, baba yok, de
avuta yok. Emin Efendi'nin himmeti, bizimkim
Uzun fiikye/ 83
-
gayreti ile uraca yerletiriverdik. Saadet kzm, sen sen ol,
ara-sra gzet bunlar. Evlerine san dse ba yarlr".Ben babamn tuhaf
bir cazibe tadm o yalarmda bile anlyordum. Bir sokaktan gesek,
kalabalk bir mekna girsek, kadnlar gz ucu ile kendisini szerlerdi.
Gzel adamd babam.Grd ilgiden memnun, hatta marur, hibirine pas
vermeden yryp giderdi."Kadnlara ilgisizmi gibi davranacaksn. in srr
burada" derdi.Sylemitim ya, baya arkada idik.
Byle byle Saadet Hocahanm bana pervane kesildi. Derslerime
yardmc oluyor, ilek reeli, nar urubu, pasta-brek ne yaparsa
getiriyor, beni deta ku st ile besliyordu."Kzm sana sylyorum,
gelinim sen anla" misali. Babam bu youn alkaya karlk verdi mi?
Bilmiyorum.Bilsem de sylemem.
Lakin anneme olan bitimsiz aknn mr boyu srdn, onun brakt boluu
bir bakasnn asla dolduramayacam adm gibi biliyordum. Evlilik
czdanndan kard resmini bytm, duvara asmt. Bilhassa
Uzun fiikye/ 83
-
sabahlan ie gitmek iin evden j^Tcark^n
fntngrnfn mi! ta Z hnhnnrlnn rdrmrrd Grenler sanr ki bu bakma
onu zer, iini gam-kasa-
Uzun fiikye/ 83
-
Uzun fiikye/ 83
-
Nurettin'in banda Meksika usul geni
kenarl bir hasr apka. Nereden bulmu acaba? ieleri karalarn
Alada'h doruklarndan kr karanlkta indirdikleri, artk skp buza dnm
kar ktklerinin zeririe yatrr; ara sra bunlar akrdatarak dndrr, aaca
ieyi yle havada bir iki zplatr, sonra kar kestii kr testerenin srt
ile kapana hzla vurarak mantar gibi patlatrd.Kasabann ocuklar
Gazozcu Nurettin'in evresinden ayrlmaz; kmen yumuk eller sk sk
tuttuu bozukluklar tezgha boaltr, basen klahta dondurma,. bazen
vine erbeti veya limonata isterlerdi. ok gemez bir dknt fayton,
scaktan kulaklar dm atlar e sokak bandan belirir, Sinemaa Refik'in
tayfas azlarda teneke megafonlar, afiler, arkalarnda bir yn ocukla
amatay gklere karp yeni gelen filmin reklmn yapard. Babamm etrafnda
uzak da kylerinden inmi, byk-lar azlarna dolan, kuakl kundural, iri
yar, yank yzl dil bilmez adamlar olurdu. Kan davalar, yllar sren
mera-arazi davalar, doum- lm-askerlik-nfus-vergi ileri olurdu.
Babam dertlerini iyice anlamak iin gayret gsterir, bir iki
kelime-den ibaret cmlelerini azlarndan adeta kerpetenle skp alrd.
Bize tereya, kelek, taze peynir falan getirirler; babam yayla iei
kokan bu nevaleyi muha- faza
4 76 /Uzun Hikye
-
edemeyeceinden olacak, saa-bula datrd.
Q zamanlar Anadolu'nun bu unutulmu kasabalarndabuzdolab falan
yoktu.
Hemen her gittiimiz yerde kiralk ev bulmak mesele olduundan Emin
Efendi imdada yetimi, "Aalk vermekle, yiitlik vurmakla" dsturuna
gre eski marabasndan olup o yllarda iportaclkla geinen eri
Abdullah'n avlu gerisindeki mtemilatn tutmamza araclk etmiti.eri
Abdullah yal, ipil bir adamd. Sarn iek bozuu bir yz vard. Tra
gecikmi krl sakallan ufack suratn iyice kltr, bandan yaz-k karmad
yn bal ile dolar, kekeme dilinden ne dedii pek anlalmazd.Evi baheli
ve ahap olup, bir cephesi sokaa bakard. Biz bahenin gerisinde
galiba bir odas tandrdam, teki ambar niyetine yaplm ilave binada
kalyor, ayn bahe kapm kullanyorduk. Bahede bir byk dut, bir iki
zerdali, vineler, dallan- n oturduumuz odann penceresine uzatan bir
yaz elmas, duvar diplerinde kzlcklar ve her bahar mor salkmlann
sokaa sarktan leylaklar vard. eri Abdullah vaktiyle da kylerinden
birine giderken katn ile birlikte yardan yuvarlanm, bir baca
onulmaz biimde sakatlanm, topal ayayla artk iini yapamaz olunca
erilii brakmt. Sarkaya teli'nin bitiiindeki kmen arala bir i-
Uzun fiikye/ 83
-
pnrfa tezgh Vurmu nranlcta nzkm aramaya
basla- mt. Ayna, tarak, jilet, ak, akmak, akmak ta, ak-
34/Uzun Hikye . ,
Eskinin beylerinden.ok mal mlk varm bu Emin Efendi'nin.
Hepsini frtnal genliinde yemi tketmi.'Kala kala bu otel ile
Sarkaya kynde bir miktar ba, artk pek alma- j yan bir su deirmeni
ile verimsiz tarlalar kalm. Vak
tiyle her ie rakya bir krmz lira verdii sylenir. Babamla
birlikte cumalar namaza gider Karl k ge-
MUSTAFA
KUTLU....................................................................97
| - Benim lakabm sosyalist Emin abi, derdi.
Emin Efendi severdi beni.i ' - t
Kahveye her giriimde yanma arir, salarm okar, ' asl bey olanlarn
o tabii cmert tavr ile yelek cebinden
'J i - ' * ..,kard bozuk paralar avucuma tututumrdu. Bir iki kan
alm, evlat sahibi olamam.
Sarkaya Otel ve Kraathanesi tek katl, kasabann btn eski binalar
gibi krmz kiremitli, uzun bir bina. | Kahve girite, otel
arkada.
ay ocann yannda devasa bir su kp dururdu. Kasabaya su ebekesi
denmi, evlere musluklar ta- -t------------- klnt. Lakin dlali bu
klulu ebeke suyuna ahama- Ji
m, imek iin eskiden kalan eme sularna rabet ediyordu.
Uzun fiikye/ 83
-
Kahvenin emektar Kurban Emi ile birlikte
omuzluklar kuanr, Ortaeme'den su tardk. Su doruca kpe girer, kp
domur domur terleyerek suyu soutur, bir de kpn toprak tad suya
ilave olunca yaz gnlerinin bunaltc scanda tadna doyum olmazd.
Kasabann kula kesik ihtiyarlan, srf bu kpn suyundan imek, Emin
Efendi'ye taklmak iin kahveye gelir, bitip tkenmeyen domino
partilerine otururlard. Kahvenin karsnda Foto TombuTun dkkn, nnde
yaz gnleri bodur akasyann glgesine ektii krkl makine... Mehmet Gle
gerekten kilolu vcudu ve soy adna yakan takm glmsemesiyle mterileri
duvara gerdii kara perdenin nne oturtur; "Nene yznn resmim alacam,
hele a yzn" diye vesikalk ektirecek ihtiyar kyl kadnlarla cebelle-
ir, mrlerinde nmahreme yzlerini gstermemi bu kadnlann umutsuz lakin
inat direnleri karsnda kan-ter iinde kalrd.Onun yannda Berber Adem,
onun yannda Leblebici Tahir, en uta ise A Ltfi Efendi'nin kmen dkkn
sralanrd.Ltfi Efendi'nin dkknnda kurufasulye-pilav yahut cier
yahni-pilav-zm hoaf ile tka basa kannlanm doyurup kanlar ulu narn
glgesine tnemi Ga zozcu Nurettin'in seyyar tezghna yanar; onun
kendi imalat gazozundan kana kana ierlerdi.
Uzun fiikye/ 83
-
O yllarda sinemaya daha ok kovboy filimleri, korsan filimleri,
Herkl-Masist filimleri geliyor. Bu filimlerin etkisinden midir
nedir, kasabann genleri topluca v-cut yapmaya soyunmu durumda. Bir
su bohsunun iki ucuna kalp-beton dklerek halterler icat ediliyor,
aalarn uygun dallarnda barfiks alanlar oluyor, hibir ey
bulamayanlar yuvarlak sel talarn kaldrp indirerek kas gelitirmeye
abalyordu.Kaportac smail Usta'nn gen irisi ra Erdoan iki - binlik
rak iesine kum doldurmu, azlarm kaynak yapar gibi tpalam, labut ala
ala koltuk alt kas-larn, gslerini, pazularm davul gibi iirmiti.
Derisine yapan saks mavisi bir naylon fanila giyer, ksa kollarm
omuz bana kadar kvrr, pazulanru i- irerek kasm kasm geerdi
caddeden. Ad gen Erdoan'a kmt. Salarn slatp slatp geriye tarar;
Akam Sanat'ta okuyan kzlara caka satard. Onun yoluna kmak, ona
posta koymak, "itt.. Yengeniz olur ha../' diye iaret ettii kza yan
bakmak kimsenin haddi deildi.Sz aramzda, o yllarda, o dalar ardnda
kalm kasabada, bir kzla bir olann deil gizli gizli buluup konumas,
yle yolda bir an olsun yan yana gelmesi bile zordu.
4 76 /Uzun Hikye
-
Maazallah bir duyuluverirse kan kar, kya-met kopard. Biz
mahallenin zayf, elimsiz, yeni yet- me delikanllar ^ge Edoan'n btn
kzlar tavla- dn dnr; aym yolu takip ile halterlere, dut dal
Uzun fiikye/ 83
-
larna, kum dolu ielere saldrrdk. Oysa hreti "gei"e km olsa bile,
yz gz makine yama bulanm, bir fukara kaportac rana hangi kz dnp
bakard ki...
Babam o yllarda arzuhalcilik, ayn zamanda dava vekillii
yapyordu. Dava vekili dediin bir nevi avukat. Hani eskiden avukat
yarmda alm ya; kanundan, mahkemeden haberi var. Hem benim babam
oldu-bit- ti gazete okur, kitap okur, yanndan hi ayrmad Re-mington
marka eski daktilosunda geceler boyu takatuka bir eyler
yazard.Sankaya Otel ve Kraathanesinin bir kesine koyduu tahta
masaya yerlemiti. Masa cam kenannda idi ve yannda kk bir sehp
dururdu. Sehpann zerinde gelikin bir kpe iei, onun da zerinde
duvara asl bir saka kafesi. Babam saka beslerdi. Yenieri kuu imi ne
demekse. Gzlklerini takp, alkn elleriyle makineye kd geirip yazmaya
giriti mi; saka da tmeye balar; daktilo sesi ile saka cvltsndan
mrekkep tuhaf bir kon-ser Sankaya Oteli'nin kraathane denilen giri
ksmn doldururdu.
Yetmi be-seksen yalarnda/ama hl dik duran, ak salar albrus tral,
byklan nikotin sans, eli kehribar tesbihli Emin Efendi otelin
sahibi idi. Soyad Sankaya.
m
M.p
Uzun fiikye/ 83
-
4 76 /Uzun Hikye
-
Dedim ya, ben o zamanlar on alt yandaym. Clzm, p gibi bacaklarm,
kollarm. Ama hrslym, atlganm. Yahu babama m ekmiim ne, hibir ite
diki tuttur amyorum.Hangi i kardeim, sen lisede talebe deil misin?
Doru, lakin sabah-leci okuyoruz o gariban lise binasnda.lkemizde
bitmez tkenmez eitim seferberlikleri ya-, plr ya; ite
mt. stasyon efi, ba nne dm, beyaz at ile karlarn arasndan geip,
gitti. Yaz boyu kovaladm kargalar, az ileride, gzlerini cama dikmi
hareketsiz duruyorlard.
Babam beni ald, birlikte vagon evimize geldik. Bohay atk. inden
annemin soluk pembe mantosu, barts, ypranm kunduralar, aynas ve
tara, y-z, kpeleri kt. Babam bir sre bunlara bakt. Parmaklarnn
ucuyla dokundu. Sonra kapad bohay. Uzanp elimden mzkay ald.Beni
kucaklayarak vagonun tek penceresinin nndeki sedire gtrd. Aalarda
rmak sessiz sedasz akyor, kar taneleri ar ar dklyordu. Souktu
vagonun ii. Babam bir kolu ile sard beni. Bam, salarm pt, koklad.
Sonra mzkayla bir eyler almaya balad. Ne gzel, ne ackl, ne tatl
alyordu. Birlikte aladk. Babam ilk kez alyorken grmtm.
-
onlardan birinin en hzl dneminde, her ehre, kasabaya, hatta
nfusu tutsun tutmasn siyasi bir deeri olan her beldeye bir mdr-bir
mhr ortaokullar, liseler alyor; bizim kasabaya da amlar bir lise.
Talebe ok, hoca yok. Askerlik ube Bakam, Veteriner, Hkmet Tabibi az
laf yapan mlk amirlerden hevesi olan herkes derse geliyor. Biz
liseliler sabah gidiyoruz mektebe, leden sonra ortaokul talebesi
bara, ara snflan dolduruyor. le sonlan botaym. Kahvede garsonluk,
Orman daresi'nin aalandrma projesinde fidan dikimi, pazarda karpuz
sergisi, ya^lV qn Arh/fo fmdlr fetk-ga zoz sat, bir sr ie girip
ktm.
Biz babamla o saatlerde, yani babamn iten dnp elindld kn anneme
verip, beni omuzuna ald ve birlikte rmak kysna indiimiz saatlerde,
bambaka bir heyecan
4 76 /Uzun Hikye
-
yaardk. Babam gndzden yemleyip r-maa sald, bir ucunu kydaki
ylgnlara balad oltalarm ekerdi.ri pullu, bykl sazanlar oltay gere
gere gelirdi. Annem bkmt artk balk ayklamaktan, hem midesi bu-
lauyordu, hamile kadn. ounu bana verir "Gtr bunu makasnn evine"
derdi. Meer o bayku surat- "" l makas balk gnn bekler, arap iesini
o gn birden ikiye kanrm.
.
Annem beni leende ykard. Yaz-k demeden tulumbadan su eker,
moraran parmaklan ile amar itiler; her bir yan tertemiz, gl gibi
yapard. Babam onu hibir iinde yalnz komaz, kendi gmleini,
pantalonunu tler, yemek bile yapard. Birlikte erite keser, hatta
reel kaynatrlard. Annemle babamm birbirlerine duyduu ak, gn getike
azalacana artm,
-
btn o yolculuklan, srgnleri, yoksulluu, aresizlii birlikte
gslemilerdi. K gelir, sac sobann zerindeki mavi inko demlik
c-zrdamaya balar, babam hi yanndan ayrmad daktilosunun banda kim
bilir neler yazar, annem sedirde skklerinizi diker, vagon evin
penceresinden danda savrulan kar tanelerine byl kla duo di.
Uzn Hikye/29
Bu masal hi bitmeyecek, ben ocuk ehzade hi by- meyecek sanrdm.
Annemin hamilelii ilerlemi, gn yaklamt. ki canl giritii o ar iler,
o yorucu. gnler narin vcudunu hrpalam demek. Bir gece dayanlmaz
anolarla uyand. Babam ne yapacan armt. Gece kyafetiyle, darda esen
frtnaya aldr- makszn makasnn evine kotu. Makasnn kars annem iin
elinden geleni yapt. Kanl bezler kardlar altndan,
4 76 /Uzun Hikye
-
kaynar sular ile ykadlar. Ben yorgam ba-ma ekmi alyordum. Babam
paltosuna brnp kendini dar att. Sabah zor ettik, lakin annem iyile-
medi.O gn istasyon efi, makas, makasnn kars, dilsiz kz ve ben
babamla annemi gzyalar iinde tirene bindirdik. Yaknlarda olan ehre,
hastaneye gidiyorlard. Dilsiz kz beni kucana ailmt. Annem soumu
dudaklaryla yzm gzm pt. Onlar gitti, biz kaldk. Bam dilsiz kzn
omzuna gmmtm. Artk makasnn evindeydim. Dilsiz kzyla koyun koyuna
yatyorduk. Aradan ka gn geti.
t >
Babam tek bana dnd. Elinde bir boha, bana bir mzka alm.
Glmsyordu, ama bunda bir tuhaflk vard. Kimse konumad. Uzun, gergin
bir sessizlik. Babama, sonra dilsiz kza bakyordum. Gz gze
geldik.
-
Kzn dudaklar titremeye balad. Yavaa verinden kalkp pencereye
gitti. Ben de pein- den gittim. Darda kar yayordu. Kar her yan
rt-
26 /Uzun Hikye
* 1 . 1 , ' : . 'b " . . . . . ' ' . . iiyor, stme bama dkyor,
sofradakeri
gldr- I yordum. S .
| Ka yandaydm acaba?i - . , j Irmakla istasyonun arasmda bir
harabe vard. Belki de
bir kmbet veya kilise kalnts idi. Uzak da kylerinden da gibi
adamlar, yank yzl, dik dik yryen kadnlar oraya huylu gelinleri,
saral ocuklar falan i1 getirir, bir horoz keser, hastay bir gece o
harabenin
kuytusunda yatrrlard. Gya ifasn grenler varm.O yata beni
ilgilendiren taraf kesilen horoz.
nk det, horozu ilk grlen kiiye hediye etmek.
4 76 /Uzun Hikye
-
Ziyarete gelenleri grnce, kpekle birlikte balarna dikilir, j
seyrederdim.
Bir ocuk, ne de olsa bir ocuktur. Hasta sahipleri evi- I mi,
ailemi sorar, kafas kesik horozu elime tututurur-
lard.Sevine sevine, kan ter iinde anneme
getirirdim.
Ad Rza myd, Remzi miydi imdi hatrlamyorum; stasyon efi'nin bu
harabe ile, daha dorusu efin ka- j ns ile ilgili ackl bir hikyesi
var demitim hani.
Babamn naklettiine gre> efin kars da bir nevi ruh hastas imi.
Doktorlar, ilalar, muskalar, hocalar, bir :ij trl iyi olamam kadn.
ocuk da yok. Bozkrn orta- % 3 sn d a, lck br ara ifitasynndar o
yalnzlk iinde bir- |
birlerini yemeye balamlar. ef son bir are diye ka- j "' "ip" 7 '
ia
-
" - -*---- I- -;.'.,(!
i - --------- ------- 'dru harabede bir gece yatmaya ikna etmi.
aresizlik ite. Kadn yatadursun, adam beri yanda beklemeye balam.
Bir ara ii gemi, gzleri kapanm, uyuya-. kalm. Uyandnda, gecenin bir
vakti bakm kadn uzun ve beyaz gecelik entarisi ile rmak kysnda
lklar atarak kouyor. "Bebeim, bebeim, suya dt, kurtarn" diye feryat
ediyor.ef dehet iinde yoku aa de kalka koarak kadna yetimeye
abalarken, kadn birden kendini rman burgalar yaparak kprd en cokun
yerine frlatvermi. Ve adamn gzleri nnde batm, bir daha da su.yzne
kmam.Ka yl nce vuku bulmu bu facia, bilmiyorum. efin bende kalan
fotoraf beyaz at ile rmak kysnda do- lamalan.
4 76 /Uzun Hikye
-
Evet, efin beyaz bir at vard ve bir de gvercinleri. Bozkrn
ortasmda bir yalnz adam, ata ve gvercinlere snm ite. Atn ahin su
deposunun bitiiinde idi. Bir kez makasnn dilsiz kzyla birlikte
korka korka oraya kadar gittik. Aralk kapdan baland yerde yemini
yiyen ata baktk. rken gvercinler akrtl kanat vurulan ilie
havalandlar. ef baz gnler gnein batt o kzl saatlerde atyla rmak
kysnda belirir, suyun aalara doru kvnla kvrla giden akntsn takip
eder; grevinin gerektirdii saate kadar kaybolur, sonra yine yle
sessizce dnerdi. Ata koturduunu li grmedim, sylentiye g- re kansmn
cesedini bulamamlar. Yitip gitmi.
-
stasyon binas ok kk. st katnda efin dairesi. Yan tarafta makasnn
daha da kk evi. Demiryolu geici iilerinin kald adr. Bir su deposu.
Birka lgn akasya, bir iki st aaa. Hepsi bu. Aada a- ldayan rmak.
Irman te yakasnda bir tahta kpr: ile geilen nahiye merkezi. orak,
aasz, gri tepeler.
Bu benim babamn ad hani "sosyalistle km ya; kendisi bir yere
gitmeden nce hreti gidiyormu. Peki bu nasl byk bir hret olmal ki, o
gnn Trkiye'sinde vatann bu cra kesine kadar ulam. stasyon efi nce
nahiye mdr ile grm. Babam iin ev ve i bakyormu. Mdr tedirginlik
iinde "Aman Remzi Bey bu komnisti bamza bela etmeyin. Buras kk
yer/ltfen" diye szlanmaya balaynca ef stelememi.Ne bilsin babamn
byle tedavisi gayr mmkn bir derde dtn. aresiz nahiye pazarnda bir
kahveye kp onu bekleyen babamn yanna varm. Umutsuz bir tavrla
"Malesef Ali Bey, ne i var, ne ev" diyecek olmu. Babam onu artan
bir glmseme ve canllk ile:. "nemli deil efendim, ben ii ayarladm.
Yeter ki siz vagonda kalmamza izin verin" demi.
4 76 /Uzun Hikye
-
Geekten de iki tam arasnda, nahiye pazarn bir batan bir baa rzgr
gibi gezerek esnaf ile konumu; ayakst bir zahire tccarnn ktipliini
ve nuhase- besini kapvermi.ef akn: "Bravo vallahi Ali Bey" demi.
"Biz nahiye mdr ile bir kahve iimi ancak konutuk konumadk, nasl
ayarladnz bu ii" diye sorunca; babam uzaklara bakarak glmsemi.
"Bilmem efendim demi, garip kuun yuvas hesab".
ef "Benden size izin, istediiniz kadar oturun vagonda" deyince,
annem ile babam hemen ie girimiler. Demiryolu iileri de "Gariptir
bunlar, sevabma yardm edelim" demiler.Samanla amuru karp vagonun
atm, iini, deliini deiini svamlar. Sonra bunun zerine sprgeyle mis
gibi bir kire badanas geirmiler. Grenler bir masal kulbesi der
yani.Ama gerek, benim masalmn gerei bu. Aklm erdiinde, ilk hatrladm
fotoraflar arasnda bu kulbenin mutlulukla tten bacas var. eriye
kurulan sac sobann borusu tepeden kyordu. Btn bu iler yaplp atlrken
sadece o sarho makas, uzaklarda oturuyor, bir felaket'baykuu gibi
si- gatasru tttrerek olup-biteni seyrediyordu. O adam-dan korkmutum
hep.
Uzun fiikye/ 83
-
Ama kars ile kz yle deil. Onlar daha ilk gnden itibaren,
yanlarna bir can enlii, bir insan nefesi, bir komu geldi diye
sevinmi, elden gelen yaknl gstermilerdi. Kadn orba yapm, bulgur
pilav kotar- mifl gngan^kmpk-flyran yiyip kalkmtk. Bakrn masal olsa
bile bu yemei hatrlyorum. Ayran tahta kakla
Uzun fiikye/ 83
-
hamile ve gidecek snacak bir yerleri yok. be para eyayla
kendilerini bir tirene atmlar. Nereye gideceklerini bmiyrlar.
nanlmaz bir ey.
Babam sevimli adamdr, ayn zamanda hosohbet. Konutuka azndan bal
damlyor sanrsnz, ren efi ile annda ahbap olmu. eftiren bu yakkl,
kravatl, az laf yapan adam hayran hayran dinliyor. Anlayacanz
bunlar karlkl hem konuuyor, hem iiyorlar.Demiryolculann ou ier,
baka trl nasl biter o
ttizim yollar.Ben annemin kucanda uyuyorum. Annem, bir eli
akanda, mehule doru giden bu,tirende, sonumuz ne olacak byle, ne
kadar ekeceiz bu gebe hayat diye dnyor.Derken babam adam tam kvamna
getirince "Yahu, demi, falan yere gidiyoruz ama, hi de tamdk kimse
yok, bize yardma olacak birini/' demeye kalmadan eftiren "Hi
tasalanmayn efendim, o istasyonun efi ruh gibi ahbabmdr, size her
trl kolayl gsterir" demi.Btn bu konumalar tirenin lokantasnda
geiyor. Babam neticeyi alnca "Hanma haber vereyim bari" diye kalkp
annemin bulunduu kompartmana geliyor. "Mnire
4 76 /Uzun Hikye
-
uyan, nmzdeki istasyonda iniyoruz" diye mjdeyi veriyor.Mjde de
tam mjde hani. _______*_______-Annem aresiz toparlanyor.
Uzun Hikye/ 23
Gecenin bir vakti, yanndan bzbularuk bir rmak vakan, bir kk
nahiyenin kyanda, ssz bir istasyonda iniyorlar tirenden.eftiren
istasyon efini bir kenara ekerek bir sre konuuyor/Ad neydi acaba,
Remzi miydi, Rza myd, imdi hatrlamyorum, istasyon efi glerek
yaklayor bizimkilere:"Ho geldiniz efendim. Hi carimizi skmayn. Sizi
a- ak brakmayz" diyerek yaknlk gsteriyor. Ben annemin elini
tutmuum. Uyku gzlerimden akyor. Tiren geldii gibi gidiyor. Kalyoruz
orackta.Birka para eya. Kilime sarlm bir kat yatak. Annem zerinde
oturuyor. Babam istasyon binasnn lo klar altnda, bir o yana,
bir