Page 1
SİVAS CUMHURİYET UumlNİVERSİTESİ
Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İşletme Anabilim Dalı
MUHASEBE MESLEK MENSUPLARININ TUumlRKİYE MUHASEBE STANDARTLARI VE TUumlRKİYE FİNANSAL
RAPORLAMA STANDARTLARI ALGISINA İLİŞKİN CcedilALIŞMA SİVAS İLİ OumlRNEĞİ
Yuumlksek Lisans Tezi
Buse DAĞ FİŞNE
Sivas Şubat 2019
SİVAS CUMHURİYET UumlNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
İşletme Anabilim Dalı
MUHASEBE MESLEK MENSUPLARININ TUumlRKİYE MUHASEBE STANDARTLARI VE TUumlRKİYE FİNANSAL
RAPORLAMA STANDARTLARI ALGISINA İLİŞKİN CcedilALIŞMA SİVAS İLİ OumlRNEĞİ
Yuumlksek Lisans Tezi
Buse DAĞ FİŞNE
Tez Danışmanı Dr Oumlğr Uumlyesi Yuumlksel AYDIN
Sivas Şubat 2019
TEŞEKKUumlR
Bu ccedilalışmanın gerccedilekleştirilmesinde iki yıl boyunca kendisinden aldığım
derslerde değerli bilgilerini bizlerle paylaşan kullandığı her kelimenin hayatıma kattığı
oumlnemini asla unutmayacağım ve gelecekteki mesleki hayatımda da bana verdiği değerli
bilgilerden faydalanacağımı duumlşuumlnduumlğuumlm kıymetli ve saygı değer danışman hocam Dr
Oumlğretim Uumlyesi Yuumlksel AYDINrsquoa teşekkuumlruuml bir borccedil biliyor ve şuumlkranlarımı sunuyorum
Yine ccedilalışmamda kendisine ne zaman danışsam kendi akademik yoğunluğuna
rağmenbana kıymetli zamanını ayırıp İstatistik ve analiz kısmında yardımda bulunan
kıymetli hocam Dr Oumlğretim Uumlyesi Esra AYDIN UumlNALrsquoa ccedilok teşekkuumlr ederim
Ccedilalışmamın anket aşamasında bana goumlruumlşme fırsatı verdikleri anketlerimi
tamamlamamda desteklerini esirgemedikleri iccedilin ccedilok değerli meslek mensupları Tekin
TAHTAKIRAN Orhan GENCER Yunis KANTAR Neslihan DERELİ Oumlzcan
BİNAYrsquo a teşekkuumlruuml borccedil bilirim
Son olarak maddi manevi desteklerini hiccedilbir zaman esirgemeyen anneme
babama ve kıymetli eşime onunla olmam gereken zamanlarda tez ccedilalışmama vakit
ayırdığım iccedilin oumlzellikle kızım Minarsquo ya sonsuz teşekkuumlr ederim
Buse DAĞ FİŞNE
Sivas-2019
i
İCcedilİNDEKİLER
İCcedilİNDEKİLER i
KISALTMALAR vii
TABLOLAR DİZİNİ ix
OumlZET xi
ABSTRACT xiii
GİRİŞ 1
BİRİNCİ BOumlLUumlM 3
MUHASEBE MESLEĞİNİN DUumlNYArsquoDA VE TUumlRKİYErsquoDEKİ OLUŞUM
SUumlRECİ VE KARŞILAŞILAN SORUNLARI 3
11MuhasebeninTanımı 3
12Muhasebenin Tuumlrleri 6
13 Muhasebe Teorisi ve Tarihi Gelişimi 7
131 Tuumlrkiyersquode Muhasebe Mesleğinin Tarihi Gelişimi 8
1311 Cumhuriyetten Oumlnce Muhasebe Uygulamaları 9
1312 Cumhuriyet Doumlneminde Muhasebe Uygulamaları 9
132 Duumlnyada Muhasebe Mesleğinin Tarihi Gelişimi 10
1321İngilterersquode Muhasebe Mesleği İle İlgili Duumlzenlemeler 10
1322 Almanyarsquoda Muhasebe Mesleği İle İlgili Duumlzenlemeler 11
1323 Fransarsquoda Muhasebe Mesleği İle İlgili Gelişmeler 12
1324Amerika Birleşik Devletlerirsquonde Muhasebe Mesleği İle İlgili
Gelişmeler 13
14Muhasebe Mesleğinin Gelişimi Meslek Odaları ve Uumlst Kuruluş
(TUumlRMOB) 15
15 3568 Sayılı Meslek Yasası 17
16Muhasebe Meslek Mensupları 18
161Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir 18
162Yeminli Mali Muumlşavir 20
163 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorumlulukları 22
1631 Muhasebe Meslek Mensuplarının Vergi Beyannamelerini
İmzalama Yetkisi 23
ii
1632 Yeminli Mali Muumlşavirlerin Tasdik İşlemi 25
17 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları 28
İKİNCİ BOumlLUumlM 33
ULUSLARARASI MUHASEBE STANDARTLARI (UMS)
ULUSLARARASI FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI (UFRS)
TUumlRKİYE MUHASEBESTANDARTLARI (TMS) TUumlRKİYE FİNANSAL
RAPORLAMA STANDARTLARI (TFRS) 33
21 UFRS Hakkında Genel Bilgiler 33
211 Muhasebe Standartlarının Tanımı 34
212 Muhasebe Standartlarını Gerektiren Gelişmeler 35
213 Muhasebe Standartlarırsquonın Amaccedilları 38
22 Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarının Ortaya Ccedilıkışı 40
23UFRSrsquonin Belirlenmesinde Etkisi Olan Kuruluşlar 41
231 Uluslararası Muhasebe Standartları Kurumu 41
232Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu 43
233 Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Oumlrguumltuuml 44
234 Avrupa Birliği 45
235 Amerikan Finansal Muhasebe Standartları Kurulu 47
236 Basel Kurulu 47
237 Birleşmiş Milletler (BM) 48
238 Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml (OECD) 49
239 Duumlnya Bankası ve Uluslararası Para Fonu 49
24 Uluslararası Muhasebe Standartlarına Youmlnelik Bazı Uumllkelerde Yapılan
Ccedilalışmalar 50
241 ABDrsquode Yapılan Ccedilalışmalar 50
242 İngilterersquode Yapılan Ccedilalışmalar 51
243 Almanyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar 52
244 Fransarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar 53
245 Kanadarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar 54
246 Japonyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar 54
247 Ccedilinrsquode Yapılan Ccedilalışmalar 55
248 Rusyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar 55
iii
249 Diğer Uumllkelerdeki Ccedilalışmalar 56
25 Tuumlrkiye MuhasebeFinansal Raporlama Standartlarının Gelişimi 57
251 Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarına Genel Bakış 57
252 Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar 59
253 İktisadi Devlet Teşekkuumlllerini Yeniden Duumlzenleme Komisyonu
Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar 60
254 Tuumlrkiye Bankalar Birliği Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar 60
255 Tuumlrk Standartları Enstituumlsuuml Muhasebe Standartları Oumlzel Daimi
Oumlrguumltuumlnuumln Yaptığı Ccedilalışmalar 61
256 Sigorta Murakabe (Denetleme) Kurulu Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar 62
257 Bankacılık Duumlzenleme ve Denetleme Kurumu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar 62
258 Maliye Bakanlığı Başkanlığında Kurulan Muhasebe Standartları
Komisyonunun Yaptığı Ccedilalışmalar 64
259 Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar 65
2510 Tuumlrkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulunun Yaptığı
Ccedilalışmalar 67
2511 Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Kurulu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar 68
2512 Tuumlrk Ticaret Kanunu (TTK) 69
2513 Kamu Goumlzetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu
Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar (KGMDSK) 69
26 Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Stadartlarının Uygulanmasında
Karşılaşılan Problemler 72
261Uygulama Esnasında Genel Problemler 72
262 Standartların Ccedilevirilerinde Yaşanan Problemler 72
263 Meslek Mensuplarının Bilgi Ve Eğitimi İle İlgili Problemler 72
264 Yasal Nitelik Kazandırılmasında Yaşanan Problemler 73
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM 75
MUHASEBE MESLEK MENSUPLARININ TUumlRKİYE MUHASEBE
STANDARTLARI VE TUumlRKİYE FİNANSAL RAPORLAMA
STANDARTLARI ALGISINA İLİŞKİN CcedilALIŞMA SİVAS İLİ OumlRNEĞİ 75
iv
31 Literatuumlr Ccedilalışması 75
32Araştırmanın Amacı 81
33 Araştırmanın Oumlnemi 81
34 Araştırmanın Kapsamı 82
35Araştırmanın Youmlntemi 82
36 Araştırmada Kullanılan Youmlntemler 83
37 Araştırmanın Bulguları 84
371 Araştırmada Kullanılan Oumllccedileğin Guumlvenilirlik Analizi 84
372 Ankete Katılanların Demografik Oumlzelliklerine Ait Frekans Tabloları 85
3721 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımı 85
3722 Katılımcıların Yaş Gruplarına Goumlre Dağılımı 85
3723 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre Dağılımı 86
3724 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbe Suumlrelerine Goumlre Dağılımı 86
373 Muhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe Standartları ve
Tuumlrkiye Finansal Raporlama Standartları Algılarına İlişkin
Duumlşuumlnceleri 87
374 Muhasebe Meslek Mensuplarının TMS TFRS Algılarına Youmlnelik
Anket Katılım Duumlzeylerinin Aritmetik Ortalama ve Standart
Sapmaları 91
375 Demografik Değişkenlere Goumlre Muhasebe Meslek Mensuplarının
TMS ve TFRS Algılarının Karşılaştırılması 93
3751 Muhasebe Meslek Mensuplarının Cinsiyete Goumlre TMS ve TFRS
Algılarının Karşılaştırılması 94
3752 Muhasebe Meslek Mensuplarının Eğitim Duumlzeylerine Goumlre TMS
ve TFRS Algılarının Kruskall-Wallis TestiSonuccedilları 94
3753 Muhasebe Meslek Mensuplarının Yaş Gruplarına Goumlre TMS Ve
TFRS Algılarının Kruskall-Wallis TestiVe Mann Whitney U
Testi Sonuccedilları 95
3754 Muhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre
TMS Ve TFRS Algılarının Kruskal Wallis Testine Goumlre
Karşılaştırılması 97
v
SONUCcedil VE OumlNERİLER 99
KAYNAKLAR 103
EKLER 117
Ek 1 Anket Formu 117
OumlZGECcedilMİŞ 119
vi
vii
KISALTMALAR
AB Avrupa Birliği
BDDK Bankacılık Duumlzenleme ve Denetleme Kurulu
BKK Bakanlar Kurulu Kararı
FCM FeacutedeacuterationdesExpertsComptablesMediterraneacuteens
GKGMİ Genel Kabul Goumlrmuumlş Muhasebe İlkeleri
IAAER International Associationfor Accounting EducationandResearch
IAS International Accounting Standards
IASB International Accounting Standards Board
IASC International Accounting StandardsComitee
IASCF International Accounting StandardCommittee Foundation
IFAC International Federation of Accountants
IFRS International Financial ReportingStandards
IOSCO International Organisation of SecuritiesCommissions
İMKB İstanbul Menkul Kıymetler Borsası
KGK Kamu Goumlzetimi ve Denetimi Kurumu
KİT Kamu İktisadi Teşekkuumlluuml
SPK Sermaye Piyasası Kurumu
SM Serbest Muhasebeci
SME Small andMedium Enterprises
SS Standart Sapma
SMMM Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir
TFRS Tuumlrkiye Finansal Raporlama Standartları
TMS Tuumlrkiye Muhasebe Standartları
TMSK Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Kurulu
viii
TMUD Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği
TMUDESK Tuumlrkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu
TSE Tuumlrk Standartları Enstituumlsuuml
TUumlRMOB Tuumlrkiye Serbest Muhasebeci
UFRS Uluslararası Finansal Raporlama Standartları
UMS Uluslararası Muhasebe Standartları
UMSK Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu
VUK Vergi Usul Kanunu
YMM Yeminli Mali Muumlşavir
YTTK Yeni Tuumlrk Ticaret Kanunu
χsup2 Ki-Kare
ix
TABLOLAR DİZİNİ
Tablo 11 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları Ve Beklentileri 32
Tablo 21 BDDKrsquonın UMS ile Uyumlu Tebliğ Ettiği Muhasebe Standartları 64
Tablo 22 SPKrsquonın UFRS İle Uyumlu Finansal Raporlama Standartları 66
Tablo 23 KGMDSK tarafından hazırlanan TMSTFRSrsquoler 71
Tablo 31 Anket Maddelerinin Puan Aralıkları 84
Tablo 32 Guumlvenilirlik Analizi Tablosu 85
Tablo 33 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımı 85
Tablo 34 Katılımcıların Yaşa Goumlre Dağılımı 86
Tablo 35 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre Dağılımı 86
Tablo 36 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre Dağılımları 87
Tablo 37 Katılımcıların TMS ve TFRS Algılarına İlişkin Frekans Değerleri 88
Tablo 38 Katılım Duumlzeylerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapmaları 92
Tablo 39 Kolmogorov- Smirnov Normallik Testi Sonucu 93
Tablo 310 Muhasebe Meslek Mensuplarının Cinsiyete Goumlre TMS ve TFRS
Algılarının Z Testi ve Mann Whitney U Testi Sonuccedilları 94
Tablo 311 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının
Karşılaştırılması 95
Tablo 312 Katılımcıların Yaş Grubuna Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının
Karşılaştırılması 95
Tablo 313 Katılımcıların Yaş Gruplarının İkili Olarak Karşılaştırılması 96
Tablo 314 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre TMS Ve TFRS
Algılarının Kruskall-Wallis Testi Sonuccedilları 97
Tablo 315 Katılımcıların Mesleki Deneyimini İkili Gruplar Olarak Mann
Whitney U testi Sonuccedilları 98
x
xi
OumlZET
Ccedilalışma kapsamında muhasebe meslek mensuplarının Tuumlrkiye Finansal
Raporlama Standartları (TFRS) Tuumlrkiye muhasebe Standartları ile ilgili bilgi
duumlzeylerinin oumllccediluumllduumlğuuml makaleler ve konu ile ilgili olarak hazırlanmış lisansuumlstuuml
tezler incelenmiş olup muhasebe meslek mensuplarının muhasebe standartlarıyla
ilgili beklentileri ve bilgi duumlzeylerin oumllccediluumllmesi ile ilgili olarak farklı illerde yapılmış
ccedilalışmaların tuumlmuumlnde en oumlnemli ortak sorunun muhasebe meslek mensuplarının
standartlarla ilgili bilgi ve sistematik eğitim eksikliği olduğu sonucuna varıldığı
goumlruumllmuumlştuumlr Ccedilalışmalarda yasal duumlzenlemeler ile zorunlu hale getirilen muhasebe
standartlarının uygulamada fazla karşılık bulamadığı muhasebe meslek mensupları
accedilısından fazladan iş yuumlkuuml olarak algılandığı sonucuna varılmıştır Muhasebe Meslek
Mensupları TFRSrsquoyi uygulamada ccedileşitli sıkıntılar yaşadıkları kimi standartların
sadece ccedileviri bazında kalması ve TFRS hakkında gerekli eğitim eksikliklerinden
kaynaklanan problemlerden dolayı bu ccedilalışmanın konusu olan Muhasebe Meslek
Mensuplarının TMSTFRS algısına ilişkin bir araştırma yapılmıştır Araştırmanın
amacı Sivas ilinde ccedilalışan muhasebe meslek mensuplarının oumlğrenim duumlzeyleri
yaşları cinsiyetleri ve tecruumlbe duumlzeyleri de dikkate alınarak TMS TFRSrsquoye bakış
accedilıları ortaya konmaya ccedilalışılmıştır
Anahtar Kelimeler Uluslararası Muhasebe ve Finansal Raporlama Standardı
Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standardı Muhasebe Meslek Mensubu
xii
xiii
ABSTRACT
Turkey of the work covered by professional accountants Financial Reporting
Standards (IFRS) Turkey Accounting Standards of knowledge about prepared as
related articles and threads as measured are examined graduate theses professional
accountants regarding the measurement of expectations and level of knowledge
about accounting standards in all of the studies conducted in different provinces the
most important common problems that the accounting profession is a lack of
systematic training and information on standards the results were found to be
reached Studies have concluded embodiment returns in terms of regulations of the
professional accountant found not necessarily conclude that rendered accounting
standards perceived as extra work Professional Accountants TFRS in practice they
suffer from various problems some just remain in some translations of the standards
and which is the subject of this study because of the problems stem from the lack of
education about IFRS Accounting of Professionals IAS IFRS has made a survey on
the perception The purpose of the research learning levels of professional
accountants working in Sivas ages genders and experience levels taking into
consideration the TAS TFRS perspectives have tried to reveal
Keywords International Accounting and Financial Reporting Standard
Turkey Accounting and Financial Reporting Standards the Professional Accountants
xiv
1
GİRİŞ
Ccedilalışmamızın ilk boumlluumlmuumlnde muhasebenin tarihccedilesi muhasebe mesleği
hakkında genel bilgilere yer verilmiş olup ikinci boumlluumlmuumlnde ise Uluslararası
Muhasebe Finansal Raporlama Standartlarının ortaya ccedilıkış nedenleri oumlnemi
yararları ve UMSUFRSrsquonin oluşumuna youmln veren kuruluşların yaptığı ccedilalışmalar
aynı zamanda gelişmiş uumllkelerde yapılan ccedilalışmalar incelenmiştir Tuumlrkiye Muhasebe
ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamaya konmasında gerekli unsurlara
değinilmiştir Uumlccediluumlncuuml boumlluumlmuumlnde ise Sivas ili SMMM Odasırsquona bağlı mesleği icra
eden zuumlmreye veri toplama aracı vasıtasıyla sorular sorularak alan araştırması
yapılmıştır Aynı zamanda uumlccediluumlncuuml boumlluumlmde araştırmanın amacı oumlnemi kapsamı
araştırmanın youmlntemi ve metotları yine araştırma sonucunda ortaya ccedilıkan verilerin
analiz edilmesi ve bu verilerin incelenmesi ve alan araştırması yani literatuumlr ccedilalışması
da bu kısımda bulunmaktadır
Araştırmanın amacı doğrultusunda meslek mensupların oumlğrenim duumlzeylerinin
yaşlarının mesleki deneyimlerinin ve cinsiyetlerinin dikkate alınarak bu standartlara
dair goumlruumlş ilgi ve bakış accedilılarının ortaya konulması bu yolla standartları asıl
uygulaması beklenilen kesim olan meslek mensuplarının standartlarla ilgili
beklentilerinin değerlendirilmesi amacıyla Sivas İlinde faaliyet goumlsteren ve Sivas
Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler odasına kayıtlı olarak ccedilalışan tesaduumlfi olarak
seccedililen muhasebe meslek mensuplarına yuumlz yuumlze anket youmlntemi kullanılmıştır107
muhasebe meslek mensubuna anket uygulanmış fakat 8 tanesi eksik bilgiler ve
birden fazla seccedileneğin işaretlenmesi sonucu geccedilersiz sayılmıştır99 meslek
mensubunun anket cevaplarıyla ccedilalışma tamamlanmıştır
Anket sonuccedilları IBM SPSS Statistic 22 Programı ile değerlendirilmiştir
Araştırmanın sonucunda muhasebe meslek mensuplarına meslek odaları
tarafından TMSTFRS eğitimlerinin duumlzenlenmesi muhasebe mesleğinin daha saygın
statuumlde olmasının oumlnuumlndeki engelleri kaldıracağı accedilıkccedila goumlruumllmuumlştuumlr
2
3
BİRİNCİ BOumlLUumlM
MUHASEBE MESLEĞİNİN DUumlNYArsquoDA VE TUumlRKİYErsquoDEKİ
OLUŞUM SUumlRECİ VE KARŞILAŞILAN SORUNLARI
11 MuhasebeninTanımı
İşletmeler mal ve hizmet uumlreterek uumlrettiklerinin satışını sağlayıp hedeflerini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışmaktadırlar Faaliyette bulunurken sayılamayacak kadar ccedilok
sayıda finansal ve finansal olmayan para ile ifade edilemeyen işlemler de
gerccedilekleştirmektedirler
Bir işletme idarecisi işletmeyi denetlemek iccedilin muhasebe verilerine ihtiyaccedil
duyar Muhasebe verileri olmadan hedeflerin yerine getirilip getirilmediğini tespit
etmek muumlmkuumln olamayacağından işletmenin faaliyetlerini denetim altında tutmak
ihtiyaccedil duyulduğunda değişikliğe gitmek hedeflerde birtakım duumlzeltmelerin
yapılması beklenilmeyen olayların karşısında tedbir almak imkacircnsızdır (Guumlvemli
2000 20)
Bir işletmede meydana gelen olayların bir sistem doğrultusunda duumlzenli bir
biccedilimde kaydedilme gereğinin bir sonucu olarak muhasebe doğmuştur
İşletmenin dili olarak bilinen muhasebe Arapccedila koumlkenli bir kelimedir ve
hesap kelimesinden tuumlretilmiştir Tuumlrk Dil Kurumu goumlre muhasebe kelimesi
ldquohesaplaşma karşılıklı hesap alışverişi yapmak hesap işleri ile uğraşmardquo anlamlarına
gelmektedir
İşletme accedilısından duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde muhasebe işletmenin amaccedilları
doğrultusunda faaliyetlerini yerine getirirken varlık ve kaynak yapısında meydana
gelen değişime sebep olan mali olayların kaydedilmesi bu kayıtların anlaşılabilir
hale getirilmesi suumlrecini ifade eder (Guumlvemli 2000 22)
Kısacası muhasebe işletmenin varlıklarında ve kaynaklarında değişime yol
accedilan ve mali finansal işlemleri belgelerine dayalı olarak kaydeden sınıflandıran
oumlzetleyip sonuccedilları finansal tablolar halinde raporlayan ve bunları analiz edip ve
yorumlayan bir bilim ve sanattır (Guumlvemli 2000 23)
4
Muhasebe suumlrecinde yapılan buumltuumln işlemler kaydetme sınıflandırma
oumlzetleyip raporlamak ve analiz edip yorumlamak başlıkları altında toplanabilir
Muhasebenin işletmede meydana gelen bir olayla ilgilenmesi iccedilin oumlncelikle
bu olayın işletmenin varlık veya kaynak yapısında bir değişim meydana getirmesi
gerekir Bu niteliklere sahip olaya mali nitelikli olay denilir Bir olayın mali nitelikli
olması muhasebenin bu olayı kayıt altına alması iccedilin yeterli değildir Bu olayın para
ile de ifade edilebiliyor olması da gerekir Para bir oumllccedilme aracıdır Tıpkı metre
kilogram adet gibi para da oumllccediluuml aracı bir değeri ifade eder İşletmede varlık ve
kaynakların farklı oumllccedilme araccedilları ile birimleri tespit edilebilir Fakat bu farklı oumllccedilme
araccedillarını ortak bir dille ifade etmenin tek yolu para birimidir (Uumlstuumlndağ 2000 20)
İşletmede meydana gelen bir olay hem mali hem de para ile oumllccediluumllebiliyor
olması bu finansal olayın muhasebeye konu olması iccedilin yeterli değildir Bu finansal
olayın muhasebeye konu olabilmesi iccedilin bir diğer şart bu olayın bir belgeye
dayanmasıdır Belge muhasebe suumlrecinde uumlretilen bilginin guumlvenirliliğinin en oumlnemli
delilidir İster işletme iccedilinde ister işletme dışında bir kişi olarak muhasebe
kayıtlarının tarafsız ve sunulan bilgilerin guumlvenilirliğine ancak muhasebe kayıtlarının
tarafsız ve objektif olarak hazırlanan belgelere dayandırılarak yapıldığına
inanılmaktadır Bu belgeler fatura ccedilek senet banka hesap oumlzetleri işccedili bordroları
vb olabilir (Deran vd 2016 86)
O halde işletmede meydana gelen bir olayla muhasebenin ilgilenmesi iccedilin bu
olayın mali nitelikli olması para ile ifade edilmesi ve belgelere dayalı olması gerekir
Eğer işletmede meydana gelen bir olay bu kriterleri sağlıyorsa muhasebe
defterlerine kayıt suumlreci başlamaktadır Kayıt suumlreci işletmede meydana gelen
olayların guumlnluumlk deftere tarih konu miktar ve tutar bilgilerinin belgelendirilerek
yazılması işlemidir Bu işlem kısaca kaydetme olarak adlandırılır (Demir vd 2014
13) Bir işletmede guumlnluumlk binlerce işlem gerccedilekleştiği duumlşuumlnuumlluumlrse guumlnluumlk defterde
yapılan kayıtların anlamlı bir sonuccedil ccedilıkarılması guumlccedilleşecektir Bu bilgilerin
kullanılabilir hale gelmesi iccedilin bu bilgileri tasnif işleminin yapılması gerekir Kayıt
altına alınan belgeleri kendi arasında sınıflandırmak iccedilin buumlyuumlk defter kullanılır
Duumlzenleme ve kaydetme işlemleri sırasında ccedilıkabilecek yanlışların giderilmesine
5
olanak goumlstererek bir nevi oumlz denetim sağlamaktadır Yapılan bu işleme
sınıflandırma denilmektedir (Guumlvemli 2000 30)
Buumltuumln mal alışların ve satışların ccedilalışanlar iccedilin yapılan oumldemelerin oumlzel ve
resmi kurumlara yapılan oumldemelerin ve onlardan sağlanan tahsilatların vb işlemlerin
hepsinin kaydedilmesi ve sınıflandırılması ile muhasebeden beklenen fayda yine de
elde edilemeyecektir İşletmelerin yıl sonuna kadar yaptıkları sayısız işlemleri teker
teker incelemek ccedilok vakit alacağından henuumlz yarı işlenmiş bu verilerin yeni bir
aşamada ele alınması ve faydalı bir bilgi haline getirilmesi gerekmektedir Bundan
dolayı kaydedilen ve uygun bir biccedilimde sınıflandıran aynı oumlzellikteki bu yarı
işlenmiş verilerin oumlzetlenmesi gerekmektedir Bu sınıflandırılıp bir araya getirilen
işlemlerden daha kolay sonuccedillar ccedilıkarılabilmeye ve yapılan kayıtların kontroluumlnuuml
sağlamaya zemin hazırlanmış olur Kişilere daha fazla yarar sağlamak iccedilin aynı
oumlzellikteki işlemleri oumlzetlemek temel unsurdur Oumlzetlenen ve henuumlz tam işlenmiş
bilgi duumlzeyine gelmemiş olan bu verilen anlamlı bir bilgi haline gelmesi iccedilin
işletmede bir doumlnemde ortaya ccedilıkan değer hareketlerini ccedileşitli accedilılardan ele alan
raporların duumlzenlenmesi gerekir Boumlylece işletme hakkında karar verme durumunda
olanların yapacakları analiz ve yorum ccedilalışmalarında detayların iccedilinde kaybolmanın
oumlnuumlne geccedililmiştir Kaydetme suumlreci bilgilerin oumlzetlenip raporlanması ile son bulur
Bu raporlara ise finansal tablolar denilmektedir (Demir vd 2014 17)
Muhasebe kayıt suumlrecinde işlemlerin yapıldığı defter ve tablolar aşağıdaki
gibidir
bull Kaydetme fonksiyon iccedilin guumlnluumlk defterler (yevmiye defteri) kullanılır
bull Sınıflandırma fonksiyonu da buumlyuumlk defterler(kebir defteri) ile gerccedilekleştirilir
bull Oumlzetleyip raporlama fonksiyonu aylık mizanlar ve oumlzellikle bilanccedilo ve gelir
tablosu diğer tabloların duumlzenlenmesiyle yerine getirilir
bull Analiz edip yorumlama fonksiyonu ise raporlara dayanılarak ve analiz
teknikleri kullanılarak gerccedilekleştirilir (Demir vd 2014 18)
Muhasebe kaydetme suumlreci mali nitelikli olayların mali tablolarla sunumuyla
noktalanmaktadır Bundan sonraki aşamada ise bu tabloların sunduğu bilgileri
kullanarak işletmenin amaccedillarını ne kadar gerccedilekleştirdiğini anlamak uumlzere analiz ve
yorum suumlreci başlamaktadır Bu suumlreccedilte işletmenin varlık ve kaynaklarındaki
6
değişim faaliyetler sonucu elde edilen kar veya zarar analiz ve yorum yapılarak
işletme amaccedillarına ne oumllccediluumlde ulaşıldığı araştırılır tahminler ve buumltccedileleme faaliyetleri
iccedilin veriler elde edilir (Demir vd 2014 19)
Muhasebe temelde yukarıda sıraladığımız fonksiyonları iccediline almakla
birlikte ayrıca şu fonksiyonların gerccedilekleşmesini de sağlar
bull Vergi matrahının tespitine aracılık etmek
bull Kanunda sayılan muumlkellefiyetleri yerine getirmek
bull Varlık ve kaynaklarda meydana gelen mali değişimleri tespit etmek
bull Meydana gelen değişiklikleri belgelere dayandırarak anlaşmazlıklarda ispat
aracı olmak
bull Bilgi ve belgeleri birimlere zamanında sunarak uumlretim faktoumlrlerini optimum
kullanmak
bull Belirli bir suumlre iccedilerisinde elde edilen gelirler ile katlanılan giderleri
karşılaştırarak aradaki farkı tespit edip kar ya da zarar olarak goumlstermek
(Demir vd 2014 19)
12 Muhasebenin Tuumlrleri
Muhasebe tuumlrleri farklı kaynaklarda farklı biccedilimlerde tuumlrlere ayrılsa da genel
olarak en uygun sınıflandırma şoumlyledir (Sevilenguumll 2005 20)
bull Genel muhasebe
bull Maliyet muhasebesi
bull Youmlnetim muhasebesi
bull Uzmanlık muhasebeleri
Genel muhasebe tuumlm muhasebe ccedileşitlerini ve muhasebe oumlğrenimindeki
temel kavram ve ilkeleri ortaya koyan muhasebe alanı olarak goumlruumlluumlr İşletmenin
sahip olduğu emtiaların nereden temin edildiği ve bu varlıkların ne amaccedilla
kullanıldığı hesaplar aracılığı ile belirleyen gelir ve giderler hesaplarını
dengeleyerek faaliyet sonucunu goumlsteren muhasebe tuumlruumlduumlr Aynı zamanda genel
muhasebe hesaplarında gelir gider kar ve zarar işletmenin oumlz kaynağındaki yuumlkseliş
ve azalışlar goumlsterilir İşletmenin finansal yapısına genel muhasebe hesaplarında yer
7
verilir İşletmenin karar alma strateji uygulama doğabilecek sorunlara karşı tedbir
alma suumlrecinde oumlnemli rol oynamaktadır (Sevilenguumll 2005 20)
Uumlretim faaliyeti ile uğraşan işletmelerin uumlretim safhasında ortaya ccedilıkan
başka bir deyişle iş ilişkiler neticesinde meydana gelen değer hareketlerinin kaydı ve
bunlara dayalı hesaplamalar maliyet muhasebesinin ilgi alanına girmektedir Uumlretim
işletmeleri aynı zamanda alım satımla da ilgilenmektedir Dolayısıyla bu işletmeler
hem maliyet muhasebesini hem de genel muhasebeyi beraber kullanmak
durumundadırlar Ticaret işletmeleri alım satım faaliyetlerine dayanırken uumlretim
işletmeleri buna ilave olarak satın aldıkları hammadde ve mamuller ortaya koyarlar
Maliyet muhasebesi uumlruumlnlerin maliyetlerini doğru biccedilimde belirleyerek işletme
youmlnetiminin sağlıklı kararlar almasına yardımcı olacak veriler ortaya ccedilıkarmıştır Bu
veriler sayesinde işletme youmlnetimi satış fiyatlarının doğru tespiti harcamaların
denetlenmesi ve geleceğe youmlnelik planlama faaliyetlerine temeli sağlamış olur
(Guumlcenme 2000 7)
Genel muhasebe ve maliyet muhasebesi faaliyetleri sonucunda uumlretilen
bilgileri işletme youmlnetiminin kararlar vermesinde nasıl kullanılacağıyla ilgilenen
muhasebe dalına youmlnetim muhasebesi ismi verilir Burada ccedileşitli karar verme
teknikleri muhasebenin uumlrettiği bilgilere uygulanmakta bu yolla youmlneticilerin doğru
karar vermelerine yardımcı olmak amaccedillanmaktadır (Bektoumlre 2007 15)
Yukarıda bahsedilen muhasebe tuumlruumlnuumln ccedileşitli faaliyet alanları (bankacılık
inşaat konaklama vs) oumlzelliklerine uygun olarak adapte edilmesiyle
oluşturulmaktadır Banka Muhasebesi Sigorta Muhasebesi İnşaat Muhasebesi
Konaklama Muhasebesi bu tuumlruumln başlıca oumlrnekleridir (Guumlcenme 2000 8)
13 Muhasebe Teorisi ve Tarihi Gelişimi
Muhasebe tarihccedililerine goumlre muhasebenin koumlkleri Mısırrsquoda Nil Vadisinde
Fırat ve Dicle nehirleri ortasında doğmuştur Finansal gelişmeler beraberinde
muhasebe sisteminin de ilerlemesi alfabe ve matematikle birlikte verilerin nereye
kaydedileceği sorusunu beraberinde getirmiştir Papiruumls kağıdı ve taş tabletler bu
soruya ccediloumlzuumlm getirmiştir Muhasebenin ilk etkisine bu coğrafyada rastlanması bu
tabletlerinde buralarda karşımıza ccedilıkması da olağandır Bu izlere rastlanması bu
8
youmlrelerde ticari işlemlerin yapıldığını ve ekonomik yapıyı goumlstermektedir
(Guumlvemli1995 103-110)
Bu uygarlığın beşiği olan boumllgeler muhasebenin sadece duumlşuumlnceden ibaret
olmadığını kaydedilmesini de finansal gelişme alfabe ve sayıların icadı kayıt
yapılacak kağıt ve tabletlerin icadını beraberinde getirmiştir Muhasebenin basit
anlamıyla muumlbadele kelimesiyle guumln yuumlzuumlne ccedilıktığı ve geliştiği oumlngoumlruumllmektedir
(Guumlvemli 1995 103-110)
Muhasebe birccedilok alanda goumlruumllen ldquodeğişimrdquo olgusuyla ortaya ccedilıkmaktadır
Ccedilok eski doumlnemlerden beri ekonomik faaliyetler belirli kayıtları gerekli kılmaktadır
Başlangıccedilta bu kayıt işlemi alacak ve borccedilların kaydı şeklinde yuumlruumltuumllmektedir
Ekonomik hayatın gelişimiyle paralel olarak bu kayıtlar tuumlm ekonomik faaliyetleri
iccedilerecek biccedilimde gelişmektedir Muhasebede buguumln kullanılan youmlntem ccedilift taraflı
kayıt youmlntemidir Bu youmlntem 14 ve 15 Yuumlzyıllarda İtalyarsquoda gelişmeye başlamıştır
Muhasebeye ait ilk yazılı eserlerde İtalyarsquoda ortaya ccedilıkmıştır 1458rsquode Benedetli
Cortigli Di Ragusa ve 14942 de Luca Paciolarsquonın yayınladıkları eserlerin buguumlnkuuml
muhasebe sistemine temek teşkil ettiği duumlşuumlnuumllmektedir Muhasebe konusundaki
oumlnemli gelişmeler ise 20 Yuumlzyılda gerccedilekleşmektedir Sanayi devrimi sonrasında
işletmelerin gittikccedile buumlyuumlmesi youmlnetim ve denetim amaccedillı bilgi ihtiyacının artması
muhasebe teori ve uygulamasının da hızlı gelişmesine yol accedilmaktadır (Guumlcenme
2000 37)
131 Tuumlrkiyersquode Muhasebe Mesleğinin Tarihi Gelişimi
Muhasebe uygulamaları uumllkemizde batıdaki gibi ekonomik yaşamla aynı
doğrultuda bir ilerleme kat etmiştir Muhasebe 1850rsquode ccedilıkarılan ve Fransız Ticaret
Kanununun ccedilevirisi niteliğinde olan Kanunname-i Ticaret ile bir duumlzene
bağlanmıştır 1926 yılına kadar muhasebe Fransız muhasebe etkisinde kalmıştır
1926 yılında ccedilıkarılan 856 sayılı Ticaret Kanununun Alman kaynaklı olması
nedeniyle Tuumlrk muhasebe sisteminde bu kez Alman muhasebe literatuumlruumlnuumln etkisi
goumlzlenmiştir Planlı kalkınmaya geccediliş beraberinde birtakım gelişmeleri de
getirmiştir1964 yılında yuumlruumlrluumlğe giren 440 sayılı devletin KİTrsquo lerinin uygulama
youmlntemlerini tek sistem olmasını kanuni bir mecburiyet goumlrmuumlştuumlr Tek duumlzen
muhasebe sisteminin kamu iktisadi teşebbuumlslerindeki uygulaması ancak 1972
9
tarihinden itibaren muumlmkuumln olabilmiştir1977 yılında maliyet muhasebesi iccedilin
bankalar da ise 1986 yılında uygulamaya konulmuştur 1994 yılından itibaren
muhasebe uygulamaları genel tebliği ile ldquoTekduumlzen Muhasebe Sistemirdquo uygulamaya
konulmuştur (Demir vd 2014 20)
1311 Cumhuriyetten Oumlnce Muhasebe Uygulamaları
Tuumlrklerin meydana getirdiği muhasebe geccedilmişi uumlccedil başlık altında toplanabilir
ilk doumlnem 1071 yılı ve oumlncesi ikinci doumlnem 1071-1839 yılları uumlccediluumlncuuml doumlnem
1839rsquodan sonraki yılları kapsamaktadır1071 yılı Anadolursquonun kapılarının Tuumlrklere
accedilılması olarak kabul edilmektedir Aynı zamanda 1071 yılında Arap ve Fars
kuumlltuumlruumlnuumln etkileri goumlruumllmektedir1839 yılı ise Tanzimat Fermanırsquonın ilan edildiği
Osmanlı İmparatorluğursquonda batılılaşmanın etkilerinin goumlruumllmeye başlandığı tarihtir
(Guumlvemli 2000 35)
Guumlnuumlmuumlze kadar aktarılan ilk muhasebe niteliğindeki yazıtların sahibi
Goumlktuumlrklerrsquodir Goumlktuumlrklerden sonra ise Karahanlı Devletirsquone ait hesap işlemleriyle
alakalı tuumlm bilgilere değinilen oumlnemli belgeleri iccedilerisinde barındıran ldquoKutadgu Biligrdquo
ve ldquoDivanuuml Lugat-it Tuumlrkrdquoduumlr Tuumlrk Dili ve Tuumlrk Kuumlltuumlruumlyle alakalı hesapların aynı
şekilde teorik ve uygulamalarının farklılığı Tuumlrklerin Arap ve Fars kuumlltuumlruuml ile
karşılaştıktan sonra meydana gelmiştir Bu kuumlltuumlr değişimi İlhanlı Devleti Selccediluklu
Devleti ve Osmanlı Devletirsquodir Selccediluklu devleti muhasebe tarihinde vakıflara oumlnem
vermiş bunun yanı sıra vakıf muhasebesinin gelişimi oumlnemli yer tutmaktadır Devlet
gelirlerinin buumlyuumlk kısmı ldquoAşar Vergisirdquo ve ldquoOumlşuumlr vergisirdquo ile sağlanmıştır (Başer
1999 15)
1312 Cumhuriyet Doumlneminde Muhasebe Uygulamaları
Balkan Savaşı Birinci Duumlnya Savaşı ve Kurtuluş Savaşında milli muumlcadele
goumlsteren uumllkemizin Cumhuriyetin ilk yıllarında ekonomik olarak geri kalmıştır Milli
muumlcadele yılları Tuumlrk milleti iccedilin azim ve dayanışma oumlrneği goumlstermesine rağmen
aynı zamanda ccedilok buumlyuumlk bir yıkım anlamına gelmektedir Savaşta kaybedilen nuumlfus
ile birlikte uumllke iccedilerisinde eğitimli uumlniversite tahsili goumlrmuumlş insanların ccediloğu hayatını
kaybetmiştir Ekonomik faaliyet goumlsteren bir takım azınlık nuumlfus ise uumllkeyi terk
etmiştir Kurtuluş Savaşırsquondan sonra 1923 lsquote Atatuumlrkrsquouumln oumlnderliğinde halkımız hızlı
10
bir şekilde dayanışma goumlstererek yuumlkselme hareketi başlatmış ve 10 yıl gibi kısa bir
suumlrede kendi ihtiyacı olan mal ve hizmeti uumlreterek başka uumllkelere muhtaccedil olmadan
yaşayabilecek ekonomik duumlzeye ulaşmıştır (Kurtcebe 2008 20)
1923-33 yıllarının şartlarında sıfır enflasyon olan bir ortamda yatırım
ihtiyacının en yuumlksek olduğu noktada ekonominin olağan uumlstuuml gelişim goumlstermesi o
doumlnemin başarısından kaynaklanmaktadır Vergi Usul Kanunu 1950 yılında
yuumlruumlrluumlğe girmiştir 1957 yılında ise Tuumlrk Ticaret Kanunursquonun duumlzenlenmesi
muhasebeye ilişkin yargıları muhasebe sisteminin tutunması ve ilerlemesine meşru
bir ortam sağlamıştır13 Haziran 1989 tarih ve 20194 sayılı Resmi Gazetersquode
bildirilen 3568 sayılı Meslek Kanunu ile muhasebe mesleği yasal statuumlye sahip
olmuştur Daha sonra Tuumlrkiye Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler Ve Yeminli Mali
Muumlşavirler Odaları Birliği(TUumlRMOB) ve TUumlRMOBrsquoa bağlı SMMM Odaları tesis
edilmiştir (Başer 1999 13)
132 Duumlnyada Muhasebe Mesleğinin Tarihi Gelişimi
Duumlnyada muhasebe mesleğinin ortaya ccedilıkması 18 yuumlzyıl sonuna denk gelmiştir
Sanayi devrimiyle birlikte buumlyuumlk işletmeler muhasebeye gereksinim duymuştur Bu
sebeple muhasebe mesleği değer kazanmıştır Muhasebe mesleğinin teşkilatlanması
19 yuumlzyılın ortalarında başlamıştır İlk olarak muhasebe mesleğinin teşkilatlanması
İskoccedilyarsquoda kurulmuş ardından bu teşkilatlanmayı diğer uumllkeler izlemiştir (Usta
2017 54)
1321 İngilterersquode Muhasebe Mesleği İle İlgili Duumlzenlemeler
İngilterersquode muhasebe tarihine bakıldığında muhasebe mesleğinin ccedilok
eskilere dayandığı goumlruumllmektedir Fakat muhasebe mesleği değer kazanmaya 19
yuumlzyılda Sanayi Devrimi sonrasında başlamıştır Sanayi devrimi ile beraber
kurumsallaşan işletmelerin sayısı da artmış tuumlzelkişilikler ortaya ccedilıkmıştır Bununla
birlikte muhasebe mesleğinin oumlnemi uumlzerinde durulmuş ve ilerleme kaydedilmiştir
Muhasebe meslek mensupları tarafından farklı boumllgelerde mesleki oumlrguumltler dernekler
kurulmuş ve oumlrguumltlenme sağlanmıştır (Uumlstuumlndağ 2000 46)
11
İngilterersquode 1880 yılında muhasebe alanında yayınlanan ilk resmi mevzuat
ldquoKraliyet ruhsatırdquo olmuştur Gelişme goumlsteren ticari faaliyetler neticesinde soumlz
konusu mevzuatta farklı değişiklikler ve duumlzenlemeler yapılmıştır Muhasebe meslek
derneklerinin ve oumlrguumltlerinin oluşması1855 ve 1867 yıllarına denk gelen Kraliyet
Ruhsatı ile birlikte başlamıştır İngilterersquode meslek unvanları da Kraliyet Ruhsatı ile
belirlenmiştir Bu unvanlar şoumlyledir
bull Ruhsatlı Muhasebeci
bull Yeterlik Belgeli Muhasebeci
bull Maliyet ve İşletme Muhasebecisi
bull Kurum Haznedarı ( Muhasebecisi)
Bu muhasebe meslek unvanlarına sahip meslek mensuplarının faaliyetleri şu
şekildedir denetim hizmetleri danışmanlık hizmetleri izah name hizmetleri
inceleme ve soruşturma hizmetleri finansal tabloların işlenmesi ve defter tutma
hizmetleridir Soumlz konusu meslek mensuplarının sorumlukları ise bilinccedilli davranarak
cezai işlemlerden doğan sorumluluk ve ihmal kusur durumundan doğan mali
sorumluluklardır (Usta 2017 58)
1322 Almanyarsquoda Muhasebe Mesleği İle İlgili Duumlzenlemeler
Almanyarsquoda farklı meslek grubunda faaliyet goumlsteren muhasebe meslek
mensupları bulunmaktadır İşletme Denetccedilileri Odası buumlnyesinde denetccedili olarak
faaliyet goumlsteren meslek mensupları belirli bir hacmin uumlzerindeki işletmelerin yasal
duumlzenleme ve denetim faaliyetlerini yuumlruumltmekte ve vergisel işlemlerine danışmanlık
hizmeti sağlamaktadırlar İşletme Denetccedilileri adı altında faaliyet goumlsteren denetccedililer
İşletme Denetccedilileri Enstituumlsuuml başlığı altında yer almaktadır Yeminli Muhasebe
Denetccedilileri ise Yeminli Muhasebe Denetccedilileri Federal Birliğirsquone kayıtlı olarak
faaliyet goumlsterirler Bu denetccedililer belirli bir hacmin altındaki işletmelerin yasal
duumlzenleme ve denetimini sağlamakla yuumlkuumlmluumller aynı zamanda vergisel
işlemlerinde danışmanlık hizmeti sağlamaktadırlar Almanyarsquoda iki tuumlr vergi
uzmanlığı bulunmaktadır Bunlar Vergi Danışmanlığı (Steuerberater) ve Vergi
Yetkilileridir (Steuerbevollmaumlchtigte ) Bu uzman meslek mensuplarının goumlrevi
defter tutmak ve vergisel işlemlerde danışmanlık yapmaktır İşletme denetccedilileri ve
Yeminli Muhasebe Denetccedilileri olarak tanımlanan muhasebe uzmanlarının ccediloğunluğu
12
aynı zamanda Vergi Danışmanı(Steuerberater) olarak faaliyette bulunurlar
Almanyarsquoda bulunan gelir idaresinin faaliyetlerinin artmasıyla doğru orantılı olarak
muumlkelleflerin vergi oumldemeye karşı tutumları hassasiyetleri aynı zamanda vergi
kaybını vergi kaccedilırma problemini ciddi derecede engellemektedir Bunun iccedilin
vergilendirmenin uygulanabilmesi accedilısından mali muumlşavirlerin (Wirtschaftspruumlfer)
buumlyuumlk paya sahip olduğunu bildirmek lazımdır Almanyarsquoda bulunan muhasebe
meslek mensuplarına hizmet veren kuruluşlar ldquo Alman Yeminli Kamu
Muhasebecileri Enstituumlsuumlrdquo ve ldquo Muhasebeciler Odasırdquodır Bu kuruluşlar muhasebe
meslek mensupları yaptırım sağlayıcıdırlar (Kınay 2010 67)
1323 Fransarsquoda Muhasebe Mesleği İle İlgili Gelişmeler
Fransarsquoda muhasebe mesleğinin tarihi incelendiğinde muhasebe meslek
teşkilatının diğer uumllkelerden oumlnce olduğu goumlruumllmektedir Fransarsquoda teşkilatlanma
hareketleri 1700rsquoluuml yıllarda başlamıştır Burada muhasebe mesleğini yapmak iccedilin
bazı şartlar getirilmiştir 1927 yılında yapılan yasal duumlzenlemeler bu alandaki ilk
ccedilalışmalardır Yapılan bu duumlzenlemeler 1942 yılında geliştirilmiş ldquoUzman ve Yetkili
Muhasebeciler Milli Birliğirdquo kurulmuştur Denetim faaliyetleri ile diğer muhasebe
faaliyetlerinin birbirlerinden ayrılması iccedilin 1966 yılında kararname yayınlanmıştır
Muhasebe alanında yapılan ccedilalışmalar Maliye Bakanlığırsquonın buumlnyesinde denetleme
alanındaki ccedilalışmaları ise Adalet Bakanlığı buumlnyesinde yuumlruumltuumllmuumlştuumlr Uzman
muhasebeci mesleğinin şartlarını sağlamayan veya denetccedililik belgesine sahip
olmayan muhasebecilerin denetleyici faaliyetler ile uğraşması 1978 yılında
kaldırılmıştır Fransarsquoda uzman muhasebeci olabilmek iccedilin bazı genel ve oumlzel şartları
yerine getirmek gerekmektedir Aranan genel nitelikler Fransa uyruklu olmak
kanunda belirtilen medeni haklarını kullanması iccedilin herhangi bir engeli olmaması
uzman muhasebeci diplomasına sahip olması ve 25yaşından buumlyuumlk olması gibi
şartları taşıyor olması gerekir Uzman muhasebeci diplomasını alabilmek iccedilin uumlccedil
suumlreccedilte oluşan bir sınavı başarı ile tamamlaması gerekir Bu suumlreccediller yazılı sınav
staj suumlresi ve tez ccedilalışmasıdır Uzman muhasebeci adayları yazılı sınavını başarı ile
geccedilmelerinin ardından en az iki yıl bir uzman muhasebeci goumlzetiminde olması
şartıyla toplamda uumlccedil yıl stajı tamamlamış olması gerekmektedir Staj suumlrecinin
ardından muhasebe alanında tez hazırlamaları ve savunmaya girmeleri
13
gerekmektedir Bu suumlreccedilleri başarı ile bitiren adaylara ldquoUzman Muhasebeci
Diplomasırdquo verilir Fransarsquoda mesleki teşkilatlanma iki kuruluş buumlnyesinde
gerccedilekleşmektedir Bunlar ldquoMuhasebe Uzmanları ve Yetkili Muhasebeciler
Odasırdquodır Bu odaya Muhasebe Uzmanları ve Yetkili Muhasebeciler uumlye olmaktadır
ldquoŞirket Denetccedilileri Ulusal Birliğirdquo adı altında toplanan bu birliğe ise Ortaklık
Denetccedilileri uumlye olmaktadır Soumlz konusu muhasebe meslek mensupları işletmelere ait
yıllık defterlerini mali tabloları hesaplarını denetler işletmelerin yasallığının
denetimini sağlamaktadır (Usta 2007 63)
1324 Amerika Birleşik Devletlerirsquonde Muhasebe Mesleği İle İlgili
Gelişmeler
Amerika Birleşik Devletirsquonde muhasebe mesleği iccedil savaşın ardından
Amerikarsquoya tamamen yerleşen İngiliz vatandaşı muhasebe meslek mensupları
sayesinde gelişme goumlstermiştir İlk kurulan meslek teşkilatı Amerikan Sertifikalı
Kamu Muhasebecileri Enstituumlsuuml ( AICPA )duumlr Bu teşkilatın faaliyet goumlstermeye
başlaması ile beraber muhasebecilerin sorunlarına ccediloumlzuumlm bulmak iccedilin ccedilalışılmış ve
muhasebe ilkeleri şekillenmeye başlamıştır 1929 yılında yaşanan Buumlyuumlk Kriz ile
denetleme faaliyetlerinin oumlnemini artırmıştır ldquoMuhasebe İlkeleri Kurulurdquo 1957
yılında kurulmuş daha sonra ldquoFinansal Muhasebe Standartları Kurulurdquo olmuştur Bu
kurulun yaptığı ccedilalışmalar sonucu meydana gelen Amerika Birleşik Devletlerirsquonde
Finansal Muhasebe Standartları Kurulu buumlnyesinde yapılan ccedilalışmalar sonucu elde
edilen ilke ve kurallar hala uygulanmaktadır ABDrsquode başlıca oumlnemli muhasebe
meslek kuruluşları aşağıdaki gibidir
bull Amerikan Sertifikalı Kamu Muhasebecileri Enstituumlsuuml(AICPA) İleri
derecede profesyonel muhasebecilik finansal değerlendirme vergi
işlemleri muhasebesi aynı zamanda youmlnetim danışmanlığı alanlarında
hizmet veren muhasebe meslek mensuplarından meydana gelen bir
teşkilattır ABDrsquode muhasebe meslek mensupları alanında kurulmuş en
oumlnemli teşkilattır
bull Ulusal Muhasebeciler Derneği ( NAA ) Youmlnetim Muhasebesi Enstituumlsuuml
adı altında 1972 yılında kurulan finans ve isletme ekonomisi oumlrguumlt ve
oumlrguumltsel davranış halkı bilgilendirmek isletme iccedilindeki ve dışındaki
14
kişilere bilgi aktarma karar suumlreci aşamalarındaki konuları buumlnyesinde
barındıran eğitim programlarıyla Sertifikalı Youmlnetim Muhasebesi
Uzmanları kazandırır
bull Amerikan Muhasebeciler Birliği (AAA) Uumlniversitede oumlğretim
elemanlarının ve muhasebe mesleğini uygulayanların kurduğu bu oumlrguumlt
muhasebe alanında yapılan ccedilalışmaları destekler finansal destek sağlar ve
muhasebe ilkelerinin gelişimine katkı sağlar
bull Eyalet Sertifikalı Kamu Muhasebecileri Dernekleri (SACPA) ABDrsquode
ccedilok yaygın olan Sertifikalı Kamu Muhasebecilerinin bulundukları
şehirlerde oluşturdukları derneklerdir Aynı mesleğe mensupların mesleki
dayanışmaları uzmanlık eğitimleri ve mesleki ahlak konularında
ccedilalışmaları yuumlruumltmek
bull İccedil Denetccedililer Enstituumlsuuml ( IIA )
bull Finansal Youmlneticiler Enstituumlsuuml ( FEI )
bull Devlet Muhasebeciler Birliği ( AGA )
bull ABD Genel Muhasebeciler Dairesi ( GAO ) (Ceylan 2011 70)
ABDrsquode muhasebecilik meslek mensupları iccedilerisinde Sertifikalı Kamu
Muhasebecileri en oumlnemli konuma sahiptir Bu meslek mensupları arasında faaliyet
goumlsterenler enduumlstri banka ve sigorta ve kar amacı guumltmeyen işletmelerin denetim
faaliyetini yaparlar Vergi muhasebesi ve vergisel işlemlerde karşılaşılan sorunlarda
da danışmanlık yapmaktadırlar ABDrsquode Sertifikalı Kamu Muhasebecisi olmak iccedilin 4
yıllık yuumlksek oumlğrenim goumlrmek gerekir Fakat bazı şehirlerde 2 yıllık oumln lisans
programları da kabul edilmektedir Şartları tutan muhasebe meslek mensubu
adayların yılda iki defa yapılan sınavdan başarılı olması gerekir Sınavda geccedilerli not
alan adaylar 1-3 yıl suumlre ile staj yapmaktadır Bahsedilen suumlreccedilleri tamamlayanlar
Sertifikalı Kamu Muhasebecisi unvanını almaya hak elde eder ABDrsquode muhasebe
meslek mensupları mesleğin getirdiği kuraları yerine gerccedilekleştirmedikleri zaman
yaptırımlar meslek oumlrguumlt teşkilatları tarafından uygulanır Muhasebe meslek
mensubunun sorumluluklarından bazıları şunlardır muumlkellef ile imzalanan soumlzleşme
standartlar oumlrnek teşkil edecek mahkeme kararları tahvil ve hisse senedi
komisyonunun verdiği kararlar ve kanunlar kapsamında belirlenmiştir Muhasebe
meslek mensuplarının sorumlulukları ihmal edildiği takdirde doğacak yaptırım ve
15
ortaya ccedilıkan ceza zararla sınırlandırılıp kasıt olması durumunda ayrıca para cezası
bulunmaktadır (Usta 2007 80)
14 Muhasebe Mesleğinin Gelişimi Meslek Odaları ve Uumlst Kuruluş
(TUumlRMOB)
Uumllkemizde 1850 yılında muhasebe alanında ilk duumlzenleme ldquoKanunname-i
Ticaretrdquo ile sağlanmıştır Muhasebe Uzmanlığı Mesleği nin kurulmasının en oumlncuuml
gereksinimleri 1930lardameydana gelmiştir 1926rsquoda muhasebe alanında yeni ve
oumlnemli gelişmelerin başlamasında Sanayi ve Maden Bankası Suumlmerbankrsquota yapılan
maliyet muhasebesi uygulamaları etkili olmuştur1950 yılında vergi reformu ile
faaliyete başlayan vergi kanunları ve 1956yılında revize edilerek Ticaret Kanunu
olarak yuumlruumlrluumlğe konulmuştur bu da muhasebe alanındaki gelişimi hızlandırmıştır
Yine 1964 yılında İktisadi Devlet Teşekkuumllleri ve İştirakleri ile ilgili duumlzenleme
yuumlruumlrluumlğe girmiş ve muhasebe alanındaki ilerlemeleri hızlandırmıştır Uumllkemizdeki
ekonominin gelişmesiyle beraber muhasebe mesleğine gereksinimde artmıştır
Tuumlrkiyersquode muhasebe mesleğinin ilerlemesi iccedilin oumlnemli bir adımda Eksper
Muhasipler ve İşletme Organizatoumlrleri Derneğinin 1967 yılında Tuumlrkiye Muhasebe
Uzmanları Derneği olarak değiştirilmesidir Muhasebe mesleğinin tanımı topluma
tanıtılması Duumlnya uygulamalarıyla uumllkemiz uygulaması karşılaştırılması ve bu konu
ile alakalı uluslararası ccedilalışmalar yapılması accedilısından etkisi olmuştur 1980rsquoli yıllarda
kasa defterinin zorunlu tutulması gerektiği aynı zamanda katma değer vergisi
kanununun uygulamaya girmesi ile muumlkelleflere ayda bir beyanname verme
zorunluluğu getirilmiştir Bundan dolayı da muhasebe mesleğine duyulan
gereksinimde artmıştır Bahsi geccedilen muhasebe mesleği 13 Haziran1989 tarih ve
3568 Sayılı ldquoSerbest Muhasebecilik Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik ve
Yeminli Mali Muumlşavirlik Kanunurdquo ile yasal nitelik kazanmıştır Serbest Muhasebeci
Malicirc Muumlşavirler ve Yeminli Malicirc Muumlşavirler kendilerine ayrı meslek odası
kurmaktadırlar Kurulan bu odalar muhasebe meslek mensuplarının gereksinimlerine
cevap vermek meslekicirc işlemlerinde yardımcı olmak meslek kurallarını ve meslek
ahlakının gelişmesini sağlamak amacıyla kurulmuş tuumlzel kişiliği bulunan meslek
kuruluşlarıdır Meslek odasına uumlye olmayan muhasebe meslek mensupları meslekicirc
16
faaliyet goumlsteremezler Bulunduğu ilin adını taşıyan Serbest Muhasebeci Mali
Muumlşavirler Ve Yeminli Mali Muumlşavirler Odası başlığında meslek kuruluşu
kurabilmektedirler Bunun sonucu uumllkemiz meslek mensupları haklarını korumak
konsolide olmak iccedilin yerel teşkilatlar meydana gelmiştir Bu teşkilatlara ldquoSerbest
Muhasebeci Mali Muumlşavirler Odalarırdquo ismi verilmiştir ldquoSMMMOrdquo şeklinde
kısaltılan ve bağlı bulunduğu ile ve boumllgeye goumlre adlandırılır Sivas SMMMO gibi
Buumltuumln illerdeki meslek odalarının tek bir ccedilatı altında birleştiği kuruluşa ise yukarıda
belirtildiği gibi TUumlRMOB denir TUumlRMOBrsquo un merkezi Ankararsquodır Serbest
Muhasebeci Mali Muumlşavirler ve Yeminli Mali Muumlşavirlerin bağlı olduğu illerdeki
odaların bir araya gelmesiyle Tuumlrkiye Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler ve
Yeminli Mali Muumlşavirler Odaları Birliği (TUumlRMOB) bir uumlst teşkilat oumlrguumlt olarak
faaliyette bulunur (Kınay 2010 65 Kurtcebe 2008 44)
TUumlRMOB sivil toplum oumlrguumltleri gibi vatandaşların haklarını koruyup
yuumlcelterek toplumun yararını goumlzetmektedir TUumlRMOBrsquoun goumlrevlerini daha da
detaylandırmak gerekirse
bull Meslek mensuplarının menfaatlerini goumlzetmek
bull Meslek etiğini sağlamak
bull Muhasebe mesleğini geliştirip ccedilağa ayak uydurabilmesi iccedilin gerekli
ccedilalışma yapmak
bull Diğer yetkili kurumlarca mesela maliye bakanlığı ile ilişkileri yuumlruumltmek
bilgi alışverişi sağlamak
bull Farklı illerdeki meslek odaları arasında oluşabilecek anlaşmazlıkları
ccediloumlzmek
bull Meslekte uyulması gerek kaideleri ortaya koymak
bull Meslek odalarının denetlenmesini sağlamak
bull Mesleki kurallara uymayanlarla alakalı disiplin cezasına tabi tutmak
sayılmaktadır (Usta 2007 75)
TUumlRMOB aracılığıyla 1993rsquote kurulan Temel Eğitim Ve Staj Merkezi
(TESMER) SMMM staj ccedilalışmalarını duumlzenlemek mesleki sınavlara hazırlık
kursları oluşturmak sınavlara hazırlamak iccedilin kitaplar yayımlamak uumlzere
kurulmuştur (Kınay 2010 71)
17
15 3568 Sayılı Meslek Yasası
13 Haziran 1989 tarih ve 20194 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanan3568
sayılı Serbest Muhasebecilik Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik Ve Yeminli Mali
Muumlşavirlik Kanununa İlişkin Tasarı Gerekccedilesi03041989 tarihinde doumlnemin
Başbakanı Turgut OumlZAL tarafından Tuumlrkiye Buumlyuumlk Millet Meclisi Başkanlığırsquona
goumlnderilmiştir (Kurtcebe 2008 25)
3568 Sayılı Meslek Kanunun 1 Maddesine goumlre amaccedilları şunlardır
bull İşletme faaliyet ve işlemlerinin sağlam ve guumlvenilen şekilde
duumlzenlenmesini sağlamak
bull İşletme faaliyetlerini ilgili yasa ve mevzuat ışığında denetler değerlendirir
gerccedilek durumu ilgili şahıslara ve resmi makamların faydalanmaları iccedilin
taraf seccedilmeden bilgileri sunar
bull Mesleki standartları meydana getirmek uumlzere serbest muhasebecilik
serbest muhasebeci mali muumlşavirlik ve yeminli mali muumlşavirlik meslekleri
ve hizmetleri ile serbest muhasebeci mali muumlşavir ve yeminli mali
muumlşavirler odaları
bull Serbest muhasebeci mali muumlşavirler ve yeminli mali muumlşavirler odaları
birliğinin kurulmasına oumlrguumlt faaliyet ve denetleme işlemlerine
bull Organlarının seccedilim suumlreccedillerine ilişkin esaslarını duumlzenlemektir
Bu kanun maddelerine goumlre mesleği ifa etmeye hak kazananlara lsquoSerbest
Muhasebeci Mali Muumlşavirrsquo ve lsquoYeminli Mali Muumlşavirrsquo denir ldquoMali Muumlşavirler
kamuya sunulan hizmet niteliğindeki goumlrevlerini mesleğin oumlzel ve genel şartlarına
aykırı olmadan yapan muhasebe meslek mensuplarıdır (Ceylan 2011 75)
Meslek Yasasının Genel Gerekccedilesinde şunlara değinilmiştir
Finansal kalkınmayla orantılı olarak Devlette ekonomik hayat iccedilindeki roluuml
ve işlemleri oumlnemli derecede artış goumlstermiştir Bunun sonucunda da vergilere olan
gereksinimde artmıştır Muhasebenin yanında işletmecilik ve vergi alanlarında daha
fazla bilgi ve uzmanlık gerektirmesi vergi ilişkileri oumlte yandan ticari gelişmeler
oumlncuumlluumlk etmiştir Maliye Bakanlığının denetim konusunda yuumlkuumlnuuml hafifletmek vergi
sisteminin değişmesine engel olmak işletme ve vergi alanında guumlven ve ahlak
unsurunun gelişmesini sağlamak uyuşmazlıkları en aza indirebilmek muhasebecilik
18
mali muumlşavirlik yeminli malı muumlşavirlik mesleklerini uumllkemize getirilmesi
amaccedillanmıştır (Ceylan 2011 85)
Mali muumlşavirlik mesleği ekonomik kaynakların belirlenmesinde en doğru
bilgiyi sağlayacak olması uumllke ccedilapında denetim faaliyetlerini artırmanın tek yolu
olması sebebiyle uumlzerinde hassasiyet goumlsterilmesi gereken meslektir Bu kanunla
muumlkellef ile kamu kurumları arasında iletişimi sağlamakta muumlkellef ve Devlet
accedilısından iş birliği ve guumlven ortamı sağlamaktadır (Kurtcebe 2008 38)
16 Muhasebe Meslek Mensupları
161 Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir
Muhasebeci bir işletmedeki para ile ifade edilebilecek tuumlm faaliyetleri
kaydeden sınıflandıran oumlzetleyen analiz edip ccedilıkarımlarda bulunan bunları
yorumlayan ihtiyacı duyulduğunda uumlccediluumlncuuml şahıslara aktaran kişidir Başka bir
deyişle muhasebeci
bull Buumltccedileleme ve denetleme maksadıyla bilgi uumlreten kişidir
bull Youmlnetim uygulamalarını takip eden kişidir
bull Muhasebe uygulamalarını meydana getiren bireydir
bull Hesap planını meydana getiren ve mali tabloları duumlzenleyen bireydir
bull Muhasebe işlemlerini gerccedilekleştiren bireydir
bull Youmlnetime has tabloları meydana getiren bireydir
bull Vergisel işlemleri gerccedilekleştiren ve beyannameleri oluşturan bireydir
(Bektoumlre ve Soumlzbilir 2007 10ndash17)
Serbest muhasebeci mali muumlşavir ise ticaretle uğraşan şirketlerin muhasebe
kurallarını ve yaptırımları kapsamında kayıtlarını kaydeden kar ve zarar ilişkisini
duumlzenleyen kişidir (Usta 2007 78)
Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler resmi ve oumlzel kurumların gelirlerini ve
giderlerini kaydeder vergi beyannamelerini duumlzenler muumlkellefleri ve vergi dairesi
arasında uzlaşma sağlar sosyal guumlvenlik kurumu ile ilişkileri duumlzenler Kullandıkları
malzemelere bilgisayar mali defter makbuz hesap makinesi beyanname oumlrnek
verilebilir
19
3568 sayılı ldquoSerbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik Ve Yeminli Mali Muumlşavirlik
Kanunurdquonun 4 Maddesinde Muhasebe Meslek mensubu olabilmenin genel şartları
aşağıdaki gibi belirtilmiştir
a) TC vatandaşı olmak
b) Kanunda verilen medeni hakları kullanmak iccedilin herhangi bir engeli
bulunmamak
c) Kamu haklarından mahrum bulunmamak
d) Taksirli succedillar hariccedil affa uğramış olsa bile ağır hapis veya 5 yıldan fazla
hapis ya da zimmet ihtilas irtikap ruumlşvet hırsızlık dolandırıcılık sahtecilik inancı
koumltuumlye kullanma dolanlı iflas gibi yuumlz kızartıcı succedillar ile istimal ve istihlak
kaccedilakccedilılığı dışında kalan kaccedilakccedilılık succedilları resmi ihale ve alım satımlara fesat
karıştırma veya Devlet sırlarını accedilığa vurma vergi kaccedilakccedilılığı veya vergi
kaccedilakccedilılığına teşebbuumls succedillarından dolayı huumlkuumlm giymiş bulunmamak
e) Ceza veya disiplin soruşturması nedeniyle memuriyetten ccedilıkarılmış
olmamak
f) Meslek şeref ve haysiyetine uymayan durumları bulunmamak
Kanunun bu maddesinde başka meslekler iccedilin ayrı ayrı oumlzel şartlar sınavlar
ve sorumluluklardan bahsedilmektedir
Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir olabilmek iccedilin aranan oumlzel şartları su
şekildedir
a) Hukuk iktisat maliye işletme muhasebe bankacılık kamu youmlnetimi ve
siyasal bilimler dallarında eğitim veren fakuumllte ve yuumlksekokullardan veya denkliği
Yuumlksekoumlğretim Kurumunca tasdik edilmiş yabancı yuumlksek oumlğretim kurumlarından en
az lisans seviyesinde mezun olmak veya diğer oumlğretim kurumlarından lisans
seviyesinde mezun olmakla beraber bu fıkrada belirtilen bilim dallarından lisansuumlstuuml
seviyesinde diploma almış olmak
b) Staj amacıyla serbest muhasebeci mali muumlşavir veya yeminli mali muumlşavir
yanında iki yıl ccedilalışmış olmak
c) Serbest muhasebeci mali muumlşavirlik sınavını kazanmış olmak
20
d) Serbest muhasebeci mali muumlşavirlik ruhsatını almış olmak
Tuumlrkiye genelinde mali denetim yapan kamu bankalarının muumlfettişleri ile
kanunları uyarınca vergi inceleme yetkisi almış olanlardan bu yetkilerini aldıkları
tarihten itibaren kamu kurum ve kuruluşlarında 8 yıllık hizmet suumlresini dolduranlar
ile (a) bendinde sayılan konularda en az 8 yıl oumlğretim uumlyesi veya goumlrevlisi olarak
ccedilalışmış bulunanlar iccedilin sınav şartı aranmaz (3568 sayılı kanun 4 Maddesi)
162 Yeminli Mali Muumlşavir
Yeminli Mali Muumlşavirler şahıs ve tuumlzel kişiliğe ait şirketlerin muhasebe
duumlzenini oluşturan geliştiren para ile ifade edilen her konuda belgelere dayanarak
incelemede bulunan ve denetim faaliyetlerini yuumlruumlten finansal tabloları
beyannameleri kanun ve youmlnetmelik huumlkuumlmlerinin standartlara uygunluğunu
inceleyen tasdik eden kişidir Yeminli mali muumlşavirler defter tutmazlar (Usta 2007
80)
Yeminli Mali Muumlşavir olmanın oumlzel şartları 3568 Sayılı Kanunrsquoda şu şekilde
belirtilmiştir
Yeminli Mali Muumlşavir olabilmek iccedilin
a) En az 1O yıl Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik yapmış olmak
b) Yeminli Mali Muumlşavirlik sınavını vermiş olmak
c) Yeminli Mali Muumlşavir ruhsatını almış olmak şartları aranır
Su kadar ki kanunları uyarınca vergi inceleme yetkisi almış olanların bu
yetkiyi aldıkları tarihten itibaren kamu kurum ve kuruluşlarında geccedilen hizmet
suumlreleri ile hukuk iktisat maliye işletme muhasebe bankacılık kamu youmlnetimi ve
siyasal bilimler dallarında oumlğretim uumlyeliği veya goumlrevliliği yapmış olanların bu
hizmetlerinde geccedilen suumlreleri serbest muhasebeci mali muumlşavirlikte geccedilmiş suumlre
olarak kabul edilir
Kanunları uyarınca vergi inceleme yetkisi almış ve mesleki yeterlilik sınavını
vermiş olanlar ile yukarıda sayılan konularda profesoumlrluumlk unvanı almış bulunanlar
iccedilin sınav şartı aranmaz
21
Yeminli Mali Muumlşavirlik sınavını ve Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik
sınavını aynı komisyon yapmaktadır
Sınavla ilgili temel ilkeler şoumlyledir
bull Yeminli Mali Muumlşavir ve Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir adaylarının
yeterlilik duumlzeylerinin oumllccediluumllmesinde sınava tabi tutulmaları ve girdikleri sınavlarda
geccedilerli puan almaları esastır
bull Sınavlar Yeminli Mali Muumlşavir ve Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir
adayları iccedilin ayrı ayrı aranan genel ve oumlzel nitelikler ile mesleklerin gerektirdiği
diğer nitelikler goumlz oumlnuumlnde bulundurularak hazırlanmalıdır
bull Yazılı olarak yapılacak sınavlarda gizlilik ilkesi esastır
Soumlz konusu sınavda başarısız olan adaylar sınav sonuccedillarının ilan edildiği
itibaren en geccedil 2 yıl iccedilinde uumlccedil sınava daha girebilmek hakkına sahiptirler Soumlz konusu
sınav haklarını zamanında kullanmayan adaylar veya başarısız olanlar bir daha
duumlzenlenen meslek sınavlarına katılamamaktadırlar
Yeminli Mali Muumlşavirliğin Ccedilalışma konuları şunlardır
bull Gerccedilek ve tuumlzel kişilere ait girişim ve işletmelerini muhasebe alt yapılarını
kurmak geliştirmek işletmecilik muhasebe finans mali mevzuat ve bunların
uygulamaları ile ilgili isleri duumlzenleyerek veya bu konularda muumlşavirlik danışmanlık
yapmak
Yukarıdaki bentte belirtilen konularda belgeler ışığında inceleme yapmak
tahlil etmek denetimde bulunmak finansal tablo veya beyannamelerle ilgili
ccedilalışmalarda yazılı beyan vermek rapor duumlzenlemek tahkim ve bilirkişilik
işlemlerini yapmak
Yeminli Mali Muumlşavirlerin tasdik işlemlerinden meydana gelen sorumluluk
ise kanunda su şekilde belirlenmiştir
bull Yeminli Mali Muumlşavirler gerccedilek ve tuumlzelkişilerin veya bunlara ait girişim ve
işletmelerinin finansal tablolarının ve beyannamelerinin mevzuat huumlkuumlmleri
muhasebe kuralları ile muhasebe standartlarına uygun olup olmadığını ve hesapların
denetim muhasebesi standartlarına goumlre incelediğini onaylarlar
22
bull Yeminli mali muumlşavirlerin tasdik edecekleri onaylayacakları belgeler tasdik
konuları ile tasdik usul ve esaslar gerccedilek ve tuumlzelkişilerin muumlkellef şekilleri iş
kolları ve ciroları doumlviz kurundan kazandıkları işlemler ithalat ve ihracatları
yatırımın miktarları Maliye ve Guumlmruumlk Bakanlığınca ccedilıkarılacak youmlnetmeliklerle
belirlenir
Soumlz konusu kanun gereğince kamu kurum ve kuruluşlarına sunulan tasdik
edilmiş finansal tablolar kamu idaresinin yetkili memurları tarafından tasdikin
kapsamı sınırınca incelenmiş bir belge olarak kabul edilir Ancak ccedileşitli kanunlarla
kamu idaresine tanınan teftiş ve inceleme yetkilerinin kullanılmasına ve gerektiğinde
tekrarına ait hususlar saklıdır Yeminli Mali Muumlşavirler yaptıkları tasdikin
doğruluğundan sorumludurlar Yaptıkları tasdikin doğru olmaması sonucunda
tasdikin kapsamı ile sınırlı olmak uumlzere vergilerden ve kesilecek cezalardan
muumlkellefle birlikte sorumlu tutulurlar Yeminli Mali Muumlşavirler yaptıkları tasdikin
kapsamını duumlzenleyecekleri raporda accedilıkccedila belirtirler Bu kanun huumlkuumlmlerine goumlre
meslek icra edenlerin vergi kanunları ve diğer kanunlardaki sorumlulukları saklıdır
(Ceylan 2011 89)
Bilgisayar hesap makinesi yasal defterler beyannameler makbuzlar
birtakım kırtasiye malzemeleri muhasebe programları kullandığı araccedil ve
gereccedillerdendir
Yeminli mali muumlşavirlik mesleğini yapmak isteyen adayların sayısal duumlşuumlnme
yeteneğine ayrıntı odaklı buumlro işlerinde ccedilalışmayı seven sayılarla tablolarla
verilerle uğraşmaktan hoşlanan duumlzenli sorumlu sabırlı ve dikkatli kişiler olması
aranan oumlzellikler arasındadır
Mesleğe girişte bazı oumln eğitimler verilmektedir 3568 sayılı SMMM ve YMM
kanunu gereğince hukuk iktisat maliye işletme muhasebe bankacılık kamu
youmlnetimi iibf ve siyasal bilimler dallarında eğitim veren fakuumllteler oumln eğitimin
verildiği yerlerdir (Usta 2007 82)
163 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorumlulukları
SMMMrsquolerin başlıca sorumlulukları denetim faaliyetlerinden doğmaktadır
3568 sayılı Meslek Kanunrsquounda ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu SM ve
SMMMrsquolere muumlkelleflere ait vergi beyannamelerinin imzalatılması uygunluk
23
denetimi yetkisi YMMrsquolere ise uygunluk yetkisi ile tasdik yetkisi birlikte verilmiştir
Bundan dolayı muhasebe meslek mensupları uygunluk denetim faaliyetleri ve tasdik
işlemini yaparak denetim faaliyetlerini bir arada yuumlruumltmektedir
1631 Muhasebe Meslek Mensuplarının Vergi Beyannamelerini
İmzalama Yetkisi
Muhasebe meslek mensupları uygunluk denetimini yerine getirmek iccedilin
vergi yuumlkuumlmluumlluumlğuuml olan muumlkelleflerinin defter ve finansal belgelere dayanan
beyannamelerin vergi mevzuatına aynı zamanda muhasebe standartlarına uygun olup
olmadığını analiz ederler Vergi Usul Kanunrsquouna sonradan eklenen tekrar eden
227rsquonci madde ile vergi beyannamelerinin 3568sayılı Kanuna goumlre goumlreve başlamış
SM SMMM ve YMMrsquolere imzalatılması mecburiyeti eklenmiştir Serbest
Muhasebeci ve Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin Vergi Usul Kanunursquonun
muumlkerrer 227 Maddesi gereğince tasdik edilecek vergi beyannamelerinde uyulması
gereken esaslara ccedilerccedilevesinde zorunlu meslek kararı 2001 yılında yayımlanmıştır Bu
zorunlu meslek kararı VUKrsquonun muumlkerrer 227 maddesine goumlre vergi
beyannamelerinin sonunda ek olarak sunulan finansal tabloların ve hesap
hareketlerinin defter kayıtlarına bu defter kayıtlarının dayanağı niteliğinde olan
belgelere uygunluğunun tespitine youmlnelik mesleki ccedilalışma ilkelerini iccedilermektedir
Yeminli mali muumlşavirlerin onaylama tasdik işlemleriyle alakalı kurallar zorunlu
meslek kararı ccedilerccedilevesinde ele alınmıştır (Usta 2007 89)
bull Muhasebe Meslek Mensuplarının Beyannamelere İmza Atma Yetkisi
Verilmesinin Amacı Meslek mensupları tarafından vergi
beyannamelerinin imzalanması vergileme accedilısından bir ldquooumln denetimrdquo
niteliği taşımaktadır Vergi beyannamelerinde yer alan bilgiler hem vergi
yuumlkuumlmluumllerini hem de vergi beyannamelerini imzalayan muhasebe
meslek mensuplarını sorumluluk altına sokmaktadır Boumlylece gelir
idaresi vergi beyannameleri ve eklerinin daha sonra kendi elemanları
tarafından denetlenmeleri sırasında daha az zaman ve kaynak
harcayacaklardır Meslek mensuplarının vergi beyannamelerini
imzalaması işleminin denetim kuralları ccedilerccedilevesinde gerccedilekleşmesi
halinde Maliye Bakanlığı vergi youmlnetiminde ve denetiminde zaman ve
24
maliyet accedilısından buumlyuumlk tasarruf etme olanağı bulacaktır (Tuumlrker 2004
71)
bull Muhasebe Meslek Mensuplarının Yaptıkları Uygunluk Denetimi
Bazı beyannamelerin muhasebe meslek mensuplarına imzalatılması
zorunludur Bunlar muumlkelleflerin yani vergiye konu olan yuumlkuumlmluumllerin
gelir vergisi ve kurumlar vergisi katma değer vergisi ve muhtasar
beyannameleridir Bunların dışında kalan beyannamelerin muhasebe
meslek mensuplarına imzalattırılması zorunlu değildir Buna ek olarak
gelir kalemleri uumlcret gayrimenkul sermaye iradı menkul sermaye iradı
ile sair kazanccedil ve iratlardan meydana gelen gelir vergisi muumlkelleflerinin
beyannamelerini imzalatılması isteğe bağlıdır Zorunlu meslek kararı
kapsamında vergi beyannameleri imzalanırken muhasebe meslek
mensuplarının faaliyet youmlntemleri şekillenmiştir Bahsi geccedilen meslek
kararı VUKrsquoun muumlkerrer 227 Maddesi uyarınca vergi beyannamelerine
ait ekte hazırlanan mali tabloların ve hesap oumlzeti aynı zamanda defter
kayıtları ve bunların dayanağı niteliğindeki belgelerin uygun olup
olmadığını belirlemeye doumlnuumlk mesleki ccedilalışma ilkelerini
duumlzenlemektedir 3568 sayılı Meslek Yasasırsquo nın 12 Maddesi gereğince
yeminli mali muumlşavirlerin onay verme işlemiyle ilgili ccedilalışmalar zorunlu
meslek kararı iccedilerisinde değildir VUKrsquoun muumlkerrer 227 Maddesi
gereğince istenilen uygunluk denetimi belirli bir sınır ccedilizilmiş olup
kayıtların dayanağı niteliğindeki belgeler uygunluk şartını sağlamıştır
Bahsedilen denetim faaliyetinin ifa edilmesinde uumlccediluumlncuuml şahısların
beyanlarıyla uygun olup olmadığı ve belgelerin doğruluk payını
araştırma gibi goumlrevlerinin yerine getirilmesi talep edilmemiştir Bu
sebeple VUKrsquonun muumlkerrer 227 Maddesi gereğince vergi beyannamesi
imzalamak amacıyla yapılacak sınırlı uygunluk denetiminin
(SUD)iccedileriğini muumlkellefin kendi tuttuğu defter kayıtları ve para ile ifade
edilen tuumlm işlemleri oluşturmaktadır Denetim kriterleri ise kanunlar
yasalar şirkete ait ana soumlzleşme şirketin ccedilıkardığı iccedil youmlnetmelikleri iş
soumlzleşmeleri haricinde kabul edilmiş muhasebe şekil ve kuralları aynı
zamanda standartlara uygun defter kayıtları yasalara uygun oumlzellikte
25
olmalıdır VUKrsquoun muumlkerrer 227 Maddesi gereğince uygulanacak SUD
ccedilalışmalarına karşıt inceleme ve uumlccediluumlncuuml şahıslara uygunluğu kabul
edilmediğinden dolayı vergi yenilemesi olmadığı gibi doğruluk
denetimini iccedilinde barındıran ve aksi inceleme yetkisiyle oluşturulan
yeminli mali muumlşavirlerin onaylama işlemi de değildir Vergi
beyannamelerinin onaylanmasında muhasebe meslek mensuplarının SUD
faaliyeti vergi beyannamelerinin ekindeki mali bilgilerin veya hesap
hareketlerine ait oumlzetlerin defterlere uygun olup olmadığı yine bu
kayıtların doğru olarak ve bir dayanağı bulunan belgelere goumlre yapılması
amacıyla uygulanan oumln denetimdir (Ceylan 2011 90)
bull Vergi Beyannamelerini İmzalatmayan Muumlkellefler Hakkında
Yapılacak İşlemler Muumlkellefler Vergi beyannamelerini muhasebe
meslek mensuplarına imzalatmaları gereklidir Ancak buna rağmen
imzalatmayan ya da kanunda izah edilen şekilde imzalatmayan
muumlkelleflerle ilgili VUKrsquoun ilgili maddeleri uyarınca cezai işlem
yapılmaktadır Bu davranış aynı kanunun 30rsquouncu maddesi devamına
4008 sayılı kanunla eklenmiş 8 sayılı bent uyarınca rersquosen takdiri
gerektirmektedir Bu durum vergi dairelerince takdir komisyonuna intikal
ettirilecektir Ayrıca soumlz konusu muumlkelleflerin oumlncelikle incelenmesine
oumlzen goumlsterilecektir (Tuumlrker 2004 119)
1632 Yeminli Mali Muumlşavirlerin Tasdik İşlemi
3568 sayılı Kanunrsquoun 12rsquonci maddesi gereğince ldquoYeminli Mali Muumlşavirler
gerccedilek ve tuumlzelkişilerin veya bunlara ait girişim ve işletmelerinin finansal
tablolarının ve duumlzenlenecek beyannamelerin mevzuatta belirtilen huumlkuumlmlere uygun
muhasebe ilkeleri ile muhasebe standartlarına uygun olup olmadığı ve ilgili
hesapların denetim standartları kapsamında incelendiğini onaylayıp tasdik ederler
Yapılan onaylama ve tasdik işleminin amacı ve kapsamı şoumlyle accedilıklanır
bull Tasdik İşleminin Amacı Gerccedilek veya tuumlzel kişilere ait girişim ve
işletmelerinin hesaplarını ve kayıt edilen veriler neticesinde sonuccedillarını
ortaya ccedilıkaran finansal tablolarının eksik ve yanlış yanıltıcı olmayacak
şekilde tam ve gerccedileğe uygun olarak duumlzenleyerek kamunun
26
faydalanmasını sağlamak Gerccedilek veya tuumlzel kişilere ait girişim ve
işletmelerinin bahsi geccedilen mevzuat accedilısından olan isteklerini(vergi iadesi
ve mahsubu gibi) yerine getirirken hızlı karşılık vermek muumlkelleflerin
haklarını goumlzetmek ve ccedilıkarlarını korumak Gelir İdaresi Başkanlığı ile
muumlkellef arasında guumlveni sağlamaktır
Yeminli mali muumlşavirlerin sunduğu hizmetler sonucu birtakım yararlar
meydana gelmektedir şirketlerin muhasebe departmanlarında ki personelleri
eğitilmektedir Muhasebe uygulamalarında karşılaşılan hilelerin oumlnuumlne geccedililmekte
evrakta sahteciliğe engel olmak iccedilin muhasebe denetimi muumlşteriler korunmaktadır
Yasaları uygularken yanlış uygulamanın oumlnuumlne geccedililmekte ve yasalara uyum
sağlanmaktadır Muumlkelleflere dolaylı olarak vergi konularında eğitimler verilmekte
ve muumlkelleflerin vergi oumldeme konusundaki bilincini artırmaktadırlar Yeminli mali
muumlşavirlerin denetim faaliyetleri sonucu sağlanan yararlara karşılık yapılan
denetimler Gelir İdaresi Başkanlığına hiccedilbir finansal anlamda yuumlk olmamaktadır
Vergi denetim faaliyetleri kapsamında birimlerin yaptıkları denetimler ile yeminli
mali muumlşavirlerin yaptığı denetimleri arasında ciddi farklar mevcuttur Vergi denetim
birimleri doumlnemi kapanan ve beyan edilmiş vergi matrahlarını incelemektedir
Yeminli mali muumlşavirler ise doumlnem kapanan değil doumlnem iccedilinde denetim
faaliyetlerini suumlrduumlrmektedirler Baka bir deyişle yeminli mali muumlşavirler iccedilinde
bulunulan cari doumlnemin vergi denetim faaliyetlerini gerccedilekleştirirler Diğer taraftan
uluslararası standartlara goumlre yapılan denetimlerle yeminli mali muumlşavirlerin
yaptıkları denetimler arasında belli başlı farklılık bulunmaktadır (Pur 2010 95)
bull Tasdik İşleminin Kapsamı Yeminli mali muumlşavirlerin onaylayacakları
belgeler tasdike ilişkin konuları tasdikin usul ve esaslar gerccedilek ve tuumlzel
kişilerin muumlkellefiyet ccedileşitleri iş kolları ve işletme ciroları doumlvizden
kaynaklı kar işlemleri ithalat ve ihracatları yatırım miktarları ve ccedileşitleri
Maliye Bakanlığı tarafından ccedilıkarılacak youmlnetmelikler ccedilerccedilevesince
belirlenir Ccedilıkarılan kanunlar gereğince kamuya ait kurum ve
kuruluşlarına sunulan onaylanmış finansal tablolar kamu kurumunda
yetkili memur tarafından tasdikin kapsamı neticesinde değerlendirilmiş bir
belge olarak kabul goumlruumlluumlr Fakat farklı kanunlar neticesinde kamu
27
buumlnyesine gerccedilekleşen teftiş ve inceleme yetkilerine ilişkin hususları
barındırır (Kınay 2010 90)
Tasdik işlemlerinin kapsamı Yeminli Mali Muumlşavirlerin Tasdik Edecekleri
Belgeler Tasdike ilişkin Konuları Tasdike İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında
Youmlnetmeliğin 7 Maddesi aşağıda belirtilmiştir Maliye Bakanlığı beyannameleri
bildirimleri ve belgelerin tasdikine ilişkin işleyişleri ve belgelerin onaylanmasını
tasdik kapsamına almayla yetkilidir Tasdik işlemini yapabilmek iccedilin bazı bilgilere
ihtiyaccedil duyulur Bu bilgiler şekil youmlnuumlnden şartları ile onaya ilişkin başka ilke ve
esaslar Maliye Bakanlığı tarafından ccedilıkartılan tebliğlerle belirlenir Yukarıda
belirtilen konuların ve belgelerin onayına paralel olarak Maliye Bakanlığı tarafından
tebliğ ccedilıkartılmazsa yeminli mali muumlşavirler bu konu ve belgelerle ilgili olarak
tasdik işlemini gerccedilekleştiremezler Yukarı da bahsi geccedilen tasdik işlemi VUKrsquonun
muumlkerrer 227 maddesinde ele alınmış beyanname imzalama işlemiyle aynı değildir
Beyanname imzalama işlemi yapılırken oumlnce uygunluk incelemesi yapılmaktadır
Buna ek olarak beyannamenin ve finansal tabloların onaylanması doğruluğunun da
tasdik edildiği anlamına gelmektedir (Canyaş2006 84)
Tasdik işlemlerinin gerccedilekleşmesi ile Vergi beyannamelerine imza atılması
arasında oumlnemli fark bulunmaktadır Beyannamelerin imzalanması hizmeti şekil
accedilışından yapılan bir işlemdir Uumllkemizde beyannamelerin imzalanması işlemi diğer
uumllkelerde uygulanan şekillerle benzerlik goumlstermektedir Buna ek olarak uumllkemizde
yeminli mali muumlşavirlerin onayladıkları beyannamelerde bulunan bilgilerin doğru
olup olmadığından sorumludurlar Ancak başka uumllkelerde bu tarz sorumluluk soumlz
konusu değildir (Canyaş 2006 85)
Yeminli mali muumlşavirler finansal tabloları beyannameleri ve tasdike konu
olan işlemlerin sonuccedillarını bir rapora bağlarlar Bu rapor yine yeminli mali
muumlşavirlerin uumlccedil oumlrnek olarak duumlzenlenmesiyle sonuccedillanır
Duumlzenlenen tasdik raporlarının iki tanesi ilgili kamu kurum ve kuruluşların
yetkililerine verilir Soumlz konusu rapor ile finansal tablolar ve beyannameler ile
mutabakat uzlaşma sağlanır Bu işlemde yeminli mali muumlşavirlerin sorumluluğu
altındadır Bu raporların birer oumlrneği tasdikin konusu belgelerle beraber yeminli mali
muumlşavirler aracılığıyla doğrudan gelir idaresi başkanlığına verilir (Canyaş 2006 86)
28
17 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları
Meslek mensuplarının kendi iccedillerindeki haksız yarışa engel olunmaması
oumldemelerin yapılmaması gelir duumlzeylerinin duumlşuumlk olması yeni yasal duumlzenlemelere
gerek duyulması asgari uumlcret tarifesi uygulaması iş yuumlklerinin ve buumlrokratik
işlemlerinin yoğunluğu muumlkelleflerle ve stajyerlerle ilgili sıkıntıları ve beyanname
suumlrelerine ilişkin sorunlarının olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr
Muhasebe meslek mensupları toplumda oumlnemli bir vazifeyi yerine
getirdiğinden muhasebe meslek mensuplarının sorunları dikkate alınmalı guumlndeme
getirilmeli ve sorunlarına ilişkin ccediloumlzuumlmler getirilmelidir (Deran vd 2016 86)
Meslek mensuplarının sorunları ile ilgili olarak yapılan araştırmalarda
aşağıdaki gibi sonuccedillara varılmıştır
Kalaycı ve Tekşenrsquoin 2006 yılında yapmış oldukları ccedilalışmada Isparta İli
lsquonde 32 SM19 SMMM1 YMM anket yapılmıştır Anket sonucu varılan sorunlar
şoumlyledir muumlkelleflerinin daha az vergi oumldemesini sağlayan muhasebecinin en sevilen
muhasebeci olarak kabul edilmesi suumlrekli kanunlarda yapılan değişiklikler ucuz
defter tutulması iş yuumlkuuml fazlalığı muhasebe uumlcretinin emeklerinin karşılığından
duumlşuumlk olması muhasebe uumlcretlerinin oumldenmesine sıra gelmemesi olarak tespit
edilmiştir Ccedilalışma sonucunda muhasebe meslek mensuplarının beklentilerine de yer
verilmiştir Muhasebe uumlcretinin aylık olarak oumldenmesi muumlkellefler belgelerini
zamanında getirmesi vergi oumldemelerini muumlkelleflerin kendilerinin yapması mali
konularda muhasebecilerle bağlantılı olunması sahte belge duumlzenlenmemesi ve
kullanılmaması haksız rekabete ccediloumlzuumlm bulunması sosyal aktivitelerin artırılması
kanun değişiklikleri en kısa suumlrede bildirilmesi resmi kurumlarla ilgili karşılaşılan
sorunların ccediloumlzuumlmuumln de odaların yardımcı olması meslek iccedili eğitimin arttırılması
işlem yoğunluğunun azaltılması iccedilin ccedilalışma yapılması adli tatilin olduğu gibi mali
tatilin olması beklentiler arasındadır
Alagoumlz ve Ceranrsquoın 2007 yılında yapmış oldukları ccedilalışmada Konya İlinde
183 SM 167 SMMM 4 YMM ile anket yapılmıştır Anket sonucu varılan muhasebe
meslek mensuplarının sorunları şoumlyledir Muhasebe uumlcretlerinin oumldenmesine sıra
gelmemesi muumlkellef ile bilgi ve belge akışı sorunu muhasebeci seccediliminde objektif
kriterin olmayışı muumlkellefin zorlayıcı oumlnerilerde bulunması suumlre uzatımlarının son
29
guumlnde yapılması ccedilok fazla buumlrokratik suumlreccediller devamlı yeni duumlzenlemelerle birlikte
artan iş yuumlkuuml kamu kurumları ile meslek mensupları arasında iletişimsizlik kamu
kurumlarındaki memurlarla yaşanan problemler yetersiz sayıda memurun ccedilalışması
tespit edilen sorunlardır Muhasebe meslek mensuplarının beklentileri ise otomatik
tahsil sistemi oluşturulmalı haksız rekabet oumlnlenmeli muumlkellefler bilgilendirilmeli
suumlre uzatılmalı erkenden bildirilmeli gibi yanıtlar beklentiler arasında ccedilıkmıştır
Yayla 2007 yılında yapmış olduğu ccedilalışmada Guumlmuumlşhane Ordu Giresun
Trabzon Rize Samsun illerinde SM SMMM olmak uumlzere 172 meslek mensubuna
anket uygulamış fazla mesai yapılması elde edilen kazancın tatmin edici olmaması
sahip olunan mesleki sorumluluk mesleki işlerin ccedileşitliliği mesleğe muumlkellef
tarafından değer verilmemesi beyanname verilme suumlrelerinin ccedilok kısıtlayıcı olması
muhasebe mesleği sorunları arsında sayılmıştır Muhasebe meslek mensuplarının
beklentileri ise kayıt dışı muhasebecilik yapanlara youmlnelik denetimler sıklaştırılmalı
tarife dışı uumlcret uygulamalarının uumlzerine gidilmeli meslek iccedili denetim arttırılmalı
beyanname verilme ve yuumlkuumlmluumlluumlklerin oumldenme suumlresi esnek hale getirilmeli e-
beyanname uygulaması gibi fiziki bağımlılığı azaltan uygulamalar mesleki işlerin
buumltuumlnuumlne sirayet etmeli Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletlerindeki mesleki
standartlar Tuumlrkiyersquoye adapte edilmeli mesleğe giriş sınırlandırılmalı zorlaştırılmalı
mesleğin daha yararlı olduğunun anlaşılmasını sağlamak iccedilin meslek odaları ve
meslek kuruluşları kamuyu ve muumlkellefleri aydınlatmak amacıyla tanıtıcı yayınlar
yapmalı meslek mensuplarının sosyal ve psikolojik youmlnelimleri daha fazla dikkate
alınması gerekliliği meslek mensuplarının talep ve beklentileri arasındadır
Bilen 2008 yılında Erzurum Erzincan Malatya Elazığ Van Kars Bitlis
illerinde ccedilalışma yapmış bu doğrultuda 154 SM 142 SMMM anket uygulamıştır
Ccedilalışmanın sonucunda meslek mensuplarının duumlzenli tahsilat yapamaması
meslektaşların uumlcret tarifesi altında defter tutması mevzuatın sık değişmesi iş
yoğunluğu kayıt dışı korsan ccedilalışanlar kalifiye eleman bulunamaması bazı oumlnemsiz
hataların cezasının buumlyuumlk olması denetim eksikliğinin mesleğin daha ciddi
uygulanmasını engellemesi vergi dairelerinde mesleği bilmeyen elemanların olması
karşılaşılan sorunlar olduğu sonucuna varılmıştır Kayıt dışılık giderilmeli mesleki
saygınlık artırılmalı uumlcretlerde birliktelik sağlanmalı meslektaşlar arasında iletişim
ve dayanışma sağlanmalı muumlkellefler meslek kapsamında bilgilendirilmeli
30
muumlkellefler belge duumlzenini ciddiye almalı oda youmlnetimi sorunlara daha fazla ilgi
goumlstermeli mesleğin oumlnemi topluma anlatılmalı mesleki denetimler artırılmalı
TURMOB daha etkin olmalı mesleki seminerler artırılmalı mali tatil yeniden
duumlzenlenmeli ve Temmuz ayında beyanname verilmeyip Ağustos ayı ile
birleştirilmeli şeklinde oumlnerilerde bulunulmuş meslek mensuplarının beklentilerine
değinilmiştir
Oumlzulucan vd 2010 yılında yapmış oldukları ccedilalışmalarında Tuumlrkiye Geneli
SM 395 SMMM 952 YMM 18 anket uygulamıştır Muhasebe mesleğinin sorunları
olarak uumlcret tatminsizliği muumlkellefler ile muhasebeciler arasındaki guumlven problemi
yaşanması muumlkelleflerin muhasebe sistemlerini oumlnemli goumlrmemeleri muumlkelleflerin
oumldenmesi gereken defter tasdik ve muhasebe uumlcretlerini isteksiz ve geccedil oumldemesi
muumlkelleflerin muhasebe konusunda bilgi sahibi olmamaları muumlkelleflerin kanuna
aykırı olan istekleri muumlkelleflerin kayıtlardaki karışıklıkları mevcut mali tatil
suumlresinin yetersiz olması yoğun buumlrokratik işlemler mevzuatın sık sık değişmesi oumlne
suumlruumllmuumlştuumlr Muhasebe meslek mensuplarının beklentileri ise periyodik meslek
eğitimi artırılmalı mevzuat sadeleştirilmeli ve sık sık değiştirilmesi oumlnlenmeli ulusal
ve uluslararası muhasebe standartlarının uyum iccedilinde ve basit anlaşılabilir konuma
getirilmeli maliye ve vergi dairelerinde uzman kişiler istihdam edilmeli mesleği
yapabilme oumlzelliğine sahip olmadan usulsuumlz olarak ifa edenlere youmlnelik denetim ve
muumleyyideler artırılmalı muhasebe meslek mensuplarının sosyal faaliyet ve psikolojik
destek youmlnleri geliştirilmeli vergi daireleri yenilenmeli alınan uumlcretlerin muhasebe
meslek mensupları arasında tek bir fiyat olarak tahsil edilmesi youmlnuumlnde ccedilalışmalar
yapılmalı kayıt dışı ekonomi ile muumlcadele daha etkin hale getirilmeli meslek
odaları daha fazla etkinleştirilmeli mesleğin ifa edildiği ofislerin fiziki şartlara
uygun ve donanımlı olması iccedilin belli standartlar getirilmeli muumlkellef veya kurumlar
ile meslek mensupları arasındaki sorunların ccediloumlzuumlmuumlnde odalar etkin rol oynamalı
meslek mensupları değişiklikleri(mevzuat kitap dergi vb) takip edebilmesi iccedilin
elektronik ortam sağlanması beklentiler arasında goumlsterilir
Biyan 2012 yılında yapmış olduğu ccedilalışmada Tuumlrkiye Geneli 243 SM 2497
SMMMrsquo ye anket uygulanmıştır Muhasebe meslek mensuplarının karşılaştığı
sorunlar haksız rekabetin olması meslek mensuplarının duumlzenli tahsilat
yapamaması mesleğe duyulan saygının yetersizliği odaların haklarını yeterince
31
savunmaması kanuni duumlzenlemelerin anlaşılır olmaması kendi muumllkiyetinde
olmayan işyerlerinde faaliyet goumlsterilmesi kalifiye eleman sorunu mali tatilden
yeterince yararlanılamaması sorunlar arasındadır Ccedilalışmanın sonunda meslek
mensuplarının beklentileri ve taleplerine değinilmiştir Bunlar haksız rekabet
oumlnlenmeli duumlzenli tahsilat sistemi kurulmalı odalar daha aktif hizmet sunmalı
kanuni duumlzenlemeler daha anlaşılır olmalı kalifiye eleman iccedilin ccedilalışmalar
yapılmasıdır
İbrahimoğlu vd 2014 yılında yapmış oldukları ccedilalışmada Burdur İli 69 SM
29 SMMM 1 YMMrsquoye anket uygulamışlardır Ccedilalışmalar sonucunda muhasebe
meslek mensuplarının sorunları arasında goumlsterilen maddeler şunlardır muumlkelleflere
az vergi oumldemesi ccedilıkaran muhasebeci en iyi muhasebeci olarak goumlruumllmesi kanunlarda
sık sık değişiklik yapılması meslek odası tarafından uygulanan uumlcret tarifesinden
daha ucuza defter tutulması meslekte iş yuumlkuumlnuumln fazla olması alınan uumlcretlerin
emeği karşılamaması muumlkelleflerin muhasebe uumlcretlerini oumldeme noktasında isteksiz
davranması aynı zamanda muhasebe belgelerini tam suumlresinde ve eksik olmadan
getirilmeli vergi oumldemeleri muumlkellefler tarafından yapılmalı muumlkellefler sahte evrak
duumlzenlememeli ve kullanmamalı vergi mevzuatı kolay anlaşılabilir hale getirilmeli
resmi kurumlarla olan iş ilişkilerinde karşılaştıkları sorunların ccediloumlzuumlmuumlne odalar
yardımcı olmalı meslek iccedili eğitimin artırılması muumlkelleflerde sorumluluk bilincinin
oluşturulmasına youmlnelik ccedilalışmalar yapılmalı vergi yargısı daha hızlı karar vermeli
kamuoyunda muhasebe mesleğinin itibarını artırmaya youmlnelik ccedilalışmalar yapılması
beklentiler arasındadır
Oumlztuumlrk ve Şimşek 2017 yılında yapmış oldukları ccedilalışmada Erzurum İlinde 10
SM 72 SMMM ile anket yapmış aşağıdaki sorunlar tespit edilmiştir Alınan uumlcretler
karşısında verilen emeğin yetersiz olması yoğunluk nedeniyle oumlzel hayata zaman
ayrılamaması yetişmiş (kalifiye) eleman bulmakta zorlanılması akademik derslerde
ve mesleğe başlamadan oumlnceki eğitimlerde teorik anlatılması pratiğe oumlnem
verilmemesi muumlkelleflerin evraklarını zamanında ulaştırmaması muhasebe
uumlcretlerinin geccedil oumldenmesi yada hiccedil oumldenmemesi muumlkelleflerin muhasebeciye değer
vermemesi devlet dairelerinde meslek mensubuna karşı oumln yargılı davranış tutumu
meslektaşların haksız rekabet goumlstererek daha ucuza defter tutulması ccedilok sayıda
beyannamenin sıklıkla verilmesi mevzuat yoğunluğu yayımlanan kanun
32
metinlerinin accedilık ve net olmaması Ccedilalışmalarında muhasebe meslek mensuplarının
beklenti ve taleplerine de yer verilmiştir Bunlar ihtiyacı karşılayacak uumlcret politikası
getirilmeli mali tatil uygulaması işlevsel hale getirilmeli zamanında tahsil
gerccedilekleşmeli meslek mensuplarına karşı oumln yargı giderilmeli haksız rekabet
oumlnlenmeli beyanname verilme suumlreleri esnek hale getirilmeli şeklinde yer verilmiştir
Muhasebecilerin muumlkelleflerden Maliye Bakanlığırsquondan ve mesleki
teşkilatlardan beklentileri uumlzerinde durulmuş son zamanlarda yaşanan ekonomik
krizlerden etkilenme duumlzeyleri tespit edilmiştir Muhasebe meslek mensuplarının
mesleklerini icra ederken oumlzel hayatlarından fedakarlık yaptıkları bilinmektedir
Meslek mensuplarının ilk talepleri zamanla yarıştıkları ve iş yuumlkuuml fazlalığı olduğu
yapılacak iyileştirmeler ile bu yuumlkuuml azaltmaya youmlnelik ccedilalışmalar yapılması
olmuştur Araştırma sonuccedillarına goumlre muhasebeciler mevzuatta suumlrekli farklılaştığı
ve bu farklılığı izlemekte guumlccedilluumlk ccedilektiklerini yeni meslek mensuplarının
muhasebecilik uumlcretlerini duumlşuumlrduumlğuuml iş yuumlkuumlnuumln ccedilok olduğu gibi ekonomik
karşılığının da yetersiz olduğunu muumlkelleflerden talep ettikleri doumlkuumlmlerin suumlresinde
kendilerine ulaşmadığı vb yaşanan sıkıntılardandır (Deran vd 2016 15)
Yapılan bu ccedilalışmalar sonucunda ortaya ccedilıkan muhasebe meslek
mensuplarının ortak sorun ve beklentilerini tek bir tabloda oumlzetlemek gerekirse
Tablo 11 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları Ve Beklentileri Sorunları Beklentileri
Suumlrekli Kanunlarda Yapılan Değişiklikler
Muhasebe Uumlcretinin Aylık Olarak Oumldenmesi
Ucuz Defter Tutulması Muumlkelleflerin Belgelerini Zamanında Getirmesi
İş Yuumlkuuml Fazlalığı Vergi Oumldemelerini Muumlkelleflerin Kendilerinin Yapması
Muumlkellef İle Bilgi Ve Belge Akışı Sorunu
Mali Konularda Muhasebecilerle Bağlantılı Olunması
Suumlre Uzatımlarının Son Guumlnde Yapılması
Haksız Rekabete Ccediloumlzuumlm Bulunması
Kamu Kurumlarındaki Memurlarla Yaşanan Problemler
Meslek İccedili Eğitimin Arttırılması
Nitelikli Ara Elaman Bulmada Sıkıntı Yaşandığı Sorunlar
Meslek İccedili Denetim Arttırılması
Muumlkelleflerin Kanuna Aykırı Olan İstekleri
Odalar Daha Aktif Hizmet Sunmalı
33
İKİNCİ BOumlLUumlM
ULUSLARARASI MUHASEBE STANDARTLARI (UMS)
ULUSLARARASI FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI
(UFRS) TUumlRKİYE MUHASEBESTANDARTLARI (TMS)
TUumlRKİYE FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI (TFRS)
21 UFRS Hakkında Genel Bilgiler
Duumlnyada pek ccedilok uumllkelere bakıldığında iki farklı muhasebe standardı
uyguladıkları goumlruumllmektedir
Bunlardan ilkinin Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (UFRS) seti
olduğu soumlylenebilir Finansal Raporlamada kayıtların biccediliminden ziyade iccedileriğin
oumlnemsenerek ilke odaklı olarak uygulanmıştır İkincisi ABD Genel Kabul Goumlrmuumlş
Muhasebe İlkeleri Standart Setidir Gelişmiş veya gelişmekte olan uumllkelerde
uygulanan bu setin oumlzelliği her tuumlrluuml işlem ve faaliyetleri iccedilerisine alarak kural bazlı
olmasıdır (Can 2016 65)
Muhasebe sisteminden elde edilen bilgiler işletme ccedilıkar grupları ve sermaye
piyasası aktoumlrleri accedilısından aynı bilgiyi sağlamalıdır Şirketlerin aynı faaliyetleri aynı
biccedilimde izah edilmeli elde edilen veriler tam guumlvenilir oumlzuumln oumlnceliğine uygun ve
kıyaslanabilir olmalıdır Bunu sağlamak ancak belirli standartlara uygun muhasebe
kayıtlarının oluşturulması ve finansal tabloların hazırlanması ve işletme ccedilıkar
gruplarına ve sermaye piyasasındaki yatırımcılara aktarılmasıyla muumlmkuumlnduumlr
Sermaye piyasasındaki yatırımcılara bilgi verilmesi ldquomuhasebe standartlarınınrdquo
hazırlanması ve hayata geccedilirilmesiyle sağlanacaktır (Uumlstuumlndağ 2000 31)
Muhasebe standartlarının benimsenmesi ve uygulanmasıyla globalleşen
duumlnyada mali bilgilerin guumlvenilirliğini artırmıştır Uluslararası muhasebe
standartlarının sadece oluşturulması yeterli değildir Bu uumllkelerinde kendi ulusal
muhasebe standartlarını uluslararası muhasebe standartlarına uyumlu hale getirmesi
gerekir (Bostancı 2002 72)
1973-2001 yılları arasında standartlar Uluslararası Muhasebe Standartları
Komitesi (IASC-International Accounting StandardsComitee) tarafından
34
hazırlanmaktaydı Uluslararası Muhasebe Standartları (IAS-International Accountng
Standards) adı ile yayınlanmaktaydı 2001 yılında IASC Uluslararası Muhasebe
Standartları Kurulu (IASBndashInternational Accounting Standards Board) şeklinde
değişti ve standartlar Uluslararası Standart adını alarak yayınlanmaya başlamıştır
(Hasanov 2018 50)
UFRS uumllkelere ait standartların aksine kurallar olmadan ilkeler uumlzerine
kurulmuştur Duumlnyaya bakıldığında bu ilkelere goumlre hazırlanan finansal tablolar
şeffaflığı arttırdığı iccedilin başka bir deyişle guumlven ortamı yarattığı iccedilin ilgi goumlrmektedir
Bundan dolayı uluslararası piyasada iş yapmayı hedefleyen kurum veya kuruluşlar
finansal raporlarını bu bağlamda hazırlaması gerektiğinin farkındadırlar
UFRSrsquoye goumlre raporlama yapan kurum ve kuruluşlar finansal durum tablosu
(bilanccedilo) kapsamlı gelir tablosu (gelir tablosu) oumlz kaynak değişim tablosu nakit
akış tablosu ve dipnotları hazırlamak zorundadırlar (Atmaca ve Ccedilelenk 2011 110)
UFRSrsquoye goumlre raporlama yapacak işletmeler iccedilin kavramsal ccedilerccedilevede bilgi
kullanıcıları temel ve ikincil bilgi kullanıcısı olarak ayrılmıştır Temel bilgi
kullanıcıları işletmeye yatırım ve işletmeye borccedil verenler olarak nitelendirilmiştir
Eğer bu iki kesimin bilgi ihtiyacı sayılan raporlarla karşılanabiliyorsa diğer
kesimlerin de bilgi ihtiyacının karşılanacağı beklenmektedir
Finansal Raporlama Standartları (IFRS-International Financial Reporting)
Finansal tablo ve raporlar kullanıcılarına isabetli karar alma suumlreci iccedilin faydalandığı
goumlstergelerdir Kullanıcılarına ihtiyacı olan bilgiyi sunabilmek iccedilin duumlzenli
muhasebe uygulamaları iccedilin gereklidir (Hasanov 2018 69)
211 Muhasebe Standartlarının Tanımı
Muhasebe standartları gerek muhasebe kayıtlarında gerekse finansal tablo
raporlarında işletmeler arasındaki uygulamadan kaynaklanan farklılıkları asgari
duumlzeye indiren duumlzenlemelerdir (Şenol 2005 2)
Muhasebe standartları ilgililerinin ihtiyaccedil duyduğu işletme sonuccedillarını doğru
tarafsız tam kıyaslanabilir guumlvenilir ve anlaşılabilir olarak yansıtan mali tabloların
hazırlanmasında uyulması gereken kurallar buumltuumlnuumlduumlr (Bostancı 2002 72)
35
Uluslararası Muhasebe Standartları mali bilginin finansal tablo kullanıcılarına
aktarılmasında ccedilok sayıda seccedilenek sunan uluslararası raporlamaya imkan sağlayan
işletmelere karar alma suumlreccedillerinde en uygun planlama ve programı seccedilme imkanı
sunan ilke ve kurallar buumltuumlnuumlduumlr Diğer bir ifadeyle uluslararası muhasebe standardı
ccedilok uluslu şirketlerin yıl sonu mali tablolarının hazırlanmasında doumlnem sonu
değerleme işlemlerinde bir birlik sağlamak amacıyla oluşturulan uygulanan
standartlardır (Atmaca ve Ccedilelenk 2011 114)
UFRS kuumlresel bazda karşılaştırma ve değerlendirme yapmaya imkan veren
en doğru ve guumlvenilir verinin elde edilmesi iccedilin oluşturulan ilke ve kurallar
buumltuumlnuumlduumlr (İbiş ve Oumlzkan 2006 27)
Uluslararası muhasebe standartları farklı uumllkelerdeki şirketlerin birbirlerine
ait olan mali tablolarını kıyaslayabilmesine ve değerlendirme yapmasına imlan
sağlayan duumlzenlemeler olarak tanımlanmıştır Uluslararası muhasebe standartları
mali tabloların hazırlanmasında ve sunumunda emredici kurallardan ziyade ilkeler
ve kurallarla youmlnlendirmeler yapmaktadır (Kahraman 2016 27)
212 Muhasebe Standartlarını Gerektiren Gelişmeler
Uluslararası duumlzeyde muhasebe standartları ilk kez 1959 yılında Jacob
Kraayenhof tarafından yayımlanan bir makalede ifade edilmiştir Bu sahada dikkat
ccedileken ikinci adım ise ABD Birleşik Krallık ve Kanada kendi aralarındaki muhasebe
işlemlerinden kaynaklanan ve birbirinden ayrılan noktaları ortadan kaldırmak uumlzere
1966 yılında Uluslararası Muhasebeciler Ccedilalışma Grubursquonun kurulmasıdır (Bayazıtlı
vd 2015 4)
Kuumlreselleşen duumlnyada ekonominin sınır oumltesi boyutlara ulaşmasıyla uumllke
ekonomileri birbirine bağlamıştır Mali tabloların duumlzenlenmesinde ve
raporlanmasında tek bir muhasebe dilini kullanmak zorunlu hale gelmiştir (Kocamaz
2012 106) Bu sebeple mali tablolarda ki verilerin doğru anlaşılır tarafsız
kıyaslanabilir eksiksiz olması iccedilin tuumlm duumlnya tarafından uygulanan ve kabul edilen
muhasebe standart ve ilkelerin uygulanması ihtiyacını doğurmuş ve muhasebe de
ldquoortak bir muhasebe dilirdquo oluşturulmasını guumlndeme getirmiştir (Akdoğan 2007 101)
36
Etkisi kuumlresel ccedilapta hissedilen bazı koumltuuml tecruumlbeler de standardize edilmiş
finansal raporlama sistemine olan ihtiyacın doğmasında oumlnemli bir etken olmuştur
Oumlrnek verecek olursak 1997ndash1998 yılları arasında Asya uumllkelerini etkileyen buhran
ve 2000 2001 ve 2002rsquode Amerikarsquoda oumlnemli halka accedilık şirketlerden Enron World
Com Arthur Andersen Adelphi Communications gibi prestijli şirketlerdeki mali
raporlamada yapılan usulsuumlzluumlkler yatırımcıların sermaye piyasalarına olan
guumlvenlerini kaybolmasına sebep olmuştur Mali tabloların raporlanması iccedilin yuumlksek
kalitede ve tam bir set olarak uluslararası muhasebe standartlarına olan gereksinimi
artırmıştır Muhasebe uygulamasındaki farklılıklar uumllkelerin bulundukları boumllgedeki
ekonomik siyasal ve sosyal ilişkilerden de kaynaklanabilmektedir Finansal tablolar
duumlzenlenirken ve kullanıcılar tarafında yorumlanırken ccedileşitli farklılıklara aynı
zamanda bu farklılıktan kaynaklanan yanlış anlaşılmalara sebep olmaktadır
Muhasebe uygulamalarında teknik kavramsal ve kuumlltuumlrel farklılıklar bu durumun
temel nedenidir (Uumllkuuml 2008 56)
Avrupa Komisyonursquonun 2002 yılında UMSUFRSrsquo lere uygun finansal
tabloların hazırlanmasında Avrupa Birliği iccedilerisindeki halka accedilık şirketlere uyma
zorunluluğu getirmiştir UMSUFRSrsquoye ihtiyaccedil duyulmasının nedenlerini şoumlyle
oumlzetlenebilir (Hatipoğlu 2009 19)
bull Uluslararası finansal piyasaların gelişmesi
bull Uluslararası firmaların var olması
bull Sermaye piyasalarının gelişmesi
bull Kuumlreselleşme olgusunun gereği
bull İşletmelerin duumlnyaya accedilılabilmelerinin gereği
bull Muhasebe uygulamaları ve bağımsız denetim esnasında fark edilen
usulsuumlzluumlklerin tespit edilmesi
bull Ccedilok uluslu şirketlerin her uumllke uygulamasının farklı olması sebebi ile
karşılaştıkları sorunların giderilmesi iccedilin
bull Finansal piyasalarda fon sağlamak iccedilin ortak bir muhasebe dilinin
kullanılması gereği
37
bull Doğru tam oumlzuumln oumlnceliğine uygun accedilık ve kıyaslanabilir mali tabloların
hazırlanması gereğidir
UMSUFRSrsquodan istenen yararların elde edilmesi muhasebe standartlarına
uygun duumlzenlenmiş mali tabloların doğru bir biccedilimde uygulanmasına bağlıdır
Dolayısıyla standartları uygularken ortaya ccedilıkan problemler goumlz oumlnuumlnde
bulundurulduğunda bu problemlerin hem raporların duumlzenlenmesinde hem de
raporların kullanılmasıyla ilgili olduğu anlaşılmaktadır Muhasebe standartlarının
aslında muhasebe kayıtlarına ait olmadığını doğrudan raporlamayla ilgili olduğu
ifade edilebilir Finansal raporların kapsamını ve biccedilimini temelde raporlamadaki
standartlaşma değiştirmişti Son zamanlara değin ldquomuhasebe standartlarırdquo olarak
duumlzenlenen bu standartlar artık ldquofinansal raporlama standartlarırdquo ismiyle
yayımlanıyor olması temelde finansal raporlamaya vurgu yapmanın bir goumlstergesidir
(Oumlzkan ve Acar 2010 53)
Duumlnya genelinde devletler muhasebe sistemlerinde meydana gelen
ccedileşitlilikleri ortadan kaldırmak iccedilin muhasebede standartlaşma ccedilalışmaları
yapmaktadırlar Farklı uumllkelerde uygulanan muhasebe standartlarındaki farklılık
bull Elde edilen finansal sonuccedilların kıyaslanmasını zorlaştırmakta
bull Sermaye piyasalarında fon toplama suumlrecine mani oluşturmakta
bull Uluslararası şirketlerin mal alıp satarken sıkıntı yaşamasına sebep
olmaktadır
Yukarıda belirtilen olumsuzlukların giderilmesi ulusal muhasebe
standartlarının birbiriyle uyumlu hale getirilmesi duumlnya genelinde ortak muhasebe
standartlarının uygulanması gerekliliğini ortaya koymaktadır (Oumlzkan ve Acar 2010
58)
Finansal bilgi kullanıcıları iccedilin hazırlanan raporların gerccedilek guumlvenilir ve
kıyaslanabilir bilgi uumlretmesi aynı oumlzellikteki olayları aynı şekilde değerlendirilmesi
en oumlnemli hedeftir Bunun gerccedilekleşebilmesi iccedilin duumlnyada buumltuumln kullanıcılar
tarafından anlaşılabilecek şekilde mali tablo ve finansal raporların hazırlanması
gerekmektedir
38
Finansal bilgilerin raporlanması dışında standartlar aynı zamanda ait olduğu
uumllkelerin birbirileri arasında sistematik olarak uyumlaştırmayı sağlamayı
amaccedillamaktır Bulundukları uumllke sınırları dışında yatırım yapan bazı şirketler farklı
olan ve bazı durumları ccedilelişen ulusal standartlar karşısında zorlandıkları
goumlruumllmektedir
213 Muhasebe Standartlarırsquonın Amaccedilları
Kuumlreselleşen duumlnya ile birlikte şirketler finansal kaynak gereksinimlerini
uluslararası yatırımcılardan karşılamak istemeleri finansal tabloları uluslararası
duumlzeyde kıyaslama isteği ve şirketlerin ccedilok uluslu şirketler olmak istemesi gibi
sonuccedilları guumln yuumlzuumlne ccedilıkarmıştır Bu nedenle şirketler finansal bilgi ihtiyaccedillarını
karşılamak iccedilin yeterli tam doğru guumlvenilir finansal tablolara ihtiyacı gittikccedile oumlnem
kazanmıştır Fakat her uumllkenin ulusal muhasebe prensipleri ve muhasebe
politikalarının diğerlerinden farklı olması yasal proseduumlrlerinin farklı olması sonucu
uluslararası seviyede mali tabloların duumlzenlenmesini zorunlu hale getirmiş buumltuumln bu
sonuccedillar uluslararası muhasebe standartlarına uygun muhasebe ve denetim
uygulamalarına geccedililmesinin oumlnemini arttırmıştır (Usta2007 15)
Finansal tablolar hazırlandığı zaman UFRSrsquoyi dikkate almamak nitelik ve
nicelik bakımından yetersizlik sebebiyle yanlış değerlendirmelere ve kararlara yol
accedilabilir (Şensoy 2013 7)
Uluslararası ticaret yapan işletmelerin kıyaslanması hem de finansal
tabloların karşılaştırılması ancak ortak bir dil kullanılarak sağlanmış olur
Muhasebe standartlarının oluşturulma amaccedillarını aşağıdaki gibi sıralamak
muumlmkuumlnduumlr
bull Uygulamadaki farklılıklara son vermek muhasebe uygulamalarında
tekduumlzeni oluşturmak
bull Mali tabloların herkes tarafından anlaşılacak şekilde accedilık uygun
anlaşılabilir taraf olmaksızın ve kıyaslanabilir olmasını sağlamak
bull İşletmeyle ilgili kişi ve kurumların doğru değerlendirme yaparak doğru
kararlar vermesini sağlamak
39
bull Uluslararası piyasalarda ortak dil kullanarak bilgi uumlretimi ve uumlretilen
bilgiyi sunulması esnasında kolaylık sağlamak
bull Ccedilok uluslu işletmelerin tek bir standarda goumlre işlem yapmasını sağlayarak
farklılıktan dolayı ccedilıkabilecek sorunların oumlnuumlne geccedilmektedir
Kaydetme ve sınıflandırma gibi ccedileşitli muhasebe faaliyetlerinin anlaşılması
ve yorumlanmasını kolaylaştırmak iccedilin uluslararası standartlaşmaya ihtiyaccedil
duyulmaktadır (Usta 2007 15)
214 Muhasebe Standartlarının Fayda Ve Sakıncaları
Kuumlresel her alanda kullanılabilecek finansal raporlama standartları setinin
oluşturulmasının sağladığı faydalar şoumlyledir
bull Farklı muhasebe uygulamalarını kullanan şirketler arasında ek maliyet
oluşacağından bu durum standartlarla ortadan kaldırılacaktır
bull Yurtdışı ortakları şirketlerin ortak finansal tablolarını duumlzeltmeye gerek
kalmayacak
bull Artan yuumlksek faiz maliyetleri yatırımcılar ve borccedil verenler accedilısından risk
oluşturduğundan bu riski ortadan kaldıracaktır
bull Uluslararası işlem yapan şirketler fon toplamak veya borccedillanma yapmak
istediklerinde finansal tablolarını ilgili uumllkenin anlayabileceği şekilde
duumlzenlemesi yani ilgili uumllke uygulamasına doumlnuumlşme zorunluluğu da
ortadan kalkacaktır
bull Ekonomik alanda yapılacak işbirliklerinin oumlnuumlndeki bir takım engeller
engel ortadan kalkmış olacaktır
Yukarıda belirtilen faydalar dışında uluslararası muhasebe standartlarının
olumsuz yanları da bulunmaktadır
Uluslararası muhasebe standartlarının uygulanmasıyla duumlnyada tek tip
muhasebe standartlarının oluşturulması amaccedillanmaktadır Muhasebe standartlarının
tek duumlze olması bazı bilim adamları tarafından olumsuz karşılanmaktadır Tek
duumlzenin olumsuz yanı muhasebenin sert otoriteye dayanarak gelişemeyeceği eğer
tek bir otorite tarafından belirlenirse ccedilok sayıda standart oluşturulması gerektiği
40
goumlsterilmektedir Buna alternatif ise standartların birkaccedil standart geliştiricisi
tarafından sunulması ve bunlardan en uygun olanının ise işletmeler tarafından
seccedililmesidir Başka bir eleştiri standartların yaptırım guumlcuumlnuumln olmaması ve sadece
yol goumlsterici mahiyette olmasıdır (Hikmet 2001 71)
Standartların hayata geccedilirilmesini guumlccedilleştiren vergi muhasebesi anlayışını
kabul eden uumllkelerde muhasebe standartları vergi duumlzenlemeleri iccedilinde yer
almamıştır Bu nedenle uygulamada bir mecburiyet olmadığından standartların
hayata geccedilirilmesi guumlccedilleşmiştir (Guumlcenme 2003 27)
Eleştirilere rağmen muhasebe standartları devletler ve işletmeler tarafından
olumlu karşılanmakta ve uygulanmaktadır
22 Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarının Ortaya Ccedilıkışı
Kuumlreselleşen duumlnyada sadece ulusal standartlara goumlre muhasebe ve raporlama
sisteminin yetersiz kaldığı duumlşuumlnuumllmektedir (Nuriyev2009 36)
1959 yılında ilk defa Buumlyuumlk Avrupa Serbest Muhasebeciler kurumunun
uumlyelerinden Jacob Kraayenhof Uluslararası Muhasebe Standartlarının ccedilalışmalarına
başlanması gerektiğini ileri suumlrmuumlştuumlr Avrupa Birliğine muhasebe sistemleriyle ilgili
bilgi vermek iccedilin ise 1961 yılında Groupedrsquo Etudes kurulmuştur Kanada İngiltere
ve ABDrsquonin profesyonel enstituumlleri tarafından 1966 yılında Muhasebeciler
Uluslararası Eğitim Grubu (AISG-Accountants International Study Group)
oluşturulmuştur Adı geccedilen kuruluşlarla birlikte muhasebeyle ilgili ilk uluslararası
kuruluşlar yapılandırılmaya başlanmıştır (Nuriyev2009 36)
20yuumlzyılın sonunda Uzak Doğu Asya Latin Amerika ve ABD ve Avrupa
Birliğirsquonde başlayan ekonomik durgunluk kısa suumlrede gelişmekte olan ekonomileri
de etkilemiş ve finansal oumllccediluumlm muhasebe alanında karşılaştırıla bilirlik ve gerccedilek
durumun yansıtıla bilirliği uluslararası faaliyet goumlsteren işletmelerin en oumlnemli ortak
ihtiyacı haline gelmiştir (Başaran 2008 156)
Yakınsamanın gerccedilekleşmesi halinde Amerikan sermaye piyasalarında
menkul kıymetleri işlem goumlren Avrupa Birliği uumllkelerindeki şirketler finansal
raporların Amerikan Muhasebe Standartları accedilısından yeniden duumlzenlemek
mecburiyetinde kalmayacak bununla birlikte işletmenin sermaye piyasası borsasına
41
girişindeki zorluklar ve maliyetler azalacaktır Enron ve benzeri skandallar ile
birlikte UFRSrsquonin finansal piyasaların gerccedilek guumlvenilir ve doğru işlemesi accedilısından
ne derece oumlnemli olduğu daha iyi anlaşılmıştır (Yalkın 2003 45)
23 UFRSrsquonin Belirlenmesinde Etkisi Olan Kuruluşlar
Uluslararası muhasebe ve finansal raporlama standartları ile ilgili alanda
duumlnyada birccedilok kurum veya kuruluş faaliyet goumlstermektedir UFRS ile ilgili
ccedilalışmalar yapan muhasebe ve finansal raporlama standartlarının oluşturulması
duumlzenlenmesi ve onların kullanımına yardımcı olan bazı oumlrguumltler
bull Uluslararası Muhasebe Standartları Kurumu
bull Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu
bull Menkul Kıymetler Borsaları Uluslararası Oumlrguumltuuml
bull Avrupa Birliği
bull Amerikan Finansal Muhasebe Standartları Kurulursquodur
bull Basel Kurulu
bull Birleşmiş Milletler
bull Ekonomik İş Birliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml
bull Duumlnya Bankası ve Uluslararası Para Fonu
231 Uluslararası Muhasebe Standartları Kurumu
1960rsquolı yıllarda Uluslararası Muhasebe Standartlarırsquonın duumlzenlenmesi
hususunda ilk muumlzakereler başlanmıştır Burumun bir oumlrguumlt aracılığıyla
gerccedilekleştirilmesi adına yapılan ilk adım Sydneyrsquode Ekim 1972rsquode 10 Duumlnya
Muhasebe Kongresinde goumlruumlşuumllmuumlştuumlr (Başpınar2005 53) Goumlruumlşme sonucunda elde
edilen somut verilere goumlre İngiltere Galler ve ABD tarafından Muhasebecilerin
Uluslararası Ccedilalışma Grubu (AISG) kurulmuştur Bu tavsiye uzun suumlrmeden
1973rsquode gerccedilekleşmiş Kanada Fransa Avustralya Almanya İngiltere Japonya
İrlanda Meksika ve ABDrsquodeki uzmanlaşmış muhasebe oumlrguumltlerinin yaptığı bir
anlaşmayla Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesi (IASC) kurulmuştur (Bekccedili
ve Oumlzdemir 2006 145)
42
IASCrsquonin Uluslararası Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarırsquona
youmlnelik faaliyetleri Uluslararası Sermaye Piyasaları Komisyonları Oumlrguumltuuml (IOSCO)
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml (OECD) Duumlnya Bankası Birleşmiş
Milletler ve Avrupa Birliği gibi oumlrguumltler tarafından desteklenmekte uyumlaştırma
faaliyetleri devam etmektedir Tuumlrkiyersquode bu komiteye destek veren kuruluşlar
olarak IASCrsquoye 1974 yılında uumlye olan Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği
(TMUD) ve 1994rsquote uumlye olan Tuumlrkiye Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler ve
Yeminli Mali Muumlşavirler Odaları Birliği ve (TUumlRMOB) goumlsterilebilir (Cavlak 2015
81)
Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesirsquonin kuruluş amacı denetlenmiş
finansal tabloların hazırlanmasında uygulanacak muhasebe standartlarını kamu
yararına uygun olarak duumlzenlemek ve bu standartların buumltuumln uumllkelerce kabul
edilmesini ve uygulanmasını sağlamaktır (Savun 2014 8) Uluslararası muhasebe
Standartları Komitesi her uumllkenin muhasebe standardı oluşturucusu ile ccedilalışmalar
yaparak duumlnya ccedilapında muhasebe standartlarını birbiriyle uyumlu hale getirmeyi
amaccedillamaktaydı (Parlakkaya 2004 123)
Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesirsquonin (IASC) diğer amaccedilları ise
mali tabloların duumlzenlenmesinde ve sunumunda esas alınacak standartları daha iyi
duruma getirmek geliştirilen standartları yayımlamak bu standartlarında duumlnyada
benimsenmesini sağlamaktır Aynı zamanda duumlzenlemeleri geliştirerek uluslararası
uyumu sağlamak hususunda ccedilalışma yapmaktır (Uumlstuumlndağ 2000 46)
Komitenin kuruluş yasasındaki anlaşmaya goumlre uumlyeler aşağıdaki
yuumlkuumlmluumlluumlkleri uumlstlenme konusunda anlaşmışlardır
bull Komitenin ccedilıkardığı standartları desteklemek
bull Yayımlanan bu standartlara hazırlanan mali tabloların uygun olmasını
sağlamak eğer uyumsuzluk olması durumunda uyumsuzluğun derecesini
mali tablolarda belirtilmesi sağlamak uluslararası muhasebe standartlarına
uyulması hususunda menkul kıymet borsa goumlrevlilerini inandırmak
bull İnceleme sırasında mali tabloların standartlara goumlre hazırlanıp
hazırlanmadığı konusunda denetccedilileri bu hususta kesin yargıya varmalarını
sağlamak
43
bull Uluslararası muhasebe standartlarına mali tablolarda uyulmadığı hallerde
mali tablolarda accedilıklanmaması durumunda denetccedililerin bunu raporlarında
belirtmelerini sağlamak (Akguumln 2007 86)
2001 yılına kadar IASC tarafından standartlar Uluslararası Muhasebe
Standartları (IAS-International Accountng Standards) adı ile yayınlamaktaydı 2001
yılında IASC yerini Uluslararası Muhasebe Standartları Kuruluna (IASBndash
International Accounting Standards Board) bırakmış ve standartlar Uluslararası
Finansal Raporlama Standartları (IFRS-International Financial Reporting Standards )
adı ile yayınlanmaya başlamıştır
Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu duumlnya genelinde muhasebe
standartlarını birbirine yakınlaştırmayı temel amaccedil edindiği iccedilin ulusal muhasebe
standardı belirleyicileri ile birlikte ccedilalışmalar yapmıştır IASBrsquoın finansal raporlama
ve muhasebe standartlarının kullanıcıları tarafından oumlnemli derecede ilgi goumlrmesini
kurulun hazırladığı standartların duumlnyada birccedilok yerde uygulanabilecek şekilde basit
ve anlaşılabilir olduğu ile accedilıklayabiliriz (Akdoğan 2006 56)
232 Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu
Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (IFAC-International Federation of
Accountants) 1977rsquode kurulmuştur Muhasebede etik eğitim problemleri ve aynı
zamanda denetimle ilgili konularla ilgilenmektedir Federasyonda bulunan bireyler
120 uumllkeden 160 uumlyesi ile 25 milyon bireyi temsil etmektedirler IFAC kamuya
yarar sağlayacak profesyonel ve nitelikli standartlar geliştirmeyi ulusal ve
uluslararası standartlar arasında yakınsamayı amaccedillamaktadır Yerel muhasebe
oumlrguumltleri huumlkuumlmetler standart koyucu kurumlar ve duumlzenleyici kurumlarla disiplinli
ccedilalışmalar yaparak sorumluluk aldığı bu gibi vazifelerde başarı olmalarına olanak
sağlar Uumlyeler arasında ortak goumlrev dağılımı ilerleterek global bir mali mimari
yaratmayı hedeflemektedir (Karapınar 2013 142)
IFACrsquoın doumlrt oumlnemli standart kurulu vardır (Nuriyev2009 47)
bull Uluslararası Muhasebe Eğitimi Standartları Kurulu
bull Uluslararası Denetim ve Sigorta Standartları Kurulu
bull Uluslararası Muhasebeciler Etik Standartları Kurulu
44
bull Uluslararası Kamu Sektoumlruuml Muhasebe Standartları Kurulu
233 Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Oumlrguumltuuml
Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Oumlrguumltuuml (IOSCO) 1983 yılında
kurulmasının amacı halka sunulan işlemlerini ve uluslararası sermaye piyasalarının
ccedilalışmalarını arttırmaktır (Alpay 201420) IOSCO global standart oluşturucu olarak
duumlnyada benimsenmiş bir kuruluştur (Ccedilelik 2013 30) ABDrsquodeki Sermaye Piyasaları
Komisyonu İngilterersquodeki Finansal Kurumlar Otoritesi Tuumlrkiyersquodeki Sermaye
Piyasası Kurulu ve 177 uumlyeden oluşan IOSCO uumllkelerin menkul kıymet hazırlama
kurumlarının uluslararası temsilcisidir (Şahin 2010 11)
1983 yılında kurulan Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Oumlrguumltuuml
(IOSCO-International Organization of Securities Commisions) menkul kıymet
sektoumlruuml iccedilin global bir standart tayin edici olarak kabul edilir (Ccedilelik 2013 30)
Kuumlreselleşen sermaye piyasalarının etkisiyle 1990rsquolı yıllarda menkul kıymet
işlemleri uluslararası boyut kazanmış menkul kıymet ihraccedilccedilıları birccedilok uumllkede
menkul kıymet alım satımı yapmaktadır Birden fazla borsaya kote olmuş
işletmelerin sayısı gitgide artmaktadır IOSCO uluslararası muhasebe standartlarının
oluşturulmasında elliye yakın uumllkenin sermaye piyasalarındaki standart oluşturucu
kurumlar aracılığıyla duumlnyada etkin bir kurum olmuştur (Uumlstuumlndağ 2000 51-52)
IOSCO uumlyeleri arasında kaliteli bilgi akışı sağlamak sermaye
piyasalarındaki duumlzenleyicidenetleyici otoritelerin ilgi alanları kapsamında
eşguumlduumlm sağlamak sermaye piyasalarının resmi yapısına ait ortak uluslararası
standartlar duumlzenlemek amacıyla oluşturulan kurumdur (İbiş ve Akarccedilay 2003 2)
IOSCO ulusal muhasebe standartları komiteleri dışında kalan standart
duumlzenleme suumlreci iccedilerisinde youmlnettiği tartışmalar neticesinde elde ettiği tesir etmesi
accedilısından ccedilok ayrı bir pozisyona sahiptir (Uysal 2006 93)
IOSCO en oumlnemli ccedilalışmalarını uumlccedil komite (Teknik Komite Yuumlruumltme
Komitesi ve Gelişmekte Olan Piyasalar Komitesi) aracılığıyla yuumlruumltmektedir
Gelişmekte Olan Piyasalar Komitesirsquonin amacı gelişen piyasaların etkinliğini
artırmak iccedilin ilkeler oluşturmak ve bilgi akışını sağlamaktır IOSCOrsquonun ana
duumlzenleyici komitesi olan Yuumlruumltme Komitesine bağlı iki profesyonel kuruldan
45
oluşur Duumlnyarsquonın en hacimli ve gelişmiş uluslararası niteliğe sahip piyasalarını
duumlzenleyen 15 duumlzenleyici kurum olan Teknik Komitersquodir(Technical Committee) Bu
Kurul uluslararası menkul kıymetler ve vadeli işlemlere doumlnuumlk youmlnetmeliklere ait
oumlnemli konularda ve bu konulara ait uygulamalara doumlnuumlk verilecek tepkilerin
incelenmesini amaccedillamaktadır Bu kapsamda Kurul duumlnyadaki sermaye
piyasalarında uygulama esnasında sık karşılaşılan problemler ve gereksinimleri takip
ederek bu hususlarda raporlar hazırlamakta ve standart duumlzenleyici kurumlarca takip
edilecek prensipler geliştirmektir Yuumlruumltme Komitesirsquonin amacı Kurulun amaccedillarını
yerine getirilmesi iccedilin gerekli duumlzenlemeler yaparak başkanlar komitesinin
programına alır icra organıdır (Hatipoğlu 2009 49)
1993rsquote yerel ve kuumlresel bazda menkul kıymet alım satımında işletmelerin
mali tablolarının hazırlanmasında uyulacak kuralları goumlsteren muhasebe
standartlarının tespit edildiği bir liste uumlzerinde IOSCO ile IASB fikir birliğine
varmıştır 1993 senesindeki anlaşmadan sonra taraflar arasında gerccedilekleştirilen
goumlruumlşmeler neticesinde 1995 senesinde uluslararası menkul kıymet alım satımında
temel alınan muhasebe standartlarının belirlenmesine youmlnelik anlaştıkları goumlruumlluumlr
(Dalkılıccedil 2008 29)
IASB tarafından uluslararası menkul kıymet alım satım işlemlerinde uyulması
gereken muhasebe standartlarının tamamını IOSCO Mayıs 2000rsquode tarihinde
onaylamıştır IOSCO uumlye uumllkelerin uluslararası muhasebe standartlarını uygulaması
iccedilin 2005 yılında tavsiye kararı aldı UFRS kıyaslanabilir ulusal ve uluslararası
finansal raporlamanın yapılabilmesi iccedilin asıl dayanak olmuştur IFRSrsquoyi gittikccedile
oumlnemli kılan ve uluslararası muhasebe seti olarak uygulanmasının en oumlnemli
nedenlerinden biri de IOSCO uluslararası boyutlarda kote edilen halka accedilık
ccedilokuluslu şirketlerin IFRSrsquoyi kullanmalarına youmlnelik verdiği tavsiyelerdir (Ccedilelik
2013 31)
234 Avrupa Birliği
Avrupa Birliği tarafından uumlyeliğe sahip uumllkelerde muhasebe ve denetimle
ilgili konularda ortak uygulamalar iccedilin ldquoDirektiflerYoumlnergelerrdquo başlığı altında
değişiklikler hazırlanmıştır Bu değişikliklerin uygulamaya konulmasını uumlye
46
uumllkelerin kendilerine verilen belirli bir zaman sonunda gerccedilekleştirmesi
gerekmektedir
AB Komisyonursquonun 1995rsquote yayımlamış olduğu bir belge ile ABrsquonin
direktiflerinin yetersiz olduğu fikri resmi olarak onaylanmıştır Bu raporda doumlrt ve
yedinci youmlnergelerin uumlye uumllkelerdeki değişik muhasebe geleneklerinin korunmasına
izin verdiği fakat aynı zamanda karşılaştırılabilir finansal raporlar hazırlanması
konusunda oumlnemli katkılarının olduğu belirtilmiştir Ancak aynı raporda AB
şirketleri iccedilin en acil konunun bu şirketlerin youmlnergelere dayanan ulusal yasalarına
goumlre hazırlanmış oldukları finansal raporların uluslararası sermaye piyasalarında
kabul goumlrmemesi olduğu belirtilmektedir Diğer oumlnemli problem ise youmlnergelerin pek
ccedilok seccedileneği barındırmakta olması ve yuumlruumlrluumlğe girdikleri tarihten sonra ortaya ccedilıkan
veya oumlnemi artan bir dizi konusunu iccedilermemesi oumlnemli bir sorundur (Sakin 2003
16)
Bu nedenle AB 1995rsquote muhasebe duumlzenlemeleri konusunda bir tebliğ
yayımlayarak beş ccediloumlzuumlm sunmuştur Bunlar
1Ccedilok uluslu Avrupa firmalarını Muhasebe Direktiflerine dacirchil etmemek ve
bu firmaları muhasebe standartları konusunda zorunlu tutmamak
2 Varolan Muhasebe Direktiflerini revize etmek
3 Avrupa Muhasebe Standartları Kurulursquonu kurmak
4 Muhasebe Standartlarını tanıma konusunda Amerika ile ahit imzalamak
5 Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulursquona uumlye olmak (Dalkılıccedil 2008
31)
Avrupa Komisyonu 2000 yılında halka arz edilen işletmeleri 2005rsquote ise
uluslararası piyasada işlem goumlren ve borsaya kote olmuş şirketleri ki buna bankalar
ve sigorta firmaları dahil konsolide finansal tablolarını UFRSrsquona uygun
duumlzenlenmesini zorunlu kılmıştır Avrupa Parlamentosu bu uygulamayı Mart
2002rsquode onamıştır ve Eyluumll 2002 yılında uygulamayı yayımlamıştır ABrsquone bağlı
7000 yakın işletme ve bu işletmelerin ortakları ve iştirakleri ile Uluslararası Finansal
Raporlama standartlarını uygulamaya başlamıştır Uumlye uumllkeler bu sorumluluğu
47
uygulama konusunda buumltuumln işletmelerini dahil etme konusunda mecburi
tutulmamıştır (İbiş ve Oumlzkan 2006 31)
Avrupa Birliğirsquonin Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarını uygun
muhasebe kayıtları ve finansal tablo duumlzenlemesinin gayesinden biri de accedilıklığı ve
kıyaslanabilirliği artırarak sermaye piyasasının gelişimine kolaylık sağlamaktır
(Karkacıer 2009 14)
Aralık 2008rsquode Avrupa Komisyonursquonun (European Commission) aldığı
karara goumlre sadece ABD Japonya Hindistan Ccedilin Kanada Guumlney Kore uumllkelerinin
ulusal muhasebe standartlarının Avrupa Birliğirsquonin kabul etmiş olduğu
UMSUFRSrsquolere (IASIFRS) denk olduğu (equivalence) kararı alınmıştır Avrupa
Birliği iccedilerisinde duumlzenlenmiş piyasalarda menkul kıymet ihraccedil etmek isteyen uumllkeler
2009 yılından itibaren ya Avrupa Birliğinin kabul etmiş olduğu UMSUFRSrsquolere
yada IASB tarafından yayınlanmış UMSUFRSrsquoleri (IASIFRS) kullanmak
zorundadırlar (Hatipoğlu 2009 47)
235 Amerikan Finansal Muhasebe Standartları Kurulu
ABDrsquode Menkul Kıymetler Borsası Komisyonu muhasebe standartlarını
belirlemede yetkili organ iken bu yetki yerini muhasebe teşkilatlarına bırakmıştır
Muhasebe standartları oluşturul iken birccedilok kurum ve kuruluş destek vermiştir
ABDrsquode bu alanda en ccedilok desteği Amerikan Sertifikalı Kamu Muhasebecileri Birliği
vermiştir (Ccediliftccedili 1997 170)
AICPA kapasitesinde 1939rsquoda Muhasebe Proseduumlrleri Komitesinin
oluşturulmasıyla başlayan standart yayımlama faaliyetleri 1973 yılında kimseye
bağımlı olmadan goumlrevlendirilen Finansal Muhasebe Standartları Kurulu (FASB-
Financial Accounting Standards Board) tarafından devam ettirilmiştir (Oumlztuumlrk 2006
71)
236 Basel Kurulu
Basel Komitesi bankacılık işlemlerini duumlzenleyici otoriteler tarafından
oluşturulmuştur UFRSrsquoye youmlnelik yaptığı ccedilalışmalar neticesinde UFRSrsquona ve
uluslararası muhasebe uygulamalarına uyum ccedilalışmalarını Nisan 2000rsquode
desteklediğini duyurmuştur Bankacılık sektoumlruumlnde Basel-II ilkeleri 2008 tarihinde
48
yuumlruumlrluumlğe konuldu Şirketlerin bankalarla işlem yapabilmeleri iccedilin UFRSrsquoyi
uygulamaları gerekir (İbiş ve Oumlzkan 2006 31)
İsviccedilrersquonin Basel şehrinde Uluslararası Oumldemeler Bankası iccedilerisinde Basel
Bankacılık Denetim Kurulu faaliyet goumlstermektedir Gelişmiş uumllkelerdeki merkez
bankaları ve bankacılık denetim kurumlarından youmlneticilerin iştirakiyle oluşmuştur
Danışman olarak bankacılık alanında uluslararası muhasebe standartlarını
yayımlayan oumlrguumlttuumlr Basel Kurulu aracılığıyla yayımlanan Basel-2 ilkeleri UFRS ye
kaynak oluşturmaktadır (Dalkılıccedil 2008 30)
237 Birleşmiş Milletler (BM)
Birleşmiş Milletler (BM) 1970rsquoli yıllardan itibaren uluslararası muhasebe
standartlarıyla ilgilenmiştir BMrsquonin muhasebe standartlarına ve finansal
raporlamaya ilişkin yuumlruumlttuumlğuuml buumltuumln ccedilalışmalar ccedilokuluslu şirketlerin faaliyetlerine
youmlnelik yapıldığı goumlruumlluumlr (Usta 2007 39)
BM bu konudaki ccedilalışmalarına ek olarak 1976rsquoda bir grup uzman
goumlrevlendirerek başlamıştır Ccedilok uluslu işletmelerin finansal tablolarında
accedilıklanması gerekli bilgilere ilişkin accedilıklamalar bu grubun ccedilalışmaları neticesinde
yapılmıştır BM 1977 yılında ccedilok uluslu şirketlerin kapsamlı finansal raporlar
duumlzenlemesi iccedilin standartlar yayımlamıştır Buna goumlre ccedilok uluslu şirketlerin mali ve
mali olmayan hususlarda detaylı raporlar hazırlaması istenmiştir Fakat bu kurallar
sadece uumllkelerin ccedilok uluslu işletmelerinden isteyecekleri raporlama konularına bir
oumlnderlik etmenin oumltesine geccedilememiştir (Bitlisli 2010 49-50)
BM buumlnyesinde muhasebe standartları kurallar seti ile ilgili olarak bir
komisyon kurulmuştur 1982 yılında İktisadi ve Sosyal Kurulu aracılığıyla
uluslararası şirketlere ait boumlluumlmde ccedilalışma yapan ldquoUluslararası Muhasebe ve
Raporlama Standartları Uzmanları Ccedilalışma Gruburdquo (ISAR) kurulmuştur (Usta 2007
39)
ISARrsquoın yaptığı ccedilalışmalar senede bir defa yayımlanmakta uluslararası
boyutta muhasebe alanındaki gelişmeler hakkında ve oumlne ccedilıkan muhasebe
hususlarında gelişen uumllkeler ve eski doğu bloğu uumllkelerine yararlı bir kaynak
sağlamaktadır Birleşmiş Milletlerrsquo in muhasebe konularındaki ccedilalışmalarına
49
ldquogelişmemiş ve gelişmekte olan uumllkelere katkıda bulunmardquo goumlruumlşuuml yoğunluk
kazanmıştır (Uumlstuumlndağ 2000 49-50)
ISARrsquo ın muhasebe standartlarının uyumlaştırılmasına katkıları
bull ISAR muhasebe standartlaştırma setine boumllgesel ve uumllkesel duumlzeyde
katkıda bulunmak
bull Birden fazla uluslu şirketlerin faaliyetlerinin accedilıklanmasında mali
tabloların doğru ve kıyaslanabilir olmasını sağlamak
bull Ccedilok uluslu şirketlerin gelişmekte olan uumllkelere yatırım yapmalarını olanak
vermek amacıyla kıyaslanabilir doğru muhasebe ve finansal raporlama sağlamak
bull Muhasebe standartları hususunda uyumlaştırmaya yardımcı olmak iccedilin
Uluslararası finansal raporlama ve muhasebe ile ilgilenen denetim elemanı ve
muhasebe teşkilatları ile muumlzakere etmek (Ccedilelik 2013 38-39)
238 Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml (OECD)
BMrsquoden farklı olarak Ekonomik İş birliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml (OECD)rsquonuumln
muhasebe standartlarına bakış accedilısı gelişmemiş veya gelişmekte olan uumllkeler
accedilısından değil ekonomik olarak gelişmiş uumllkeler accedilısına youmlneliktir OECD UMS
alanındaki ccedilalışması standart oluşturmaktan ziyade raporlama yapmaya youmlneliktir
(Uumlstuumlndağ 2000 50)
OECD 1976rsquoda mali verilerin accedilıklanması hakkında yol goumlsterici nitelikte bir
bildirge yayımlamıştır Muhasebe Standartları ile ilgili ccedilalışmalar yapabilmek iccedilin
1979 lsquoda OECD ve ccedilokuluslu işletmeler kendi aralarında bir ccedilalışma grubu
oluşturdular Bu grup muhasebe standartlarında uyumlaştırma sağlayarak
kıyaslanabilirliği artırmak ve gerccedilek sorunlar bulmak iccedilin faaliyetlerini
yuumlruumltmuumlşlerdir Bundan dolayı bu grup muhasebe standartlarını duumlzenleme kuruluşu
olarak benimsenmemektedir OECD sadece muhasebe standartlarının
uyumlaştırılmasına doumlnuumlk ccedilalışmaları destekleyen bir kuruluştur (Karkacıer 2009
10)
239 Duumlnya Bankası ve Uluslararası Para Fonu
Muhasebe alanında uluslararası standartlaşmayı oumlnemli bulan ve geliştirilen
standartların hayata geccedilirilmesini vurgulayan iki kurum vardır Bu kurumlar
50
ekonomik anlamda buhranda olan uumllkelere geri almak şartıyla nakit veren
kurumlardır Oumlrneğin Uluslararası Para Fonu (IMF) borccedil verdiği uumllkelere UFRSrsquoyi
tavsiye etmekte ve bazı alanlarda standartların belirlenmesi davetinde bulunmaktadır
Buna ek olarak Duumlnya Bankası (WB) ve IMF IFACrsquoın ccedilalışmalarına da destek
vererek UFRSrsquoyeesas alan muhasebe standartlarının hızla ccediloğalmasına oumlncuumlluumlk
etmektedir (Alpay 2014 22-23)
24 Uluslararası Muhasebe Standartlarına Youmlnelik Bazı Uumllkelerde
Yapılan Ccedilalışmalar
241 ABDrsquode Yapılan Ccedilalışmalar
ABDrsquode muhasebe standartlarının duumlzenlenmesinde kamu ve oumlzel sektoumlr
kuruluşları karışımına dayalı olarak oluşturulmaktadır (Bostancı 2002 3)
Amerika Birleşik Devletlerirsquonde 1887 yılında kurulan ve bir oumlzel sektoumlr
kuruluşu olan Amerikan Yeminli Serbest Muhasebeciler Enstituumlsuuml (AICPA) 1929
Finansal Kriz rsquoinden sonra krize tepki olarak ccedilıkarılan ve yatırımcıları korumaya
youmlnelik olarak oluşturulan 1933 Menkul Kıymetler Yasası ve 1934 Menkul
Kıymetler Borsası Yasasırsquodır Sermaye Piyasası Komisyonu (SEC) 1933ve 1934
yıllarında yuumlruumlrluumlğe giren kanunlarla finansal raporlamaya ait duumlzenlemeleri tespit
etme goumlrevi verildi SEC kurulduğundan buyana Accounting Series Releases ve
Staff Accounting Bulletins adıyla muhasebe alanları hakkında belgeler
yayımlamıştır Muhasebe standartları tespit etmedeki goumlrevi denetim ve goumlzetim
fonksiyonuyla sınırlandırmıştır SEC oumlzel sektoumlr duumlzenleyici kuruluşlara muhasebe
ve bağımsız denetim iccedilin oluşturulacak kuralların tespitinde daha yetkili olmasına
imkan vermektedir (Bitlisli 2010 33)
ABDrsquode duumlzenleyici kuruluşlar accedilısından bakıldığında muhasebe
standartlarına ait gelişmeler ve duumlzenlemelerde etkili olan uumlccedil doumlnem vardır Birinci
doumlnem AICPArsquonin yoğun goumlrev yaptığı 1939-1959 Muhasebe Proseduumlrleri Komitesi
(CAP) İkinci doumlnem1959-1973 Muhasebe Prensipleri Kurulu (APB) ve uumlccediluumlncuuml
doumlnem 1973rsquote kurulan ABDrsquode muhasebe standartlarını oluşturma goumlrevini ifa eden
FASB doumlnemidir FASB ccedilalışmaları muhasebe firmaları ve diğer organizasyonların
goumlnuumllluuml şahıslarının yardımıyla finansa edilmektedir FASB muhasebe standartlarını
51
bu standartların iyileştirilmesinde uygulanan kavramları ve duumlzenlenen standartlara
anlaşılabilirlik kazandırmak iccedilin youmlnergeler yayımlamaktadır FASBrsquoın oluşturduğu
muhasebe standartlarına SECrsquoin resmi desteği bulanmaktadır Ancak FASB
muhasebe standartlarını oluştururken konu ile alakalı tuumlm kurumların suumlrece dahil
olmasını bu standartların hakkında ilgili kurumlara bilgi verilmesine doumlnuumlk metot
izler FASB halka accedilık toplantılar yapar FASB standart oluşturulurken yoğun
ccedilalışamamaktadır (Akguumln 2007 92)
FASB standartları duumlzenlerken iki ana esasa dayanır Bunlar hem kamu
muhasebesi mesleğinin hem de oumlzel sektoumlr muhasebesi mesleğinin gereksinimini ve
fikirlerini yanıtlaması ldquodueprocess doğrudan katılımcı suumlreccedilrdquo sistemi ile buumltuumln ilgili
kurumlara ve şahıslara fikirlerini aktarmaları iccedilin fırsat vermesi boumlylece hitap ettiği
tuumlm kurumlarla fikir birliği iccedilinde ccedilalışmaktadır (Başpınar2005 43)
IASB ‐ FASB aralarında Uluslararası Finansal Raporlama Standartları ile US
GAAP arasında var olan farkları ortadan kaldırmak iccedilin 2002rsquode Norwalk
Anlaşması Yakınsama Projesi (Convergence Project) başlatmışlardır Norwalk
Anlaşması 2006 tarihinde revize edilmiş uluslararası sermaye piyasalarında
kullanılacak kalitesi yuumlksek ve geniş kullanım yelpazesine sahip muhasebe
standartları geliştirmeyi amaccedil edinmiştir 2006rsquoda IASB ile FASB uumlyeleri geleceğe
doumlnuumlk UFRS hakkında birlikte ccedilalışmayı kararlaştırmışlardır 2007 yılında Kamu
Muhasebe Standartları Kurulu (GASB) ve FASBrsquoın ccedilalışmalarını kontrol etmekle
yetkili Amerikan Finansal Muhasebe Vakfı (FAF)rsquodır (Elitaş vd 2011 3-4)
242 İngilterersquode Yapılan Ccedilalışmalar
İngilterede 1844 yılında muhasebe uygulamalarına youmlnelik ilk duumlzenleme
Birleşik Krallık Şirketler Kanunursquola yapılmıştır 1900rsquode ccedilıkarılan yasa ile denetim
konusu oluşturulmuştur 1947rsquode ise Şirketler Kanunu yeniden goumlzden geccedilirilerek
muhasebe uygulamalarına youmlnlendirmeye suumlrduumlrmuumlştuumlr 1970 yılına kadar İngiltere
ve Galler Yeminli Muhasebeciler Enstituumlsuuml (ICAEW) etkiliydi Bu enstituuml muhasebe
uygulamalarında yetkili meslek mensuplarından oluşmakta idi Sonraki suumlreccedilte
muhasebe uygulamalarındaki ccedileşitliliği ortadan kaldırmak iccedilin Muhasebe
Standartları Belirleme Komitesi (ASSC) kuruldu Bu kuruluş 1976 yılında 6
muhasebe oumlrguumltuumlnden oluşan Muhasebe Kuruluşları Danışma Komitesinin (CCAB)
52
desteğini alarak Muhasebe Standartları Komitesi(ASC) ismini aldı ASCrsquonin
yaptırıma etkisi olmaması CCABrsquodeki uumlyelerinin tasdik etmesi gerekmesi
ccedilalışmalarının ilerlememesi ve sonunda 1989 yılında şirketler kanununun
ccedilıkarılmasıyla Finansal Raporlama Konseyi (FRC Financial Reproting Council)
standart oluşturma suumlrecinde goumlrevli kuruluş olarak kurulmuş oldu (Yalccedilın 2014 50)
FRC standart duumlzenleme esnasında goumlzetim yapmaktan ve etkin işleyişinden
sorumludur (Başpınar 2005 44)
Sanayi ticaret muhasebe mesleği gibi farklı zuumlmrenin temsilcilerinden
meydana gelen FRC buumltuumln alakalı kurum ve zuumlmrelerin katılımını sağlanmayı
amaccedillamaktadır FRC toplantıları halka kapalıdır (Bostancı 2002 4)
Daha sonra ise Muhasebe Standartları Kurulu (ASB Accounting Standards
Board) kurularak standartların geliştirilmesi ve yayımlanması sağlanmıştır FRCrsquoe
ASBrsquoın uumlyelerini atamaktadır ve atanan uumlyeler muhasebe alanında yeterli teknik
bilgiye sahip olmalıdır Birde ASB ve FRCrsquoye bağlı olarak Finansal raporlama
Goumlzetim Heyeti (FRRP) kurulmuştur (Uumlstuumlndağ 2000 42)
243 Almanyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Almanyarsquoda muhasebe faaliyetleri tekduumlzen muhasebe sistemi ile devam
ettirilmiştir Guumln esaslı olarak da Almanyarsquonın koumlkluuml muhasebe geccedilmişi var
olduğundan bu sistem hayata geccedilirilmiştir Almanyarsquonın bu uygulamaya sahip
olmasıyla muhasebe standartlarının oluşturulmasında ve duumlzenlenmesinde etkili bir
kurul kurulmamış yalnızca Alman Muhasebeciler Enstituumlsuuml bu konular hakkında
duumlşuumlncelerini dile getirmiş ve accedilıklamalar yapmıştır Ancak 1998 yılında muhasebe
standartlarını meydana getirmek ile yetkili Almanya Muhasebe Standartları Komitesi
(GASC) kurulmuştur GASC İngiliz-Amerikan oumlrneğinde olduğu gibi bağımsız bir
kuruluş olarak kurulmuştur (Yalccedilın 2014 50-51)
GASCrsquonin amaccedilları konsolide finansal tablolara ilgili standartlar
duumlzenlemek Almanyarsquoyı uluslararası standartlaşma kurularında temsil etmek ilgili
Bakanlığa muhasebe uygulamalarında danışmanlık sağlamaktır GASCrsquonin
kurulmasının ardından muhasebe standartlarını belirlemekle yetkili kılınan
53
Bakanlıkla aralarında bir anlaşma imzalanmıştır Dolayısıyla Almanyarsquoda muhasebe
standardını oluşturan kurum olarak bilinmektedir (Uumlstuumlndağ 2000 43)
GASC standart yaratma esnasında halka accedilık toplantılar yapılması taslak
halinde standartları yayımlayarak ilgililerden fikir alması dolayısıyla standartlarla
ilgili ccedilevrelerin fikirlerini suumlrece dahil etmesiyle danışma kurumlarının kurulmasını
tavsiye etmektedir Almanyada muhasebe standartları yapılacak duumlzenlemelerin
diğer uumllkelerde yaşanan gelişmelere deneyimlere bakılarak yasama yoluyla
yapılmasından ziyade duumlzenleyici kuruluşlar tarafından yapılmıştır GASCrsquonin
faaliyetleri sadece konsolide mali tabloların hazırlanması ile sınırlandırılmıştır
Almanyarsquoda ulusal muhasebe duumlzenlemelerinde geleneksel bir yapı soumlz konusudur
Ancak uluslararası muhasebe standartları bağımsız bir duumlzenleyici kuruluş tarafından
oluşturulmaktadır Bu durum duumlnya genelinde muhasebe standartlarının
oluşturulmasında hakim olan uygulamanın oumlnemini ortaya koymuştur (Başpınar
2005 46)
244 Fransarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Fransarsquodaki muhasebe standartları ile ilgili ccedilalışmalar iki safhada ele
alınabilir Birincisi Genel Hesap Planı kapsamında yuumlruumltuumllen faaliyetler ikincisi
Muhasebe Uzmanları ve Yeminli Muhasipler Birliği (OECCA)rsquonce yuumlruumltuumllen
faaliyetlerdir Fransarsquoda Genel Hesap Planı muhasebe uygulamalarında birccedilok kanun
ve kararname olmasına rağmen baskın bir guumlccediltuumlr Fransa tek duumlzen muhasebe
sisteminin duumlnyada oumlncuumlsuumlduumlr İlk Genel Hesap Planını Fransa1947 tarihinde
uygulamaya geccedilirmiştir Ulusal Muhasebe Konseyi (CNC) Genel Hesap Planının
uygulanmasını sağlamakla sorumludur Aynı zamanda OECCArsquoda 1966 yılından
itibaren yuumlksek ruumltbeli kamu yetkililerinden muhasebe sanayi ticaret ve işccedili sandık
teşkilat ve sendikalarının oumlnde gelen uumlyeleri vardır Genel hesap planının
uygulanması iyileştirilmesi ve benimsenen muhasebe ilkeleri hususunda fikir ve
tavsiyelerini standart olarak yayımlamaktadır Bu faaliyetlere Borsa İşletmeleri
Komisyonu ve Muhasebe Denetccedilileri Birliği gibi kuruluşlar da katkı sunmaktadır
AICPA ile OECCArsquonın ccedilalışma şekilleri ve gayeleri aynı olsa da AICPA
OECCArsquodan daha huumlr ve daha etkindir (Şensoy 2008 35-36)
54
245 Kanadarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Kanadarsquoda muhasebe ve denetim standartlarının gelişiminde lider olan
Terminoloji Komitesi Kanada Yeminli Muhasebeciler Enstituumlsuuml buumlnyesinde
kurulmuştur ve komitenin iccedilindeki ccedileşitli kurullar aracılığıyla standartlar
oluşturmaktadır Standart tespitinde yetkili kuruluşlar
bull Kanada Muhasebe Standartları Kurulu (ACSB)rsquonun amacı işletmelerce
hazırlanan finansal bilgilerin kalitesini arttırmak ve muhasebe standartları
ile uluslararası duumlzenlemeler arasında uyumu sağlamaktır
bull Denetim Standartları Kurulu denetimin kalitesini arttırmak amacıyla
Uluslararası Denetim Uygulamaları Komitesi ndashIPAC gibi kuruluşlarla
denetim alanında uluslararası uyumun sağlanması goumlrevini uumlstlenmiştir
bull Kontrol Kriterleri Kurulu işletmelerin kaynakları organizasyon kuumlltuumlrleri
yapıları iş suumlreccedilleri risk youmlnetim uygulamalarına ilişkin kontrol
mekanizmalarını belirler
bull Kamu Sektoumlruuml Muhasebe Kurulu huumlkuumlmetlerin karar verme suumlreccedillerine ve
sorumluluklarına ait muhasebe standartları geliştirmekle goumlrevlidir
bull Araştırma Departmanı mali ve mali olmayan bilgilerin kullanıcıları ve
hazırlayanlar iccedilin oumlnemli olan konulara dair araştırmalar yapmak
tartışmalar accedilmak ve danışmanlık yapmak amacıyla oluşturulmuştur
bull Muhasebe Standartları Goumlzetim Konseyi Muhasebe Standartları
Kurulunun faaliyetlerini denetlemek ve soumlz konusu faaliyetlere ilişkin
kaynak sağlayarak
bull Kamu yararına hizmet etmesi amacıyla faaliyete geccedilmiştir (Uumllkuuml 2008 16-
17)
246 Japonyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Japonyarsquoda muhasebe mesleği ve uygulamaları Kamu Uzman Muhasebecileri
(CPA) yasası adı altında ilk kez 1948 yılında ccedilıkartılmıştır Bu yasa muhasebe
mesleği alanında anahtar niteliğindeki konuları iccedilermektedir Bu yasa ile CPA ve alt
duumlzey CPArsquoların mesleki yeterlilik sınavları mesleki uumlyelik kaydı goumlrev ve
sorumlulukları ve denetim kurumlarına ilişkin niteliklerin oluşturulması
55
amaccedillanmıştır CPArsquolar başlangıccedilta topluma karşı ccedilok oumlnemli bir sosyal sorumluluk
iccedilinde olduklarını fark etmişlerdir Bu nedenle bağımsız olarak standartları yuumlksek
etik kuralları kapsamında mesleki goumlrev anlayışı iccedilinde guumlvenilir ve yuumlksek teknik
yetenekte olanlara accedilık tutulan bir sorumluluğu uumlstuumln goumlrmuumlşlerdir Bu konudaki
diğer bir yapılanma ise Japonyarsquoda Genel Kabul Goumlrmuumlş Muhasebe İlkeleri
GAAPrsquolar ccedilok youmlnluuml ve kurumsal niteliği oldukccedila yuumlksek olan aşağıda sırasıyla
belirtilen muhasebe oumlrguumltlerince ccedilıkarılmıştır (Akguumln 2007 96)
247 Ccedilinrsquode Yapılan Ccedilalışmalar
Ccedilinrsquode 1990 yılından itibaren Shanghai ve Shenzen borsalarının kurulmasını
takip muhasebe sistemi koumlkten değişmiştir Ccedilin huumlkuumlmeti her iki borsanın
buumlyuumlmesine karşı 1992rsquode Halka Arz Yapmış Şirketler iccedilin Muhasebe
Duumlzenlemesini yayımlamıştır Ccedilin huumlkuumlmeti geleneksel Sovyet muhasebe
modelinden bu duumlzenlemeden sonra ayrılmıştır Uluslararası muhasebe standartlarını
kapsayan pek ccedilok muhasebe uygulamalarını benimseniş ve kendi sistemine dahil
etmiştir Ccedilin huumlkuumlmeti sınır oumltesi yatırımlara kolaylık sağlamak iccedilin B tipi fon hisse
senedi ihraccedil eden işletmelerin gelirlerini UMSrsquoye goumlre baştan goumlzden geccedilirerek
duumlzenlemesini zorunlu kılmıştır Ccedilin ccedileşitli duumlzenlemeler yapmasına rağmen her iki
uygulama arasındaki farklılıkları giderememiştir Ccedilin ulusal muhasebe standartları ile
uluslararası muhasebe standartları arasındaki farklılığı gidermek iccedilin 1998rsquode
yeniden halka arz yapmış şirketler iccedilin muhasebe duumlzenlemesi yayımlamıştır Finans
Bakanlığırsquonca IFRS oumlrnek alınmış ve 16 adet yeni Ccedilin Muhasebe Standartları
(Chinese Accounting Standarts) yayımlanmıştır Borsaya kote edilen işletmeler 1
Ocak 2007 yılından itibaren geccedilerli kılınmıştır (Ccedilankaya 2007 135)
248 Rusyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Rusya 1998rsquode Uluslararası Muhasebe Raporlama Standartları ile ulusal
muhasebe standartları arasındaki farklılıkları gidermek iccedilin ccedilalışma duumlzenlemiştir
Rusya Federasyonu Maliye Bakanlığı 1998rsquoden bu yana 20 yeni standart
yayımlayarak uyumlaştırma faaliyetlerinde oumlnemli ccedilalışmalara başlamıştır
Huumlkuumlmetin goumlsterdiği yol IFRS ile Rusya Muhasebe Standartlarının uyumlaştırılması
gerekliliğidir AB IFRS uygulamalarının Rusyarsquoda yaygınlaşması iccedilin bir oumlneride
bulunmuştur Tuumlm ticari bankalar finansal tablolarını hem uluslararası muhasebe
56
standartlarına hem de ulusal muhasebe standartlarına uygun duumlzenlemekle
zorunludur (Ccedilankaya 2007 135)
249 Diğer Uumllkelerdeki Ccedilalışmalar
Muhasebe standartlarının yaratılması amacıyla gelişmiş uumllkelerde de
ccedilalışmalar yapılmaktadır Belccedilika İspanya İsveccedil İtalya Hollanda ve Avustralya bu
uumllkelere oumlrnektir
Belccedilika 1975 yılındaki kanunla muhasebe uygulamalarının şekil ve
kapsamını ilkelere bağlamış mali tablo ve raporları bu ilkeler ccedilizgisinde
oluşturmuştur Bu yasayla asgari oumllccediluumlde standartlaştırılmış hesap planını işaret
etmekte bilanccedilo kacircr-zarar hesabı ve ilavelerinin kapsam ve dizinini accedilıklamaktadır
Muhasebe Standartları Komitesi Krallık talimatıyla kuruldu Bu kurulun amacı
muhasebe uygulamaları ve ilkeleri geliştirmekle sorumludur Ticaret Kanunursquonun
hazırlanmasını mecburi kıldığı mali tablo ve raporlar rutin bir şekilde vergi
dairelerine verilmekte ayrıca anonim şirketler yasanın mecburi kıldığı mali tablo ve
raporları resmi gazetede yayımlamaktadır (Tokay 1987 70)
Norveccedil Şirketler Kanunu şirketlerin mali tablolarını tam ve guumlvenilir bir
şekilde duumlzenlenmesini mecburi kılmıştır Yasaya goumlre kacircr-zarar tablosunun gelir ve
gider hesaplarının bilanccedilonun aktif ve pasif hesaplarının detaylı accedilıklanması gerekir
Oumlnceki suumlre ile mukayeseli tutarlar yalnız hisse senetleri menkul değerler borsasına
ayrılmış şirketlerin mali tablolarında bulunmaktadır Yerel uzman muhasebe
kurulları ise iccedilinde bulundukları devlet komitelerinde muhasebe ve raporlama
standartlarını geliştirmeye doumlnuumlk ccedilalışmalar yapmışlardır Bu komisyonların
yayımlanan bildirileri emir niteliğindedir (Tokay 1987 70-71)
İspanyarsquoda ticari faaliyetler 1985rsquote ccedilıkarılan Ticaret Kanunu ile
yuumlruumltuumllmekte idi Ancak bu yasa bazı yasa ve youmlnetmeliklerle değişmiştir Anonim
ve limitet şirketler 1951 ve 1953 senelerinde yuumlruumlrluumlğe giren yasalara goumlre
yuumlruumltuumllmeye başlanmıştı 1973rsquote yayımlanan genel muhasebe planıyla muhasebe
uygulamalarının accedilıklanmasını ve sunulmasını zorunlu kılmıştır (Tokay 1987 71)
İsveccedilrsquote 1929 yılında yuumlruumlrluumlğe giren Defter Tutma Kanunu ve 1944 yılında
yuumlruumlrluumlğe giren Şirketler Kanunları ile tuumlm şirketlere muhasebe kayıtlarını tutma
57
mecburiyeti getirilmiştir Bu kanunlar muhasebe ilkeleriyle ilgili politikaları iccediline
alır İsveccedil Yetkili Kamu Muhasebecileri Enstituumlsuuml muhasebe ve denetleme ile ilgili
pek ccedilok tebliğ sunmuştur Bu tebliğlerin uygulanması zorunlu değildir 1977
senesinde ccedilıkarılan Şirketler Kanunursquona goumlre şirketler daha ccedilok accedilıklayıcı oumlzellikte
mali tablolar hazırlamak mecburiyetinde idiler (Tokay 1987 71-72)
İtalyarsquoda vergi kaynaklı muhasebe uygulanmaktaydı Bu sebeple de ilgililere
fazla faydası yoktu İşletmelerin hazırladıkları mali tabloların mali belge olarak
goumlruumllmesi vergi kanunlarındaki pek ccedilok muhasebe prensipleri tarafından da
desteklenmiştir İtalyarsquodaki aktif hesapların var olandan duumlşuumlk goumlsterilmesi satışların
muhasebe uygulamalarında goumlsterilmemesi gibi durumlar mevcuttur Olayların yasal
defterlerin haricinde takip edildiği de soumlylenir İtalyarsquoda Sermaye Piyasası Kurulu
(CONSOB) 1975rsquote kurulmuştur CONSOBrsquoun goumlrevi muhasebe uygulamalarının
duumlzenlemektir CONSOB IASCrsquonin yayımladığı Uluslararası Muhasebe Standartları
tamamını uyumlu hale getirerek İtalyarsquoda bu muhasebe standartlarının kabul
edileceğini onaylamıştır Boumlylelikle muhasebe standardı oluşturma problemine
ccediloumlzuumlm bulmuştur (Tokay 1987 73)
Hollandarsquoda uygulanan muhasebe prensipleri oumlzel veya kamu kuruluşları
tarafından oluşturulmamaktadır Yalnızca Hollanda Hesaplar Yasası genel
terimlerle bilanccedilo ve gelir tablosunda olması gereken verileri sınıflandırma ve
sunma biccedilimini goumlstermektedir Hollandarsquodaki vergi kanunlarının muhasebe
uygulamalarındaki etkisi pek azdır Vergi kanunları muhasebecilere kapsamlı bir
yargı erki vermiştir Nedeni ise muhasebecilerin genel kabul goumlmuumlş muhasebe
ilkelerini takip edeceğidir (Tokay 1987 73-74)
25 Tuumlrkiye MuhasebeFinansal Raporlama Standartlarının Gelişimi
251 Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarına Genel Bakış
Uumllkelerin muhasebe standartları oluştururken hukuki ve finansal sisteminden
şirketlerin ortaklık yapısından ve finansman youmlntemlerinden muhasebe mesleği
gelişim seviyesinden muhasebeden ccedilıkan sonuccedilları kullanan kişilerin eğitim ve
gelişmişlik duumlzeyleri gibi bazı farklılıklar ile karşılaşılır (Goumlkccedilen vd 2016 9)
58
Tuumlrkiye muhasebe sisteminin oluşmasına yeni bir duumlzen almasına yol
goumlsteren uumllke ccedilapında farklılıklara sebep olan Tuumlrk Ticaret Kanunu Vergi
Kanunları Sermaye Piyasası Kanunu Bankalar Kanunu Sigorta mevzuatındaki
huumlkuumlmler bu farlılığın sebebidir (Şahin 2010 24)
Tuumlrkiyersquode faaliyet goumlsteren işletmeler ekonominin kuumlreselleşmesinden ccedilok
fazla etkilenmiştir Şirketlerin halka arzı şirket menkul kıymetlerinin duumlnya
borsalarında işlem goumlrmeye başlaması ve uluslararası ticaretin oumlnemli oumllccediluumlde
artması uumllkemizde uygulanan muhasebe ilke ve politikalarını uluslararası muhasebe
standartlarına uygun hale getirmemizi mecburi kılmıştır (Koumlroğlu ve Doğan 2012 3)
TTK ve VUKrsquodaki maddeler uumllkemizde muhasebe faaliyetlerinin
şekillenmesinde rol oynamıştır Bahsi geccedilen maddelerin bir gereksinimi
karşılamadığı zamanlarda kuruluşlar kendi faaliyetlerine giren şirketler iccedilin
muhasebe uygulamalarını youmln goumlsterici yapmışlardır (Soumlnmez 2003 24)
Farklı kurum ve kuruluşların kendi oumlzluumlklerinde tek duumlzeni sağlamak
amaccedilları ile başlayan muhasebe standartlarının gelişimi daha sonra Tuumlrkiyersquode
ABrsquoye uumlyelik talebinin etkisiyle IASIFRSrsquoler zorunlu hacircle getirilmiştir (Ccedilelik 2012
28)
Uumllkemizde muhasebe uygulamaları iktisadi ve siyasi youmlnden yoğun ilişkiler
iccedilinde olduğumuz uumllkeler oumlrnek alınarak aktarılan kanunlardan oluşmaktadır
1850rsquode uygulamaya konulan ldquoKanunname-i Ticaretrdquo kanunu 1807 tarihli Fransız
Ticaret Kanunun ccedilevirisi olup tacirlerin tutmakla muumlkellef olduğu defterler
hususunda getirmiştir Daha sonra 1926rsquoda yuumlruumlrluumlğe konulan 865 sayılı Ticaret
Kanunu Alman Ticaret Kanunursquondan alınmıştır (Babaoğlu 2011 17)
Uumllkemizde muhasebe standartları gelişimi devlet oumlncuumlluumlğuuml ile gerccedilekleşmiştir
(Cinit 2013 26) 1989 yılına kadar Muhasebe meslek oumlrguumltleri etkin değillerdir
Meslek teşkilatlar uumllke genelinde kullanılacak muhasebe ilkeleri
geliştirememişlerdir Nitekim Tuumlrkiyersquode Suumlmerbank tarafından 1930rsquolu yıllarda
duumlzenli belirli bir hesap planına ağırlık verilmiş ilk muhasebe uygulaması
gerccedilekleştirildi (Can ve Goumlr 2011 2)
1950rsquoden sonra Amerika ile ilişkilerimiz ilerlemiş ve sonucunda Amerikan
sistemin tesiri altında kalınmıştır1987 yılından itibaren ABrsquone tam uumlyelik iccedilin
59
başvurulması neticesinde Avrupa Birliği duumlzenlemelerinin etkisinde kalınmıştır
(Kocamaz 2012 111)
Tuumlrkiyersquode ilk oumlnemli adım Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği tarafından
Uluslararası Muhasebe Standartlarını Tuumlrkccedile rsquoye tercuumlme edip yayımlaması ile
başlamıştır Bu girişim muumleyyidesi olmadığı iccedilin ilmi bir eser olarak kalmıştır
(Bekccedili 2007 29) Birccedilok kişi Tuumlrkiye Muhasebeciler Uzmanları Derneği
aracılığıyla uluslararası muhasebe standartları hakkında fikir sahibi olmuştur
(Uumlstuumlnel 2002 3)
Maliye Bakanlığınca duumlzenlenen 1992 yılında kabul edilen 1994rsquote de
uygulamaya konulan Tekduumlzen Muhasebe Sistemi uumllkemizde accedilık şeffaf ve
kıyaslanabilir muhasebe kayıtlarının ve mali tabloların hazırlanmasının yerleşmesi
adına ulusal anlamda muhasebe sisteminin standartlaşmasına youmlnelik oumlnemli bir
gelişmedir (Cavlak 2015 86)
Tuumlrkiye Bankacılık Duumlzenleme ve Denetleme Kurulu Sermaye Piyasası
Kurulu ve Uluslar arası Menkul Kıymet Komisyonları Komitesirsquonin uumlyesi olması
aynı zamanda ABrsquoye giriş suumlrecinde bir uumllke olması sebebi ile 2005 yılından bu
yana borsada işlem goumlren şirketler ve bankalar mali tablolarını hazırlarken
uluslararası muhasebe ve finansal raporlama standartlarına uygun hazırlamaktadır
(Guumlney vd 2012 123)
TTK ve VUKrsquo da ki ilgili maddeler uumllkemizde muhasebe uygulamalarının
yuumlruumltuumllmesini sağlamıştır Fakat bu konu ile ilgili maddelerin ihtiyaccedilları
karşılamadığı durumlarda oumlzel yetkili bazı kurumların yetki alanına giren şirketler
iccedilin yol goumlsterici faaliyetlerde bulunduğu goumlruumlluumlr (Başpınar2005 46)
252 Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar
Tuumlrkiyersquode muhasebe mesleğinin gelişimine katkı sağlayan bir diğer kurum
ise 1942 yılında kurulan Eksper Muhasipler ve İşletme Organizatoumlrleri Derneğidir
1967 yılında adı değişmiş ve Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneğirdquo olmuştur Bu
dernek 1942de Profesoumlr Osman Fikret Arkun İsmail Otar ve 12 arkadaşı tarafından
60
resmi olarak kurulmuş bu alandaki ilk oumlzel teşebbuumlstuumlr 1967de derneğin
konumunda bir takım farklılıklar yapılmış ve uumlye sayısı artmıştır (Usta 2007 50)
Muhasebe standardizasyonu alanında uumllkemizde gerccedilekleştirilen ilk oumlnemli
ccedilalışma TMUDrsquoun UMSrsquoyi Tuumlrkccedilersquoye ccedilevirip yayınlaması ile başlamıştır 1977
yılında IFACrsquoa kurucu uumlye ve ISACrsquoa uumlye olarak katılmıştır Halen faaliyetlerine
devam eden dernek 20111999 tarihinde Akdeniz Uumllkeleri Muhasebeciler
Federasyonursquona (Feacutedeacuterationdes Experts Comptables Mediterraneacuteens FCM) uumlye
oldu 2004 yılında ise Uluslararası Muhasebe Eğitmenleri ve Araştırmacılar
Birliğirsquone (International Association for Accounting Educationand Research
IAAER) uumlye olmuştur (Cinit 2013 30)
253 İktisadi Devlet Teşekkuumlllerini Yeniden Duumlzenleme Komisyonu
Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar
Tuumlrkiyersquo de muhasebe sisteminin ilerlemesine katkı sağlayan tek duumlzen
muhasebe sistemi oumlncelikle KİTrsquoler iccedilin mecburi kılınsa da sonraları diğer
işletmelerce de kabul edilmiştir Tek duumlzen muhasebe sistemi İktisadi Devlet
Teşekkuumlllerini Yeniden Duumlzenleme Komisyonu tarafından 1968 yılında yayımlanan
ve 1972 yılında uygulamaya konulmuştur (Koumltuumloğlu 2008 16)
Komisyon bu amaccedilla 1968-1970 yılları arasında 6 adet rapor yayımlanmıştır
bull Muhasebe Usullerinin Islahı ve Yeknesaklaştırılması
bull Muhasebenin Temel Kavramları ve Kabul Goumlrmuumlş Muhasebe İlkeleri
bull Tekduumlzen Genel Hesap Planı Genel Accedilıklamaları ve Rapor Sistemi
bull Mali İşler-Muhasebe ve Kontrol Dairelerinin Organizasyonu
bull Accedilıklamalar ve Terimler (Guumlleryuumlz 2014 15)
254 Tuumlrkiye Bankalar Birliği Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar
Bankalar Birliği bankalar arasındaki muhasebe uygulamalarında tekduumlzeliği
sağlamak iccedilin birccedilok konuda ccedilalışmalar yapmıştır Oumlrneğin 1969rsquoda uygulamaya
konulan kanununa goumlre bankalar kredi muumlşterilerinden istediği bilanccedilo ve gelir
tablosunun tuumlrlerini tespit etmiştir Boumlylece Tuumlrkiyersquode bu mali tabloların
işlenmesine oumlncuuml olmuşlardır (Başpınar 2005 47)
61
Tuumlrkiye Bankalar Birliğirsquonce duumlzenlenen Tek Duumlzen Hesap Planına ait
accedilıklamalar
bull Uumllkemizde var olan buumltuumln bankalar iccedilin muhasebe uygulamasına mali
tablolar duumlzenlemesi youmlnelik tek duumlzen sağlamaktır
bull Tekduumlzen Hesap Planının numaralama sistemi doğrultusunda bankalar
tarafından sunulacak olan ve kuumlresel bankacılık faaliyetlerinde de anlaşılır
tek duumlzen bilanccedilo ve kacircr zarar tablosunun duumlzenlenmesini sağlamaktır
bull Banka denetiminde ve goumlzetiminde ihtiyaccedil duyulan verilerin en guumlvenilir
kaliteli biccedilimde THP tarafından karşılanmasıdır
bull İstatistik amaccedillı bankalardan talep edilen verilerin en guumlvenilir kaliteli
biccedilimde THP tarafından karşılanmasıdır
bull Bankaların kendi faaliyet alanları doğrultusunda Tekduumlzen hesap planını
kullanmasını ve ayrıntılı hesapların gereksinime goumlre uygulama alanının
genişletilmesini sağlar (Ccedilelik 2013 54)
2006rsquoda ldquoBankaların Muhasebe Uygulamalarına ve Belgelerin Saklanmasına
İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Youmlnetmelikrdquo yayımlanarak bankalar TMSKrsquonca
yayımlanan TMS-TFRSrsquoyi temel aldıklarını ilan ettiler (Guumlleryuumlz 2014 16)
255 Tuumlrk Standartları Enstituumlsuuml Muhasebe Standartları Oumlzel Daimi
Oumlrguumltuumlnuumln Yaptığı Ccedilalışmalar
1987 Yılında oluşturulan komite TMSrsquo nın oluşturmakla vazifelendirilmiş bu
kapsamda43 adet muhasebe standardı oluşturulmuştur Teknik kurul elemelerinden
geccedilerli not alıp yayınlanmaya hazır standartlar şunlardır (Goumlkdeniz 1996 13)
bull Raporlama Bilanccedilo Formu Standardı
bull Raporlama Kᾶr ve Zarar Tablosu Formu Standardı
bull Muhasebenin Temel İlkeleri Standardı
bull Denetim Genel İlkeleri Denetccediliye İlişkin Accedilıklama Standardı
Uluslararası muhasebe standartları Tuumlrk Standartları Enstituumlsuuml (TSE)rsquoye bağlı
olarak 1987rsquode kurulan TSE Muhasebe Standartları Oumlzel Daim Oumlrguumltuuml TMSrsquoyi
oluşturma goumlrevini uumlstlenmiştir Oumlrguumlt TUumlRMOBrsquotan sonra faaliyetlerine ara
62
vermiştir TMSKrsquonın kurulmasını kabul etmiş bu anlamda da muhasebe
standartlarının oumlzerk tek bir kuruldan oluşturulmasını sağlamaya youmlnelik ccedilalışmalara
destek vermiştir TUumlRMOBrsquoun kurulmasıyla bu oumlrguumlt faaliyetlerini bir suumlre
durdurmuş ve muhasebe standartlarının tek bir kurum tarafından gerccedilekleştirilmesi
uumlzerine TMSKrsquonın kurulmasını prensip olarak onaylamıştır (Cinit 2013 28)
Oumlrguumlt tarafından duumlzenlenen muhasebe standartları Tuumlrk muhasebe
sisteminin iyileştirilmesi ve AB IV Direktifine uyum accedilısından gereklidir Ancak
TSErsquonin oluşturduğu standartların uygulamada etkisi goumlruumllmemiştir (Goumlkccedilen vd
2016 11)
256 Sigorta Murakabe (Denetleme) Kurulu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar
1962 yılında Sigorta Murakabe Kurulu adıyla kurulan Tuumlrkiyede oumlzel
sigortacılık sektoumlruumlnde işlem yapan gerccedilek ve tuumlzel kişilerin kamu adına denetimini
yapmak uumlzere faaliyete geccedilmiştir Kurul sigorta denetleme uzman ve aktuumlerleri
ismini 1994 senesinde Hazine Muumlsteşarlığı ccedilatısı altında almıştır
Sigorta ve reasuumlrans şirketleri accedilısından muhasebe uygulamaları iccedilin bir
duumlzenlemeye rastlanmamıştır Bu şirketlerde uygulanacak tek duumlzen muhasebe
sistemine youmlnelik ilk duumlzenleme Tuumlrkiye Sigorta ve Reasuumlrans Şirketleri Birliği
Hazine Muumlsteşarlığı ve Sigorta Denetleme Kurulursquonun yetkililerinin iştirakiyle
01011994 yılında ccedilıkarılan ldquoTekduumlzen Hesap Planı ile yapılmıştır (Oğlakccedilı
201614) THP bilanccedilo ve gelir-gider tablosunun tek tipli olarak duumlzenlenmesine
olanak verir sigortacılık sektoumlruumlnde muhasebe kayıt işlemlerinde ve mali tabloların
hazırlanması youmlnelik tek duumlzeni sağlar sektoumlruumln ve işletmelerin maddicirc gelişimini
değerlendirir ilgili grupların ihtiyaccedillarına goumlre istediği veriyi sağlar (Dalkılıccedil 2008
56)
257 Bankacılık Duumlzenleme ve Denetleme Kurumu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar
BDDK bankaların faaliyetlerini ait kayıtlarını duumlzenlemek uumlzere 1999rsquoda
uygulamaya konan 4389 sayılı Bankalar Kanunu ile kurulmuştur Bankacılık
Duumlzenleme ve Denetleme Kurulu 4389 sayılı kanunla bankacılık konularında birccedilok
63
duumlzenlemelerde bulunmuştur TCMBrsquonin uumllkemizdeki bankaların faaliyetlerini
denetleyen bağımsız denetim firmalarından ccedilalışmalarını yuumlruumltuumlrken Avrupa Birliği
duumlzenlemelerine ve uluslararası muhasebe standartlarına uygun işlem yapmalarını
istemiştir Boumlylece muhasebe standartlarına uyumun ilk oumlrneğidir (Kocamaz 2012
115)
Bankacılık sektoumlruumlnde bağımsız denetim ve duumlzenleyici kuruma gerek
duyulmasına 1999 yılında karar verilmiştir Bu konuda ki temel amaccedil duumlzenleme ve
denetimin faaliyetlerinin daha sık yapılması ve tarafsız karar alabilecek mercilerin
oluşturulmasıdır4389 sayılı Bankacılık Kanunu ile Haziran 1999rsquoda Bankacılık
Duumlzenleme ve Denetleme Kurumursquonun (BDDK) kurulmasına karar verilmiştir
(BDDK Tanıtım Kitapccedilığı 2012 5)
Bankacılık Denetleme Duumlzenleme Kurulu 2002 yılında Muhasebe Uygulama
Youmlnetmeliği yayımlamıştır Yayımlanan youmlnetmelikle bankacılık sektoumlruuml ilgili 19
tane muhasebe standardı yayımlamıştır (İbiş ve Oumlzkan 2006 13) Ancak kurum
08112006 tarihinde yayımladığı ldquoBankaların Konsolide Finansal Tablolarının
Duumlzenlenmesine İlişkin Tebliğrdquo ile bu standartlar yuumlruumlrluumlkten kaldırılmıştır Buna
goumlre bankalar finansal tablolarını TFRSrsquoyi uygulayarak duumlzenlemekle yuumlkuumlmluuml
tutulmuştur Bu şekilde bankalar 2006 sonu itibari ile TFRS ile uyumlu muhasebe ve
finansal raporlama standartlarını kullanmaya başlamışlardır (Cavlak 2015 91)
1 Ekim 2002rsquode yuumlruumlrluumlğe giren 19 adet tebliğ başlıkları şoumlyledir
64
Tablo 21 BDDKrsquonın UMS ile Uyumlu Tebliğ Ettiği Muhasebe Standartları (Goumlkccedilen vd 2016 14-15) Tebliğ No
Tebliğ Kısımlarında Duumlzenlenen Konular
1Bildiri Finansal Araccedilların Muhasebeleştirilmesi Standardı 2Bildiri Maddi Duran Varlıkların Muhasebeleştirilmesi Standardı 3Bildiri Maddi Olmayan Duran Varlıkların Muhasebeleştirilmesi Standardı 4Bildiri Kiralama İşlemlerine İlişkin Muhasebe Standardı 5Bildiri Bankanın Dahil Olduğu Risk Grubuyla Yaptığı İşlemlerin
Muhasebeleştirilmesi Standardı 6Bildiri Banka Birleşme Ve Devirleri İle Bankalarca İktisap Edilen
Ortaklıkların Muhasebeleştirilmesi Standardı 7Bildiri Varlıklardaki Değer Azalışının Muhasebeleştirilmesi Standardı 8Bildiri Karşılıklar Şarta Bağlı Yuumlkuumlmluumlluumlkler Ve Varlıkların
Muhasebeleştirilmesi Standardı 9Bildiri Devlet Teşviklerinin Muhasebeleştirilmesi Ve Devlet
Yardımlarının Dipnotlarda Accedilıklanması Standardı 10Bildiri Banka Ccedilalışanlarının Haklarının Muhasebeleştirilmesi Standardı 11Bildiri Kur Değişim Etkilerinin Muhasebeleştirilmesi Standardı 12Bildiri Doumlnem Net KarZararı Temek Hatalar Ve Muhasebe
Politikalarında Yapılan Değişikliklerin Muhasebeleştirilmesi Standardı
13Bildiri Bilanccedilo Tarihinden Sonra Ortaya Ccedilıkan Hususların Muhasebeleştirilmesi Standardı
14Bildiri Mali Tabloların Yuumlksek Enflasyon Doumlnemlerinde Duumlzenlenmesine İlişkin Muhasebe Standardı
15Bildiri Konsolide Mali Tabloların Duumlzenlenmesi Bağlı Ortaklık Birlikte Kontrol Edilen Ortaklık Ve İştiraklerin Muhasebeleştirilmesi Standardı
16Bildiri Nakit Akım Tablosunun Duumlzenlenmesine İlişkin Muhasebe Standardı
17Bildiri Kamuya Accedilıklanacak Mali Tablolar İle Bunlara İlişkin Accedilıklama Ve Dipnotlar Standardı
18Bildiri Vergilerin Muhasebeleştirilmesi Standardı 19Bildiri Oumlzel Finans Kurumlarınca Kamuya Accedilıklanacak Mali Tablolar İle
Bunlara İlişkin Accedilıklama Ve Dipnotlar Standardı Yıllık Faaliyet Raporuna İlişkin Tebliğ
258 Maliye Bakanlığı Başkanlığında Kurulan Muhasebe Standartları
Komisyonunun Yaptığı Ccedilalışmalar
1990rsquoda birccedilok kesimin yetkililerinin katılımı ile kurulan komisyonun esas
amacı Tuumlrkiyersquode standart duumlzensizliğine ortadan kaldırmak iccedilin buumltuumln tuumlm
kesimleri bağlayan tek tipli muhasebe standartları hazırlamaktır (Başpınar 2005 49)
Tuumlrkiyersquode buguumlne kadar muhasebe standartları oluşturmaya ccedilalışan birbirinden
65
bağımsız aralarında herhangi bir koordinasyon bulunmayan standart saptama
amaccedillarında farklılık bulunan ccedileşitli kuruluşlar bulunduğundan aynı konularda farklı
standartlar yayınlanabilmiştir İşte Maliye Bakanlığı buumlnyesinde işlem yapan
muhasebe standartları komisyonu bu farklı uygulamaları ele alarak Avrupa
Topluluğursquonun Doumlrduumlncuuml Youmlnergesini de dikkate alarak Banka ve Sigorta
İşletmeleri gibi kurumlar hariccedil buumltuumln şirketlerin uygulayabileceği muhasebe
standartlarını hazırlamaya ccedilalışmaktadır (Akguumln 2007 127)
Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği duumlzenlenen konular şoumlyledir
(Arıkan 1996 66)
bull Muhasebenin temel kavramları
bull Muhasebe politikalarının accedilıklanması
bull Finansal tablolar ilkeleri
bull Finansal tabloların duumlzenlenmesi ve sunulması
bull Tekduumlzen hesap ccedilerccedilevesi hesap planı ve işleyişi
259 Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar
Sermaye Piyasası Kanunun 2499 sayılı madde ile 1981 yılında sermaye
piyasası kurulu oluşturulmuştur SPK IOSCOrsquonun teşvik etmesi ile AB ile uyum
suumlresinde (Seri XI No25 Tebliği) UMSUFRS ile uyumlu muhasebe standartlarını
yayımlamış ve uygulamaya koymuştur (Aksoy 2005190) Bahsi geccedilen bu tebliğ 34
adet standarttan oluşur (Ccedilankaya 2007 133)
SPK 2003 yılında UFRS ile uyumlu muhasebe standartları hazırlamış ve Seri
XI No25 sayılı tebliğ ile 34 adet standart yayımlamıştır (Goumlkccedilen vd 2016 12-13)
66
Tablo 22 SPKrsquonın UFRS İle Uyumlu Finansal Raporlama Standartları (Goumlkccedilen vd 201612-13) 1 Mali Tablolara İlişkin Genel Bilgiler 2 Mali Tablolar Sunumu 3 Ara Mali Tablolar 4 Nakit Akım Tablosu 5 Hasılat 6 Stoklar 7 Maddi Varlıklar 8 Maddi Olmayan Duran Varlıklar 9 Varlıklarda Değer Duumlşuumlkluumlğuuml 10 Borccedillanma Maliyeti 11 Finansal Araccedillar 12 İşletme Birleşmeleri 13 Konsolide Mali Tablolar Bağlı Ortaklıklar Muumlşterek Youmlnetime Bağlı
Teşebbuumlsler Ve İştiraklerin Muhasebeleştirilmesi 14 Kur Değişiminin Etkileri 15 Yuumlksek Enflasyon Doumlnemlerinde Mali Tabloların Duumlzeltilmesi 16 Hisse Başına Kazanccedil 17 Bilanccedilo Tarihinden Sonraki Olaylar 18 Karşılıklar Şarta Bağlı Yuumlkuumlmluumlluumlkler 19 Muhasebe Politikaları Muhasebe Tahminlerinde Değişiklik Ve Hatalar 20 Kiralama İşlemleri 21 İlişkili Taraflar 22 Finansal Bilgilerin Boumlluumlmlere Goumlre Raporlama 23 Banka Ve Benzeri Finans Kuruluşlarının Finansal Tablolarının Kamuya
Accedilıklanması 24 İnşaat Soumlzleşmeleri 25 Durdurulan Faaliyetler 26 Devlet Teşvik Ve Yardımları 27 Yatırım Amaccedillı Gayrimenkuller 28 Kurum Kazancı Uumlzerinden Hesaplanan Vergiler 29 Ccedilalışanlara Sağlanan Faydalar 30 Emeklilik Planları 31 Tarımsal Faaliyetler 32 Finansal Tablo Ve Raporların Accedilıklanması Ve Borsaya Goumlnderilmesi 33 İlk Doumlnem Finansal Tablolar 34 Muhtelif Huumlkuumlmler
67
2510 Tuumlrkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulunun Yaptığı
Ccedilalışmalar
1989rsquoda yayımlanan 3568 sayılı Muhasebe Mesleği Kanunu goumlre Tuumlrkiyersquode
muhasebe mesleğini duumlzenleyen ve kamu statuumlsuumlne haiz bir meslek kuruluşu olarak
TUumlRMOBrsquoun kurulmasına karar verilmiştir (Can ve Goumlr 2011 2)
TUumlRMOBrsquoun IASBrsquo ye uumlye olması 1994 yılıdır Tuumlrkiye Muhasebe ve
Denetim Standartları Kurulunu (TMUDESK) 9 Şubat 1994rsquote yılında TUumlRMOB
kurmuştur Duumlnya bankasının hazırladığı Mould Raporu bu kuruluşa sebep
olmuştur(Koumltuumloğlu200817) TMUDESK 1994rsquote ilk olarak uyumlaştırma
ccedilalışmaları başlatmıştır (Hatunoğlu vd 2013 53)
TMUDESK denetlenmiş mali tabloların gereksinime goumlre hazırlanmış
doğru guumlvenilir dengeli kıyaslanabilir ve anlaşılır oumlzellikte olması toplum yararını
goumlzeten ulusal denetim standartlarını belirlemek ve yayın yapmak amacıyla
kurulmuştur (Başpınar 2005 50)
TMUDESKrsquoin muhasebe standartları ile edindiği amaccedillar
bull Duumlnya ccedilapında ccedilalışmaları olan şirketlerin ve diğer kuruluşların finansal
tablolarının hazırlanmasını sağlayarak muhasebe prensiplerinde tek duumlzeni
sağlamaktır (Elitaş vd 2011 4)
bull Finansal raporların oluşturulmasında ve uumlccediluumlncuuml şahıslara sunulmasında temel
alınacak muhasebe standartlarını ileri duumlzeye taşımak ve yayımlamak
bull UMS ile TMS arasında uyum sağlamak
bull Tuumlrkiye ekonomisi ile ihtiyaccedillarını beraber duumlşuumlnmek
bull Mali tabloların hazırlanması ve sunulmasına ait kanun ile muhasebe
standartları ve uygulama şekillerini uyumlaştırılmasına youmlnelik ccedilalışmalarda
bulunmak
bull Uumllkemizdeki muhasebe faaliyetlerinde benimsenmiş muhasebe kavram ve
temel bilgilerin muhasebe standartlarının ilerlemesinde faydalanmak (Yalkın
2006 297)
68
TMUDESKrsquoin uumlye sayısı altmış sınırlandırılmıştır Faaliyetleri yuumlruumltme
komitesi tarafından youmlnetilmektedir Yuumlruumltme Komitesi bir başkan bir sekreter ve
iki sekreter yardımcısından oluşmaktadır TUumlRMOBrsquoun uumlyeleri atadığı şahıslar ile
ilgili kuruluşların temsilcilerinden oluşur Birbirini takip eden sıra numaraları ile
oluşturulan standartlar Kurul tarafından onaylandıktan sonra TUumlRMOB tarafından
en fazla bir ay iccedilinde yayımlanmaktadır (Ccedilevik 2015 46-47)
2511 Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Kurulu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar
Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Kurulu (TMSK) 15121999 tarih ve 4487
sayılı kanun ile değişiklik yapılan 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunursquonun Ek-1
maddesi ile kamu tuumlzel kişiliğini haiz idari ve mali oumlzerkliğe sahip bir kuruluş olarak
kurulmuş ve 07032002rsquode ilk toplantısını yapmış ve faaliyetlerine başlamıştı
(Cavlak 2015 92) Boumlylece Tuumlrkiyersquode muhasebe standartlarını oluşturma
sorumluluğu tek bir kuruma verilmiştir Kurumrsquoun kuruluş gerekccedilesi ldquoDenetlenmiş
finansal tabloların sunumunda finansal tabloların ihtiyaca uygun gerccedilek guumlvenilir
dengeli karşılaştırılabilir ve anlaşılabilir nitelikte olmaları iccedilin ulusal muhasebe
ilkelerinin gelişmesini ve benimsenmesini sağlayacak ve kamu yararı iccedilin
uygulanacak ulusal muhasebe standartlarını saptamak ve yayımlamaktırrdquo (İbiş ve
Akarccedilay 2003 8-9)
Bu kurum MB Sermaye Piyasası Kurulu Bankacılık Denetleme ve
Duumlzenleme Kurumu Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ve Hazine Muumlsteşarlığı YOumlK
TOBBrsquoden birer (Bekccedili ve Oumlzdemir 2006147) TUumlRMOBrsquodan bir YMM ve bir
SMMM olmak uumlzere toplam 9 temsilciden oluşur (Parlakkaya 2004 132)
TMS TMSKrsquoca yayımlanan muhasebe standartları finansal raporlama
standartları ve yorumlardan oluşur Bahsi geccedilen standartlar IASBrsquonin yayımladığı
UMSUFRS birebir Tuumlrkccedileye ccedilevrilmesidir Bunun iccedilin IASB ile telif hakkı
soumlzleşmesi yaparak Tuumlrkccedileye ccedilevirdiği Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarını resmi
gazetede yayımlamıştır TMSK Kavramsal ccedilerccedileve haricinde 31 adet TMS kodunu
kullanarak muhasebe standardı yayımlamıştır (Akdoğan 2007 102)
69
2512 Tuumlrk Ticaret Kanunu (TTK)
Tuumlrkiyersquode ortaklıklara ait muhasebe mali veriler ve finansal tablolara ilişkin
ilk huumlkuumlmlere TTKrsquo da yer verilmiştir (Uumlstuumlndağ 2000 52)
13 Ocak 2011rsquode Resmi Gazetersquode genel huumlkuumlmlerini de kapsayarak
yayımlanmıştır 1 Temmuz 2012rsquode uygulamaya konulmuştur Vergi merkezli
muhasebeden bilgi merkezli muhasebe anlayışına geccediliş iccedilin oumlnemli bir adım olan
TTK genel kabul goumlrmuumlş muhasebe ilkelerini uygulamaya doumlnuumlştuumlren
muhasebefinansal raporlama standartlarıyla uyumlu finansal raporlama yapılmasını
raporlanan bu tabloların da denetim standartları doğrultusunda denetlenmesini
oumlngoumlrmektedir (Guumlrdal 2013 2)
Yeni TTK ile vergi kanunlarına goumlre tutulan muhasebe anlayışının yerine
şirketlerin youmlnetimine ilgili ccedilıkar gruplarına şirketin finansal durumu hakkında
uluslararası finansal raporlama standartları doğrultusunda bilgi vermek amacı oumln
plandadır (Savun 2014 21)
6102 sayılı TTKrsquonda işletmelerin bağımsız dış denetimden geccedilmesinin
gerekliliği işletmeler ve muhasebe meslek erbapları iccedilin oumlnemli karardır Limited
şirketlere ve anonim şirketlere bağımsız denetime tabi tutulması mecburi kılınmıştır
(Fidan ve Cinit 2013 2)
2513 Kamu Goumlzetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu
Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar (KGMDSK)
KGMDSKrsquonın hedefi uluslararası muhasebe standartlarıyla uyum iccedilerisinde
olan TMSrsquo nı duumlzenlemek ve yayınlamaktır Bağımsız olarak denetlenmesinde
uygulamasında birlik sağlamak denetim uygulamalarını tespit etmek bağımsız
denetccedililer ve bağımsız denetim kurumlarını goumlrevlendirmek ve bu kurumların
ccedilalışmalarını denetlemek ve bağımsız denetim sahasında kamu goumlzetimi yapma
yetkisine sahip Kamu Goumlzetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun
kuruluşunu teşkilatını goumlrevlerini yetkilerini ve sorumluluklarını duumlzenlemektir
(Bitlisli 2014 40)
70
KGMDSK Kurulu tarafından 26 Eyluumll 2011 tarihinde karar verilmiş ve 02
Kasım 2011rsquode 660 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname ile yuumlruumlrluumlğe girmiştir
(Cavlak 2015 93)
KGMDSK tarafından hazırlanmış olan TMSTFRSrsquolerin 04062017 tarihi
itibari ile doumlkuumlmuuml aşağıdaki gibidir (httpwwwkgmdskgovtr04062017)
71
Tablo 23 KGMDSK tarafından hazırlanan TMSTFRSrsquoler bull Tuumlrkiye Finansal Raporlama Standartlarının İlk Uygulaması (TFRS 1) bull Hisse Bazlı Oumldemeler (TFRS 2) bull İşletme Birleşmeleri (TFRS 3) bull Sigorta Soumlzleşmeleri (TFRS 4) bull Satış Amaccedillı Elde Tutulan Duran Varlıklar Durdurulan Faaliyetler(TFRS 5) bull Maden Kaynaklarının Araştırılması ve Değerlendirilmesi (TFRS 6) bull Finansal Araccedillar Accedilıklamalar (TFRS 7) bull Faaliyet Boumlluumlmleri (TFRS 8) bull Finansal Araccedillar (TFRS 9 -2010 Versiyonu) bull Finansal Araccedillar (TFRS 9 -2011 Versiyonu) bull Konsolide Finansal Tablolar (TFRS 10) bull Muumlşterek Anlaşmalar (TFRS 11) bull Diğer İşletmelerdeki Paylara İlişkin Accedilıklamalar (TFRS 12) bull Gerccedileğe Uygun Değer Oumllccediluumlmuuml (TFRS 13) bull Duumlzenlemeye Dayalı Erteleme Hesapları (TFRS 14) bull Finansal Tabloların Sunuluşu (TMS 1) bull Stoklar (TMS 2) bull Nakit Akış Tabloları (TMS 7) bull Muhasebe Politikaları Muhasebe Tahminlerinde Değişiklikler ve Hatalar (TMS 8) bull Raporlama Doumlneminden (Bilanccedilo Tarihinden) Sonraki Olaylar (TMS 10) bull İnşaat Soumlzleşmeleri (TMS 11) bull Gelir Vergileri (TMS 12) bull Maddi Duran Varlıklar (TMS 16) bull Kiralama İşlemleri (TMS 17) bull Hacircsılat (TMS 18) bull Ccedilalışanlara Sağlanan Faydalar (TMS 19) bull Devlet Teşviklerinin Muhasebeleştirilmesi ve Devlet Yardımlarının Accedilıklaması
(TMS 20) bull Kur Değişiminin Etkileri (TMS 21) bull Borccedillanma Maliyetleri (TMS 23) bull İlişkili Taraf Accedilıklamaları (TMS 24) bull Emeklilik Fayda Planlarında Muhasebeleştirme ve Raporlama (TMS 26) bull Bireysel Finansal Tablolar (TMS 27) bull İştiraklerdeki ve İş Ortaklıklarındaki Yatırımlar (TMS 28) bull Yuumlksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama (TMS 29) bull Finansal Araccedillar Sunum (TMS 32) bull Hisse Başına Kazanccedil (TMS 33) bull Ara Doumlnem Finansal Raporlama (TMS 34) bull Varlıklarda Değer Duumlşuumlkluumlğuuml (TMS 36) bull Karşılıklar Koşullu Borccedillar ve Koşullu Varlıklar (TMS 37) bull Maddi Olmayan Duran Varlıklar (TMS 38) bull Finansal Araccedillar Muhasebeleştirme ve Oumllccedilme (TMS 39) bull Yatırım Amaccedillı Gayrimenkuller (TMS 40) bull Tarımsal Faaliyetler (TMS 41)
72
26 Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Stadartlarının
Uygulanmasında Karşılaşılan Problemler
261 Uygulama Esnasında Genel Problemler
TMS ve TFRSrsquo nin teorik ve karmaşık uumlsluba sahiptir Suumlrekli değişiklik
yapılması gerccedileğe uygun değer yaklaşımları karışıklıklara sebep olması standartlar
hakkında bilgi sahibi olan bilinccedilli personele ihtiyaccedil duyulmaktadır Meslek
mensuplarının pratik eğitim verilmemesinden dolayı eğitimin yetersiz kalması vergi
kanunlarının suumlrekli değişmesi standartları kapsayan accedilıklamaların eksik kalması
yapılan accedilıklamaların anlaşılmasının zor olması İşletmeler ve uygulayıcıların
alışkanlık kazandığı uygulamaların bir anda değiştirilememesi Tuumlrkiyersquode
IASIFRSrsquoye geccedilişte yaşanabilecek sorunlardandır (Goumlnen ve Uğurluer 2007 234-
235 Şensoy 2008 235- 236)
262 Standartların Ccedilevirilerinde Yaşanan Problemler
Standartların kabullenilme suumlrecinde kısa olmayan İngilizce cuumlmlelere yer
verilmesi yer verilen terimlerdeki tutarsızlık ccedileşitli kavramları ifade ederken bile
farklı olmayan terimlere yer verilmesi ccedileviri yapılırken de zor terminoloji
kullanılması ccedileviriye ilişkin karşılaşılan zorluklardandır (Hatipoğlu 2009 102)
263 Meslek Mensuplarının Bilgi ve Eğitimi İle İlgili Problemler
IASIFRSrsquolere hakim kalifiye personel gereksinimi yaşanılan bir diğer
sorundur (Goumlnen ve Uğurluel 2010 5)
Standartların uygulanmasında buumlyuumlk roluuml muhasebe meslek mensupları
uumlstlenmiştir Bundan oumltuumlruuml standartlara geccediliş aşamasında muhasebecilerin eğitiminin
oumlnceliği bilinmektedir Uygulayan kişilere youmlnelik eğitimlerin geccediliş evresini
kolaylaştıracağından meslek odalarında uumlniversitelerde teorik ve pratik eğitimlere
ağırlık goumlsterilmesi gerekmektedir (Şensoy 2008 239)
73
264 Yasal Nitelik Kazandırılmasında Yaşanan Problemler
Muhasebe standartlarının yasal oumlzellik taşıması ve bir bağlayıcılığının olması
uygulanabilirliği accedilısından oumlnemlidir (Akdoğan 2007 109) Uumllkemizde TMSK
aracılığıyla oluşturulan muhasebe ve finansal raporlama standartları oumlnceleri sadece
oumlneri oumlzelliğindeyken faaliyet goumlsterme mecburiyeti bulunmamaktadır Bunun
oumlnuumlne geccedilmek iccedilin yasal değişikliğe uğramış ve bir takım işletmelere mecburi olması
6102 sayılı Tuumlrk Ticaret Kanunun 1 Temmuz 2012 tarihinde faaliyete alınmasıyla
sağlanmıştır
Yeni TTK yuumlruumlrluumlğe girmesi finansal faaliyetlerde muumlhim ve buumlyuumlk
değişikliklere olanak sağlamıştır TMS TFRSrsquo nın1 Ocak 2013 tarihinde
uygulanmaya başlanması anonim ve limitet şirketler iccedilin mecburi bir durum almıştır
Şirketler TMSrsquonin mali gelecek stratejiler belirleyerek yol haritası belirlemişlerdir
Uumllkemizde işletmelerde standartların benimsenip uygulamaya konulması hususunda
yaptırımlar 6102 sayılı TTK ile gerccedilekleşmiştir Uumllkemizde faaliyet goumlsteren tuumlm
işletmelerin vergi merkezli muhasebe sisteminden bilgi merkezli muhasebe
uygulamalarını tercih etme durumunda kalmasına vesile olmuştur (Genccediloğlu ve
Ertan 2012 7)
74
75
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
MUHASEBE MESLEK MENSUPLARININ TUumlRKİYE
MUHASEBE STANDARTLARI VE TUumlRKİYE FİNANSAL
RAPORLAMA STANDARTLARI ALGISINA İLİŞKİN
CcedilALIŞMA SİVAS İLİ OumlRNEĞİ
Ccedilalışmanın bu boumlluumlmuumlne kadar TMSTFRSUFRS hakkında genel teorik
bilgilere yer verilmiş TMSTFRSUFRSrsquo lerin duumlnyadaki faaliyetleri ve uumllkemizdeki
faaliyetleri ile ilgili bilgilere değinilmiştir
Tezin bu boumlluumlmuumlnde ise Sivas ili SMMM Odasırsquona bağlı mesleği icra eden
meslek mensuplarına veri toplama aracı olan anket yoluyla araştırma yapılmıştır
Aynı zamanda bu boumlluumlmde araştırmanın amacı oumlnemi kapsamı araştırmanın
youmlntemi ve metotları yine araştırma sonucunda ortaya ccedilıkan verilerin analiz
edilmesi bu verilerin incelenmesi ve literatuumlr ccedilalışması da bu boumlluumlmde
bulunmaktadır
31 Literatuumlr Ccedilalışması
Tuumlrkiye muhasebe ve finansal raporlama standartları muhasebe meslek
mensuplarının algıları bağımsız denetccedililer farkındalık duumlzeyi gibi konularda
ccedilalışmalara rastlanmıştır Sivas İlinde muhasebe meslek mensuplarının TMS ve
TFRS algılarını farkındalık duumlzeylerini oumllccedilen bir ccedilalışmaya rastlanmamıştır Benzer
konular ile ilgili yapılan ccedilalışmalar aşağıda anlatılmıştır
Civan ve Kara (2012) ldquoMuhasebe Standartlarının Muhasebe Mesleğinde
Uygulanmasına Youmlnelik Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında Gaziantep ilinde
faaliyet goumlsteren Serbest Muhasebeciler ve Mali Muumlşavirler Odasırsquona kayıtlı
muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamış Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarırsquonın
meslek mensupları tarafından bilinme duumlzeyi oumllccediluumllmuumlş ve karşılaştıkları problemler
uumlzerinde durulmuştur Ccedilalışmanın bulguları şoumlyledir muhasebe meslek
mensuplarının yeteri kadar muhasebe standartları hakkında bilgi sahibi olmadıkları
ve nasıl uygulayacaklarını bilmediklerinden kaynaklanan problemler olduğu kanısına
varılmıştır Bu problemler ccediloumlzuumlm yolu olarak henuumlz standartlar taslak
76
durumundayken muhasebe meslek mensuplarının da fikirlerine yer verilmeli
TUumlRMOB ve Uumlniversitelerin işbirliği ile tuumlm illerde standartlar konferans seminer ve
panellerle tanıtılması gerekliliği sonucu ortaya ccedilıkmıştır
Bekccedili (2007) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe
Standartları Hakkındaki Goumlruumlşlerinin Değerlendirilmesine Youmlnelik Bir Araştırmardquo
isimli ccedilalışmasında Burdur ve Isparta illerinde goumlrev yapan muhasebe meslek
mensuplarını ele alarak muhasebe meslek mensuplarının perspektifinden
standartlara youmlnelik algı duumlzeylerini araştırmayı amaccedillamıştır Ccedilalışma sonucu elde
edilen bulgular muhasebe meslek mensupları standartlar sayesinde ccedileşitli sektoumlrlere
ait mali tablolarla kıyaslama yapılabileceğini ve TMS ile muhasebe mesleği daha da
oumlnem kazanacağı duumlşuumlncesinde oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Bunlara ek olarak muhasebe
meslek mensupları SPK TUumlRMOB ve Maliye Bakanlığırsquonın TMS ile ilgili daha
fazla ve etkin ccedilalışmalar duumlzenleyip ve eğitim ccedilalışmalarını da arttırmak durumunda
olduğu kanısına varılmıştır
Uumllkuuml (2008) yılında ldquoKOBİrsquoler İccedilin UFRS Taslağının Muhasebe Meslek
Mensupları Tarafından Algılanışına Youmlnelik Bir Araştırma (İstanbul Oumlrneği)rdquo adlı
ccedilalışmasında İSMMMO kayıtlı muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamıştır
Muhasebe meslek mensupları KOBİrsquolerin algı duumlzeyini oumllccedilmek aynı zamanda UFRS
ile ilgili algılarını oumllccedilmeyi ve KOBİ standartlarının muhasebecilere etkilerini analiz
etmeyi amaccedillamıştır Ccedilalışmanın sonucunda elde edilen bulgular muhasebe meslek
mensupları muhasebenin uumlrettiği bilgileri UFRS sayesinde daha guumlvenilir olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir Ancak muhasebe meslek mensuplarının UFRS ile ilgili eğitim bilgi
seviyelerini yeterli olmadığı sonucuna ulaşmışlardır
Erdoğan ve Dinccedil (2009) ldquoTuumlrkiye Muhasebe Standartları ve Muhasebe
Meslek Mensuplarının Bilgi Duumlzeylerinin İncelenmesirdquo adlı ccedilalışmalarında
yayınlanmış standartlar konusunda muhasebe meslek mensuplarının ne derecede
haberdar oldukları uygulamada mevcut bilgilerini ne derecede kullandıkları ve
meslek mensupları arasında farklılık olup olmadığını belirlemek Muhasebe meslek
mensupları uumlzerinde yapılan anket sonucunda genel olarak meslek mensuplarının
muhasebe standartlarından haberdar olduklarını soumlylemek muumlmkuumln fakat bir
kısmının standartlar hakkındaki bilgilerini yetersiz olarak goumlrduumlkleri tespit edilmiştir
77
Sahip olunan bilginin yeterliliği konusunda ise kendilerine en ccedilok guumlvenen unvan
grubunun Yeminli Mali Muumlşavirler olduğu sonucuna varılmıştır
Hatipoğlu (2009) ldquoTuumlrkiyersquode Uluslararası Muhasebe Standartlarırsquonın
Gelişimi Gerekliliği ve Uygulanabilirliği Uumlzerine Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmasında
UMSUFRSrsquo nin uumllkemizde uygulanışı ve muhasebecilerin standartlardan
beklentileri ve standartların algılarında etkili faktoumlrleri belirlemeyi amaccedillamıştır
Şuan ki UFRS Setirsquonin yazım şekli kullanılan dilin tuumlm duumlnyada anlaşılan ve kolay
uygulanabilir nitelikte teorik bir dille kaleme alınmıştır Aynı zamanda standartta yer
alan cuumlmleler karmaşık ve uzun cuumlmlelerden oluşması bahsi geccedilen standartlar
orijinal halinden alındığı iccedilin başka dillere tercuumlmesinde problemler yaşanmaktadır
Muhasebe Standartlarının yuumlruumlrluumlğe girdiğinden buguumlne kadar devamlı
guumlncellenmesi standartların doğru ve her zaman tutarlı bilgi vermesinin oumlnuumlnde
buumlyuumlk engeldir
Can ve Goumlr (2011) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama Standartlarının Meslek
Mensupları Arasında Bilinirlik Duumlzeyini Oumllccedilmeye Youmlnelik Bir Araştırma (Ankara ve
Ccedilankırı İlleri Oumlrneği)rdquo isimli ccedilalışmasında Ccedilankırı ve Ankararsquoda faaliyet goumlsteren
muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamış katılımcıların demografik
oumlzelliklerinin saptanması ve soumlz konusu standartların muhasebe meslek mensupları
algı duumlzeyleri ve bilinirlik derecesini araştırmayı amaccedillamıştır Muhasebe meslek
erbapları TMS ile ilgili bilgi donanımları mevcut ve bunun yanı sıra Standartlarda
yapılan değişiklik ve duumlzenlemelerle yakından ilgilenmektedir Standartların anlatım
şekli karmaşık ve anlaşılır olmadığını ve muhasebe meslek mensuplarının duumlzenli
eğitime gereksinim duyduklarını duumlşuumlnmektedirler standartlar ile mali tabloların
kıyaslana bilirliği muhasebe alanındaki faaliyetlerin tekduumlzen olduğu ve
standartların denetim faaliyetlerini kolaylaştıracağını duumlşuumlnmektedir TMS alanında
eğitim seminer ve konferans verilmediğini TUumlRMOBrsquo un aynı zamanda bağlı
oldukları meslek odalarının bu konuda pasif kaldığı kanaatindeler
Ccedilankaya ve Hatipoğlu (2011) ldquoTuumlrkiyersquode Uluslararası Muhasebe
Standartlarırsquonın Uygulanabilirliğini Etkileyen Faktoumlrlerin Meslek Mensuplarınca
Değerlendirilmesine Youmlnelik Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında farklı birccedilok ilde
faaliyet goumlsteren muhasebe meslek mensuplarına anket uygulanmıştır
78
UMSUFRSrsquolerin uumllkemiz şartlarında uygulanmasıyla alakalı muhasebe meslek
mensuplarının taleplerini saptamak ve bu talepler doğrultusunda uygulamada etkili
faktoumlrler uumlzerinde ccedilalışmalar yapmayı amaccedillamışlardır Uumllkemizde UMSUFRSrsquolerin
meslek mensupları tarafından kabul goumlrmesi aynı zamanda uygularken muhasebe
meslek mensuplarının taleplerine etki eden başlıca etkenler şunlardır standartlarla
alakalı bilgilendirici seminer eğitim konferansa gibi etkinliklerin olmaması kısaca
eğitim problemleri(eğitim faktoumlruuml) soumlz konusu standartların Tuumlrkiye mali
ekonomisinin buumlyuumlk boumlluumlmuumlnuuml kapsayan KOBİrsquolere hitap etmemesi(ekonomik ve
hukuki ccedilevre faktoumlruuml) bahsi geccedilen standartların yazım şekli tercuumlmesi gibi yalın
halinden oumltuumlruuml yaşanan sorunları buumlnyesinde taşıması (standartlar faktoumlruuml) yine
bahsi geccedilen standartların uygulanabilirliği suumlrecinde kuumlltuumlr etkeninin ihmal
edilmemesi varılan sonuccedillar arasında olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
Dinccedil ve Atabay (2011) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının TFRSrsquoye Youmlnelik
Duumlşuumlnceleri ve Uygulama Başarısına Etki Etmesi Muhtemel Faktoumlrlere Youmlnelik Bir
Araştırma ndash Trabzon Alt Boumllgesi Oumlrneğirdquo isimli ccedilalışmalarında Trabzon ve ccedilevre
illerinde faaliyet goumlsteren muhasebe meslek mensuplarına anket uygulanmıştır
Muhasebecilerin standartlar la ilgili bilgilerini oumllccedilmek algı duumlzeylerini belirlemek ve
standartların uygulanabilirliğinde etki eden kriterler incelenmiştir Muhasebe Meslek
mensupların standartlar hakkında olması gerekli bilgiye sahip olmadıkları sonucu
ccedilıkmıştır Bunlara ek olarak Trabzon ve ccedilevre illerinde katılımcıların ccediloğunluğu
standartlar setinden haberleri var fakat standartlar setinin ne şekilde uygulanması
gerektiği hakkında yeterli bilgiye sahip değillerdir Bu sebeple muhasebe meslek
odalarının meslek mensuplarının katılacağı mecburi eğitimler seminer ve
konferanslar hazırlanmalı ve eğitimlerin yanı sıra uygulamaya da yer verilmesi
gerektiği sonucuna varılmıştır
Elitaş ve diğerlerinin (2011) ldquoMuhasebe Meslek Mensupları Perspektifinden
Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarırdquo isimli ccedilalışmasında Afyon‐Denizli‐Uşakrsquota bulunan
muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamıştır Muhasebecilerin bakış accedilısından
standartları incelemeyi amaccedillamışlardır Muhasebe meslek mensupları standartlar
ile ilgili bilgi duumlzeyleri yetersiz olmasının yanında TMS ile ilgili eğitim verilmesi
gerektiği duumlşuumlncesine sahip oldukları ortaya ccedilıkmıştır TMS uygulamaya başladıktan
sonra denetim faaliyetleri daha sistemli ve kolay olduğu ve standartlarla birlikte
79
muhasebe mesleği daha saygın konuma ulaşacağı oumlnemi artıracağı duumlşuumlncesi ortaya
ccedilıkmıştır Toplam 16 yıl ve uumlzerinde faaliyet goumlsteren meslek mensupları standartlar
sebebiyle mesleği bırakma duumlşuumlncesindedirler Muhasebe mesleğine yeni giren
meslek mensuplarının boumlyle bir duumlşuumlncesinin olmadığı sonucuna varılmıştır
Kurcan ve diğerleri (2011) ldquoMeslek Mensuplarının UFRSrsquoye Bakış Accedilıları ve
Farkındalık Duumlzeyleri Uumlzerine Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında Antalya ve
Alanyarsquoda bulunan muhasebeciler uumlzerinde anket ccedilalışması yapmıştır Bu ccedilalışmada
muhasebecilerin standartlara karşı algı duumlzeylerini ortaya koymak amaccedillanmıştır
Araştırma sonuccedilları muhasebe meslek mensuplarının TMSTFRS alanında yeterli
bilgiye sahip olmadığını goumlstermektedir Muhasebeciler standartların anlaşılır
olmadığı ve uygulama noktasında sıkıntılar yaşadıkları sonucuna varılmıştır
Guumlneş ve diğerleri (2011) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının KOBİ TFRSrsquoye
Youmlnelik Bilgi Duumlzeyleri ve Uygulamaya Youmlnelik Beklentileri Elazığ ve Malatya
İlleri Oumlrneğirdquo isimli ccedilalışmalarında Elazığ ve Malatya bulunan faaliyet
muhasebecilere anket ccedilalışması yapılmıştır Muhasebe meslek mensuplarının KOBİ
TFRS hakkında bilgi duumlzeylerinin yeterli olmadığı aynı zamanda uygularken
muhasebe meslek mensuplarına daha fazla iş yuumlkuuml vereceği bunun iccedilin ccediloumlzuumlmleyici
tavsiyeler bulmayı amaccedillamışlardır Ayrıca muhasebeciler KOBİ TFRSrsquo nin tam
suumlresinde ve doğru uygulayıp uygulayamayacağı ile ilgili teredduumltleri olduğu KOBİ
TFRSrsquo yi doğru uygulayabileceklerinden emin olmadıkları sonucu goumlzlemlenmiştir
Oumlzdemir (2012) ldquoKOBİler İccedilin Finansal Raporlama Standardı ve Mali
Muumlşavirlerin Uygulama Oumlncesi İlgi Duumlzeylerine Youmlnelik Ampirik Bir Araştırmardquo
isimli ccedilalışmasında Ankara ilinde faaliyet goumlsteren smmmrsquo lere anket uygulanmış
anketteki katılımcıların demografik oumlzellikleri youmlnuumlyle KOBİ TFRS uygulamasından
oumlnceki ilgi ve algılarını oumllccedilmeyi amaccedillamışlardır Eğitim duumlzeyi Lisansuumlstuuml olan
SMMMrsquolerin KOBI TFRS standardına hakkında daha fazla bilgi sahibi olduğu
goumlruumllmuumlştuumlr Mesleğe henuumlz yeni başlamış SMMMrsquoler mesleki tecruumlbe suumlrelerine
bakıldığında standartlara en ilgili grup iccedilerisinde oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Aynı
zamanda defterlerini tutmakla yuumlkuumlmluuml oldukları muumlkellef sayısına bakıldığında
sayıca en az olan SMMMrsquoler KOBI TFRS ile daha fazla ilgili olduğuna ulaşılmıştır
80
Ccedilankaya ve Dinccedil (2012) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama Standartlarının
Uygulama Başarısını Etkileyen Faktoumlrler Bağımsız Denetccedililer Uumlzerine Bir
Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında TMSTFRSrsquo lerin uygulanmasındaki başarıyı
etkileyen kriterleri analiz etmeyi amaccedillamıştır Muhasebecilerin standartların ne
kadar oumlnemli olduğunu ve ihtiyacı karşıladığı ile ilgili duumlşuumlnceleri demografik
oumlzelliklerden olan yaş grupları youmlnuumlnden farklılık goumlsterdiği sonucuna varılmıştır
Muhasebe meslek mensuplarının soumlz konusu standartların kolay oumlğrenilip ve
uygulamaya konulması iccedilin bir takım beklentileri bulunmaktadır Oluşturulan
demografik gruplar arasında anlamlı bir farklılığın bulunmadığı anket sonucunda
goumlruumllmuumlştuumlr Bu sebeple eğitim alma ve oumlğrenme aynı zamanda uygulamadaki bazı
ccedilalışmalar ve yapılan faaliyetlerin pozitif etki sağlayacağı youmlnuumlnde ccedilıkmıştır Eğitim
duumlzeyi lisans ve lisansuumlstuuml olan muhasebe meslek mensupları eğitim duumlzeyi oumln
lisans ve altında olanlara nazaran standartlar hakkında daha fazla bilgiye sahip
oldukları sonucuna varılmıştır Katılımcıların tuumlmuuml standartların Tuumlrkccedileye tercuumlme
edilirken kullanılan dilin standart oumlğrenmeyi kolaylaştırmanın aksine zorlaştırdığını
belirlemişlerdir Yaş grupları accedilısından bakıldığında 35 yaş uumlzeri ndash 44 yaş altı grupta
bulunan katılımcılar standartlarda devamlı yeniliklerin ve guumlncellemelerin
yapıldığından dolayı oumlğrenim suumlresini uzattığı duumlşuumlncesi ortaya ccedilıkmıştır
Oumlzkan ve Oumlzşahin (2012) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının KOBİ TFRSrsquoye
Youmlnelik Bilgi Duumlzeyleri Finansal Raporlama Standartları Hakkındaki Goumlruumlşlerinin
Tespitine Youmlnelik Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında Kayserirsquode faaliyet goumlsteren
muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamıştır Bu ccedilalışmada muhasebe meslek
mensuplarının KOBİ TFRS hakkındaki duumlşuumlncelerini oumllccedilmek ve demografik
nitelikleri accedilısından anlamlı bir goumlruumlş farklılığı bulunup bulunmadığını incelemeyi
amaccedillamıştır Muhasebe meslek mensupları KOBI TFRSrsquonin yuumlruumlrluumlğe girmesiyle
şirketlerin daha guumlvenilir bilgilerle analiz yapacağı mali tablolarının daha şeffaf ve
kıyaslanabilir olacağı uumlccediluumlncuuml şahıslara finansal tablo kullanıcılarına daha guumlvenilir
bilgi vereceği muhasebe alanında tek bir dil birliği sağlanıp tek duumlzen olacağı vergi
işlemlerinin aynı zamanda denetim faaliyetlerinin kolaylaşacağı ve muhasebe
mesleğinin değerinin artacağı duumlşuumlncesindedirler Bunlara ek olarak muhasebe
meslek mensupları TUumlRMOB TMSK ilgili muhasebe meslek odaları ve eğitim
81
veren kurum ve kuruluşların soumlz konusu standartların uygulanması iccedilin yeterli
seviyede eğitim ve uygulama ccedilalışmaları youmlnuumlnde eksik kaldığı duumlşuumlncesindedirler
Erol Fidan ve Cinit (2013) ldquo01 Ocak 2013 Oumlncesinde Tuumlrkiye Finansal
Raporlama Standartları Ccedilerccedilevesinde KOBİ Muhasebe Standartlarının Muhasebe
Meslek Mensupları Tarafından Algı Duumlzeylerinin Tespitine Youmlnelik Uygulama
(Yalova İli Oumlrneği)rdquo isimli ccedilalışmalarında 2013 yılında soumlz konusu standartları
uygulayan kesim olan muhasebecilerin bahsi geccedilen standartlar ile ilgili algı ve bilgi
duumlzeylerini oumllccedilmek standartları uygulamayı etkileyen faktoumlrleri belirlemek amacıyla
hazırlanmıştır Muhasebe meslek mensupları arasında demografik oumlzellikler değişken
gruplar youmlnuumlyle incelenmiş istatistiki olarak anlamlı bir farklılık olduğu sonucuna
varılmıştır
32 Araştırmanın Amacı
Ccedilalışmanın amacı Sivasrsquota faaliyet goumlsteren SMMMrsquolerin TMS ve TFRS
adıyla duyurulan standartlar hakkında goumlruumlş accedilılarını algılarını anket yoluyla
goumlzlemlemektir Aynı şekilde SMMMrsquolerin standartlar konusundaki fikirlerini farklı
demografik oumlzellikler accedilısından istatistiki olarak farklılıklarının incelenmesidir
33 Araştırmanın Oumlnemi
Uumllkemizde yeni TTK ve TMS TFRSrsquo lerin uygulamaya konulmasının
ardından muhasebe alanında koumlkluuml değişiklikler meydana gelmiştir
Muhasebenin şekillenmesini sağlayan yasa ve tuumlzuumlklerin ccedileşitli faaliyetleri
nedeniyle meslek mensuplarının standartları hayata geccedilirmesi guumlccedilleşmiştir Bundan
dolayı standartların oumlğrenilmesi esastır
TFRSrsquolerin tercuumlme edilip bırakılması anlaşılmasını zorlaştırdığından oumltuumlruuml
hayata geccedilirilmesini de etkilediği bilinmektedir Bu guumlccedilluumlk ccedilekilmesinin temel
nedeni TFRS uygulamalarındaki oumlğrenim eksiklikleridir Meslek mensuplarının
TFRS ile alakalı yeterli teorik bilgi seviyesine ve uygulama noktasında gerekli
donanımı sağlamamaları diğer bir problemdir Mesleki oda ve eğitim kurumlarının
bu alanda eğitimlerle destek vermesi bu suumlreci daha kolay atlatmalarına olanak tanır
82
Bu ccedilalışma Sivas ilinde muhasebe mesleğini icra eden meslek mensuplarının
TMSTFRS algılarını inceleyen bir araştırma olduğundan oumlnemlidir
34 Araştırmanın Kapsamı
Bu araştırmada SMMM Odasırsquona bağlı SMMM ruhsatına sahip uumlyeler
tarafından doldurulan anketten ccedilıkarımlara yer verilmiştir Bu alanda meslek
mensupları ve standartlar uumlzerinde ccedilalışılmış araştırmalarla karşılaşılmaktadır Bu
araştırmada ise meslek mensuplarının sadece ankette yer alan sorular neticesinde
varılan sonuccedillar değerlendirilmiştir Veri toplama aracı olan ankette bulunan
soruların hazırlanmasında o alandaki ccedilalışmalardan faydalanılmıştır Buna ek olarak
her bir anket sorusu iccedilin hipotez oluşturulmuş demografik oumlzellikler goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak bulgular elde edilmiştir
35 Araştırmanın Youmlntemi
Ccedilalışmamın son boumlluumlmuumlnde araştırmanın ana kuumltlesi ve oumlrneklem ccedilalışmada
yer verilen anket soruları ve verilerin analizi ve yorumu iccedilin kullanılan analiz
youmlntemlerine değinilmiştir
Araştırmanın ana kuumltlesini Sivasrsquota mesleği ifa eden ve Sivas SMMMO
edinilen bilgiye goumlre 353 SMMM ve 3 YMM oluşmaktadır Bunlardan 213rsquosı aktif
olarak faaliyet goumlstermektedir 140rsquoı ise pasiftir Toplamda 110 SMMMrsquoye ulaşılarak
anket ccedilalışması yapılmıştır Ancak anket formunda eksik bilgilerden ve geccedilersiz
anket formlarından dolayı 99 SMMMrsquonin istatistik verilerine bakılmıştır
Araştırmamıza katılım sağlayan meslek mensupları ile yuumlz yuumlze goumlruumlşme
tekniği kullanılmıştır Yuumlz yuumlze goumlruumlşme tekniğinin tercih edilme nedeni meslek
mensuplarının sorulara doğru ve tutarlı cevaplar vermesini sağlamaktadır Ulaşılan
sonuccedillar SPSS 220 istatistik programı yardımıyla analiz edilmiştir
Ccedilalışmada kullanılan anket soruları Aysel CANrsquoa ait 2016 yılında ldquoMuhasebe
Meslek Mensuplarının UFRSTFRSrsquoYE Bakış Accedilıları ve Meslekteki Farkındalık
Duumlzeyleri Uumlzerine Bir Araştırmardquo isimli Tuumlrk Hava Kurumu Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml İşletme Anabilim Dalı İşletme Programında kabul edilen tezden
faydalanılarak hazırlanmıştır
83
36 Araştırmada Kullanılan Youmlntemler
Bu ccedilalışma Sivas il genelinde SMMM unvanına sahip 99 katılımcıyla
goumlruumlşuumllmuumlştuumlr 5li likert oumllccedilek olarak hazırlanan ve 13 maddeden oluşan ankete
verilen cevaplardan her bir kişi iccedilin bir toplam puan elde edilmiştir Elde edilen bu
toplam puanlar katılımcıların TMS-TFRS algısını goumlstermektedir Bu puanlar
kullanılarak Sivas ilinde faaliyet SMMMrsquolerin TMS-TFRS algısının oumllccediluumllmesi
amaccedillanmıştır
Anket guumlvenilirliğini oumllccedilmede iccedil tutarlılığı ortaya koyabilmek iccedilin
Cronbachrsquos Alpha katsayısı hesaplanmıştır Ccedilalışmada elde edilen puanların
katılımcıların demografik bilgilerine goumlre istatistik olarak aralarında anlamlı bir fark
olup olmadığını belirlemektir Bu sebeple yapılacak olan testlerin parametrik veya
non-parametrik olup olmadığını belirlemek iccedilin normallik testi uygulanmaktadır
Normallik testi Kolmogorov-Smirnov Testi ile test edilmiştir Normallik
varsayımının sağlanmadığı durumlarda parametrik olmayan Mann-Whitney U
Testi kullanılmaktadır İkiden fazla duumlzeyli değişkenlerin duumlzeyleri arasında
farklılık olup olmadığını belirlemek iccedilin normallik varsayımının sağlanmadığı
durumlarda non-parametrik bir test olan Kruskall-Wallis Testi kullanılmıştır
Katılımcıların ankette bulunan her bir ifadeye hangi duumlzeyde katıldığı ya da
goumlruumlşlerinin Kesinlikle Katılıyorum (5) Katılıyorum (4) Kararsızım (3)
Katılmıyorum (2) Kesinlikle Katılmıyorum (1) nitelemelerinden hangisine
girdiği yapılan bir sınıflama oumllccedileği ile belirlenmiştir Sınıflama oumllccedileğinin
oluşturulmasında
Aralık Genişliği (a) = Dizi Genişliği divide Yapılacak Grup Sayısı formuumlluuml
kullanılmıştır (Tekin 1987 262) Buna goumlre oluşturulan oumllccedilekte nitelik duumlzeyi ve
puan değerleri ile değer aralıkları Tablo 31rsquode goumlsterilmiştir
a= 45
a= 080 bulunur
84
Tablo 31 Anket Maddelerinin Puan Aralıkları Nitelik Duumlzeyi Puan Aralığı Değer Aralıkları Kesinlikle Katılıyorum 5 420-500 Katılıyorum 4 340-419 Kararsızım 3 260-339 Katılmıyorum 2 180-259 Kesinlikle Katılmıyorum 1 100-179
37 Araştırmanın Bulguları
Araştırma kapsamında elde edilen veriler IBM SPSS 22 istatistik paket
programı kullanılarak analiz edilmiştir Analiz sonuccedilları ilerleyen boumlluumlmlerde
ayrıntılı olarak incelenmektedir
371 Araştırmada Kullanılan Oumllccedileğin Guumlvenilirlik Analizi
Cronbachrsquos Alpha katsayısı her sorunun kendine ait puanları oumlrneğin 18 adet
sorusu olan ankette sorulara verilen yanıtların toplanarak hesaplandığı ihtimallerde
oumllccedilekteki sorular birbiri ile benziyor mu yakınlık derecesi var mı gibi sorulara cevap
bir katsayıdır Alfa sayısı ankette bulunan 13 sorunun aynı tuumlrden olup olmadığını
incelemek veya bir buumltuumlnluumlğuuml sağlayıp sağlamadığını goumlsterir (Kartal 2004 6)
000 le α lt 040 ise oumllccedilekte guumlvenilirlikten bahsedilemez
040 le α lt 060 ise oumllccedilek duumlşuumlk guumlvenilirdir
060 le α lt 080 ise oumllccedilek oldukccedila guumlvenilirdir
080 le α lt 100 ise oumllccedilek yuumlksek derecede guumlvenilirdir
Anketimizde likert tipi oumllccedileğe ait toplam 13 soru vardır Likert tipi oumllccedilekli
sorulara guumlvenirlik analizi yaptığımızda guumlvenirliği yani Cronbachrsquos Alpha katsayısı
0750 olarak bulunmuştur yani oumllccedileğimiz oldukccedila guumlvenilirdir
85
Tablo 32 Guumlvenilirlik Analizi Tablosu Cronbachs Alpha Number of Items Guumlvenilirlik Durumu
0750 13 Oldukccedila guumlvenilir
372 Ankete Katılanların Demografik Oumlzelliklerine Ait Frekans
Tabloları
Elde edilen bulgular oumllccedileği cevaplayan muhasebe meslek mensuplarının
demografik oumlzelliklerini oumlne ccedilıkarmaktadır Demografik oumlzellikler kapsamında
oumllccedileğe katılanların cinsiyeti yaşı eğitim duumlzeyi ve mesleki tecruumlbe suumlrelerini
goumlsteren bulgular bulunmaktadır
3721 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımı
Oumllccedileğe cevap veren meslek mensuplarının cinsiyetleri değerlendirildiğinde
sayıca fazlasını erkek meslek mensuplarından meydana geldiği goumlzlemlenmiştir
Tablo 33rsquode cinsiyete accedilısından muhasebe meslek mensuplarının dağılımı
bulunmaktadır
Tablo 33 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımı Cinsiyet Frekans Yuumlzde Kadın 33 333 Erkek 66 667 TOPLAM 99 100
Ankete katılanların 333 kadın667 si erkek meslek mensuplarından
oluşmaktadır
3722 Katılımcıların Yaş Gruplarına Goumlre Dağılımı
Oumllccedileğe cevap veren katılımcıların yaşları incelendiğinde 30 yaş ve daha
kuumlccediluumlk yaşta olan muhasebe meslek mensuplarının ccediloğunluğu oluşturduğu
goumlruumllmektedir Tablo 34rsquode yaş gruplarına goumlre muhasebe meslek mensuplarının
dağılımı goumlsterilmektedir
86
Tablo 34 Katılımcıların Yaşa Goumlre Dağılımı Yaş aralığı Frekans Yuumlzde 30 ve daha az 52 525 31-40 arası 34 343 41-50 arası 8 81 50 ve uumlzeri 5 51 TOPLAM 99 1000
Meslek mensuplarının yaşları itibariyle dağılımlarına bakıldığında Ankete
katılan 525 (52 kişi) 30 ve daha az yaş grubunda 343 uuml (34 kişi) 31-40 yaş
arasında 81 i (8 kişi) 41-50 yaş arasında51i (5 kişi) 50 ve uumlzeri yaş
grubundadır
3723 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre Dağılımı
Oumllccedileğe katılan katılımcıların eğitim duumlzeyleri accedilısından değerlendirildiğinde
lisans mezunu muhasebe meslek mensuplarının ccediloğunluğu oluşturduğu
goumlruumllmektedir Tablo 35rsquote eğitim duumlzeylerine goumlre muhasebe meslek mensuplarının
dağılımı bulunmaktadır
Tablo 35 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre Dağılımı Eğitim Duumlzeyi Frekans Yuumlzde Lise 3 30 Oumln Lisans 5 51 Lisans 81 818 Lisansuumlstuuml 10 101 TOPLAM 99 1000
Meslek Mensuplarının eğitim duumlzeyleri itibariyle dağılımlarına
bakıldığında3 lise ve daha az 51 oumln lisans 818 lisans 101 lisansuumlstuuml
eğitim mezunu oldukları goumlruumllmektedir
3724 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbe Suumlrelerine Goumlre Dağılımı
Oumllccedileği cevaplayan muhasebe meslek mensuplarının tecruumlbe suumlreleri accedilısından
değerlendirildiğinde6-10 yıl arası tecruumlbesi bulunan muhasebe meslek
mensuplarının ccediloğunluğu oluşturduğu goumlzlemlenmiştir Tablo 36rsquoda tecruumlbe
suumlrelerini accedilısından muhasebe meslek mensuplarının dağılımı goumlsterilmiştir
87
Tablo 36 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre Dağılımları Mesleki Tecruumlbe Frekans Yuumlzde
5 ve daha az 34 343 6-10 yıl arası 35 354 11-15 yıl arası 17 172 16-20 yıl arası 8 81 21 yıl ve uumlzeri 5 51 TOPLAM 99 1000
Ankete katılan meslek mensuplarının 343rsquouuml 5 yıla kadar 354rsquouuml 6-10 yıl
arasında 172rsquosi 11-15 yıl ve 8rsquoi 16-20 yıl 51rsquoi 21 yıldan fazla deneyime
sahip olduğu goumlruumllmektedir
373 Muhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe Standartları ve Tuumlrkiye Finansal Raporlama Standartları Algılarına İlişkin Duumlşuumlnceleri
Muhasebe meslek mensuplarının TMSTFRS ile ilgili duumlşuumlncelerinin frekans
dağılımı bulunmuş olumlu duumlzeyde bir katılım gerccedilekleştiği goumlruumllmuumlştuumlr
88
Tablo 37 Katılımcıların TMS ve TFRS Algılarına İlişkin Frekans Değerleri
DEĞİŞKENLER
FREKANSLAR
TO
PLA
M K
esin
likle
ka
tılm
ıyor
um
Kat
ılmıy
orum
Kar
arsı
zım
Kat
ılıyo
rum
Kes
inlik
le
Kat
ılıyo
rum
N N N N N
1-Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları gerekli bir duumlzenlemedir
4 4 2 2 1 1 55 556 37 374 99
2-Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamadaki başarısı iccedilin vergi mevzuatı ve muhasebe standartları muumlmkuumln olduğunca uyumlaştırılmalıdır
7 71 0 0 2 2 46 465 44 444 99
3- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarına uygun hazırlanan bir finansal tablo finansal tablodan yararlananlar iccedilin daha guumlvenli bilgi sunar
0 0 4 4 2 2 46 465 47 475 99
4-Uumllkemizde uygulanan muhasebe sistemi uygulamaları genel tebliği TMS ve TFRS ile uyum iccedilindedir
6 61 22 222 24 242 41 414 6 61 99
5- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sadece ccedileviri olarak değil standardın iccedileriği ve uygulama şekli accedilık ve anlaşılır olmalıdır
0 0 4 4 5 51 41 414 49 495 99
6- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarında yapılan accedilıklamalar uygulama iccedilin yeterlidir
12 121 30 303 42 424 9 91 6 61 99
7- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sektoumlrlere goumlre ayrı ayrı duumlzenlenmelidir
1 1 13 131 15 152 50 505 20 202 99
8- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları konusunda teorik bilgi duumlzeyim yeterlidir
3 3 36 364 23 232 30 303 7 70 99
9- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları ilgili taraflara daha tarafsız doğru ve guumlvenilir bilgi sağlayacaktır
0 0 5 51 4 4 74 747 16 162 99
10- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının kullanımı işletmelerin denetimlerini artıracaktır
1 1 1 1 5 51 66 667 26 263 99
11- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın uygulamaya geccedilmesiyle işletmelerin para ve sermaye piyasalarında fon bulmaları kolaylaşacaktır
0 0 9 91 41 414 38 384 11 111 99
12- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları belirli derecede esnek olmalıdır
6 61 29 293 23 232 33 333 8 81 99
13-Muhasebe uygulamaları genel tebliğirsquode ki muhasebenin temel kavramları muhasebenin ihtiyaccedillarını karşılamada yeterlidir
27 273 52 525 4 4 12 121 4 4 99
89
bull Ankette bulunan ilk soru Tablo 37 incelendiğinde Tuumlrkiye Muhasebe ve
Finansal Raporlama Standartları gerekli bir duumlzenlemedir ifadesine
ldquokesinlikle katılmıyorumrdquo olarak yanıtlayan 4 (4 kişi) rdquo Katılmıyorumrdquo
2 (2 kişi) ldquoKararsızımrdquo 1 (1 kişi) ldquoKatılıyorumrdquo 556 (55 kişi)
ldquoKesinlikle katılıyorumrdquo yanıtını veren ise 374 (37) tuumlr Buradan
hareketle katılımcıların ccediloğunluğu TMS VE TFRSrsquo lerin gerekli bir
ccedilalışma olduğu duumlşuumlncesindedir
bull Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamadaki
başarısı iccedilin vergi mevzuatı ve muhasebe standartları muumlmkuumln olduğunca
uyumlaştırılmalıdır ifadesine kesinlikle katılmıyorum cevabını veren
71 (7 kişi) Karasızım cevabını veren 2 (2 kişi) Katılıyorum
cevabını veren 465 (46 kişi) Kesinlikle Katılıyorum cevabını veren
444 (44 kişi) bulunmaktadır Ankete katılan 99 meslek mensubundan 90
kişi bu soruya olumlu cevap vermiştir Standartlar ve vergi mevzuatı
birbiri ile uyum iccedilerisinde olmalıdır duumlşuumlncesini savunmuşlardır
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarına uygun
hazırlanan bir finansal tablo finansal tablodan yararlananlar iccedilin daha
guumlvenilir bilgi sunarrdquo İfadesine 4 katılmıyorum2 kararsız olmasına
karşın 465 katılıyorum 475 kesinlikle katılıyorum cevabı vermiştir
Ankete katılan meslek mensuplarının buumlyuumlk bir ccediloğunluğu TMS ve TFRS
guumlvenli bilgi sunduğu goumlruumlşuumlndedir
bull ldquoUumllkemizde Uygulanan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği TMS
Ve TFRS İle Uyum İccedilindedirrdquo İfadesine muhasebecilerin 61 lsquoi
kesinlikle katılmıyorum222 katılmıyorum242 lsquosi kararsızım derken
414 katılıyorum ve 61 kesinlikle katılıyorum olarak yanıtlamıştır
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sadece ccedileviri
olarak değil standardın iccedileriği ve uygulama şekli accedilık ve anlaşılır
olmalıdırrdquo ifadesine 4 katılmıyorum 5rsquoi kararsız yanıtını vermiş olsa
bile 414 katılıyorum derken 495 kesinlikle katılıyorum cevabını
vererek TMS ve TFRS lsquolerin sadece ccedileviriden ibaret olmaması gerektiğini
accedilık ve anlaşılır olması fikrini desteklediği goumlruumllmektedir
90
bull Ankete katılan meslek mensupları ldquoTuumlrkiye muhasebe Ve Finansal
Raporlama Standartlarında yapılan accedilıklamalar uygulama iccedilin yeterlidirrdquo
ifadesine 121 kesinlikle katılmıyorum 303 katılmıyorum 424
kararsızım 91 katılıyorum 61 kesinlikle katılıyorum şeklinde
yanıtlamıştır Buradan ccedilıkarılabilecek sonuccedil 4242uuml olumsuz yanıt
vermiş yani standartlara youmlnelik yapılan accedilıklamaları yeterli bulmamıştır
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sektoumlrlere goumlre
ayrı ayrı duumlzenlenmelidirrdquo İfadesine meslek mensuplarının 1rsquoi kesinlikle
katılmıyorum 131rsquoi katılmıyorum152rsquosi kararsızım 505rsquoi
katılıyorum202rsquosi kesinlikle katılıyorum olarak yanıtlamıştır Bunun
anlamı ankete katılan meslek mensuplarının buumlyuumlk ccediloğunluğu sektoumlre goumlre
ayrı ayrı duumlzenlenmesi gerektiği fikrini desteklemişlerdir
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları konusunda teorik
bilgi duumlzeyim yeterlidirrdquo İfadesini 394uuml olumsuz yanıtlarken 232 lsquosi
kararsız kalmış374uuml olumlu yanıtlamıştır Bunun anlamı meslek
mensupları TMS TFRS konusunda yeterli teorik bilgiye sahip olduğunu
duumlşuumlnmemektedir
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları ile ilgili taraflara
daha tarafsız doğru ve guumlvenilir bilgi sağlayacaktırrdquo İfadesine anket
ccedilalışmamıza katılan meslek mensuplarının 5 katılmıyorum olarak
yanıtlarken 4 kararsız kalmıştır 747rsquosi katılmaktadır 162rsquosi
kesinlikle katılıyorum işaretlemiştir Kısaca 909 TMS ve TFRSrsquo lerin
kullanıcılara tarafsız gerccedilek ve guumlvenilen bilgi vereceği duumlşuumlncesindedir
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarırsquo nın kullanımı
işletmelerin denetimlerini kolaylaştıracaktırrdquo İfadesine meslek
mensuplarının 1rsquoİ Kesinlikle katılmazken 1rsquoi katılmıyorum 51i
kararsızken 667rsquosi katılıyor ve 263 kesinlikle katılıyorum seccedileneğini
işaretlemiştir Oumlzetle 93rsquouuml olumlu yanıtlamıştır TMS ve TFRS kullanımı
işletmelerin denetimlerini kolaylaştıracağı fikrini savunmuşlardır
91
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın uygulamaya
geccedilmesiyle işletmelerin para ve sermaye piyasalarından fon bulmaları
kolaylaşacaktırrdquo İfadesine verilen cevapların bir kısmı olumlu iken 495
414 kararsız kalmıştı 91 lsquoi katılmıyorum seccedileneğini işaretlemişlerdir
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları belirli derecede
esnek olmalıdırrdquo Ankete katılan meslek mensuplarının 61rsquoi kesinlikle
katılmıyorum293rsquouuml katılmıyorum 232 kararsızım 333
katılıyorum 81 kesinlikle katılıyorum şeklinde cevap vermiştir
bull ldquoMuhasebe Sistemi Uygulamaları Genel tebliğirsquo deki muhasebenin temel
kavramları muhasebenin ihtiyaccedillarını karşılamada yeterlidirrdquo İfadesine
Meslek mensuplarının 273rsquouuml kesinlikle katılmıyorum 525rsquoi
katılmıyorum 4rsquouuml kararsızım121rsquoi katılıyorum4rsquouuml kesinlikle
katılıyorum şeklinde yanıtlamıştır
374 Muhasebe Meslek Mensuplarının TMS TFRS Algılarına Youmlnelik
Anket Katılım Duumlzeylerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapmaları
Anket formunda yer alan muhasebe meslek mensuplarının TMSTFRS algılarını
oumllccedilmek iccedilin hazırlanan ifadeler bu konu ile ilgili duumlşuumlnceleri belirleyici niteliktedir
Tablo 38rsquode katılımcıların 13 ifadeye bildirdikleri goumlruumlşlerinin aritmetik ortalama
(X) standart sapma (S) ve bu değerlerin hangi katılım duumlzeyine girdiği yer
almaktadır
92
Tablo 38 Katılım Duumlzeylerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapmaları İfade Metni
Ort (X)
Ss (S)
Katılım Duumlzeyi
3- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarına uygun hazırlanan bir finansal tablo finansal tablodan yararlananlar iccedilin daha guumlvenli bilgi sunar
437
0722
Kesinlikle Katılıyorum
5- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sadece ccedileviri olarak değil standardın iccedileriği ve uygulama şekli accedilık ve anlaşılır olmalıdır
436
0762
Kesinlikle Katılıyorum
2-Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamadaki başarısı iccedilin vergi mevzuatı ve muhasebe standartları muumlmkuumln olduğunca uyumlaştırılmalıdır
421
1032
Kesinlikle Katılıyorum
1-Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları gerekli bir duumlzenlemedir
420
0891
Kesinlikle Katılıyorum
10- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının kullanımı işletmelerin denetimlerini artıracaktır
416
0650
Katılıyorum
9- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları ilgili taraflara daha tarafsız doğru ve guumlvenilir bilgi sağlayacaktır
402 0638 Katılıyorum
7- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sektoumlrlere goumlre ayrı ayrı duumlzenlenmelidir
375 0959 Katılıyorum
11- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın uygulamaya geccedilmesiyle işletmelerin para ve sermaye piyasalarında fon bulmaları kolaylaşacaktır
351 0812 Katılıyorum
4-Uumllkemizde uygulanan muhasebe sistemi uygulamaları genel tebliği TMS ve TFRS ile uyum iccedilindedir
319 1046 Kararsızım
12- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları belirli derecede esnek olmalıdır
308 1094 Kararsızım
8- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları konusunda teorik bilgi duumlzeyim yeterlidir
302 1039 Kararsızım
6- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarında yapılan accedilıklamalar uygulama iccedilin yeterlidir
266 1010 Kararsızım
13-Muhasebe uygulamaları genel tebliğirsquode ki muhasebenin temel kavramları muhasebenin ihtiyaccedillarını karşılamada yeterlidir
213 1075 Katılmıyorum
TOPLAM 359 0931 Katılıyorum
(100-179) Kesinlikle Katılmıyorum (180-259) Katılmıyorum (260-339) Kararsızım (340-419) Katılıyorum (420-500) Kesinlikle Katılıyorum
Tablo 38rsquode goumlruumllduumlğuuml uumlzere ankette yer alan ifadelerle Muhasebe meslek
mensuplarının TMSTFRS algılarını oumllccediluumllduumlğuumlnde katılımcılar tarafından
lsquolsquokesinlikle katılıyorumrsquorsquo ve lsquolsquokatılmıyorumrsquorsquo duumlzeyleri arasında değerlendirilmiştir
93
Boumlylece bu maddelerin ortalamalarına bakıldığında katılımcıların ankette yer
alan 13 ifadenin buumltuumlnuumlne lsquolsquokatılıyorumrsquorsquo duumlzeyinde goumlruumlş bildirmiş oldukları
goumlruumllmektedir (X=359) Buradan ccedilıkaracağımız sonuca goumlre muhasebe meslek
mensuplarının TMS ve TFRS uygulamalarına olumlu goumlruumlş bildirmişlerdir
Kısaca oumlzetlemek gerekirse Sivas ilindeki muhasebe meslek mensupları
TMSTFRSrsquonin gerekli bir duumlzenleme olduğunu finansal tablo kullanıcılarına
tarafsız doğru ve guumlvenli bilgi sunduğu standartların dilinin accedilık ve anlaşılır
olmasının oumlnuumlndeki engelleri kaldıracağını bu konuda kitap yanın bildirilerin
sayısının yetersiz olduğu anketteki goumlruumlşleri sonucunda ortaya ccedilıkmaktadır
375 Demografik Değişkenlere Goumlre Muhasebe Meslek Mensuplarının
TMS ve TFRS Algılarının Karşılaştırılması
Oumllccedilekten alınan toplam goumlruumlş puanı değişkeninin normal dağılım goumlsterip
goumlstermediği Kolmogorov-Smirnov Normallik testi ile test edilmiştir
Tablo 39 Kolmogorov- Smirnov Normallik Testi Sonucu Kolmogorov-Smirnov Testi
İstatistik(ort) N Sig(p) Goumlruumlş 46697 99 0005
Elde edilen toplam puanlara ait Kolomogorov-Smirnov Normallik Testi
sonucu p(sig)0005lt005 olduğu iccedilin bu değerler normal dağılım varsayımını
sağlamamaktadır Bu nedenle cinsiyete goumlre TMS-TFRS algı duumlzeyleri bağlamında
anlamlı fark olup olmadığını belirlemek maksadıyla Mann-Whitney U Testi
kullanılırken yaş oumlğrenim durumu ve mesleki deneyime goumlre TMS-TFRS algı
seviyeleri accedilısından anlamlı fark olup olmadığını incelemek amacıyla Kruskall-
Wallis Testi kullanılmıştır
Ccedilalışmamın varsayımlarının incelenmesinde cinsiyet eğitim duumlzeyi yaş ve
mesleki tecruumlbe accedilısından meydana gelen doumlrt grup karşılaştırılmıştır
94
3751 Muhasebe Meslek Mensuplarının Cinsiyete Goumlre TMS ve TFRS
Algılarının Karşılaştırılması
Cinsiyet accedilısından gruplar kadın ve erkek olarak belirtilmiştir Değişken
sayısı iki olduğundan Mann Whitney U testi kullanılmıştır Mann Whitney U testi
birbirine bağlı olmayan iki adet gruptan elde ettiğimiz puanlar sonucunda birbirinden
anlamlı farklılık bulunup bulunmadığını incelemek iccedilin kullanılır
Non parametrik olan Mann Whitney U testinde normal dağılım goumlstermeyen
bir dağılımda iki bağımsız grup ortalamalarını karşılaştırmak amacıyla kullanılan bir
youmlntemdir Bu doğrultuda gruplara ait rank değerleri Tablo 310rsquoda goumlsterilmiştir
Tablo 310 Muhasebe Meslek Mensuplarının Cinsiyete Goumlre TMS ve TFRS Algılarının Z Testi ve Mann Whitney U Testi Sonuccedilları
Cinsiyet N Rankların Ortalaması
Ss Z P
Kadın 33 4947 163250 -0131
0896 Erkek 66 5027 331750
0H Cinsiyete goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık yoktur
1H Cinsiyete goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık bulunmaktadır
p=0896gt005 olduğundan 0H hipotezi kabul edilir Cinsiyetin TMS-TFRS
algısı uumlzerinde anlamlı bir farklılığa neden olmamaktadır
Bunun anlamı 0H kabul 1H red edilir meslek mensuplarının cinsiyetlerinin
TMS ve TFRS algısına etkisi bulunmamaktadır
3752 Muhasebe Meslek Mensuplarının Eğitim Duumlzeylerine Goumlre TMS
ve TFRS Algılarının Kruskall-Wallis Testi Sonuccedilları
Eğitim duumlzeyi accedilısından oluşturulan gruplar LiseOumln lisans Lisans ve Yuumlksek
Lisans şeklinde oluşturulmuştur Burada Kruskall-Wallis Testi testi kullanılmıştır
Tablo 311rsquode oluşturulan gruplara ait değerler mevcuttur
95
Tablo 311 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının Karşılaştırılması
0H Eğitime goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık yoktur
1H Eğitime goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık bulunur
p=0334gt005 olduğu iccedilin 0H kabul edilir Bu nedenle eğitime goumlre Serbest
Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS algılarının medyanları arasında farklılık
yoktur
Bunun anlamı 0H kabul 1H red edilir muhasebe meslek mensuplarının
eğitim duumlzeylerinin TMS ve TFRS algısına etkisi bulunmamaktadır
3753 Muhasebe Meslek Mensuplarının Yaş Gruplarına Goumlre TMS Ve
TFRS Algılarının Kruskall-Wallis Testi Ve Mann Whitney U Testi Sonuccedilları
Yaşları accedilısından gruplara Kruskall-Wallis Testi testi uygulanmıştır Daha
sonraki aşamada Buumltuumln yaş grupları ikili olarak Mann-Whitney U testi ile
karşılaştırılmıştır Gruplara ait rank değerleri Tablo 312rsquode goumlsterilmiştir
Tablo 312 Katılımcıların Yaş Grubuna Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının Karşılaştırılması
Yaş aralığı N Rankların Ortalaması
Serbestlik derecesi
Kruskall-Wallis Testi
P
30 ve daha az 52 5263 3
10109
0018 31-40 arası 34 4625
41-50 arası 8 6819 50 ve uumlzeri 5 1910
Eğitim duumlzeyi
N Rankların Ortalaması
Serbestlik derecesi
Kruskall-Wallis Testi
p
Lise 3 4000 3
3397
0334 Oumln lisans 5 3000
Lisans 81 5080 Lisansuumlstuuml 10 5650
96
0H Yaşlara goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık yoktur
1H Yaşlara goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık vardır
p=0018lt005 olması sebebiyle 0H kabul edilmez Bu nedenle yaşlara goumlre
Serbest Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS algılarının medyanları arasında farklılık
vardır
Yaşa goumlre gruplar arasında farklılık olduğu iccedilin farklılığın hangi gruptan
kaynaklandığını bulmamız gerekmektedir Buumltuumln yaş grupları ikili olarak Mann-
Whitney U testi ile karşılaştırılmıştır
Tablo 313 Katılımcıların Yaş Gruplarının İkili Olarak Karşılaştırılması Yaş Aralığı N Ortalama Ranklar P
30 ve daha az 31-40 arası
52 34
4566 4019
0318
30 ve daha az 41-50 arası
52 8
2926 3856
0159
30 ve daha az 50 ve uumlzeri
52 5
3070 1130
0012
31-40 arası 41-50 arası
34 8
1953 2988
0029
31-40 arası 50 ve uumlzeri
34 5
2153 960
0027
41-50 arası 50 ve uumlzeri
8 5
875 420
0034
Tabloya goumlre 50 ve uumlzeri yaşta olanların diğer yaştakilere goumlre TMS-TFRS
algı duumlzeylerinin anlamlı seviyede duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Yani yaş ortalaması
arttıkccedila TMSTFRS algıları daha duumlşuumlk daha genccedil meslek mensuplarınınki ise daha
yuumlksek olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
97
3754 Muhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre
TMS Ve TFRS Algılarının Kruskal Wallis Testine Goumlre Karşılaştırılması
Tecruumlbe accedilısından gruplar 5 yıl ve oumlncesi 6-10 yıl11-15 yıl ve 16-20 yıl 21
ve uumlstuuml olarak goumlsterilmiştir Değişken sayısı uumlccedil ve uumlzeri olduğundan Kruskal Wallis
Testi kullanılmıştır Tablo 314rsquode gruplara ait rank değerleri bulunmaktadır
Tablo 314 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının Kruskall-Wallis Testi Sonuccedilları
Mesleki tecruumlbe
N Rankort Serbestlik derecesi
Kruskall-Wallis Testi
P
5 ve daha az 34 4287 4
11213
0024 6-10 arası 35 5639 11-15 arası 17 5626 16-20 arası 8 5838
21 ve uumlzeri 5 1910
0H Mesleki deneyime goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-
TFRS algılarının medyanları arasında farklılık yoktur
1H Mesleki deneyime goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-
TFRS algılarının medyanları arasında farklılık mevcuttur
p=0024lt005 olduğundan 0H red edilir Bu nedenle mesleki deneyime goumlre
Serbest Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS algılarının medyanları arasında farklılık
vardır
Mesleki deneyime goumlre gruplar arasında farklılık olduğu iccedilin farklılığın hangi
gruptan kaynaklandığını bulmamız gerekmektedir Buumltuumln gruplar ikili olarak Mann-
Whitney U testi karşılaştırılmıştır Tablo 315rsquode goumlruumllmektedir
98
Tablo 315 Katılımcıların Mesleki Deneyimini İkili Gruplar Olarak Mann Whitney U testi Sonuccedilları Mesleki tecruumlbe N Ortalama ranklar p 5yıl ve daha az 6-10 yıl arası
34 35
2968 4017
0029
5yıl ve daha az 11-15yıl arası
34 17
2362 3076
0103
5yıl ve daha az 16-20 yıl arası
34 8
2041 2613
0232
5yıl ve daha az 21yıl ve uumlstuuml
34 5
2166 870
0017
6-10yıl arası 11-15 yıl arası
35 17
2647 2656
0984
6-10yıl arası 16-20yıl arası
35 8
2159 2381
0649
6-10yıl arası 21 yıl ve uumlstuuml
35 5
2216 850
0017
11-15 yıl arası 16-20yıl arası
17 8
1285 1331
0877
11-15 yıl arası 21yıl ve uumlstuuml
17 5
1309 610
0031
16-20yıl arası 21yıl ve uumlstuuml
8 5
863 440
0049
Tabloya goumlre 21 yıl ve uumlzeri mesleki deneyime sahip olanların diğerlerine
goumlre TMS-TFRS algı duumlzeylerinin anlamlı seviyede duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir
Yani mesleğe yeni katılanların TMS TFRS hakkında duumlşuumlnceleri daha olumlu iken
21 yıl ve uumlzeri mesleki deneyime sahip olanların algı duumlzeyleri dolayısıyla
TMSTFRS hakkında bilgileri daha duumlşuumlktuumlr
99
SONUCcedil VE OumlNERİLER
Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarırsquonın ccedilevirisi olan Tuumlrkiye
Finansal Raporlama Standartlarının (TFRS) 26082014 tarihli Resmi Gazetersquode
yayınlandığı uumlzere SPKrsquoya goumlre borsada veya teşkilatlanmış diğer bir piyasada işlem
goumlren şirketler aracı kurumlar portfoumly youmlnetim şirketleri bankalar sigorta ve
reasuumlrans şirketleri bireysel emeklilik şirketleri iccedilin zorunluluğu getirilmiştir Bu
bağlamda muhasebe meslek mensuplarının uygulama noktasında oumlnemli rolleri
vardır Bu konuda araştırma yapanlar TFRSlsquo nin muhasebe meslek mensuplarının
uygulayış şekilleri hakkında fikirleri bilgi seviyeleri talepleri gibi youmlnlerden farklı
illerde ccedilalışmalar yapmışlardır
Muhasebe standartlarıyla ilgili buguumlne kadar yapılan akademik ccedilalışmaların
fazlalığı verilen eğitimler duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde ve uygulama zorunluluğu getirilmiş
olmasına rağmen hala standartlarla ilgili bilgi duumlzeyi ve eğitim eksikliği olması
ccedilelişki oluşturmaktadır Bu sebeple zorunluluk getirilmiş muhasebe standartlarıyla
ilgili verilen eğitimlerin kalitesi tartışılabilir hale gelmektedir Verilecek eğitimler
oumlncesinde ve sonrasında bu durumun oumllccediluumllmesi iccedilin akademik accedilıdan oumln test-son test
uygulanarak meslek mensuplarının oumlğrenim duumlzeyi ve eğitimlerin amacına ulaşıp
ulaşmadığı incelenmektedir Muhasebe standartlarıyla ilgili olan eğitimler bilimsel
oumlğretici modellerle desteklenmelidir
Muhasebe standartlarında zorunlu uygulamayla birlikte standartların
oluşturulma amacı doğrultusunda olumlu sonuccedillar elde edilmesi hedeflenmiştir
Muhasebe standartlarının amacına ulaşabilmesi iccedilin muhasebe ve finans alanında
mesleğini icra etmek isteyen oumlğrenciler accedilısından muhasebe standartları meslek
liselerinde ve uumlniversitelerin ilgili boumlluumlmlerinde eğitim muumlfredatında yer alması
gerekliliği accedilık bir şekilde ortadadır
TFRSrsquo nin olumsuz sonuccedilları bilgi duumlzeyi eksikliği sistematik eğitim
sorunu standartların ccedileviri sorunu meslek mensupları accedilısından fazladan iş yuumlkuuml
meslek bırakma eğilimi duumlşuumlncesine stres ve kaygıya yol accedilmaktadır Olumlu accedilıdan
daha şeffaf gerccedilekccedili ve doğru finansal raporlar olacağı vergi muhasebeciliğinin
bilgi muhasebeciliğine doumlnuumlşeceği yeni meslek mensuplarının standartlarla ilgili
100
bilgi duumlzeyi ve farkındalığının yuumlksek olduğu sonuccedillarına ulaşılmıştır Muhasebe
standartlarının kabul edilmesi ve yuumlruumlrluumlğe girme tarihi duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu konuyla
ilgili yapılacak olan makalelerin TFRS farkındalığı oumllccedilmesinin anlamsız olacağı
ortadadır Bunun yerine TFRS ile ilgili oumlğrenme ve uzmanlaşma suumlreciyle ilgili
olumsuz sonuccedilların minimuma indirilebilecek bilimsel ccedilalışmalar yapılmasının
faydalı olacağı duumlşuumlncesindeyiz
Standartların kanunen uygulama zorunluluğu getirilmiş olmasının yeterli ve
verimli sonuccedillarının olmadığı bu nedenle ilk olarak TFRSrsquo ye youmlnelik suumlrekli ve
sistemli bir eğitimin olması gerektiği alanda yapılmış olan ccedilalışmaların incelemesinin
oumlnemli bir ccedilıktısıdır Yapılmış olan benzer ccedilalışmaların bulguları doğrultusunda bilgi
ve eğitim eksikliğinin halen devam ettiği ise somut bir goumlstergedir TFRS ve KOBİ
TFRS ile ilgili olumsuz durumların oumlnuumlne geccedililebilmesi iccedilin meslek odalarının
sistemli ve akademisyenlerle işbirliği iccedilerisinde ccedilalışmalarını gerccedilekleştirmelidirler
Bu ccedilalışmada ise Sivas ilinde faaliyet goumlsteren muhasebe meslek
mensuplarının TFRS kapsamında ki algılarını konuya hakim olup olmadıklarını ve
TFRSrsquonin mali tablolara etkileri konusundaki duumlşuumlnceleriyle ilgili bulgular elde
ederek fikir sahibi olmamız amaccedillanmıştır
Sonuccedil olarak meslek mensuplarının TMS TFRSrsquoye youmlnelik algı seviyelerini
oumllccedilmeyi amaccedillayan ccedilalışma ve veri toplama aracı neticesinde muhasebe meslek
mensupları TMS TFRSrsquolerin muhasebe mesleğine fayda sağlayacağı
duumlşuumlncesindedirler
Katılımcılar tek duumlzen hesap uygulamalarının yetersiz kaldığı fakat
TMSTFRS hakkında verilen eğitim ve seminerlerin de yeterli olmadığı faaliyete
geccedilirme aşamasında noksan kaldığı duumlşuumlncesindedirler Bu eksikliğin giderilmesi
iccedilin mesleki teşkilatlardan eğitim talep etmektedirler
Muhasebecilere karşı uygulanan eğitimlerin geccediliş suumlrecini kolaylaştıracağı
kanaatinde olan meslek mensupları meslek odalarında uumlniversitelerde teknik ve
uygulama eğitimlerin verilmesi gerekliliğini oumln plana ccedilıkarmışlardır Hatta buumlyuumlk bir
kesim bağlı bulundukları meslek odalarından eğitim almak istediği sonucu ccedilıkmıştır
101
Analiz sonuccedillarından ccedilıkarılan bir diğer husus ise TFRSrsquoye uyumlu
oluşturulan finansal tablolar karar alan mercilerin daha doğru ve guumlvenilir karar
almalarına olanak sağlamaktadır Bumali tablolar işletmelere youmlnetim
muhasebesinde stratejik ve oumlnemli kararların alınmasına da katkı sağlar
TFRSrsquolerin anlaşılabilir guumlnluumlk konuşma diline sahip olmaması ve
standartları teorik ve karışık bilgilerle doldurulması finansal tabloların
oluşturulmasını guumlccedilleştirmektedir
Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarında sunulan bilgiler
faaliyete geccedilirmek iccedilin yetersiz kaldığı TMS VE TFRS hakkında teorik bilginin
yetersiz olduğu standartların uygulama noktasında faaliyet goumlsteren işletmelerin
adedinin az olması sonucu ccedilıkmıştır Araştırma neticesinde goumlruumllmuumlştuumlr ki Sivasrsquota
faaliyet goumlsteren muhasebe meslek mensupları TMS VE TFRSrsquo lerin uygulamaya
geccedilirilmesi duumlşuumlncesinde olmakla beraber standartlarla ilgili bilgi seviyelerinin
duumlşuumlk olduğu uygulamada problemler yaşanacağı ve konuyla alakalı eğitimin
yetersiz olduğu kanısına varılmıştır
Uumlniversitelerde muhasebe dersi alan oumlğrenciler başta olmak uumlzere verilen
muhasebe meslek eğitimi teorikten ccedilok uygulama alanına geccedililmesi aynı zamanda
meslek mensuplarına da meslek odaları tarafından TMSTFRS eğitimlerinin
duumlzenlenmesi muhasebe mesleğinin daha saygın statuumlde olmasının oumlnuumlndeki
engelleri kaldıracağı accedilıkccedila goumlruumllmuumlştuumlr
Bundan sonra yapılacak ccedilalışmalarda standartların uygulama aşamasında
yaşanacak sorunların tespit edilerek hangi konularda eksiklikler olduğu ve bunların
ccediloumlzuumlmuumlne youmlnelik araştırmalar yapılabilir Ccedilalışmanın daha farklı bakış accedilılarıyla ele
alınarak araştırılması da araştırmacıları farklı sonuccedillara goumltuumlrebilecektir
102
103
KAYNAKLAR
Akbulut Yıldız ldquoKavramsal Ccedilerccedilevede Yapılması Duumlşuumlnuumllen Değişiklikler (IASB-
FASB Ortak Projesi)rdquo Muhasebe Bilim Duumlnyası Dergisi MODAV Cilt 9
Sayı 3 Eyluumll 2007 s20
Akdoğan Nalan ldquoTuumlrkiye Muhasebe Standartlarırsquonın İlk Uygulamasında Uyulacak
Esaslar ve TFRSrsquoye Geccediliş Bilanccedilosunun Duumlzenlenmesirdquo Muhasebe Bilim ve
Duumlnya Dergisi yıl 8 Sayı 1 Temmuz 2006 s2
Akdoğan Nalan Hamdi Aydın ldquoMuhasebe Teorilerirdquo Ankara Uumlniversitesi
Basımevi Ankara1987
Akdoğan Habib ldquoMuhasebe Meslek Etiğinin Kamunun Aydınlatılmasındaki
Oumlnemine Meslek Mensuplarının Yaklaşımırdquo Eskişehir2003
Akguumln A İ (2007) Vadeli İşlemlere Youmlnelik Uluslararası Finansal Raporlama
standartlarının Tuumlrkiye Accedilısından Değerlendirilmesi ve Muhasebeleştirilmesi
(Yayımlanmamış Doktora Tezi) İstanbul Marmara Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Aksoy Tamer ldquoFinansal Muhasebe ve Raporlama Standartlarında Uyumlaştırma ve
UMSUFRS Bazında Kuumlresel Muhasebe Standartları Setine Youmlneliş Eğilimirdquo
Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi Sayı 71 s71
Alagoumlz Ali - Ceran Yunus (2007) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları
Meslek Oumlrguumltuumlnden Beklentileri ile Mesleki Vizyon Algılarını Belirlemeye
Youmlnelik Bir Araştırma Konya İli Uygulamasırdquo Selccediluk Uumlniversitesi İktisadi
ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi Sayı
14 ss 291-312
Ali Deran İncilay Erduru Dursun KeleşldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki
Sorunları Ve Meslek Odalarından Beklentilerinin Demografik Oumlzellikler Ve
Faaliyet Goumlsterilen Ekonomik Ccedilevre Accedilısından Değerlendirilmesi Ordu
Oumlrneğirdquo Selccediluk Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Sosyal
Ekonomik Araştırmalar Dergisi (TheJournal of SocialEconomicResearch)
ISSN 2148 ndash 3043 Ekim 2016 Yıl 16 Sayı 32
104
Alpay EE (2014) Finansal Raporlamada Standardizasyon ve Muhasebe Meslek
Mensuplarının Oumlğrenme Suumlreccedillerinin Psikolojik Temelleri
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Samsun On Dokuz Mayıs
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Alpay EE (2014) Finansal Raporlamada Standardizasyon ve Muhasebe Meslek
Mensuplarının Oumlğrenme Suumlreccedillerinin Psikolojik Temelleri
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Samsun On Dokuz Mayıs
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Arıkan Yahya (2006) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Vergi
Uygulamalarındaki Sorunlarına İlişkin Ccediloumlzuumlm Oumlnerilerimizrdquo Mali Ccediloumlzuumlm
Sayı 75 ss 13-19
Arıkan Yahya ldquoMuhasebe Mesleğinin Duumlnuuml ve Buguumlnuumlnuumln Karşılaştırılmasırdquo Mali
Ccediloumlzuumlm Sayı79 _SMMMO Yayınları Ocak ndash Şubat 2007 s11
Atmaca M Ccedilelenk H(2011) ldquoUluslararası Muhasebe ve Finansal Raporlama
Standartlarının Finansal Analize Etkilerinin Regresyon Analizi İle
Oumllccediluumllmesine Youmlnelik Bir Araştırmardquo Muhasebe ve Finansman Dergisi (49)
113-125
Ayboğa Hanifi Muhasebe Hukuk İlişkilerinin Oluşumu Muhasebe Finansman
Dergisi Aralık 1999 s11
Babaoğlu İlknur (2012) ldquoKOBİrsquoler İccedilin UFRSrsquonin İncelenmesi ve Uumllkemizdeki
Muhasebe Mesleği Mensupları Tarafından Benimsenme Durumuna Youmlnelik
Bir Araştırma (Mardin Oumlrneği)rdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Sosyal Bilimler
Enstituumlsuuml İşletme ABD Yuumlksek Lisans Tezi
Bahruz Nuriyev ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartlarının İlk Uygulaması-
UFRS 1 Kapsamında Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına Genel
Bakışrdquo(Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
2009) s36 S38
Başer Metin ldquoMuhasebe Mesleğinin Oumlrguumltlenmesinde Tuumlrkiyerdquo IV Tuumlrkiye
Muhasebe Denetimi Sempozyumu İstanbul SMMM Odası Yayınları 30
Antalya 1999 s60 - 61
105
Başpınar A (2005) ldquoTuumlrkiyersquode ve Duumlnyada Muhasebe standartlarının Oluşumuna
Genel Bir Bakışrdquo Maliye Dergisi (48) 42-57
Bayazıtlı E Oumlzdemir F Alpay EE (2015) ldquoFinansal Raporlamada
Standardizasyon ve Muhasebe Meslek Mensuplarını Zorlayan Oumlğrenme
Suumlrecinin Bilinccedilli Yetkinlik Oumlğrenme Modeli Temelinde İrdelenmesirdquo
Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi 8(1) 1-32
Bekccedili İ Oumlzdemir O (2006) ldquoMuhasebe Standartlarının Oluşum Suumlreci ve Tuumlrkiye
Finansal Raporlama Standartlarına Youmlnelik Muhasebe Meslek Mensuplarının
Bakış Accedilıları Uumlzerine Bir Araştırmardquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İİBF
Dergisi 11(2)143-164
Bekccedili İsmail (2007) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe
Standartları Hakkındaki Goumlruumlşlerinin Değerlendirilmesine Youmlnelik Bir
Araştırmardquo Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi 22 27-40
Bektoumlre Sabri ve Soumlzbilir Halim Genel Muhasebe Nisan Kitabevi Ankara 2007
Berberoğlu ldquoUluslararası Muhasebe Standartları ile Uumllkemizdeki Muhasebe
Standartları Uygulamalarının Karşılaştırılması rdquo s34
Bitlisli F(2014) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının
Finansal Tablolar Ve Analiz Sonuccedilları Uumlzerindeki Etkileri Bir Uygulama(
Yayımlanmamış Doktora Tezi) Isparta Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi
Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Bitlisli F(2014) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının
Finansal Tablolar Ve Analiz Sonuccedilları Uumlzerindeki Etkileri Bir Uygulama(
Yayımlanmamış Doktora Tezi) Isparta Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi
Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Bostancı S (2002) ldquoKuumlreselleşen Muhasebede standartlaşma ve Tuumlrkiye Muhasebe
Standartları Kurulurdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi (59) 71-80
Bostancı Serpil ldquoKuumlreselleşen Muhasebede Standartlaşma ve Tuumlrkiye Muhasebe
Standartları Kurulurdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi ISMMMO yıl 12 sayı 59
Nisan-Mayıs-Haziran 2002 s
106
Burcu DemirelldquoTuumlrkiye Muhasebe Standartlarının Uumllkemiz Muhasebe Uygulamaları
ile Karşılaştırılması ve Antalya Youmlresindeki Konaklama İşletmelerinde Bir
Araştırmardquo (Yuumlksek Lisans Tezi Akdeniz Uumlniversitesi Sosyal Bilimler
Enstituumlsuuml 2003) s17
Can İsmail ve GOumlR Yusuf (2011) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama Standartlarının
Meslek Mensupları Arasında Bilinirlik Duumlzeyini Oumllccedilmeye Youmlnelik Bir
Araştırma (Ankara ve Ccedilankırı İlleri Oumlrneği)rdquo World of IFRS Dergisi (5) 1-
10
Cansen Başaran ldquoEvrensel Muhasebe Standartlarına Doğruhelliprdquo Mali Ccediloumlzuumlm
Dergisi ISMMMO yıl 11 sayı 57 Ekim- Kasım-Aralık 2001 s156
Canyaş O Yeminli Mali Muumlşavirlerin Vergisel Sorumluluğu Maliye ve Hukuk
Yayınları Ankara 2006
Cavlak H (2015) Uluslararası Finansal Raporlama Standartları ve Kurumsal
Youmlnetim İlişkisi Kurumsal Youmlnetim Endeksirsquone Tabi Şirketlerde Bir Anket
Ccedilalışması (Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) İstanbul Marmara
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Ceylan Guumllşah (2011) ldquo213 Sayılı Vergi Usul Kanunu Ve 3568 Sayılı Kanun
Civan Mehmet ve KARA Ekrem (2002) ldquoMuhasebe Standartlarının Muhasebe
Mesleğinde Uygulanmasına Youmlnelik Bir Araştırmardquo Muhasebe ve
Finansman Dergisi 14 74-81
Ccedilankaya Fikret ve DİNCcedil Engin (2012) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama
Standartlarının Uygulama Başarısını Etkileyen Faktoumlrler Bağımsız
Denetccedililer Uumlzerine Bir Araştırmardquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi
ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi (17) 1 81-102
Ccedilankaya Fikret ve HATİPOĞLU Oğuzhan (2011) ldquoTuumlrkiyersquode Uluslararası
Muhasebe Standartlarırsquonın Uygulanabilirliğini Etkileyen Faktoumlrlerin Meslek
Mensuplarınca Değerlendirilmesine Youmlnelik Bir Araştırmardquo Uluslararası
İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi 7 61-88
Ccedilelik lsquolsquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama
Standartlarına Bakış Accedilılarının Değerlendirilmesine İlişkin Ampirik Bir
Ccedilalışma Niğde Oumlrneğirsquorsquo ss 4-8 S6 s30
107
Ccedilelik Serpil lsquolsquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal
Raporlama Standartlarına Bakış Accedilılarının Değerlendirilmesine İlişkin
Ampirik Bir Ccedilalışma Niğde Oumlrneğirsquorsquo (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi
Niğde Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml2013) s5 )
Ccedilerccedilevesinde Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler Ve Yeminli Mali
Muumlşavirlerin Sorumlulukları Afyonkarahisar İli Uygulamasırdquo Afyon
Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Maliye Anabilim Dalı
Yuumlksek Lisans Tezi
Ccediliftccedili Yavuz ldquoTuumlrkiyersquode ve Duumlnyada Muhasebe Standartlarının Gelişimi ve
Uluslararası Uyumlaştırma Ccedilalışmaları rdquo İstanbul Uumlniversitesi İşletme
Fakuumlltesi Dergisi 26(2) 1997 ss 170-171
Dalkılıccedil AF (2008) Ulusal ve Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarında
Mesleki Yargının Roluuml (Yayınlanmamış Doktora Tezi) İzmir Dokuz Eyluumll
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Dalkılıccedil AF (2008) Ulusal ve Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarında
Mesleki Yargının Roluuml (Yayınlanmamış Doktora Tezi) İzmir Dokuz Eyluumll
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Demir M Kısakuumlrek M Akcan (2014) Finansal Muhasebe Dersi Basılmamış Ders
Notları
Dinccedil Engin ve ATABAY Esra (2011) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının TFRSrsquoye
Youmlnelik Duumlşuumlnceleri ve Uygulama Başarısına Etki Etmesi Muhtemel
Faktoumlrlere Youmlnelik Bir Araştırma ndash Trabzon Alt Boumllgesi Oumlrneğirdquo World of
IFRS Dergisi 20 1-13
Duman Ouml Muhasebe Denetimi ve Raporlama TESMER Temel Eğitim Staj Merkezi
Elitaş Cemal KARAKOCcedil Mehtap ve OumlZDEMİR Serkan (2011) ldquoMuhasebe
Meslek Mensupları Perspektifinden Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarırdquo World
of IFRS Dergisi 8 1-14
Erdoğan Murat ve DİNCcedil Engin (2009) ldquoTuumlrkiye Muhasebe Standartları ve
Muhasebe Meslek Mensuplarının Bilgi Duumlzeylerinin İncelenmesirdquo Muhasebe
ve Finansman Dergisi 43 154-169
108
Fidan Erol Meral ve CİNİT Hasan (2013) ldquo01 Ocak 2013 Oumlncesinde Tuumlrkiye
Finansal Raporlama Standartları Ccedilerccedilevesinde KOBİ Muhasebe
Standartlarının Muhasebe Meslek Mensupları Tarafından Algı Duumlzeylerinin
Tespitine Youmlnelik Uygulama(Yalova İli Oumlrneği)rdquo Akademik Yaklaşımlar
Dergisi (4) 1 51-79
Fidan Erol Meral ve Cinit Hasan (2013) ldquo1 Ocak 2013 Oumlncesinde Tuumlrkiye
Finansal Raporlama Standartları Ccedilerccedilevesinde KOBİ Muhasebe
Standartlarının Muhasebe Meslek Mensupları Tarafından Algısı (Bursa İli
Oumlrneği)rdquo Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi 40 63-82
Fidan Erol Meral ve Cinit Hasan (2013) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama Standartları
Ccedilerccedilevesinde KOBİ Muhasebe Standartlarının Muhasebe Meslek Mensupları
Tarafından Algı Duumlzeylerinin Tespitine Youmlnelik Uygulama (Eskişehir İli
Oumlrneği)rdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi 59 39-60
Goumlkgoumlz A Zeytin M (2012) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki
Faaliyetlerinde Karşılaştıkları Sorunlar ve Beklentileri Bilecik ve Yalova
İlleri Uygulamasırdquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler
Fakuumlltesi Dergisi Cilt 17 s 477-493
Goumlkgoumlz Ahmet - Zeytin Mustafa (2012) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının
Mesleki Faaliyetlerinde Karşılaştıkları Sorunlar ve Beklentileri Bilecik Ve
Yalova İlleri Uygulamasırdquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari
Bilimler Fakuumlltesi Dergisi c 17 s 1 ss 477-493
Guumlcenme Uumlmit ldquoKuumlreselleşmede Muhasebe Standartlarırdquo Muhasebe ve Finansman
Dergisi MUFAD Sayı 5 Ocak 2000 s7
Guumlcenme Uumlmit ldquoUumllkemizdeki Muhasebe Uygulamalarının Tuumlrkiye Muhasebe
Standartlarına Uyumurdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi MUFAD Sayı 19
Temmuz 2003 s27
Guumlcenme Uuml(2000) Genel Muhasebe Kitabı Marmara Kitabevi Yayınları
Guumlleryuumlz M (2014) Finansal Araccedilların Vergi Usul Kanunu ve Tuumlrkiye
MuhasebeFinansal Raporlama Standartlarırsquona Goumlre İncelenmesi
109
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) İstanbul Okan Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Guumlleryuumlz M (2014) Finansal Araccedilların Vergi Usul Kanunu ve Tuumlrkiye
MuhasebeFinansal Raporlama Standartlarırsquona Goumlre İncelenmesi
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) İstanbul Okan Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Guumlneş Recep Durmuş Ahmet Fethi ve SOLAK Bilal (2011) ldquoMuhasebe Meslek
Mensuplarının KOBİ TFRSrsquoye Youmlnelik Bilgi Duumlzeyleri ve Uygulamaya
Youmlnelik Beklentileri Elazığ ve Malatya İlleri Oumlrneğirdquo World of IFRS
Dergisi 6 1-14
Guumlrdal K (2013) ldquoTTKTMSTFRS VUK Duumlzenlemeleri ve Maliyet Denetimirdquo
Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi (1) 1-26
Guumlrdal K (2013) ldquoTTKTMSTFRS VUK Duumlzenlemeleri ve Maliyet Denetimirdquo
Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi (1) 1-26
Guumlvemli Oktay (2009) ldquoTuumlrkiyersquode Muhasebe Meslek Oumlrguumltuumlnuumln 20Yılı Bir
Değerlendirmerdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi Sayı 44 Ekim s6-16
Guumlvemli Oktay (2013) ldquoCumhuriyet Doumlneminde Muhasebe Mesleğinin
Oumlrguumltlenmesi Uumlzerinerdquo Muftav Dergisi Ocak 2013 s136-151
Hatipoğlu Oğushan (2009) ldquoTuumlrkiyersquode Uluslararası Muhasebe Standartlarırsquonın
Gelişimi Gerekliliği ve Uygulanabilirliği Uumlzerine Bir Araştırmardquo Karadeniz
Teknik Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İşletme ABD Yuumlksek Lisans
Tezi
Hatunoğlu Z Uccedilantuumlrk M Kıllı M (2013) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama
Standartlarırsquonın Bilinirlik Duumlzeyin Uumlzerine Kahramanmaraşrsquota Bir Alan
Ccedilalışmasırdquo Niğde Uumlniversitesi İİBF Dergisi 6(1) 51-62
Hatunoğlu Z Uccedilantuumlrk M Kıllı M (2013) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama
Standartlarırsquonın Bilinirlik Duumlzeyin Uumlzerine Kahramanmaraşrsquota Bir Alan
Ccedilalışmasırdquo Niğde Uumlniversitesi İİBF Dergisi 6(1) 51-62
Işık Abdulkadir- Oumlzen Zafer - Kabasoluk Orhan (2006) ldquoMeslek Mensuplarının
Sorunları ve Ccediloumlzuumlm Oumlnerilerirdquo Denizli SMMMO Yayın no 8 Denizli
110
İbiş C Oumlzkan S (2006) ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartları
(UFRS)rsquona Genel Bakışrdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi (74) 25-43
İbiş Cemal Serdar Oumlzkan ldquoUluslararası Finansala Raporlama Standartları
(UFRS)rsquona Genel Bakışrdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi DSMMMO sayı 74 Ocak-
Şubat-Mart 2006 s27
İnayet Pehlivan Aydın İsletmelerde Mali Analiz Gazi Kitabevi Ankara Subat
2007
İzmirkhan HasanovldquoAzerbaycanrsquoda Ufrsrsquonin Oumlğrenilme Suumlreci Muhasebe Meslek
Mensuplarına Youmlnelik Bir Araştırmardquo Ondokuz Mayıs Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml İşletme Ana Bilim Dalı 2018 Samsun
Kahraman A (2016) ldquoMuhasebe Standartlarının Sektoumlrel Algılanması Mermer
İşletmeleri Oumlrneğirdquo (Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Afyon Kocatepe
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Karaman İktisadi ve İdari Bilimler
Dergisi Sayı2 Cilt5 Aralık 2005
Kalaycı Şeref - Tekşen Oumlmer (2006) ldquoMuhasebecilik Mesleğinde Karşılaşılan
Sorunlar ve Ccediloumlzuumlm Oumlnerileri Isparta İl Merkezi Uygulamasırdquo Muhasebe ve
Finansman Dergisi Sayı 31 ss 90-101
Karabınar Selahattin ldquoMuhasebe İklimini Kuumlresel Duumlzeyde Youmlnlendiren
Kuruluşlarrdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi MUFAD Sayı 31 s 142
Karkacıer A (2009) Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Uygulamalarının Bağımsız
Denetim Suumlrecine Etkisi Uumlzerine Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yuumlksek
Lisans Tezi) Tokat Gaziosmanpaşa Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Karkacıer A (2009) Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Uygulamalarının Bağımsız
Denetim Suumlrecine Etkisi Uumlzerine Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yuumlksek
Lisans Tezi) Tokat Gaziosmanpaşa Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Kocamaz H (2012) ldquoUluslararası Muhasebe Standartlarının Duumlnyada ve Tuumlrkiyersquode
Oluşum ve Gelişim Suumlrecirdquo Kahramanmaraş Suumltccediluuml İmam Uumlniversitesi-
İktisadi İdari Bilimler Dergisi (2)2 105-120
Koccedil Yalkın Yuumlksel Genel Muhasebe ilkeler ve Uygulamalar Nobel Yayın Dağıtım
Ankara 2006
111
Koccedil Yalkın Yuumlksel ldquoAB ve ABDrsquode Uluslararası Finansal Raporlama
Standartlarının Uygulamasına Geccediliş Ccedilalışmalarırdquo Muhasebe ve Finansman
Dergisi MUFAD Sayı 19 Temmuz 2003 s26
Konsolidasyonrdquo İstanbul Ticaret Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İşletme
Anabilim Dalı Muhasebe Denetimi Bilim Dalı
Koumlroğlu Ccedil Doğan C (2012) ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartlarına
Uyum Suumlreci ve Muhasebe Meslek Mensuplarının Bilgi Duumlzeylerinin
İncelenmesi (Marmaris İlccedilesi Oumlrneği)rdquo World of IFRS (5) 1-13
Koumlroğlu Ccedil Doğan C (2012) ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartlarına
Uyum Suumlreci ve Muhasebe Meslek Mensuplarının Bilgi Duumlzeylerinin
İncelenmesi (Marmaris İlccedilesi Oumlrneği)rdquo World of IFRS (5) 1-13
Koumltuumloğlu ŞG (2008) Uluslararası Muhasebe Standartları Paralelinde Tuumlrkiye ve
Amerikan Muhasebe Standartlarırsquonın Bazı Standartlarda Karşılaştırılması
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Gaziantep Gaziantep Uumlniversitesi
Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Koumltuumloğlu ŞG (2008) Uluslararası Muhasebe Standartları Paralelinde Tuumlrkiye ve
Amerikan Muhasebe Standartlarırsquonın Bazı Standartlarda Karşılaştırılması
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Gaziantep Gaziantep Uumlniversitesi
Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Kurcan Fatma UYAR Suumlleyman ve TETİK Niluumlfer (2011) ldquoMeslek
Mensuplarının UFRSrsquoye Bakış Accedilıları ve Farkındalık Duumlzeyleri Uumlzerine Bir
Araştırmardquo Muhasebe ve Vergi Uygulamaları (MUVU) Dergisi (4) 3 15-
28
Kurtcebe Emin ldquo21 Yuumlzyılda Muhasebe Mesleğinin Vizyonurdquo Pamukkale
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Yuumlksek Lisans Tezi İşletme Anabilim
Dalı Muhasebe Finansman Bilim Dalı EYLUumlL2008
Mustafa A Aysan ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartları ve Kuumlresel
Uyumrdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi MUFAD sayı 34 Nisan 2007
s55
112
Nazım Hikmet ldquoUluslararası Muhasebe Standartları ve Karşı Goumlruumlşlerrdquo Muhasebe
ve Finansman Dergisi MUFAD Sayı 10 Nisan 2001 s71
Nuriyev ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartlarının İlk Uygulaması- UFRS 1
Kapsamında Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına Genel Bakışrdquo
s36 s38 s47
Oumlzdemir Fevzi Serkan (2012) ldquoKOBİler İccedilin Finansal Raporlama Standardı ve
Mali Muumlşavirlerin Uygulama Oumlncesi İlgi Duumlzeylerine Youmlnelik Ampirik Bir
Araştırmardquo Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi 38 57-84
Oumlzdemir Fevzi Serkan (2013) ldquoFinansal Raporlama Standartlarını Oumlğrenme
Suumlrecinde Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin Durumları Samsunrsquoda
Ampirik Bir Araştırmardquo Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi 41
Oumlzkan S Erdener Acar E (2010) Uluslararası MuhasebeFinansal Raporlama
Standartlarının finansal tablolar analizi uumlzerindeki etkilerine genel bakışrdquo
Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi
Oumlztuumlrk ldquoKar Amacı Guumltmeyen Kuruluşlardan Olan Vakıfların Denetimi UFRS
Accedilısından İncelenmesi ve Oumlrnek Uygulamardquo s71
Oumlztuumlrk Uğur ldquoKar Amacı Guumltmeyen Kuruluşlardan Olan Vakıfların Denetimi
UFRS Accedilısından İncelenmesi ve Oumlrnek Uygulamardquo (Yuumlksek Lisans Tezi
Gazi Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml 2016) s67-68
Oumlzulucan A- Benguuml H - Oumlzdemir F S (2010) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının
Guumlncel Sorunları Uygulamada Karşılaştıkları Yetersizlikler Ve Meslek
Odalarından Beklentilerinin Unvanları Ve Mesleki Deneyim Suumlreleri
Youmlnuumlyle İncelenmesi Tuumlrkiye Genelinde Bir Araştırmardquo Muhasebe ve
Denetime Bakış 31 ss 41-64
Oumlzulucan A Benguuml H Oumlzdemir F S (2010) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının
Guumlncel Sorunları Uygulamada Karşılaştıkları Yetersizlikler ve Meslek
Odalarından Beklentilerinin Uumlnvanları ve Mesleki Deneyim Suumlreleri Youmlnuumlyle
İncelenmesi Tuumlrkiye Genelinde Bir Araştırmardquo Muhasebe ve Denetime
Bakış Dergisi Mayıs Sayı 31 s 41-64
113
Oumlzyuumlrek Hamide Tuumlrkiyersquode Muhasebe Ve Muhasebe Mesleğinin Tarihi
Muhasebecilerin İş Tatmini Beklentileri Karşılaşılan Sorunlar(Ufuk
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İşletme Anabilim Dalı Yuumlksek Lisans
Tezi 2009)
Parlakkaya R (2004) ldquoMuhasebede Uluslararası Uyum ve Avrupa Birliği Suumlrecinde
Tuumlrkiyersquode Muhasebe Uyumlaştırma Ccedilalışmalarırdquo SUuml İİBF Sosyal ve
Ekonomik Araştırmalar Dergisi (7) 343-359
Perizat Başak Berberoğlu ldquoUluslararası Muhasebe Standartları ile Uumllkemizdeki
Muhasebe Standartları Uygulamalarının Karşılaştırılması rdquo(Yuumlksek Lisans
Tezi Akdeniz Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml 2002) s34
Poroy Arsoy Aylin ve BORA Tuba (2012) ldquoKOBİ Muhasebe Standartlarının
Gelişimi ve Tuumlrkiye Uygulaması Uumlzerine Bir Araştırmardquo Muhasebe ve
Finansman Dergisi 56 17-27
Pur HPldquoVergi Denetimi Karşısında Yeminli Mali Muumlşavirlik
MesleğirdquohttparchiveismmmoorgtrdocsSempozyum05SEMPOZYUM
3620HUSEYIN20PERVIZ20PURdoc 10012010
Resmi Gazete 13-06-1989 tarih ve 20194 Sayılı RG
httpwwwresmigazetegovtrarsiv20194pdf
Saim Uumlstuumlndağ ldquoGlobal Muhasebe Standartlarına Doğrurdquo Active Bankacılık Ve
Finans Dergisi Sayı 5 2003 s28
Savun A 2014 ldquoStoklar ve Maddi Duran Varlıklara İlişkin Muhasebe
Standartlarının İşletmelerce Accedilıklanan Muhasebe Bilgi Duumlzeyine Etkisi
Tuumlrkiyersquodeki İşletmeler Uumlzerine Bir Uygulamardquo (Yayımlanmamış Yuumlksek
Lisans Tezi) Adana Ccedilukurova Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Soumlzbilir Naciye Tuumlrkiyersquode Muhasebe Uygulamalarında Etiksel Boyutlar
Afyon 2000
Syham Sunder ldquoTekduumlzen Raporlama Standartlarının Yukarıdan Aşağıya
Uygulanmak İstenmesi Niccedilin Tekrar Duumlşuumlnuumllmelirdquo (ccedilev Bilgehan Alagoumlz)
Muhasebe ve Finansman Dergisi MUFAD Sayı 31 Temmuz 2006 ss 6-10
114
Şahin E (2010) Uluslararası Muhasebe Standartları Ccedilerccedilevesinde Oluşturulan
Tms-16 Tms-36 Tms-38 Muhasebe Standartlarının Tekduumlzen Muhasebe
Sistemi ile Karşılaştırılması Ve Ccedilorumrsquoda Bir Sanayi İşletmesi Oumlrneği
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Ccedilorum Hitit Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Şahin E (2010) Uluslararası Muhasebe Standartları Ccedilerccedilevesinde Oluşturulan
Tms-16 Tms-36 Tms-38 Muhasebe Standartlarının Tekduumlzen Muhasebe
Sistemi ile Karşılaştırılması Ve Ccedilorumrsquoda Bir Sanayi İşletmesi Oumlrneği
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Ccedilorum Hitit Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Şenol H 2005Ulusal ve Uluslararası Muhasebe Standartlarına Goumlre Varlıkların
Değerlemesi SM ve SMMMrsquolerin Uygulama Duumlzeylerinin Tespitine Youmlnelik
Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Isparta Suumlleyman
Demirel Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Şensoy lsquolsquoUluslar arası Finansal Raporlama Standartlarının Ortaya Ccedilıkışı ve
Gelişimi İle Muhasebe Standartlarının Tuumlrkiyersquodeki Durumursquorsquo s7
Tokay SH (1987) Muhasebe Standartlaştırma Ccedilalışmalarının İncelenmesi ve
Tuumlrkiye Accedilısından Değerlendirilmesi(Yayınlanmamış Doktora Tezi)
Ankara Gazi Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Tokay SH (1987) Muhasebe Standartlaştırma Ccedilalışmalarının İncelenmesi ve
Tuumlrkiye Accedilısından Değerlendirilmesi(Yayınlanmamış Doktora Tezi)
Ankara Gazi Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Tuğay Osman - Tekşen Oumlmer (2014) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları
Burdur İlinde Bir Araştırmardquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İİBF Dergisi
C 19 s 1 ss 223-232
Tuumlrker M (2004) ldquoVergi Kayıplarının Oumlnlenmesinde Muhasebe Meslek
Mensuplarının Vergi Beyannamelerini İmzalaması ve Maliye Bakanlığına Bir
Oumlneri Tuumlrmob Yayınları-249İstanbul
Usta Hale (2007) Muhasebe Mesleği ile İlgili Uluslararası Muhasebe Standartları
Ve Tuumlrkiyersquodeki Duumlzenlemeler ile Karşılaştırılması (Yuumlksek Lisans Tezi
Gazi Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml 2007) s15-16
115
Uysal OumlOuml (2006) ldquoUluslararası Muhasebe Standartlarının Oluşum Suumlreci IASC ve
Oumlnde Gelen Ulusal ve Uluslararası Oumlrguumltlerrdquo Muhasebe ve Denetime Bakış
Dergisi (90) 87-105
Uysal OumlOuml (2006) ldquoUluslararası Muhasebe Standartlarının Oluşum Suumlreci IASC ve
Oumlnde Gelen Ulusal ve Uluslararası Oumlrguumltlerrdquo Muhasebe ve Denetime Bakış
Dergisi (90) 87-105
Uzay Ş Guumlngoumlr Ş (2004) ldquoMuhasebecilerin Sorunları ve Beklentileri Kayseri ve
Nevşehir İlleri Uygulamasırdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi Sayı 22
Nisan s 94-104
Uumllkuuml Sema lsquolsquoKobirsquoler İccedilin UFRS Taslağının Muhasebe Mesleği Mensupları
Tarafından Algılanışına Youmlnelik Bir Araştırma (İstanbul Oumlrneği)rsquorsquo
(Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Sakarya Uumlniversitesi Sosyal Bilimler
Enstituumlsuuml2008) s8
Uumllkuuml Sema (2008) ldquoKOBİrsquoler İccedilin UFRS Taslağının Muhasebe Meslek Mensupları
Tarafından Algılanışına Youmlnelik Bir Araştırma (İstanbul Oumlrneği)rdquo Sakarya
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İşletme ABD Muhasebe ve Finansman
Bilim Dalı Yuumlksek Lisans Tezi
Uumlstuumlndağ S (2000) ldquoMuhasebe Standartları Oluşturulması Suumlrecirdquo Muhasebe ve
Denetime Bakış (1) 31-55
Yalkın K Y Demir V Demir D (2006) ldquoUluslararası Finansal Raporlama
Standartları ve Tuumlrkiyersquode Finansal Raporlama Standartlarının Gelişimi 17
Duumlnya Muhasebe Kongresirdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi(Oumlzel Sayı) (76) 291-307
116
117
EKLER
Ek 1 Anket Formu
Sayın Katılımcı
Bu veri toplama aracı Cumhuriyet Uumlniversitesi İşletme Anabilim Dalırsquonda
yuumlruumltuumllmekte olan ldquoSerbest Muhasebeci Mali Muumlşavir Ve Yeminli Mali Muumlşavir
Meslek Mensuplarının TMS Ve TFRS Algısı Sivas İli Oumlrneğirdquo isimli yuumlksek
lisans tezi kapsamında meslek mensuplarından edinilen bilgiler doğrultusunda
değerlendirilecektir Veri toplama aracı soruları tamamen bilimsel amaccedillar iccedilin
kullanılacak olup bilgileriniz 3 şahıs ya da işletmelerle kesinlikle
paylaşılmayacaktır
Katılımınız iccedilin şimdiden teşekkuumlrler
Dr Oumlğr Uumlyesi Yuumlksel AYDIN Buse DAĞ FİŞNE
CUuml İşletme ABD Oumlğretim Uumlyesi CUuml İşletme ABD YL Oumlğrencisi
118
Kes
inlik
le
Kat
ılmıy
orum
Kat
ılmıy
orum
Kar
arsı
zım
Kat
ılıyo
rum
Kes
inlik
le
Kat
ılmıy
orum
-1
-2
-3
-4
-5
Soru
1)Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları gerekli bir duumlzenlemedir 1 2 3 4 5
2) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamadaki başarısı iccedilin vergi mevzuatı ve muhasebe standartları muumlmkuumln olduğunca uyumlaştırılmalıdır
1 2 3 4 5
3) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarına uygun hazırlanan bir finansal tablo finansal tablodan yararlananlar iccedilin daha guumlvenilir bilgi sunar
1 2 3 4 5
4)Uumllkemizde uygulanan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği TMS ve TFRS ile uyum iccedilindedir 1 2 3 4 5
5) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sadece ccedileviri olarak değil standardın iccedileriği ve uygulama şekli accedilık ve anlaşılır olmalıdır
1 2 3 4 5
6)Tuumlrkiye muhasebe ve finansal raporlama standartlarında yapılan accedilıklamalar uygulamalar iccedilin yeterlidir 1 2 3 4 5
7) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sektoumlrlere goumlre ayrı ayrı duumlzenlenmelidir 1 2 3 4 5
8) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları konusunda teorik bilgi duumlzeyim yeterlidir 1 2 3 4 5
9) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları ilgili taraflara daha tarafsız doğru ve guumlvenilir bilgi sağlayacaktır 1 2 3 4 5
10) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın kullanımı işletmelerin denetimlerini kolaylaştıracaktır 1 2 3 4 5
11) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın uygulamaya geccedilmesiyle işletmelerin para ve sermaye piyasalarından fon bulmaları kolaylaşacaktır
1 2 3 4 5
12) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları belirli derecede esnek olmalıdır 1 2 3 4 5
13)Muhasebe Sistemi Uygulamaları Genel Tebliğirsquondeki muhasebenin temel kavramları muhasebenin ihtiyaccedillarını karşılamada yeterlidir
1 2 3 4 5
Yaşınız ( )30 ve daha az ( )31-40 ( )41-50 ( )50ve uumlstuuml Cinsiyetiniz Kadın ( ) Erkek ( ) Eğitim Durumunuz
Lise ( ) Oumln Lisans ( ) Lisans( ) Lisansuumlstuuml ( )
Mesleki Deneyiminiz
5ve daha az ( ) 6-10 yıl ( ) 11-15 yıl ( ) 16-20 yıl( ) 21ve uumlstuuml( )
119
OumlZGECcedilMİŞ
KİŞİSEL BİLGİLER
Adı Soyadı Buse DAĞ FİŞNE
Uyruğu TC
Doğum Tarihi ve Yeri 27041991 SİVAS
EGİTİM
Derece Kurum Mezuniyet Yılı
Oumln Lisans Cumhuriyet Uumlniversitesi 2011
Lisans Anadolu Uumlniversitesi 2015
İŞ TECRUumlBESİ
Tarih Kurum Goumlrev
2011-2012 Vakıf Bank TAO Bireysel Emeklilik Satış Temsilcisi
2012-2014 Garanti Bankası AŞ Garanti Emeklilik Satış Youmlneticisi
2014-2017 Şeker Bank TAŞ Bireysel Krediler Satış Youmlneticisi
2018- Hakan Fişne Sigorta Acenteliği Sigorta Teknik Personel
YABANCI DİL BİLGİSİ
İngilizce YOumlKDİL ( ) UumlDS ( ) TOEFL ( ) EILTS ( )
Page 2
SİVAS CUMHURİYET UumlNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
İşletme Anabilim Dalı
MUHASEBE MESLEK MENSUPLARININ TUumlRKİYE MUHASEBE STANDARTLARI VE TUumlRKİYE FİNANSAL
RAPORLAMA STANDARTLARI ALGISINA İLİŞKİN CcedilALIŞMA SİVAS İLİ OumlRNEĞİ
Yuumlksek Lisans Tezi
Buse DAĞ FİŞNE
Tez Danışmanı Dr Oumlğr Uumlyesi Yuumlksel AYDIN
Sivas Şubat 2019
TEŞEKKUumlR
Bu ccedilalışmanın gerccedilekleştirilmesinde iki yıl boyunca kendisinden aldığım
derslerde değerli bilgilerini bizlerle paylaşan kullandığı her kelimenin hayatıma kattığı
oumlnemini asla unutmayacağım ve gelecekteki mesleki hayatımda da bana verdiği değerli
bilgilerden faydalanacağımı duumlşuumlnduumlğuumlm kıymetli ve saygı değer danışman hocam Dr
Oumlğretim Uumlyesi Yuumlksel AYDINrsquoa teşekkuumlruuml bir borccedil biliyor ve şuumlkranlarımı sunuyorum
Yine ccedilalışmamda kendisine ne zaman danışsam kendi akademik yoğunluğuna
rağmenbana kıymetli zamanını ayırıp İstatistik ve analiz kısmında yardımda bulunan
kıymetli hocam Dr Oumlğretim Uumlyesi Esra AYDIN UumlNALrsquoa ccedilok teşekkuumlr ederim
Ccedilalışmamın anket aşamasında bana goumlruumlşme fırsatı verdikleri anketlerimi
tamamlamamda desteklerini esirgemedikleri iccedilin ccedilok değerli meslek mensupları Tekin
TAHTAKIRAN Orhan GENCER Yunis KANTAR Neslihan DERELİ Oumlzcan
BİNAYrsquo a teşekkuumlruuml borccedil bilirim
Son olarak maddi manevi desteklerini hiccedilbir zaman esirgemeyen anneme
babama ve kıymetli eşime onunla olmam gereken zamanlarda tez ccedilalışmama vakit
ayırdığım iccedilin oumlzellikle kızım Minarsquo ya sonsuz teşekkuumlr ederim
Buse DAĞ FİŞNE
Sivas-2019
i
İCcedilİNDEKİLER
İCcedilİNDEKİLER i
KISALTMALAR vii
TABLOLAR DİZİNİ ix
OumlZET xi
ABSTRACT xiii
GİRİŞ 1
BİRİNCİ BOumlLUumlM 3
MUHASEBE MESLEĞİNİN DUumlNYArsquoDA VE TUumlRKİYErsquoDEKİ OLUŞUM
SUumlRECİ VE KARŞILAŞILAN SORUNLARI 3
11MuhasebeninTanımı 3
12Muhasebenin Tuumlrleri 6
13 Muhasebe Teorisi ve Tarihi Gelişimi 7
131 Tuumlrkiyersquode Muhasebe Mesleğinin Tarihi Gelişimi 8
1311 Cumhuriyetten Oumlnce Muhasebe Uygulamaları 9
1312 Cumhuriyet Doumlneminde Muhasebe Uygulamaları 9
132 Duumlnyada Muhasebe Mesleğinin Tarihi Gelişimi 10
1321İngilterersquode Muhasebe Mesleği İle İlgili Duumlzenlemeler 10
1322 Almanyarsquoda Muhasebe Mesleği İle İlgili Duumlzenlemeler 11
1323 Fransarsquoda Muhasebe Mesleği İle İlgili Gelişmeler 12
1324Amerika Birleşik Devletlerirsquonde Muhasebe Mesleği İle İlgili
Gelişmeler 13
14Muhasebe Mesleğinin Gelişimi Meslek Odaları ve Uumlst Kuruluş
(TUumlRMOB) 15
15 3568 Sayılı Meslek Yasası 17
16Muhasebe Meslek Mensupları 18
161Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir 18
162Yeminli Mali Muumlşavir 20
163 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorumlulukları 22
1631 Muhasebe Meslek Mensuplarının Vergi Beyannamelerini
İmzalama Yetkisi 23
ii
1632 Yeminli Mali Muumlşavirlerin Tasdik İşlemi 25
17 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları 28
İKİNCİ BOumlLUumlM 33
ULUSLARARASI MUHASEBE STANDARTLARI (UMS)
ULUSLARARASI FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI (UFRS)
TUumlRKİYE MUHASEBESTANDARTLARI (TMS) TUumlRKİYE FİNANSAL
RAPORLAMA STANDARTLARI (TFRS) 33
21 UFRS Hakkında Genel Bilgiler 33
211 Muhasebe Standartlarının Tanımı 34
212 Muhasebe Standartlarını Gerektiren Gelişmeler 35
213 Muhasebe Standartlarırsquonın Amaccedilları 38
22 Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarının Ortaya Ccedilıkışı 40
23UFRSrsquonin Belirlenmesinde Etkisi Olan Kuruluşlar 41
231 Uluslararası Muhasebe Standartları Kurumu 41
232Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu 43
233 Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Oumlrguumltuuml 44
234 Avrupa Birliği 45
235 Amerikan Finansal Muhasebe Standartları Kurulu 47
236 Basel Kurulu 47
237 Birleşmiş Milletler (BM) 48
238 Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml (OECD) 49
239 Duumlnya Bankası ve Uluslararası Para Fonu 49
24 Uluslararası Muhasebe Standartlarına Youmlnelik Bazı Uumllkelerde Yapılan
Ccedilalışmalar 50
241 ABDrsquode Yapılan Ccedilalışmalar 50
242 İngilterersquode Yapılan Ccedilalışmalar 51
243 Almanyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar 52
244 Fransarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar 53
245 Kanadarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar 54
246 Japonyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar 54
247 Ccedilinrsquode Yapılan Ccedilalışmalar 55
248 Rusyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar 55
iii
249 Diğer Uumllkelerdeki Ccedilalışmalar 56
25 Tuumlrkiye MuhasebeFinansal Raporlama Standartlarının Gelişimi 57
251 Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarına Genel Bakış 57
252 Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar 59
253 İktisadi Devlet Teşekkuumlllerini Yeniden Duumlzenleme Komisyonu
Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar 60
254 Tuumlrkiye Bankalar Birliği Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar 60
255 Tuumlrk Standartları Enstituumlsuuml Muhasebe Standartları Oumlzel Daimi
Oumlrguumltuumlnuumln Yaptığı Ccedilalışmalar 61
256 Sigorta Murakabe (Denetleme) Kurulu Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar 62
257 Bankacılık Duumlzenleme ve Denetleme Kurumu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar 62
258 Maliye Bakanlığı Başkanlığında Kurulan Muhasebe Standartları
Komisyonunun Yaptığı Ccedilalışmalar 64
259 Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar 65
2510 Tuumlrkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulunun Yaptığı
Ccedilalışmalar 67
2511 Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Kurulu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar 68
2512 Tuumlrk Ticaret Kanunu (TTK) 69
2513 Kamu Goumlzetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu
Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar (KGMDSK) 69
26 Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Stadartlarının Uygulanmasında
Karşılaşılan Problemler 72
261Uygulama Esnasında Genel Problemler 72
262 Standartların Ccedilevirilerinde Yaşanan Problemler 72
263 Meslek Mensuplarının Bilgi Ve Eğitimi İle İlgili Problemler 72
264 Yasal Nitelik Kazandırılmasında Yaşanan Problemler 73
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM 75
MUHASEBE MESLEK MENSUPLARININ TUumlRKİYE MUHASEBE
STANDARTLARI VE TUumlRKİYE FİNANSAL RAPORLAMA
STANDARTLARI ALGISINA İLİŞKİN CcedilALIŞMA SİVAS İLİ OumlRNEĞİ 75
iv
31 Literatuumlr Ccedilalışması 75
32Araştırmanın Amacı 81
33 Araştırmanın Oumlnemi 81
34 Araştırmanın Kapsamı 82
35Araştırmanın Youmlntemi 82
36 Araştırmada Kullanılan Youmlntemler 83
37 Araştırmanın Bulguları 84
371 Araştırmada Kullanılan Oumllccedileğin Guumlvenilirlik Analizi 84
372 Ankete Katılanların Demografik Oumlzelliklerine Ait Frekans Tabloları 85
3721 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımı 85
3722 Katılımcıların Yaş Gruplarına Goumlre Dağılımı 85
3723 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre Dağılımı 86
3724 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbe Suumlrelerine Goumlre Dağılımı 86
373 Muhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe Standartları ve
Tuumlrkiye Finansal Raporlama Standartları Algılarına İlişkin
Duumlşuumlnceleri 87
374 Muhasebe Meslek Mensuplarının TMS TFRS Algılarına Youmlnelik
Anket Katılım Duumlzeylerinin Aritmetik Ortalama ve Standart
Sapmaları 91
375 Demografik Değişkenlere Goumlre Muhasebe Meslek Mensuplarının
TMS ve TFRS Algılarının Karşılaştırılması 93
3751 Muhasebe Meslek Mensuplarının Cinsiyete Goumlre TMS ve TFRS
Algılarının Karşılaştırılması 94
3752 Muhasebe Meslek Mensuplarının Eğitim Duumlzeylerine Goumlre TMS
ve TFRS Algılarının Kruskall-Wallis TestiSonuccedilları 94
3753 Muhasebe Meslek Mensuplarının Yaş Gruplarına Goumlre TMS Ve
TFRS Algılarının Kruskall-Wallis TestiVe Mann Whitney U
Testi Sonuccedilları 95
3754 Muhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre
TMS Ve TFRS Algılarının Kruskal Wallis Testine Goumlre
Karşılaştırılması 97
v
SONUCcedil VE OumlNERİLER 99
KAYNAKLAR 103
EKLER 117
Ek 1 Anket Formu 117
OumlZGECcedilMİŞ 119
vi
vii
KISALTMALAR
AB Avrupa Birliği
BDDK Bankacılık Duumlzenleme ve Denetleme Kurulu
BKK Bakanlar Kurulu Kararı
FCM FeacutedeacuterationdesExpertsComptablesMediterraneacuteens
GKGMİ Genel Kabul Goumlrmuumlş Muhasebe İlkeleri
IAAER International Associationfor Accounting EducationandResearch
IAS International Accounting Standards
IASB International Accounting Standards Board
IASC International Accounting StandardsComitee
IASCF International Accounting StandardCommittee Foundation
IFAC International Federation of Accountants
IFRS International Financial ReportingStandards
IOSCO International Organisation of SecuritiesCommissions
İMKB İstanbul Menkul Kıymetler Borsası
KGK Kamu Goumlzetimi ve Denetimi Kurumu
KİT Kamu İktisadi Teşekkuumlluuml
SPK Sermaye Piyasası Kurumu
SM Serbest Muhasebeci
SME Small andMedium Enterprises
SS Standart Sapma
SMMM Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir
TFRS Tuumlrkiye Finansal Raporlama Standartları
TMS Tuumlrkiye Muhasebe Standartları
TMSK Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Kurulu
viii
TMUD Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği
TMUDESK Tuumlrkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu
TSE Tuumlrk Standartları Enstituumlsuuml
TUumlRMOB Tuumlrkiye Serbest Muhasebeci
UFRS Uluslararası Finansal Raporlama Standartları
UMS Uluslararası Muhasebe Standartları
UMSK Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu
VUK Vergi Usul Kanunu
YMM Yeminli Mali Muumlşavir
YTTK Yeni Tuumlrk Ticaret Kanunu
χsup2 Ki-Kare
ix
TABLOLAR DİZİNİ
Tablo 11 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları Ve Beklentileri 32
Tablo 21 BDDKrsquonın UMS ile Uyumlu Tebliğ Ettiği Muhasebe Standartları 64
Tablo 22 SPKrsquonın UFRS İle Uyumlu Finansal Raporlama Standartları 66
Tablo 23 KGMDSK tarafından hazırlanan TMSTFRSrsquoler 71
Tablo 31 Anket Maddelerinin Puan Aralıkları 84
Tablo 32 Guumlvenilirlik Analizi Tablosu 85
Tablo 33 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımı 85
Tablo 34 Katılımcıların Yaşa Goumlre Dağılımı 86
Tablo 35 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre Dağılımı 86
Tablo 36 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre Dağılımları 87
Tablo 37 Katılımcıların TMS ve TFRS Algılarına İlişkin Frekans Değerleri 88
Tablo 38 Katılım Duumlzeylerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapmaları 92
Tablo 39 Kolmogorov- Smirnov Normallik Testi Sonucu 93
Tablo 310 Muhasebe Meslek Mensuplarının Cinsiyete Goumlre TMS ve TFRS
Algılarının Z Testi ve Mann Whitney U Testi Sonuccedilları 94
Tablo 311 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının
Karşılaştırılması 95
Tablo 312 Katılımcıların Yaş Grubuna Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının
Karşılaştırılması 95
Tablo 313 Katılımcıların Yaş Gruplarının İkili Olarak Karşılaştırılması 96
Tablo 314 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre TMS Ve TFRS
Algılarının Kruskall-Wallis Testi Sonuccedilları 97
Tablo 315 Katılımcıların Mesleki Deneyimini İkili Gruplar Olarak Mann
Whitney U testi Sonuccedilları 98
x
xi
OumlZET
Ccedilalışma kapsamında muhasebe meslek mensuplarının Tuumlrkiye Finansal
Raporlama Standartları (TFRS) Tuumlrkiye muhasebe Standartları ile ilgili bilgi
duumlzeylerinin oumllccediluumllduumlğuuml makaleler ve konu ile ilgili olarak hazırlanmış lisansuumlstuuml
tezler incelenmiş olup muhasebe meslek mensuplarının muhasebe standartlarıyla
ilgili beklentileri ve bilgi duumlzeylerin oumllccediluumllmesi ile ilgili olarak farklı illerde yapılmış
ccedilalışmaların tuumlmuumlnde en oumlnemli ortak sorunun muhasebe meslek mensuplarının
standartlarla ilgili bilgi ve sistematik eğitim eksikliği olduğu sonucuna varıldığı
goumlruumllmuumlştuumlr Ccedilalışmalarda yasal duumlzenlemeler ile zorunlu hale getirilen muhasebe
standartlarının uygulamada fazla karşılık bulamadığı muhasebe meslek mensupları
accedilısından fazladan iş yuumlkuuml olarak algılandığı sonucuna varılmıştır Muhasebe Meslek
Mensupları TFRSrsquoyi uygulamada ccedileşitli sıkıntılar yaşadıkları kimi standartların
sadece ccedileviri bazında kalması ve TFRS hakkında gerekli eğitim eksikliklerinden
kaynaklanan problemlerden dolayı bu ccedilalışmanın konusu olan Muhasebe Meslek
Mensuplarının TMSTFRS algısına ilişkin bir araştırma yapılmıştır Araştırmanın
amacı Sivas ilinde ccedilalışan muhasebe meslek mensuplarının oumlğrenim duumlzeyleri
yaşları cinsiyetleri ve tecruumlbe duumlzeyleri de dikkate alınarak TMS TFRSrsquoye bakış
accedilıları ortaya konmaya ccedilalışılmıştır
Anahtar Kelimeler Uluslararası Muhasebe ve Finansal Raporlama Standardı
Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standardı Muhasebe Meslek Mensubu
xii
xiii
ABSTRACT
Turkey of the work covered by professional accountants Financial Reporting
Standards (IFRS) Turkey Accounting Standards of knowledge about prepared as
related articles and threads as measured are examined graduate theses professional
accountants regarding the measurement of expectations and level of knowledge
about accounting standards in all of the studies conducted in different provinces the
most important common problems that the accounting profession is a lack of
systematic training and information on standards the results were found to be
reached Studies have concluded embodiment returns in terms of regulations of the
professional accountant found not necessarily conclude that rendered accounting
standards perceived as extra work Professional Accountants TFRS in practice they
suffer from various problems some just remain in some translations of the standards
and which is the subject of this study because of the problems stem from the lack of
education about IFRS Accounting of Professionals IAS IFRS has made a survey on
the perception The purpose of the research learning levels of professional
accountants working in Sivas ages genders and experience levels taking into
consideration the TAS TFRS perspectives have tried to reveal
Keywords International Accounting and Financial Reporting Standard
Turkey Accounting and Financial Reporting Standards the Professional Accountants
xiv
1
GİRİŞ
Ccedilalışmamızın ilk boumlluumlmuumlnde muhasebenin tarihccedilesi muhasebe mesleği
hakkında genel bilgilere yer verilmiş olup ikinci boumlluumlmuumlnde ise Uluslararası
Muhasebe Finansal Raporlama Standartlarının ortaya ccedilıkış nedenleri oumlnemi
yararları ve UMSUFRSrsquonin oluşumuna youmln veren kuruluşların yaptığı ccedilalışmalar
aynı zamanda gelişmiş uumllkelerde yapılan ccedilalışmalar incelenmiştir Tuumlrkiye Muhasebe
ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamaya konmasında gerekli unsurlara
değinilmiştir Uumlccediluumlncuuml boumlluumlmuumlnde ise Sivas ili SMMM Odasırsquona bağlı mesleği icra
eden zuumlmreye veri toplama aracı vasıtasıyla sorular sorularak alan araştırması
yapılmıştır Aynı zamanda uumlccediluumlncuuml boumlluumlmde araştırmanın amacı oumlnemi kapsamı
araştırmanın youmlntemi ve metotları yine araştırma sonucunda ortaya ccedilıkan verilerin
analiz edilmesi ve bu verilerin incelenmesi ve alan araştırması yani literatuumlr ccedilalışması
da bu kısımda bulunmaktadır
Araştırmanın amacı doğrultusunda meslek mensupların oumlğrenim duumlzeylerinin
yaşlarının mesleki deneyimlerinin ve cinsiyetlerinin dikkate alınarak bu standartlara
dair goumlruumlş ilgi ve bakış accedilılarının ortaya konulması bu yolla standartları asıl
uygulaması beklenilen kesim olan meslek mensuplarının standartlarla ilgili
beklentilerinin değerlendirilmesi amacıyla Sivas İlinde faaliyet goumlsteren ve Sivas
Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler odasına kayıtlı olarak ccedilalışan tesaduumlfi olarak
seccedililen muhasebe meslek mensuplarına yuumlz yuumlze anket youmlntemi kullanılmıştır107
muhasebe meslek mensubuna anket uygulanmış fakat 8 tanesi eksik bilgiler ve
birden fazla seccedileneğin işaretlenmesi sonucu geccedilersiz sayılmıştır99 meslek
mensubunun anket cevaplarıyla ccedilalışma tamamlanmıştır
Anket sonuccedilları IBM SPSS Statistic 22 Programı ile değerlendirilmiştir
Araştırmanın sonucunda muhasebe meslek mensuplarına meslek odaları
tarafından TMSTFRS eğitimlerinin duumlzenlenmesi muhasebe mesleğinin daha saygın
statuumlde olmasının oumlnuumlndeki engelleri kaldıracağı accedilıkccedila goumlruumllmuumlştuumlr
2
3
BİRİNCİ BOumlLUumlM
MUHASEBE MESLEĞİNİN DUumlNYArsquoDA VE TUumlRKİYErsquoDEKİ
OLUŞUM SUumlRECİ VE KARŞILAŞILAN SORUNLARI
11 MuhasebeninTanımı
İşletmeler mal ve hizmet uumlreterek uumlrettiklerinin satışını sağlayıp hedeflerini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışmaktadırlar Faaliyette bulunurken sayılamayacak kadar ccedilok
sayıda finansal ve finansal olmayan para ile ifade edilemeyen işlemler de
gerccedilekleştirmektedirler
Bir işletme idarecisi işletmeyi denetlemek iccedilin muhasebe verilerine ihtiyaccedil
duyar Muhasebe verileri olmadan hedeflerin yerine getirilip getirilmediğini tespit
etmek muumlmkuumln olamayacağından işletmenin faaliyetlerini denetim altında tutmak
ihtiyaccedil duyulduğunda değişikliğe gitmek hedeflerde birtakım duumlzeltmelerin
yapılması beklenilmeyen olayların karşısında tedbir almak imkacircnsızdır (Guumlvemli
2000 20)
Bir işletmede meydana gelen olayların bir sistem doğrultusunda duumlzenli bir
biccedilimde kaydedilme gereğinin bir sonucu olarak muhasebe doğmuştur
İşletmenin dili olarak bilinen muhasebe Arapccedila koumlkenli bir kelimedir ve
hesap kelimesinden tuumlretilmiştir Tuumlrk Dil Kurumu goumlre muhasebe kelimesi
ldquohesaplaşma karşılıklı hesap alışverişi yapmak hesap işleri ile uğraşmardquo anlamlarına
gelmektedir
İşletme accedilısından duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde muhasebe işletmenin amaccedilları
doğrultusunda faaliyetlerini yerine getirirken varlık ve kaynak yapısında meydana
gelen değişime sebep olan mali olayların kaydedilmesi bu kayıtların anlaşılabilir
hale getirilmesi suumlrecini ifade eder (Guumlvemli 2000 22)
Kısacası muhasebe işletmenin varlıklarında ve kaynaklarında değişime yol
accedilan ve mali finansal işlemleri belgelerine dayalı olarak kaydeden sınıflandıran
oumlzetleyip sonuccedilları finansal tablolar halinde raporlayan ve bunları analiz edip ve
yorumlayan bir bilim ve sanattır (Guumlvemli 2000 23)
4
Muhasebe suumlrecinde yapılan buumltuumln işlemler kaydetme sınıflandırma
oumlzetleyip raporlamak ve analiz edip yorumlamak başlıkları altında toplanabilir
Muhasebenin işletmede meydana gelen bir olayla ilgilenmesi iccedilin oumlncelikle
bu olayın işletmenin varlık veya kaynak yapısında bir değişim meydana getirmesi
gerekir Bu niteliklere sahip olaya mali nitelikli olay denilir Bir olayın mali nitelikli
olması muhasebenin bu olayı kayıt altına alması iccedilin yeterli değildir Bu olayın para
ile de ifade edilebiliyor olması da gerekir Para bir oumllccedilme aracıdır Tıpkı metre
kilogram adet gibi para da oumllccediluuml aracı bir değeri ifade eder İşletmede varlık ve
kaynakların farklı oumllccedilme araccedilları ile birimleri tespit edilebilir Fakat bu farklı oumllccedilme
araccedillarını ortak bir dille ifade etmenin tek yolu para birimidir (Uumlstuumlndağ 2000 20)
İşletmede meydana gelen bir olay hem mali hem de para ile oumllccediluumllebiliyor
olması bu finansal olayın muhasebeye konu olması iccedilin yeterli değildir Bu finansal
olayın muhasebeye konu olabilmesi iccedilin bir diğer şart bu olayın bir belgeye
dayanmasıdır Belge muhasebe suumlrecinde uumlretilen bilginin guumlvenirliliğinin en oumlnemli
delilidir İster işletme iccedilinde ister işletme dışında bir kişi olarak muhasebe
kayıtlarının tarafsız ve sunulan bilgilerin guumlvenilirliğine ancak muhasebe kayıtlarının
tarafsız ve objektif olarak hazırlanan belgelere dayandırılarak yapıldığına
inanılmaktadır Bu belgeler fatura ccedilek senet banka hesap oumlzetleri işccedili bordroları
vb olabilir (Deran vd 2016 86)
O halde işletmede meydana gelen bir olayla muhasebenin ilgilenmesi iccedilin bu
olayın mali nitelikli olması para ile ifade edilmesi ve belgelere dayalı olması gerekir
Eğer işletmede meydana gelen bir olay bu kriterleri sağlıyorsa muhasebe
defterlerine kayıt suumlreci başlamaktadır Kayıt suumlreci işletmede meydana gelen
olayların guumlnluumlk deftere tarih konu miktar ve tutar bilgilerinin belgelendirilerek
yazılması işlemidir Bu işlem kısaca kaydetme olarak adlandırılır (Demir vd 2014
13) Bir işletmede guumlnluumlk binlerce işlem gerccedilekleştiği duumlşuumlnuumlluumlrse guumlnluumlk defterde
yapılan kayıtların anlamlı bir sonuccedil ccedilıkarılması guumlccedilleşecektir Bu bilgilerin
kullanılabilir hale gelmesi iccedilin bu bilgileri tasnif işleminin yapılması gerekir Kayıt
altına alınan belgeleri kendi arasında sınıflandırmak iccedilin buumlyuumlk defter kullanılır
Duumlzenleme ve kaydetme işlemleri sırasında ccedilıkabilecek yanlışların giderilmesine
5
olanak goumlstererek bir nevi oumlz denetim sağlamaktadır Yapılan bu işleme
sınıflandırma denilmektedir (Guumlvemli 2000 30)
Buumltuumln mal alışların ve satışların ccedilalışanlar iccedilin yapılan oumldemelerin oumlzel ve
resmi kurumlara yapılan oumldemelerin ve onlardan sağlanan tahsilatların vb işlemlerin
hepsinin kaydedilmesi ve sınıflandırılması ile muhasebeden beklenen fayda yine de
elde edilemeyecektir İşletmelerin yıl sonuna kadar yaptıkları sayısız işlemleri teker
teker incelemek ccedilok vakit alacağından henuumlz yarı işlenmiş bu verilerin yeni bir
aşamada ele alınması ve faydalı bir bilgi haline getirilmesi gerekmektedir Bundan
dolayı kaydedilen ve uygun bir biccedilimde sınıflandıran aynı oumlzellikteki bu yarı
işlenmiş verilerin oumlzetlenmesi gerekmektedir Bu sınıflandırılıp bir araya getirilen
işlemlerden daha kolay sonuccedillar ccedilıkarılabilmeye ve yapılan kayıtların kontroluumlnuuml
sağlamaya zemin hazırlanmış olur Kişilere daha fazla yarar sağlamak iccedilin aynı
oumlzellikteki işlemleri oumlzetlemek temel unsurdur Oumlzetlenen ve henuumlz tam işlenmiş
bilgi duumlzeyine gelmemiş olan bu verilen anlamlı bir bilgi haline gelmesi iccedilin
işletmede bir doumlnemde ortaya ccedilıkan değer hareketlerini ccedileşitli accedilılardan ele alan
raporların duumlzenlenmesi gerekir Boumlylece işletme hakkında karar verme durumunda
olanların yapacakları analiz ve yorum ccedilalışmalarında detayların iccedilinde kaybolmanın
oumlnuumlne geccedililmiştir Kaydetme suumlreci bilgilerin oumlzetlenip raporlanması ile son bulur
Bu raporlara ise finansal tablolar denilmektedir (Demir vd 2014 17)
Muhasebe kayıt suumlrecinde işlemlerin yapıldığı defter ve tablolar aşağıdaki
gibidir
bull Kaydetme fonksiyon iccedilin guumlnluumlk defterler (yevmiye defteri) kullanılır
bull Sınıflandırma fonksiyonu da buumlyuumlk defterler(kebir defteri) ile gerccedilekleştirilir
bull Oumlzetleyip raporlama fonksiyonu aylık mizanlar ve oumlzellikle bilanccedilo ve gelir
tablosu diğer tabloların duumlzenlenmesiyle yerine getirilir
bull Analiz edip yorumlama fonksiyonu ise raporlara dayanılarak ve analiz
teknikleri kullanılarak gerccedilekleştirilir (Demir vd 2014 18)
Muhasebe kaydetme suumlreci mali nitelikli olayların mali tablolarla sunumuyla
noktalanmaktadır Bundan sonraki aşamada ise bu tabloların sunduğu bilgileri
kullanarak işletmenin amaccedillarını ne kadar gerccedilekleştirdiğini anlamak uumlzere analiz ve
yorum suumlreci başlamaktadır Bu suumlreccedilte işletmenin varlık ve kaynaklarındaki
6
değişim faaliyetler sonucu elde edilen kar veya zarar analiz ve yorum yapılarak
işletme amaccedillarına ne oumllccediluumlde ulaşıldığı araştırılır tahminler ve buumltccedileleme faaliyetleri
iccedilin veriler elde edilir (Demir vd 2014 19)
Muhasebe temelde yukarıda sıraladığımız fonksiyonları iccediline almakla
birlikte ayrıca şu fonksiyonların gerccedilekleşmesini de sağlar
bull Vergi matrahının tespitine aracılık etmek
bull Kanunda sayılan muumlkellefiyetleri yerine getirmek
bull Varlık ve kaynaklarda meydana gelen mali değişimleri tespit etmek
bull Meydana gelen değişiklikleri belgelere dayandırarak anlaşmazlıklarda ispat
aracı olmak
bull Bilgi ve belgeleri birimlere zamanında sunarak uumlretim faktoumlrlerini optimum
kullanmak
bull Belirli bir suumlre iccedilerisinde elde edilen gelirler ile katlanılan giderleri
karşılaştırarak aradaki farkı tespit edip kar ya da zarar olarak goumlstermek
(Demir vd 2014 19)
12 Muhasebenin Tuumlrleri
Muhasebe tuumlrleri farklı kaynaklarda farklı biccedilimlerde tuumlrlere ayrılsa da genel
olarak en uygun sınıflandırma şoumlyledir (Sevilenguumll 2005 20)
bull Genel muhasebe
bull Maliyet muhasebesi
bull Youmlnetim muhasebesi
bull Uzmanlık muhasebeleri
Genel muhasebe tuumlm muhasebe ccedileşitlerini ve muhasebe oumlğrenimindeki
temel kavram ve ilkeleri ortaya koyan muhasebe alanı olarak goumlruumlluumlr İşletmenin
sahip olduğu emtiaların nereden temin edildiği ve bu varlıkların ne amaccedilla
kullanıldığı hesaplar aracılığı ile belirleyen gelir ve giderler hesaplarını
dengeleyerek faaliyet sonucunu goumlsteren muhasebe tuumlruumlduumlr Aynı zamanda genel
muhasebe hesaplarında gelir gider kar ve zarar işletmenin oumlz kaynağındaki yuumlkseliş
ve azalışlar goumlsterilir İşletmenin finansal yapısına genel muhasebe hesaplarında yer
7
verilir İşletmenin karar alma strateji uygulama doğabilecek sorunlara karşı tedbir
alma suumlrecinde oumlnemli rol oynamaktadır (Sevilenguumll 2005 20)
Uumlretim faaliyeti ile uğraşan işletmelerin uumlretim safhasında ortaya ccedilıkan
başka bir deyişle iş ilişkiler neticesinde meydana gelen değer hareketlerinin kaydı ve
bunlara dayalı hesaplamalar maliyet muhasebesinin ilgi alanına girmektedir Uumlretim
işletmeleri aynı zamanda alım satımla da ilgilenmektedir Dolayısıyla bu işletmeler
hem maliyet muhasebesini hem de genel muhasebeyi beraber kullanmak
durumundadırlar Ticaret işletmeleri alım satım faaliyetlerine dayanırken uumlretim
işletmeleri buna ilave olarak satın aldıkları hammadde ve mamuller ortaya koyarlar
Maliyet muhasebesi uumlruumlnlerin maliyetlerini doğru biccedilimde belirleyerek işletme
youmlnetiminin sağlıklı kararlar almasına yardımcı olacak veriler ortaya ccedilıkarmıştır Bu
veriler sayesinde işletme youmlnetimi satış fiyatlarının doğru tespiti harcamaların
denetlenmesi ve geleceğe youmlnelik planlama faaliyetlerine temeli sağlamış olur
(Guumlcenme 2000 7)
Genel muhasebe ve maliyet muhasebesi faaliyetleri sonucunda uumlretilen
bilgileri işletme youmlnetiminin kararlar vermesinde nasıl kullanılacağıyla ilgilenen
muhasebe dalına youmlnetim muhasebesi ismi verilir Burada ccedileşitli karar verme
teknikleri muhasebenin uumlrettiği bilgilere uygulanmakta bu yolla youmlneticilerin doğru
karar vermelerine yardımcı olmak amaccedillanmaktadır (Bektoumlre 2007 15)
Yukarıda bahsedilen muhasebe tuumlruumlnuumln ccedileşitli faaliyet alanları (bankacılık
inşaat konaklama vs) oumlzelliklerine uygun olarak adapte edilmesiyle
oluşturulmaktadır Banka Muhasebesi Sigorta Muhasebesi İnşaat Muhasebesi
Konaklama Muhasebesi bu tuumlruumln başlıca oumlrnekleridir (Guumlcenme 2000 8)
13 Muhasebe Teorisi ve Tarihi Gelişimi
Muhasebe tarihccedililerine goumlre muhasebenin koumlkleri Mısırrsquoda Nil Vadisinde
Fırat ve Dicle nehirleri ortasında doğmuştur Finansal gelişmeler beraberinde
muhasebe sisteminin de ilerlemesi alfabe ve matematikle birlikte verilerin nereye
kaydedileceği sorusunu beraberinde getirmiştir Papiruumls kağıdı ve taş tabletler bu
soruya ccediloumlzuumlm getirmiştir Muhasebenin ilk etkisine bu coğrafyada rastlanması bu
tabletlerinde buralarda karşımıza ccedilıkması da olağandır Bu izlere rastlanması bu
8
youmlrelerde ticari işlemlerin yapıldığını ve ekonomik yapıyı goumlstermektedir
(Guumlvemli1995 103-110)
Bu uygarlığın beşiği olan boumllgeler muhasebenin sadece duumlşuumlnceden ibaret
olmadığını kaydedilmesini de finansal gelişme alfabe ve sayıların icadı kayıt
yapılacak kağıt ve tabletlerin icadını beraberinde getirmiştir Muhasebenin basit
anlamıyla muumlbadele kelimesiyle guumln yuumlzuumlne ccedilıktığı ve geliştiği oumlngoumlruumllmektedir
(Guumlvemli 1995 103-110)
Muhasebe birccedilok alanda goumlruumllen ldquodeğişimrdquo olgusuyla ortaya ccedilıkmaktadır
Ccedilok eski doumlnemlerden beri ekonomik faaliyetler belirli kayıtları gerekli kılmaktadır
Başlangıccedilta bu kayıt işlemi alacak ve borccedilların kaydı şeklinde yuumlruumltuumllmektedir
Ekonomik hayatın gelişimiyle paralel olarak bu kayıtlar tuumlm ekonomik faaliyetleri
iccedilerecek biccedilimde gelişmektedir Muhasebede buguumln kullanılan youmlntem ccedilift taraflı
kayıt youmlntemidir Bu youmlntem 14 ve 15 Yuumlzyıllarda İtalyarsquoda gelişmeye başlamıştır
Muhasebeye ait ilk yazılı eserlerde İtalyarsquoda ortaya ccedilıkmıştır 1458rsquode Benedetli
Cortigli Di Ragusa ve 14942 de Luca Paciolarsquonın yayınladıkları eserlerin buguumlnkuuml
muhasebe sistemine temek teşkil ettiği duumlşuumlnuumllmektedir Muhasebe konusundaki
oumlnemli gelişmeler ise 20 Yuumlzyılda gerccedilekleşmektedir Sanayi devrimi sonrasında
işletmelerin gittikccedile buumlyuumlmesi youmlnetim ve denetim amaccedillı bilgi ihtiyacının artması
muhasebe teori ve uygulamasının da hızlı gelişmesine yol accedilmaktadır (Guumlcenme
2000 37)
131 Tuumlrkiyersquode Muhasebe Mesleğinin Tarihi Gelişimi
Muhasebe uygulamaları uumllkemizde batıdaki gibi ekonomik yaşamla aynı
doğrultuda bir ilerleme kat etmiştir Muhasebe 1850rsquode ccedilıkarılan ve Fransız Ticaret
Kanununun ccedilevirisi niteliğinde olan Kanunname-i Ticaret ile bir duumlzene
bağlanmıştır 1926 yılına kadar muhasebe Fransız muhasebe etkisinde kalmıştır
1926 yılında ccedilıkarılan 856 sayılı Ticaret Kanununun Alman kaynaklı olması
nedeniyle Tuumlrk muhasebe sisteminde bu kez Alman muhasebe literatuumlruumlnuumln etkisi
goumlzlenmiştir Planlı kalkınmaya geccediliş beraberinde birtakım gelişmeleri de
getirmiştir1964 yılında yuumlruumlrluumlğe giren 440 sayılı devletin KİTrsquo lerinin uygulama
youmlntemlerini tek sistem olmasını kanuni bir mecburiyet goumlrmuumlştuumlr Tek duumlzen
muhasebe sisteminin kamu iktisadi teşebbuumlslerindeki uygulaması ancak 1972
9
tarihinden itibaren muumlmkuumln olabilmiştir1977 yılında maliyet muhasebesi iccedilin
bankalar da ise 1986 yılında uygulamaya konulmuştur 1994 yılından itibaren
muhasebe uygulamaları genel tebliği ile ldquoTekduumlzen Muhasebe Sistemirdquo uygulamaya
konulmuştur (Demir vd 2014 20)
1311 Cumhuriyetten Oumlnce Muhasebe Uygulamaları
Tuumlrklerin meydana getirdiği muhasebe geccedilmişi uumlccedil başlık altında toplanabilir
ilk doumlnem 1071 yılı ve oumlncesi ikinci doumlnem 1071-1839 yılları uumlccediluumlncuuml doumlnem
1839rsquodan sonraki yılları kapsamaktadır1071 yılı Anadolursquonun kapılarının Tuumlrklere
accedilılması olarak kabul edilmektedir Aynı zamanda 1071 yılında Arap ve Fars
kuumlltuumlruumlnuumln etkileri goumlruumllmektedir1839 yılı ise Tanzimat Fermanırsquonın ilan edildiği
Osmanlı İmparatorluğursquonda batılılaşmanın etkilerinin goumlruumllmeye başlandığı tarihtir
(Guumlvemli 2000 35)
Guumlnuumlmuumlze kadar aktarılan ilk muhasebe niteliğindeki yazıtların sahibi
Goumlktuumlrklerrsquodir Goumlktuumlrklerden sonra ise Karahanlı Devletirsquone ait hesap işlemleriyle
alakalı tuumlm bilgilere değinilen oumlnemli belgeleri iccedilerisinde barındıran ldquoKutadgu Biligrdquo
ve ldquoDivanuuml Lugat-it Tuumlrkrdquoduumlr Tuumlrk Dili ve Tuumlrk Kuumlltuumlruumlyle alakalı hesapların aynı
şekilde teorik ve uygulamalarının farklılığı Tuumlrklerin Arap ve Fars kuumlltuumlruuml ile
karşılaştıktan sonra meydana gelmiştir Bu kuumlltuumlr değişimi İlhanlı Devleti Selccediluklu
Devleti ve Osmanlı Devletirsquodir Selccediluklu devleti muhasebe tarihinde vakıflara oumlnem
vermiş bunun yanı sıra vakıf muhasebesinin gelişimi oumlnemli yer tutmaktadır Devlet
gelirlerinin buumlyuumlk kısmı ldquoAşar Vergisirdquo ve ldquoOumlşuumlr vergisirdquo ile sağlanmıştır (Başer
1999 15)
1312 Cumhuriyet Doumlneminde Muhasebe Uygulamaları
Balkan Savaşı Birinci Duumlnya Savaşı ve Kurtuluş Savaşında milli muumlcadele
goumlsteren uumllkemizin Cumhuriyetin ilk yıllarında ekonomik olarak geri kalmıştır Milli
muumlcadele yılları Tuumlrk milleti iccedilin azim ve dayanışma oumlrneği goumlstermesine rağmen
aynı zamanda ccedilok buumlyuumlk bir yıkım anlamına gelmektedir Savaşta kaybedilen nuumlfus
ile birlikte uumllke iccedilerisinde eğitimli uumlniversite tahsili goumlrmuumlş insanların ccediloğu hayatını
kaybetmiştir Ekonomik faaliyet goumlsteren bir takım azınlık nuumlfus ise uumllkeyi terk
etmiştir Kurtuluş Savaşırsquondan sonra 1923 lsquote Atatuumlrkrsquouumln oumlnderliğinde halkımız hızlı
10
bir şekilde dayanışma goumlstererek yuumlkselme hareketi başlatmış ve 10 yıl gibi kısa bir
suumlrede kendi ihtiyacı olan mal ve hizmeti uumlreterek başka uumllkelere muhtaccedil olmadan
yaşayabilecek ekonomik duumlzeye ulaşmıştır (Kurtcebe 2008 20)
1923-33 yıllarının şartlarında sıfır enflasyon olan bir ortamda yatırım
ihtiyacının en yuumlksek olduğu noktada ekonominin olağan uumlstuuml gelişim goumlstermesi o
doumlnemin başarısından kaynaklanmaktadır Vergi Usul Kanunu 1950 yılında
yuumlruumlrluumlğe girmiştir 1957 yılında ise Tuumlrk Ticaret Kanunursquonun duumlzenlenmesi
muhasebeye ilişkin yargıları muhasebe sisteminin tutunması ve ilerlemesine meşru
bir ortam sağlamıştır13 Haziran 1989 tarih ve 20194 sayılı Resmi Gazetersquode
bildirilen 3568 sayılı Meslek Kanunu ile muhasebe mesleği yasal statuumlye sahip
olmuştur Daha sonra Tuumlrkiye Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler Ve Yeminli Mali
Muumlşavirler Odaları Birliği(TUumlRMOB) ve TUumlRMOBrsquoa bağlı SMMM Odaları tesis
edilmiştir (Başer 1999 13)
132 Duumlnyada Muhasebe Mesleğinin Tarihi Gelişimi
Duumlnyada muhasebe mesleğinin ortaya ccedilıkması 18 yuumlzyıl sonuna denk gelmiştir
Sanayi devrimiyle birlikte buumlyuumlk işletmeler muhasebeye gereksinim duymuştur Bu
sebeple muhasebe mesleği değer kazanmıştır Muhasebe mesleğinin teşkilatlanması
19 yuumlzyılın ortalarında başlamıştır İlk olarak muhasebe mesleğinin teşkilatlanması
İskoccedilyarsquoda kurulmuş ardından bu teşkilatlanmayı diğer uumllkeler izlemiştir (Usta
2017 54)
1321 İngilterersquode Muhasebe Mesleği İle İlgili Duumlzenlemeler
İngilterersquode muhasebe tarihine bakıldığında muhasebe mesleğinin ccedilok
eskilere dayandığı goumlruumllmektedir Fakat muhasebe mesleği değer kazanmaya 19
yuumlzyılda Sanayi Devrimi sonrasında başlamıştır Sanayi devrimi ile beraber
kurumsallaşan işletmelerin sayısı da artmış tuumlzelkişilikler ortaya ccedilıkmıştır Bununla
birlikte muhasebe mesleğinin oumlnemi uumlzerinde durulmuş ve ilerleme kaydedilmiştir
Muhasebe meslek mensupları tarafından farklı boumllgelerde mesleki oumlrguumltler dernekler
kurulmuş ve oumlrguumltlenme sağlanmıştır (Uumlstuumlndağ 2000 46)
11
İngilterersquode 1880 yılında muhasebe alanında yayınlanan ilk resmi mevzuat
ldquoKraliyet ruhsatırdquo olmuştur Gelişme goumlsteren ticari faaliyetler neticesinde soumlz
konusu mevzuatta farklı değişiklikler ve duumlzenlemeler yapılmıştır Muhasebe meslek
derneklerinin ve oumlrguumltlerinin oluşması1855 ve 1867 yıllarına denk gelen Kraliyet
Ruhsatı ile birlikte başlamıştır İngilterersquode meslek unvanları da Kraliyet Ruhsatı ile
belirlenmiştir Bu unvanlar şoumlyledir
bull Ruhsatlı Muhasebeci
bull Yeterlik Belgeli Muhasebeci
bull Maliyet ve İşletme Muhasebecisi
bull Kurum Haznedarı ( Muhasebecisi)
Bu muhasebe meslek unvanlarına sahip meslek mensuplarının faaliyetleri şu
şekildedir denetim hizmetleri danışmanlık hizmetleri izah name hizmetleri
inceleme ve soruşturma hizmetleri finansal tabloların işlenmesi ve defter tutma
hizmetleridir Soumlz konusu meslek mensuplarının sorumlukları ise bilinccedilli davranarak
cezai işlemlerden doğan sorumluluk ve ihmal kusur durumundan doğan mali
sorumluluklardır (Usta 2017 58)
1322 Almanyarsquoda Muhasebe Mesleği İle İlgili Duumlzenlemeler
Almanyarsquoda farklı meslek grubunda faaliyet goumlsteren muhasebe meslek
mensupları bulunmaktadır İşletme Denetccedilileri Odası buumlnyesinde denetccedili olarak
faaliyet goumlsteren meslek mensupları belirli bir hacmin uumlzerindeki işletmelerin yasal
duumlzenleme ve denetim faaliyetlerini yuumlruumltmekte ve vergisel işlemlerine danışmanlık
hizmeti sağlamaktadırlar İşletme Denetccedilileri adı altında faaliyet goumlsteren denetccedililer
İşletme Denetccedilileri Enstituumlsuuml başlığı altında yer almaktadır Yeminli Muhasebe
Denetccedilileri ise Yeminli Muhasebe Denetccedilileri Federal Birliğirsquone kayıtlı olarak
faaliyet goumlsterirler Bu denetccedililer belirli bir hacmin altındaki işletmelerin yasal
duumlzenleme ve denetimini sağlamakla yuumlkuumlmluumller aynı zamanda vergisel
işlemlerinde danışmanlık hizmeti sağlamaktadırlar Almanyarsquoda iki tuumlr vergi
uzmanlığı bulunmaktadır Bunlar Vergi Danışmanlığı (Steuerberater) ve Vergi
Yetkilileridir (Steuerbevollmaumlchtigte ) Bu uzman meslek mensuplarının goumlrevi
defter tutmak ve vergisel işlemlerde danışmanlık yapmaktır İşletme denetccedilileri ve
Yeminli Muhasebe Denetccedilileri olarak tanımlanan muhasebe uzmanlarının ccediloğunluğu
12
aynı zamanda Vergi Danışmanı(Steuerberater) olarak faaliyette bulunurlar
Almanyarsquoda bulunan gelir idaresinin faaliyetlerinin artmasıyla doğru orantılı olarak
muumlkelleflerin vergi oumldemeye karşı tutumları hassasiyetleri aynı zamanda vergi
kaybını vergi kaccedilırma problemini ciddi derecede engellemektedir Bunun iccedilin
vergilendirmenin uygulanabilmesi accedilısından mali muumlşavirlerin (Wirtschaftspruumlfer)
buumlyuumlk paya sahip olduğunu bildirmek lazımdır Almanyarsquoda bulunan muhasebe
meslek mensuplarına hizmet veren kuruluşlar ldquo Alman Yeminli Kamu
Muhasebecileri Enstituumlsuumlrdquo ve ldquo Muhasebeciler Odasırdquodır Bu kuruluşlar muhasebe
meslek mensupları yaptırım sağlayıcıdırlar (Kınay 2010 67)
1323 Fransarsquoda Muhasebe Mesleği İle İlgili Gelişmeler
Fransarsquoda muhasebe mesleğinin tarihi incelendiğinde muhasebe meslek
teşkilatının diğer uumllkelerden oumlnce olduğu goumlruumllmektedir Fransarsquoda teşkilatlanma
hareketleri 1700rsquoluuml yıllarda başlamıştır Burada muhasebe mesleğini yapmak iccedilin
bazı şartlar getirilmiştir 1927 yılında yapılan yasal duumlzenlemeler bu alandaki ilk
ccedilalışmalardır Yapılan bu duumlzenlemeler 1942 yılında geliştirilmiş ldquoUzman ve Yetkili
Muhasebeciler Milli Birliğirdquo kurulmuştur Denetim faaliyetleri ile diğer muhasebe
faaliyetlerinin birbirlerinden ayrılması iccedilin 1966 yılında kararname yayınlanmıştır
Muhasebe alanında yapılan ccedilalışmalar Maliye Bakanlığırsquonın buumlnyesinde denetleme
alanındaki ccedilalışmaları ise Adalet Bakanlığı buumlnyesinde yuumlruumltuumllmuumlştuumlr Uzman
muhasebeci mesleğinin şartlarını sağlamayan veya denetccedililik belgesine sahip
olmayan muhasebecilerin denetleyici faaliyetler ile uğraşması 1978 yılında
kaldırılmıştır Fransarsquoda uzman muhasebeci olabilmek iccedilin bazı genel ve oumlzel şartları
yerine getirmek gerekmektedir Aranan genel nitelikler Fransa uyruklu olmak
kanunda belirtilen medeni haklarını kullanması iccedilin herhangi bir engeli olmaması
uzman muhasebeci diplomasına sahip olması ve 25yaşından buumlyuumlk olması gibi
şartları taşıyor olması gerekir Uzman muhasebeci diplomasını alabilmek iccedilin uumlccedil
suumlreccedilte oluşan bir sınavı başarı ile tamamlaması gerekir Bu suumlreccediller yazılı sınav
staj suumlresi ve tez ccedilalışmasıdır Uzman muhasebeci adayları yazılı sınavını başarı ile
geccedilmelerinin ardından en az iki yıl bir uzman muhasebeci goumlzetiminde olması
şartıyla toplamda uumlccedil yıl stajı tamamlamış olması gerekmektedir Staj suumlrecinin
ardından muhasebe alanında tez hazırlamaları ve savunmaya girmeleri
13
gerekmektedir Bu suumlreccedilleri başarı ile bitiren adaylara ldquoUzman Muhasebeci
Diplomasırdquo verilir Fransarsquoda mesleki teşkilatlanma iki kuruluş buumlnyesinde
gerccedilekleşmektedir Bunlar ldquoMuhasebe Uzmanları ve Yetkili Muhasebeciler
Odasırdquodır Bu odaya Muhasebe Uzmanları ve Yetkili Muhasebeciler uumlye olmaktadır
ldquoŞirket Denetccedilileri Ulusal Birliğirdquo adı altında toplanan bu birliğe ise Ortaklık
Denetccedilileri uumlye olmaktadır Soumlz konusu muhasebe meslek mensupları işletmelere ait
yıllık defterlerini mali tabloları hesaplarını denetler işletmelerin yasallığının
denetimini sağlamaktadır (Usta 2007 63)
1324 Amerika Birleşik Devletlerirsquonde Muhasebe Mesleği İle İlgili
Gelişmeler
Amerika Birleşik Devletirsquonde muhasebe mesleği iccedil savaşın ardından
Amerikarsquoya tamamen yerleşen İngiliz vatandaşı muhasebe meslek mensupları
sayesinde gelişme goumlstermiştir İlk kurulan meslek teşkilatı Amerikan Sertifikalı
Kamu Muhasebecileri Enstituumlsuuml ( AICPA )duumlr Bu teşkilatın faaliyet goumlstermeye
başlaması ile beraber muhasebecilerin sorunlarına ccediloumlzuumlm bulmak iccedilin ccedilalışılmış ve
muhasebe ilkeleri şekillenmeye başlamıştır 1929 yılında yaşanan Buumlyuumlk Kriz ile
denetleme faaliyetlerinin oumlnemini artırmıştır ldquoMuhasebe İlkeleri Kurulurdquo 1957
yılında kurulmuş daha sonra ldquoFinansal Muhasebe Standartları Kurulurdquo olmuştur Bu
kurulun yaptığı ccedilalışmalar sonucu meydana gelen Amerika Birleşik Devletlerirsquonde
Finansal Muhasebe Standartları Kurulu buumlnyesinde yapılan ccedilalışmalar sonucu elde
edilen ilke ve kurallar hala uygulanmaktadır ABDrsquode başlıca oumlnemli muhasebe
meslek kuruluşları aşağıdaki gibidir
bull Amerikan Sertifikalı Kamu Muhasebecileri Enstituumlsuuml(AICPA) İleri
derecede profesyonel muhasebecilik finansal değerlendirme vergi
işlemleri muhasebesi aynı zamanda youmlnetim danışmanlığı alanlarında
hizmet veren muhasebe meslek mensuplarından meydana gelen bir
teşkilattır ABDrsquode muhasebe meslek mensupları alanında kurulmuş en
oumlnemli teşkilattır
bull Ulusal Muhasebeciler Derneği ( NAA ) Youmlnetim Muhasebesi Enstituumlsuuml
adı altında 1972 yılında kurulan finans ve isletme ekonomisi oumlrguumlt ve
oumlrguumltsel davranış halkı bilgilendirmek isletme iccedilindeki ve dışındaki
14
kişilere bilgi aktarma karar suumlreci aşamalarındaki konuları buumlnyesinde
barındıran eğitim programlarıyla Sertifikalı Youmlnetim Muhasebesi
Uzmanları kazandırır
bull Amerikan Muhasebeciler Birliği (AAA) Uumlniversitede oumlğretim
elemanlarının ve muhasebe mesleğini uygulayanların kurduğu bu oumlrguumlt
muhasebe alanında yapılan ccedilalışmaları destekler finansal destek sağlar ve
muhasebe ilkelerinin gelişimine katkı sağlar
bull Eyalet Sertifikalı Kamu Muhasebecileri Dernekleri (SACPA) ABDrsquode
ccedilok yaygın olan Sertifikalı Kamu Muhasebecilerinin bulundukları
şehirlerde oluşturdukları derneklerdir Aynı mesleğe mensupların mesleki
dayanışmaları uzmanlık eğitimleri ve mesleki ahlak konularında
ccedilalışmaları yuumlruumltmek
bull İccedil Denetccedililer Enstituumlsuuml ( IIA )
bull Finansal Youmlneticiler Enstituumlsuuml ( FEI )
bull Devlet Muhasebeciler Birliği ( AGA )
bull ABD Genel Muhasebeciler Dairesi ( GAO ) (Ceylan 2011 70)
ABDrsquode muhasebecilik meslek mensupları iccedilerisinde Sertifikalı Kamu
Muhasebecileri en oumlnemli konuma sahiptir Bu meslek mensupları arasında faaliyet
goumlsterenler enduumlstri banka ve sigorta ve kar amacı guumltmeyen işletmelerin denetim
faaliyetini yaparlar Vergi muhasebesi ve vergisel işlemlerde karşılaşılan sorunlarda
da danışmanlık yapmaktadırlar ABDrsquode Sertifikalı Kamu Muhasebecisi olmak iccedilin 4
yıllık yuumlksek oumlğrenim goumlrmek gerekir Fakat bazı şehirlerde 2 yıllık oumln lisans
programları da kabul edilmektedir Şartları tutan muhasebe meslek mensubu
adayların yılda iki defa yapılan sınavdan başarılı olması gerekir Sınavda geccedilerli not
alan adaylar 1-3 yıl suumlre ile staj yapmaktadır Bahsedilen suumlreccedilleri tamamlayanlar
Sertifikalı Kamu Muhasebecisi unvanını almaya hak elde eder ABDrsquode muhasebe
meslek mensupları mesleğin getirdiği kuraları yerine gerccedilekleştirmedikleri zaman
yaptırımlar meslek oumlrguumlt teşkilatları tarafından uygulanır Muhasebe meslek
mensubunun sorumluluklarından bazıları şunlardır muumlkellef ile imzalanan soumlzleşme
standartlar oumlrnek teşkil edecek mahkeme kararları tahvil ve hisse senedi
komisyonunun verdiği kararlar ve kanunlar kapsamında belirlenmiştir Muhasebe
meslek mensuplarının sorumlulukları ihmal edildiği takdirde doğacak yaptırım ve
15
ortaya ccedilıkan ceza zararla sınırlandırılıp kasıt olması durumunda ayrıca para cezası
bulunmaktadır (Usta 2007 80)
14 Muhasebe Mesleğinin Gelişimi Meslek Odaları ve Uumlst Kuruluş
(TUumlRMOB)
Uumllkemizde 1850 yılında muhasebe alanında ilk duumlzenleme ldquoKanunname-i
Ticaretrdquo ile sağlanmıştır Muhasebe Uzmanlığı Mesleği nin kurulmasının en oumlncuuml
gereksinimleri 1930lardameydana gelmiştir 1926rsquoda muhasebe alanında yeni ve
oumlnemli gelişmelerin başlamasında Sanayi ve Maden Bankası Suumlmerbankrsquota yapılan
maliyet muhasebesi uygulamaları etkili olmuştur1950 yılında vergi reformu ile
faaliyete başlayan vergi kanunları ve 1956yılında revize edilerek Ticaret Kanunu
olarak yuumlruumlrluumlğe konulmuştur bu da muhasebe alanındaki gelişimi hızlandırmıştır
Yine 1964 yılında İktisadi Devlet Teşekkuumllleri ve İştirakleri ile ilgili duumlzenleme
yuumlruumlrluumlğe girmiş ve muhasebe alanındaki ilerlemeleri hızlandırmıştır Uumllkemizdeki
ekonominin gelişmesiyle beraber muhasebe mesleğine gereksinimde artmıştır
Tuumlrkiyersquode muhasebe mesleğinin ilerlemesi iccedilin oumlnemli bir adımda Eksper
Muhasipler ve İşletme Organizatoumlrleri Derneğinin 1967 yılında Tuumlrkiye Muhasebe
Uzmanları Derneği olarak değiştirilmesidir Muhasebe mesleğinin tanımı topluma
tanıtılması Duumlnya uygulamalarıyla uumllkemiz uygulaması karşılaştırılması ve bu konu
ile alakalı uluslararası ccedilalışmalar yapılması accedilısından etkisi olmuştur 1980rsquoli yıllarda
kasa defterinin zorunlu tutulması gerektiği aynı zamanda katma değer vergisi
kanununun uygulamaya girmesi ile muumlkelleflere ayda bir beyanname verme
zorunluluğu getirilmiştir Bundan dolayı da muhasebe mesleğine duyulan
gereksinimde artmıştır Bahsi geccedilen muhasebe mesleği 13 Haziran1989 tarih ve
3568 Sayılı ldquoSerbest Muhasebecilik Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik ve
Yeminli Mali Muumlşavirlik Kanunurdquo ile yasal nitelik kazanmıştır Serbest Muhasebeci
Malicirc Muumlşavirler ve Yeminli Malicirc Muumlşavirler kendilerine ayrı meslek odası
kurmaktadırlar Kurulan bu odalar muhasebe meslek mensuplarının gereksinimlerine
cevap vermek meslekicirc işlemlerinde yardımcı olmak meslek kurallarını ve meslek
ahlakının gelişmesini sağlamak amacıyla kurulmuş tuumlzel kişiliği bulunan meslek
kuruluşlarıdır Meslek odasına uumlye olmayan muhasebe meslek mensupları meslekicirc
16
faaliyet goumlsteremezler Bulunduğu ilin adını taşıyan Serbest Muhasebeci Mali
Muumlşavirler Ve Yeminli Mali Muumlşavirler Odası başlığında meslek kuruluşu
kurabilmektedirler Bunun sonucu uumllkemiz meslek mensupları haklarını korumak
konsolide olmak iccedilin yerel teşkilatlar meydana gelmiştir Bu teşkilatlara ldquoSerbest
Muhasebeci Mali Muumlşavirler Odalarırdquo ismi verilmiştir ldquoSMMMOrdquo şeklinde
kısaltılan ve bağlı bulunduğu ile ve boumllgeye goumlre adlandırılır Sivas SMMMO gibi
Buumltuumln illerdeki meslek odalarının tek bir ccedilatı altında birleştiği kuruluşa ise yukarıda
belirtildiği gibi TUumlRMOB denir TUumlRMOBrsquo un merkezi Ankararsquodır Serbest
Muhasebeci Mali Muumlşavirler ve Yeminli Mali Muumlşavirlerin bağlı olduğu illerdeki
odaların bir araya gelmesiyle Tuumlrkiye Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler ve
Yeminli Mali Muumlşavirler Odaları Birliği (TUumlRMOB) bir uumlst teşkilat oumlrguumlt olarak
faaliyette bulunur (Kınay 2010 65 Kurtcebe 2008 44)
TUumlRMOB sivil toplum oumlrguumltleri gibi vatandaşların haklarını koruyup
yuumlcelterek toplumun yararını goumlzetmektedir TUumlRMOBrsquoun goumlrevlerini daha da
detaylandırmak gerekirse
bull Meslek mensuplarının menfaatlerini goumlzetmek
bull Meslek etiğini sağlamak
bull Muhasebe mesleğini geliştirip ccedilağa ayak uydurabilmesi iccedilin gerekli
ccedilalışma yapmak
bull Diğer yetkili kurumlarca mesela maliye bakanlığı ile ilişkileri yuumlruumltmek
bilgi alışverişi sağlamak
bull Farklı illerdeki meslek odaları arasında oluşabilecek anlaşmazlıkları
ccediloumlzmek
bull Meslekte uyulması gerek kaideleri ortaya koymak
bull Meslek odalarının denetlenmesini sağlamak
bull Mesleki kurallara uymayanlarla alakalı disiplin cezasına tabi tutmak
sayılmaktadır (Usta 2007 75)
TUumlRMOB aracılığıyla 1993rsquote kurulan Temel Eğitim Ve Staj Merkezi
(TESMER) SMMM staj ccedilalışmalarını duumlzenlemek mesleki sınavlara hazırlık
kursları oluşturmak sınavlara hazırlamak iccedilin kitaplar yayımlamak uumlzere
kurulmuştur (Kınay 2010 71)
17
15 3568 Sayılı Meslek Yasası
13 Haziran 1989 tarih ve 20194 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanan3568
sayılı Serbest Muhasebecilik Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik Ve Yeminli Mali
Muumlşavirlik Kanununa İlişkin Tasarı Gerekccedilesi03041989 tarihinde doumlnemin
Başbakanı Turgut OumlZAL tarafından Tuumlrkiye Buumlyuumlk Millet Meclisi Başkanlığırsquona
goumlnderilmiştir (Kurtcebe 2008 25)
3568 Sayılı Meslek Kanunun 1 Maddesine goumlre amaccedilları şunlardır
bull İşletme faaliyet ve işlemlerinin sağlam ve guumlvenilen şekilde
duumlzenlenmesini sağlamak
bull İşletme faaliyetlerini ilgili yasa ve mevzuat ışığında denetler değerlendirir
gerccedilek durumu ilgili şahıslara ve resmi makamların faydalanmaları iccedilin
taraf seccedilmeden bilgileri sunar
bull Mesleki standartları meydana getirmek uumlzere serbest muhasebecilik
serbest muhasebeci mali muumlşavirlik ve yeminli mali muumlşavirlik meslekleri
ve hizmetleri ile serbest muhasebeci mali muumlşavir ve yeminli mali
muumlşavirler odaları
bull Serbest muhasebeci mali muumlşavirler ve yeminli mali muumlşavirler odaları
birliğinin kurulmasına oumlrguumlt faaliyet ve denetleme işlemlerine
bull Organlarının seccedilim suumlreccedillerine ilişkin esaslarını duumlzenlemektir
Bu kanun maddelerine goumlre mesleği ifa etmeye hak kazananlara lsquoSerbest
Muhasebeci Mali Muumlşavirrsquo ve lsquoYeminli Mali Muumlşavirrsquo denir ldquoMali Muumlşavirler
kamuya sunulan hizmet niteliğindeki goumlrevlerini mesleğin oumlzel ve genel şartlarına
aykırı olmadan yapan muhasebe meslek mensuplarıdır (Ceylan 2011 75)
Meslek Yasasının Genel Gerekccedilesinde şunlara değinilmiştir
Finansal kalkınmayla orantılı olarak Devlette ekonomik hayat iccedilindeki roluuml
ve işlemleri oumlnemli derecede artış goumlstermiştir Bunun sonucunda da vergilere olan
gereksinimde artmıştır Muhasebenin yanında işletmecilik ve vergi alanlarında daha
fazla bilgi ve uzmanlık gerektirmesi vergi ilişkileri oumlte yandan ticari gelişmeler
oumlncuumlluumlk etmiştir Maliye Bakanlığının denetim konusunda yuumlkuumlnuuml hafifletmek vergi
sisteminin değişmesine engel olmak işletme ve vergi alanında guumlven ve ahlak
unsurunun gelişmesini sağlamak uyuşmazlıkları en aza indirebilmek muhasebecilik
18
mali muumlşavirlik yeminli malı muumlşavirlik mesleklerini uumllkemize getirilmesi
amaccedillanmıştır (Ceylan 2011 85)
Mali muumlşavirlik mesleği ekonomik kaynakların belirlenmesinde en doğru
bilgiyi sağlayacak olması uumllke ccedilapında denetim faaliyetlerini artırmanın tek yolu
olması sebebiyle uumlzerinde hassasiyet goumlsterilmesi gereken meslektir Bu kanunla
muumlkellef ile kamu kurumları arasında iletişimi sağlamakta muumlkellef ve Devlet
accedilısından iş birliği ve guumlven ortamı sağlamaktadır (Kurtcebe 2008 38)
16 Muhasebe Meslek Mensupları
161 Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir
Muhasebeci bir işletmedeki para ile ifade edilebilecek tuumlm faaliyetleri
kaydeden sınıflandıran oumlzetleyen analiz edip ccedilıkarımlarda bulunan bunları
yorumlayan ihtiyacı duyulduğunda uumlccediluumlncuuml şahıslara aktaran kişidir Başka bir
deyişle muhasebeci
bull Buumltccedileleme ve denetleme maksadıyla bilgi uumlreten kişidir
bull Youmlnetim uygulamalarını takip eden kişidir
bull Muhasebe uygulamalarını meydana getiren bireydir
bull Hesap planını meydana getiren ve mali tabloları duumlzenleyen bireydir
bull Muhasebe işlemlerini gerccedilekleştiren bireydir
bull Youmlnetime has tabloları meydana getiren bireydir
bull Vergisel işlemleri gerccedilekleştiren ve beyannameleri oluşturan bireydir
(Bektoumlre ve Soumlzbilir 2007 10ndash17)
Serbest muhasebeci mali muumlşavir ise ticaretle uğraşan şirketlerin muhasebe
kurallarını ve yaptırımları kapsamında kayıtlarını kaydeden kar ve zarar ilişkisini
duumlzenleyen kişidir (Usta 2007 78)
Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler resmi ve oumlzel kurumların gelirlerini ve
giderlerini kaydeder vergi beyannamelerini duumlzenler muumlkellefleri ve vergi dairesi
arasında uzlaşma sağlar sosyal guumlvenlik kurumu ile ilişkileri duumlzenler Kullandıkları
malzemelere bilgisayar mali defter makbuz hesap makinesi beyanname oumlrnek
verilebilir
19
3568 sayılı ldquoSerbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik Ve Yeminli Mali Muumlşavirlik
Kanunurdquonun 4 Maddesinde Muhasebe Meslek mensubu olabilmenin genel şartları
aşağıdaki gibi belirtilmiştir
a) TC vatandaşı olmak
b) Kanunda verilen medeni hakları kullanmak iccedilin herhangi bir engeli
bulunmamak
c) Kamu haklarından mahrum bulunmamak
d) Taksirli succedillar hariccedil affa uğramış olsa bile ağır hapis veya 5 yıldan fazla
hapis ya da zimmet ihtilas irtikap ruumlşvet hırsızlık dolandırıcılık sahtecilik inancı
koumltuumlye kullanma dolanlı iflas gibi yuumlz kızartıcı succedillar ile istimal ve istihlak
kaccedilakccedilılığı dışında kalan kaccedilakccedilılık succedilları resmi ihale ve alım satımlara fesat
karıştırma veya Devlet sırlarını accedilığa vurma vergi kaccedilakccedilılığı veya vergi
kaccedilakccedilılığına teşebbuumls succedillarından dolayı huumlkuumlm giymiş bulunmamak
e) Ceza veya disiplin soruşturması nedeniyle memuriyetten ccedilıkarılmış
olmamak
f) Meslek şeref ve haysiyetine uymayan durumları bulunmamak
Kanunun bu maddesinde başka meslekler iccedilin ayrı ayrı oumlzel şartlar sınavlar
ve sorumluluklardan bahsedilmektedir
Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir olabilmek iccedilin aranan oumlzel şartları su
şekildedir
a) Hukuk iktisat maliye işletme muhasebe bankacılık kamu youmlnetimi ve
siyasal bilimler dallarında eğitim veren fakuumllte ve yuumlksekokullardan veya denkliği
Yuumlksekoumlğretim Kurumunca tasdik edilmiş yabancı yuumlksek oumlğretim kurumlarından en
az lisans seviyesinde mezun olmak veya diğer oumlğretim kurumlarından lisans
seviyesinde mezun olmakla beraber bu fıkrada belirtilen bilim dallarından lisansuumlstuuml
seviyesinde diploma almış olmak
b) Staj amacıyla serbest muhasebeci mali muumlşavir veya yeminli mali muumlşavir
yanında iki yıl ccedilalışmış olmak
c) Serbest muhasebeci mali muumlşavirlik sınavını kazanmış olmak
20
d) Serbest muhasebeci mali muumlşavirlik ruhsatını almış olmak
Tuumlrkiye genelinde mali denetim yapan kamu bankalarının muumlfettişleri ile
kanunları uyarınca vergi inceleme yetkisi almış olanlardan bu yetkilerini aldıkları
tarihten itibaren kamu kurum ve kuruluşlarında 8 yıllık hizmet suumlresini dolduranlar
ile (a) bendinde sayılan konularda en az 8 yıl oumlğretim uumlyesi veya goumlrevlisi olarak
ccedilalışmış bulunanlar iccedilin sınav şartı aranmaz (3568 sayılı kanun 4 Maddesi)
162 Yeminli Mali Muumlşavir
Yeminli Mali Muumlşavirler şahıs ve tuumlzel kişiliğe ait şirketlerin muhasebe
duumlzenini oluşturan geliştiren para ile ifade edilen her konuda belgelere dayanarak
incelemede bulunan ve denetim faaliyetlerini yuumlruumlten finansal tabloları
beyannameleri kanun ve youmlnetmelik huumlkuumlmlerinin standartlara uygunluğunu
inceleyen tasdik eden kişidir Yeminli mali muumlşavirler defter tutmazlar (Usta 2007
80)
Yeminli Mali Muumlşavir olmanın oumlzel şartları 3568 Sayılı Kanunrsquoda şu şekilde
belirtilmiştir
Yeminli Mali Muumlşavir olabilmek iccedilin
a) En az 1O yıl Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik yapmış olmak
b) Yeminli Mali Muumlşavirlik sınavını vermiş olmak
c) Yeminli Mali Muumlşavir ruhsatını almış olmak şartları aranır
Su kadar ki kanunları uyarınca vergi inceleme yetkisi almış olanların bu
yetkiyi aldıkları tarihten itibaren kamu kurum ve kuruluşlarında geccedilen hizmet
suumlreleri ile hukuk iktisat maliye işletme muhasebe bankacılık kamu youmlnetimi ve
siyasal bilimler dallarında oumlğretim uumlyeliği veya goumlrevliliği yapmış olanların bu
hizmetlerinde geccedilen suumlreleri serbest muhasebeci mali muumlşavirlikte geccedilmiş suumlre
olarak kabul edilir
Kanunları uyarınca vergi inceleme yetkisi almış ve mesleki yeterlilik sınavını
vermiş olanlar ile yukarıda sayılan konularda profesoumlrluumlk unvanı almış bulunanlar
iccedilin sınav şartı aranmaz
21
Yeminli Mali Muumlşavirlik sınavını ve Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik
sınavını aynı komisyon yapmaktadır
Sınavla ilgili temel ilkeler şoumlyledir
bull Yeminli Mali Muumlşavir ve Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir adaylarının
yeterlilik duumlzeylerinin oumllccediluumllmesinde sınava tabi tutulmaları ve girdikleri sınavlarda
geccedilerli puan almaları esastır
bull Sınavlar Yeminli Mali Muumlşavir ve Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir
adayları iccedilin ayrı ayrı aranan genel ve oumlzel nitelikler ile mesleklerin gerektirdiği
diğer nitelikler goumlz oumlnuumlnde bulundurularak hazırlanmalıdır
bull Yazılı olarak yapılacak sınavlarda gizlilik ilkesi esastır
Soumlz konusu sınavda başarısız olan adaylar sınav sonuccedillarının ilan edildiği
itibaren en geccedil 2 yıl iccedilinde uumlccedil sınava daha girebilmek hakkına sahiptirler Soumlz konusu
sınav haklarını zamanında kullanmayan adaylar veya başarısız olanlar bir daha
duumlzenlenen meslek sınavlarına katılamamaktadırlar
Yeminli Mali Muumlşavirliğin Ccedilalışma konuları şunlardır
bull Gerccedilek ve tuumlzel kişilere ait girişim ve işletmelerini muhasebe alt yapılarını
kurmak geliştirmek işletmecilik muhasebe finans mali mevzuat ve bunların
uygulamaları ile ilgili isleri duumlzenleyerek veya bu konularda muumlşavirlik danışmanlık
yapmak
Yukarıdaki bentte belirtilen konularda belgeler ışığında inceleme yapmak
tahlil etmek denetimde bulunmak finansal tablo veya beyannamelerle ilgili
ccedilalışmalarda yazılı beyan vermek rapor duumlzenlemek tahkim ve bilirkişilik
işlemlerini yapmak
Yeminli Mali Muumlşavirlerin tasdik işlemlerinden meydana gelen sorumluluk
ise kanunda su şekilde belirlenmiştir
bull Yeminli Mali Muumlşavirler gerccedilek ve tuumlzelkişilerin veya bunlara ait girişim ve
işletmelerinin finansal tablolarının ve beyannamelerinin mevzuat huumlkuumlmleri
muhasebe kuralları ile muhasebe standartlarına uygun olup olmadığını ve hesapların
denetim muhasebesi standartlarına goumlre incelediğini onaylarlar
22
bull Yeminli mali muumlşavirlerin tasdik edecekleri onaylayacakları belgeler tasdik
konuları ile tasdik usul ve esaslar gerccedilek ve tuumlzelkişilerin muumlkellef şekilleri iş
kolları ve ciroları doumlviz kurundan kazandıkları işlemler ithalat ve ihracatları
yatırımın miktarları Maliye ve Guumlmruumlk Bakanlığınca ccedilıkarılacak youmlnetmeliklerle
belirlenir
Soumlz konusu kanun gereğince kamu kurum ve kuruluşlarına sunulan tasdik
edilmiş finansal tablolar kamu idaresinin yetkili memurları tarafından tasdikin
kapsamı sınırınca incelenmiş bir belge olarak kabul edilir Ancak ccedileşitli kanunlarla
kamu idaresine tanınan teftiş ve inceleme yetkilerinin kullanılmasına ve gerektiğinde
tekrarına ait hususlar saklıdır Yeminli Mali Muumlşavirler yaptıkları tasdikin
doğruluğundan sorumludurlar Yaptıkları tasdikin doğru olmaması sonucunda
tasdikin kapsamı ile sınırlı olmak uumlzere vergilerden ve kesilecek cezalardan
muumlkellefle birlikte sorumlu tutulurlar Yeminli Mali Muumlşavirler yaptıkları tasdikin
kapsamını duumlzenleyecekleri raporda accedilıkccedila belirtirler Bu kanun huumlkuumlmlerine goumlre
meslek icra edenlerin vergi kanunları ve diğer kanunlardaki sorumlulukları saklıdır
(Ceylan 2011 89)
Bilgisayar hesap makinesi yasal defterler beyannameler makbuzlar
birtakım kırtasiye malzemeleri muhasebe programları kullandığı araccedil ve
gereccedillerdendir
Yeminli mali muumlşavirlik mesleğini yapmak isteyen adayların sayısal duumlşuumlnme
yeteneğine ayrıntı odaklı buumlro işlerinde ccedilalışmayı seven sayılarla tablolarla
verilerle uğraşmaktan hoşlanan duumlzenli sorumlu sabırlı ve dikkatli kişiler olması
aranan oumlzellikler arasındadır
Mesleğe girişte bazı oumln eğitimler verilmektedir 3568 sayılı SMMM ve YMM
kanunu gereğince hukuk iktisat maliye işletme muhasebe bankacılık kamu
youmlnetimi iibf ve siyasal bilimler dallarında eğitim veren fakuumllteler oumln eğitimin
verildiği yerlerdir (Usta 2007 82)
163 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorumlulukları
SMMMrsquolerin başlıca sorumlulukları denetim faaliyetlerinden doğmaktadır
3568 sayılı Meslek Kanunrsquounda ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu SM ve
SMMMrsquolere muumlkelleflere ait vergi beyannamelerinin imzalatılması uygunluk
23
denetimi yetkisi YMMrsquolere ise uygunluk yetkisi ile tasdik yetkisi birlikte verilmiştir
Bundan dolayı muhasebe meslek mensupları uygunluk denetim faaliyetleri ve tasdik
işlemini yaparak denetim faaliyetlerini bir arada yuumlruumltmektedir
1631 Muhasebe Meslek Mensuplarının Vergi Beyannamelerini
İmzalama Yetkisi
Muhasebe meslek mensupları uygunluk denetimini yerine getirmek iccedilin
vergi yuumlkuumlmluumlluumlğuuml olan muumlkelleflerinin defter ve finansal belgelere dayanan
beyannamelerin vergi mevzuatına aynı zamanda muhasebe standartlarına uygun olup
olmadığını analiz ederler Vergi Usul Kanunrsquouna sonradan eklenen tekrar eden
227rsquonci madde ile vergi beyannamelerinin 3568sayılı Kanuna goumlre goumlreve başlamış
SM SMMM ve YMMrsquolere imzalatılması mecburiyeti eklenmiştir Serbest
Muhasebeci ve Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin Vergi Usul Kanunursquonun
muumlkerrer 227 Maddesi gereğince tasdik edilecek vergi beyannamelerinde uyulması
gereken esaslara ccedilerccedilevesinde zorunlu meslek kararı 2001 yılında yayımlanmıştır Bu
zorunlu meslek kararı VUKrsquonun muumlkerrer 227 maddesine goumlre vergi
beyannamelerinin sonunda ek olarak sunulan finansal tabloların ve hesap
hareketlerinin defter kayıtlarına bu defter kayıtlarının dayanağı niteliğinde olan
belgelere uygunluğunun tespitine youmlnelik mesleki ccedilalışma ilkelerini iccedilermektedir
Yeminli mali muumlşavirlerin onaylama tasdik işlemleriyle alakalı kurallar zorunlu
meslek kararı ccedilerccedilevesinde ele alınmıştır (Usta 2007 89)
bull Muhasebe Meslek Mensuplarının Beyannamelere İmza Atma Yetkisi
Verilmesinin Amacı Meslek mensupları tarafından vergi
beyannamelerinin imzalanması vergileme accedilısından bir ldquooumln denetimrdquo
niteliği taşımaktadır Vergi beyannamelerinde yer alan bilgiler hem vergi
yuumlkuumlmluumllerini hem de vergi beyannamelerini imzalayan muhasebe
meslek mensuplarını sorumluluk altına sokmaktadır Boumlylece gelir
idaresi vergi beyannameleri ve eklerinin daha sonra kendi elemanları
tarafından denetlenmeleri sırasında daha az zaman ve kaynak
harcayacaklardır Meslek mensuplarının vergi beyannamelerini
imzalaması işleminin denetim kuralları ccedilerccedilevesinde gerccedilekleşmesi
halinde Maliye Bakanlığı vergi youmlnetiminde ve denetiminde zaman ve
24
maliyet accedilısından buumlyuumlk tasarruf etme olanağı bulacaktır (Tuumlrker 2004
71)
bull Muhasebe Meslek Mensuplarının Yaptıkları Uygunluk Denetimi
Bazı beyannamelerin muhasebe meslek mensuplarına imzalatılması
zorunludur Bunlar muumlkelleflerin yani vergiye konu olan yuumlkuumlmluumllerin
gelir vergisi ve kurumlar vergisi katma değer vergisi ve muhtasar
beyannameleridir Bunların dışında kalan beyannamelerin muhasebe
meslek mensuplarına imzalattırılması zorunlu değildir Buna ek olarak
gelir kalemleri uumlcret gayrimenkul sermaye iradı menkul sermaye iradı
ile sair kazanccedil ve iratlardan meydana gelen gelir vergisi muumlkelleflerinin
beyannamelerini imzalatılması isteğe bağlıdır Zorunlu meslek kararı
kapsamında vergi beyannameleri imzalanırken muhasebe meslek
mensuplarının faaliyet youmlntemleri şekillenmiştir Bahsi geccedilen meslek
kararı VUKrsquoun muumlkerrer 227 Maddesi uyarınca vergi beyannamelerine
ait ekte hazırlanan mali tabloların ve hesap oumlzeti aynı zamanda defter
kayıtları ve bunların dayanağı niteliğindeki belgelerin uygun olup
olmadığını belirlemeye doumlnuumlk mesleki ccedilalışma ilkelerini
duumlzenlemektedir 3568 sayılı Meslek Yasasırsquo nın 12 Maddesi gereğince
yeminli mali muumlşavirlerin onay verme işlemiyle ilgili ccedilalışmalar zorunlu
meslek kararı iccedilerisinde değildir VUKrsquoun muumlkerrer 227 Maddesi
gereğince istenilen uygunluk denetimi belirli bir sınır ccedilizilmiş olup
kayıtların dayanağı niteliğindeki belgeler uygunluk şartını sağlamıştır
Bahsedilen denetim faaliyetinin ifa edilmesinde uumlccediluumlncuuml şahısların
beyanlarıyla uygun olup olmadığı ve belgelerin doğruluk payını
araştırma gibi goumlrevlerinin yerine getirilmesi talep edilmemiştir Bu
sebeple VUKrsquonun muumlkerrer 227 Maddesi gereğince vergi beyannamesi
imzalamak amacıyla yapılacak sınırlı uygunluk denetiminin
(SUD)iccedileriğini muumlkellefin kendi tuttuğu defter kayıtları ve para ile ifade
edilen tuumlm işlemleri oluşturmaktadır Denetim kriterleri ise kanunlar
yasalar şirkete ait ana soumlzleşme şirketin ccedilıkardığı iccedil youmlnetmelikleri iş
soumlzleşmeleri haricinde kabul edilmiş muhasebe şekil ve kuralları aynı
zamanda standartlara uygun defter kayıtları yasalara uygun oumlzellikte
25
olmalıdır VUKrsquoun muumlkerrer 227 Maddesi gereğince uygulanacak SUD
ccedilalışmalarına karşıt inceleme ve uumlccediluumlncuuml şahıslara uygunluğu kabul
edilmediğinden dolayı vergi yenilemesi olmadığı gibi doğruluk
denetimini iccedilinde barındıran ve aksi inceleme yetkisiyle oluşturulan
yeminli mali muumlşavirlerin onaylama işlemi de değildir Vergi
beyannamelerinin onaylanmasında muhasebe meslek mensuplarının SUD
faaliyeti vergi beyannamelerinin ekindeki mali bilgilerin veya hesap
hareketlerine ait oumlzetlerin defterlere uygun olup olmadığı yine bu
kayıtların doğru olarak ve bir dayanağı bulunan belgelere goumlre yapılması
amacıyla uygulanan oumln denetimdir (Ceylan 2011 90)
bull Vergi Beyannamelerini İmzalatmayan Muumlkellefler Hakkında
Yapılacak İşlemler Muumlkellefler Vergi beyannamelerini muhasebe
meslek mensuplarına imzalatmaları gereklidir Ancak buna rağmen
imzalatmayan ya da kanunda izah edilen şekilde imzalatmayan
muumlkelleflerle ilgili VUKrsquoun ilgili maddeleri uyarınca cezai işlem
yapılmaktadır Bu davranış aynı kanunun 30rsquouncu maddesi devamına
4008 sayılı kanunla eklenmiş 8 sayılı bent uyarınca rersquosen takdiri
gerektirmektedir Bu durum vergi dairelerince takdir komisyonuna intikal
ettirilecektir Ayrıca soumlz konusu muumlkelleflerin oumlncelikle incelenmesine
oumlzen goumlsterilecektir (Tuumlrker 2004 119)
1632 Yeminli Mali Muumlşavirlerin Tasdik İşlemi
3568 sayılı Kanunrsquoun 12rsquonci maddesi gereğince ldquoYeminli Mali Muumlşavirler
gerccedilek ve tuumlzelkişilerin veya bunlara ait girişim ve işletmelerinin finansal
tablolarının ve duumlzenlenecek beyannamelerin mevzuatta belirtilen huumlkuumlmlere uygun
muhasebe ilkeleri ile muhasebe standartlarına uygun olup olmadığı ve ilgili
hesapların denetim standartları kapsamında incelendiğini onaylayıp tasdik ederler
Yapılan onaylama ve tasdik işleminin amacı ve kapsamı şoumlyle accedilıklanır
bull Tasdik İşleminin Amacı Gerccedilek veya tuumlzel kişilere ait girişim ve
işletmelerinin hesaplarını ve kayıt edilen veriler neticesinde sonuccedillarını
ortaya ccedilıkaran finansal tablolarının eksik ve yanlış yanıltıcı olmayacak
şekilde tam ve gerccedileğe uygun olarak duumlzenleyerek kamunun
26
faydalanmasını sağlamak Gerccedilek veya tuumlzel kişilere ait girişim ve
işletmelerinin bahsi geccedilen mevzuat accedilısından olan isteklerini(vergi iadesi
ve mahsubu gibi) yerine getirirken hızlı karşılık vermek muumlkelleflerin
haklarını goumlzetmek ve ccedilıkarlarını korumak Gelir İdaresi Başkanlığı ile
muumlkellef arasında guumlveni sağlamaktır
Yeminli mali muumlşavirlerin sunduğu hizmetler sonucu birtakım yararlar
meydana gelmektedir şirketlerin muhasebe departmanlarında ki personelleri
eğitilmektedir Muhasebe uygulamalarında karşılaşılan hilelerin oumlnuumlne geccedililmekte
evrakta sahteciliğe engel olmak iccedilin muhasebe denetimi muumlşteriler korunmaktadır
Yasaları uygularken yanlış uygulamanın oumlnuumlne geccedililmekte ve yasalara uyum
sağlanmaktadır Muumlkelleflere dolaylı olarak vergi konularında eğitimler verilmekte
ve muumlkelleflerin vergi oumldeme konusundaki bilincini artırmaktadırlar Yeminli mali
muumlşavirlerin denetim faaliyetleri sonucu sağlanan yararlara karşılık yapılan
denetimler Gelir İdaresi Başkanlığına hiccedilbir finansal anlamda yuumlk olmamaktadır
Vergi denetim faaliyetleri kapsamında birimlerin yaptıkları denetimler ile yeminli
mali muumlşavirlerin yaptığı denetimleri arasında ciddi farklar mevcuttur Vergi denetim
birimleri doumlnemi kapanan ve beyan edilmiş vergi matrahlarını incelemektedir
Yeminli mali muumlşavirler ise doumlnem kapanan değil doumlnem iccedilinde denetim
faaliyetlerini suumlrduumlrmektedirler Baka bir deyişle yeminli mali muumlşavirler iccedilinde
bulunulan cari doumlnemin vergi denetim faaliyetlerini gerccedilekleştirirler Diğer taraftan
uluslararası standartlara goumlre yapılan denetimlerle yeminli mali muumlşavirlerin
yaptıkları denetimler arasında belli başlı farklılık bulunmaktadır (Pur 2010 95)
bull Tasdik İşleminin Kapsamı Yeminli mali muumlşavirlerin onaylayacakları
belgeler tasdike ilişkin konuları tasdikin usul ve esaslar gerccedilek ve tuumlzel
kişilerin muumlkellefiyet ccedileşitleri iş kolları ve işletme ciroları doumlvizden
kaynaklı kar işlemleri ithalat ve ihracatları yatırım miktarları ve ccedileşitleri
Maliye Bakanlığı tarafından ccedilıkarılacak youmlnetmelikler ccedilerccedilevesince
belirlenir Ccedilıkarılan kanunlar gereğince kamuya ait kurum ve
kuruluşlarına sunulan onaylanmış finansal tablolar kamu kurumunda
yetkili memur tarafından tasdikin kapsamı neticesinde değerlendirilmiş bir
belge olarak kabul goumlruumlluumlr Fakat farklı kanunlar neticesinde kamu
27
buumlnyesine gerccedilekleşen teftiş ve inceleme yetkilerine ilişkin hususları
barındırır (Kınay 2010 90)
Tasdik işlemlerinin kapsamı Yeminli Mali Muumlşavirlerin Tasdik Edecekleri
Belgeler Tasdike ilişkin Konuları Tasdike İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında
Youmlnetmeliğin 7 Maddesi aşağıda belirtilmiştir Maliye Bakanlığı beyannameleri
bildirimleri ve belgelerin tasdikine ilişkin işleyişleri ve belgelerin onaylanmasını
tasdik kapsamına almayla yetkilidir Tasdik işlemini yapabilmek iccedilin bazı bilgilere
ihtiyaccedil duyulur Bu bilgiler şekil youmlnuumlnden şartları ile onaya ilişkin başka ilke ve
esaslar Maliye Bakanlığı tarafından ccedilıkartılan tebliğlerle belirlenir Yukarıda
belirtilen konuların ve belgelerin onayına paralel olarak Maliye Bakanlığı tarafından
tebliğ ccedilıkartılmazsa yeminli mali muumlşavirler bu konu ve belgelerle ilgili olarak
tasdik işlemini gerccedilekleştiremezler Yukarı da bahsi geccedilen tasdik işlemi VUKrsquonun
muumlkerrer 227 maddesinde ele alınmış beyanname imzalama işlemiyle aynı değildir
Beyanname imzalama işlemi yapılırken oumlnce uygunluk incelemesi yapılmaktadır
Buna ek olarak beyannamenin ve finansal tabloların onaylanması doğruluğunun da
tasdik edildiği anlamına gelmektedir (Canyaş2006 84)
Tasdik işlemlerinin gerccedilekleşmesi ile Vergi beyannamelerine imza atılması
arasında oumlnemli fark bulunmaktadır Beyannamelerin imzalanması hizmeti şekil
accedilışından yapılan bir işlemdir Uumllkemizde beyannamelerin imzalanması işlemi diğer
uumllkelerde uygulanan şekillerle benzerlik goumlstermektedir Buna ek olarak uumllkemizde
yeminli mali muumlşavirlerin onayladıkları beyannamelerde bulunan bilgilerin doğru
olup olmadığından sorumludurlar Ancak başka uumllkelerde bu tarz sorumluluk soumlz
konusu değildir (Canyaş 2006 85)
Yeminli mali muumlşavirler finansal tabloları beyannameleri ve tasdike konu
olan işlemlerin sonuccedillarını bir rapora bağlarlar Bu rapor yine yeminli mali
muumlşavirlerin uumlccedil oumlrnek olarak duumlzenlenmesiyle sonuccedillanır
Duumlzenlenen tasdik raporlarının iki tanesi ilgili kamu kurum ve kuruluşların
yetkililerine verilir Soumlz konusu rapor ile finansal tablolar ve beyannameler ile
mutabakat uzlaşma sağlanır Bu işlemde yeminli mali muumlşavirlerin sorumluluğu
altındadır Bu raporların birer oumlrneği tasdikin konusu belgelerle beraber yeminli mali
muumlşavirler aracılığıyla doğrudan gelir idaresi başkanlığına verilir (Canyaş 2006 86)
28
17 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları
Meslek mensuplarının kendi iccedillerindeki haksız yarışa engel olunmaması
oumldemelerin yapılmaması gelir duumlzeylerinin duumlşuumlk olması yeni yasal duumlzenlemelere
gerek duyulması asgari uumlcret tarifesi uygulaması iş yuumlklerinin ve buumlrokratik
işlemlerinin yoğunluğu muumlkelleflerle ve stajyerlerle ilgili sıkıntıları ve beyanname
suumlrelerine ilişkin sorunlarının olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr
Muhasebe meslek mensupları toplumda oumlnemli bir vazifeyi yerine
getirdiğinden muhasebe meslek mensuplarının sorunları dikkate alınmalı guumlndeme
getirilmeli ve sorunlarına ilişkin ccediloumlzuumlmler getirilmelidir (Deran vd 2016 86)
Meslek mensuplarının sorunları ile ilgili olarak yapılan araştırmalarda
aşağıdaki gibi sonuccedillara varılmıştır
Kalaycı ve Tekşenrsquoin 2006 yılında yapmış oldukları ccedilalışmada Isparta İli
lsquonde 32 SM19 SMMM1 YMM anket yapılmıştır Anket sonucu varılan sorunlar
şoumlyledir muumlkelleflerinin daha az vergi oumldemesini sağlayan muhasebecinin en sevilen
muhasebeci olarak kabul edilmesi suumlrekli kanunlarda yapılan değişiklikler ucuz
defter tutulması iş yuumlkuuml fazlalığı muhasebe uumlcretinin emeklerinin karşılığından
duumlşuumlk olması muhasebe uumlcretlerinin oumldenmesine sıra gelmemesi olarak tespit
edilmiştir Ccedilalışma sonucunda muhasebe meslek mensuplarının beklentilerine de yer
verilmiştir Muhasebe uumlcretinin aylık olarak oumldenmesi muumlkellefler belgelerini
zamanında getirmesi vergi oumldemelerini muumlkelleflerin kendilerinin yapması mali
konularda muhasebecilerle bağlantılı olunması sahte belge duumlzenlenmemesi ve
kullanılmaması haksız rekabete ccediloumlzuumlm bulunması sosyal aktivitelerin artırılması
kanun değişiklikleri en kısa suumlrede bildirilmesi resmi kurumlarla ilgili karşılaşılan
sorunların ccediloumlzuumlmuumln de odaların yardımcı olması meslek iccedili eğitimin arttırılması
işlem yoğunluğunun azaltılması iccedilin ccedilalışma yapılması adli tatilin olduğu gibi mali
tatilin olması beklentiler arasındadır
Alagoumlz ve Ceranrsquoın 2007 yılında yapmış oldukları ccedilalışmada Konya İlinde
183 SM 167 SMMM 4 YMM ile anket yapılmıştır Anket sonucu varılan muhasebe
meslek mensuplarının sorunları şoumlyledir Muhasebe uumlcretlerinin oumldenmesine sıra
gelmemesi muumlkellef ile bilgi ve belge akışı sorunu muhasebeci seccediliminde objektif
kriterin olmayışı muumlkellefin zorlayıcı oumlnerilerde bulunması suumlre uzatımlarının son
29
guumlnde yapılması ccedilok fazla buumlrokratik suumlreccediller devamlı yeni duumlzenlemelerle birlikte
artan iş yuumlkuuml kamu kurumları ile meslek mensupları arasında iletişimsizlik kamu
kurumlarındaki memurlarla yaşanan problemler yetersiz sayıda memurun ccedilalışması
tespit edilen sorunlardır Muhasebe meslek mensuplarının beklentileri ise otomatik
tahsil sistemi oluşturulmalı haksız rekabet oumlnlenmeli muumlkellefler bilgilendirilmeli
suumlre uzatılmalı erkenden bildirilmeli gibi yanıtlar beklentiler arasında ccedilıkmıştır
Yayla 2007 yılında yapmış olduğu ccedilalışmada Guumlmuumlşhane Ordu Giresun
Trabzon Rize Samsun illerinde SM SMMM olmak uumlzere 172 meslek mensubuna
anket uygulamış fazla mesai yapılması elde edilen kazancın tatmin edici olmaması
sahip olunan mesleki sorumluluk mesleki işlerin ccedileşitliliği mesleğe muumlkellef
tarafından değer verilmemesi beyanname verilme suumlrelerinin ccedilok kısıtlayıcı olması
muhasebe mesleği sorunları arsında sayılmıştır Muhasebe meslek mensuplarının
beklentileri ise kayıt dışı muhasebecilik yapanlara youmlnelik denetimler sıklaştırılmalı
tarife dışı uumlcret uygulamalarının uumlzerine gidilmeli meslek iccedili denetim arttırılmalı
beyanname verilme ve yuumlkuumlmluumlluumlklerin oumldenme suumlresi esnek hale getirilmeli e-
beyanname uygulaması gibi fiziki bağımlılığı azaltan uygulamalar mesleki işlerin
buumltuumlnuumlne sirayet etmeli Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletlerindeki mesleki
standartlar Tuumlrkiyersquoye adapte edilmeli mesleğe giriş sınırlandırılmalı zorlaştırılmalı
mesleğin daha yararlı olduğunun anlaşılmasını sağlamak iccedilin meslek odaları ve
meslek kuruluşları kamuyu ve muumlkellefleri aydınlatmak amacıyla tanıtıcı yayınlar
yapmalı meslek mensuplarının sosyal ve psikolojik youmlnelimleri daha fazla dikkate
alınması gerekliliği meslek mensuplarının talep ve beklentileri arasındadır
Bilen 2008 yılında Erzurum Erzincan Malatya Elazığ Van Kars Bitlis
illerinde ccedilalışma yapmış bu doğrultuda 154 SM 142 SMMM anket uygulamıştır
Ccedilalışmanın sonucunda meslek mensuplarının duumlzenli tahsilat yapamaması
meslektaşların uumlcret tarifesi altında defter tutması mevzuatın sık değişmesi iş
yoğunluğu kayıt dışı korsan ccedilalışanlar kalifiye eleman bulunamaması bazı oumlnemsiz
hataların cezasının buumlyuumlk olması denetim eksikliğinin mesleğin daha ciddi
uygulanmasını engellemesi vergi dairelerinde mesleği bilmeyen elemanların olması
karşılaşılan sorunlar olduğu sonucuna varılmıştır Kayıt dışılık giderilmeli mesleki
saygınlık artırılmalı uumlcretlerde birliktelik sağlanmalı meslektaşlar arasında iletişim
ve dayanışma sağlanmalı muumlkellefler meslek kapsamında bilgilendirilmeli
30
muumlkellefler belge duumlzenini ciddiye almalı oda youmlnetimi sorunlara daha fazla ilgi
goumlstermeli mesleğin oumlnemi topluma anlatılmalı mesleki denetimler artırılmalı
TURMOB daha etkin olmalı mesleki seminerler artırılmalı mali tatil yeniden
duumlzenlenmeli ve Temmuz ayında beyanname verilmeyip Ağustos ayı ile
birleştirilmeli şeklinde oumlnerilerde bulunulmuş meslek mensuplarının beklentilerine
değinilmiştir
Oumlzulucan vd 2010 yılında yapmış oldukları ccedilalışmalarında Tuumlrkiye Geneli
SM 395 SMMM 952 YMM 18 anket uygulamıştır Muhasebe mesleğinin sorunları
olarak uumlcret tatminsizliği muumlkellefler ile muhasebeciler arasındaki guumlven problemi
yaşanması muumlkelleflerin muhasebe sistemlerini oumlnemli goumlrmemeleri muumlkelleflerin
oumldenmesi gereken defter tasdik ve muhasebe uumlcretlerini isteksiz ve geccedil oumldemesi
muumlkelleflerin muhasebe konusunda bilgi sahibi olmamaları muumlkelleflerin kanuna
aykırı olan istekleri muumlkelleflerin kayıtlardaki karışıklıkları mevcut mali tatil
suumlresinin yetersiz olması yoğun buumlrokratik işlemler mevzuatın sık sık değişmesi oumlne
suumlruumllmuumlştuumlr Muhasebe meslek mensuplarının beklentileri ise periyodik meslek
eğitimi artırılmalı mevzuat sadeleştirilmeli ve sık sık değiştirilmesi oumlnlenmeli ulusal
ve uluslararası muhasebe standartlarının uyum iccedilinde ve basit anlaşılabilir konuma
getirilmeli maliye ve vergi dairelerinde uzman kişiler istihdam edilmeli mesleği
yapabilme oumlzelliğine sahip olmadan usulsuumlz olarak ifa edenlere youmlnelik denetim ve
muumleyyideler artırılmalı muhasebe meslek mensuplarının sosyal faaliyet ve psikolojik
destek youmlnleri geliştirilmeli vergi daireleri yenilenmeli alınan uumlcretlerin muhasebe
meslek mensupları arasında tek bir fiyat olarak tahsil edilmesi youmlnuumlnde ccedilalışmalar
yapılmalı kayıt dışı ekonomi ile muumlcadele daha etkin hale getirilmeli meslek
odaları daha fazla etkinleştirilmeli mesleğin ifa edildiği ofislerin fiziki şartlara
uygun ve donanımlı olması iccedilin belli standartlar getirilmeli muumlkellef veya kurumlar
ile meslek mensupları arasındaki sorunların ccediloumlzuumlmuumlnde odalar etkin rol oynamalı
meslek mensupları değişiklikleri(mevzuat kitap dergi vb) takip edebilmesi iccedilin
elektronik ortam sağlanması beklentiler arasında goumlsterilir
Biyan 2012 yılında yapmış olduğu ccedilalışmada Tuumlrkiye Geneli 243 SM 2497
SMMMrsquo ye anket uygulanmıştır Muhasebe meslek mensuplarının karşılaştığı
sorunlar haksız rekabetin olması meslek mensuplarının duumlzenli tahsilat
yapamaması mesleğe duyulan saygının yetersizliği odaların haklarını yeterince
31
savunmaması kanuni duumlzenlemelerin anlaşılır olmaması kendi muumllkiyetinde
olmayan işyerlerinde faaliyet goumlsterilmesi kalifiye eleman sorunu mali tatilden
yeterince yararlanılamaması sorunlar arasındadır Ccedilalışmanın sonunda meslek
mensuplarının beklentileri ve taleplerine değinilmiştir Bunlar haksız rekabet
oumlnlenmeli duumlzenli tahsilat sistemi kurulmalı odalar daha aktif hizmet sunmalı
kanuni duumlzenlemeler daha anlaşılır olmalı kalifiye eleman iccedilin ccedilalışmalar
yapılmasıdır
İbrahimoğlu vd 2014 yılında yapmış oldukları ccedilalışmada Burdur İli 69 SM
29 SMMM 1 YMMrsquoye anket uygulamışlardır Ccedilalışmalar sonucunda muhasebe
meslek mensuplarının sorunları arasında goumlsterilen maddeler şunlardır muumlkelleflere
az vergi oumldemesi ccedilıkaran muhasebeci en iyi muhasebeci olarak goumlruumllmesi kanunlarda
sık sık değişiklik yapılması meslek odası tarafından uygulanan uumlcret tarifesinden
daha ucuza defter tutulması meslekte iş yuumlkuumlnuumln fazla olması alınan uumlcretlerin
emeği karşılamaması muumlkelleflerin muhasebe uumlcretlerini oumldeme noktasında isteksiz
davranması aynı zamanda muhasebe belgelerini tam suumlresinde ve eksik olmadan
getirilmeli vergi oumldemeleri muumlkellefler tarafından yapılmalı muumlkellefler sahte evrak
duumlzenlememeli ve kullanmamalı vergi mevzuatı kolay anlaşılabilir hale getirilmeli
resmi kurumlarla olan iş ilişkilerinde karşılaştıkları sorunların ccediloumlzuumlmuumlne odalar
yardımcı olmalı meslek iccedili eğitimin artırılması muumlkelleflerde sorumluluk bilincinin
oluşturulmasına youmlnelik ccedilalışmalar yapılmalı vergi yargısı daha hızlı karar vermeli
kamuoyunda muhasebe mesleğinin itibarını artırmaya youmlnelik ccedilalışmalar yapılması
beklentiler arasındadır
Oumlztuumlrk ve Şimşek 2017 yılında yapmış oldukları ccedilalışmada Erzurum İlinde 10
SM 72 SMMM ile anket yapmış aşağıdaki sorunlar tespit edilmiştir Alınan uumlcretler
karşısında verilen emeğin yetersiz olması yoğunluk nedeniyle oumlzel hayata zaman
ayrılamaması yetişmiş (kalifiye) eleman bulmakta zorlanılması akademik derslerde
ve mesleğe başlamadan oumlnceki eğitimlerde teorik anlatılması pratiğe oumlnem
verilmemesi muumlkelleflerin evraklarını zamanında ulaştırmaması muhasebe
uumlcretlerinin geccedil oumldenmesi yada hiccedil oumldenmemesi muumlkelleflerin muhasebeciye değer
vermemesi devlet dairelerinde meslek mensubuna karşı oumln yargılı davranış tutumu
meslektaşların haksız rekabet goumlstererek daha ucuza defter tutulması ccedilok sayıda
beyannamenin sıklıkla verilmesi mevzuat yoğunluğu yayımlanan kanun
32
metinlerinin accedilık ve net olmaması Ccedilalışmalarında muhasebe meslek mensuplarının
beklenti ve taleplerine de yer verilmiştir Bunlar ihtiyacı karşılayacak uumlcret politikası
getirilmeli mali tatil uygulaması işlevsel hale getirilmeli zamanında tahsil
gerccedilekleşmeli meslek mensuplarına karşı oumln yargı giderilmeli haksız rekabet
oumlnlenmeli beyanname verilme suumlreleri esnek hale getirilmeli şeklinde yer verilmiştir
Muhasebecilerin muumlkelleflerden Maliye Bakanlığırsquondan ve mesleki
teşkilatlardan beklentileri uumlzerinde durulmuş son zamanlarda yaşanan ekonomik
krizlerden etkilenme duumlzeyleri tespit edilmiştir Muhasebe meslek mensuplarının
mesleklerini icra ederken oumlzel hayatlarından fedakarlık yaptıkları bilinmektedir
Meslek mensuplarının ilk talepleri zamanla yarıştıkları ve iş yuumlkuuml fazlalığı olduğu
yapılacak iyileştirmeler ile bu yuumlkuuml azaltmaya youmlnelik ccedilalışmalar yapılması
olmuştur Araştırma sonuccedillarına goumlre muhasebeciler mevzuatta suumlrekli farklılaştığı
ve bu farklılığı izlemekte guumlccedilluumlk ccedilektiklerini yeni meslek mensuplarının
muhasebecilik uumlcretlerini duumlşuumlrduumlğuuml iş yuumlkuumlnuumln ccedilok olduğu gibi ekonomik
karşılığının da yetersiz olduğunu muumlkelleflerden talep ettikleri doumlkuumlmlerin suumlresinde
kendilerine ulaşmadığı vb yaşanan sıkıntılardandır (Deran vd 2016 15)
Yapılan bu ccedilalışmalar sonucunda ortaya ccedilıkan muhasebe meslek
mensuplarının ortak sorun ve beklentilerini tek bir tabloda oumlzetlemek gerekirse
Tablo 11 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları Ve Beklentileri Sorunları Beklentileri
Suumlrekli Kanunlarda Yapılan Değişiklikler
Muhasebe Uumlcretinin Aylık Olarak Oumldenmesi
Ucuz Defter Tutulması Muumlkelleflerin Belgelerini Zamanında Getirmesi
İş Yuumlkuuml Fazlalığı Vergi Oumldemelerini Muumlkelleflerin Kendilerinin Yapması
Muumlkellef İle Bilgi Ve Belge Akışı Sorunu
Mali Konularda Muhasebecilerle Bağlantılı Olunması
Suumlre Uzatımlarının Son Guumlnde Yapılması
Haksız Rekabete Ccediloumlzuumlm Bulunması
Kamu Kurumlarındaki Memurlarla Yaşanan Problemler
Meslek İccedili Eğitimin Arttırılması
Nitelikli Ara Elaman Bulmada Sıkıntı Yaşandığı Sorunlar
Meslek İccedili Denetim Arttırılması
Muumlkelleflerin Kanuna Aykırı Olan İstekleri
Odalar Daha Aktif Hizmet Sunmalı
33
İKİNCİ BOumlLUumlM
ULUSLARARASI MUHASEBE STANDARTLARI (UMS)
ULUSLARARASI FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI
(UFRS) TUumlRKİYE MUHASEBESTANDARTLARI (TMS)
TUumlRKİYE FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI (TFRS)
21 UFRS Hakkında Genel Bilgiler
Duumlnyada pek ccedilok uumllkelere bakıldığında iki farklı muhasebe standardı
uyguladıkları goumlruumllmektedir
Bunlardan ilkinin Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (UFRS) seti
olduğu soumlylenebilir Finansal Raporlamada kayıtların biccediliminden ziyade iccedileriğin
oumlnemsenerek ilke odaklı olarak uygulanmıştır İkincisi ABD Genel Kabul Goumlrmuumlş
Muhasebe İlkeleri Standart Setidir Gelişmiş veya gelişmekte olan uumllkelerde
uygulanan bu setin oumlzelliği her tuumlrluuml işlem ve faaliyetleri iccedilerisine alarak kural bazlı
olmasıdır (Can 2016 65)
Muhasebe sisteminden elde edilen bilgiler işletme ccedilıkar grupları ve sermaye
piyasası aktoumlrleri accedilısından aynı bilgiyi sağlamalıdır Şirketlerin aynı faaliyetleri aynı
biccedilimde izah edilmeli elde edilen veriler tam guumlvenilir oumlzuumln oumlnceliğine uygun ve
kıyaslanabilir olmalıdır Bunu sağlamak ancak belirli standartlara uygun muhasebe
kayıtlarının oluşturulması ve finansal tabloların hazırlanması ve işletme ccedilıkar
gruplarına ve sermaye piyasasındaki yatırımcılara aktarılmasıyla muumlmkuumlnduumlr
Sermaye piyasasındaki yatırımcılara bilgi verilmesi ldquomuhasebe standartlarınınrdquo
hazırlanması ve hayata geccedilirilmesiyle sağlanacaktır (Uumlstuumlndağ 2000 31)
Muhasebe standartlarının benimsenmesi ve uygulanmasıyla globalleşen
duumlnyada mali bilgilerin guumlvenilirliğini artırmıştır Uluslararası muhasebe
standartlarının sadece oluşturulması yeterli değildir Bu uumllkelerinde kendi ulusal
muhasebe standartlarını uluslararası muhasebe standartlarına uyumlu hale getirmesi
gerekir (Bostancı 2002 72)
1973-2001 yılları arasında standartlar Uluslararası Muhasebe Standartları
Komitesi (IASC-International Accounting StandardsComitee) tarafından
34
hazırlanmaktaydı Uluslararası Muhasebe Standartları (IAS-International Accountng
Standards) adı ile yayınlanmaktaydı 2001 yılında IASC Uluslararası Muhasebe
Standartları Kurulu (IASBndashInternational Accounting Standards Board) şeklinde
değişti ve standartlar Uluslararası Standart adını alarak yayınlanmaya başlamıştır
(Hasanov 2018 50)
UFRS uumllkelere ait standartların aksine kurallar olmadan ilkeler uumlzerine
kurulmuştur Duumlnyaya bakıldığında bu ilkelere goumlre hazırlanan finansal tablolar
şeffaflığı arttırdığı iccedilin başka bir deyişle guumlven ortamı yarattığı iccedilin ilgi goumlrmektedir
Bundan dolayı uluslararası piyasada iş yapmayı hedefleyen kurum veya kuruluşlar
finansal raporlarını bu bağlamda hazırlaması gerektiğinin farkındadırlar
UFRSrsquoye goumlre raporlama yapan kurum ve kuruluşlar finansal durum tablosu
(bilanccedilo) kapsamlı gelir tablosu (gelir tablosu) oumlz kaynak değişim tablosu nakit
akış tablosu ve dipnotları hazırlamak zorundadırlar (Atmaca ve Ccedilelenk 2011 110)
UFRSrsquoye goumlre raporlama yapacak işletmeler iccedilin kavramsal ccedilerccedilevede bilgi
kullanıcıları temel ve ikincil bilgi kullanıcısı olarak ayrılmıştır Temel bilgi
kullanıcıları işletmeye yatırım ve işletmeye borccedil verenler olarak nitelendirilmiştir
Eğer bu iki kesimin bilgi ihtiyacı sayılan raporlarla karşılanabiliyorsa diğer
kesimlerin de bilgi ihtiyacının karşılanacağı beklenmektedir
Finansal Raporlama Standartları (IFRS-International Financial Reporting)
Finansal tablo ve raporlar kullanıcılarına isabetli karar alma suumlreci iccedilin faydalandığı
goumlstergelerdir Kullanıcılarına ihtiyacı olan bilgiyi sunabilmek iccedilin duumlzenli
muhasebe uygulamaları iccedilin gereklidir (Hasanov 2018 69)
211 Muhasebe Standartlarının Tanımı
Muhasebe standartları gerek muhasebe kayıtlarında gerekse finansal tablo
raporlarında işletmeler arasındaki uygulamadan kaynaklanan farklılıkları asgari
duumlzeye indiren duumlzenlemelerdir (Şenol 2005 2)
Muhasebe standartları ilgililerinin ihtiyaccedil duyduğu işletme sonuccedillarını doğru
tarafsız tam kıyaslanabilir guumlvenilir ve anlaşılabilir olarak yansıtan mali tabloların
hazırlanmasında uyulması gereken kurallar buumltuumlnuumlduumlr (Bostancı 2002 72)
35
Uluslararası Muhasebe Standartları mali bilginin finansal tablo kullanıcılarına
aktarılmasında ccedilok sayıda seccedilenek sunan uluslararası raporlamaya imkan sağlayan
işletmelere karar alma suumlreccedillerinde en uygun planlama ve programı seccedilme imkanı
sunan ilke ve kurallar buumltuumlnuumlduumlr Diğer bir ifadeyle uluslararası muhasebe standardı
ccedilok uluslu şirketlerin yıl sonu mali tablolarının hazırlanmasında doumlnem sonu
değerleme işlemlerinde bir birlik sağlamak amacıyla oluşturulan uygulanan
standartlardır (Atmaca ve Ccedilelenk 2011 114)
UFRS kuumlresel bazda karşılaştırma ve değerlendirme yapmaya imkan veren
en doğru ve guumlvenilir verinin elde edilmesi iccedilin oluşturulan ilke ve kurallar
buumltuumlnuumlduumlr (İbiş ve Oumlzkan 2006 27)
Uluslararası muhasebe standartları farklı uumllkelerdeki şirketlerin birbirlerine
ait olan mali tablolarını kıyaslayabilmesine ve değerlendirme yapmasına imlan
sağlayan duumlzenlemeler olarak tanımlanmıştır Uluslararası muhasebe standartları
mali tabloların hazırlanmasında ve sunumunda emredici kurallardan ziyade ilkeler
ve kurallarla youmlnlendirmeler yapmaktadır (Kahraman 2016 27)
212 Muhasebe Standartlarını Gerektiren Gelişmeler
Uluslararası duumlzeyde muhasebe standartları ilk kez 1959 yılında Jacob
Kraayenhof tarafından yayımlanan bir makalede ifade edilmiştir Bu sahada dikkat
ccedileken ikinci adım ise ABD Birleşik Krallık ve Kanada kendi aralarındaki muhasebe
işlemlerinden kaynaklanan ve birbirinden ayrılan noktaları ortadan kaldırmak uumlzere
1966 yılında Uluslararası Muhasebeciler Ccedilalışma Grubursquonun kurulmasıdır (Bayazıtlı
vd 2015 4)
Kuumlreselleşen duumlnyada ekonominin sınır oumltesi boyutlara ulaşmasıyla uumllke
ekonomileri birbirine bağlamıştır Mali tabloların duumlzenlenmesinde ve
raporlanmasında tek bir muhasebe dilini kullanmak zorunlu hale gelmiştir (Kocamaz
2012 106) Bu sebeple mali tablolarda ki verilerin doğru anlaşılır tarafsız
kıyaslanabilir eksiksiz olması iccedilin tuumlm duumlnya tarafından uygulanan ve kabul edilen
muhasebe standart ve ilkelerin uygulanması ihtiyacını doğurmuş ve muhasebe de
ldquoortak bir muhasebe dilirdquo oluşturulmasını guumlndeme getirmiştir (Akdoğan 2007 101)
36
Etkisi kuumlresel ccedilapta hissedilen bazı koumltuuml tecruumlbeler de standardize edilmiş
finansal raporlama sistemine olan ihtiyacın doğmasında oumlnemli bir etken olmuştur
Oumlrnek verecek olursak 1997ndash1998 yılları arasında Asya uumllkelerini etkileyen buhran
ve 2000 2001 ve 2002rsquode Amerikarsquoda oumlnemli halka accedilık şirketlerden Enron World
Com Arthur Andersen Adelphi Communications gibi prestijli şirketlerdeki mali
raporlamada yapılan usulsuumlzluumlkler yatırımcıların sermaye piyasalarına olan
guumlvenlerini kaybolmasına sebep olmuştur Mali tabloların raporlanması iccedilin yuumlksek
kalitede ve tam bir set olarak uluslararası muhasebe standartlarına olan gereksinimi
artırmıştır Muhasebe uygulamasındaki farklılıklar uumllkelerin bulundukları boumllgedeki
ekonomik siyasal ve sosyal ilişkilerden de kaynaklanabilmektedir Finansal tablolar
duumlzenlenirken ve kullanıcılar tarafında yorumlanırken ccedileşitli farklılıklara aynı
zamanda bu farklılıktan kaynaklanan yanlış anlaşılmalara sebep olmaktadır
Muhasebe uygulamalarında teknik kavramsal ve kuumlltuumlrel farklılıklar bu durumun
temel nedenidir (Uumllkuuml 2008 56)
Avrupa Komisyonursquonun 2002 yılında UMSUFRSrsquo lere uygun finansal
tabloların hazırlanmasında Avrupa Birliği iccedilerisindeki halka accedilık şirketlere uyma
zorunluluğu getirmiştir UMSUFRSrsquoye ihtiyaccedil duyulmasının nedenlerini şoumlyle
oumlzetlenebilir (Hatipoğlu 2009 19)
bull Uluslararası finansal piyasaların gelişmesi
bull Uluslararası firmaların var olması
bull Sermaye piyasalarının gelişmesi
bull Kuumlreselleşme olgusunun gereği
bull İşletmelerin duumlnyaya accedilılabilmelerinin gereği
bull Muhasebe uygulamaları ve bağımsız denetim esnasında fark edilen
usulsuumlzluumlklerin tespit edilmesi
bull Ccedilok uluslu şirketlerin her uumllke uygulamasının farklı olması sebebi ile
karşılaştıkları sorunların giderilmesi iccedilin
bull Finansal piyasalarda fon sağlamak iccedilin ortak bir muhasebe dilinin
kullanılması gereği
37
bull Doğru tam oumlzuumln oumlnceliğine uygun accedilık ve kıyaslanabilir mali tabloların
hazırlanması gereğidir
UMSUFRSrsquodan istenen yararların elde edilmesi muhasebe standartlarına
uygun duumlzenlenmiş mali tabloların doğru bir biccedilimde uygulanmasına bağlıdır
Dolayısıyla standartları uygularken ortaya ccedilıkan problemler goumlz oumlnuumlnde
bulundurulduğunda bu problemlerin hem raporların duumlzenlenmesinde hem de
raporların kullanılmasıyla ilgili olduğu anlaşılmaktadır Muhasebe standartlarının
aslında muhasebe kayıtlarına ait olmadığını doğrudan raporlamayla ilgili olduğu
ifade edilebilir Finansal raporların kapsamını ve biccedilimini temelde raporlamadaki
standartlaşma değiştirmişti Son zamanlara değin ldquomuhasebe standartlarırdquo olarak
duumlzenlenen bu standartlar artık ldquofinansal raporlama standartlarırdquo ismiyle
yayımlanıyor olması temelde finansal raporlamaya vurgu yapmanın bir goumlstergesidir
(Oumlzkan ve Acar 2010 53)
Duumlnya genelinde devletler muhasebe sistemlerinde meydana gelen
ccedileşitlilikleri ortadan kaldırmak iccedilin muhasebede standartlaşma ccedilalışmaları
yapmaktadırlar Farklı uumllkelerde uygulanan muhasebe standartlarındaki farklılık
bull Elde edilen finansal sonuccedilların kıyaslanmasını zorlaştırmakta
bull Sermaye piyasalarında fon toplama suumlrecine mani oluşturmakta
bull Uluslararası şirketlerin mal alıp satarken sıkıntı yaşamasına sebep
olmaktadır
Yukarıda belirtilen olumsuzlukların giderilmesi ulusal muhasebe
standartlarının birbiriyle uyumlu hale getirilmesi duumlnya genelinde ortak muhasebe
standartlarının uygulanması gerekliliğini ortaya koymaktadır (Oumlzkan ve Acar 2010
58)
Finansal bilgi kullanıcıları iccedilin hazırlanan raporların gerccedilek guumlvenilir ve
kıyaslanabilir bilgi uumlretmesi aynı oumlzellikteki olayları aynı şekilde değerlendirilmesi
en oumlnemli hedeftir Bunun gerccedilekleşebilmesi iccedilin duumlnyada buumltuumln kullanıcılar
tarafından anlaşılabilecek şekilde mali tablo ve finansal raporların hazırlanması
gerekmektedir
38
Finansal bilgilerin raporlanması dışında standartlar aynı zamanda ait olduğu
uumllkelerin birbirileri arasında sistematik olarak uyumlaştırmayı sağlamayı
amaccedillamaktır Bulundukları uumllke sınırları dışında yatırım yapan bazı şirketler farklı
olan ve bazı durumları ccedilelişen ulusal standartlar karşısında zorlandıkları
goumlruumllmektedir
213 Muhasebe Standartlarırsquonın Amaccedilları
Kuumlreselleşen duumlnya ile birlikte şirketler finansal kaynak gereksinimlerini
uluslararası yatırımcılardan karşılamak istemeleri finansal tabloları uluslararası
duumlzeyde kıyaslama isteği ve şirketlerin ccedilok uluslu şirketler olmak istemesi gibi
sonuccedilları guumln yuumlzuumlne ccedilıkarmıştır Bu nedenle şirketler finansal bilgi ihtiyaccedillarını
karşılamak iccedilin yeterli tam doğru guumlvenilir finansal tablolara ihtiyacı gittikccedile oumlnem
kazanmıştır Fakat her uumllkenin ulusal muhasebe prensipleri ve muhasebe
politikalarının diğerlerinden farklı olması yasal proseduumlrlerinin farklı olması sonucu
uluslararası seviyede mali tabloların duumlzenlenmesini zorunlu hale getirmiş buumltuumln bu
sonuccedillar uluslararası muhasebe standartlarına uygun muhasebe ve denetim
uygulamalarına geccedililmesinin oumlnemini arttırmıştır (Usta2007 15)
Finansal tablolar hazırlandığı zaman UFRSrsquoyi dikkate almamak nitelik ve
nicelik bakımından yetersizlik sebebiyle yanlış değerlendirmelere ve kararlara yol
accedilabilir (Şensoy 2013 7)
Uluslararası ticaret yapan işletmelerin kıyaslanması hem de finansal
tabloların karşılaştırılması ancak ortak bir dil kullanılarak sağlanmış olur
Muhasebe standartlarının oluşturulma amaccedillarını aşağıdaki gibi sıralamak
muumlmkuumlnduumlr
bull Uygulamadaki farklılıklara son vermek muhasebe uygulamalarında
tekduumlzeni oluşturmak
bull Mali tabloların herkes tarafından anlaşılacak şekilde accedilık uygun
anlaşılabilir taraf olmaksızın ve kıyaslanabilir olmasını sağlamak
bull İşletmeyle ilgili kişi ve kurumların doğru değerlendirme yaparak doğru
kararlar vermesini sağlamak
39
bull Uluslararası piyasalarda ortak dil kullanarak bilgi uumlretimi ve uumlretilen
bilgiyi sunulması esnasında kolaylık sağlamak
bull Ccedilok uluslu işletmelerin tek bir standarda goumlre işlem yapmasını sağlayarak
farklılıktan dolayı ccedilıkabilecek sorunların oumlnuumlne geccedilmektedir
Kaydetme ve sınıflandırma gibi ccedileşitli muhasebe faaliyetlerinin anlaşılması
ve yorumlanmasını kolaylaştırmak iccedilin uluslararası standartlaşmaya ihtiyaccedil
duyulmaktadır (Usta 2007 15)
214 Muhasebe Standartlarının Fayda Ve Sakıncaları
Kuumlresel her alanda kullanılabilecek finansal raporlama standartları setinin
oluşturulmasının sağladığı faydalar şoumlyledir
bull Farklı muhasebe uygulamalarını kullanan şirketler arasında ek maliyet
oluşacağından bu durum standartlarla ortadan kaldırılacaktır
bull Yurtdışı ortakları şirketlerin ortak finansal tablolarını duumlzeltmeye gerek
kalmayacak
bull Artan yuumlksek faiz maliyetleri yatırımcılar ve borccedil verenler accedilısından risk
oluşturduğundan bu riski ortadan kaldıracaktır
bull Uluslararası işlem yapan şirketler fon toplamak veya borccedillanma yapmak
istediklerinde finansal tablolarını ilgili uumllkenin anlayabileceği şekilde
duumlzenlemesi yani ilgili uumllke uygulamasına doumlnuumlşme zorunluluğu da
ortadan kalkacaktır
bull Ekonomik alanda yapılacak işbirliklerinin oumlnuumlndeki bir takım engeller
engel ortadan kalkmış olacaktır
Yukarıda belirtilen faydalar dışında uluslararası muhasebe standartlarının
olumsuz yanları da bulunmaktadır
Uluslararası muhasebe standartlarının uygulanmasıyla duumlnyada tek tip
muhasebe standartlarının oluşturulması amaccedillanmaktadır Muhasebe standartlarının
tek duumlze olması bazı bilim adamları tarafından olumsuz karşılanmaktadır Tek
duumlzenin olumsuz yanı muhasebenin sert otoriteye dayanarak gelişemeyeceği eğer
tek bir otorite tarafından belirlenirse ccedilok sayıda standart oluşturulması gerektiği
40
goumlsterilmektedir Buna alternatif ise standartların birkaccedil standart geliştiricisi
tarafından sunulması ve bunlardan en uygun olanının ise işletmeler tarafından
seccedililmesidir Başka bir eleştiri standartların yaptırım guumlcuumlnuumln olmaması ve sadece
yol goumlsterici mahiyette olmasıdır (Hikmet 2001 71)
Standartların hayata geccedilirilmesini guumlccedilleştiren vergi muhasebesi anlayışını
kabul eden uumllkelerde muhasebe standartları vergi duumlzenlemeleri iccedilinde yer
almamıştır Bu nedenle uygulamada bir mecburiyet olmadığından standartların
hayata geccedilirilmesi guumlccedilleşmiştir (Guumlcenme 2003 27)
Eleştirilere rağmen muhasebe standartları devletler ve işletmeler tarafından
olumlu karşılanmakta ve uygulanmaktadır
22 Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarının Ortaya Ccedilıkışı
Kuumlreselleşen duumlnyada sadece ulusal standartlara goumlre muhasebe ve raporlama
sisteminin yetersiz kaldığı duumlşuumlnuumllmektedir (Nuriyev2009 36)
1959 yılında ilk defa Buumlyuumlk Avrupa Serbest Muhasebeciler kurumunun
uumlyelerinden Jacob Kraayenhof Uluslararası Muhasebe Standartlarının ccedilalışmalarına
başlanması gerektiğini ileri suumlrmuumlştuumlr Avrupa Birliğine muhasebe sistemleriyle ilgili
bilgi vermek iccedilin ise 1961 yılında Groupedrsquo Etudes kurulmuştur Kanada İngiltere
ve ABDrsquonin profesyonel enstituumlleri tarafından 1966 yılında Muhasebeciler
Uluslararası Eğitim Grubu (AISG-Accountants International Study Group)
oluşturulmuştur Adı geccedilen kuruluşlarla birlikte muhasebeyle ilgili ilk uluslararası
kuruluşlar yapılandırılmaya başlanmıştır (Nuriyev2009 36)
20yuumlzyılın sonunda Uzak Doğu Asya Latin Amerika ve ABD ve Avrupa
Birliğirsquonde başlayan ekonomik durgunluk kısa suumlrede gelişmekte olan ekonomileri
de etkilemiş ve finansal oumllccediluumlm muhasebe alanında karşılaştırıla bilirlik ve gerccedilek
durumun yansıtıla bilirliği uluslararası faaliyet goumlsteren işletmelerin en oumlnemli ortak
ihtiyacı haline gelmiştir (Başaran 2008 156)
Yakınsamanın gerccedilekleşmesi halinde Amerikan sermaye piyasalarında
menkul kıymetleri işlem goumlren Avrupa Birliği uumllkelerindeki şirketler finansal
raporların Amerikan Muhasebe Standartları accedilısından yeniden duumlzenlemek
mecburiyetinde kalmayacak bununla birlikte işletmenin sermaye piyasası borsasına
41
girişindeki zorluklar ve maliyetler azalacaktır Enron ve benzeri skandallar ile
birlikte UFRSrsquonin finansal piyasaların gerccedilek guumlvenilir ve doğru işlemesi accedilısından
ne derece oumlnemli olduğu daha iyi anlaşılmıştır (Yalkın 2003 45)
23 UFRSrsquonin Belirlenmesinde Etkisi Olan Kuruluşlar
Uluslararası muhasebe ve finansal raporlama standartları ile ilgili alanda
duumlnyada birccedilok kurum veya kuruluş faaliyet goumlstermektedir UFRS ile ilgili
ccedilalışmalar yapan muhasebe ve finansal raporlama standartlarının oluşturulması
duumlzenlenmesi ve onların kullanımına yardımcı olan bazı oumlrguumltler
bull Uluslararası Muhasebe Standartları Kurumu
bull Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu
bull Menkul Kıymetler Borsaları Uluslararası Oumlrguumltuuml
bull Avrupa Birliği
bull Amerikan Finansal Muhasebe Standartları Kurulursquodur
bull Basel Kurulu
bull Birleşmiş Milletler
bull Ekonomik İş Birliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml
bull Duumlnya Bankası ve Uluslararası Para Fonu
231 Uluslararası Muhasebe Standartları Kurumu
1960rsquolı yıllarda Uluslararası Muhasebe Standartlarırsquonın duumlzenlenmesi
hususunda ilk muumlzakereler başlanmıştır Burumun bir oumlrguumlt aracılığıyla
gerccedilekleştirilmesi adına yapılan ilk adım Sydneyrsquode Ekim 1972rsquode 10 Duumlnya
Muhasebe Kongresinde goumlruumlşuumllmuumlştuumlr (Başpınar2005 53) Goumlruumlşme sonucunda elde
edilen somut verilere goumlre İngiltere Galler ve ABD tarafından Muhasebecilerin
Uluslararası Ccedilalışma Grubu (AISG) kurulmuştur Bu tavsiye uzun suumlrmeden
1973rsquode gerccedilekleşmiş Kanada Fransa Avustralya Almanya İngiltere Japonya
İrlanda Meksika ve ABDrsquodeki uzmanlaşmış muhasebe oumlrguumltlerinin yaptığı bir
anlaşmayla Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesi (IASC) kurulmuştur (Bekccedili
ve Oumlzdemir 2006 145)
42
IASCrsquonin Uluslararası Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarırsquona
youmlnelik faaliyetleri Uluslararası Sermaye Piyasaları Komisyonları Oumlrguumltuuml (IOSCO)
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml (OECD) Duumlnya Bankası Birleşmiş
Milletler ve Avrupa Birliği gibi oumlrguumltler tarafından desteklenmekte uyumlaştırma
faaliyetleri devam etmektedir Tuumlrkiyersquode bu komiteye destek veren kuruluşlar
olarak IASCrsquoye 1974 yılında uumlye olan Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği
(TMUD) ve 1994rsquote uumlye olan Tuumlrkiye Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler ve
Yeminli Mali Muumlşavirler Odaları Birliği ve (TUumlRMOB) goumlsterilebilir (Cavlak 2015
81)
Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesirsquonin kuruluş amacı denetlenmiş
finansal tabloların hazırlanmasında uygulanacak muhasebe standartlarını kamu
yararına uygun olarak duumlzenlemek ve bu standartların buumltuumln uumllkelerce kabul
edilmesini ve uygulanmasını sağlamaktır (Savun 2014 8) Uluslararası muhasebe
Standartları Komitesi her uumllkenin muhasebe standardı oluşturucusu ile ccedilalışmalar
yaparak duumlnya ccedilapında muhasebe standartlarını birbiriyle uyumlu hale getirmeyi
amaccedillamaktaydı (Parlakkaya 2004 123)
Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesirsquonin (IASC) diğer amaccedilları ise
mali tabloların duumlzenlenmesinde ve sunumunda esas alınacak standartları daha iyi
duruma getirmek geliştirilen standartları yayımlamak bu standartlarında duumlnyada
benimsenmesini sağlamaktır Aynı zamanda duumlzenlemeleri geliştirerek uluslararası
uyumu sağlamak hususunda ccedilalışma yapmaktır (Uumlstuumlndağ 2000 46)
Komitenin kuruluş yasasındaki anlaşmaya goumlre uumlyeler aşağıdaki
yuumlkuumlmluumlluumlkleri uumlstlenme konusunda anlaşmışlardır
bull Komitenin ccedilıkardığı standartları desteklemek
bull Yayımlanan bu standartlara hazırlanan mali tabloların uygun olmasını
sağlamak eğer uyumsuzluk olması durumunda uyumsuzluğun derecesini
mali tablolarda belirtilmesi sağlamak uluslararası muhasebe standartlarına
uyulması hususunda menkul kıymet borsa goumlrevlilerini inandırmak
bull İnceleme sırasında mali tabloların standartlara goumlre hazırlanıp
hazırlanmadığı konusunda denetccedilileri bu hususta kesin yargıya varmalarını
sağlamak
43
bull Uluslararası muhasebe standartlarına mali tablolarda uyulmadığı hallerde
mali tablolarda accedilıklanmaması durumunda denetccedililerin bunu raporlarında
belirtmelerini sağlamak (Akguumln 2007 86)
2001 yılına kadar IASC tarafından standartlar Uluslararası Muhasebe
Standartları (IAS-International Accountng Standards) adı ile yayınlamaktaydı 2001
yılında IASC yerini Uluslararası Muhasebe Standartları Kuruluna (IASBndash
International Accounting Standards Board) bırakmış ve standartlar Uluslararası
Finansal Raporlama Standartları (IFRS-International Financial Reporting Standards )
adı ile yayınlanmaya başlamıştır
Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu duumlnya genelinde muhasebe
standartlarını birbirine yakınlaştırmayı temel amaccedil edindiği iccedilin ulusal muhasebe
standardı belirleyicileri ile birlikte ccedilalışmalar yapmıştır IASBrsquoın finansal raporlama
ve muhasebe standartlarının kullanıcıları tarafından oumlnemli derecede ilgi goumlrmesini
kurulun hazırladığı standartların duumlnyada birccedilok yerde uygulanabilecek şekilde basit
ve anlaşılabilir olduğu ile accedilıklayabiliriz (Akdoğan 2006 56)
232 Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu
Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (IFAC-International Federation of
Accountants) 1977rsquode kurulmuştur Muhasebede etik eğitim problemleri ve aynı
zamanda denetimle ilgili konularla ilgilenmektedir Federasyonda bulunan bireyler
120 uumllkeden 160 uumlyesi ile 25 milyon bireyi temsil etmektedirler IFAC kamuya
yarar sağlayacak profesyonel ve nitelikli standartlar geliştirmeyi ulusal ve
uluslararası standartlar arasında yakınsamayı amaccedillamaktadır Yerel muhasebe
oumlrguumltleri huumlkuumlmetler standart koyucu kurumlar ve duumlzenleyici kurumlarla disiplinli
ccedilalışmalar yaparak sorumluluk aldığı bu gibi vazifelerde başarı olmalarına olanak
sağlar Uumlyeler arasında ortak goumlrev dağılımı ilerleterek global bir mali mimari
yaratmayı hedeflemektedir (Karapınar 2013 142)
IFACrsquoın doumlrt oumlnemli standart kurulu vardır (Nuriyev2009 47)
bull Uluslararası Muhasebe Eğitimi Standartları Kurulu
bull Uluslararası Denetim ve Sigorta Standartları Kurulu
bull Uluslararası Muhasebeciler Etik Standartları Kurulu
44
bull Uluslararası Kamu Sektoumlruuml Muhasebe Standartları Kurulu
233 Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Oumlrguumltuuml
Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Oumlrguumltuuml (IOSCO) 1983 yılında
kurulmasının amacı halka sunulan işlemlerini ve uluslararası sermaye piyasalarının
ccedilalışmalarını arttırmaktır (Alpay 201420) IOSCO global standart oluşturucu olarak
duumlnyada benimsenmiş bir kuruluştur (Ccedilelik 2013 30) ABDrsquodeki Sermaye Piyasaları
Komisyonu İngilterersquodeki Finansal Kurumlar Otoritesi Tuumlrkiyersquodeki Sermaye
Piyasası Kurulu ve 177 uumlyeden oluşan IOSCO uumllkelerin menkul kıymet hazırlama
kurumlarının uluslararası temsilcisidir (Şahin 2010 11)
1983 yılında kurulan Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Oumlrguumltuuml
(IOSCO-International Organization of Securities Commisions) menkul kıymet
sektoumlruuml iccedilin global bir standart tayin edici olarak kabul edilir (Ccedilelik 2013 30)
Kuumlreselleşen sermaye piyasalarının etkisiyle 1990rsquolı yıllarda menkul kıymet
işlemleri uluslararası boyut kazanmış menkul kıymet ihraccedilccedilıları birccedilok uumllkede
menkul kıymet alım satımı yapmaktadır Birden fazla borsaya kote olmuş
işletmelerin sayısı gitgide artmaktadır IOSCO uluslararası muhasebe standartlarının
oluşturulmasında elliye yakın uumllkenin sermaye piyasalarındaki standart oluşturucu
kurumlar aracılığıyla duumlnyada etkin bir kurum olmuştur (Uumlstuumlndağ 2000 51-52)
IOSCO uumlyeleri arasında kaliteli bilgi akışı sağlamak sermaye
piyasalarındaki duumlzenleyicidenetleyici otoritelerin ilgi alanları kapsamında
eşguumlduumlm sağlamak sermaye piyasalarının resmi yapısına ait ortak uluslararası
standartlar duumlzenlemek amacıyla oluşturulan kurumdur (İbiş ve Akarccedilay 2003 2)
IOSCO ulusal muhasebe standartları komiteleri dışında kalan standart
duumlzenleme suumlreci iccedilerisinde youmlnettiği tartışmalar neticesinde elde ettiği tesir etmesi
accedilısından ccedilok ayrı bir pozisyona sahiptir (Uysal 2006 93)
IOSCO en oumlnemli ccedilalışmalarını uumlccedil komite (Teknik Komite Yuumlruumltme
Komitesi ve Gelişmekte Olan Piyasalar Komitesi) aracılığıyla yuumlruumltmektedir
Gelişmekte Olan Piyasalar Komitesirsquonin amacı gelişen piyasaların etkinliğini
artırmak iccedilin ilkeler oluşturmak ve bilgi akışını sağlamaktır IOSCOrsquonun ana
duumlzenleyici komitesi olan Yuumlruumltme Komitesine bağlı iki profesyonel kuruldan
45
oluşur Duumlnyarsquonın en hacimli ve gelişmiş uluslararası niteliğe sahip piyasalarını
duumlzenleyen 15 duumlzenleyici kurum olan Teknik Komitersquodir(Technical Committee) Bu
Kurul uluslararası menkul kıymetler ve vadeli işlemlere doumlnuumlk youmlnetmeliklere ait
oumlnemli konularda ve bu konulara ait uygulamalara doumlnuumlk verilecek tepkilerin
incelenmesini amaccedillamaktadır Bu kapsamda Kurul duumlnyadaki sermaye
piyasalarında uygulama esnasında sık karşılaşılan problemler ve gereksinimleri takip
ederek bu hususlarda raporlar hazırlamakta ve standart duumlzenleyici kurumlarca takip
edilecek prensipler geliştirmektir Yuumlruumltme Komitesirsquonin amacı Kurulun amaccedillarını
yerine getirilmesi iccedilin gerekli duumlzenlemeler yaparak başkanlar komitesinin
programına alır icra organıdır (Hatipoğlu 2009 49)
1993rsquote yerel ve kuumlresel bazda menkul kıymet alım satımında işletmelerin
mali tablolarının hazırlanmasında uyulacak kuralları goumlsteren muhasebe
standartlarının tespit edildiği bir liste uumlzerinde IOSCO ile IASB fikir birliğine
varmıştır 1993 senesindeki anlaşmadan sonra taraflar arasında gerccedilekleştirilen
goumlruumlşmeler neticesinde 1995 senesinde uluslararası menkul kıymet alım satımında
temel alınan muhasebe standartlarının belirlenmesine youmlnelik anlaştıkları goumlruumlluumlr
(Dalkılıccedil 2008 29)
IASB tarafından uluslararası menkul kıymet alım satım işlemlerinde uyulması
gereken muhasebe standartlarının tamamını IOSCO Mayıs 2000rsquode tarihinde
onaylamıştır IOSCO uumlye uumllkelerin uluslararası muhasebe standartlarını uygulaması
iccedilin 2005 yılında tavsiye kararı aldı UFRS kıyaslanabilir ulusal ve uluslararası
finansal raporlamanın yapılabilmesi iccedilin asıl dayanak olmuştur IFRSrsquoyi gittikccedile
oumlnemli kılan ve uluslararası muhasebe seti olarak uygulanmasının en oumlnemli
nedenlerinden biri de IOSCO uluslararası boyutlarda kote edilen halka accedilık
ccedilokuluslu şirketlerin IFRSrsquoyi kullanmalarına youmlnelik verdiği tavsiyelerdir (Ccedilelik
2013 31)
234 Avrupa Birliği
Avrupa Birliği tarafından uumlyeliğe sahip uumllkelerde muhasebe ve denetimle
ilgili konularda ortak uygulamalar iccedilin ldquoDirektiflerYoumlnergelerrdquo başlığı altında
değişiklikler hazırlanmıştır Bu değişikliklerin uygulamaya konulmasını uumlye
46
uumllkelerin kendilerine verilen belirli bir zaman sonunda gerccedilekleştirmesi
gerekmektedir
AB Komisyonursquonun 1995rsquote yayımlamış olduğu bir belge ile ABrsquonin
direktiflerinin yetersiz olduğu fikri resmi olarak onaylanmıştır Bu raporda doumlrt ve
yedinci youmlnergelerin uumlye uumllkelerdeki değişik muhasebe geleneklerinin korunmasına
izin verdiği fakat aynı zamanda karşılaştırılabilir finansal raporlar hazırlanması
konusunda oumlnemli katkılarının olduğu belirtilmiştir Ancak aynı raporda AB
şirketleri iccedilin en acil konunun bu şirketlerin youmlnergelere dayanan ulusal yasalarına
goumlre hazırlanmış oldukları finansal raporların uluslararası sermaye piyasalarında
kabul goumlrmemesi olduğu belirtilmektedir Diğer oumlnemli problem ise youmlnergelerin pek
ccedilok seccedileneği barındırmakta olması ve yuumlruumlrluumlğe girdikleri tarihten sonra ortaya ccedilıkan
veya oumlnemi artan bir dizi konusunu iccedilermemesi oumlnemli bir sorundur (Sakin 2003
16)
Bu nedenle AB 1995rsquote muhasebe duumlzenlemeleri konusunda bir tebliğ
yayımlayarak beş ccediloumlzuumlm sunmuştur Bunlar
1Ccedilok uluslu Avrupa firmalarını Muhasebe Direktiflerine dacirchil etmemek ve
bu firmaları muhasebe standartları konusunda zorunlu tutmamak
2 Varolan Muhasebe Direktiflerini revize etmek
3 Avrupa Muhasebe Standartları Kurulursquonu kurmak
4 Muhasebe Standartlarını tanıma konusunda Amerika ile ahit imzalamak
5 Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulursquona uumlye olmak (Dalkılıccedil 2008
31)
Avrupa Komisyonu 2000 yılında halka arz edilen işletmeleri 2005rsquote ise
uluslararası piyasada işlem goumlren ve borsaya kote olmuş şirketleri ki buna bankalar
ve sigorta firmaları dahil konsolide finansal tablolarını UFRSrsquona uygun
duumlzenlenmesini zorunlu kılmıştır Avrupa Parlamentosu bu uygulamayı Mart
2002rsquode onamıştır ve Eyluumll 2002 yılında uygulamayı yayımlamıştır ABrsquone bağlı
7000 yakın işletme ve bu işletmelerin ortakları ve iştirakleri ile Uluslararası Finansal
Raporlama standartlarını uygulamaya başlamıştır Uumlye uumllkeler bu sorumluluğu
47
uygulama konusunda buumltuumln işletmelerini dahil etme konusunda mecburi
tutulmamıştır (İbiş ve Oumlzkan 2006 31)
Avrupa Birliğirsquonin Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarını uygun
muhasebe kayıtları ve finansal tablo duumlzenlemesinin gayesinden biri de accedilıklığı ve
kıyaslanabilirliği artırarak sermaye piyasasının gelişimine kolaylık sağlamaktır
(Karkacıer 2009 14)
Aralık 2008rsquode Avrupa Komisyonursquonun (European Commission) aldığı
karara goumlre sadece ABD Japonya Hindistan Ccedilin Kanada Guumlney Kore uumllkelerinin
ulusal muhasebe standartlarının Avrupa Birliğirsquonin kabul etmiş olduğu
UMSUFRSrsquolere (IASIFRS) denk olduğu (equivalence) kararı alınmıştır Avrupa
Birliği iccedilerisinde duumlzenlenmiş piyasalarda menkul kıymet ihraccedil etmek isteyen uumllkeler
2009 yılından itibaren ya Avrupa Birliğinin kabul etmiş olduğu UMSUFRSrsquolere
yada IASB tarafından yayınlanmış UMSUFRSrsquoleri (IASIFRS) kullanmak
zorundadırlar (Hatipoğlu 2009 47)
235 Amerikan Finansal Muhasebe Standartları Kurulu
ABDrsquode Menkul Kıymetler Borsası Komisyonu muhasebe standartlarını
belirlemede yetkili organ iken bu yetki yerini muhasebe teşkilatlarına bırakmıştır
Muhasebe standartları oluşturul iken birccedilok kurum ve kuruluş destek vermiştir
ABDrsquode bu alanda en ccedilok desteği Amerikan Sertifikalı Kamu Muhasebecileri Birliği
vermiştir (Ccediliftccedili 1997 170)
AICPA kapasitesinde 1939rsquoda Muhasebe Proseduumlrleri Komitesinin
oluşturulmasıyla başlayan standart yayımlama faaliyetleri 1973 yılında kimseye
bağımlı olmadan goumlrevlendirilen Finansal Muhasebe Standartları Kurulu (FASB-
Financial Accounting Standards Board) tarafından devam ettirilmiştir (Oumlztuumlrk 2006
71)
236 Basel Kurulu
Basel Komitesi bankacılık işlemlerini duumlzenleyici otoriteler tarafından
oluşturulmuştur UFRSrsquoye youmlnelik yaptığı ccedilalışmalar neticesinde UFRSrsquona ve
uluslararası muhasebe uygulamalarına uyum ccedilalışmalarını Nisan 2000rsquode
desteklediğini duyurmuştur Bankacılık sektoumlruumlnde Basel-II ilkeleri 2008 tarihinde
48
yuumlruumlrluumlğe konuldu Şirketlerin bankalarla işlem yapabilmeleri iccedilin UFRSrsquoyi
uygulamaları gerekir (İbiş ve Oumlzkan 2006 31)
İsviccedilrersquonin Basel şehrinde Uluslararası Oumldemeler Bankası iccedilerisinde Basel
Bankacılık Denetim Kurulu faaliyet goumlstermektedir Gelişmiş uumllkelerdeki merkez
bankaları ve bankacılık denetim kurumlarından youmlneticilerin iştirakiyle oluşmuştur
Danışman olarak bankacılık alanında uluslararası muhasebe standartlarını
yayımlayan oumlrguumlttuumlr Basel Kurulu aracılığıyla yayımlanan Basel-2 ilkeleri UFRS ye
kaynak oluşturmaktadır (Dalkılıccedil 2008 30)
237 Birleşmiş Milletler (BM)
Birleşmiş Milletler (BM) 1970rsquoli yıllardan itibaren uluslararası muhasebe
standartlarıyla ilgilenmiştir BMrsquonin muhasebe standartlarına ve finansal
raporlamaya ilişkin yuumlruumlttuumlğuuml buumltuumln ccedilalışmalar ccedilokuluslu şirketlerin faaliyetlerine
youmlnelik yapıldığı goumlruumlluumlr (Usta 2007 39)
BM bu konudaki ccedilalışmalarına ek olarak 1976rsquoda bir grup uzman
goumlrevlendirerek başlamıştır Ccedilok uluslu işletmelerin finansal tablolarında
accedilıklanması gerekli bilgilere ilişkin accedilıklamalar bu grubun ccedilalışmaları neticesinde
yapılmıştır BM 1977 yılında ccedilok uluslu şirketlerin kapsamlı finansal raporlar
duumlzenlemesi iccedilin standartlar yayımlamıştır Buna goumlre ccedilok uluslu şirketlerin mali ve
mali olmayan hususlarda detaylı raporlar hazırlaması istenmiştir Fakat bu kurallar
sadece uumllkelerin ccedilok uluslu işletmelerinden isteyecekleri raporlama konularına bir
oumlnderlik etmenin oumltesine geccedilememiştir (Bitlisli 2010 49-50)
BM buumlnyesinde muhasebe standartları kurallar seti ile ilgili olarak bir
komisyon kurulmuştur 1982 yılında İktisadi ve Sosyal Kurulu aracılığıyla
uluslararası şirketlere ait boumlluumlmde ccedilalışma yapan ldquoUluslararası Muhasebe ve
Raporlama Standartları Uzmanları Ccedilalışma Gruburdquo (ISAR) kurulmuştur (Usta 2007
39)
ISARrsquoın yaptığı ccedilalışmalar senede bir defa yayımlanmakta uluslararası
boyutta muhasebe alanındaki gelişmeler hakkında ve oumlne ccedilıkan muhasebe
hususlarında gelişen uumllkeler ve eski doğu bloğu uumllkelerine yararlı bir kaynak
sağlamaktadır Birleşmiş Milletlerrsquo in muhasebe konularındaki ccedilalışmalarına
49
ldquogelişmemiş ve gelişmekte olan uumllkelere katkıda bulunmardquo goumlruumlşuuml yoğunluk
kazanmıştır (Uumlstuumlndağ 2000 49-50)
ISARrsquo ın muhasebe standartlarının uyumlaştırılmasına katkıları
bull ISAR muhasebe standartlaştırma setine boumllgesel ve uumllkesel duumlzeyde
katkıda bulunmak
bull Birden fazla uluslu şirketlerin faaliyetlerinin accedilıklanmasında mali
tabloların doğru ve kıyaslanabilir olmasını sağlamak
bull Ccedilok uluslu şirketlerin gelişmekte olan uumllkelere yatırım yapmalarını olanak
vermek amacıyla kıyaslanabilir doğru muhasebe ve finansal raporlama sağlamak
bull Muhasebe standartları hususunda uyumlaştırmaya yardımcı olmak iccedilin
Uluslararası finansal raporlama ve muhasebe ile ilgilenen denetim elemanı ve
muhasebe teşkilatları ile muumlzakere etmek (Ccedilelik 2013 38-39)
238 Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml (OECD)
BMrsquoden farklı olarak Ekonomik İş birliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml (OECD)rsquonuumln
muhasebe standartlarına bakış accedilısı gelişmemiş veya gelişmekte olan uumllkeler
accedilısından değil ekonomik olarak gelişmiş uumllkeler accedilısına youmlneliktir OECD UMS
alanındaki ccedilalışması standart oluşturmaktan ziyade raporlama yapmaya youmlneliktir
(Uumlstuumlndağ 2000 50)
OECD 1976rsquoda mali verilerin accedilıklanması hakkında yol goumlsterici nitelikte bir
bildirge yayımlamıştır Muhasebe Standartları ile ilgili ccedilalışmalar yapabilmek iccedilin
1979 lsquoda OECD ve ccedilokuluslu işletmeler kendi aralarında bir ccedilalışma grubu
oluşturdular Bu grup muhasebe standartlarında uyumlaştırma sağlayarak
kıyaslanabilirliği artırmak ve gerccedilek sorunlar bulmak iccedilin faaliyetlerini
yuumlruumltmuumlşlerdir Bundan dolayı bu grup muhasebe standartlarını duumlzenleme kuruluşu
olarak benimsenmemektedir OECD sadece muhasebe standartlarının
uyumlaştırılmasına doumlnuumlk ccedilalışmaları destekleyen bir kuruluştur (Karkacıer 2009
10)
239 Duumlnya Bankası ve Uluslararası Para Fonu
Muhasebe alanında uluslararası standartlaşmayı oumlnemli bulan ve geliştirilen
standartların hayata geccedilirilmesini vurgulayan iki kurum vardır Bu kurumlar
50
ekonomik anlamda buhranda olan uumllkelere geri almak şartıyla nakit veren
kurumlardır Oumlrneğin Uluslararası Para Fonu (IMF) borccedil verdiği uumllkelere UFRSrsquoyi
tavsiye etmekte ve bazı alanlarda standartların belirlenmesi davetinde bulunmaktadır
Buna ek olarak Duumlnya Bankası (WB) ve IMF IFACrsquoın ccedilalışmalarına da destek
vererek UFRSrsquoyeesas alan muhasebe standartlarının hızla ccediloğalmasına oumlncuumlluumlk
etmektedir (Alpay 2014 22-23)
24 Uluslararası Muhasebe Standartlarına Youmlnelik Bazı Uumllkelerde
Yapılan Ccedilalışmalar
241 ABDrsquode Yapılan Ccedilalışmalar
ABDrsquode muhasebe standartlarının duumlzenlenmesinde kamu ve oumlzel sektoumlr
kuruluşları karışımına dayalı olarak oluşturulmaktadır (Bostancı 2002 3)
Amerika Birleşik Devletlerirsquonde 1887 yılında kurulan ve bir oumlzel sektoumlr
kuruluşu olan Amerikan Yeminli Serbest Muhasebeciler Enstituumlsuuml (AICPA) 1929
Finansal Kriz rsquoinden sonra krize tepki olarak ccedilıkarılan ve yatırımcıları korumaya
youmlnelik olarak oluşturulan 1933 Menkul Kıymetler Yasası ve 1934 Menkul
Kıymetler Borsası Yasasırsquodır Sermaye Piyasası Komisyonu (SEC) 1933ve 1934
yıllarında yuumlruumlrluumlğe giren kanunlarla finansal raporlamaya ait duumlzenlemeleri tespit
etme goumlrevi verildi SEC kurulduğundan buyana Accounting Series Releases ve
Staff Accounting Bulletins adıyla muhasebe alanları hakkında belgeler
yayımlamıştır Muhasebe standartları tespit etmedeki goumlrevi denetim ve goumlzetim
fonksiyonuyla sınırlandırmıştır SEC oumlzel sektoumlr duumlzenleyici kuruluşlara muhasebe
ve bağımsız denetim iccedilin oluşturulacak kuralların tespitinde daha yetkili olmasına
imkan vermektedir (Bitlisli 2010 33)
ABDrsquode duumlzenleyici kuruluşlar accedilısından bakıldığında muhasebe
standartlarına ait gelişmeler ve duumlzenlemelerde etkili olan uumlccedil doumlnem vardır Birinci
doumlnem AICPArsquonin yoğun goumlrev yaptığı 1939-1959 Muhasebe Proseduumlrleri Komitesi
(CAP) İkinci doumlnem1959-1973 Muhasebe Prensipleri Kurulu (APB) ve uumlccediluumlncuuml
doumlnem 1973rsquote kurulan ABDrsquode muhasebe standartlarını oluşturma goumlrevini ifa eden
FASB doumlnemidir FASB ccedilalışmaları muhasebe firmaları ve diğer organizasyonların
goumlnuumllluuml şahıslarının yardımıyla finansa edilmektedir FASB muhasebe standartlarını
51
bu standartların iyileştirilmesinde uygulanan kavramları ve duumlzenlenen standartlara
anlaşılabilirlik kazandırmak iccedilin youmlnergeler yayımlamaktadır FASBrsquoın oluşturduğu
muhasebe standartlarına SECrsquoin resmi desteği bulanmaktadır Ancak FASB
muhasebe standartlarını oluştururken konu ile alakalı tuumlm kurumların suumlrece dahil
olmasını bu standartların hakkında ilgili kurumlara bilgi verilmesine doumlnuumlk metot
izler FASB halka accedilık toplantılar yapar FASB standart oluşturulurken yoğun
ccedilalışamamaktadır (Akguumln 2007 92)
FASB standartları duumlzenlerken iki ana esasa dayanır Bunlar hem kamu
muhasebesi mesleğinin hem de oumlzel sektoumlr muhasebesi mesleğinin gereksinimini ve
fikirlerini yanıtlaması ldquodueprocess doğrudan katılımcı suumlreccedilrdquo sistemi ile buumltuumln ilgili
kurumlara ve şahıslara fikirlerini aktarmaları iccedilin fırsat vermesi boumlylece hitap ettiği
tuumlm kurumlarla fikir birliği iccedilinde ccedilalışmaktadır (Başpınar2005 43)
IASB ‐ FASB aralarında Uluslararası Finansal Raporlama Standartları ile US
GAAP arasında var olan farkları ortadan kaldırmak iccedilin 2002rsquode Norwalk
Anlaşması Yakınsama Projesi (Convergence Project) başlatmışlardır Norwalk
Anlaşması 2006 tarihinde revize edilmiş uluslararası sermaye piyasalarında
kullanılacak kalitesi yuumlksek ve geniş kullanım yelpazesine sahip muhasebe
standartları geliştirmeyi amaccedil edinmiştir 2006rsquoda IASB ile FASB uumlyeleri geleceğe
doumlnuumlk UFRS hakkında birlikte ccedilalışmayı kararlaştırmışlardır 2007 yılında Kamu
Muhasebe Standartları Kurulu (GASB) ve FASBrsquoın ccedilalışmalarını kontrol etmekle
yetkili Amerikan Finansal Muhasebe Vakfı (FAF)rsquodır (Elitaş vd 2011 3-4)
242 İngilterersquode Yapılan Ccedilalışmalar
İngilterede 1844 yılında muhasebe uygulamalarına youmlnelik ilk duumlzenleme
Birleşik Krallık Şirketler Kanunursquola yapılmıştır 1900rsquode ccedilıkarılan yasa ile denetim
konusu oluşturulmuştur 1947rsquode ise Şirketler Kanunu yeniden goumlzden geccedilirilerek
muhasebe uygulamalarına youmlnlendirmeye suumlrduumlrmuumlştuumlr 1970 yılına kadar İngiltere
ve Galler Yeminli Muhasebeciler Enstituumlsuuml (ICAEW) etkiliydi Bu enstituuml muhasebe
uygulamalarında yetkili meslek mensuplarından oluşmakta idi Sonraki suumlreccedilte
muhasebe uygulamalarındaki ccedileşitliliği ortadan kaldırmak iccedilin Muhasebe
Standartları Belirleme Komitesi (ASSC) kuruldu Bu kuruluş 1976 yılında 6
muhasebe oumlrguumltuumlnden oluşan Muhasebe Kuruluşları Danışma Komitesinin (CCAB)
52
desteğini alarak Muhasebe Standartları Komitesi(ASC) ismini aldı ASCrsquonin
yaptırıma etkisi olmaması CCABrsquodeki uumlyelerinin tasdik etmesi gerekmesi
ccedilalışmalarının ilerlememesi ve sonunda 1989 yılında şirketler kanununun
ccedilıkarılmasıyla Finansal Raporlama Konseyi (FRC Financial Reproting Council)
standart oluşturma suumlrecinde goumlrevli kuruluş olarak kurulmuş oldu (Yalccedilın 2014 50)
FRC standart duumlzenleme esnasında goumlzetim yapmaktan ve etkin işleyişinden
sorumludur (Başpınar 2005 44)
Sanayi ticaret muhasebe mesleği gibi farklı zuumlmrenin temsilcilerinden
meydana gelen FRC buumltuumln alakalı kurum ve zuumlmrelerin katılımını sağlanmayı
amaccedillamaktadır FRC toplantıları halka kapalıdır (Bostancı 2002 4)
Daha sonra ise Muhasebe Standartları Kurulu (ASB Accounting Standards
Board) kurularak standartların geliştirilmesi ve yayımlanması sağlanmıştır FRCrsquoe
ASBrsquoın uumlyelerini atamaktadır ve atanan uumlyeler muhasebe alanında yeterli teknik
bilgiye sahip olmalıdır Birde ASB ve FRCrsquoye bağlı olarak Finansal raporlama
Goumlzetim Heyeti (FRRP) kurulmuştur (Uumlstuumlndağ 2000 42)
243 Almanyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Almanyarsquoda muhasebe faaliyetleri tekduumlzen muhasebe sistemi ile devam
ettirilmiştir Guumln esaslı olarak da Almanyarsquonın koumlkluuml muhasebe geccedilmişi var
olduğundan bu sistem hayata geccedilirilmiştir Almanyarsquonın bu uygulamaya sahip
olmasıyla muhasebe standartlarının oluşturulmasında ve duumlzenlenmesinde etkili bir
kurul kurulmamış yalnızca Alman Muhasebeciler Enstituumlsuuml bu konular hakkında
duumlşuumlncelerini dile getirmiş ve accedilıklamalar yapmıştır Ancak 1998 yılında muhasebe
standartlarını meydana getirmek ile yetkili Almanya Muhasebe Standartları Komitesi
(GASC) kurulmuştur GASC İngiliz-Amerikan oumlrneğinde olduğu gibi bağımsız bir
kuruluş olarak kurulmuştur (Yalccedilın 2014 50-51)
GASCrsquonin amaccedilları konsolide finansal tablolara ilgili standartlar
duumlzenlemek Almanyarsquoyı uluslararası standartlaşma kurularında temsil etmek ilgili
Bakanlığa muhasebe uygulamalarında danışmanlık sağlamaktır GASCrsquonin
kurulmasının ardından muhasebe standartlarını belirlemekle yetkili kılınan
53
Bakanlıkla aralarında bir anlaşma imzalanmıştır Dolayısıyla Almanyarsquoda muhasebe
standardını oluşturan kurum olarak bilinmektedir (Uumlstuumlndağ 2000 43)
GASC standart yaratma esnasında halka accedilık toplantılar yapılması taslak
halinde standartları yayımlayarak ilgililerden fikir alması dolayısıyla standartlarla
ilgili ccedilevrelerin fikirlerini suumlrece dahil etmesiyle danışma kurumlarının kurulmasını
tavsiye etmektedir Almanyada muhasebe standartları yapılacak duumlzenlemelerin
diğer uumllkelerde yaşanan gelişmelere deneyimlere bakılarak yasama yoluyla
yapılmasından ziyade duumlzenleyici kuruluşlar tarafından yapılmıştır GASCrsquonin
faaliyetleri sadece konsolide mali tabloların hazırlanması ile sınırlandırılmıştır
Almanyarsquoda ulusal muhasebe duumlzenlemelerinde geleneksel bir yapı soumlz konusudur
Ancak uluslararası muhasebe standartları bağımsız bir duumlzenleyici kuruluş tarafından
oluşturulmaktadır Bu durum duumlnya genelinde muhasebe standartlarının
oluşturulmasında hakim olan uygulamanın oumlnemini ortaya koymuştur (Başpınar
2005 46)
244 Fransarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Fransarsquodaki muhasebe standartları ile ilgili ccedilalışmalar iki safhada ele
alınabilir Birincisi Genel Hesap Planı kapsamında yuumlruumltuumllen faaliyetler ikincisi
Muhasebe Uzmanları ve Yeminli Muhasipler Birliği (OECCA)rsquonce yuumlruumltuumllen
faaliyetlerdir Fransarsquoda Genel Hesap Planı muhasebe uygulamalarında birccedilok kanun
ve kararname olmasına rağmen baskın bir guumlccediltuumlr Fransa tek duumlzen muhasebe
sisteminin duumlnyada oumlncuumlsuumlduumlr İlk Genel Hesap Planını Fransa1947 tarihinde
uygulamaya geccedilirmiştir Ulusal Muhasebe Konseyi (CNC) Genel Hesap Planının
uygulanmasını sağlamakla sorumludur Aynı zamanda OECCArsquoda 1966 yılından
itibaren yuumlksek ruumltbeli kamu yetkililerinden muhasebe sanayi ticaret ve işccedili sandık
teşkilat ve sendikalarının oumlnde gelen uumlyeleri vardır Genel hesap planının
uygulanması iyileştirilmesi ve benimsenen muhasebe ilkeleri hususunda fikir ve
tavsiyelerini standart olarak yayımlamaktadır Bu faaliyetlere Borsa İşletmeleri
Komisyonu ve Muhasebe Denetccedilileri Birliği gibi kuruluşlar da katkı sunmaktadır
AICPA ile OECCArsquonın ccedilalışma şekilleri ve gayeleri aynı olsa da AICPA
OECCArsquodan daha huumlr ve daha etkindir (Şensoy 2008 35-36)
54
245 Kanadarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Kanadarsquoda muhasebe ve denetim standartlarının gelişiminde lider olan
Terminoloji Komitesi Kanada Yeminli Muhasebeciler Enstituumlsuuml buumlnyesinde
kurulmuştur ve komitenin iccedilindeki ccedileşitli kurullar aracılığıyla standartlar
oluşturmaktadır Standart tespitinde yetkili kuruluşlar
bull Kanada Muhasebe Standartları Kurulu (ACSB)rsquonun amacı işletmelerce
hazırlanan finansal bilgilerin kalitesini arttırmak ve muhasebe standartları
ile uluslararası duumlzenlemeler arasında uyumu sağlamaktır
bull Denetim Standartları Kurulu denetimin kalitesini arttırmak amacıyla
Uluslararası Denetim Uygulamaları Komitesi ndashIPAC gibi kuruluşlarla
denetim alanında uluslararası uyumun sağlanması goumlrevini uumlstlenmiştir
bull Kontrol Kriterleri Kurulu işletmelerin kaynakları organizasyon kuumlltuumlrleri
yapıları iş suumlreccedilleri risk youmlnetim uygulamalarına ilişkin kontrol
mekanizmalarını belirler
bull Kamu Sektoumlruuml Muhasebe Kurulu huumlkuumlmetlerin karar verme suumlreccedillerine ve
sorumluluklarına ait muhasebe standartları geliştirmekle goumlrevlidir
bull Araştırma Departmanı mali ve mali olmayan bilgilerin kullanıcıları ve
hazırlayanlar iccedilin oumlnemli olan konulara dair araştırmalar yapmak
tartışmalar accedilmak ve danışmanlık yapmak amacıyla oluşturulmuştur
bull Muhasebe Standartları Goumlzetim Konseyi Muhasebe Standartları
Kurulunun faaliyetlerini denetlemek ve soumlz konusu faaliyetlere ilişkin
kaynak sağlayarak
bull Kamu yararına hizmet etmesi amacıyla faaliyete geccedilmiştir (Uumllkuuml 2008 16-
17)
246 Japonyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Japonyarsquoda muhasebe mesleği ve uygulamaları Kamu Uzman Muhasebecileri
(CPA) yasası adı altında ilk kez 1948 yılında ccedilıkartılmıştır Bu yasa muhasebe
mesleği alanında anahtar niteliğindeki konuları iccedilermektedir Bu yasa ile CPA ve alt
duumlzey CPArsquoların mesleki yeterlilik sınavları mesleki uumlyelik kaydı goumlrev ve
sorumlulukları ve denetim kurumlarına ilişkin niteliklerin oluşturulması
55
amaccedillanmıştır CPArsquolar başlangıccedilta topluma karşı ccedilok oumlnemli bir sosyal sorumluluk
iccedilinde olduklarını fark etmişlerdir Bu nedenle bağımsız olarak standartları yuumlksek
etik kuralları kapsamında mesleki goumlrev anlayışı iccedilinde guumlvenilir ve yuumlksek teknik
yetenekte olanlara accedilık tutulan bir sorumluluğu uumlstuumln goumlrmuumlşlerdir Bu konudaki
diğer bir yapılanma ise Japonyarsquoda Genel Kabul Goumlrmuumlş Muhasebe İlkeleri
GAAPrsquolar ccedilok youmlnluuml ve kurumsal niteliği oldukccedila yuumlksek olan aşağıda sırasıyla
belirtilen muhasebe oumlrguumltlerince ccedilıkarılmıştır (Akguumln 2007 96)
247 Ccedilinrsquode Yapılan Ccedilalışmalar
Ccedilinrsquode 1990 yılından itibaren Shanghai ve Shenzen borsalarının kurulmasını
takip muhasebe sistemi koumlkten değişmiştir Ccedilin huumlkuumlmeti her iki borsanın
buumlyuumlmesine karşı 1992rsquode Halka Arz Yapmış Şirketler iccedilin Muhasebe
Duumlzenlemesini yayımlamıştır Ccedilin huumlkuumlmeti geleneksel Sovyet muhasebe
modelinden bu duumlzenlemeden sonra ayrılmıştır Uluslararası muhasebe standartlarını
kapsayan pek ccedilok muhasebe uygulamalarını benimseniş ve kendi sistemine dahil
etmiştir Ccedilin huumlkuumlmeti sınır oumltesi yatırımlara kolaylık sağlamak iccedilin B tipi fon hisse
senedi ihraccedil eden işletmelerin gelirlerini UMSrsquoye goumlre baştan goumlzden geccedilirerek
duumlzenlemesini zorunlu kılmıştır Ccedilin ccedileşitli duumlzenlemeler yapmasına rağmen her iki
uygulama arasındaki farklılıkları giderememiştir Ccedilin ulusal muhasebe standartları ile
uluslararası muhasebe standartları arasındaki farklılığı gidermek iccedilin 1998rsquode
yeniden halka arz yapmış şirketler iccedilin muhasebe duumlzenlemesi yayımlamıştır Finans
Bakanlığırsquonca IFRS oumlrnek alınmış ve 16 adet yeni Ccedilin Muhasebe Standartları
(Chinese Accounting Standarts) yayımlanmıştır Borsaya kote edilen işletmeler 1
Ocak 2007 yılından itibaren geccedilerli kılınmıştır (Ccedilankaya 2007 135)
248 Rusyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Rusya 1998rsquode Uluslararası Muhasebe Raporlama Standartları ile ulusal
muhasebe standartları arasındaki farklılıkları gidermek iccedilin ccedilalışma duumlzenlemiştir
Rusya Federasyonu Maliye Bakanlığı 1998rsquoden bu yana 20 yeni standart
yayımlayarak uyumlaştırma faaliyetlerinde oumlnemli ccedilalışmalara başlamıştır
Huumlkuumlmetin goumlsterdiği yol IFRS ile Rusya Muhasebe Standartlarının uyumlaştırılması
gerekliliğidir AB IFRS uygulamalarının Rusyarsquoda yaygınlaşması iccedilin bir oumlneride
bulunmuştur Tuumlm ticari bankalar finansal tablolarını hem uluslararası muhasebe
56
standartlarına hem de ulusal muhasebe standartlarına uygun duumlzenlemekle
zorunludur (Ccedilankaya 2007 135)
249 Diğer Uumllkelerdeki Ccedilalışmalar
Muhasebe standartlarının yaratılması amacıyla gelişmiş uumllkelerde de
ccedilalışmalar yapılmaktadır Belccedilika İspanya İsveccedil İtalya Hollanda ve Avustralya bu
uumllkelere oumlrnektir
Belccedilika 1975 yılındaki kanunla muhasebe uygulamalarının şekil ve
kapsamını ilkelere bağlamış mali tablo ve raporları bu ilkeler ccedilizgisinde
oluşturmuştur Bu yasayla asgari oumllccediluumlde standartlaştırılmış hesap planını işaret
etmekte bilanccedilo kacircr-zarar hesabı ve ilavelerinin kapsam ve dizinini accedilıklamaktadır
Muhasebe Standartları Komitesi Krallık talimatıyla kuruldu Bu kurulun amacı
muhasebe uygulamaları ve ilkeleri geliştirmekle sorumludur Ticaret Kanunursquonun
hazırlanmasını mecburi kıldığı mali tablo ve raporlar rutin bir şekilde vergi
dairelerine verilmekte ayrıca anonim şirketler yasanın mecburi kıldığı mali tablo ve
raporları resmi gazetede yayımlamaktadır (Tokay 1987 70)
Norveccedil Şirketler Kanunu şirketlerin mali tablolarını tam ve guumlvenilir bir
şekilde duumlzenlenmesini mecburi kılmıştır Yasaya goumlre kacircr-zarar tablosunun gelir ve
gider hesaplarının bilanccedilonun aktif ve pasif hesaplarının detaylı accedilıklanması gerekir
Oumlnceki suumlre ile mukayeseli tutarlar yalnız hisse senetleri menkul değerler borsasına
ayrılmış şirketlerin mali tablolarında bulunmaktadır Yerel uzman muhasebe
kurulları ise iccedilinde bulundukları devlet komitelerinde muhasebe ve raporlama
standartlarını geliştirmeye doumlnuumlk ccedilalışmalar yapmışlardır Bu komisyonların
yayımlanan bildirileri emir niteliğindedir (Tokay 1987 70-71)
İspanyarsquoda ticari faaliyetler 1985rsquote ccedilıkarılan Ticaret Kanunu ile
yuumlruumltuumllmekte idi Ancak bu yasa bazı yasa ve youmlnetmeliklerle değişmiştir Anonim
ve limitet şirketler 1951 ve 1953 senelerinde yuumlruumlrluumlğe giren yasalara goumlre
yuumlruumltuumllmeye başlanmıştı 1973rsquote yayımlanan genel muhasebe planıyla muhasebe
uygulamalarının accedilıklanmasını ve sunulmasını zorunlu kılmıştır (Tokay 1987 71)
İsveccedilrsquote 1929 yılında yuumlruumlrluumlğe giren Defter Tutma Kanunu ve 1944 yılında
yuumlruumlrluumlğe giren Şirketler Kanunları ile tuumlm şirketlere muhasebe kayıtlarını tutma
57
mecburiyeti getirilmiştir Bu kanunlar muhasebe ilkeleriyle ilgili politikaları iccediline
alır İsveccedil Yetkili Kamu Muhasebecileri Enstituumlsuuml muhasebe ve denetleme ile ilgili
pek ccedilok tebliğ sunmuştur Bu tebliğlerin uygulanması zorunlu değildir 1977
senesinde ccedilıkarılan Şirketler Kanunursquona goumlre şirketler daha ccedilok accedilıklayıcı oumlzellikte
mali tablolar hazırlamak mecburiyetinde idiler (Tokay 1987 71-72)
İtalyarsquoda vergi kaynaklı muhasebe uygulanmaktaydı Bu sebeple de ilgililere
fazla faydası yoktu İşletmelerin hazırladıkları mali tabloların mali belge olarak
goumlruumllmesi vergi kanunlarındaki pek ccedilok muhasebe prensipleri tarafından da
desteklenmiştir İtalyarsquodaki aktif hesapların var olandan duumlşuumlk goumlsterilmesi satışların
muhasebe uygulamalarında goumlsterilmemesi gibi durumlar mevcuttur Olayların yasal
defterlerin haricinde takip edildiği de soumlylenir İtalyarsquoda Sermaye Piyasası Kurulu
(CONSOB) 1975rsquote kurulmuştur CONSOBrsquoun goumlrevi muhasebe uygulamalarının
duumlzenlemektir CONSOB IASCrsquonin yayımladığı Uluslararası Muhasebe Standartları
tamamını uyumlu hale getirerek İtalyarsquoda bu muhasebe standartlarının kabul
edileceğini onaylamıştır Boumlylelikle muhasebe standardı oluşturma problemine
ccediloumlzuumlm bulmuştur (Tokay 1987 73)
Hollandarsquoda uygulanan muhasebe prensipleri oumlzel veya kamu kuruluşları
tarafından oluşturulmamaktadır Yalnızca Hollanda Hesaplar Yasası genel
terimlerle bilanccedilo ve gelir tablosunda olması gereken verileri sınıflandırma ve
sunma biccedilimini goumlstermektedir Hollandarsquodaki vergi kanunlarının muhasebe
uygulamalarındaki etkisi pek azdır Vergi kanunları muhasebecilere kapsamlı bir
yargı erki vermiştir Nedeni ise muhasebecilerin genel kabul goumlmuumlş muhasebe
ilkelerini takip edeceğidir (Tokay 1987 73-74)
25 Tuumlrkiye MuhasebeFinansal Raporlama Standartlarının Gelişimi
251 Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarına Genel Bakış
Uumllkelerin muhasebe standartları oluştururken hukuki ve finansal sisteminden
şirketlerin ortaklık yapısından ve finansman youmlntemlerinden muhasebe mesleği
gelişim seviyesinden muhasebeden ccedilıkan sonuccedilları kullanan kişilerin eğitim ve
gelişmişlik duumlzeyleri gibi bazı farklılıklar ile karşılaşılır (Goumlkccedilen vd 2016 9)
58
Tuumlrkiye muhasebe sisteminin oluşmasına yeni bir duumlzen almasına yol
goumlsteren uumllke ccedilapında farklılıklara sebep olan Tuumlrk Ticaret Kanunu Vergi
Kanunları Sermaye Piyasası Kanunu Bankalar Kanunu Sigorta mevzuatındaki
huumlkuumlmler bu farlılığın sebebidir (Şahin 2010 24)
Tuumlrkiyersquode faaliyet goumlsteren işletmeler ekonominin kuumlreselleşmesinden ccedilok
fazla etkilenmiştir Şirketlerin halka arzı şirket menkul kıymetlerinin duumlnya
borsalarında işlem goumlrmeye başlaması ve uluslararası ticaretin oumlnemli oumllccediluumlde
artması uumllkemizde uygulanan muhasebe ilke ve politikalarını uluslararası muhasebe
standartlarına uygun hale getirmemizi mecburi kılmıştır (Koumlroğlu ve Doğan 2012 3)
TTK ve VUKrsquodaki maddeler uumllkemizde muhasebe faaliyetlerinin
şekillenmesinde rol oynamıştır Bahsi geccedilen maddelerin bir gereksinimi
karşılamadığı zamanlarda kuruluşlar kendi faaliyetlerine giren şirketler iccedilin
muhasebe uygulamalarını youmln goumlsterici yapmışlardır (Soumlnmez 2003 24)
Farklı kurum ve kuruluşların kendi oumlzluumlklerinde tek duumlzeni sağlamak
amaccedilları ile başlayan muhasebe standartlarının gelişimi daha sonra Tuumlrkiyersquode
ABrsquoye uumlyelik talebinin etkisiyle IASIFRSrsquoler zorunlu hacircle getirilmiştir (Ccedilelik 2012
28)
Uumllkemizde muhasebe uygulamaları iktisadi ve siyasi youmlnden yoğun ilişkiler
iccedilinde olduğumuz uumllkeler oumlrnek alınarak aktarılan kanunlardan oluşmaktadır
1850rsquode uygulamaya konulan ldquoKanunname-i Ticaretrdquo kanunu 1807 tarihli Fransız
Ticaret Kanunun ccedilevirisi olup tacirlerin tutmakla muumlkellef olduğu defterler
hususunda getirmiştir Daha sonra 1926rsquoda yuumlruumlrluumlğe konulan 865 sayılı Ticaret
Kanunu Alman Ticaret Kanunursquondan alınmıştır (Babaoğlu 2011 17)
Uumllkemizde muhasebe standartları gelişimi devlet oumlncuumlluumlğuuml ile gerccedilekleşmiştir
(Cinit 2013 26) 1989 yılına kadar Muhasebe meslek oumlrguumltleri etkin değillerdir
Meslek teşkilatlar uumllke genelinde kullanılacak muhasebe ilkeleri
geliştirememişlerdir Nitekim Tuumlrkiyersquode Suumlmerbank tarafından 1930rsquolu yıllarda
duumlzenli belirli bir hesap planına ağırlık verilmiş ilk muhasebe uygulaması
gerccedilekleştirildi (Can ve Goumlr 2011 2)
1950rsquoden sonra Amerika ile ilişkilerimiz ilerlemiş ve sonucunda Amerikan
sistemin tesiri altında kalınmıştır1987 yılından itibaren ABrsquone tam uumlyelik iccedilin
59
başvurulması neticesinde Avrupa Birliği duumlzenlemelerinin etkisinde kalınmıştır
(Kocamaz 2012 111)
Tuumlrkiyersquode ilk oumlnemli adım Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği tarafından
Uluslararası Muhasebe Standartlarını Tuumlrkccedile rsquoye tercuumlme edip yayımlaması ile
başlamıştır Bu girişim muumleyyidesi olmadığı iccedilin ilmi bir eser olarak kalmıştır
(Bekccedili 2007 29) Birccedilok kişi Tuumlrkiye Muhasebeciler Uzmanları Derneği
aracılığıyla uluslararası muhasebe standartları hakkında fikir sahibi olmuştur
(Uumlstuumlnel 2002 3)
Maliye Bakanlığınca duumlzenlenen 1992 yılında kabul edilen 1994rsquote de
uygulamaya konulan Tekduumlzen Muhasebe Sistemi uumllkemizde accedilık şeffaf ve
kıyaslanabilir muhasebe kayıtlarının ve mali tabloların hazırlanmasının yerleşmesi
adına ulusal anlamda muhasebe sisteminin standartlaşmasına youmlnelik oumlnemli bir
gelişmedir (Cavlak 2015 86)
Tuumlrkiye Bankacılık Duumlzenleme ve Denetleme Kurulu Sermaye Piyasası
Kurulu ve Uluslar arası Menkul Kıymet Komisyonları Komitesirsquonin uumlyesi olması
aynı zamanda ABrsquoye giriş suumlrecinde bir uumllke olması sebebi ile 2005 yılından bu
yana borsada işlem goumlren şirketler ve bankalar mali tablolarını hazırlarken
uluslararası muhasebe ve finansal raporlama standartlarına uygun hazırlamaktadır
(Guumlney vd 2012 123)
TTK ve VUKrsquo da ki ilgili maddeler uumllkemizde muhasebe uygulamalarının
yuumlruumltuumllmesini sağlamıştır Fakat bu konu ile ilgili maddelerin ihtiyaccedilları
karşılamadığı durumlarda oumlzel yetkili bazı kurumların yetki alanına giren şirketler
iccedilin yol goumlsterici faaliyetlerde bulunduğu goumlruumlluumlr (Başpınar2005 46)
252 Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar
Tuumlrkiyersquode muhasebe mesleğinin gelişimine katkı sağlayan bir diğer kurum
ise 1942 yılında kurulan Eksper Muhasipler ve İşletme Organizatoumlrleri Derneğidir
1967 yılında adı değişmiş ve Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneğirdquo olmuştur Bu
dernek 1942de Profesoumlr Osman Fikret Arkun İsmail Otar ve 12 arkadaşı tarafından
60
resmi olarak kurulmuş bu alandaki ilk oumlzel teşebbuumlstuumlr 1967de derneğin
konumunda bir takım farklılıklar yapılmış ve uumlye sayısı artmıştır (Usta 2007 50)
Muhasebe standardizasyonu alanında uumllkemizde gerccedilekleştirilen ilk oumlnemli
ccedilalışma TMUDrsquoun UMSrsquoyi Tuumlrkccedilersquoye ccedilevirip yayınlaması ile başlamıştır 1977
yılında IFACrsquoa kurucu uumlye ve ISACrsquoa uumlye olarak katılmıştır Halen faaliyetlerine
devam eden dernek 20111999 tarihinde Akdeniz Uumllkeleri Muhasebeciler
Federasyonursquona (Feacutedeacuterationdes Experts Comptables Mediterraneacuteens FCM) uumlye
oldu 2004 yılında ise Uluslararası Muhasebe Eğitmenleri ve Araştırmacılar
Birliğirsquone (International Association for Accounting Educationand Research
IAAER) uumlye olmuştur (Cinit 2013 30)
253 İktisadi Devlet Teşekkuumlllerini Yeniden Duumlzenleme Komisyonu
Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar
Tuumlrkiyersquo de muhasebe sisteminin ilerlemesine katkı sağlayan tek duumlzen
muhasebe sistemi oumlncelikle KİTrsquoler iccedilin mecburi kılınsa da sonraları diğer
işletmelerce de kabul edilmiştir Tek duumlzen muhasebe sistemi İktisadi Devlet
Teşekkuumlllerini Yeniden Duumlzenleme Komisyonu tarafından 1968 yılında yayımlanan
ve 1972 yılında uygulamaya konulmuştur (Koumltuumloğlu 2008 16)
Komisyon bu amaccedilla 1968-1970 yılları arasında 6 adet rapor yayımlanmıştır
bull Muhasebe Usullerinin Islahı ve Yeknesaklaştırılması
bull Muhasebenin Temel Kavramları ve Kabul Goumlrmuumlş Muhasebe İlkeleri
bull Tekduumlzen Genel Hesap Planı Genel Accedilıklamaları ve Rapor Sistemi
bull Mali İşler-Muhasebe ve Kontrol Dairelerinin Organizasyonu
bull Accedilıklamalar ve Terimler (Guumlleryuumlz 2014 15)
254 Tuumlrkiye Bankalar Birliği Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar
Bankalar Birliği bankalar arasındaki muhasebe uygulamalarında tekduumlzeliği
sağlamak iccedilin birccedilok konuda ccedilalışmalar yapmıştır Oumlrneğin 1969rsquoda uygulamaya
konulan kanununa goumlre bankalar kredi muumlşterilerinden istediği bilanccedilo ve gelir
tablosunun tuumlrlerini tespit etmiştir Boumlylece Tuumlrkiyersquode bu mali tabloların
işlenmesine oumlncuuml olmuşlardır (Başpınar 2005 47)
61
Tuumlrkiye Bankalar Birliğirsquonce duumlzenlenen Tek Duumlzen Hesap Planına ait
accedilıklamalar
bull Uumllkemizde var olan buumltuumln bankalar iccedilin muhasebe uygulamasına mali
tablolar duumlzenlemesi youmlnelik tek duumlzen sağlamaktır
bull Tekduumlzen Hesap Planının numaralama sistemi doğrultusunda bankalar
tarafından sunulacak olan ve kuumlresel bankacılık faaliyetlerinde de anlaşılır
tek duumlzen bilanccedilo ve kacircr zarar tablosunun duumlzenlenmesini sağlamaktır
bull Banka denetiminde ve goumlzetiminde ihtiyaccedil duyulan verilerin en guumlvenilir
kaliteli biccedilimde THP tarafından karşılanmasıdır
bull İstatistik amaccedillı bankalardan talep edilen verilerin en guumlvenilir kaliteli
biccedilimde THP tarafından karşılanmasıdır
bull Bankaların kendi faaliyet alanları doğrultusunda Tekduumlzen hesap planını
kullanmasını ve ayrıntılı hesapların gereksinime goumlre uygulama alanının
genişletilmesini sağlar (Ccedilelik 2013 54)
2006rsquoda ldquoBankaların Muhasebe Uygulamalarına ve Belgelerin Saklanmasına
İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Youmlnetmelikrdquo yayımlanarak bankalar TMSKrsquonca
yayımlanan TMS-TFRSrsquoyi temel aldıklarını ilan ettiler (Guumlleryuumlz 2014 16)
255 Tuumlrk Standartları Enstituumlsuuml Muhasebe Standartları Oumlzel Daimi
Oumlrguumltuumlnuumln Yaptığı Ccedilalışmalar
1987 Yılında oluşturulan komite TMSrsquo nın oluşturmakla vazifelendirilmiş bu
kapsamda43 adet muhasebe standardı oluşturulmuştur Teknik kurul elemelerinden
geccedilerli not alıp yayınlanmaya hazır standartlar şunlardır (Goumlkdeniz 1996 13)
bull Raporlama Bilanccedilo Formu Standardı
bull Raporlama Kᾶr ve Zarar Tablosu Formu Standardı
bull Muhasebenin Temel İlkeleri Standardı
bull Denetim Genel İlkeleri Denetccediliye İlişkin Accedilıklama Standardı
Uluslararası muhasebe standartları Tuumlrk Standartları Enstituumlsuuml (TSE)rsquoye bağlı
olarak 1987rsquode kurulan TSE Muhasebe Standartları Oumlzel Daim Oumlrguumltuuml TMSrsquoyi
oluşturma goumlrevini uumlstlenmiştir Oumlrguumlt TUumlRMOBrsquotan sonra faaliyetlerine ara
62
vermiştir TMSKrsquonın kurulmasını kabul etmiş bu anlamda da muhasebe
standartlarının oumlzerk tek bir kuruldan oluşturulmasını sağlamaya youmlnelik ccedilalışmalara
destek vermiştir TUumlRMOBrsquoun kurulmasıyla bu oumlrguumlt faaliyetlerini bir suumlre
durdurmuş ve muhasebe standartlarının tek bir kurum tarafından gerccedilekleştirilmesi
uumlzerine TMSKrsquonın kurulmasını prensip olarak onaylamıştır (Cinit 2013 28)
Oumlrguumlt tarafından duumlzenlenen muhasebe standartları Tuumlrk muhasebe
sisteminin iyileştirilmesi ve AB IV Direktifine uyum accedilısından gereklidir Ancak
TSErsquonin oluşturduğu standartların uygulamada etkisi goumlruumllmemiştir (Goumlkccedilen vd
2016 11)
256 Sigorta Murakabe (Denetleme) Kurulu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar
1962 yılında Sigorta Murakabe Kurulu adıyla kurulan Tuumlrkiyede oumlzel
sigortacılık sektoumlruumlnde işlem yapan gerccedilek ve tuumlzel kişilerin kamu adına denetimini
yapmak uumlzere faaliyete geccedilmiştir Kurul sigorta denetleme uzman ve aktuumlerleri
ismini 1994 senesinde Hazine Muumlsteşarlığı ccedilatısı altında almıştır
Sigorta ve reasuumlrans şirketleri accedilısından muhasebe uygulamaları iccedilin bir
duumlzenlemeye rastlanmamıştır Bu şirketlerde uygulanacak tek duumlzen muhasebe
sistemine youmlnelik ilk duumlzenleme Tuumlrkiye Sigorta ve Reasuumlrans Şirketleri Birliği
Hazine Muumlsteşarlığı ve Sigorta Denetleme Kurulursquonun yetkililerinin iştirakiyle
01011994 yılında ccedilıkarılan ldquoTekduumlzen Hesap Planı ile yapılmıştır (Oğlakccedilı
201614) THP bilanccedilo ve gelir-gider tablosunun tek tipli olarak duumlzenlenmesine
olanak verir sigortacılık sektoumlruumlnde muhasebe kayıt işlemlerinde ve mali tabloların
hazırlanması youmlnelik tek duumlzeni sağlar sektoumlruumln ve işletmelerin maddicirc gelişimini
değerlendirir ilgili grupların ihtiyaccedillarına goumlre istediği veriyi sağlar (Dalkılıccedil 2008
56)
257 Bankacılık Duumlzenleme ve Denetleme Kurumu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar
BDDK bankaların faaliyetlerini ait kayıtlarını duumlzenlemek uumlzere 1999rsquoda
uygulamaya konan 4389 sayılı Bankalar Kanunu ile kurulmuştur Bankacılık
Duumlzenleme ve Denetleme Kurulu 4389 sayılı kanunla bankacılık konularında birccedilok
63
duumlzenlemelerde bulunmuştur TCMBrsquonin uumllkemizdeki bankaların faaliyetlerini
denetleyen bağımsız denetim firmalarından ccedilalışmalarını yuumlruumltuumlrken Avrupa Birliği
duumlzenlemelerine ve uluslararası muhasebe standartlarına uygun işlem yapmalarını
istemiştir Boumlylece muhasebe standartlarına uyumun ilk oumlrneğidir (Kocamaz 2012
115)
Bankacılık sektoumlruumlnde bağımsız denetim ve duumlzenleyici kuruma gerek
duyulmasına 1999 yılında karar verilmiştir Bu konuda ki temel amaccedil duumlzenleme ve
denetimin faaliyetlerinin daha sık yapılması ve tarafsız karar alabilecek mercilerin
oluşturulmasıdır4389 sayılı Bankacılık Kanunu ile Haziran 1999rsquoda Bankacılık
Duumlzenleme ve Denetleme Kurumursquonun (BDDK) kurulmasına karar verilmiştir
(BDDK Tanıtım Kitapccedilığı 2012 5)
Bankacılık Denetleme Duumlzenleme Kurulu 2002 yılında Muhasebe Uygulama
Youmlnetmeliği yayımlamıştır Yayımlanan youmlnetmelikle bankacılık sektoumlruuml ilgili 19
tane muhasebe standardı yayımlamıştır (İbiş ve Oumlzkan 2006 13) Ancak kurum
08112006 tarihinde yayımladığı ldquoBankaların Konsolide Finansal Tablolarının
Duumlzenlenmesine İlişkin Tebliğrdquo ile bu standartlar yuumlruumlrluumlkten kaldırılmıştır Buna
goumlre bankalar finansal tablolarını TFRSrsquoyi uygulayarak duumlzenlemekle yuumlkuumlmluuml
tutulmuştur Bu şekilde bankalar 2006 sonu itibari ile TFRS ile uyumlu muhasebe ve
finansal raporlama standartlarını kullanmaya başlamışlardır (Cavlak 2015 91)
1 Ekim 2002rsquode yuumlruumlrluumlğe giren 19 adet tebliğ başlıkları şoumlyledir
64
Tablo 21 BDDKrsquonın UMS ile Uyumlu Tebliğ Ettiği Muhasebe Standartları (Goumlkccedilen vd 2016 14-15) Tebliğ No
Tebliğ Kısımlarında Duumlzenlenen Konular
1Bildiri Finansal Araccedilların Muhasebeleştirilmesi Standardı 2Bildiri Maddi Duran Varlıkların Muhasebeleştirilmesi Standardı 3Bildiri Maddi Olmayan Duran Varlıkların Muhasebeleştirilmesi Standardı 4Bildiri Kiralama İşlemlerine İlişkin Muhasebe Standardı 5Bildiri Bankanın Dahil Olduğu Risk Grubuyla Yaptığı İşlemlerin
Muhasebeleştirilmesi Standardı 6Bildiri Banka Birleşme Ve Devirleri İle Bankalarca İktisap Edilen
Ortaklıkların Muhasebeleştirilmesi Standardı 7Bildiri Varlıklardaki Değer Azalışının Muhasebeleştirilmesi Standardı 8Bildiri Karşılıklar Şarta Bağlı Yuumlkuumlmluumlluumlkler Ve Varlıkların
Muhasebeleştirilmesi Standardı 9Bildiri Devlet Teşviklerinin Muhasebeleştirilmesi Ve Devlet
Yardımlarının Dipnotlarda Accedilıklanması Standardı 10Bildiri Banka Ccedilalışanlarının Haklarının Muhasebeleştirilmesi Standardı 11Bildiri Kur Değişim Etkilerinin Muhasebeleştirilmesi Standardı 12Bildiri Doumlnem Net KarZararı Temek Hatalar Ve Muhasebe
Politikalarında Yapılan Değişikliklerin Muhasebeleştirilmesi Standardı
13Bildiri Bilanccedilo Tarihinden Sonra Ortaya Ccedilıkan Hususların Muhasebeleştirilmesi Standardı
14Bildiri Mali Tabloların Yuumlksek Enflasyon Doumlnemlerinde Duumlzenlenmesine İlişkin Muhasebe Standardı
15Bildiri Konsolide Mali Tabloların Duumlzenlenmesi Bağlı Ortaklık Birlikte Kontrol Edilen Ortaklık Ve İştiraklerin Muhasebeleştirilmesi Standardı
16Bildiri Nakit Akım Tablosunun Duumlzenlenmesine İlişkin Muhasebe Standardı
17Bildiri Kamuya Accedilıklanacak Mali Tablolar İle Bunlara İlişkin Accedilıklama Ve Dipnotlar Standardı
18Bildiri Vergilerin Muhasebeleştirilmesi Standardı 19Bildiri Oumlzel Finans Kurumlarınca Kamuya Accedilıklanacak Mali Tablolar İle
Bunlara İlişkin Accedilıklama Ve Dipnotlar Standardı Yıllık Faaliyet Raporuna İlişkin Tebliğ
258 Maliye Bakanlığı Başkanlığında Kurulan Muhasebe Standartları
Komisyonunun Yaptığı Ccedilalışmalar
1990rsquoda birccedilok kesimin yetkililerinin katılımı ile kurulan komisyonun esas
amacı Tuumlrkiyersquode standart duumlzensizliğine ortadan kaldırmak iccedilin buumltuumln tuumlm
kesimleri bağlayan tek tipli muhasebe standartları hazırlamaktır (Başpınar 2005 49)
Tuumlrkiyersquode buguumlne kadar muhasebe standartları oluşturmaya ccedilalışan birbirinden
65
bağımsız aralarında herhangi bir koordinasyon bulunmayan standart saptama
amaccedillarında farklılık bulunan ccedileşitli kuruluşlar bulunduğundan aynı konularda farklı
standartlar yayınlanabilmiştir İşte Maliye Bakanlığı buumlnyesinde işlem yapan
muhasebe standartları komisyonu bu farklı uygulamaları ele alarak Avrupa
Topluluğursquonun Doumlrduumlncuuml Youmlnergesini de dikkate alarak Banka ve Sigorta
İşletmeleri gibi kurumlar hariccedil buumltuumln şirketlerin uygulayabileceği muhasebe
standartlarını hazırlamaya ccedilalışmaktadır (Akguumln 2007 127)
Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği duumlzenlenen konular şoumlyledir
(Arıkan 1996 66)
bull Muhasebenin temel kavramları
bull Muhasebe politikalarının accedilıklanması
bull Finansal tablolar ilkeleri
bull Finansal tabloların duumlzenlenmesi ve sunulması
bull Tekduumlzen hesap ccedilerccedilevesi hesap planı ve işleyişi
259 Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar
Sermaye Piyasası Kanunun 2499 sayılı madde ile 1981 yılında sermaye
piyasası kurulu oluşturulmuştur SPK IOSCOrsquonun teşvik etmesi ile AB ile uyum
suumlresinde (Seri XI No25 Tebliği) UMSUFRS ile uyumlu muhasebe standartlarını
yayımlamış ve uygulamaya koymuştur (Aksoy 2005190) Bahsi geccedilen bu tebliğ 34
adet standarttan oluşur (Ccedilankaya 2007 133)
SPK 2003 yılında UFRS ile uyumlu muhasebe standartları hazırlamış ve Seri
XI No25 sayılı tebliğ ile 34 adet standart yayımlamıştır (Goumlkccedilen vd 2016 12-13)
66
Tablo 22 SPKrsquonın UFRS İle Uyumlu Finansal Raporlama Standartları (Goumlkccedilen vd 201612-13) 1 Mali Tablolara İlişkin Genel Bilgiler 2 Mali Tablolar Sunumu 3 Ara Mali Tablolar 4 Nakit Akım Tablosu 5 Hasılat 6 Stoklar 7 Maddi Varlıklar 8 Maddi Olmayan Duran Varlıklar 9 Varlıklarda Değer Duumlşuumlkluumlğuuml 10 Borccedillanma Maliyeti 11 Finansal Araccedillar 12 İşletme Birleşmeleri 13 Konsolide Mali Tablolar Bağlı Ortaklıklar Muumlşterek Youmlnetime Bağlı
Teşebbuumlsler Ve İştiraklerin Muhasebeleştirilmesi 14 Kur Değişiminin Etkileri 15 Yuumlksek Enflasyon Doumlnemlerinde Mali Tabloların Duumlzeltilmesi 16 Hisse Başına Kazanccedil 17 Bilanccedilo Tarihinden Sonraki Olaylar 18 Karşılıklar Şarta Bağlı Yuumlkuumlmluumlluumlkler 19 Muhasebe Politikaları Muhasebe Tahminlerinde Değişiklik Ve Hatalar 20 Kiralama İşlemleri 21 İlişkili Taraflar 22 Finansal Bilgilerin Boumlluumlmlere Goumlre Raporlama 23 Banka Ve Benzeri Finans Kuruluşlarının Finansal Tablolarının Kamuya
Accedilıklanması 24 İnşaat Soumlzleşmeleri 25 Durdurulan Faaliyetler 26 Devlet Teşvik Ve Yardımları 27 Yatırım Amaccedillı Gayrimenkuller 28 Kurum Kazancı Uumlzerinden Hesaplanan Vergiler 29 Ccedilalışanlara Sağlanan Faydalar 30 Emeklilik Planları 31 Tarımsal Faaliyetler 32 Finansal Tablo Ve Raporların Accedilıklanması Ve Borsaya Goumlnderilmesi 33 İlk Doumlnem Finansal Tablolar 34 Muhtelif Huumlkuumlmler
67
2510 Tuumlrkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulunun Yaptığı
Ccedilalışmalar
1989rsquoda yayımlanan 3568 sayılı Muhasebe Mesleği Kanunu goumlre Tuumlrkiyersquode
muhasebe mesleğini duumlzenleyen ve kamu statuumlsuumlne haiz bir meslek kuruluşu olarak
TUumlRMOBrsquoun kurulmasına karar verilmiştir (Can ve Goumlr 2011 2)
TUumlRMOBrsquoun IASBrsquo ye uumlye olması 1994 yılıdır Tuumlrkiye Muhasebe ve
Denetim Standartları Kurulunu (TMUDESK) 9 Şubat 1994rsquote yılında TUumlRMOB
kurmuştur Duumlnya bankasının hazırladığı Mould Raporu bu kuruluşa sebep
olmuştur(Koumltuumloğlu200817) TMUDESK 1994rsquote ilk olarak uyumlaştırma
ccedilalışmaları başlatmıştır (Hatunoğlu vd 2013 53)
TMUDESK denetlenmiş mali tabloların gereksinime goumlre hazırlanmış
doğru guumlvenilir dengeli kıyaslanabilir ve anlaşılır oumlzellikte olması toplum yararını
goumlzeten ulusal denetim standartlarını belirlemek ve yayın yapmak amacıyla
kurulmuştur (Başpınar 2005 50)
TMUDESKrsquoin muhasebe standartları ile edindiği amaccedillar
bull Duumlnya ccedilapında ccedilalışmaları olan şirketlerin ve diğer kuruluşların finansal
tablolarının hazırlanmasını sağlayarak muhasebe prensiplerinde tek duumlzeni
sağlamaktır (Elitaş vd 2011 4)
bull Finansal raporların oluşturulmasında ve uumlccediluumlncuuml şahıslara sunulmasında temel
alınacak muhasebe standartlarını ileri duumlzeye taşımak ve yayımlamak
bull UMS ile TMS arasında uyum sağlamak
bull Tuumlrkiye ekonomisi ile ihtiyaccedillarını beraber duumlşuumlnmek
bull Mali tabloların hazırlanması ve sunulmasına ait kanun ile muhasebe
standartları ve uygulama şekillerini uyumlaştırılmasına youmlnelik ccedilalışmalarda
bulunmak
bull Uumllkemizdeki muhasebe faaliyetlerinde benimsenmiş muhasebe kavram ve
temel bilgilerin muhasebe standartlarının ilerlemesinde faydalanmak (Yalkın
2006 297)
68
TMUDESKrsquoin uumlye sayısı altmış sınırlandırılmıştır Faaliyetleri yuumlruumltme
komitesi tarafından youmlnetilmektedir Yuumlruumltme Komitesi bir başkan bir sekreter ve
iki sekreter yardımcısından oluşmaktadır TUumlRMOBrsquoun uumlyeleri atadığı şahıslar ile
ilgili kuruluşların temsilcilerinden oluşur Birbirini takip eden sıra numaraları ile
oluşturulan standartlar Kurul tarafından onaylandıktan sonra TUumlRMOB tarafından
en fazla bir ay iccedilinde yayımlanmaktadır (Ccedilevik 2015 46-47)
2511 Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Kurulu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar
Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Kurulu (TMSK) 15121999 tarih ve 4487
sayılı kanun ile değişiklik yapılan 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunursquonun Ek-1
maddesi ile kamu tuumlzel kişiliğini haiz idari ve mali oumlzerkliğe sahip bir kuruluş olarak
kurulmuş ve 07032002rsquode ilk toplantısını yapmış ve faaliyetlerine başlamıştı
(Cavlak 2015 92) Boumlylece Tuumlrkiyersquode muhasebe standartlarını oluşturma
sorumluluğu tek bir kuruma verilmiştir Kurumrsquoun kuruluş gerekccedilesi ldquoDenetlenmiş
finansal tabloların sunumunda finansal tabloların ihtiyaca uygun gerccedilek guumlvenilir
dengeli karşılaştırılabilir ve anlaşılabilir nitelikte olmaları iccedilin ulusal muhasebe
ilkelerinin gelişmesini ve benimsenmesini sağlayacak ve kamu yararı iccedilin
uygulanacak ulusal muhasebe standartlarını saptamak ve yayımlamaktırrdquo (İbiş ve
Akarccedilay 2003 8-9)
Bu kurum MB Sermaye Piyasası Kurulu Bankacılık Denetleme ve
Duumlzenleme Kurumu Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ve Hazine Muumlsteşarlığı YOumlK
TOBBrsquoden birer (Bekccedili ve Oumlzdemir 2006147) TUumlRMOBrsquodan bir YMM ve bir
SMMM olmak uumlzere toplam 9 temsilciden oluşur (Parlakkaya 2004 132)
TMS TMSKrsquoca yayımlanan muhasebe standartları finansal raporlama
standartları ve yorumlardan oluşur Bahsi geccedilen standartlar IASBrsquonin yayımladığı
UMSUFRS birebir Tuumlrkccedileye ccedilevrilmesidir Bunun iccedilin IASB ile telif hakkı
soumlzleşmesi yaparak Tuumlrkccedileye ccedilevirdiği Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarını resmi
gazetede yayımlamıştır TMSK Kavramsal ccedilerccedileve haricinde 31 adet TMS kodunu
kullanarak muhasebe standardı yayımlamıştır (Akdoğan 2007 102)
69
2512 Tuumlrk Ticaret Kanunu (TTK)
Tuumlrkiyersquode ortaklıklara ait muhasebe mali veriler ve finansal tablolara ilişkin
ilk huumlkuumlmlere TTKrsquo da yer verilmiştir (Uumlstuumlndağ 2000 52)
13 Ocak 2011rsquode Resmi Gazetersquode genel huumlkuumlmlerini de kapsayarak
yayımlanmıştır 1 Temmuz 2012rsquode uygulamaya konulmuştur Vergi merkezli
muhasebeden bilgi merkezli muhasebe anlayışına geccediliş iccedilin oumlnemli bir adım olan
TTK genel kabul goumlrmuumlş muhasebe ilkelerini uygulamaya doumlnuumlştuumlren
muhasebefinansal raporlama standartlarıyla uyumlu finansal raporlama yapılmasını
raporlanan bu tabloların da denetim standartları doğrultusunda denetlenmesini
oumlngoumlrmektedir (Guumlrdal 2013 2)
Yeni TTK ile vergi kanunlarına goumlre tutulan muhasebe anlayışının yerine
şirketlerin youmlnetimine ilgili ccedilıkar gruplarına şirketin finansal durumu hakkında
uluslararası finansal raporlama standartları doğrultusunda bilgi vermek amacı oumln
plandadır (Savun 2014 21)
6102 sayılı TTKrsquonda işletmelerin bağımsız dış denetimden geccedilmesinin
gerekliliği işletmeler ve muhasebe meslek erbapları iccedilin oumlnemli karardır Limited
şirketlere ve anonim şirketlere bağımsız denetime tabi tutulması mecburi kılınmıştır
(Fidan ve Cinit 2013 2)
2513 Kamu Goumlzetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu
Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar (KGMDSK)
KGMDSKrsquonın hedefi uluslararası muhasebe standartlarıyla uyum iccedilerisinde
olan TMSrsquo nı duumlzenlemek ve yayınlamaktır Bağımsız olarak denetlenmesinde
uygulamasında birlik sağlamak denetim uygulamalarını tespit etmek bağımsız
denetccedililer ve bağımsız denetim kurumlarını goumlrevlendirmek ve bu kurumların
ccedilalışmalarını denetlemek ve bağımsız denetim sahasında kamu goumlzetimi yapma
yetkisine sahip Kamu Goumlzetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun
kuruluşunu teşkilatını goumlrevlerini yetkilerini ve sorumluluklarını duumlzenlemektir
(Bitlisli 2014 40)
70
KGMDSK Kurulu tarafından 26 Eyluumll 2011 tarihinde karar verilmiş ve 02
Kasım 2011rsquode 660 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname ile yuumlruumlrluumlğe girmiştir
(Cavlak 2015 93)
KGMDSK tarafından hazırlanmış olan TMSTFRSrsquolerin 04062017 tarihi
itibari ile doumlkuumlmuuml aşağıdaki gibidir (httpwwwkgmdskgovtr04062017)
71
Tablo 23 KGMDSK tarafından hazırlanan TMSTFRSrsquoler bull Tuumlrkiye Finansal Raporlama Standartlarının İlk Uygulaması (TFRS 1) bull Hisse Bazlı Oumldemeler (TFRS 2) bull İşletme Birleşmeleri (TFRS 3) bull Sigorta Soumlzleşmeleri (TFRS 4) bull Satış Amaccedillı Elde Tutulan Duran Varlıklar Durdurulan Faaliyetler(TFRS 5) bull Maden Kaynaklarının Araştırılması ve Değerlendirilmesi (TFRS 6) bull Finansal Araccedillar Accedilıklamalar (TFRS 7) bull Faaliyet Boumlluumlmleri (TFRS 8) bull Finansal Araccedillar (TFRS 9 -2010 Versiyonu) bull Finansal Araccedillar (TFRS 9 -2011 Versiyonu) bull Konsolide Finansal Tablolar (TFRS 10) bull Muumlşterek Anlaşmalar (TFRS 11) bull Diğer İşletmelerdeki Paylara İlişkin Accedilıklamalar (TFRS 12) bull Gerccedileğe Uygun Değer Oumllccediluumlmuuml (TFRS 13) bull Duumlzenlemeye Dayalı Erteleme Hesapları (TFRS 14) bull Finansal Tabloların Sunuluşu (TMS 1) bull Stoklar (TMS 2) bull Nakit Akış Tabloları (TMS 7) bull Muhasebe Politikaları Muhasebe Tahminlerinde Değişiklikler ve Hatalar (TMS 8) bull Raporlama Doumlneminden (Bilanccedilo Tarihinden) Sonraki Olaylar (TMS 10) bull İnşaat Soumlzleşmeleri (TMS 11) bull Gelir Vergileri (TMS 12) bull Maddi Duran Varlıklar (TMS 16) bull Kiralama İşlemleri (TMS 17) bull Hacircsılat (TMS 18) bull Ccedilalışanlara Sağlanan Faydalar (TMS 19) bull Devlet Teşviklerinin Muhasebeleştirilmesi ve Devlet Yardımlarının Accedilıklaması
(TMS 20) bull Kur Değişiminin Etkileri (TMS 21) bull Borccedillanma Maliyetleri (TMS 23) bull İlişkili Taraf Accedilıklamaları (TMS 24) bull Emeklilik Fayda Planlarında Muhasebeleştirme ve Raporlama (TMS 26) bull Bireysel Finansal Tablolar (TMS 27) bull İştiraklerdeki ve İş Ortaklıklarındaki Yatırımlar (TMS 28) bull Yuumlksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama (TMS 29) bull Finansal Araccedillar Sunum (TMS 32) bull Hisse Başına Kazanccedil (TMS 33) bull Ara Doumlnem Finansal Raporlama (TMS 34) bull Varlıklarda Değer Duumlşuumlkluumlğuuml (TMS 36) bull Karşılıklar Koşullu Borccedillar ve Koşullu Varlıklar (TMS 37) bull Maddi Olmayan Duran Varlıklar (TMS 38) bull Finansal Araccedillar Muhasebeleştirme ve Oumllccedilme (TMS 39) bull Yatırım Amaccedillı Gayrimenkuller (TMS 40) bull Tarımsal Faaliyetler (TMS 41)
72
26 Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Stadartlarının
Uygulanmasında Karşılaşılan Problemler
261 Uygulama Esnasında Genel Problemler
TMS ve TFRSrsquo nin teorik ve karmaşık uumlsluba sahiptir Suumlrekli değişiklik
yapılması gerccedileğe uygun değer yaklaşımları karışıklıklara sebep olması standartlar
hakkında bilgi sahibi olan bilinccedilli personele ihtiyaccedil duyulmaktadır Meslek
mensuplarının pratik eğitim verilmemesinden dolayı eğitimin yetersiz kalması vergi
kanunlarının suumlrekli değişmesi standartları kapsayan accedilıklamaların eksik kalması
yapılan accedilıklamaların anlaşılmasının zor olması İşletmeler ve uygulayıcıların
alışkanlık kazandığı uygulamaların bir anda değiştirilememesi Tuumlrkiyersquode
IASIFRSrsquoye geccedilişte yaşanabilecek sorunlardandır (Goumlnen ve Uğurluer 2007 234-
235 Şensoy 2008 235- 236)
262 Standartların Ccedilevirilerinde Yaşanan Problemler
Standartların kabullenilme suumlrecinde kısa olmayan İngilizce cuumlmlelere yer
verilmesi yer verilen terimlerdeki tutarsızlık ccedileşitli kavramları ifade ederken bile
farklı olmayan terimlere yer verilmesi ccedileviri yapılırken de zor terminoloji
kullanılması ccedileviriye ilişkin karşılaşılan zorluklardandır (Hatipoğlu 2009 102)
263 Meslek Mensuplarının Bilgi ve Eğitimi İle İlgili Problemler
IASIFRSrsquolere hakim kalifiye personel gereksinimi yaşanılan bir diğer
sorundur (Goumlnen ve Uğurluel 2010 5)
Standartların uygulanmasında buumlyuumlk roluuml muhasebe meslek mensupları
uumlstlenmiştir Bundan oumltuumlruuml standartlara geccediliş aşamasında muhasebecilerin eğitiminin
oumlnceliği bilinmektedir Uygulayan kişilere youmlnelik eğitimlerin geccediliş evresini
kolaylaştıracağından meslek odalarında uumlniversitelerde teorik ve pratik eğitimlere
ağırlık goumlsterilmesi gerekmektedir (Şensoy 2008 239)
73
264 Yasal Nitelik Kazandırılmasında Yaşanan Problemler
Muhasebe standartlarının yasal oumlzellik taşıması ve bir bağlayıcılığının olması
uygulanabilirliği accedilısından oumlnemlidir (Akdoğan 2007 109) Uumllkemizde TMSK
aracılığıyla oluşturulan muhasebe ve finansal raporlama standartları oumlnceleri sadece
oumlneri oumlzelliğindeyken faaliyet goumlsterme mecburiyeti bulunmamaktadır Bunun
oumlnuumlne geccedilmek iccedilin yasal değişikliğe uğramış ve bir takım işletmelere mecburi olması
6102 sayılı Tuumlrk Ticaret Kanunun 1 Temmuz 2012 tarihinde faaliyete alınmasıyla
sağlanmıştır
Yeni TTK yuumlruumlrluumlğe girmesi finansal faaliyetlerde muumlhim ve buumlyuumlk
değişikliklere olanak sağlamıştır TMS TFRSrsquo nın1 Ocak 2013 tarihinde
uygulanmaya başlanması anonim ve limitet şirketler iccedilin mecburi bir durum almıştır
Şirketler TMSrsquonin mali gelecek stratejiler belirleyerek yol haritası belirlemişlerdir
Uumllkemizde işletmelerde standartların benimsenip uygulamaya konulması hususunda
yaptırımlar 6102 sayılı TTK ile gerccedilekleşmiştir Uumllkemizde faaliyet goumlsteren tuumlm
işletmelerin vergi merkezli muhasebe sisteminden bilgi merkezli muhasebe
uygulamalarını tercih etme durumunda kalmasına vesile olmuştur (Genccediloğlu ve
Ertan 2012 7)
74
75
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
MUHASEBE MESLEK MENSUPLARININ TUumlRKİYE
MUHASEBE STANDARTLARI VE TUumlRKİYE FİNANSAL
RAPORLAMA STANDARTLARI ALGISINA İLİŞKİN
CcedilALIŞMA SİVAS İLİ OumlRNEĞİ
Ccedilalışmanın bu boumlluumlmuumlne kadar TMSTFRSUFRS hakkında genel teorik
bilgilere yer verilmiş TMSTFRSUFRSrsquo lerin duumlnyadaki faaliyetleri ve uumllkemizdeki
faaliyetleri ile ilgili bilgilere değinilmiştir
Tezin bu boumlluumlmuumlnde ise Sivas ili SMMM Odasırsquona bağlı mesleği icra eden
meslek mensuplarına veri toplama aracı olan anket yoluyla araştırma yapılmıştır
Aynı zamanda bu boumlluumlmde araştırmanın amacı oumlnemi kapsamı araştırmanın
youmlntemi ve metotları yine araştırma sonucunda ortaya ccedilıkan verilerin analiz
edilmesi bu verilerin incelenmesi ve literatuumlr ccedilalışması da bu boumlluumlmde
bulunmaktadır
31 Literatuumlr Ccedilalışması
Tuumlrkiye muhasebe ve finansal raporlama standartları muhasebe meslek
mensuplarının algıları bağımsız denetccedililer farkındalık duumlzeyi gibi konularda
ccedilalışmalara rastlanmıştır Sivas İlinde muhasebe meslek mensuplarının TMS ve
TFRS algılarını farkındalık duumlzeylerini oumllccedilen bir ccedilalışmaya rastlanmamıştır Benzer
konular ile ilgili yapılan ccedilalışmalar aşağıda anlatılmıştır
Civan ve Kara (2012) ldquoMuhasebe Standartlarının Muhasebe Mesleğinde
Uygulanmasına Youmlnelik Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında Gaziantep ilinde
faaliyet goumlsteren Serbest Muhasebeciler ve Mali Muumlşavirler Odasırsquona kayıtlı
muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamış Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarırsquonın
meslek mensupları tarafından bilinme duumlzeyi oumllccediluumllmuumlş ve karşılaştıkları problemler
uumlzerinde durulmuştur Ccedilalışmanın bulguları şoumlyledir muhasebe meslek
mensuplarının yeteri kadar muhasebe standartları hakkında bilgi sahibi olmadıkları
ve nasıl uygulayacaklarını bilmediklerinden kaynaklanan problemler olduğu kanısına
varılmıştır Bu problemler ccediloumlzuumlm yolu olarak henuumlz standartlar taslak
76
durumundayken muhasebe meslek mensuplarının da fikirlerine yer verilmeli
TUumlRMOB ve Uumlniversitelerin işbirliği ile tuumlm illerde standartlar konferans seminer ve
panellerle tanıtılması gerekliliği sonucu ortaya ccedilıkmıştır
Bekccedili (2007) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe
Standartları Hakkındaki Goumlruumlşlerinin Değerlendirilmesine Youmlnelik Bir Araştırmardquo
isimli ccedilalışmasında Burdur ve Isparta illerinde goumlrev yapan muhasebe meslek
mensuplarını ele alarak muhasebe meslek mensuplarının perspektifinden
standartlara youmlnelik algı duumlzeylerini araştırmayı amaccedillamıştır Ccedilalışma sonucu elde
edilen bulgular muhasebe meslek mensupları standartlar sayesinde ccedileşitli sektoumlrlere
ait mali tablolarla kıyaslama yapılabileceğini ve TMS ile muhasebe mesleği daha da
oumlnem kazanacağı duumlşuumlncesinde oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Bunlara ek olarak muhasebe
meslek mensupları SPK TUumlRMOB ve Maliye Bakanlığırsquonın TMS ile ilgili daha
fazla ve etkin ccedilalışmalar duumlzenleyip ve eğitim ccedilalışmalarını da arttırmak durumunda
olduğu kanısına varılmıştır
Uumllkuuml (2008) yılında ldquoKOBİrsquoler İccedilin UFRS Taslağının Muhasebe Meslek
Mensupları Tarafından Algılanışına Youmlnelik Bir Araştırma (İstanbul Oumlrneği)rdquo adlı
ccedilalışmasında İSMMMO kayıtlı muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamıştır
Muhasebe meslek mensupları KOBİrsquolerin algı duumlzeyini oumllccedilmek aynı zamanda UFRS
ile ilgili algılarını oumllccedilmeyi ve KOBİ standartlarının muhasebecilere etkilerini analiz
etmeyi amaccedillamıştır Ccedilalışmanın sonucunda elde edilen bulgular muhasebe meslek
mensupları muhasebenin uumlrettiği bilgileri UFRS sayesinde daha guumlvenilir olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir Ancak muhasebe meslek mensuplarının UFRS ile ilgili eğitim bilgi
seviyelerini yeterli olmadığı sonucuna ulaşmışlardır
Erdoğan ve Dinccedil (2009) ldquoTuumlrkiye Muhasebe Standartları ve Muhasebe
Meslek Mensuplarının Bilgi Duumlzeylerinin İncelenmesirdquo adlı ccedilalışmalarında
yayınlanmış standartlar konusunda muhasebe meslek mensuplarının ne derecede
haberdar oldukları uygulamada mevcut bilgilerini ne derecede kullandıkları ve
meslek mensupları arasında farklılık olup olmadığını belirlemek Muhasebe meslek
mensupları uumlzerinde yapılan anket sonucunda genel olarak meslek mensuplarının
muhasebe standartlarından haberdar olduklarını soumlylemek muumlmkuumln fakat bir
kısmının standartlar hakkındaki bilgilerini yetersiz olarak goumlrduumlkleri tespit edilmiştir
77
Sahip olunan bilginin yeterliliği konusunda ise kendilerine en ccedilok guumlvenen unvan
grubunun Yeminli Mali Muumlşavirler olduğu sonucuna varılmıştır
Hatipoğlu (2009) ldquoTuumlrkiyersquode Uluslararası Muhasebe Standartlarırsquonın
Gelişimi Gerekliliği ve Uygulanabilirliği Uumlzerine Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmasında
UMSUFRSrsquo nin uumllkemizde uygulanışı ve muhasebecilerin standartlardan
beklentileri ve standartların algılarında etkili faktoumlrleri belirlemeyi amaccedillamıştır
Şuan ki UFRS Setirsquonin yazım şekli kullanılan dilin tuumlm duumlnyada anlaşılan ve kolay
uygulanabilir nitelikte teorik bir dille kaleme alınmıştır Aynı zamanda standartta yer
alan cuumlmleler karmaşık ve uzun cuumlmlelerden oluşması bahsi geccedilen standartlar
orijinal halinden alındığı iccedilin başka dillere tercuumlmesinde problemler yaşanmaktadır
Muhasebe Standartlarının yuumlruumlrluumlğe girdiğinden buguumlne kadar devamlı
guumlncellenmesi standartların doğru ve her zaman tutarlı bilgi vermesinin oumlnuumlnde
buumlyuumlk engeldir
Can ve Goumlr (2011) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama Standartlarının Meslek
Mensupları Arasında Bilinirlik Duumlzeyini Oumllccedilmeye Youmlnelik Bir Araştırma (Ankara ve
Ccedilankırı İlleri Oumlrneği)rdquo isimli ccedilalışmasında Ccedilankırı ve Ankararsquoda faaliyet goumlsteren
muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamış katılımcıların demografik
oumlzelliklerinin saptanması ve soumlz konusu standartların muhasebe meslek mensupları
algı duumlzeyleri ve bilinirlik derecesini araştırmayı amaccedillamıştır Muhasebe meslek
erbapları TMS ile ilgili bilgi donanımları mevcut ve bunun yanı sıra Standartlarda
yapılan değişiklik ve duumlzenlemelerle yakından ilgilenmektedir Standartların anlatım
şekli karmaşık ve anlaşılır olmadığını ve muhasebe meslek mensuplarının duumlzenli
eğitime gereksinim duyduklarını duumlşuumlnmektedirler standartlar ile mali tabloların
kıyaslana bilirliği muhasebe alanındaki faaliyetlerin tekduumlzen olduğu ve
standartların denetim faaliyetlerini kolaylaştıracağını duumlşuumlnmektedir TMS alanında
eğitim seminer ve konferans verilmediğini TUumlRMOBrsquo un aynı zamanda bağlı
oldukları meslek odalarının bu konuda pasif kaldığı kanaatindeler
Ccedilankaya ve Hatipoğlu (2011) ldquoTuumlrkiyersquode Uluslararası Muhasebe
Standartlarırsquonın Uygulanabilirliğini Etkileyen Faktoumlrlerin Meslek Mensuplarınca
Değerlendirilmesine Youmlnelik Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında farklı birccedilok ilde
faaliyet goumlsteren muhasebe meslek mensuplarına anket uygulanmıştır
78
UMSUFRSrsquolerin uumllkemiz şartlarında uygulanmasıyla alakalı muhasebe meslek
mensuplarının taleplerini saptamak ve bu talepler doğrultusunda uygulamada etkili
faktoumlrler uumlzerinde ccedilalışmalar yapmayı amaccedillamışlardır Uumllkemizde UMSUFRSrsquolerin
meslek mensupları tarafından kabul goumlrmesi aynı zamanda uygularken muhasebe
meslek mensuplarının taleplerine etki eden başlıca etkenler şunlardır standartlarla
alakalı bilgilendirici seminer eğitim konferansa gibi etkinliklerin olmaması kısaca
eğitim problemleri(eğitim faktoumlruuml) soumlz konusu standartların Tuumlrkiye mali
ekonomisinin buumlyuumlk boumlluumlmuumlnuuml kapsayan KOBİrsquolere hitap etmemesi(ekonomik ve
hukuki ccedilevre faktoumlruuml) bahsi geccedilen standartların yazım şekli tercuumlmesi gibi yalın
halinden oumltuumlruuml yaşanan sorunları buumlnyesinde taşıması (standartlar faktoumlruuml) yine
bahsi geccedilen standartların uygulanabilirliği suumlrecinde kuumlltuumlr etkeninin ihmal
edilmemesi varılan sonuccedillar arasında olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
Dinccedil ve Atabay (2011) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının TFRSrsquoye Youmlnelik
Duumlşuumlnceleri ve Uygulama Başarısına Etki Etmesi Muhtemel Faktoumlrlere Youmlnelik Bir
Araştırma ndash Trabzon Alt Boumllgesi Oumlrneğirdquo isimli ccedilalışmalarında Trabzon ve ccedilevre
illerinde faaliyet goumlsteren muhasebe meslek mensuplarına anket uygulanmıştır
Muhasebecilerin standartlar la ilgili bilgilerini oumllccedilmek algı duumlzeylerini belirlemek ve
standartların uygulanabilirliğinde etki eden kriterler incelenmiştir Muhasebe Meslek
mensupların standartlar hakkında olması gerekli bilgiye sahip olmadıkları sonucu
ccedilıkmıştır Bunlara ek olarak Trabzon ve ccedilevre illerinde katılımcıların ccediloğunluğu
standartlar setinden haberleri var fakat standartlar setinin ne şekilde uygulanması
gerektiği hakkında yeterli bilgiye sahip değillerdir Bu sebeple muhasebe meslek
odalarının meslek mensuplarının katılacağı mecburi eğitimler seminer ve
konferanslar hazırlanmalı ve eğitimlerin yanı sıra uygulamaya da yer verilmesi
gerektiği sonucuna varılmıştır
Elitaş ve diğerlerinin (2011) ldquoMuhasebe Meslek Mensupları Perspektifinden
Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarırdquo isimli ccedilalışmasında Afyon‐Denizli‐Uşakrsquota bulunan
muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamıştır Muhasebecilerin bakış accedilısından
standartları incelemeyi amaccedillamışlardır Muhasebe meslek mensupları standartlar
ile ilgili bilgi duumlzeyleri yetersiz olmasının yanında TMS ile ilgili eğitim verilmesi
gerektiği duumlşuumlncesine sahip oldukları ortaya ccedilıkmıştır TMS uygulamaya başladıktan
sonra denetim faaliyetleri daha sistemli ve kolay olduğu ve standartlarla birlikte
79
muhasebe mesleği daha saygın konuma ulaşacağı oumlnemi artıracağı duumlşuumlncesi ortaya
ccedilıkmıştır Toplam 16 yıl ve uumlzerinde faaliyet goumlsteren meslek mensupları standartlar
sebebiyle mesleği bırakma duumlşuumlncesindedirler Muhasebe mesleğine yeni giren
meslek mensuplarının boumlyle bir duumlşuumlncesinin olmadığı sonucuna varılmıştır
Kurcan ve diğerleri (2011) ldquoMeslek Mensuplarının UFRSrsquoye Bakış Accedilıları ve
Farkındalık Duumlzeyleri Uumlzerine Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında Antalya ve
Alanyarsquoda bulunan muhasebeciler uumlzerinde anket ccedilalışması yapmıştır Bu ccedilalışmada
muhasebecilerin standartlara karşı algı duumlzeylerini ortaya koymak amaccedillanmıştır
Araştırma sonuccedilları muhasebe meslek mensuplarının TMSTFRS alanında yeterli
bilgiye sahip olmadığını goumlstermektedir Muhasebeciler standartların anlaşılır
olmadığı ve uygulama noktasında sıkıntılar yaşadıkları sonucuna varılmıştır
Guumlneş ve diğerleri (2011) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının KOBİ TFRSrsquoye
Youmlnelik Bilgi Duumlzeyleri ve Uygulamaya Youmlnelik Beklentileri Elazığ ve Malatya
İlleri Oumlrneğirdquo isimli ccedilalışmalarında Elazığ ve Malatya bulunan faaliyet
muhasebecilere anket ccedilalışması yapılmıştır Muhasebe meslek mensuplarının KOBİ
TFRS hakkında bilgi duumlzeylerinin yeterli olmadığı aynı zamanda uygularken
muhasebe meslek mensuplarına daha fazla iş yuumlkuuml vereceği bunun iccedilin ccediloumlzuumlmleyici
tavsiyeler bulmayı amaccedillamışlardır Ayrıca muhasebeciler KOBİ TFRSrsquo nin tam
suumlresinde ve doğru uygulayıp uygulayamayacağı ile ilgili teredduumltleri olduğu KOBİ
TFRSrsquo yi doğru uygulayabileceklerinden emin olmadıkları sonucu goumlzlemlenmiştir
Oumlzdemir (2012) ldquoKOBİler İccedilin Finansal Raporlama Standardı ve Mali
Muumlşavirlerin Uygulama Oumlncesi İlgi Duumlzeylerine Youmlnelik Ampirik Bir Araştırmardquo
isimli ccedilalışmasında Ankara ilinde faaliyet goumlsteren smmmrsquo lere anket uygulanmış
anketteki katılımcıların demografik oumlzellikleri youmlnuumlyle KOBİ TFRS uygulamasından
oumlnceki ilgi ve algılarını oumllccedilmeyi amaccedillamışlardır Eğitim duumlzeyi Lisansuumlstuuml olan
SMMMrsquolerin KOBI TFRS standardına hakkında daha fazla bilgi sahibi olduğu
goumlruumllmuumlştuumlr Mesleğe henuumlz yeni başlamış SMMMrsquoler mesleki tecruumlbe suumlrelerine
bakıldığında standartlara en ilgili grup iccedilerisinde oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Aynı
zamanda defterlerini tutmakla yuumlkuumlmluuml oldukları muumlkellef sayısına bakıldığında
sayıca en az olan SMMMrsquoler KOBI TFRS ile daha fazla ilgili olduğuna ulaşılmıştır
80
Ccedilankaya ve Dinccedil (2012) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama Standartlarının
Uygulama Başarısını Etkileyen Faktoumlrler Bağımsız Denetccedililer Uumlzerine Bir
Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında TMSTFRSrsquo lerin uygulanmasındaki başarıyı
etkileyen kriterleri analiz etmeyi amaccedillamıştır Muhasebecilerin standartların ne
kadar oumlnemli olduğunu ve ihtiyacı karşıladığı ile ilgili duumlşuumlnceleri demografik
oumlzelliklerden olan yaş grupları youmlnuumlnden farklılık goumlsterdiği sonucuna varılmıştır
Muhasebe meslek mensuplarının soumlz konusu standartların kolay oumlğrenilip ve
uygulamaya konulması iccedilin bir takım beklentileri bulunmaktadır Oluşturulan
demografik gruplar arasında anlamlı bir farklılığın bulunmadığı anket sonucunda
goumlruumllmuumlştuumlr Bu sebeple eğitim alma ve oumlğrenme aynı zamanda uygulamadaki bazı
ccedilalışmalar ve yapılan faaliyetlerin pozitif etki sağlayacağı youmlnuumlnde ccedilıkmıştır Eğitim
duumlzeyi lisans ve lisansuumlstuuml olan muhasebe meslek mensupları eğitim duumlzeyi oumln
lisans ve altında olanlara nazaran standartlar hakkında daha fazla bilgiye sahip
oldukları sonucuna varılmıştır Katılımcıların tuumlmuuml standartların Tuumlrkccedileye tercuumlme
edilirken kullanılan dilin standart oumlğrenmeyi kolaylaştırmanın aksine zorlaştırdığını
belirlemişlerdir Yaş grupları accedilısından bakıldığında 35 yaş uumlzeri ndash 44 yaş altı grupta
bulunan katılımcılar standartlarda devamlı yeniliklerin ve guumlncellemelerin
yapıldığından dolayı oumlğrenim suumlresini uzattığı duumlşuumlncesi ortaya ccedilıkmıştır
Oumlzkan ve Oumlzşahin (2012) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının KOBİ TFRSrsquoye
Youmlnelik Bilgi Duumlzeyleri Finansal Raporlama Standartları Hakkındaki Goumlruumlşlerinin
Tespitine Youmlnelik Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında Kayserirsquode faaliyet goumlsteren
muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamıştır Bu ccedilalışmada muhasebe meslek
mensuplarının KOBİ TFRS hakkındaki duumlşuumlncelerini oumllccedilmek ve demografik
nitelikleri accedilısından anlamlı bir goumlruumlş farklılığı bulunup bulunmadığını incelemeyi
amaccedillamıştır Muhasebe meslek mensupları KOBI TFRSrsquonin yuumlruumlrluumlğe girmesiyle
şirketlerin daha guumlvenilir bilgilerle analiz yapacağı mali tablolarının daha şeffaf ve
kıyaslanabilir olacağı uumlccediluumlncuuml şahıslara finansal tablo kullanıcılarına daha guumlvenilir
bilgi vereceği muhasebe alanında tek bir dil birliği sağlanıp tek duumlzen olacağı vergi
işlemlerinin aynı zamanda denetim faaliyetlerinin kolaylaşacağı ve muhasebe
mesleğinin değerinin artacağı duumlşuumlncesindedirler Bunlara ek olarak muhasebe
meslek mensupları TUumlRMOB TMSK ilgili muhasebe meslek odaları ve eğitim
81
veren kurum ve kuruluşların soumlz konusu standartların uygulanması iccedilin yeterli
seviyede eğitim ve uygulama ccedilalışmaları youmlnuumlnde eksik kaldığı duumlşuumlncesindedirler
Erol Fidan ve Cinit (2013) ldquo01 Ocak 2013 Oumlncesinde Tuumlrkiye Finansal
Raporlama Standartları Ccedilerccedilevesinde KOBİ Muhasebe Standartlarının Muhasebe
Meslek Mensupları Tarafından Algı Duumlzeylerinin Tespitine Youmlnelik Uygulama
(Yalova İli Oumlrneği)rdquo isimli ccedilalışmalarında 2013 yılında soumlz konusu standartları
uygulayan kesim olan muhasebecilerin bahsi geccedilen standartlar ile ilgili algı ve bilgi
duumlzeylerini oumllccedilmek standartları uygulamayı etkileyen faktoumlrleri belirlemek amacıyla
hazırlanmıştır Muhasebe meslek mensupları arasında demografik oumlzellikler değişken
gruplar youmlnuumlyle incelenmiş istatistiki olarak anlamlı bir farklılık olduğu sonucuna
varılmıştır
32 Araştırmanın Amacı
Ccedilalışmanın amacı Sivasrsquota faaliyet goumlsteren SMMMrsquolerin TMS ve TFRS
adıyla duyurulan standartlar hakkında goumlruumlş accedilılarını algılarını anket yoluyla
goumlzlemlemektir Aynı şekilde SMMMrsquolerin standartlar konusundaki fikirlerini farklı
demografik oumlzellikler accedilısından istatistiki olarak farklılıklarının incelenmesidir
33 Araştırmanın Oumlnemi
Uumllkemizde yeni TTK ve TMS TFRSrsquo lerin uygulamaya konulmasının
ardından muhasebe alanında koumlkluuml değişiklikler meydana gelmiştir
Muhasebenin şekillenmesini sağlayan yasa ve tuumlzuumlklerin ccedileşitli faaliyetleri
nedeniyle meslek mensuplarının standartları hayata geccedilirmesi guumlccedilleşmiştir Bundan
dolayı standartların oumlğrenilmesi esastır
TFRSrsquolerin tercuumlme edilip bırakılması anlaşılmasını zorlaştırdığından oumltuumlruuml
hayata geccedilirilmesini de etkilediği bilinmektedir Bu guumlccedilluumlk ccedilekilmesinin temel
nedeni TFRS uygulamalarındaki oumlğrenim eksiklikleridir Meslek mensuplarının
TFRS ile alakalı yeterli teorik bilgi seviyesine ve uygulama noktasında gerekli
donanımı sağlamamaları diğer bir problemdir Mesleki oda ve eğitim kurumlarının
bu alanda eğitimlerle destek vermesi bu suumlreci daha kolay atlatmalarına olanak tanır
82
Bu ccedilalışma Sivas ilinde muhasebe mesleğini icra eden meslek mensuplarının
TMSTFRS algılarını inceleyen bir araştırma olduğundan oumlnemlidir
34 Araştırmanın Kapsamı
Bu araştırmada SMMM Odasırsquona bağlı SMMM ruhsatına sahip uumlyeler
tarafından doldurulan anketten ccedilıkarımlara yer verilmiştir Bu alanda meslek
mensupları ve standartlar uumlzerinde ccedilalışılmış araştırmalarla karşılaşılmaktadır Bu
araştırmada ise meslek mensuplarının sadece ankette yer alan sorular neticesinde
varılan sonuccedillar değerlendirilmiştir Veri toplama aracı olan ankette bulunan
soruların hazırlanmasında o alandaki ccedilalışmalardan faydalanılmıştır Buna ek olarak
her bir anket sorusu iccedilin hipotez oluşturulmuş demografik oumlzellikler goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak bulgular elde edilmiştir
35 Araştırmanın Youmlntemi
Ccedilalışmamın son boumlluumlmuumlnde araştırmanın ana kuumltlesi ve oumlrneklem ccedilalışmada
yer verilen anket soruları ve verilerin analizi ve yorumu iccedilin kullanılan analiz
youmlntemlerine değinilmiştir
Araştırmanın ana kuumltlesini Sivasrsquota mesleği ifa eden ve Sivas SMMMO
edinilen bilgiye goumlre 353 SMMM ve 3 YMM oluşmaktadır Bunlardan 213rsquosı aktif
olarak faaliyet goumlstermektedir 140rsquoı ise pasiftir Toplamda 110 SMMMrsquoye ulaşılarak
anket ccedilalışması yapılmıştır Ancak anket formunda eksik bilgilerden ve geccedilersiz
anket formlarından dolayı 99 SMMMrsquonin istatistik verilerine bakılmıştır
Araştırmamıza katılım sağlayan meslek mensupları ile yuumlz yuumlze goumlruumlşme
tekniği kullanılmıştır Yuumlz yuumlze goumlruumlşme tekniğinin tercih edilme nedeni meslek
mensuplarının sorulara doğru ve tutarlı cevaplar vermesini sağlamaktadır Ulaşılan
sonuccedillar SPSS 220 istatistik programı yardımıyla analiz edilmiştir
Ccedilalışmada kullanılan anket soruları Aysel CANrsquoa ait 2016 yılında ldquoMuhasebe
Meslek Mensuplarının UFRSTFRSrsquoYE Bakış Accedilıları ve Meslekteki Farkındalık
Duumlzeyleri Uumlzerine Bir Araştırmardquo isimli Tuumlrk Hava Kurumu Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml İşletme Anabilim Dalı İşletme Programında kabul edilen tezden
faydalanılarak hazırlanmıştır
83
36 Araştırmada Kullanılan Youmlntemler
Bu ccedilalışma Sivas il genelinde SMMM unvanına sahip 99 katılımcıyla
goumlruumlşuumllmuumlştuumlr 5li likert oumllccedilek olarak hazırlanan ve 13 maddeden oluşan ankete
verilen cevaplardan her bir kişi iccedilin bir toplam puan elde edilmiştir Elde edilen bu
toplam puanlar katılımcıların TMS-TFRS algısını goumlstermektedir Bu puanlar
kullanılarak Sivas ilinde faaliyet SMMMrsquolerin TMS-TFRS algısının oumllccediluumllmesi
amaccedillanmıştır
Anket guumlvenilirliğini oumllccedilmede iccedil tutarlılığı ortaya koyabilmek iccedilin
Cronbachrsquos Alpha katsayısı hesaplanmıştır Ccedilalışmada elde edilen puanların
katılımcıların demografik bilgilerine goumlre istatistik olarak aralarında anlamlı bir fark
olup olmadığını belirlemektir Bu sebeple yapılacak olan testlerin parametrik veya
non-parametrik olup olmadığını belirlemek iccedilin normallik testi uygulanmaktadır
Normallik testi Kolmogorov-Smirnov Testi ile test edilmiştir Normallik
varsayımının sağlanmadığı durumlarda parametrik olmayan Mann-Whitney U
Testi kullanılmaktadır İkiden fazla duumlzeyli değişkenlerin duumlzeyleri arasında
farklılık olup olmadığını belirlemek iccedilin normallik varsayımının sağlanmadığı
durumlarda non-parametrik bir test olan Kruskall-Wallis Testi kullanılmıştır
Katılımcıların ankette bulunan her bir ifadeye hangi duumlzeyde katıldığı ya da
goumlruumlşlerinin Kesinlikle Katılıyorum (5) Katılıyorum (4) Kararsızım (3)
Katılmıyorum (2) Kesinlikle Katılmıyorum (1) nitelemelerinden hangisine
girdiği yapılan bir sınıflama oumllccedileği ile belirlenmiştir Sınıflama oumllccedileğinin
oluşturulmasında
Aralık Genişliği (a) = Dizi Genişliği divide Yapılacak Grup Sayısı formuumlluuml
kullanılmıştır (Tekin 1987 262) Buna goumlre oluşturulan oumllccedilekte nitelik duumlzeyi ve
puan değerleri ile değer aralıkları Tablo 31rsquode goumlsterilmiştir
a= 45
a= 080 bulunur
84
Tablo 31 Anket Maddelerinin Puan Aralıkları Nitelik Duumlzeyi Puan Aralığı Değer Aralıkları Kesinlikle Katılıyorum 5 420-500 Katılıyorum 4 340-419 Kararsızım 3 260-339 Katılmıyorum 2 180-259 Kesinlikle Katılmıyorum 1 100-179
37 Araştırmanın Bulguları
Araştırma kapsamında elde edilen veriler IBM SPSS 22 istatistik paket
programı kullanılarak analiz edilmiştir Analiz sonuccedilları ilerleyen boumlluumlmlerde
ayrıntılı olarak incelenmektedir
371 Araştırmada Kullanılan Oumllccedileğin Guumlvenilirlik Analizi
Cronbachrsquos Alpha katsayısı her sorunun kendine ait puanları oumlrneğin 18 adet
sorusu olan ankette sorulara verilen yanıtların toplanarak hesaplandığı ihtimallerde
oumllccedilekteki sorular birbiri ile benziyor mu yakınlık derecesi var mı gibi sorulara cevap
bir katsayıdır Alfa sayısı ankette bulunan 13 sorunun aynı tuumlrden olup olmadığını
incelemek veya bir buumltuumlnluumlğuuml sağlayıp sağlamadığını goumlsterir (Kartal 2004 6)
000 le α lt 040 ise oumllccedilekte guumlvenilirlikten bahsedilemez
040 le α lt 060 ise oumllccedilek duumlşuumlk guumlvenilirdir
060 le α lt 080 ise oumllccedilek oldukccedila guumlvenilirdir
080 le α lt 100 ise oumllccedilek yuumlksek derecede guumlvenilirdir
Anketimizde likert tipi oumllccedileğe ait toplam 13 soru vardır Likert tipi oumllccedilekli
sorulara guumlvenirlik analizi yaptığımızda guumlvenirliği yani Cronbachrsquos Alpha katsayısı
0750 olarak bulunmuştur yani oumllccedileğimiz oldukccedila guumlvenilirdir
85
Tablo 32 Guumlvenilirlik Analizi Tablosu Cronbachs Alpha Number of Items Guumlvenilirlik Durumu
0750 13 Oldukccedila guumlvenilir
372 Ankete Katılanların Demografik Oumlzelliklerine Ait Frekans
Tabloları
Elde edilen bulgular oumllccedileği cevaplayan muhasebe meslek mensuplarının
demografik oumlzelliklerini oumlne ccedilıkarmaktadır Demografik oumlzellikler kapsamında
oumllccedileğe katılanların cinsiyeti yaşı eğitim duumlzeyi ve mesleki tecruumlbe suumlrelerini
goumlsteren bulgular bulunmaktadır
3721 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımı
Oumllccedileğe cevap veren meslek mensuplarının cinsiyetleri değerlendirildiğinde
sayıca fazlasını erkek meslek mensuplarından meydana geldiği goumlzlemlenmiştir
Tablo 33rsquode cinsiyete accedilısından muhasebe meslek mensuplarının dağılımı
bulunmaktadır
Tablo 33 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımı Cinsiyet Frekans Yuumlzde Kadın 33 333 Erkek 66 667 TOPLAM 99 100
Ankete katılanların 333 kadın667 si erkek meslek mensuplarından
oluşmaktadır
3722 Katılımcıların Yaş Gruplarına Goumlre Dağılımı
Oumllccedileğe cevap veren katılımcıların yaşları incelendiğinde 30 yaş ve daha
kuumlccediluumlk yaşta olan muhasebe meslek mensuplarının ccediloğunluğu oluşturduğu
goumlruumllmektedir Tablo 34rsquode yaş gruplarına goumlre muhasebe meslek mensuplarının
dağılımı goumlsterilmektedir
86
Tablo 34 Katılımcıların Yaşa Goumlre Dağılımı Yaş aralığı Frekans Yuumlzde 30 ve daha az 52 525 31-40 arası 34 343 41-50 arası 8 81 50 ve uumlzeri 5 51 TOPLAM 99 1000
Meslek mensuplarının yaşları itibariyle dağılımlarına bakıldığında Ankete
katılan 525 (52 kişi) 30 ve daha az yaş grubunda 343 uuml (34 kişi) 31-40 yaş
arasında 81 i (8 kişi) 41-50 yaş arasında51i (5 kişi) 50 ve uumlzeri yaş
grubundadır
3723 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre Dağılımı
Oumllccedileğe katılan katılımcıların eğitim duumlzeyleri accedilısından değerlendirildiğinde
lisans mezunu muhasebe meslek mensuplarının ccediloğunluğu oluşturduğu
goumlruumllmektedir Tablo 35rsquote eğitim duumlzeylerine goumlre muhasebe meslek mensuplarının
dağılımı bulunmaktadır
Tablo 35 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre Dağılımı Eğitim Duumlzeyi Frekans Yuumlzde Lise 3 30 Oumln Lisans 5 51 Lisans 81 818 Lisansuumlstuuml 10 101 TOPLAM 99 1000
Meslek Mensuplarının eğitim duumlzeyleri itibariyle dağılımlarına
bakıldığında3 lise ve daha az 51 oumln lisans 818 lisans 101 lisansuumlstuuml
eğitim mezunu oldukları goumlruumllmektedir
3724 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbe Suumlrelerine Goumlre Dağılımı
Oumllccedileği cevaplayan muhasebe meslek mensuplarının tecruumlbe suumlreleri accedilısından
değerlendirildiğinde6-10 yıl arası tecruumlbesi bulunan muhasebe meslek
mensuplarının ccediloğunluğu oluşturduğu goumlzlemlenmiştir Tablo 36rsquoda tecruumlbe
suumlrelerini accedilısından muhasebe meslek mensuplarının dağılımı goumlsterilmiştir
87
Tablo 36 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre Dağılımları Mesleki Tecruumlbe Frekans Yuumlzde
5 ve daha az 34 343 6-10 yıl arası 35 354 11-15 yıl arası 17 172 16-20 yıl arası 8 81 21 yıl ve uumlzeri 5 51 TOPLAM 99 1000
Ankete katılan meslek mensuplarının 343rsquouuml 5 yıla kadar 354rsquouuml 6-10 yıl
arasında 172rsquosi 11-15 yıl ve 8rsquoi 16-20 yıl 51rsquoi 21 yıldan fazla deneyime
sahip olduğu goumlruumllmektedir
373 Muhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe Standartları ve Tuumlrkiye Finansal Raporlama Standartları Algılarına İlişkin Duumlşuumlnceleri
Muhasebe meslek mensuplarının TMSTFRS ile ilgili duumlşuumlncelerinin frekans
dağılımı bulunmuş olumlu duumlzeyde bir katılım gerccedilekleştiği goumlruumllmuumlştuumlr
88
Tablo 37 Katılımcıların TMS ve TFRS Algılarına İlişkin Frekans Değerleri
DEĞİŞKENLER
FREKANSLAR
TO
PLA
M K
esin
likle
ka
tılm
ıyor
um
Kat
ılmıy
orum
Kar
arsı
zım
Kat
ılıyo
rum
Kes
inlik
le
Kat
ılıyo
rum
N N N N N
1-Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları gerekli bir duumlzenlemedir
4 4 2 2 1 1 55 556 37 374 99
2-Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamadaki başarısı iccedilin vergi mevzuatı ve muhasebe standartları muumlmkuumln olduğunca uyumlaştırılmalıdır
7 71 0 0 2 2 46 465 44 444 99
3- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarına uygun hazırlanan bir finansal tablo finansal tablodan yararlananlar iccedilin daha guumlvenli bilgi sunar
0 0 4 4 2 2 46 465 47 475 99
4-Uumllkemizde uygulanan muhasebe sistemi uygulamaları genel tebliği TMS ve TFRS ile uyum iccedilindedir
6 61 22 222 24 242 41 414 6 61 99
5- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sadece ccedileviri olarak değil standardın iccedileriği ve uygulama şekli accedilık ve anlaşılır olmalıdır
0 0 4 4 5 51 41 414 49 495 99
6- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarında yapılan accedilıklamalar uygulama iccedilin yeterlidir
12 121 30 303 42 424 9 91 6 61 99
7- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sektoumlrlere goumlre ayrı ayrı duumlzenlenmelidir
1 1 13 131 15 152 50 505 20 202 99
8- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları konusunda teorik bilgi duumlzeyim yeterlidir
3 3 36 364 23 232 30 303 7 70 99
9- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları ilgili taraflara daha tarafsız doğru ve guumlvenilir bilgi sağlayacaktır
0 0 5 51 4 4 74 747 16 162 99
10- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının kullanımı işletmelerin denetimlerini artıracaktır
1 1 1 1 5 51 66 667 26 263 99
11- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın uygulamaya geccedilmesiyle işletmelerin para ve sermaye piyasalarında fon bulmaları kolaylaşacaktır
0 0 9 91 41 414 38 384 11 111 99
12- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları belirli derecede esnek olmalıdır
6 61 29 293 23 232 33 333 8 81 99
13-Muhasebe uygulamaları genel tebliğirsquode ki muhasebenin temel kavramları muhasebenin ihtiyaccedillarını karşılamada yeterlidir
27 273 52 525 4 4 12 121 4 4 99
89
bull Ankette bulunan ilk soru Tablo 37 incelendiğinde Tuumlrkiye Muhasebe ve
Finansal Raporlama Standartları gerekli bir duumlzenlemedir ifadesine
ldquokesinlikle katılmıyorumrdquo olarak yanıtlayan 4 (4 kişi) rdquo Katılmıyorumrdquo
2 (2 kişi) ldquoKararsızımrdquo 1 (1 kişi) ldquoKatılıyorumrdquo 556 (55 kişi)
ldquoKesinlikle katılıyorumrdquo yanıtını veren ise 374 (37) tuumlr Buradan
hareketle katılımcıların ccediloğunluğu TMS VE TFRSrsquo lerin gerekli bir
ccedilalışma olduğu duumlşuumlncesindedir
bull Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamadaki
başarısı iccedilin vergi mevzuatı ve muhasebe standartları muumlmkuumln olduğunca
uyumlaştırılmalıdır ifadesine kesinlikle katılmıyorum cevabını veren
71 (7 kişi) Karasızım cevabını veren 2 (2 kişi) Katılıyorum
cevabını veren 465 (46 kişi) Kesinlikle Katılıyorum cevabını veren
444 (44 kişi) bulunmaktadır Ankete katılan 99 meslek mensubundan 90
kişi bu soruya olumlu cevap vermiştir Standartlar ve vergi mevzuatı
birbiri ile uyum iccedilerisinde olmalıdır duumlşuumlncesini savunmuşlardır
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarına uygun
hazırlanan bir finansal tablo finansal tablodan yararlananlar iccedilin daha
guumlvenilir bilgi sunarrdquo İfadesine 4 katılmıyorum2 kararsız olmasına
karşın 465 katılıyorum 475 kesinlikle katılıyorum cevabı vermiştir
Ankete katılan meslek mensuplarının buumlyuumlk bir ccediloğunluğu TMS ve TFRS
guumlvenli bilgi sunduğu goumlruumlşuumlndedir
bull ldquoUumllkemizde Uygulanan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği TMS
Ve TFRS İle Uyum İccedilindedirrdquo İfadesine muhasebecilerin 61 lsquoi
kesinlikle katılmıyorum222 katılmıyorum242 lsquosi kararsızım derken
414 katılıyorum ve 61 kesinlikle katılıyorum olarak yanıtlamıştır
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sadece ccedileviri
olarak değil standardın iccedileriği ve uygulama şekli accedilık ve anlaşılır
olmalıdırrdquo ifadesine 4 katılmıyorum 5rsquoi kararsız yanıtını vermiş olsa
bile 414 katılıyorum derken 495 kesinlikle katılıyorum cevabını
vererek TMS ve TFRS lsquolerin sadece ccedileviriden ibaret olmaması gerektiğini
accedilık ve anlaşılır olması fikrini desteklediği goumlruumllmektedir
90
bull Ankete katılan meslek mensupları ldquoTuumlrkiye muhasebe Ve Finansal
Raporlama Standartlarında yapılan accedilıklamalar uygulama iccedilin yeterlidirrdquo
ifadesine 121 kesinlikle katılmıyorum 303 katılmıyorum 424
kararsızım 91 katılıyorum 61 kesinlikle katılıyorum şeklinde
yanıtlamıştır Buradan ccedilıkarılabilecek sonuccedil 4242uuml olumsuz yanıt
vermiş yani standartlara youmlnelik yapılan accedilıklamaları yeterli bulmamıştır
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sektoumlrlere goumlre
ayrı ayrı duumlzenlenmelidirrdquo İfadesine meslek mensuplarının 1rsquoi kesinlikle
katılmıyorum 131rsquoi katılmıyorum152rsquosi kararsızım 505rsquoi
katılıyorum202rsquosi kesinlikle katılıyorum olarak yanıtlamıştır Bunun
anlamı ankete katılan meslek mensuplarının buumlyuumlk ccediloğunluğu sektoumlre goumlre
ayrı ayrı duumlzenlenmesi gerektiği fikrini desteklemişlerdir
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları konusunda teorik
bilgi duumlzeyim yeterlidirrdquo İfadesini 394uuml olumsuz yanıtlarken 232 lsquosi
kararsız kalmış374uuml olumlu yanıtlamıştır Bunun anlamı meslek
mensupları TMS TFRS konusunda yeterli teorik bilgiye sahip olduğunu
duumlşuumlnmemektedir
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları ile ilgili taraflara
daha tarafsız doğru ve guumlvenilir bilgi sağlayacaktırrdquo İfadesine anket
ccedilalışmamıza katılan meslek mensuplarının 5 katılmıyorum olarak
yanıtlarken 4 kararsız kalmıştır 747rsquosi katılmaktadır 162rsquosi
kesinlikle katılıyorum işaretlemiştir Kısaca 909 TMS ve TFRSrsquo lerin
kullanıcılara tarafsız gerccedilek ve guumlvenilen bilgi vereceği duumlşuumlncesindedir
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarırsquo nın kullanımı
işletmelerin denetimlerini kolaylaştıracaktırrdquo İfadesine meslek
mensuplarının 1rsquoİ Kesinlikle katılmazken 1rsquoi katılmıyorum 51i
kararsızken 667rsquosi katılıyor ve 263 kesinlikle katılıyorum seccedileneğini
işaretlemiştir Oumlzetle 93rsquouuml olumlu yanıtlamıştır TMS ve TFRS kullanımı
işletmelerin denetimlerini kolaylaştıracağı fikrini savunmuşlardır
91
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın uygulamaya
geccedilmesiyle işletmelerin para ve sermaye piyasalarından fon bulmaları
kolaylaşacaktırrdquo İfadesine verilen cevapların bir kısmı olumlu iken 495
414 kararsız kalmıştı 91 lsquoi katılmıyorum seccedileneğini işaretlemişlerdir
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları belirli derecede
esnek olmalıdırrdquo Ankete katılan meslek mensuplarının 61rsquoi kesinlikle
katılmıyorum293rsquouuml katılmıyorum 232 kararsızım 333
katılıyorum 81 kesinlikle katılıyorum şeklinde cevap vermiştir
bull ldquoMuhasebe Sistemi Uygulamaları Genel tebliğirsquo deki muhasebenin temel
kavramları muhasebenin ihtiyaccedillarını karşılamada yeterlidirrdquo İfadesine
Meslek mensuplarının 273rsquouuml kesinlikle katılmıyorum 525rsquoi
katılmıyorum 4rsquouuml kararsızım121rsquoi katılıyorum4rsquouuml kesinlikle
katılıyorum şeklinde yanıtlamıştır
374 Muhasebe Meslek Mensuplarının TMS TFRS Algılarına Youmlnelik
Anket Katılım Duumlzeylerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapmaları
Anket formunda yer alan muhasebe meslek mensuplarının TMSTFRS algılarını
oumllccedilmek iccedilin hazırlanan ifadeler bu konu ile ilgili duumlşuumlnceleri belirleyici niteliktedir
Tablo 38rsquode katılımcıların 13 ifadeye bildirdikleri goumlruumlşlerinin aritmetik ortalama
(X) standart sapma (S) ve bu değerlerin hangi katılım duumlzeyine girdiği yer
almaktadır
92
Tablo 38 Katılım Duumlzeylerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapmaları İfade Metni
Ort (X)
Ss (S)
Katılım Duumlzeyi
3- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarına uygun hazırlanan bir finansal tablo finansal tablodan yararlananlar iccedilin daha guumlvenli bilgi sunar
437
0722
Kesinlikle Katılıyorum
5- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sadece ccedileviri olarak değil standardın iccedileriği ve uygulama şekli accedilık ve anlaşılır olmalıdır
436
0762
Kesinlikle Katılıyorum
2-Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamadaki başarısı iccedilin vergi mevzuatı ve muhasebe standartları muumlmkuumln olduğunca uyumlaştırılmalıdır
421
1032
Kesinlikle Katılıyorum
1-Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları gerekli bir duumlzenlemedir
420
0891
Kesinlikle Katılıyorum
10- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının kullanımı işletmelerin denetimlerini artıracaktır
416
0650
Katılıyorum
9- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları ilgili taraflara daha tarafsız doğru ve guumlvenilir bilgi sağlayacaktır
402 0638 Katılıyorum
7- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sektoumlrlere goumlre ayrı ayrı duumlzenlenmelidir
375 0959 Katılıyorum
11- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın uygulamaya geccedilmesiyle işletmelerin para ve sermaye piyasalarında fon bulmaları kolaylaşacaktır
351 0812 Katılıyorum
4-Uumllkemizde uygulanan muhasebe sistemi uygulamaları genel tebliği TMS ve TFRS ile uyum iccedilindedir
319 1046 Kararsızım
12- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları belirli derecede esnek olmalıdır
308 1094 Kararsızım
8- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları konusunda teorik bilgi duumlzeyim yeterlidir
302 1039 Kararsızım
6- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarında yapılan accedilıklamalar uygulama iccedilin yeterlidir
266 1010 Kararsızım
13-Muhasebe uygulamaları genel tebliğirsquode ki muhasebenin temel kavramları muhasebenin ihtiyaccedillarını karşılamada yeterlidir
213 1075 Katılmıyorum
TOPLAM 359 0931 Katılıyorum
(100-179) Kesinlikle Katılmıyorum (180-259) Katılmıyorum (260-339) Kararsızım (340-419) Katılıyorum (420-500) Kesinlikle Katılıyorum
Tablo 38rsquode goumlruumllduumlğuuml uumlzere ankette yer alan ifadelerle Muhasebe meslek
mensuplarının TMSTFRS algılarını oumllccediluumllduumlğuumlnde katılımcılar tarafından
lsquolsquokesinlikle katılıyorumrsquorsquo ve lsquolsquokatılmıyorumrsquorsquo duumlzeyleri arasında değerlendirilmiştir
93
Boumlylece bu maddelerin ortalamalarına bakıldığında katılımcıların ankette yer
alan 13 ifadenin buumltuumlnuumlne lsquolsquokatılıyorumrsquorsquo duumlzeyinde goumlruumlş bildirmiş oldukları
goumlruumllmektedir (X=359) Buradan ccedilıkaracağımız sonuca goumlre muhasebe meslek
mensuplarının TMS ve TFRS uygulamalarına olumlu goumlruumlş bildirmişlerdir
Kısaca oumlzetlemek gerekirse Sivas ilindeki muhasebe meslek mensupları
TMSTFRSrsquonin gerekli bir duumlzenleme olduğunu finansal tablo kullanıcılarına
tarafsız doğru ve guumlvenli bilgi sunduğu standartların dilinin accedilık ve anlaşılır
olmasının oumlnuumlndeki engelleri kaldıracağını bu konuda kitap yanın bildirilerin
sayısının yetersiz olduğu anketteki goumlruumlşleri sonucunda ortaya ccedilıkmaktadır
375 Demografik Değişkenlere Goumlre Muhasebe Meslek Mensuplarının
TMS ve TFRS Algılarının Karşılaştırılması
Oumllccedilekten alınan toplam goumlruumlş puanı değişkeninin normal dağılım goumlsterip
goumlstermediği Kolmogorov-Smirnov Normallik testi ile test edilmiştir
Tablo 39 Kolmogorov- Smirnov Normallik Testi Sonucu Kolmogorov-Smirnov Testi
İstatistik(ort) N Sig(p) Goumlruumlş 46697 99 0005
Elde edilen toplam puanlara ait Kolomogorov-Smirnov Normallik Testi
sonucu p(sig)0005lt005 olduğu iccedilin bu değerler normal dağılım varsayımını
sağlamamaktadır Bu nedenle cinsiyete goumlre TMS-TFRS algı duumlzeyleri bağlamında
anlamlı fark olup olmadığını belirlemek maksadıyla Mann-Whitney U Testi
kullanılırken yaş oumlğrenim durumu ve mesleki deneyime goumlre TMS-TFRS algı
seviyeleri accedilısından anlamlı fark olup olmadığını incelemek amacıyla Kruskall-
Wallis Testi kullanılmıştır
Ccedilalışmamın varsayımlarının incelenmesinde cinsiyet eğitim duumlzeyi yaş ve
mesleki tecruumlbe accedilısından meydana gelen doumlrt grup karşılaştırılmıştır
94
3751 Muhasebe Meslek Mensuplarının Cinsiyete Goumlre TMS ve TFRS
Algılarının Karşılaştırılması
Cinsiyet accedilısından gruplar kadın ve erkek olarak belirtilmiştir Değişken
sayısı iki olduğundan Mann Whitney U testi kullanılmıştır Mann Whitney U testi
birbirine bağlı olmayan iki adet gruptan elde ettiğimiz puanlar sonucunda birbirinden
anlamlı farklılık bulunup bulunmadığını incelemek iccedilin kullanılır
Non parametrik olan Mann Whitney U testinde normal dağılım goumlstermeyen
bir dağılımda iki bağımsız grup ortalamalarını karşılaştırmak amacıyla kullanılan bir
youmlntemdir Bu doğrultuda gruplara ait rank değerleri Tablo 310rsquoda goumlsterilmiştir
Tablo 310 Muhasebe Meslek Mensuplarının Cinsiyete Goumlre TMS ve TFRS Algılarının Z Testi ve Mann Whitney U Testi Sonuccedilları
Cinsiyet N Rankların Ortalaması
Ss Z P
Kadın 33 4947 163250 -0131
0896 Erkek 66 5027 331750
0H Cinsiyete goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık yoktur
1H Cinsiyete goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık bulunmaktadır
p=0896gt005 olduğundan 0H hipotezi kabul edilir Cinsiyetin TMS-TFRS
algısı uumlzerinde anlamlı bir farklılığa neden olmamaktadır
Bunun anlamı 0H kabul 1H red edilir meslek mensuplarının cinsiyetlerinin
TMS ve TFRS algısına etkisi bulunmamaktadır
3752 Muhasebe Meslek Mensuplarının Eğitim Duumlzeylerine Goumlre TMS
ve TFRS Algılarının Kruskall-Wallis Testi Sonuccedilları
Eğitim duumlzeyi accedilısından oluşturulan gruplar LiseOumln lisans Lisans ve Yuumlksek
Lisans şeklinde oluşturulmuştur Burada Kruskall-Wallis Testi testi kullanılmıştır
Tablo 311rsquode oluşturulan gruplara ait değerler mevcuttur
95
Tablo 311 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının Karşılaştırılması
0H Eğitime goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık yoktur
1H Eğitime goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık bulunur
p=0334gt005 olduğu iccedilin 0H kabul edilir Bu nedenle eğitime goumlre Serbest
Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS algılarının medyanları arasında farklılık
yoktur
Bunun anlamı 0H kabul 1H red edilir muhasebe meslek mensuplarının
eğitim duumlzeylerinin TMS ve TFRS algısına etkisi bulunmamaktadır
3753 Muhasebe Meslek Mensuplarının Yaş Gruplarına Goumlre TMS Ve
TFRS Algılarının Kruskall-Wallis Testi Ve Mann Whitney U Testi Sonuccedilları
Yaşları accedilısından gruplara Kruskall-Wallis Testi testi uygulanmıştır Daha
sonraki aşamada Buumltuumln yaş grupları ikili olarak Mann-Whitney U testi ile
karşılaştırılmıştır Gruplara ait rank değerleri Tablo 312rsquode goumlsterilmiştir
Tablo 312 Katılımcıların Yaş Grubuna Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının Karşılaştırılması
Yaş aralığı N Rankların Ortalaması
Serbestlik derecesi
Kruskall-Wallis Testi
P
30 ve daha az 52 5263 3
10109
0018 31-40 arası 34 4625
41-50 arası 8 6819 50 ve uumlzeri 5 1910
Eğitim duumlzeyi
N Rankların Ortalaması
Serbestlik derecesi
Kruskall-Wallis Testi
p
Lise 3 4000 3
3397
0334 Oumln lisans 5 3000
Lisans 81 5080 Lisansuumlstuuml 10 5650
96
0H Yaşlara goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık yoktur
1H Yaşlara goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık vardır
p=0018lt005 olması sebebiyle 0H kabul edilmez Bu nedenle yaşlara goumlre
Serbest Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS algılarının medyanları arasında farklılık
vardır
Yaşa goumlre gruplar arasında farklılık olduğu iccedilin farklılığın hangi gruptan
kaynaklandığını bulmamız gerekmektedir Buumltuumln yaş grupları ikili olarak Mann-
Whitney U testi ile karşılaştırılmıştır
Tablo 313 Katılımcıların Yaş Gruplarının İkili Olarak Karşılaştırılması Yaş Aralığı N Ortalama Ranklar P
30 ve daha az 31-40 arası
52 34
4566 4019
0318
30 ve daha az 41-50 arası
52 8
2926 3856
0159
30 ve daha az 50 ve uumlzeri
52 5
3070 1130
0012
31-40 arası 41-50 arası
34 8
1953 2988
0029
31-40 arası 50 ve uumlzeri
34 5
2153 960
0027
41-50 arası 50 ve uumlzeri
8 5
875 420
0034
Tabloya goumlre 50 ve uumlzeri yaşta olanların diğer yaştakilere goumlre TMS-TFRS
algı duumlzeylerinin anlamlı seviyede duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Yani yaş ortalaması
arttıkccedila TMSTFRS algıları daha duumlşuumlk daha genccedil meslek mensuplarınınki ise daha
yuumlksek olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
97
3754 Muhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre
TMS Ve TFRS Algılarının Kruskal Wallis Testine Goumlre Karşılaştırılması
Tecruumlbe accedilısından gruplar 5 yıl ve oumlncesi 6-10 yıl11-15 yıl ve 16-20 yıl 21
ve uumlstuuml olarak goumlsterilmiştir Değişken sayısı uumlccedil ve uumlzeri olduğundan Kruskal Wallis
Testi kullanılmıştır Tablo 314rsquode gruplara ait rank değerleri bulunmaktadır
Tablo 314 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının Kruskall-Wallis Testi Sonuccedilları
Mesleki tecruumlbe
N Rankort Serbestlik derecesi
Kruskall-Wallis Testi
P
5 ve daha az 34 4287 4
11213
0024 6-10 arası 35 5639 11-15 arası 17 5626 16-20 arası 8 5838
21 ve uumlzeri 5 1910
0H Mesleki deneyime goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-
TFRS algılarının medyanları arasında farklılık yoktur
1H Mesleki deneyime goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-
TFRS algılarının medyanları arasında farklılık mevcuttur
p=0024lt005 olduğundan 0H red edilir Bu nedenle mesleki deneyime goumlre
Serbest Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS algılarının medyanları arasında farklılık
vardır
Mesleki deneyime goumlre gruplar arasında farklılık olduğu iccedilin farklılığın hangi
gruptan kaynaklandığını bulmamız gerekmektedir Buumltuumln gruplar ikili olarak Mann-
Whitney U testi karşılaştırılmıştır Tablo 315rsquode goumlruumllmektedir
98
Tablo 315 Katılımcıların Mesleki Deneyimini İkili Gruplar Olarak Mann Whitney U testi Sonuccedilları Mesleki tecruumlbe N Ortalama ranklar p 5yıl ve daha az 6-10 yıl arası
34 35
2968 4017
0029
5yıl ve daha az 11-15yıl arası
34 17
2362 3076
0103
5yıl ve daha az 16-20 yıl arası
34 8
2041 2613
0232
5yıl ve daha az 21yıl ve uumlstuuml
34 5
2166 870
0017
6-10yıl arası 11-15 yıl arası
35 17
2647 2656
0984
6-10yıl arası 16-20yıl arası
35 8
2159 2381
0649
6-10yıl arası 21 yıl ve uumlstuuml
35 5
2216 850
0017
11-15 yıl arası 16-20yıl arası
17 8
1285 1331
0877
11-15 yıl arası 21yıl ve uumlstuuml
17 5
1309 610
0031
16-20yıl arası 21yıl ve uumlstuuml
8 5
863 440
0049
Tabloya goumlre 21 yıl ve uumlzeri mesleki deneyime sahip olanların diğerlerine
goumlre TMS-TFRS algı duumlzeylerinin anlamlı seviyede duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir
Yani mesleğe yeni katılanların TMS TFRS hakkında duumlşuumlnceleri daha olumlu iken
21 yıl ve uumlzeri mesleki deneyime sahip olanların algı duumlzeyleri dolayısıyla
TMSTFRS hakkında bilgileri daha duumlşuumlktuumlr
99
SONUCcedil VE OumlNERİLER
Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarırsquonın ccedilevirisi olan Tuumlrkiye
Finansal Raporlama Standartlarının (TFRS) 26082014 tarihli Resmi Gazetersquode
yayınlandığı uumlzere SPKrsquoya goumlre borsada veya teşkilatlanmış diğer bir piyasada işlem
goumlren şirketler aracı kurumlar portfoumly youmlnetim şirketleri bankalar sigorta ve
reasuumlrans şirketleri bireysel emeklilik şirketleri iccedilin zorunluluğu getirilmiştir Bu
bağlamda muhasebe meslek mensuplarının uygulama noktasında oumlnemli rolleri
vardır Bu konuda araştırma yapanlar TFRSlsquo nin muhasebe meslek mensuplarının
uygulayış şekilleri hakkında fikirleri bilgi seviyeleri talepleri gibi youmlnlerden farklı
illerde ccedilalışmalar yapmışlardır
Muhasebe standartlarıyla ilgili buguumlne kadar yapılan akademik ccedilalışmaların
fazlalığı verilen eğitimler duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde ve uygulama zorunluluğu getirilmiş
olmasına rağmen hala standartlarla ilgili bilgi duumlzeyi ve eğitim eksikliği olması
ccedilelişki oluşturmaktadır Bu sebeple zorunluluk getirilmiş muhasebe standartlarıyla
ilgili verilen eğitimlerin kalitesi tartışılabilir hale gelmektedir Verilecek eğitimler
oumlncesinde ve sonrasında bu durumun oumllccediluumllmesi iccedilin akademik accedilıdan oumln test-son test
uygulanarak meslek mensuplarının oumlğrenim duumlzeyi ve eğitimlerin amacına ulaşıp
ulaşmadığı incelenmektedir Muhasebe standartlarıyla ilgili olan eğitimler bilimsel
oumlğretici modellerle desteklenmelidir
Muhasebe standartlarında zorunlu uygulamayla birlikte standartların
oluşturulma amacı doğrultusunda olumlu sonuccedillar elde edilmesi hedeflenmiştir
Muhasebe standartlarının amacına ulaşabilmesi iccedilin muhasebe ve finans alanında
mesleğini icra etmek isteyen oumlğrenciler accedilısından muhasebe standartları meslek
liselerinde ve uumlniversitelerin ilgili boumlluumlmlerinde eğitim muumlfredatında yer alması
gerekliliği accedilık bir şekilde ortadadır
TFRSrsquo nin olumsuz sonuccedilları bilgi duumlzeyi eksikliği sistematik eğitim
sorunu standartların ccedileviri sorunu meslek mensupları accedilısından fazladan iş yuumlkuuml
meslek bırakma eğilimi duumlşuumlncesine stres ve kaygıya yol accedilmaktadır Olumlu accedilıdan
daha şeffaf gerccedilekccedili ve doğru finansal raporlar olacağı vergi muhasebeciliğinin
bilgi muhasebeciliğine doumlnuumlşeceği yeni meslek mensuplarının standartlarla ilgili
100
bilgi duumlzeyi ve farkındalığının yuumlksek olduğu sonuccedillarına ulaşılmıştır Muhasebe
standartlarının kabul edilmesi ve yuumlruumlrluumlğe girme tarihi duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu konuyla
ilgili yapılacak olan makalelerin TFRS farkındalığı oumllccedilmesinin anlamsız olacağı
ortadadır Bunun yerine TFRS ile ilgili oumlğrenme ve uzmanlaşma suumlreciyle ilgili
olumsuz sonuccedilların minimuma indirilebilecek bilimsel ccedilalışmalar yapılmasının
faydalı olacağı duumlşuumlncesindeyiz
Standartların kanunen uygulama zorunluluğu getirilmiş olmasının yeterli ve
verimli sonuccedillarının olmadığı bu nedenle ilk olarak TFRSrsquo ye youmlnelik suumlrekli ve
sistemli bir eğitimin olması gerektiği alanda yapılmış olan ccedilalışmaların incelemesinin
oumlnemli bir ccedilıktısıdır Yapılmış olan benzer ccedilalışmaların bulguları doğrultusunda bilgi
ve eğitim eksikliğinin halen devam ettiği ise somut bir goumlstergedir TFRS ve KOBİ
TFRS ile ilgili olumsuz durumların oumlnuumlne geccedililebilmesi iccedilin meslek odalarının
sistemli ve akademisyenlerle işbirliği iccedilerisinde ccedilalışmalarını gerccedilekleştirmelidirler
Bu ccedilalışmada ise Sivas ilinde faaliyet goumlsteren muhasebe meslek
mensuplarının TFRS kapsamında ki algılarını konuya hakim olup olmadıklarını ve
TFRSrsquonin mali tablolara etkileri konusundaki duumlşuumlnceleriyle ilgili bulgular elde
ederek fikir sahibi olmamız amaccedillanmıştır
Sonuccedil olarak meslek mensuplarının TMS TFRSrsquoye youmlnelik algı seviyelerini
oumllccedilmeyi amaccedillayan ccedilalışma ve veri toplama aracı neticesinde muhasebe meslek
mensupları TMS TFRSrsquolerin muhasebe mesleğine fayda sağlayacağı
duumlşuumlncesindedirler
Katılımcılar tek duumlzen hesap uygulamalarının yetersiz kaldığı fakat
TMSTFRS hakkında verilen eğitim ve seminerlerin de yeterli olmadığı faaliyete
geccedilirme aşamasında noksan kaldığı duumlşuumlncesindedirler Bu eksikliğin giderilmesi
iccedilin mesleki teşkilatlardan eğitim talep etmektedirler
Muhasebecilere karşı uygulanan eğitimlerin geccediliş suumlrecini kolaylaştıracağı
kanaatinde olan meslek mensupları meslek odalarında uumlniversitelerde teknik ve
uygulama eğitimlerin verilmesi gerekliliğini oumln plana ccedilıkarmışlardır Hatta buumlyuumlk bir
kesim bağlı bulundukları meslek odalarından eğitim almak istediği sonucu ccedilıkmıştır
101
Analiz sonuccedillarından ccedilıkarılan bir diğer husus ise TFRSrsquoye uyumlu
oluşturulan finansal tablolar karar alan mercilerin daha doğru ve guumlvenilir karar
almalarına olanak sağlamaktadır Bumali tablolar işletmelere youmlnetim
muhasebesinde stratejik ve oumlnemli kararların alınmasına da katkı sağlar
TFRSrsquolerin anlaşılabilir guumlnluumlk konuşma diline sahip olmaması ve
standartları teorik ve karışık bilgilerle doldurulması finansal tabloların
oluşturulmasını guumlccedilleştirmektedir
Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarında sunulan bilgiler
faaliyete geccedilirmek iccedilin yetersiz kaldığı TMS VE TFRS hakkında teorik bilginin
yetersiz olduğu standartların uygulama noktasında faaliyet goumlsteren işletmelerin
adedinin az olması sonucu ccedilıkmıştır Araştırma neticesinde goumlruumllmuumlştuumlr ki Sivasrsquota
faaliyet goumlsteren muhasebe meslek mensupları TMS VE TFRSrsquo lerin uygulamaya
geccedilirilmesi duumlşuumlncesinde olmakla beraber standartlarla ilgili bilgi seviyelerinin
duumlşuumlk olduğu uygulamada problemler yaşanacağı ve konuyla alakalı eğitimin
yetersiz olduğu kanısına varılmıştır
Uumlniversitelerde muhasebe dersi alan oumlğrenciler başta olmak uumlzere verilen
muhasebe meslek eğitimi teorikten ccedilok uygulama alanına geccedililmesi aynı zamanda
meslek mensuplarına da meslek odaları tarafından TMSTFRS eğitimlerinin
duumlzenlenmesi muhasebe mesleğinin daha saygın statuumlde olmasının oumlnuumlndeki
engelleri kaldıracağı accedilıkccedila goumlruumllmuumlştuumlr
Bundan sonra yapılacak ccedilalışmalarda standartların uygulama aşamasında
yaşanacak sorunların tespit edilerek hangi konularda eksiklikler olduğu ve bunların
ccediloumlzuumlmuumlne youmlnelik araştırmalar yapılabilir Ccedilalışmanın daha farklı bakış accedilılarıyla ele
alınarak araştırılması da araştırmacıları farklı sonuccedillara goumltuumlrebilecektir
102
103
KAYNAKLAR
Akbulut Yıldız ldquoKavramsal Ccedilerccedilevede Yapılması Duumlşuumlnuumllen Değişiklikler (IASB-
FASB Ortak Projesi)rdquo Muhasebe Bilim Duumlnyası Dergisi MODAV Cilt 9
Sayı 3 Eyluumll 2007 s20
Akdoğan Nalan ldquoTuumlrkiye Muhasebe Standartlarırsquonın İlk Uygulamasında Uyulacak
Esaslar ve TFRSrsquoye Geccediliş Bilanccedilosunun Duumlzenlenmesirdquo Muhasebe Bilim ve
Duumlnya Dergisi yıl 8 Sayı 1 Temmuz 2006 s2
Akdoğan Nalan Hamdi Aydın ldquoMuhasebe Teorilerirdquo Ankara Uumlniversitesi
Basımevi Ankara1987
Akdoğan Habib ldquoMuhasebe Meslek Etiğinin Kamunun Aydınlatılmasındaki
Oumlnemine Meslek Mensuplarının Yaklaşımırdquo Eskişehir2003
Akguumln A İ (2007) Vadeli İşlemlere Youmlnelik Uluslararası Finansal Raporlama
standartlarının Tuumlrkiye Accedilısından Değerlendirilmesi ve Muhasebeleştirilmesi
(Yayımlanmamış Doktora Tezi) İstanbul Marmara Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Aksoy Tamer ldquoFinansal Muhasebe ve Raporlama Standartlarında Uyumlaştırma ve
UMSUFRS Bazında Kuumlresel Muhasebe Standartları Setine Youmlneliş Eğilimirdquo
Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi Sayı 71 s71
Alagoumlz Ali - Ceran Yunus (2007) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları
Meslek Oumlrguumltuumlnden Beklentileri ile Mesleki Vizyon Algılarını Belirlemeye
Youmlnelik Bir Araştırma Konya İli Uygulamasırdquo Selccediluk Uumlniversitesi İktisadi
ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi Sayı
14 ss 291-312
Ali Deran İncilay Erduru Dursun KeleşldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki
Sorunları Ve Meslek Odalarından Beklentilerinin Demografik Oumlzellikler Ve
Faaliyet Goumlsterilen Ekonomik Ccedilevre Accedilısından Değerlendirilmesi Ordu
Oumlrneğirdquo Selccediluk Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Sosyal
Ekonomik Araştırmalar Dergisi (TheJournal of SocialEconomicResearch)
ISSN 2148 ndash 3043 Ekim 2016 Yıl 16 Sayı 32
104
Alpay EE (2014) Finansal Raporlamada Standardizasyon ve Muhasebe Meslek
Mensuplarının Oumlğrenme Suumlreccedillerinin Psikolojik Temelleri
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Samsun On Dokuz Mayıs
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Alpay EE (2014) Finansal Raporlamada Standardizasyon ve Muhasebe Meslek
Mensuplarının Oumlğrenme Suumlreccedillerinin Psikolojik Temelleri
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Samsun On Dokuz Mayıs
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Arıkan Yahya (2006) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Vergi
Uygulamalarındaki Sorunlarına İlişkin Ccediloumlzuumlm Oumlnerilerimizrdquo Mali Ccediloumlzuumlm
Sayı 75 ss 13-19
Arıkan Yahya ldquoMuhasebe Mesleğinin Duumlnuuml ve Buguumlnuumlnuumln Karşılaştırılmasırdquo Mali
Ccediloumlzuumlm Sayı79 _SMMMO Yayınları Ocak ndash Şubat 2007 s11
Atmaca M Ccedilelenk H(2011) ldquoUluslararası Muhasebe ve Finansal Raporlama
Standartlarının Finansal Analize Etkilerinin Regresyon Analizi İle
Oumllccediluumllmesine Youmlnelik Bir Araştırmardquo Muhasebe ve Finansman Dergisi (49)
113-125
Ayboğa Hanifi Muhasebe Hukuk İlişkilerinin Oluşumu Muhasebe Finansman
Dergisi Aralık 1999 s11
Babaoğlu İlknur (2012) ldquoKOBİrsquoler İccedilin UFRSrsquonin İncelenmesi ve Uumllkemizdeki
Muhasebe Mesleği Mensupları Tarafından Benimsenme Durumuna Youmlnelik
Bir Araştırma (Mardin Oumlrneği)rdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Sosyal Bilimler
Enstituumlsuuml İşletme ABD Yuumlksek Lisans Tezi
Bahruz Nuriyev ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartlarının İlk Uygulaması-
UFRS 1 Kapsamında Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına Genel
Bakışrdquo(Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
2009) s36 S38
Başer Metin ldquoMuhasebe Mesleğinin Oumlrguumltlenmesinde Tuumlrkiyerdquo IV Tuumlrkiye
Muhasebe Denetimi Sempozyumu İstanbul SMMM Odası Yayınları 30
Antalya 1999 s60 - 61
105
Başpınar A (2005) ldquoTuumlrkiyersquode ve Duumlnyada Muhasebe standartlarının Oluşumuna
Genel Bir Bakışrdquo Maliye Dergisi (48) 42-57
Bayazıtlı E Oumlzdemir F Alpay EE (2015) ldquoFinansal Raporlamada
Standardizasyon ve Muhasebe Meslek Mensuplarını Zorlayan Oumlğrenme
Suumlrecinin Bilinccedilli Yetkinlik Oumlğrenme Modeli Temelinde İrdelenmesirdquo
Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi 8(1) 1-32
Bekccedili İ Oumlzdemir O (2006) ldquoMuhasebe Standartlarının Oluşum Suumlreci ve Tuumlrkiye
Finansal Raporlama Standartlarına Youmlnelik Muhasebe Meslek Mensuplarının
Bakış Accedilıları Uumlzerine Bir Araştırmardquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İİBF
Dergisi 11(2)143-164
Bekccedili İsmail (2007) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe
Standartları Hakkındaki Goumlruumlşlerinin Değerlendirilmesine Youmlnelik Bir
Araştırmardquo Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi 22 27-40
Bektoumlre Sabri ve Soumlzbilir Halim Genel Muhasebe Nisan Kitabevi Ankara 2007
Berberoğlu ldquoUluslararası Muhasebe Standartları ile Uumllkemizdeki Muhasebe
Standartları Uygulamalarının Karşılaştırılması rdquo s34
Bitlisli F(2014) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının
Finansal Tablolar Ve Analiz Sonuccedilları Uumlzerindeki Etkileri Bir Uygulama(
Yayımlanmamış Doktora Tezi) Isparta Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi
Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Bitlisli F(2014) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının
Finansal Tablolar Ve Analiz Sonuccedilları Uumlzerindeki Etkileri Bir Uygulama(
Yayımlanmamış Doktora Tezi) Isparta Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi
Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Bostancı S (2002) ldquoKuumlreselleşen Muhasebede standartlaşma ve Tuumlrkiye Muhasebe
Standartları Kurulurdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi (59) 71-80
Bostancı Serpil ldquoKuumlreselleşen Muhasebede Standartlaşma ve Tuumlrkiye Muhasebe
Standartları Kurulurdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi ISMMMO yıl 12 sayı 59
Nisan-Mayıs-Haziran 2002 s
106
Burcu DemirelldquoTuumlrkiye Muhasebe Standartlarının Uumllkemiz Muhasebe Uygulamaları
ile Karşılaştırılması ve Antalya Youmlresindeki Konaklama İşletmelerinde Bir
Araştırmardquo (Yuumlksek Lisans Tezi Akdeniz Uumlniversitesi Sosyal Bilimler
Enstituumlsuuml 2003) s17
Can İsmail ve GOumlR Yusuf (2011) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama Standartlarının
Meslek Mensupları Arasında Bilinirlik Duumlzeyini Oumllccedilmeye Youmlnelik Bir
Araştırma (Ankara ve Ccedilankırı İlleri Oumlrneği)rdquo World of IFRS Dergisi (5) 1-
10
Cansen Başaran ldquoEvrensel Muhasebe Standartlarına Doğruhelliprdquo Mali Ccediloumlzuumlm
Dergisi ISMMMO yıl 11 sayı 57 Ekim- Kasım-Aralık 2001 s156
Canyaş O Yeminli Mali Muumlşavirlerin Vergisel Sorumluluğu Maliye ve Hukuk
Yayınları Ankara 2006
Cavlak H (2015) Uluslararası Finansal Raporlama Standartları ve Kurumsal
Youmlnetim İlişkisi Kurumsal Youmlnetim Endeksirsquone Tabi Şirketlerde Bir Anket
Ccedilalışması (Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) İstanbul Marmara
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Ceylan Guumllşah (2011) ldquo213 Sayılı Vergi Usul Kanunu Ve 3568 Sayılı Kanun
Civan Mehmet ve KARA Ekrem (2002) ldquoMuhasebe Standartlarının Muhasebe
Mesleğinde Uygulanmasına Youmlnelik Bir Araştırmardquo Muhasebe ve
Finansman Dergisi 14 74-81
Ccedilankaya Fikret ve DİNCcedil Engin (2012) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama
Standartlarının Uygulama Başarısını Etkileyen Faktoumlrler Bağımsız
Denetccedililer Uumlzerine Bir Araştırmardquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi
ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi (17) 1 81-102
Ccedilankaya Fikret ve HATİPOĞLU Oğuzhan (2011) ldquoTuumlrkiyersquode Uluslararası
Muhasebe Standartlarırsquonın Uygulanabilirliğini Etkileyen Faktoumlrlerin Meslek
Mensuplarınca Değerlendirilmesine Youmlnelik Bir Araştırmardquo Uluslararası
İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi 7 61-88
Ccedilelik lsquolsquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama
Standartlarına Bakış Accedilılarının Değerlendirilmesine İlişkin Ampirik Bir
Ccedilalışma Niğde Oumlrneğirsquorsquo ss 4-8 S6 s30
107
Ccedilelik Serpil lsquolsquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal
Raporlama Standartlarına Bakış Accedilılarının Değerlendirilmesine İlişkin
Ampirik Bir Ccedilalışma Niğde Oumlrneğirsquorsquo (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi
Niğde Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml2013) s5 )
Ccedilerccedilevesinde Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler Ve Yeminli Mali
Muumlşavirlerin Sorumlulukları Afyonkarahisar İli Uygulamasırdquo Afyon
Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Maliye Anabilim Dalı
Yuumlksek Lisans Tezi
Ccediliftccedili Yavuz ldquoTuumlrkiyersquode ve Duumlnyada Muhasebe Standartlarının Gelişimi ve
Uluslararası Uyumlaştırma Ccedilalışmaları rdquo İstanbul Uumlniversitesi İşletme
Fakuumlltesi Dergisi 26(2) 1997 ss 170-171
Dalkılıccedil AF (2008) Ulusal ve Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarında
Mesleki Yargının Roluuml (Yayınlanmamış Doktora Tezi) İzmir Dokuz Eyluumll
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Dalkılıccedil AF (2008) Ulusal ve Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarında
Mesleki Yargının Roluuml (Yayınlanmamış Doktora Tezi) İzmir Dokuz Eyluumll
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Demir M Kısakuumlrek M Akcan (2014) Finansal Muhasebe Dersi Basılmamış Ders
Notları
Dinccedil Engin ve ATABAY Esra (2011) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının TFRSrsquoye
Youmlnelik Duumlşuumlnceleri ve Uygulama Başarısına Etki Etmesi Muhtemel
Faktoumlrlere Youmlnelik Bir Araştırma ndash Trabzon Alt Boumllgesi Oumlrneğirdquo World of
IFRS Dergisi 20 1-13
Duman Ouml Muhasebe Denetimi ve Raporlama TESMER Temel Eğitim Staj Merkezi
Elitaş Cemal KARAKOCcedil Mehtap ve OumlZDEMİR Serkan (2011) ldquoMuhasebe
Meslek Mensupları Perspektifinden Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarırdquo World
of IFRS Dergisi 8 1-14
Erdoğan Murat ve DİNCcedil Engin (2009) ldquoTuumlrkiye Muhasebe Standartları ve
Muhasebe Meslek Mensuplarının Bilgi Duumlzeylerinin İncelenmesirdquo Muhasebe
ve Finansman Dergisi 43 154-169
108
Fidan Erol Meral ve CİNİT Hasan (2013) ldquo01 Ocak 2013 Oumlncesinde Tuumlrkiye
Finansal Raporlama Standartları Ccedilerccedilevesinde KOBİ Muhasebe
Standartlarının Muhasebe Meslek Mensupları Tarafından Algı Duumlzeylerinin
Tespitine Youmlnelik Uygulama(Yalova İli Oumlrneği)rdquo Akademik Yaklaşımlar
Dergisi (4) 1 51-79
Fidan Erol Meral ve Cinit Hasan (2013) ldquo1 Ocak 2013 Oumlncesinde Tuumlrkiye
Finansal Raporlama Standartları Ccedilerccedilevesinde KOBİ Muhasebe
Standartlarının Muhasebe Meslek Mensupları Tarafından Algısı (Bursa İli
Oumlrneği)rdquo Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi 40 63-82
Fidan Erol Meral ve Cinit Hasan (2013) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama Standartları
Ccedilerccedilevesinde KOBİ Muhasebe Standartlarının Muhasebe Meslek Mensupları
Tarafından Algı Duumlzeylerinin Tespitine Youmlnelik Uygulama (Eskişehir İli
Oumlrneği)rdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi 59 39-60
Goumlkgoumlz A Zeytin M (2012) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki
Faaliyetlerinde Karşılaştıkları Sorunlar ve Beklentileri Bilecik ve Yalova
İlleri Uygulamasırdquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler
Fakuumlltesi Dergisi Cilt 17 s 477-493
Goumlkgoumlz Ahmet - Zeytin Mustafa (2012) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının
Mesleki Faaliyetlerinde Karşılaştıkları Sorunlar ve Beklentileri Bilecik Ve
Yalova İlleri Uygulamasırdquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari
Bilimler Fakuumlltesi Dergisi c 17 s 1 ss 477-493
Guumlcenme Uumlmit ldquoKuumlreselleşmede Muhasebe Standartlarırdquo Muhasebe ve Finansman
Dergisi MUFAD Sayı 5 Ocak 2000 s7
Guumlcenme Uumlmit ldquoUumllkemizdeki Muhasebe Uygulamalarının Tuumlrkiye Muhasebe
Standartlarına Uyumurdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi MUFAD Sayı 19
Temmuz 2003 s27
Guumlcenme Uuml(2000) Genel Muhasebe Kitabı Marmara Kitabevi Yayınları
Guumlleryuumlz M (2014) Finansal Araccedilların Vergi Usul Kanunu ve Tuumlrkiye
MuhasebeFinansal Raporlama Standartlarırsquona Goumlre İncelenmesi
109
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) İstanbul Okan Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Guumlleryuumlz M (2014) Finansal Araccedilların Vergi Usul Kanunu ve Tuumlrkiye
MuhasebeFinansal Raporlama Standartlarırsquona Goumlre İncelenmesi
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) İstanbul Okan Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Guumlneş Recep Durmuş Ahmet Fethi ve SOLAK Bilal (2011) ldquoMuhasebe Meslek
Mensuplarının KOBİ TFRSrsquoye Youmlnelik Bilgi Duumlzeyleri ve Uygulamaya
Youmlnelik Beklentileri Elazığ ve Malatya İlleri Oumlrneğirdquo World of IFRS
Dergisi 6 1-14
Guumlrdal K (2013) ldquoTTKTMSTFRS VUK Duumlzenlemeleri ve Maliyet Denetimirdquo
Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi (1) 1-26
Guumlrdal K (2013) ldquoTTKTMSTFRS VUK Duumlzenlemeleri ve Maliyet Denetimirdquo
Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi (1) 1-26
Guumlvemli Oktay (2009) ldquoTuumlrkiyersquode Muhasebe Meslek Oumlrguumltuumlnuumln 20Yılı Bir
Değerlendirmerdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi Sayı 44 Ekim s6-16
Guumlvemli Oktay (2013) ldquoCumhuriyet Doumlneminde Muhasebe Mesleğinin
Oumlrguumltlenmesi Uumlzerinerdquo Muftav Dergisi Ocak 2013 s136-151
Hatipoğlu Oğushan (2009) ldquoTuumlrkiyersquode Uluslararası Muhasebe Standartlarırsquonın
Gelişimi Gerekliliği ve Uygulanabilirliği Uumlzerine Bir Araştırmardquo Karadeniz
Teknik Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İşletme ABD Yuumlksek Lisans
Tezi
Hatunoğlu Z Uccedilantuumlrk M Kıllı M (2013) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama
Standartlarırsquonın Bilinirlik Duumlzeyin Uumlzerine Kahramanmaraşrsquota Bir Alan
Ccedilalışmasırdquo Niğde Uumlniversitesi İİBF Dergisi 6(1) 51-62
Hatunoğlu Z Uccedilantuumlrk M Kıllı M (2013) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama
Standartlarırsquonın Bilinirlik Duumlzeyin Uumlzerine Kahramanmaraşrsquota Bir Alan
Ccedilalışmasırdquo Niğde Uumlniversitesi İİBF Dergisi 6(1) 51-62
Işık Abdulkadir- Oumlzen Zafer - Kabasoluk Orhan (2006) ldquoMeslek Mensuplarının
Sorunları ve Ccediloumlzuumlm Oumlnerilerirdquo Denizli SMMMO Yayın no 8 Denizli
110
İbiş C Oumlzkan S (2006) ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartları
(UFRS)rsquona Genel Bakışrdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi (74) 25-43
İbiş Cemal Serdar Oumlzkan ldquoUluslararası Finansala Raporlama Standartları
(UFRS)rsquona Genel Bakışrdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi DSMMMO sayı 74 Ocak-
Şubat-Mart 2006 s27
İnayet Pehlivan Aydın İsletmelerde Mali Analiz Gazi Kitabevi Ankara Subat
2007
İzmirkhan HasanovldquoAzerbaycanrsquoda Ufrsrsquonin Oumlğrenilme Suumlreci Muhasebe Meslek
Mensuplarına Youmlnelik Bir Araştırmardquo Ondokuz Mayıs Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml İşletme Ana Bilim Dalı 2018 Samsun
Kahraman A (2016) ldquoMuhasebe Standartlarının Sektoumlrel Algılanması Mermer
İşletmeleri Oumlrneğirdquo (Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Afyon Kocatepe
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Karaman İktisadi ve İdari Bilimler
Dergisi Sayı2 Cilt5 Aralık 2005
Kalaycı Şeref - Tekşen Oumlmer (2006) ldquoMuhasebecilik Mesleğinde Karşılaşılan
Sorunlar ve Ccediloumlzuumlm Oumlnerileri Isparta İl Merkezi Uygulamasırdquo Muhasebe ve
Finansman Dergisi Sayı 31 ss 90-101
Karabınar Selahattin ldquoMuhasebe İklimini Kuumlresel Duumlzeyde Youmlnlendiren
Kuruluşlarrdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi MUFAD Sayı 31 s 142
Karkacıer A (2009) Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Uygulamalarının Bağımsız
Denetim Suumlrecine Etkisi Uumlzerine Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yuumlksek
Lisans Tezi) Tokat Gaziosmanpaşa Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Karkacıer A (2009) Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Uygulamalarının Bağımsız
Denetim Suumlrecine Etkisi Uumlzerine Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yuumlksek
Lisans Tezi) Tokat Gaziosmanpaşa Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Kocamaz H (2012) ldquoUluslararası Muhasebe Standartlarının Duumlnyada ve Tuumlrkiyersquode
Oluşum ve Gelişim Suumlrecirdquo Kahramanmaraş Suumltccediluuml İmam Uumlniversitesi-
İktisadi İdari Bilimler Dergisi (2)2 105-120
Koccedil Yalkın Yuumlksel Genel Muhasebe ilkeler ve Uygulamalar Nobel Yayın Dağıtım
Ankara 2006
111
Koccedil Yalkın Yuumlksel ldquoAB ve ABDrsquode Uluslararası Finansal Raporlama
Standartlarının Uygulamasına Geccediliş Ccedilalışmalarırdquo Muhasebe ve Finansman
Dergisi MUFAD Sayı 19 Temmuz 2003 s26
Konsolidasyonrdquo İstanbul Ticaret Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İşletme
Anabilim Dalı Muhasebe Denetimi Bilim Dalı
Koumlroğlu Ccedil Doğan C (2012) ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartlarına
Uyum Suumlreci ve Muhasebe Meslek Mensuplarının Bilgi Duumlzeylerinin
İncelenmesi (Marmaris İlccedilesi Oumlrneği)rdquo World of IFRS (5) 1-13
Koumlroğlu Ccedil Doğan C (2012) ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartlarına
Uyum Suumlreci ve Muhasebe Meslek Mensuplarının Bilgi Duumlzeylerinin
İncelenmesi (Marmaris İlccedilesi Oumlrneği)rdquo World of IFRS (5) 1-13
Koumltuumloğlu ŞG (2008) Uluslararası Muhasebe Standartları Paralelinde Tuumlrkiye ve
Amerikan Muhasebe Standartlarırsquonın Bazı Standartlarda Karşılaştırılması
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Gaziantep Gaziantep Uumlniversitesi
Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Koumltuumloğlu ŞG (2008) Uluslararası Muhasebe Standartları Paralelinde Tuumlrkiye ve
Amerikan Muhasebe Standartlarırsquonın Bazı Standartlarda Karşılaştırılması
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Gaziantep Gaziantep Uumlniversitesi
Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Kurcan Fatma UYAR Suumlleyman ve TETİK Niluumlfer (2011) ldquoMeslek
Mensuplarının UFRSrsquoye Bakış Accedilıları ve Farkındalık Duumlzeyleri Uumlzerine Bir
Araştırmardquo Muhasebe ve Vergi Uygulamaları (MUVU) Dergisi (4) 3 15-
28
Kurtcebe Emin ldquo21 Yuumlzyılda Muhasebe Mesleğinin Vizyonurdquo Pamukkale
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Yuumlksek Lisans Tezi İşletme Anabilim
Dalı Muhasebe Finansman Bilim Dalı EYLUumlL2008
Mustafa A Aysan ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartları ve Kuumlresel
Uyumrdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi MUFAD sayı 34 Nisan 2007
s55
112
Nazım Hikmet ldquoUluslararası Muhasebe Standartları ve Karşı Goumlruumlşlerrdquo Muhasebe
ve Finansman Dergisi MUFAD Sayı 10 Nisan 2001 s71
Nuriyev ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartlarının İlk Uygulaması- UFRS 1
Kapsamında Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına Genel Bakışrdquo
s36 s38 s47
Oumlzdemir Fevzi Serkan (2012) ldquoKOBİler İccedilin Finansal Raporlama Standardı ve
Mali Muumlşavirlerin Uygulama Oumlncesi İlgi Duumlzeylerine Youmlnelik Ampirik Bir
Araştırmardquo Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi 38 57-84
Oumlzdemir Fevzi Serkan (2013) ldquoFinansal Raporlama Standartlarını Oumlğrenme
Suumlrecinde Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin Durumları Samsunrsquoda
Ampirik Bir Araştırmardquo Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi 41
Oumlzkan S Erdener Acar E (2010) Uluslararası MuhasebeFinansal Raporlama
Standartlarının finansal tablolar analizi uumlzerindeki etkilerine genel bakışrdquo
Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi
Oumlztuumlrk ldquoKar Amacı Guumltmeyen Kuruluşlardan Olan Vakıfların Denetimi UFRS
Accedilısından İncelenmesi ve Oumlrnek Uygulamardquo s71
Oumlztuumlrk Uğur ldquoKar Amacı Guumltmeyen Kuruluşlardan Olan Vakıfların Denetimi
UFRS Accedilısından İncelenmesi ve Oumlrnek Uygulamardquo (Yuumlksek Lisans Tezi
Gazi Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml 2016) s67-68
Oumlzulucan A- Benguuml H - Oumlzdemir F S (2010) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının
Guumlncel Sorunları Uygulamada Karşılaştıkları Yetersizlikler Ve Meslek
Odalarından Beklentilerinin Unvanları Ve Mesleki Deneyim Suumlreleri
Youmlnuumlyle İncelenmesi Tuumlrkiye Genelinde Bir Araştırmardquo Muhasebe ve
Denetime Bakış 31 ss 41-64
Oumlzulucan A Benguuml H Oumlzdemir F S (2010) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının
Guumlncel Sorunları Uygulamada Karşılaştıkları Yetersizlikler ve Meslek
Odalarından Beklentilerinin Uumlnvanları ve Mesleki Deneyim Suumlreleri Youmlnuumlyle
İncelenmesi Tuumlrkiye Genelinde Bir Araştırmardquo Muhasebe ve Denetime
Bakış Dergisi Mayıs Sayı 31 s 41-64
113
Oumlzyuumlrek Hamide Tuumlrkiyersquode Muhasebe Ve Muhasebe Mesleğinin Tarihi
Muhasebecilerin İş Tatmini Beklentileri Karşılaşılan Sorunlar(Ufuk
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İşletme Anabilim Dalı Yuumlksek Lisans
Tezi 2009)
Parlakkaya R (2004) ldquoMuhasebede Uluslararası Uyum ve Avrupa Birliği Suumlrecinde
Tuumlrkiyersquode Muhasebe Uyumlaştırma Ccedilalışmalarırdquo SUuml İİBF Sosyal ve
Ekonomik Araştırmalar Dergisi (7) 343-359
Perizat Başak Berberoğlu ldquoUluslararası Muhasebe Standartları ile Uumllkemizdeki
Muhasebe Standartları Uygulamalarının Karşılaştırılması rdquo(Yuumlksek Lisans
Tezi Akdeniz Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml 2002) s34
Poroy Arsoy Aylin ve BORA Tuba (2012) ldquoKOBİ Muhasebe Standartlarının
Gelişimi ve Tuumlrkiye Uygulaması Uumlzerine Bir Araştırmardquo Muhasebe ve
Finansman Dergisi 56 17-27
Pur HPldquoVergi Denetimi Karşısında Yeminli Mali Muumlşavirlik
MesleğirdquohttparchiveismmmoorgtrdocsSempozyum05SEMPOZYUM
3620HUSEYIN20PERVIZ20PURdoc 10012010
Resmi Gazete 13-06-1989 tarih ve 20194 Sayılı RG
httpwwwresmigazetegovtrarsiv20194pdf
Saim Uumlstuumlndağ ldquoGlobal Muhasebe Standartlarına Doğrurdquo Active Bankacılık Ve
Finans Dergisi Sayı 5 2003 s28
Savun A 2014 ldquoStoklar ve Maddi Duran Varlıklara İlişkin Muhasebe
Standartlarının İşletmelerce Accedilıklanan Muhasebe Bilgi Duumlzeyine Etkisi
Tuumlrkiyersquodeki İşletmeler Uumlzerine Bir Uygulamardquo (Yayımlanmamış Yuumlksek
Lisans Tezi) Adana Ccedilukurova Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Soumlzbilir Naciye Tuumlrkiyersquode Muhasebe Uygulamalarında Etiksel Boyutlar
Afyon 2000
Syham Sunder ldquoTekduumlzen Raporlama Standartlarının Yukarıdan Aşağıya
Uygulanmak İstenmesi Niccedilin Tekrar Duumlşuumlnuumllmelirdquo (ccedilev Bilgehan Alagoumlz)
Muhasebe ve Finansman Dergisi MUFAD Sayı 31 Temmuz 2006 ss 6-10
114
Şahin E (2010) Uluslararası Muhasebe Standartları Ccedilerccedilevesinde Oluşturulan
Tms-16 Tms-36 Tms-38 Muhasebe Standartlarının Tekduumlzen Muhasebe
Sistemi ile Karşılaştırılması Ve Ccedilorumrsquoda Bir Sanayi İşletmesi Oumlrneği
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Ccedilorum Hitit Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Şahin E (2010) Uluslararası Muhasebe Standartları Ccedilerccedilevesinde Oluşturulan
Tms-16 Tms-36 Tms-38 Muhasebe Standartlarının Tekduumlzen Muhasebe
Sistemi ile Karşılaştırılması Ve Ccedilorumrsquoda Bir Sanayi İşletmesi Oumlrneği
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Ccedilorum Hitit Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Şenol H 2005Ulusal ve Uluslararası Muhasebe Standartlarına Goumlre Varlıkların
Değerlemesi SM ve SMMMrsquolerin Uygulama Duumlzeylerinin Tespitine Youmlnelik
Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Isparta Suumlleyman
Demirel Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Şensoy lsquolsquoUluslar arası Finansal Raporlama Standartlarının Ortaya Ccedilıkışı ve
Gelişimi İle Muhasebe Standartlarının Tuumlrkiyersquodeki Durumursquorsquo s7
Tokay SH (1987) Muhasebe Standartlaştırma Ccedilalışmalarının İncelenmesi ve
Tuumlrkiye Accedilısından Değerlendirilmesi(Yayınlanmamış Doktora Tezi)
Ankara Gazi Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Tokay SH (1987) Muhasebe Standartlaştırma Ccedilalışmalarının İncelenmesi ve
Tuumlrkiye Accedilısından Değerlendirilmesi(Yayınlanmamış Doktora Tezi)
Ankara Gazi Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Tuğay Osman - Tekşen Oumlmer (2014) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları
Burdur İlinde Bir Araştırmardquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İİBF Dergisi
C 19 s 1 ss 223-232
Tuumlrker M (2004) ldquoVergi Kayıplarının Oumlnlenmesinde Muhasebe Meslek
Mensuplarının Vergi Beyannamelerini İmzalaması ve Maliye Bakanlığına Bir
Oumlneri Tuumlrmob Yayınları-249İstanbul
Usta Hale (2007) Muhasebe Mesleği ile İlgili Uluslararası Muhasebe Standartları
Ve Tuumlrkiyersquodeki Duumlzenlemeler ile Karşılaştırılması (Yuumlksek Lisans Tezi
Gazi Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml 2007) s15-16
115
Uysal OumlOuml (2006) ldquoUluslararası Muhasebe Standartlarının Oluşum Suumlreci IASC ve
Oumlnde Gelen Ulusal ve Uluslararası Oumlrguumltlerrdquo Muhasebe ve Denetime Bakış
Dergisi (90) 87-105
Uysal OumlOuml (2006) ldquoUluslararası Muhasebe Standartlarının Oluşum Suumlreci IASC ve
Oumlnde Gelen Ulusal ve Uluslararası Oumlrguumltlerrdquo Muhasebe ve Denetime Bakış
Dergisi (90) 87-105
Uzay Ş Guumlngoumlr Ş (2004) ldquoMuhasebecilerin Sorunları ve Beklentileri Kayseri ve
Nevşehir İlleri Uygulamasırdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi Sayı 22
Nisan s 94-104
Uumllkuuml Sema lsquolsquoKobirsquoler İccedilin UFRS Taslağının Muhasebe Mesleği Mensupları
Tarafından Algılanışına Youmlnelik Bir Araştırma (İstanbul Oumlrneği)rsquorsquo
(Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Sakarya Uumlniversitesi Sosyal Bilimler
Enstituumlsuuml2008) s8
Uumllkuuml Sema (2008) ldquoKOBİrsquoler İccedilin UFRS Taslağının Muhasebe Meslek Mensupları
Tarafından Algılanışına Youmlnelik Bir Araştırma (İstanbul Oumlrneği)rdquo Sakarya
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İşletme ABD Muhasebe ve Finansman
Bilim Dalı Yuumlksek Lisans Tezi
Uumlstuumlndağ S (2000) ldquoMuhasebe Standartları Oluşturulması Suumlrecirdquo Muhasebe ve
Denetime Bakış (1) 31-55
Yalkın K Y Demir V Demir D (2006) ldquoUluslararası Finansal Raporlama
Standartları ve Tuumlrkiyersquode Finansal Raporlama Standartlarının Gelişimi 17
Duumlnya Muhasebe Kongresirdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi(Oumlzel Sayı) (76) 291-307
116
117
EKLER
Ek 1 Anket Formu
Sayın Katılımcı
Bu veri toplama aracı Cumhuriyet Uumlniversitesi İşletme Anabilim Dalırsquonda
yuumlruumltuumllmekte olan ldquoSerbest Muhasebeci Mali Muumlşavir Ve Yeminli Mali Muumlşavir
Meslek Mensuplarının TMS Ve TFRS Algısı Sivas İli Oumlrneğirdquo isimli yuumlksek
lisans tezi kapsamında meslek mensuplarından edinilen bilgiler doğrultusunda
değerlendirilecektir Veri toplama aracı soruları tamamen bilimsel amaccedillar iccedilin
kullanılacak olup bilgileriniz 3 şahıs ya da işletmelerle kesinlikle
paylaşılmayacaktır
Katılımınız iccedilin şimdiden teşekkuumlrler
Dr Oumlğr Uumlyesi Yuumlksel AYDIN Buse DAĞ FİŞNE
CUuml İşletme ABD Oumlğretim Uumlyesi CUuml İşletme ABD YL Oumlğrencisi
118
Kes
inlik
le
Kat
ılmıy
orum
Kat
ılmıy
orum
Kar
arsı
zım
Kat
ılıyo
rum
Kes
inlik
le
Kat
ılmıy
orum
-1
-2
-3
-4
-5
Soru
1)Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları gerekli bir duumlzenlemedir 1 2 3 4 5
2) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamadaki başarısı iccedilin vergi mevzuatı ve muhasebe standartları muumlmkuumln olduğunca uyumlaştırılmalıdır
1 2 3 4 5
3) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarına uygun hazırlanan bir finansal tablo finansal tablodan yararlananlar iccedilin daha guumlvenilir bilgi sunar
1 2 3 4 5
4)Uumllkemizde uygulanan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği TMS ve TFRS ile uyum iccedilindedir 1 2 3 4 5
5) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sadece ccedileviri olarak değil standardın iccedileriği ve uygulama şekli accedilık ve anlaşılır olmalıdır
1 2 3 4 5
6)Tuumlrkiye muhasebe ve finansal raporlama standartlarında yapılan accedilıklamalar uygulamalar iccedilin yeterlidir 1 2 3 4 5
7) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sektoumlrlere goumlre ayrı ayrı duumlzenlenmelidir 1 2 3 4 5
8) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları konusunda teorik bilgi duumlzeyim yeterlidir 1 2 3 4 5
9) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları ilgili taraflara daha tarafsız doğru ve guumlvenilir bilgi sağlayacaktır 1 2 3 4 5
10) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın kullanımı işletmelerin denetimlerini kolaylaştıracaktır 1 2 3 4 5
11) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın uygulamaya geccedilmesiyle işletmelerin para ve sermaye piyasalarından fon bulmaları kolaylaşacaktır
1 2 3 4 5
12) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları belirli derecede esnek olmalıdır 1 2 3 4 5
13)Muhasebe Sistemi Uygulamaları Genel Tebliğirsquondeki muhasebenin temel kavramları muhasebenin ihtiyaccedillarını karşılamada yeterlidir
1 2 3 4 5
Yaşınız ( )30 ve daha az ( )31-40 ( )41-50 ( )50ve uumlstuuml Cinsiyetiniz Kadın ( ) Erkek ( ) Eğitim Durumunuz
Lise ( ) Oumln Lisans ( ) Lisans( ) Lisansuumlstuuml ( )
Mesleki Deneyiminiz
5ve daha az ( ) 6-10 yıl ( ) 11-15 yıl ( ) 16-20 yıl( ) 21ve uumlstuuml( )
119
OumlZGECcedilMİŞ
KİŞİSEL BİLGİLER
Adı Soyadı Buse DAĞ FİŞNE
Uyruğu TC
Doğum Tarihi ve Yeri 27041991 SİVAS
EGİTİM
Derece Kurum Mezuniyet Yılı
Oumln Lisans Cumhuriyet Uumlniversitesi 2011
Lisans Anadolu Uumlniversitesi 2015
İŞ TECRUumlBESİ
Tarih Kurum Goumlrev
2011-2012 Vakıf Bank TAO Bireysel Emeklilik Satış Temsilcisi
2012-2014 Garanti Bankası AŞ Garanti Emeklilik Satış Youmlneticisi
2014-2017 Şeker Bank TAŞ Bireysel Krediler Satış Youmlneticisi
2018- Hakan Fişne Sigorta Acenteliği Sigorta Teknik Personel
YABANCI DİL BİLGİSİ
İngilizce YOumlKDİL ( ) UumlDS ( ) TOEFL ( ) EILTS ( )
Page 3
TEŞEKKUumlR
Bu ccedilalışmanın gerccedilekleştirilmesinde iki yıl boyunca kendisinden aldığım
derslerde değerli bilgilerini bizlerle paylaşan kullandığı her kelimenin hayatıma kattığı
oumlnemini asla unutmayacağım ve gelecekteki mesleki hayatımda da bana verdiği değerli
bilgilerden faydalanacağımı duumlşuumlnduumlğuumlm kıymetli ve saygı değer danışman hocam Dr
Oumlğretim Uumlyesi Yuumlksel AYDINrsquoa teşekkuumlruuml bir borccedil biliyor ve şuumlkranlarımı sunuyorum
Yine ccedilalışmamda kendisine ne zaman danışsam kendi akademik yoğunluğuna
rağmenbana kıymetli zamanını ayırıp İstatistik ve analiz kısmında yardımda bulunan
kıymetli hocam Dr Oumlğretim Uumlyesi Esra AYDIN UumlNALrsquoa ccedilok teşekkuumlr ederim
Ccedilalışmamın anket aşamasında bana goumlruumlşme fırsatı verdikleri anketlerimi
tamamlamamda desteklerini esirgemedikleri iccedilin ccedilok değerli meslek mensupları Tekin
TAHTAKIRAN Orhan GENCER Yunis KANTAR Neslihan DERELİ Oumlzcan
BİNAYrsquo a teşekkuumlruuml borccedil bilirim
Son olarak maddi manevi desteklerini hiccedilbir zaman esirgemeyen anneme
babama ve kıymetli eşime onunla olmam gereken zamanlarda tez ccedilalışmama vakit
ayırdığım iccedilin oumlzellikle kızım Minarsquo ya sonsuz teşekkuumlr ederim
Buse DAĞ FİŞNE
Sivas-2019
i
İCcedilİNDEKİLER
İCcedilİNDEKİLER i
KISALTMALAR vii
TABLOLAR DİZİNİ ix
OumlZET xi
ABSTRACT xiii
GİRİŞ 1
BİRİNCİ BOumlLUumlM 3
MUHASEBE MESLEĞİNİN DUumlNYArsquoDA VE TUumlRKİYErsquoDEKİ OLUŞUM
SUumlRECİ VE KARŞILAŞILAN SORUNLARI 3
11MuhasebeninTanımı 3
12Muhasebenin Tuumlrleri 6
13 Muhasebe Teorisi ve Tarihi Gelişimi 7
131 Tuumlrkiyersquode Muhasebe Mesleğinin Tarihi Gelişimi 8
1311 Cumhuriyetten Oumlnce Muhasebe Uygulamaları 9
1312 Cumhuriyet Doumlneminde Muhasebe Uygulamaları 9
132 Duumlnyada Muhasebe Mesleğinin Tarihi Gelişimi 10
1321İngilterersquode Muhasebe Mesleği İle İlgili Duumlzenlemeler 10
1322 Almanyarsquoda Muhasebe Mesleği İle İlgili Duumlzenlemeler 11
1323 Fransarsquoda Muhasebe Mesleği İle İlgili Gelişmeler 12
1324Amerika Birleşik Devletlerirsquonde Muhasebe Mesleği İle İlgili
Gelişmeler 13
14Muhasebe Mesleğinin Gelişimi Meslek Odaları ve Uumlst Kuruluş
(TUumlRMOB) 15
15 3568 Sayılı Meslek Yasası 17
16Muhasebe Meslek Mensupları 18
161Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir 18
162Yeminli Mali Muumlşavir 20
163 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorumlulukları 22
1631 Muhasebe Meslek Mensuplarının Vergi Beyannamelerini
İmzalama Yetkisi 23
ii
1632 Yeminli Mali Muumlşavirlerin Tasdik İşlemi 25
17 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları 28
İKİNCİ BOumlLUumlM 33
ULUSLARARASI MUHASEBE STANDARTLARI (UMS)
ULUSLARARASI FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI (UFRS)
TUumlRKİYE MUHASEBESTANDARTLARI (TMS) TUumlRKİYE FİNANSAL
RAPORLAMA STANDARTLARI (TFRS) 33
21 UFRS Hakkında Genel Bilgiler 33
211 Muhasebe Standartlarının Tanımı 34
212 Muhasebe Standartlarını Gerektiren Gelişmeler 35
213 Muhasebe Standartlarırsquonın Amaccedilları 38
22 Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarının Ortaya Ccedilıkışı 40
23UFRSrsquonin Belirlenmesinde Etkisi Olan Kuruluşlar 41
231 Uluslararası Muhasebe Standartları Kurumu 41
232Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu 43
233 Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Oumlrguumltuuml 44
234 Avrupa Birliği 45
235 Amerikan Finansal Muhasebe Standartları Kurulu 47
236 Basel Kurulu 47
237 Birleşmiş Milletler (BM) 48
238 Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml (OECD) 49
239 Duumlnya Bankası ve Uluslararası Para Fonu 49
24 Uluslararası Muhasebe Standartlarına Youmlnelik Bazı Uumllkelerde Yapılan
Ccedilalışmalar 50
241 ABDrsquode Yapılan Ccedilalışmalar 50
242 İngilterersquode Yapılan Ccedilalışmalar 51
243 Almanyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar 52
244 Fransarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar 53
245 Kanadarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar 54
246 Japonyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar 54
247 Ccedilinrsquode Yapılan Ccedilalışmalar 55
248 Rusyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar 55
iii
249 Diğer Uumllkelerdeki Ccedilalışmalar 56
25 Tuumlrkiye MuhasebeFinansal Raporlama Standartlarının Gelişimi 57
251 Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarına Genel Bakış 57
252 Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar 59
253 İktisadi Devlet Teşekkuumlllerini Yeniden Duumlzenleme Komisyonu
Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar 60
254 Tuumlrkiye Bankalar Birliği Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar 60
255 Tuumlrk Standartları Enstituumlsuuml Muhasebe Standartları Oumlzel Daimi
Oumlrguumltuumlnuumln Yaptığı Ccedilalışmalar 61
256 Sigorta Murakabe (Denetleme) Kurulu Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar 62
257 Bankacılık Duumlzenleme ve Denetleme Kurumu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar 62
258 Maliye Bakanlığı Başkanlığında Kurulan Muhasebe Standartları
Komisyonunun Yaptığı Ccedilalışmalar 64
259 Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar 65
2510 Tuumlrkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulunun Yaptığı
Ccedilalışmalar 67
2511 Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Kurulu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar 68
2512 Tuumlrk Ticaret Kanunu (TTK) 69
2513 Kamu Goumlzetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu
Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar (KGMDSK) 69
26 Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Stadartlarının Uygulanmasında
Karşılaşılan Problemler 72
261Uygulama Esnasında Genel Problemler 72
262 Standartların Ccedilevirilerinde Yaşanan Problemler 72
263 Meslek Mensuplarının Bilgi Ve Eğitimi İle İlgili Problemler 72
264 Yasal Nitelik Kazandırılmasında Yaşanan Problemler 73
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM 75
MUHASEBE MESLEK MENSUPLARININ TUumlRKİYE MUHASEBE
STANDARTLARI VE TUumlRKİYE FİNANSAL RAPORLAMA
STANDARTLARI ALGISINA İLİŞKİN CcedilALIŞMA SİVAS İLİ OumlRNEĞİ 75
iv
31 Literatuumlr Ccedilalışması 75
32Araştırmanın Amacı 81
33 Araştırmanın Oumlnemi 81
34 Araştırmanın Kapsamı 82
35Araştırmanın Youmlntemi 82
36 Araştırmada Kullanılan Youmlntemler 83
37 Araştırmanın Bulguları 84
371 Araştırmada Kullanılan Oumllccedileğin Guumlvenilirlik Analizi 84
372 Ankete Katılanların Demografik Oumlzelliklerine Ait Frekans Tabloları 85
3721 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımı 85
3722 Katılımcıların Yaş Gruplarına Goumlre Dağılımı 85
3723 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre Dağılımı 86
3724 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbe Suumlrelerine Goumlre Dağılımı 86
373 Muhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe Standartları ve
Tuumlrkiye Finansal Raporlama Standartları Algılarına İlişkin
Duumlşuumlnceleri 87
374 Muhasebe Meslek Mensuplarının TMS TFRS Algılarına Youmlnelik
Anket Katılım Duumlzeylerinin Aritmetik Ortalama ve Standart
Sapmaları 91
375 Demografik Değişkenlere Goumlre Muhasebe Meslek Mensuplarının
TMS ve TFRS Algılarının Karşılaştırılması 93
3751 Muhasebe Meslek Mensuplarının Cinsiyete Goumlre TMS ve TFRS
Algılarının Karşılaştırılması 94
3752 Muhasebe Meslek Mensuplarının Eğitim Duumlzeylerine Goumlre TMS
ve TFRS Algılarının Kruskall-Wallis TestiSonuccedilları 94
3753 Muhasebe Meslek Mensuplarının Yaş Gruplarına Goumlre TMS Ve
TFRS Algılarının Kruskall-Wallis TestiVe Mann Whitney U
Testi Sonuccedilları 95
3754 Muhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre
TMS Ve TFRS Algılarının Kruskal Wallis Testine Goumlre
Karşılaştırılması 97
v
SONUCcedil VE OumlNERİLER 99
KAYNAKLAR 103
EKLER 117
Ek 1 Anket Formu 117
OumlZGECcedilMİŞ 119
vi
vii
KISALTMALAR
AB Avrupa Birliği
BDDK Bankacılık Duumlzenleme ve Denetleme Kurulu
BKK Bakanlar Kurulu Kararı
FCM FeacutedeacuterationdesExpertsComptablesMediterraneacuteens
GKGMİ Genel Kabul Goumlrmuumlş Muhasebe İlkeleri
IAAER International Associationfor Accounting EducationandResearch
IAS International Accounting Standards
IASB International Accounting Standards Board
IASC International Accounting StandardsComitee
IASCF International Accounting StandardCommittee Foundation
IFAC International Federation of Accountants
IFRS International Financial ReportingStandards
IOSCO International Organisation of SecuritiesCommissions
İMKB İstanbul Menkul Kıymetler Borsası
KGK Kamu Goumlzetimi ve Denetimi Kurumu
KİT Kamu İktisadi Teşekkuumlluuml
SPK Sermaye Piyasası Kurumu
SM Serbest Muhasebeci
SME Small andMedium Enterprises
SS Standart Sapma
SMMM Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir
TFRS Tuumlrkiye Finansal Raporlama Standartları
TMS Tuumlrkiye Muhasebe Standartları
TMSK Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Kurulu
viii
TMUD Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği
TMUDESK Tuumlrkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu
TSE Tuumlrk Standartları Enstituumlsuuml
TUumlRMOB Tuumlrkiye Serbest Muhasebeci
UFRS Uluslararası Finansal Raporlama Standartları
UMS Uluslararası Muhasebe Standartları
UMSK Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu
VUK Vergi Usul Kanunu
YMM Yeminli Mali Muumlşavir
YTTK Yeni Tuumlrk Ticaret Kanunu
χsup2 Ki-Kare
ix
TABLOLAR DİZİNİ
Tablo 11 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları Ve Beklentileri 32
Tablo 21 BDDKrsquonın UMS ile Uyumlu Tebliğ Ettiği Muhasebe Standartları 64
Tablo 22 SPKrsquonın UFRS İle Uyumlu Finansal Raporlama Standartları 66
Tablo 23 KGMDSK tarafından hazırlanan TMSTFRSrsquoler 71
Tablo 31 Anket Maddelerinin Puan Aralıkları 84
Tablo 32 Guumlvenilirlik Analizi Tablosu 85
Tablo 33 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımı 85
Tablo 34 Katılımcıların Yaşa Goumlre Dağılımı 86
Tablo 35 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre Dağılımı 86
Tablo 36 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre Dağılımları 87
Tablo 37 Katılımcıların TMS ve TFRS Algılarına İlişkin Frekans Değerleri 88
Tablo 38 Katılım Duumlzeylerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapmaları 92
Tablo 39 Kolmogorov- Smirnov Normallik Testi Sonucu 93
Tablo 310 Muhasebe Meslek Mensuplarının Cinsiyete Goumlre TMS ve TFRS
Algılarının Z Testi ve Mann Whitney U Testi Sonuccedilları 94
Tablo 311 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının
Karşılaştırılması 95
Tablo 312 Katılımcıların Yaş Grubuna Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının
Karşılaştırılması 95
Tablo 313 Katılımcıların Yaş Gruplarının İkili Olarak Karşılaştırılması 96
Tablo 314 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre TMS Ve TFRS
Algılarının Kruskall-Wallis Testi Sonuccedilları 97
Tablo 315 Katılımcıların Mesleki Deneyimini İkili Gruplar Olarak Mann
Whitney U testi Sonuccedilları 98
x
xi
OumlZET
Ccedilalışma kapsamında muhasebe meslek mensuplarının Tuumlrkiye Finansal
Raporlama Standartları (TFRS) Tuumlrkiye muhasebe Standartları ile ilgili bilgi
duumlzeylerinin oumllccediluumllduumlğuuml makaleler ve konu ile ilgili olarak hazırlanmış lisansuumlstuuml
tezler incelenmiş olup muhasebe meslek mensuplarının muhasebe standartlarıyla
ilgili beklentileri ve bilgi duumlzeylerin oumllccediluumllmesi ile ilgili olarak farklı illerde yapılmış
ccedilalışmaların tuumlmuumlnde en oumlnemli ortak sorunun muhasebe meslek mensuplarının
standartlarla ilgili bilgi ve sistematik eğitim eksikliği olduğu sonucuna varıldığı
goumlruumllmuumlştuumlr Ccedilalışmalarda yasal duumlzenlemeler ile zorunlu hale getirilen muhasebe
standartlarının uygulamada fazla karşılık bulamadığı muhasebe meslek mensupları
accedilısından fazladan iş yuumlkuuml olarak algılandığı sonucuna varılmıştır Muhasebe Meslek
Mensupları TFRSrsquoyi uygulamada ccedileşitli sıkıntılar yaşadıkları kimi standartların
sadece ccedileviri bazında kalması ve TFRS hakkında gerekli eğitim eksikliklerinden
kaynaklanan problemlerden dolayı bu ccedilalışmanın konusu olan Muhasebe Meslek
Mensuplarının TMSTFRS algısına ilişkin bir araştırma yapılmıştır Araştırmanın
amacı Sivas ilinde ccedilalışan muhasebe meslek mensuplarının oumlğrenim duumlzeyleri
yaşları cinsiyetleri ve tecruumlbe duumlzeyleri de dikkate alınarak TMS TFRSrsquoye bakış
accedilıları ortaya konmaya ccedilalışılmıştır
Anahtar Kelimeler Uluslararası Muhasebe ve Finansal Raporlama Standardı
Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standardı Muhasebe Meslek Mensubu
xii
xiii
ABSTRACT
Turkey of the work covered by professional accountants Financial Reporting
Standards (IFRS) Turkey Accounting Standards of knowledge about prepared as
related articles and threads as measured are examined graduate theses professional
accountants regarding the measurement of expectations and level of knowledge
about accounting standards in all of the studies conducted in different provinces the
most important common problems that the accounting profession is a lack of
systematic training and information on standards the results were found to be
reached Studies have concluded embodiment returns in terms of regulations of the
professional accountant found not necessarily conclude that rendered accounting
standards perceived as extra work Professional Accountants TFRS in practice they
suffer from various problems some just remain in some translations of the standards
and which is the subject of this study because of the problems stem from the lack of
education about IFRS Accounting of Professionals IAS IFRS has made a survey on
the perception The purpose of the research learning levels of professional
accountants working in Sivas ages genders and experience levels taking into
consideration the TAS TFRS perspectives have tried to reveal
Keywords International Accounting and Financial Reporting Standard
Turkey Accounting and Financial Reporting Standards the Professional Accountants
xiv
1
GİRİŞ
Ccedilalışmamızın ilk boumlluumlmuumlnde muhasebenin tarihccedilesi muhasebe mesleği
hakkında genel bilgilere yer verilmiş olup ikinci boumlluumlmuumlnde ise Uluslararası
Muhasebe Finansal Raporlama Standartlarının ortaya ccedilıkış nedenleri oumlnemi
yararları ve UMSUFRSrsquonin oluşumuna youmln veren kuruluşların yaptığı ccedilalışmalar
aynı zamanda gelişmiş uumllkelerde yapılan ccedilalışmalar incelenmiştir Tuumlrkiye Muhasebe
ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamaya konmasında gerekli unsurlara
değinilmiştir Uumlccediluumlncuuml boumlluumlmuumlnde ise Sivas ili SMMM Odasırsquona bağlı mesleği icra
eden zuumlmreye veri toplama aracı vasıtasıyla sorular sorularak alan araştırması
yapılmıştır Aynı zamanda uumlccediluumlncuuml boumlluumlmde araştırmanın amacı oumlnemi kapsamı
araştırmanın youmlntemi ve metotları yine araştırma sonucunda ortaya ccedilıkan verilerin
analiz edilmesi ve bu verilerin incelenmesi ve alan araştırması yani literatuumlr ccedilalışması
da bu kısımda bulunmaktadır
Araştırmanın amacı doğrultusunda meslek mensupların oumlğrenim duumlzeylerinin
yaşlarının mesleki deneyimlerinin ve cinsiyetlerinin dikkate alınarak bu standartlara
dair goumlruumlş ilgi ve bakış accedilılarının ortaya konulması bu yolla standartları asıl
uygulaması beklenilen kesim olan meslek mensuplarının standartlarla ilgili
beklentilerinin değerlendirilmesi amacıyla Sivas İlinde faaliyet goumlsteren ve Sivas
Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler odasına kayıtlı olarak ccedilalışan tesaduumlfi olarak
seccedililen muhasebe meslek mensuplarına yuumlz yuumlze anket youmlntemi kullanılmıştır107
muhasebe meslek mensubuna anket uygulanmış fakat 8 tanesi eksik bilgiler ve
birden fazla seccedileneğin işaretlenmesi sonucu geccedilersiz sayılmıştır99 meslek
mensubunun anket cevaplarıyla ccedilalışma tamamlanmıştır
Anket sonuccedilları IBM SPSS Statistic 22 Programı ile değerlendirilmiştir
Araştırmanın sonucunda muhasebe meslek mensuplarına meslek odaları
tarafından TMSTFRS eğitimlerinin duumlzenlenmesi muhasebe mesleğinin daha saygın
statuumlde olmasının oumlnuumlndeki engelleri kaldıracağı accedilıkccedila goumlruumllmuumlştuumlr
2
3
BİRİNCİ BOumlLUumlM
MUHASEBE MESLEĞİNİN DUumlNYArsquoDA VE TUumlRKİYErsquoDEKİ
OLUŞUM SUumlRECİ VE KARŞILAŞILAN SORUNLARI
11 MuhasebeninTanımı
İşletmeler mal ve hizmet uumlreterek uumlrettiklerinin satışını sağlayıp hedeflerini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışmaktadırlar Faaliyette bulunurken sayılamayacak kadar ccedilok
sayıda finansal ve finansal olmayan para ile ifade edilemeyen işlemler de
gerccedilekleştirmektedirler
Bir işletme idarecisi işletmeyi denetlemek iccedilin muhasebe verilerine ihtiyaccedil
duyar Muhasebe verileri olmadan hedeflerin yerine getirilip getirilmediğini tespit
etmek muumlmkuumln olamayacağından işletmenin faaliyetlerini denetim altında tutmak
ihtiyaccedil duyulduğunda değişikliğe gitmek hedeflerde birtakım duumlzeltmelerin
yapılması beklenilmeyen olayların karşısında tedbir almak imkacircnsızdır (Guumlvemli
2000 20)
Bir işletmede meydana gelen olayların bir sistem doğrultusunda duumlzenli bir
biccedilimde kaydedilme gereğinin bir sonucu olarak muhasebe doğmuştur
İşletmenin dili olarak bilinen muhasebe Arapccedila koumlkenli bir kelimedir ve
hesap kelimesinden tuumlretilmiştir Tuumlrk Dil Kurumu goumlre muhasebe kelimesi
ldquohesaplaşma karşılıklı hesap alışverişi yapmak hesap işleri ile uğraşmardquo anlamlarına
gelmektedir
İşletme accedilısından duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde muhasebe işletmenin amaccedilları
doğrultusunda faaliyetlerini yerine getirirken varlık ve kaynak yapısında meydana
gelen değişime sebep olan mali olayların kaydedilmesi bu kayıtların anlaşılabilir
hale getirilmesi suumlrecini ifade eder (Guumlvemli 2000 22)
Kısacası muhasebe işletmenin varlıklarında ve kaynaklarında değişime yol
accedilan ve mali finansal işlemleri belgelerine dayalı olarak kaydeden sınıflandıran
oumlzetleyip sonuccedilları finansal tablolar halinde raporlayan ve bunları analiz edip ve
yorumlayan bir bilim ve sanattır (Guumlvemli 2000 23)
4
Muhasebe suumlrecinde yapılan buumltuumln işlemler kaydetme sınıflandırma
oumlzetleyip raporlamak ve analiz edip yorumlamak başlıkları altında toplanabilir
Muhasebenin işletmede meydana gelen bir olayla ilgilenmesi iccedilin oumlncelikle
bu olayın işletmenin varlık veya kaynak yapısında bir değişim meydana getirmesi
gerekir Bu niteliklere sahip olaya mali nitelikli olay denilir Bir olayın mali nitelikli
olması muhasebenin bu olayı kayıt altına alması iccedilin yeterli değildir Bu olayın para
ile de ifade edilebiliyor olması da gerekir Para bir oumllccedilme aracıdır Tıpkı metre
kilogram adet gibi para da oumllccediluuml aracı bir değeri ifade eder İşletmede varlık ve
kaynakların farklı oumllccedilme araccedilları ile birimleri tespit edilebilir Fakat bu farklı oumllccedilme
araccedillarını ortak bir dille ifade etmenin tek yolu para birimidir (Uumlstuumlndağ 2000 20)
İşletmede meydana gelen bir olay hem mali hem de para ile oumllccediluumllebiliyor
olması bu finansal olayın muhasebeye konu olması iccedilin yeterli değildir Bu finansal
olayın muhasebeye konu olabilmesi iccedilin bir diğer şart bu olayın bir belgeye
dayanmasıdır Belge muhasebe suumlrecinde uumlretilen bilginin guumlvenirliliğinin en oumlnemli
delilidir İster işletme iccedilinde ister işletme dışında bir kişi olarak muhasebe
kayıtlarının tarafsız ve sunulan bilgilerin guumlvenilirliğine ancak muhasebe kayıtlarının
tarafsız ve objektif olarak hazırlanan belgelere dayandırılarak yapıldığına
inanılmaktadır Bu belgeler fatura ccedilek senet banka hesap oumlzetleri işccedili bordroları
vb olabilir (Deran vd 2016 86)
O halde işletmede meydana gelen bir olayla muhasebenin ilgilenmesi iccedilin bu
olayın mali nitelikli olması para ile ifade edilmesi ve belgelere dayalı olması gerekir
Eğer işletmede meydana gelen bir olay bu kriterleri sağlıyorsa muhasebe
defterlerine kayıt suumlreci başlamaktadır Kayıt suumlreci işletmede meydana gelen
olayların guumlnluumlk deftere tarih konu miktar ve tutar bilgilerinin belgelendirilerek
yazılması işlemidir Bu işlem kısaca kaydetme olarak adlandırılır (Demir vd 2014
13) Bir işletmede guumlnluumlk binlerce işlem gerccedilekleştiği duumlşuumlnuumlluumlrse guumlnluumlk defterde
yapılan kayıtların anlamlı bir sonuccedil ccedilıkarılması guumlccedilleşecektir Bu bilgilerin
kullanılabilir hale gelmesi iccedilin bu bilgileri tasnif işleminin yapılması gerekir Kayıt
altına alınan belgeleri kendi arasında sınıflandırmak iccedilin buumlyuumlk defter kullanılır
Duumlzenleme ve kaydetme işlemleri sırasında ccedilıkabilecek yanlışların giderilmesine
5
olanak goumlstererek bir nevi oumlz denetim sağlamaktadır Yapılan bu işleme
sınıflandırma denilmektedir (Guumlvemli 2000 30)
Buumltuumln mal alışların ve satışların ccedilalışanlar iccedilin yapılan oumldemelerin oumlzel ve
resmi kurumlara yapılan oumldemelerin ve onlardan sağlanan tahsilatların vb işlemlerin
hepsinin kaydedilmesi ve sınıflandırılması ile muhasebeden beklenen fayda yine de
elde edilemeyecektir İşletmelerin yıl sonuna kadar yaptıkları sayısız işlemleri teker
teker incelemek ccedilok vakit alacağından henuumlz yarı işlenmiş bu verilerin yeni bir
aşamada ele alınması ve faydalı bir bilgi haline getirilmesi gerekmektedir Bundan
dolayı kaydedilen ve uygun bir biccedilimde sınıflandıran aynı oumlzellikteki bu yarı
işlenmiş verilerin oumlzetlenmesi gerekmektedir Bu sınıflandırılıp bir araya getirilen
işlemlerden daha kolay sonuccedillar ccedilıkarılabilmeye ve yapılan kayıtların kontroluumlnuuml
sağlamaya zemin hazırlanmış olur Kişilere daha fazla yarar sağlamak iccedilin aynı
oumlzellikteki işlemleri oumlzetlemek temel unsurdur Oumlzetlenen ve henuumlz tam işlenmiş
bilgi duumlzeyine gelmemiş olan bu verilen anlamlı bir bilgi haline gelmesi iccedilin
işletmede bir doumlnemde ortaya ccedilıkan değer hareketlerini ccedileşitli accedilılardan ele alan
raporların duumlzenlenmesi gerekir Boumlylece işletme hakkında karar verme durumunda
olanların yapacakları analiz ve yorum ccedilalışmalarında detayların iccedilinde kaybolmanın
oumlnuumlne geccedililmiştir Kaydetme suumlreci bilgilerin oumlzetlenip raporlanması ile son bulur
Bu raporlara ise finansal tablolar denilmektedir (Demir vd 2014 17)
Muhasebe kayıt suumlrecinde işlemlerin yapıldığı defter ve tablolar aşağıdaki
gibidir
bull Kaydetme fonksiyon iccedilin guumlnluumlk defterler (yevmiye defteri) kullanılır
bull Sınıflandırma fonksiyonu da buumlyuumlk defterler(kebir defteri) ile gerccedilekleştirilir
bull Oumlzetleyip raporlama fonksiyonu aylık mizanlar ve oumlzellikle bilanccedilo ve gelir
tablosu diğer tabloların duumlzenlenmesiyle yerine getirilir
bull Analiz edip yorumlama fonksiyonu ise raporlara dayanılarak ve analiz
teknikleri kullanılarak gerccedilekleştirilir (Demir vd 2014 18)
Muhasebe kaydetme suumlreci mali nitelikli olayların mali tablolarla sunumuyla
noktalanmaktadır Bundan sonraki aşamada ise bu tabloların sunduğu bilgileri
kullanarak işletmenin amaccedillarını ne kadar gerccedilekleştirdiğini anlamak uumlzere analiz ve
yorum suumlreci başlamaktadır Bu suumlreccedilte işletmenin varlık ve kaynaklarındaki
6
değişim faaliyetler sonucu elde edilen kar veya zarar analiz ve yorum yapılarak
işletme amaccedillarına ne oumllccediluumlde ulaşıldığı araştırılır tahminler ve buumltccedileleme faaliyetleri
iccedilin veriler elde edilir (Demir vd 2014 19)
Muhasebe temelde yukarıda sıraladığımız fonksiyonları iccediline almakla
birlikte ayrıca şu fonksiyonların gerccedilekleşmesini de sağlar
bull Vergi matrahının tespitine aracılık etmek
bull Kanunda sayılan muumlkellefiyetleri yerine getirmek
bull Varlık ve kaynaklarda meydana gelen mali değişimleri tespit etmek
bull Meydana gelen değişiklikleri belgelere dayandırarak anlaşmazlıklarda ispat
aracı olmak
bull Bilgi ve belgeleri birimlere zamanında sunarak uumlretim faktoumlrlerini optimum
kullanmak
bull Belirli bir suumlre iccedilerisinde elde edilen gelirler ile katlanılan giderleri
karşılaştırarak aradaki farkı tespit edip kar ya da zarar olarak goumlstermek
(Demir vd 2014 19)
12 Muhasebenin Tuumlrleri
Muhasebe tuumlrleri farklı kaynaklarda farklı biccedilimlerde tuumlrlere ayrılsa da genel
olarak en uygun sınıflandırma şoumlyledir (Sevilenguumll 2005 20)
bull Genel muhasebe
bull Maliyet muhasebesi
bull Youmlnetim muhasebesi
bull Uzmanlık muhasebeleri
Genel muhasebe tuumlm muhasebe ccedileşitlerini ve muhasebe oumlğrenimindeki
temel kavram ve ilkeleri ortaya koyan muhasebe alanı olarak goumlruumlluumlr İşletmenin
sahip olduğu emtiaların nereden temin edildiği ve bu varlıkların ne amaccedilla
kullanıldığı hesaplar aracılığı ile belirleyen gelir ve giderler hesaplarını
dengeleyerek faaliyet sonucunu goumlsteren muhasebe tuumlruumlduumlr Aynı zamanda genel
muhasebe hesaplarında gelir gider kar ve zarar işletmenin oumlz kaynağındaki yuumlkseliş
ve azalışlar goumlsterilir İşletmenin finansal yapısına genel muhasebe hesaplarında yer
7
verilir İşletmenin karar alma strateji uygulama doğabilecek sorunlara karşı tedbir
alma suumlrecinde oumlnemli rol oynamaktadır (Sevilenguumll 2005 20)
Uumlretim faaliyeti ile uğraşan işletmelerin uumlretim safhasında ortaya ccedilıkan
başka bir deyişle iş ilişkiler neticesinde meydana gelen değer hareketlerinin kaydı ve
bunlara dayalı hesaplamalar maliyet muhasebesinin ilgi alanına girmektedir Uumlretim
işletmeleri aynı zamanda alım satımla da ilgilenmektedir Dolayısıyla bu işletmeler
hem maliyet muhasebesini hem de genel muhasebeyi beraber kullanmak
durumundadırlar Ticaret işletmeleri alım satım faaliyetlerine dayanırken uumlretim
işletmeleri buna ilave olarak satın aldıkları hammadde ve mamuller ortaya koyarlar
Maliyet muhasebesi uumlruumlnlerin maliyetlerini doğru biccedilimde belirleyerek işletme
youmlnetiminin sağlıklı kararlar almasına yardımcı olacak veriler ortaya ccedilıkarmıştır Bu
veriler sayesinde işletme youmlnetimi satış fiyatlarının doğru tespiti harcamaların
denetlenmesi ve geleceğe youmlnelik planlama faaliyetlerine temeli sağlamış olur
(Guumlcenme 2000 7)
Genel muhasebe ve maliyet muhasebesi faaliyetleri sonucunda uumlretilen
bilgileri işletme youmlnetiminin kararlar vermesinde nasıl kullanılacağıyla ilgilenen
muhasebe dalına youmlnetim muhasebesi ismi verilir Burada ccedileşitli karar verme
teknikleri muhasebenin uumlrettiği bilgilere uygulanmakta bu yolla youmlneticilerin doğru
karar vermelerine yardımcı olmak amaccedillanmaktadır (Bektoumlre 2007 15)
Yukarıda bahsedilen muhasebe tuumlruumlnuumln ccedileşitli faaliyet alanları (bankacılık
inşaat konaklama vs) oumlzelliklerine uygun olarak adapte edilmesiyle
oluşturulmaktadır Banka Muhasebesi Sigorta Muhasebesi İnşaat Muhasebesi
Konaklama Muhasebesi bu tuumlruumln başlıca oumlrnekleridir (Guumlcenme 2000 8)
13 Muhasebe Teorisi ve Tarihi Gelişimi
Muhasebe tarihccedililerine goumlre muhasebenin koumlkleri Mısırrsquoda Nil Vadisinde
Fırat ve Dicle nehirleri ortasında doğmuştur Finansal gelişmeler beraberinde
muhasebe sisteminin de ilerlemesi alfabe ve matematikle birlikte verilerin nereye
kaydedileceği sorusunu beraberinde getirmiştir Papiruumls kağıdı ve taş tabletler bu
soruya ccediloumlzuumlm getirmiştir Muhasebenin ilk etkisine bu coğrafyada rastlanması bu
tabletlerinde buralarda karşımıza ccedilıkması da olağandır Bu izlere rastlanması bu
8
youmlrelerde ticari işlemlerin yapıldığını ve ekonomik yapıyı goumlstermektedir
(Guumlvemli1995 103-110)
Bu uygarlığın beşiği olan boumllgeler muhasebenin sadece duumlşuumlnceden ibaret
olmadığını kaydedilmesini de finansal gelişme alfabe ve sayıların icadı kayıt
yapılacak kağıt ve tabletlerin icadını beraberinde getirmiştir Muhasebenin basit
anlamıyla muumlbadele kelimesiyle guumln yuumlzuumlne ccedilıktığı ve geliştiği oumlngoumlruumllmektedir
(Guumlvemli 1995 103-110)
Muhasebe birccedilok alanda goumlruumllen ldquodeğişimrdquo olgusuyla ortaya ccedilıkmaktadır
Ccedilok eski doumlnemlerden beri ekonomik faaliyetler belirli kayıtları gerekli kılmaktadır
Başlangıccedilta bu kayıt işlemi alacak ve borccedilların kaydı şeklinde yuumlruumltuumllmektedir
Ekonomik hayatın gelişimiyle paralel olarak bu kayıtlar tuumlm ekonomik faaliyetleri
iccedilerecek biccedilimde gelişmektedir Muhasebede buguumln kullanılan youmlntem ccedilift taraflı
kayıt youmlntemidir Bu youmlntem 14 ve 15 Yuumlzyıllarda İtalyarsquoda gelişmeye başlamıştır
Muhasebeye ait ilk yazılı eserlerde İtalyarsquoda ortaya ccedilıkmıştır 1458rsquode Benedetli
Cortigli Di Ragusa ve 14942 de Luca Paciolarsquonın yayınladıkları eserlerin buguumlnkuuml
muhasebe sistemine temek teşkil ettiği duumlşuumlnuumllmektedir Muhasebe konusundaki
oumlnemli gelişmeler ise 20 Yuumlzyılda gerccedilekleşmektedir Sanayi devrimi sonrasında
işletmelerin gittikccedile buumlyuumlmesi youmlnetim ve denetim amaccedillı bilgi ihtiyacının artması
muhasebe teori ve uygulamasının da hızlı gelişmesine yol accedilmaktadır (Guumlcenme
2000 37)
131 Tuumlrkiyersquode Muhasebe Mesleğinin Tarihi Gelişimi
Muhasebe uygulamaları uumllkemizde batıdaki gibi ekonomik yaşamla aynı
doğrultuda bir ilerleme kat etmiştir Muhasebe 1850rsquode ccedilıkarılan ve Fransız Ticaret
Kanununun ccedilevirisi niteliğinde olan Kanunname-i Ticaret ile bir duumlzene
bağlanmıştır 1926 yılına kadar muhasebe Fransız muhasebe etkisinde kalmıştır
1926 yılında ccedilıkarılan 856 sayılı Ticaret Kanununun Alman kaynaklı olması
nedeniyle Tuumlrk muhasebe sisteminde bu kez Alman muhasebe literatuumlruumlnuumln etkisi
goumlzlenmiştir Planlı kalkınmaya geccediliş beraberinde birtakım gelişmeleri de
getirmiştir1964 yılında yuumlruumlrluumlğe giren 440 sayılı devletin KİTrsquo lerinin uygulama
youmlntemlerini tek sistem olmasını kanuni bir mecburiyet goumlrmuumlştuumlr Tek duumlzen
muhasebe sisteminin kamu iktisadi teşebbuumlslerindeki uygulaması ancak 1972
9
tarihinden itibaren muumlmkuumln olabilmiştir1977 yılında maliyet muhasebesi iccedilin
bankalar da ise 1986 yılında uygulamaya konulmuştur 1994 yılından itibaren
muhasebe uygulamaları genel tebliği ile ldquoTekduumlzen Muhasebe Sistemirdquo uygulamaya
konulmuştur (Demir vd 2014 20)
1311 Cumhuriyetten Oumlnce Muhasebe Uygulamaları
Tuumlrklerin meydana getirdiği muhasebe geccedilmişi uumlccedil başlık altında toplanabilir
ilk doumlnem 1071 yılı ve oumlncesi ikinci doumlnem 1071-1839 yılları uumlccediluumlncuuml doumlnem
1839rsquodan sonraki yılları kapsamaktadır1071 yılı Anadolursquonun kapılarının Tuumlrklere
accedilılması olarak kabul edilmektedir Aynı zamanda 1071 yılında Arap ve Fars
kuumlltuumlruumlnuumln etkileri goumlruumllmektedir1839 yılı ise Tanzimat Fermanırsquonın ilan edildiği
Osmanlı İmparatorluğursquonda batılılaşmanın etkilerinin goumlruumllmeye başlandığı tarihtir
(Guumlvemli 2000 35)
Guumlnuumlmuumlze kadar aktarılan ilk muhasebe niteliğindeki yazıtların sahibi
Goumlktuumlrklerrsquodir Goumlktuumlrklerden sonra ise Karahanlı Devletirsquone ait hesap işlemleriyle
alakalı tuumlm bilgilere değinilen oumlnemli belgeleri iccedilerisinde barındıran ldquoKutadgu Biligrdquo
ve ldquoDivanuuml Lugat-it Tuumlrkrdquoduumlr Tuumlrk Dili ve Tuumlrk Kuumlltuumlruumlyle alakalı hesapların aynı
şekilde teorik ve uygulamalarının farklılığı Tuumlrklerin Arap ve Fars kuumlltuumlruuml ile
karşılaştıktan sonra meydana gelmiştir Bu kuumlltuumlr değişimi İlhanlı Devleti Selccediluklu
Devleti ve Osmanlı Devletirsquodir Selccediluklu devleti muhasebe tarihinde vakıflara oumlnem
vermiş bunun yanı sıra vakıf muhasebesinin gelişimi oumlnemli yer tutmaktadır Devlet
gelirlerinin buumlyuumlk kısmı ldquoAşar Vergisirdquo ve ldquoOumlşuumlr vergisirdquo ile sağlanmıştır (Başer
1999 15)
1312 Cumhuriyet Doumlneminde Muhasebe Uygulamaları
Balkan Savaşı Birinci Duumlnya Savaşı ve Kurtuluş Savaşında milli muumlcadele
goumlsteren uumllkemizin Cumhuriyetin ilk yıllarında ekonomik olarak geri kalmıştır Milli
muumlcadele yılları Tuumlrk milleti iccedilin azim ve dayanışma oumlrneği goumlstermesine rağmen
aynı zamanda ccedilok buumlyuumlk bir yıkım anlamına gelmektedir Savaşta kaybedilen nuumlfus
ile birlikte uumllke iccedilerisinde eğitimli uumlniversite tahsili goumlrmuumlş insanların ccediloğu hayatını
kaybetmiştir Ekonomik faaliyet goumlsteren bir takım azınlık nuumlfus ise uumllkeyi terk
etmiştir Kurtuluş Savaşırsquondan sonra 1923 lsquote Atatuumlrkrsquouumln oumlnderliğinde halkımız hızlı
10
bir şekilde dayanışma goumlstererek yuumlkselme hareketi başlatmış ve 10 yıl gibi kısa bir
suumlrede kendi ihtiyacı olan mal ve hizmeti uumlreterek başka uumllkelere muhtaccedil olmadan
yaşayabilecek ekonomik duumlzeye ulaşmıştır (Kurtcebe 2008 20)
1923-33 yıllarının şartlarında sıfır enflasyon olan bir ortamda yatırım
ihtiyacının en yuumlksek olduğu noktada ekonominin olağan uumlstuuml gelişim goumlstermesi o
doumlnemin başarısından kaynaklanmaktadır Vergi Usul Kanunu 1950 yılında
yuumlruumlrluumlğe girmiştir 1957 yılında ise Tuumlrk Ticaret Kanunursquonun duumlzenlenmesi
muhasebeye ilişkin yargıları muhasebe sisteminin tutunması ve ilerlemesine meşru
bir ortam sağlamıştır13 Haziran 1989 tarih ve 20194 sayılı Resmi Gazetersquode
bildirilen 3568 sayılı Meslek Kanunu ile muhasebe mesleği yasal statuumlye sahip
olmuştur Daha sonra Tuumlrkiye Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler Ve Yeminli Mali
Muumlşavirler Odaları Birliği(TUumlRMOB) ve TUumlRMOBrsquoa bağlı SMMM Odaları tesis
edilmiştir (Başer 1999 13)
132 Duumlnyada Muhasebe Mesleğinin Tarihi Gelişimi
Duumlnyada muhasebe mesleğinin ortaya ccedilıkması 18 yuumlzyıl sonuna denk gelmiştir
Sanayi devrimiyle birlikte buumlyuumlk işletmeler muhasebeye gereksinim duymuştur Bu
sebeple muhasebe mesleği değer kazanmıştır Muhasebe mesleğinin teşkilatlanması
19 yuumlzyılın ortalarında başlamıştır İlk olarak muhasebe mesleğinin teşkilatlanması
İskoccedilyarsquoda kurulmuş ardından bu teşkilatlanmayı diğer uumllkeler izlemiştir (Usta
2017 54)
1321 İngilterersquode Muhasebe Mesleği İle İlgili Duumlzenlemeler
İngilterersquode muhasebe tarihine bakıldığında muhasebe mesleğinin ccedilok
eskilere dayandığı goumlruumllmektedir Fakat muhasebe mesleği değer kazanmaya 19
yuumlzyılda Sanayi Devrimi sonrasında başlamıştır Sanayi devrimi ile beraber
kurumsallaşan işletmelerin sayısı da artmış tuumlzelkişilikler ortaya ccedilıkmıştır Bununla
birlikte muhasebe mesleğinin oumlnemi uumlzerinde durulmuş ve ilerleme kaydedilmiştir
Muhasebe meslek mensupları tarafından farklı boumllgelerde mesleki oumlrguumltler dernekler
kurulmuş ve oumlrguumltlenme sağlanmıştır (Uumlstuumlndağ 2000 46)
11
İngilterersquode 1880 yılında muhasebe alanında yayınlanan ilk resmi mevzuat
ldquoKraliyet ruhsatırdquo olmuştur Gelişme goumlsteren ticari faaliyetler neticesinde soumlz
konusu mevzuatta farklı değişiklikler ve duumlzenlemeler yapılmıştır Muhasebe meslek
derneklerinin ve oumlrguumltlerinin oluşması1855 ve 1867 yıllarına denk gelen Kraliyet
Ruhsatı ile birlikte başlamıştır İngilterersquode meslek unvanları da Kraliyet Ruhsatı ile
belirlenmiştir Bu unvanlar şoumlyledir
bull Ruhsatlı Muhasebeci
bull Yeterlik Belgeli Muhasebeci
bull Maliyet ve İşletme Muhasebecisi
bull Kurum Haznedarı ( Muhasebecisi)
Bu muhasebe meslek unvanlarına sahip meslek mensuplarının faaliyetleri şu
şekildedir denetim hizmetleri danışmanlık hizmetleri izah name hizmetleri
inceleme ve soruşturma hizmetleri finansal tabloların işlenmesi ve defter tutma
hizmetleridir Soumlz konusu meslek mensuplarının sorumlukları ise bilinccedilli davranarak
cezai işlemlerden doğan sorumluluk ve ihmal kusur durumundan doğan mali
sorumluluklardır (Usta 2017 58)
1322 Almanyarsquoda Muhasebe Mesleği İle İlgili Duumlzenlemeler
Almanyarsquoda farklı meslek grubunda faaliyet goumlsteren muhasebe meslek
mensupları bulunmaktadır İşletme Denetccedilileri Odası buumlnyesinde denetccedili olarak
faaliyet goumlsteren meslek mensupları belirli bir hacmin uumlzerindeki işletmelerin yasal
duumlzenleme ve denetim faaliyetlerini yuumlruumltmekte ve vergisel işlemlerine danışmanlık
hizmeti sağlamaktadırlar İşletme Denetccedilileri adı altında faaliyet goumlsteren denetccedililer
İşletme Denetccedilileri Enstituumlsuuml başlığı altında yer almaktadır Yeminli Muhasebe
Denetccedilileri ise Yeminli Muhasebe Denetccedilileri Federal Birliğirsquone kayıtlı olarak
faaliyet goumlsterirler Bu denetccedililer belirli bir hacmin altındaki işletmelerin yasal
duumlzenleme ve denetimini sağlamakla yuumlkuumlmluumller aynı zamanda vergisel
işlemlerinde danışmanlık hizmeti sağlamaktadırlar Almanyarsquoda iki tuumlr vergi
uzmanlığı bulunmaktadır Bunlar Vergi Danışmanlığı (Steuerberater) ve Vergi
Yetkilileridir (Steuerbevollmaumlchtigte ) Bu uzman meslek mensuplarının goumlrevi
defter tutmak ve vergisel işlemlerde danışmanlık yapmaktır İşletme denetccedilileri ve
Yeminli Muhasebe Denetccedilileri olarak tanımlanan muhasebe uzmanlarının ccediloğunluğu
12
aynı zamanda Vergi Danışmanı(Steuerberater) olarak faaliyette bulunurlar
Almanyarsquoda bulunan gelir idaresinin faaliyetlerinin artmasıyla doğru orantılı olarak
muumlkelleflerin vergi oumldemeye karşı tutumları hassasiyetleri aynı zamanda vergi
kaybını vergi kaccedilırma problemini ciddi derecede engellemektedir Bunun iccedilin
vergilendirmenin uygulanabilmesi accedilısından mali muumlşavirlerin (Wirtschaftspruumlfer)
buumlyuumlk paya sahip olduğunu bildirmek lazımdır Almanyarsquoda bulunan muhasebe
meslek mensuplarına hizmet veren kuruluşlar ldquo Alman Yeminli Kamu
Muhasebecileri Enstituumlsuumlrdquo ve ldquo Muhasebeciler Odasırdquodır Bu kuruluşlar muhasebe
meslek mensupları yaptırım sağlayıcıdırlar (Kınay 2010 67)
1323 Fransarsquoda Muhasebe Mesleği İle İlgili Gelişmeler
Fransarsquoda muhasebe mesleğinin tarihi incelendiğinde muhasebe meslek
teşkilatının diğer uumllkelerden oumlnce olduğu goumlruumllmektedir Fransarsquoda teşkilatlanma
hareketleri 1700rsquoluuml yıllarda başlamıştır Burada muhasebe mesleğini yapmak iccedilin
bazı şartlar getirilmiştir 1927 yılında yapılan yasal duumlzenlemeler bu alandaki ilk
ccedilalışmalardır Yapılan bu duumlzenlemeler 1942 yılında geliştirilmiş ldquoUzman ve Yetkili
Muhasebeciler Milli Birliğirdquo kurulmuştur Denetim faaliyetleri ile diğer muhasebe
faaliyetlerinin birbirlerinden ayrılması iccedilin 1966 yılında kararname yayınlanmıştır
Muhasebe alanında yapılan ccedilalışmalar Maliye Bakanlığırsquonın buumlnyesinde denetleme
alanındaki ccedilalışmaları ise Adalet Bakanlığı buumlnyesinde yuumlruumltuumllmuumlştuumlr Uzman
muhasebeci mesleğinin şartlarını sağlamayan veya denetccedililik belgesine sahip
olmayan muhasebecilerin denetleyici faaliyetler ile uğraşması 1978 yılında
kaldırılmıştır Fransarsquoda uzman muhasebeci olabilmek iccedilin bazı genel ve oumlzel şartları
yerine getirmek gerekmektedir Aranan genel nitelikler Fransa uyruklu olmak
kanunda belirtilen medeni haklarını kullanması iccedilin herhangi bir engeli olmaması
uzman muhasebeci diplomasına sahip olması ve 25yaşından buumlyuumlk olması gibi
şartları taşıyor olması gerekir Uzman muhasebeci diplomasını alabilmek iccedilin uumlccedil
suumlreccedilte oluşan bir sınavı başarı ile tamamlaması gerekir Bu suumlreccediller yazılı sınav
staj suumlresi ve tez ccedilalışmasıdır Uzman muhasebeci adayları yazılı sınavını başarı ile
geccedilmelerinin ardından en az iki yıl bir uzman muhasebeci goumlzetiminde olması
şartıyla toplamda uumlccedil yıl stajı tamamlamış olması gerekmektedir Staj suumlrecinin
ardından muhasebe alanında tez hazırlamaları ve savunmaya girmeleri
13
gerekmektedir Bu suumlreccedilleri başarı ile bitiren adaylara ldquoUzman Muhasebeci
Diplomasırdquo verilir Fransarsquoda mesleki teşkilatlanma iki kuruluş buumlnyesinde
gerccedilekleşmektedir Bunlar ldquoMuhasebe Uzmanları ve Yetkili Muhasebeciler
Odasırdquodır Bu odaya Muhasebe Uzmanları ve Yetkili Muhasebeciler uumlye olmaktadır
ldquoŞirket Denetccedilileri Ulusal Birliğirdquo adı altında toplanan bu birliğe ise Ortaklık
Denetccedilileri uumlye olmaktadır Soumlz konusu muhasebe meslek mensupları işletmelere ait
yıllık defterlerini mali tabloları hesaplarını denetler işletmelerin yasallığının
denetimini sağlamaktadır (Usta 2007 63)
1324 Amerika Birleşik Devletlerirsquonde Muhasebe Mesleği İle İlgili
Gelişmeler
Amerika Birleşik Devletirsquonde muhasebe mesleği iccedil savaşın ardından
Amerikarsquoya tamamen yerleşen İngiliz vatandaşı muhasebe meslek mensupları
sayesinde gelişme goumlstermiştir İlk kurulan meslek teşkilatı Amerikan Sertifikalı
Kamu Muhasebecileri Enstituumlsuuml ( AICPA )duumlr Bu teşkilatın faaliyet goumlstermeye
başlaması ile beraber muhasebecilerin sorunlarına ccediloumlzuumlm bulmak iccedilin ccedilalışılmış ve
muhasebe ilkeleri şekillenmeye başlamıştır 1929 yılında yaşanan Buumlyuumlk Kriz ile
denetleme faaliyetlerinin oumlnemini artırmıştır ldquoMuhasebe İlkeleri Kurulurdquo 1957
yılında kurulmuş daha sonra ldquoFinansal Muhasebe Standartları Kurulurdquo olmuştur Bu
kurulun yaptığı ccedilalışmalar sonucu meydana gelen Amerika Birleşik Devletlerirsquonde
Finansal Muhasebe Standartları Kurulu buumlnyesinde yapılan ccedilalışmalar sonucu elde
edilen ilke ve kurallar hala uygulanmaktadır ABDrsquode başlıca oumlnemli muhasebe
meslek kuruluşları aşağıdaki gibidir
bull Amerikan Sertifikalı Kamu Muhasebecileri Enstituumlsuuml(AICPA) İleri
derecede profesyonel muhasebecilik finansal değerlendirme vergi
işlemleri muhasebesi aynı zamanda youmlnetim danışmanlığı alanlarında
hizmet veren muhasebe meslek mensuplarından meydana gelen bir
teşkilattır ABDrsquode muhasebe meslek mensupları alanında kurulmuş en
oumlnemli teşkilattır
bull Ulusal Muhasebeciler Derneği ( NAA ) Youmlnetim Muhasebesi Enstituumlsuuml
adı altında 1972 yılında kurulan finans ve isletme ekonomisi oumlrguumlt ve
oumlrguumltsel davranış halkı bilgilendirmek isletme iccedilindeki ve dışındaki
14
kişilere bilgi aktarma karar suumlreci aşamalarındaki konuları buumlnyesinde
barındıran eğitim programlarıyla Sertifikalı Youmlnetim Muhasebesi
Uzmanları kazandırır
bull Amerikan Muhasebeciler Birliği (AAA) Uumlniversitede oumlğretim
elemanlarının ve muhasebe mesleğini uygulayanların kurduğu bu oumlrguumlt
muhasebe alanında yapılan ccedilalışmaları destekler finansal destek sağlar ve
muhasebe ilkelerinin gelişimine katkı sağlar
bull Eyalet Sertifikalı Kamu Muhasebecileri Dernekleri (SACPA) ABDrsquode
ccedilok yaygın olan Sertifikalı Kamu Muhasebecilerinin bulundukları
şehirlerde oluşturdukları derneklerdir Aynı mesleğe mensupların mesleki
dayanışmaları uzmanlık eğitimleri ve mesleki ahlak konularında
ccedilalışmaları yuumlruumltmek
bull İccedil Denetccedililer Enstituumlsuuml ( IIA )
bull Finansal Youmlneticiler Enstituumlsuuml ( FEI )
bull Devlet Muhasebeciler Birliği ( AGA )
bull ABD Genel Muhasebeciler Dairesi ( GAO ) (Ceylan 2011 70)
ABDrsquode muhasebecilik meslek mensupları iccedilerisinde Sertifikalı Kamu
Muhasebecileri en oumlnemli konuma sahiptir Bu meslek mensupları arasında faaliyet
goumlsterenler enduumlstri banka ve sigorta ve kar amacı guumltmeyen işletmelerin denetim
faaliyetini yaparlar Vergi muhasebesi ve vergisel işlemlerde karşılaşılan sorunlarda
da danışmanlık yapmaktadırlar ABDrsquode Sertifikalı Kamu Muhasebecisi olmak iccedilin 4
yıllık yuumlksek oumlğrenim goumlrmek gerekir Fakat bazı şehirlerde 2 yıllık oumln lisans
programları da kabul edilmektedir Şartları tutan muhasebe meslek mensubu
adayların yılda iki defa yapılan sınavdan başarılı olması gerekir Sınavda geccedilerli not
alan adaylar 1-3 yıl suumlre ile staj yapmaktadır Bahsedilen suumlreccedilleri tamamlayanlar
Sertifikalı Kamu Muhasebecisi unvanını almaya hak elde eder ABDrsquode muhasebe
meslek mensupları mesleğin getirdiği kuraları yerine gerccedilekleştirmedikleri zaman
yaptırımlar meslek oumlrguumlt teşkilatları tarafından uygulanır Muhasebe meslek
mensubunun sorumluluklarından bazıları şunlardır muumlkellef ile imzalanan soumlzleşme
standartlar oumlrnek teşkil edecek mahkeme kararları tahvil ve hisse senedi
komisyonunun verdiği kararlar ve kanunlar kapsamında belirlenmiştir Muhasebe
meslek mensuplarının sorumlulukları ihmal edildiği takdirde doğacak yaptırım ve
15
ortaya ccedilıkan ceza zararla sınırlandırılıp kasıt olması durumunda ayrıca para cezası
bulunmaktadır (Usta 2007 80)
14 Muhasebe Mesleğinin Gelişimi Meslek Odaları ve Uumlst Kuruluş
(TUumlRMOB)
Uumllkemizde 1850 yılında muhasebe alanında ilk duumlzenleme ldquoKanunname-i
Ticaretrdquo ile sağlanmıştır Muhasebe Uzmanlığı Mesleği nin kurulmasının en oumlncuuml
gereksinimleri 1930lardameydana gelmiştir 1926rsquoda muhasebe alanında yeni ve
oumlnemli gelişmelerin başlamasında Sanayi ve Maden Bankası Suumlmerbankrsquota yapılan
maliyet muhasebesi uygulamaları etkili olmuştur1950 yılında vergi reformu ile
faaliyete başlayan vergi kanunları ve 1956yılında revize edilerek Ticaret Kanunu
olarak yuumlruumlrluumlğe konulmuştur bu da muhasebe alanındaki gelişimi hızlandırmıştır
Yine 1964 yılında İktisadi Devlet Teşekkuumllleri ve İştirakleri ile ilgili duumlzenleme
yuumlruumlrluumlğe girmiş ve muhasebe alanındaki ilerlemeleri hızlandırmıştır Uumllkemizdeki
ekonominin gelişmesiyle beraber muhasebe mesleğine gereksinimde artmıştır
Tuumlrkiyersquode muhasebe mesleğinin ilerlemesi iccedilin oumlnemli bir adımda Eksper
Muhasipler ve İşletme Organizatoumlrleri Derneğinin 1967 yılında Tuumlrkiye Muhasebe
Uzmanları Derneği olarak değiştirilmesidir Muhasebe mesleğinin tanımı topluma
tanıtılması Duumlnya uygulamalarıyla uumllkemiz uygulaması karşılaştırılması ve bu konu
ile alakalı uluslararası ccedilalışmalar yapılması accedilısından etkisi olmuştur 1980rsquoli yıllarda
kasa defterinin zorunlu tutulması gerektiği aynı zamanda katma değer vergisi
kanununun uygulamaya girmesi ile muumlkelleflere ayda bir beyanname verme
zorunluluğu getirilmiştir Bundan dolayı da muhasebe mesleğine duyulan
gereksinimde artmıştır Bahsi geccedilen muhasebe mesleği 13 Haziran1989 tarih ve
3568 Sayılı ldquoSerbest Muhasebecilik Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik ve
Yeminli Mali Muumlşavirlik Kanunurdquo ile yasal nitelik kazanmıştır Serbest Muhasebeci
Malicirc Muumlşavirler ve Yeminli Malicirc Muumlşavirler kendilerine ayrı meslek odası
kurmaktadırlar Kurulan bu odalar muhasebe meslek mensuplarının gereksinimlerine
cevap vermek meslekicirc işlemlerinde yardımcı olmak meslek kurallarını ve meslek
ahlakının gelişmesini sağlamak amacıyla kurulmuş tuumlzel kişiliği bulunan meslek
kuruluşlarıdır Meslek odasına uumlye olmayan muhasebe meslek mensupları meslekicirc
16
faaliyet goumlsteremezler Bulunduğu ilin adını taşıyan Serbest Muhasebeci Mali
Muumlşavirler Ve Yeminli Mali Muumlşavirler Odası başlığında meslek kuruluşu
kurabilmektedirler Bunun sonucu uumllkemiz meslek mensupları haklarını korumak
konsolide olmak iccedilin yerel teşkilatlar meydana gelmiştir Bu teşkilatlara ldquoSerbest
Muhasebeci Mali Muumlşavirler Odalarırdquo ismi verilmiştir ldquoSMMMOrdquo şeklinde
kısaltılan ve bağlı bulunduğu ile ve boumllgeye goumlre adlandırılır Sivas SMMMO gibi
Buumltuumln illerdeki meslek odalarının tek bir ccedilatı altında birleştiği kuruluşa ise yukarıda
belirtildiği gibi TUumlRMOB denir TUumlRMOBrsquo un merkezi Ankararsquodır Serbest
Muhasebeci Mali Muumlşavirler ve Yeminli Mali Muumlşavirlerin bağlı olduğu illerdeki
odaların bir araya gelmesiyle Tuumlrkiye Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler ve
Yeminli Mali Muumlşavirler Odaları Birliği (TUumlRMOB) bir uumlst teşkilat oumlrguumlt olarak
faaliyette bulunur (Kınay 2010 65 Kurtcebe 2008 44)
TUumlRMOB sivil toplum oumlrguumltleri gibi vatandaşların haklarını koruyup
yuumlcelterek toplumun yararını goumlzetmektedir TUumlRMOBrsquoun goumlrevlerini daha da
detaylandırmak gerekirse
bull Meslek mensuplarının menfaatlerini goumlzetmek
bull Meslek etiğini sağlamak
bull Muhasebe mesleğini geliştirip ccedilağa ayak uydurabilmesi iccedilin gerekli
ccedilalışma yapmak
bull Diğer yetkili kurumlarca mesela maliye bakanlığı ile ilişkileri yuumlruumltmek
bilgi alışverişi sağlamak
bull Farklı illerdeki meslek odaları arasında oluşabilecek anlaşmazlıkları
ccediloumlzmek
bull Meslekte uyulması gerek kaideleri ortaya koymak
bull Meslek odalarının denetlenmesini sağlamak
bull Mesleki kurallara uymayanlarla alakalı disiplin cezasına tabi tutmak
sayılmaktadır (Usta 2007 75)
TUumlRMOB aracılığıyla 1993rsquote kurulan Temel Eğitim Ve Staj Merkezi
(TESMER) SMMM staj ccedilalışmalarını duumlzenlemek mesleki sınavlara hazırlık
kursları oluşturmak sınavlara hazırlamak iccedilin kitaplar yayımlamak uumlzere
kurulmuştur (Kınay 2010 71)
17
15 3568 Sayılı Meslek Yasası
13 Haziran 1989 tarih ve 20194 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanan3568
sayılı Serbest Muhasebecilik Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik Ve Yeminli Mali
Muumlşavirlik Kanununa İlişkin Tasarı Gerekccedilesi03041989 tarihinde doumlnemin
Başbakanı Turgut OumlZAL tarafından Tuumlrkiye Buumlyuumlk Millet Meclisi Başkanlığırsquona
goumlnderilmiştir (Kurtcebe 2008 25)
3568 Sayılı Meslek Kanunun 1 Maddesine goumlre amaccedilları şunlardır
bull İşletme faaliyet ve işlemlerinin sağlam ve guumlvenilen şekilde
duumlzenlenmesini sağlamak
bull İşletme faaliyetlerini ilgili yasa ve mevzuat ışığında denetler değerlendirir
gerccedilek durumu ilgili şahıslara ve resmi makamların faydalanmaları iccedilin
taraf seccedilmeden bilgileri sunar
bull Mesleki standartları meydana getirmek uumlzere serbest muhasebecilik
serbest muhasebeci mali muumlşavirlik ve yeminli mali muumlşavirlik meslekleri
ve hizmetleri ile serbest muhasebeci mali muumlşavir ve yeminli mali
muumlşavirler odaları
bull Serbest muhasebeci mali muumlşavirler ve yeminli mali muumlşavirler odaları
birliğinin kurulmasına oumlrguumlt faaliyet ve denetleme işlemlerine
bull Organlarının seccedilim suumlreccedillerine ilişkin esaslarını duumlzenlemektir
Bu kanun maddelerine goumlre mesleği ifa etmeye hak kazananlara lsquoSerbest
Muhasebeci Mali Muumlşavirrsquo ve lsquoYeminli Mali Muumlşavirrsquo denir ldquoMali Muumlşavirler
kamuya sunulan hizmet niteliğindeki goumlrevlerini mesleğin oumlzel ve genel şartlarına
aykırı olmadan yapan muhasebe meslek mensuplarıdır (Ceylan 2011 75)
Meslek Yasasının Genel Gerekccedilesinde şunlara değinilmiştir
Finansal kalkınmayla orantılı olarak Devlette ekonomik hayat iccedilindeki roluuml
ve işlemleri oumlnemli derecede artış goumlstermiştir Bunun sonucunda da vergilere olan
gereksinimde artmıştır Muhasebenin yanında işletmecilik ve vergi alanlarında daha
fazla bilgi ve uzmanlık gerektirmesi vergi ilişkileri oumlte yandan ticari gelişmeler
oumlncuumlluumlk etmiştir Maliye Bakanlığının denetim konusunda yuumlkuumlnuuml hafifletmek vergi
sisteminin değişmesine engel olmak işletme ve vergi alanında guumlven ve ahlak
unsurunun gelişmesini sağlamak uyuşmazlıkları en aza indirebilmek muhasebecilik
18
mali muumlşavirlik yeminli malı muumlşavirlik mesleklerini uumllkemize getirilmesi
amaccedillanmıştır (Ceylan 2011 85)
Mali muumlşavirlik mesleği ekonomik kaynakların belirlenmesinde en doğru
bilgiyi sağlayacak olması uumllke ccedilapında denetim faaliyetlerini artırmanın tek yolu
olması sebebiyle uumlzerinde hassasiyet goumlsterilmesi gereken meslektir Bu kanunla
muumlkellef ile kamu kurumları arasında iletişimi sağlamakta muumlkellef ve Devlet
accedilısından iş birliği ve guumlven ortamı sağlamaktadır (Kurtcebe 2008 38)
16 Muhasebe Meslek Mensupları
161 Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir
Muhasebeci bir işletmedeki para ile ifade edilebilecek tuumlm faaliyetleri
kaydeden sınıflandıran oumlzetleyen analiz edip ccedilıkarımlarda bulunan bunları
yorumlayan ihtiyacı duyulduğunda uumlccediluumlncuuml şahıslara aktaran kişidir Başka bir
deyişle muhasebeci
bull Buumltccedileleme ve denetleme maksadıyla bilgi uumlreten kişidir
bull Youmlnetim uygulamalarını takip eden kişidir
bull Muhasebe uygulamalarını meydana getiren bireydir
bull Hesap planını meydana getiren ve mali tabloları duumlzenleyen bireydir
bull Muhasebe işlemlerini gerccedilekleştiren bireydir
bull Youmlnetime has tabloları meydana getiren bireydir
bull Vergisel işlemleri gerccedilekleştiren ve beyannameleri oluşturan bireydir
(Bektoumlre ve Soumlzbilir 2007 10ndash17)
Serbest muhasebeci mali muumlşavir ise ticaretle uğraşan şirketlerin muhasebe
kurallarını ve yaptırımları kapsamında kayıtlarını kaydeden kar ve zarar ilişkisini
duumlzenleyen kişidir (Usta 2007 78)
Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler resmi ve oumlzel kurumların gelirlerini ve
giderlerini kaydeder vergi beyannamelerini duumlzenler muumlkellefleri ve vergi dairesi
arasında uzlaşma sağlar sosyal guumlvenlik kurumu ile ilişkileri duumlzenler Kullandıkları
malzemelere bilgisayar mali defter makbuz hesap makinesi beyanname oumlrnek
verilebilir
19
3568 sayılı ldquoSerbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik Ve Yeminli Mali Muumlşavirlik
Kanunurdquonun 4 Maddesinde Muhasebe Meslek mensubu olabilmenin genel şartları
aşağıdaki gibi belirtilmiştir
a) TC vatandaşı olmak
b) Kanunda verilen medeni hakları kullanmak iccedilin herhangi bir engeli
bulunmamak
c) Kamu haklarından mahrum bulunmamak
d) Taksirli succedillar hariccedil affa uğramış olsa bile ağır hapis veya 5 yıldan fazla
hapis ya da zimmet ihtilas irtikap ruumlşvet hırsızlık dolandırıcılık sahtecilik inancı
koumltuumlye kullanma dolanlı iflas gibi yuumlz kızartıcı succedillar ile istimal ve istihlak
kaccedilakccedilılığı dışında kalan kaccedilakccedilılık succedilları resmi ihale ve alım satımlara fesat
karıştırma veya Devlet sırlarını accedilığa vurma vergi kaccedilakccedilılığı veya vergi
kaccedilakccedilılığına teşebbuumls succedillarından dolayı huumlkuumlm giymiş bulunmamak
e) Ceza veya disiplin soruşturması nedeniyle memuriyetten ccedilıkarılmış
olmamak
f) Meslek şeref ve haysiyetine uymayan durumları bulunmamak
Kanunun bu maddesinde başka meslekler iccedilin ayrı ayrı oumlzel şartlar sınavlar
ve sorumluluklardan bahsedilmektedir
Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir olabilmek iccedilin aranan oumlzel şartları su
şekildedir
a) Hukuk iktisat maliye işletme muhasebe bankacılık kamu youmlnetimi ve
siyasal bilimler dallarında eğitim veren fakuumllte ve yuumlksekokullardan veya denkliği
Yuumlksekoumlğretim Kurumunca tasdik edilmiş yabancı yuumlksek oumlğretim kurumlarından en
az lisans seviyesinde mezun olmak veya diğer oumlğretim kurumlarından lisans
seviyesinde mezun olmakla beraber bu fıkrada belirtilen bilim dallarından lisansuumlstuuml
seviyesinde diploma almış olmak
b) Staj amacıyla serbest muhasebeci mali muumlşavir veya yeminli mali muumlşavir
yanında iki yıl ccedilalışmış olmak
c) Serbest muhasebeci mali muumlşavirlik sınavını kazanmış olmak
20
d) Serbest muhasebeci mali muumlşavirlik ruhsatını almış olmak
Tuumlrkiye genelinde mali denetim yapan kamu bankalarının muumlfettişleri ile
kanunları uyarınca vergi inceleme yetkisi almış olanlardan bu yetkilerini aldıkları
tarihten itibaren kamu kurum ve kuruluşlarında 8 yıllık hizmet suumlresini dolduranlar
ile (a) bendinde sayılan konularda en az 8 yıl oumlğretim uumlyesi veya goumlrevlisi olarak
ccedilalışmış bulunanlar iccedilin sınav şartı aranmaz (3568 sayılı kanun 4 Maddesi)
162 Yeminli Mali Muumlşavir
Yeminli Mali Muumlşavirler şahıs ve tuumlzel kişiliğe ait şirketlerin muhasebe
duumlzenini oluşturan geliştiren para ile ifade edilen her konuda belgelere dayanarak
incelemede bulunan ve denetim faaliyetlerini yuumlruumlten finansal tabloları
beyannameleri kanun ve youmlnetmelik huumlkuumlmlerinin standartlara uygunluğunu
inceleyen tasdik eden kişidir Yeminli mali muumlşavirler defter tutmazlar (Usta 2007
80)
Yeminli Mali Muumlşavir olmanın oumlzel şartları 3568 Sayılı Kanunrsquoda şu şekilde
belirtilmiştir
Yeminli Mali Muumlşavir olabilmek iccedilin
a) En az 1O yıl Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik yapmış olmak
b) Yeminli Mali Muumlşavirlik sınavını vermiş olmak
c) Yeminli Mali Muumlşavir ruhsatını almış olmak şartları aranır
Su kadar ki kanunları uyarınca vergi inceleme yetkisi almış olanların bu
yetkiyi aldıkları tarihten itibaren kamu kurum ve kuruluşlarında geccedilen hizmet
suumlreleri ile hukuk iktisat maliye işletme muhasebe bankacılık kamu youmlnetimi ve
siyasal bilimler dallarında oumlğretim uumlyeliği veya goumlrevliliği yapmış olanların bu
hizmetlerinde geccedilen suumlreleri serbest muhasebeci mali muumlşavirlikte geccedilmiş suumlre
olarak kabul edilir
Kanunları uyarınca vergi inceleme yetkisi almış ve mesleki yeterlilik sınavını
vermiş olanlar ile yukarıda sayılan konularda profesoumlrluumlk unvanı almış bulunanlar
iccedilin sınav şartı aranmaz
21
Yeminli Mali Muumlşavirlik sınavını ve Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik
sınavını aynı komisyon yapmaktadır
Sınavla ilgili temel ilkeler şoumlyledir
bull Yeminli Mali Muumlşavir ve Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir adaylarının
yeterlilik duumlzeylerinin oumllccediluumllmesinde sınava tabi tutulmaları ve girdikleri sınavlarda
geccedilerli puan almaları esastır
bull Sınavlar Yeminli Mali Muumlşavir ve Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir
adayları iccedilin ayrı ayrı aranan genel ve oumlzel nitelikler ile mesleklerin gerektirdiği
diğer nitelikler goumlz oumlnuumlnde bulundurularak hazırlanmalıdır
bull Yazılı olarak yapılacak sınavlarda gizlilik ilkesi esastır
Soumlz konusu sınavda başarısız olan adaylar sınav sonuccedillarının ilan edildiği
itibaren en geccedil 2 yıl iccedilinde uumlccedil sınava daha girebilmek hakkına sahiptirler Soumlz konusu
sınav haklarını zamanında kullanmayan adaylar veya başarısız olanlar bir daha
duumlzenlenen meslek sınavlarına katılamamaktadırlar
Yeminli Mali Muumlşavirliğin Ccedilalışma konuları şunlardır
bull Gerccedilek ve tuumlzel kişilere ait girişim ve işletmelerini muhasebe alt yapılarını
kurmak geliştirmek işletmecilik muhasebe finans mali mevzuat ve bunların
uygulamaları ile ilgili isleri duumlzenleyerek veya bu konularda muumlşavirlik danışmanlık
yapmak
Yukarıdaki bentte belirtilen konularda belgeler ışığında inceleme yapmak
tahlil etmek denetimde bulunmak finansal tablo veya beyannamelerle ilgili
ccedilalışmalarda yazılı beyan vermek rapor duumlzenlemek tahkim ve bilirkişilik
işlemlerini yapmak
Yeminli Mali Muumlşavirlerin tasdik işlemlerinden meydana gelen sorumluluk
ise kanunda su şekilde belirlenmiştir
bull Yeminli Mali Muumlşavirler gerccedilek ve tuumlzelkişilerin veya bunlara ait girişim ve
işletmelerinin finansal tablolarının ve beyannamelerinin mevzuat huumlkuumlmleri
muhasebe kuralları ile muhasebe standartlarına uygun olup olmadığını ve hesapların
denetim muhasebesi standartlarına goumlre incelediğini onaylarlar
22
bull Yeminli mali muumlşavirlerin tasdik edecekleri onaylayacakları belgeler tasdik
konuları ile tasdik usul ve esaslar gerccedilek ve tuumlzelkişilerin muumlkellef şekilleri iş
kolları ve ciroları doumlviz kurundan kazandıkları işlemler ithalat ve ihracatları
yatırımın miktarları Maliye ve Guumlmruumlk Bakanlığınca ccedilıkarılacak youmlnetmeliklerle
belirlenir
Soumlz konusu kanun gereğince kamu kurum ve kuruluşlarına sunulan tasdik
edilmiş finansal tablolar kamu idaresinin yetkili memurları tarafından tasdikin
kapsamı sınırınca incelenmiş bir belge olarak kabul edilir Ancak ccedileşitli kanunlarla
kamu idaresine tanınan teftiş ve inceleme yetkilerinin kullanılmasına ve gerektiğinde
tekrarına ait hususlar saklıdır Yeminli Mali Muumlşavirler yaptıkları tasdikin
doğruluğundan sorumludurlar Yaptıkları tasdikin doğru olmaması sonucunda
tasdikin kapsamı ile sınırlı olmak uumlzere vergilerden ve kesilecek cezalardan
muumlkellefle birlikte sorumlu tutulurlar Yeminli Mali Muumlşavirler yaptıkları tasdikin
kapsamını duumlzenleyecekleri raporda accedilıkccedila belirtirler Bu kanun huumlkuumlmlerine goumlre
meslek icra edenlerin vergi kanunları ve diğer kanunlardaki sorumlulukları saklıdır
(Ceylan 2011 89)
Bilgisayar hesap makinesi yasal defterler beyannameler makbuzlar
birtakım kırtasiye malzemeleri muhasebe programları kullandığı araccedil ve
gereccedillerdendir
Yeminli mali muumlşavirlik mesleğini yapmak isteyen adayların sayısal duumlşuumlnme
yeteneğine ayrıntı odaklı buumlro işlerinde ccedilalışmayı seven sayılarla tablolarla
verilerle uğraşmaktan hoşlanan duumlzenli sorumlu sabırlı ve dikkatli kişiler olması
aranan oumlzellikler arasındadır
Mesleğe girişte bazı oumln eğitimler verilmektedir 3568 sayılı SMMM ve YMM
kanunu gereğince hukuk iktisat maliye işletme muhasebe bankacılık kamu
youmlnetimi iibf ve siyasal bilimler dallarında eğitim veren fakuumllteler oumln eğitimin
verildiği yerlerdir (Usta 2007 82)
163 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorumlulukları
SMMMrsquolerin başlıca sorumlulukları denetim faaliyetlerinden doğmaktadır
3568 sayılı Meslek Kanunrsquounda ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu SM ve
SMMMrsquolere muumlkelleflere ait vergi beyannamelerinin imzalatılması uygunluk
23
denetimi yetkisi YMMrsquolere ise uygunluk yetkisi ile tasdik yetkisi birlikte verilmiştir
Bundan dolayı muhasebe meslek mensupları uygunluk denetim faaliyetleri ve tasdik
işlemini yaparak denetim faaliyetlerini bir arada yuumlruumltmektedir
1631 Muhasebe Meslek Mensuplarının Vergi Beyannamelerini
İmzalama Yetkisi
Muhasebe meslek mensupları uygunluk denetimini yerine getirmek iccedilin
vergi yuumlkuumlmluumlluumlğuuml olan muumlkelleflerinin defter ve finansal belgelere dayanan
beyannamelerin vergi mevzuatına aynı zamanda muhasebe standartlarına uygun olup
olmadığını analiz ederler Vergi Usul Kanunrsquouna sonradan eklenen tekrar eden
227rsquonci madde ile vergi beyannamelerinin 3568sayılı Kanuna goumlre goumlreve başlamış
SM SMMM ve YMMrsquolere imzalatılması mecburiyeti eklenmiştir Serbest
Muhasebeci ve Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin Vergi Usul Kanunursquonun
muumlkerrer 227 Maddesi gereğince tasdik edilecek vergi beyannamelerinde uyulması
gereken esaslara ccedilerccedilevesinde zorunlu meslek kararı 2001 yılında yayımlanmıştır Bu
zorunlu meslek kararı VUKrsquonun muumlkerrer 227 maddesine goumlre vergi
beyannamelerinin sonunda ek olarak sunulan finansal tabloların ve hesap
hareketlerinin defter kayıtlarına bu defter kayıtlarının dayanağı niteliğinde olan
belgelere uygunluğunun tespitine youmlnelik mesleki ccedilalışma ilkelerini iccedilermektedir
Yeminli mali muumlşavirlerin onaylama tasdik işlemleriyle alakalı kurallar zorunlu
meslek kararı ccedilerccedilevesinde ele alınmıştır (Usta 2007 89)
bull Muhasebe Meslek Mensuplarının Beyannamelere İmza Atma Yetkisi
Verilmesinin Amacı Meslek mensupları tarafından vergi
beyannamelerinin imzalanması vergileme accedilısından bir ldquooumln denetimrdquo
niteliği taşımaktadır Vergi beyannamelerinde yer alan bilgiler hem vergi
yuumlkuumlmluumllerini hem de vergi beyannamelerini imzalayan muhasebe
meslek mensuplarını sorumluluk altına sokmaktadır Boumlylece gelir
idaresi vergi beyannameleri ve eklerinin daha sonra kendi elemanları
tarafından denetlenmeleri sırasında daha az zaman ve kaynak
harcayacaklardır Meslek mensuplarının vergi beyannamelerini
imzalaması işleminin denetim kuralları ccedilerccedilevesinde gerccedilekleşmesi
halinde Maliye Bakanlığı vergi youmlnetiminde ve denetiminde zaman ve
24
maliyet accedilısından buumlyuumlk tasarruf etme olanağı bulacaktır (Tuumlrker 2004
71)
bull Muhasebe Meslek Mensuplarının Yaptıkları Uygunluk Denetimi
Bazı beyannamelerin muhasebe meslek mensuplarına imzalatılması
zorunludur Bunlar muumlkelleflerin yani vergiye konu olan yuumlkuumlmluumllerin
gelir vergisi ve kurumlar vergisi katma değer vergisi ve muhtasar
beyannameleridir Bunların dışında kalan beyannamelerin muhasebe
meslek mensuplarına imzalattırılması zorunlu değildir Buna ek olarak
gelir kalemleri uumlcret gayrimenkul sermaye iradı menkul sermaye iradı
ile sair kazanccedil ve iratlardan meydana gelen gelir vergisi muumlkelleflerinin
beyannamelerini imzalatılması isteğe bağlıdır Zorunlu meslek kararı
kapsamında vergi beyannameleri imzalanırken muhasebe meslek
mensuplarının faaliyet youmlntemleri şekillenmiştir Bahsi geccedilen meslek
kararı VUKrsquoun muumlkerrer 227 Maddesi uyarınca vergi beyannamelerine
ait ekte hazırlanan mali tabloların ve hesap oumlzeti aynı zamanda defter
kayıtları ve bunların dayanağı niteliğindeki belgelerin uygun olup
olmadığını belirlemeye doumlnuumlk mesleki ccedilalışma ilkelerini
duumlzenlemektedir 3568 sayılı Meslek Yasasırsquo nın 12 Maddesi gereğince
yeminli mali muumlşavirlerin onay verme işlemiyle ilgili ccedilalışmalar zorunlu
meslek kararı iccedilerisinde değildir VUKrsquoun muumlkerrer 227 Maddesi
gereğince istenilen uygunluk denetimi belirli bir sınır ccedilizilmiş olup
kayıtların dayanağı niteliğindeki belgeler uygunluk şartını sağlamıştır
Bahsedilen denetim faaliyetinin ifa edilmesinde uumlccediluumlncuuml şahısların
beyanlarıyla uygun olup olmadığı ve belgelerin doğruluk payını
araştırma gibi goumlrevlerinin yerine getirilmesi talep edilmemiştir Bu
sebeple VUKrsquonun muumlkerrer 227 Maddesi gereğince vergi beyannamesi
imzalamak amacıyla yapılacak sınırlı uygunluk denetiminin
(SUD)iccedileriğini muumlkellefin kendi tuttuğu defter kayıtları ve para ile ifade
edilen tuumlm işlemleri oluşturmaktadır Denetim kriterleri ise kanunlar
yasalar şirkete ait ana soumlzleşme şirketin ccedilıkardığı iccedil youmlnetmelikleri iş
soumlzleşmeleri haricinde kabul edilmiş muhasebe şekil ve kuralları aynı
zamanda standartlara uygun defter kayıtları yasalara uygun oumlzellikte
25
olmalıdır VUKrsquoun muumlkerrer 227 Maddesi gereğince uygulanacak SUD
ccedilalışmalarına karşıt inceleme ve uumlccediluumlncuuml şahıslara uygunluğu kabul
edilmediğinden dolayı vergi yenilemesi olmadığı gibi doğruluk
denetimini iccedilinde barındıran ve aksi inceleme yetkisiyle oluşturulan
yeminli mali muumlşavirlerin onaylama işlemi de değildir Vergi
beyannamelerinin onaylanmasında muhasebe meslek mensuplarının SUD
faaliyeti vergi beyannamelerinin ekindeki mali bilgilerin veya hesap
hareketlerine ait oumlzetlerin defterlere uygun olup olmadığı yine bu
kayıtların doğru olarak ve bir dayanağı bulunan belgelere goumlre yapılması
amacıyla uygulanan oumln denetimdir (Ceylan 2011 90)
bull Vergi Beyannamelerini İmzalatmayan Muumlkellefler Hakkında
Yapılacak İşlemler Muumlkellefler Vergi beyannamelerini muhasebe
meslek mensuplarına imzalatmaları gereklidir Ancak buna rağmen
imzalatmayan ya da kanunda izah edilen şekilde imzalatmayan
muumlkelleflerle ilgili VUKrsquoun ilgili maddeleri uyarınca cezai işlem
yapılmaktadır Bu davranış aynı kanunun 30rsquouncu maddesi devamına
4008 sayılı kanunla eklenmiş 8 sayılı bent uyarınca rersquosen takdiri
gerektirmektedir Bu durum vergi dairelerince takdir komisyonuna intikal
ettirilecektir Ayrıca soumlz konusu muumlkelleflerin oumlncelikle incelenmesine
oumlzen goumlsterilecektir (Tuumlrker 2004 119)
1632 Yeminli Mali Muumlşavirlerin Tasdik İşlemi
3568 sayılı Kanunrsquoun 12rsquonci maddesi gereğince ldquoYeminli Mali Muumlşavirler
gerccedilek ve tuumlzelkişilerin veya bunlara ait girişim ve işletmelerinin finansal
tablolarının ve duumlzenlenecek beyannamelerin mevzuatta belirtilen huumlkuumlmlere uygun
muhasebe ilkeleri ile muhasebe standartlarına uygun olup olmadığı ve ilgili
hesapların denetim standartları kapsamında incelendiğini onaylayıp tasdik ederler
Yapılan onaylama ve tasdik işleminin amacı ve kapsamı şoumlyle accedilıklanır
bull Tasdik İşleminin Amacı Gerccedilek veya tuumlzel kişilere ait girişim ve
işletmelerinin hesaplarını ve kayıt edilen veriler neticesinde sonuccedillarını
ortaya ccedilıkaran finansal tablolarının eksik ve yanlış yanıltıcı olmayacak
şekilde tam ve gerccedileğe uygun olarak duumlzenleyerek kamunun
26
faydalanmasını sağlamak Gerccedilek veya tuumlzel kişilere ait girişim ve
işletmelerinin bahsi geccedilen mevzuat accedilısından olan isteklerini(vergi iadesi
ve mahsubu gibi) yerine getirirken hızlı karşılık vermek muumlkelleflerin
haklarını goumlzetmek ve ccedilıkarlarını korumak Gelir İdaresi Başkanlığı ile
muumlkellef arasında guumlveni sağlamaktır
Yeminli mali muumlşavirlerin sunduğu hizmetler sonucu birtakım yararlar
meydana gelmektedir şirketlerin muhasebe departmanlarında ki personelleri
eğitilmektedir Muhasebe uygulamalarında karşılaşılan hilelerin oumlnuumlne geccedililmekte
evrakta sahteciliğe engel olmak iccedilin muhasebe denetimi muumlşteriler korunmaktadır
Yasaları uygularken yanlış uygulamanın oumlnuumlne geccedililmekte ve yasalara uyum
sağlanmaktadır Muumlkelleflere dolaylı olarak vergi konularında eğitimler verilmekte
ve muumlkelleflerin vergi oumldeme konusundaki bilincini artırmaktadırlar Yeminli mali
muumlşavirlerin denetim faaliyetleri sonucu sağlanan yararlara karşılık yapılan
denetimler Gelir İdaresi Başkanlığına hiccedilbir finansal anlamda yuumlk olmamaktadır
Vergi denetim faaliyetleri kapsamında birimlerin yaptıkları denetimler ile yeminli
mali muumlşavirlerin yaptığı denetimleri arasında ciddi farklar mevcuttur Vergi denetim
birimleri doumlnemi kapanan ve beyan edilmiş vergi matrahlarını incelemektedir
Yeminli mali muumlşavirler ise doumlnem kapanan değil doumlnem iccedilinde denetim
faaliyetlerini suumlrduumlrmektedirler Baka bir deyişle yeminli mali muumlşavirler iccedilinde
bulunulan cari doumlnemin vergi denetim faaliyetlerini gerccedilekleştirirler Diğer taraftan
uluslararası standartlara goumlre yapılan denetimlerle yeminli mali muumlşavirlerin
yaptıkları denetimler arasında belli başlı farklılık bulunmaktadır (Pur 2010 95)
bull Tasdik İşleminin Kapsamı Yeminli mali muumlşavirlerin onaylayacakları
belgeler tasdike ilişkin konuları tasdikin usul ve esaslar gerccedilek ve tuumlzel
kişilerin muumlkellefiyet ccedileşitleri iş kolları ve işletme ciroları doumlvizden
kaynaklı kar işlemleri ithalat ve ihracatları yatırım miktarları ve ccedileşitleri
Maliye Bakanlığı tarafından ccedilıkarılacak youmlnetmelikler ccedilerccedilevesince
belirlenir Ccedilıkarılan kanunlar gereğince kamuya ait kurum ve
kuruluşlarına sunulan onaylanmış finansal tablolar kamu kurumunda
yetkili memur tarafından tasdikin kapsamı neticesinde değerlendirilmiş bir
belge olarak kabul goumlruumlluumlr Fakat farklı kanunlar neticesinde kamu
27
buumlnyesine gerccedilekleşen teftiş ve inceleme yetkilerine ilişkin hususları
barındırır (Kınay 2010 90)
Tasdik işlemlerinin kapsamı Yeminli Mali Muumlşavirlerin Tasdik Edecekleri
Belgeler Tasdike ilişkin Konuları Tasdike İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında
Youmlnetmeliğin 7 Maddesi aşağıda belirtilmiştir Maliye Bakanlığı beyannameleri
bildirimleri ve belgelerin tasdikine ilişkin işleyişleri ve belgelerin onaylanmasını
tasdik kapsamına almayla yetkilidir Tasdik işlemini yapabilmek iccedilin bazı bilgilere
ihtiyaccedil duyulur Bu bilgiler şekil youmlnuumlnden şartları ile onaya ilişkin başka ilke ve
esaslar Maliye Bakanlığı tarafından ccedilıkartılan tebliğlerle belirlenir Yukarıda
belirtilen konuların ve belgelerin onayına paralel olarak Maliye Bakanlığı tarafından
tebliğ ccedilıkartılmazsa yeminli mali muumlşavirler bu konu ve belgelerle ilgili olarak
tasdik işlemini gerccedilekleştiremezler Yukarı da bahsi geccedilen tasdik işlemi VUKrsquonun
muumlkerrer 227 maddesinde ele alınmış beyanname imzalama işlemiyle aynı değildir
Beyanname imzalama işlemi yapılırken oumlnce uygunluk incelemesi yapılmaktadır
Buna ek olarak beyannamenin ve finansal tabloların onaylanması doğruluğunun da
tasdik edildiği anlamına gelmektedir (Canyaş2006 84)
Tasdik işlemlerinin gerccedilekleşmesi ile Vergi beyannamelerine imza atılması
arasında oumlnemli fark bulunmaktadır Beyannamelerin imzalanması hizmeti şekil
accedilışından yapılan bir işlemdir Uumllkemizde beyannamelerin imzalanması işlemi diğer
uumllkelerde uygulanan şekillerle benzerlik goumlstermektedir Buna ek olarak uumllkemizde
yeminli mali muumlşavirlerin onayladıkları beyannamelerde bulunan bilgilerin doğru
olup olmadığından sorumludurlar Ancak başka uumllkelerde bu tarz sorumluluk soumlz
konusu değildir (Canyaş 2006 85)
Yeminli mali muumlşavirler finansal tabloları beyannameleri ve tasdike konu
olan işlemlerin sonuccedillarını bir rapora bağlarlar Bu rapor yine yeminli mali
muumlşavirlerin uumlccedil oumlrnek olarak duumlzenlenmesiyle sonuccedillanır
Duumlzenlenen tasdik raporlarının iki tanesi ilgili kamu kurum ve kuruluşların
yetkililerine verilir Soumlz konusu rapor ile finansal tablolar ve beyannameler ile
mutabakat uzlaşma sağlanır Bu işlemde yeminli mali muumlşavirlerin sorumluluğu
altındadır Bu raporların birer oumlrneği tasdikin konusu belgelerle beraber yeminli mali
muumlşavirler aracılığıyla doğrudan gelir idaresi başkanlığına verilir (Canyaş 2006 86)
28
17 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları
Meslek mensuplarının kendi iccedillerindeki haksız yarışa engel olunmaması
oumldemelerin yapılmaması gelir duumlzeylerinin duumlşuumlk olması yeni yasal duumlzenlemelere
gerek duyulması asgari uumlcret tarifesi uygulaması iş yuumlklerinin ve buumlrokratik
işlemlerinin yoğunluğu muumlkelleflerle ve stajyerlerle ilgili sıkıntıları ve beyanname
suumlrelerine ilişkin sorunlarının olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr
Muhasebe meslek mensupları toplumda oumlnemli bir vazifeyi yerine
getirdiğinden muhasebe meslek mensuplarının sorunları dikkate alınmalı guumlndeme
getirilmeli ve sorunlarına ilişkin ccediloumlzuumlmler getirilmelidir (Deran vd 2016 86)
Meslek mensuplarının sorunları ile ilgili olarak yapılan araştırmalarda
aşağıdaki gibi sonuccedillara varılmıştır
Kalaycı ve Tekşenrsquoin 2006 yılında yapmış oldukları ccedilalışmada Isparta İli
lsquonde 32 SM19 SMMM1 YMM anket yapılmıştır Anket sonucu varılan sorunlar
şoumlyledir muumlkelleflerinin daha az vergi oumldemesini sağlayan muhasebecinin en sevilen
muhasebeci olarak kabul edilmesi suumlrekli kanunlarda yapılan değişiklikler ucuz
defter tutulması iş yuumlkuuml fazlalığı muhasebe uumlcretinin emeklerinin karşılığından
duumlşuumlk olması muhasebe uumlcretlerinin oumldenmesine sıra gelmemesi olarak tespit
edilmiştir Ccedilalışma sonucunda muhasebe meslek mensuplarının beklentilerine de yer
verilmiştir Muhasebe uumlcretinin aylık olarak oumldenmesi muumlkellefler belgelerini
zamanında getirmesi vergi oumldemelerini muumlkelleflerin kendilerinin yapması mali
konularda muhasebecilerle bağlantılı olunması sahte belge duumlzenlenmemesi ve
kullanılmaması haksız rekabete ccediloumlzuumlm bulunması sosyal aktivitelerin artırılması
kanun değişiklikleri en kısa suumlrede bildirilmesi resmi kurumlarla ilgili karşılaşılan
sorunların ccediloumlzuumlmuumln de odaların yardımcı olması meslek iccedili eğitimin arttırılması
işlem yoğunluğunun azaltılması iccedilin ccedilalışma yapılması adli tatilin olduğu gibi mali
tatilin olması beklentiler arasındadır
Alagoumlz ve Ceranrsquoın 2007 yılında yapmış oldukları ccedilalışmada Konya İlinde
183 SM 167 SMMM 4 YMM ile anket yapılmıştır Anket sonucu varılan muhasebe
meslek mensuplarının sorunları şoumlyledir Muhasebe uumlcretlerinin oumldenmesine sıra
gelmemesi muumlkellef ile bilgi ve belge akışı sorunu muhasebeci seccediliminde objektif
kriterin olmayışı muumlkellefin zorlayıcı oumlnerilerde bulunması suumlre uzatımlarının son
29
guumlnde yapılması ccedilok fazla buumlrokratik suumlreccediller devamlı yeni duumlzenlemelerle birlikte
artan iş yuumlkuuml kamu kurumları ile meslek mensupları arasında iletişimsizlik kamu
kurumlarındaki memurlarla yaşanan problemler yetersiz sayıda memurun ccedilalışması
tespit edilen sorunlardır Muhasebe meslek mensuplarının beklentileri ise otomatik
tahsil sistemi oluşturulmalı haksız rekabet oumlnlenmeli muumlkellefler bilgilendirilmeli
suumlre uzatılmalı erkenden bildirilmeli gibi yanıtlar beklentiler arasında ccedilıkmıştır
Yayla 2007 yılında yapmış olduğu ccedilalışmada Guumlmuumlşhane Ordu Giresun
Trabzon Rize Samsun illerinde SM SMMM olmak uumlzere 172 meslek mensubuna
anket uygulamış fazla mesai yapılması elde edilen kazancın tatmin edici olmaması
sahip olunan mesleki sorumluluk mesleki işlerin ccedileşitliliği mesleğe muumlkellef
tarafından değer verilmemesi beyanname verilme suumlrelerinin ccedilok kısıtlayıcı olması
muhasebe mesleği sorunları arsında sayılmıştır Muhasebe meslek mensuplarının
beklentileri ise kayıt dışı muhasebecilik yapanlara youmlnelik denetimler sıklaştırılmalı
tarife dışı uumlcret uygulamalarının uumlzerine gidilmeli meslek iccedili denetim arttırılmalı
beyanname verilme ve yuumlkuumlmluumlluumlklerin oumldenme suumlresi esnek hale getirilmeli e-
beyanname uygulaması gibi fiziki bağımlılığı azaltan uygulamalar mesleki işlerin
buumltuumlnuumlne sirayet etmeli Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletlerindeki mesleki
standartlar Tuumlrkiyersquoye adapte edilmeli mesleğe giriş sınırlandırılmalı zorlaştırılmalı
mesleğin daha yararlı olduğunun anlaşılmasını sağlamak iccedilin meslek odaları ve
meslek kuruluşları kamuyu ve muumlkellefleri aydınlatmak amacıyla tanıtıcı yayınlar
yapmalı meslek mensuplarının sosyal ve psikolojik youmlnelimleri daha fazla dikkate
alınması gerekliliği meslek mensuplarının talep ve beklentileri arasındadır
Bilen 2008 yılında Erzurum Erzincan Malatya Elazığ Van Kars Bitlis
illerinde ccedilalışma yapmış bu doğrultuda 154 SM 142 SMMM anket uygulamıştır
Ccedilalışmanın sonucunda meslek mensuplarının duumlzenli tahsilat yapamaması
meslektaşların uumlcret tarifesi altında defter tutması mevzuatın sık değişmesi iş
yoğunluğu kayıt dışı korsan ccedilalışanlar kalifiye eleman bulunamaması bazı oumlnemsiz
hataların cezasının buumlyuumlk olması denetim eksikliğinin mesleğin daha ciddi
uygulanmasını engellemesi vergi dairelerinde mesleği bilmeyen elemanların olması
karşılaşılan sorunlar olduğu sonucuna varılmıştır Kayıt dışılık giderilmeli mesleki
saygınlık artırılmalı uumlcretlerde birliktelik sağlanmalı meslektaşlar arasında iletişim
ve dayanışma sağlanmalı muumlkellefler meslek kapsamında bilgilendirilmeli
30
muumlkellefler belge duumlzenini ciddiye almalı oda youmlnetimi sorunlara daha fazla ilgi
goumlstermeli mesleğin oumlnemi topluma anlatılmalı mesleki denetimler artırılmalı
TURMOB daha etkin olmalı mesleki seminerler artırılmalı mali tatil yeniden
duumlzenlenmeli ve Temmuz ayında beyanname verilmeyip Ağustos ayı ile
birleştirilmeli şeklinde oumlnerilerde bulunulmuş meslek mensuplarının beklentilerine
değinilmiştir
Oumlzulucan vd 2010 yılında yapmış oldukları ccedilalışmalarında Tuumlrkiye Geneli
SM 395 SMMM 952 YMM 18 anket uygulamıştır Muhasebe mesleğinin sorunları
olarak uumlcret tatminsizliği muumlkellefler ile muhasebeciler arasındaki guumlven problemi
yaşanması muumlkelleflerin muhasebe sistemlerini oumlnemli goumlrmemeleri muumlkelleflerin
oumldenmesi gereken defter tasdik ve muhasebe uumlcretlerini isteksiz ve geccedil oumldemesi
muumlkelleflerin muhasebe konusunda bilgi sahibi olmamaları muumlkelleflerin kanuna
aykırı olan istekleri muumlkelleflerin kayıtlardaki karışıklıkları mevcut mali tatil
suumlresinin yetersiz olması yoğun buumlrokratik işlemler mevzuatın sık sık değişmesi oumlne
suumlruumllmuumlştuumlr Muhasebe meslek mensuplarının beklentileri ise periyodik meslek
eğitimi artırılmalı mevzuat sadeleştirilmeli ve sık sık değiştirilmesi oumlnlenmeli ulusal
ve uluslararası muhasebe standartlarının uyum iccedilinde ve basit anlaşılabilir konuma
getirilmeli maliye ve vergi dairelerinde uzman kişiler istihdam edilmeli mesleği
yapabilme oumlzelliğine sahip olmadan usulsuumlz olarak ifa edenlere youmlnelik denetim ve
muumleyyideler artırılmalı muhasebe meslek mensuplarının sosyal faaliyet ve psikolojik
destek youmlnleri geliştirilmeli vergi daireleri yenilenmeli alınan uumlcretlerin muhasebe
meslek mensupları arasında tek bir fiyat olarak tahsil edilmesi youmlnuumlnde ccedilalışmalar
yapılmalı kayıt dışı ekonomi ile muumlcadele daha etkin hale getirilmeli meslek
odaları daha fazla etkinleştirilmeli mesleğin ifa edildiği ofislerin fiziki şartlara
uygun ve donanımlı olması iccedilin belli standartlar getirilmeli muumlkellef veya kurumlar
ile meslek mensupları arasındaki sorunların ccediloumlzuumlmuumlnde odalar etkin rol oynamalı
meslek mensupları değişiklikleri(mevzuat kitap dergi vb) takip edebilmesi iccedilin
elektronik ortam sağlanması beklentiler arasında goumlsterilir
Biyan 2012 yılında yapmış olduğu ccedilalışmada Tuumlrkiye Geneli 243 SM 2497
SMMMrsquo ye anket uygulanmıştır Muhasebe meslek mensuplarının karşılaştığı
sorunlar haksız rekabetin olması meslek mensuplarının duumlzenli tahsilat
yapamaması mesleğe duyulan saygının yetersizliği odaların haklarını yeterince
31
savunmaması kanuni duumlzenlemelerin anlaşılır olmaması kendi muumllkiyetinde
olmayan işyerlerinde faaliyet goumlsterilmesi kalifiye eleman sorunu mali tatilden
yeterince yararlanılamaması sorunlar arasındadır Ccedilalışmanın sonunda meslek
mensuplarının beklentileri ve taleplerine değinilmiştir Bunlar haksız rekabet
oumlnlenmeli duumlzenli tahsilat sistemi kurulmalı odalar daha aktif hizmet sunmalı
kanuni duumlzenlemeler daha anlaşılır olmalı kalifiye eleman iccedilin ccedilalışmalar
yapılmasıdır
İbrahimoğlu vd 2014 yılında yapmış oldukları ccedilalışmada Burdur İli 69 SM
29 SMMM 1 YMMrsquoye anket uygulamışlardır Ccedilalışmalar sonucunda muhasebe
meslek mensuplarının sorunları arasında goumlsterilen maddeler şunlardır muumlkelleflere
az vergi oumldemesi ccedilıkaran muhasebeci en iyi muhasebeci olarak goumlruumllmesi kanunlarda
sık sık değişiklik yapılması meslek odası tarafından uygulanan uumlcret tarifesinden
daha ucuza defter tutulması meslekte iş yuumlkuumlnuumln fazla olması alınan uumlcretlerin
emeği karşılamaması muumlkelleflerin muhasebe uumlcretlerini oumldeme noktasında isteksiz
davranması aynı zamanda muhasebe belgelerini tam suumlresinde ve eksik olmadan
getirilmeli vergi oumldemeleri muumlkellefler tarafından yapılmalı muumlkellefler sahte evrak
duumlzenlememeli ve kullanmamalı vergi mevzuatı kolay anlaşılabilir hale getirilmeli
resmi kurumlarla olan iş ilişkilerinde karşılaştıkları sorunların ccediloumlzuumlmuumlne odalar
yardımcı olmalı meslek iccedili eğitimin artırılması muumlkelleflerde sorumluluk bilincinin
oluşturulmasına youmlnelik ccedilalışmalar yapılmalı vergi yargısı daha hızlı karar vermeli
kamuoyunda muhasebe mesleğinin itibarını artırmaya youmlnelik ccedilalışmalar yapılması
beklentiler arasındadır
Oumlztuumlrk ve Şimşek 2017 yılında yapmış oldukları ccedilalışmada Erzurum İlinde 10
SM 72 SMMM ile anket yapmış aşağıdaki sorunlar tespit edilmiştir Alınan uumlcretler
karşısında verilen emeğin yetersiz olması yoğunluk nedeniyle oumlzel hayata zaman
ayrılamaması yetişmiş (kalifiye) eleman bulmakta zorlanılması akademik derslerde
ve mesleğe başlamadan oumlnceki eğitimlerde teorik anlatılması pratiğe oumlnem
verilmemesi muumlkelleflerin evraklarını zamanında ulaştırmaması muhasebe
uumlcretlerinin geccedil oumldenmesi yada hiccedil oumldenmemesi muumlkelleflerin muhasebeciye değer
vermemesi devlet dairelerinde meslek mensubuna karşı oumln yargılı davranış tutumu
meslektaşların haksız rekabet goumlstererek daha ucuza defter tutulması ccedilok sayıda
beyannamenin sıklıkla verilmesi mevzuat yoğunluğu yayımlanan kanun
32
metinlerinin accedilık ve net olmaması Ccedilalışmalarında muhasebe meslek mensuplarının
beklenti ve taleplerine de yer verilmiştir Bunlar ihtiyacı karşılayacak uumlcret politikası
getirilmeli mali tatil uygulaması işlevsel hale getirilmeli zamanında tahsil
gerccedilekleşmeli meslek mensuplarına karşı oumln yargı giderilmeli haksız rekabet
oumlnlenmeli beyanname verilme suumlreleri esnek hale getirilmeli şeklinde yer verilmiştir
Muhasebecilerin muumlkelleflerden Maliye Bakanlığırsquondan ve mesleki
teşkilatlardan beklentileri uumlzerinde durulmuş son zamanlarda yaşanan ekonomik
krizlerden etkilenme duumlzeyleri tespit edilmiştir Muhasebe meslek mensuplarının
mesleklerini icra ederken oumlzel hayatlarından fedakarlık yaptıkları bilinmektedir
Meslek mensuplarının ilk talepleri zamanla yarıştıkları ve iş yuumlkuuml fazlalığı olduğu
yapılacak iyileştirmeler ile bu yuumlkuuml azaltmaya youmlnelik ccedilalışmalar yapılması
olmuştur Araştırma sonuccedillarına goumlre muhasebeciler mevzuatta suumlrekli farklılaştığı
ve bu farklılığı izlemekte guumlccedilluumlk ccedilektiklerini yeni meslek mensuplarının
muhasebecilik uumlcretlerini duumlşuumlrduumlğuuml iş yuumlkuumlnuumln ccedilok olduğu gibi ekonomik
karşılığının da yetersiz olduğunu muumlkelleflerden talep ettikleri doumlkuumlmlerin suumlresinde
kendilerine ulaşmadığı vb yaşanan sıkıntılardandır (Deran vd 2016 15)
Yapılan bu ccedilalışmalar sonucunda ortaya ccedilıkan muhasebe meslek
mensuplarının ortak sorun ve beklentilerini tek bir tabloda oumlzetlemek gerekirse
Tablo 11 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları Ve Beklentileri Sorunları Beklentileri
Suumlrekli Kanunlarda Yapılan Değişiklikler
Muhasebe Uumlcretinin Aylık Olarak Oumldenmesi
Ucuz Defter Tutulması Muumlkelleflerin Belgelerini Zamanında Getirmesi
İş Yuumlkuuml Fazlalığı Vergi Oumldemelerini Muumlkelleflerin Kendilerinin Yapması
Muumlkellef İle Bilgi Ve Belge Akışı Sorunu
Mali Konularda Muhasebecilerle Bağlantılı Olunması
Suumlre Uzatımlarının Son Guumlnde Yapılması
Haksız Rekabete Ccediloumlzuumlm Bulunması
Kamu Kurumlarındaki Memurlarla Yaşanan Problemler
Meslek İccedili Eğitimin Arttırılması
Nitelikli Ara Elaman Bulmada Sıkıntı Yaşandığı Sorunlar
Meslek İccedili Denetim Arttırılması
Muumlkelleflerin Kanuna Aykırı Olan İstekleri
Odalar Daha Aktif Hizmet Sunmalı
33
İKİNCİ BOumlLUumlM
ULUSLARARASI MUHASEBE STANDARTLARI (UMS)
ULUSLARARASI FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI
(UFRS) TUumlRKİYE MUHASEBESTANDARTLARI (TMS)
TUumlRKİYE FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI (TFRS)
21 UFRS Hakkında Genel Bilgiler
Duumlnyada pek ccedilok uumllkelere bakıldığında iki farklı muhasebe standardı
uyguladıkları goumlruumllmektedir
Bunlardan ilkinin Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (UFRS) seti
olduğu soumlylenebilir Finansal Raporlamada kayıtların biccediliminden ziyade iccedileriğin
oumlnemsenerek ilke odaklı olarak uygulanmıştır İkincisi ABD Genel Kabul Goumlrmuumlş
Muhasebe İlkeleri Standart Setidir Gelişmiş veya gelişmekte olan uumllkelerde
uygulanan bu setin oumlzelliği her tuumlrluuml işlem ve faaliyetleri iccedilerisine alarak kural bazlı
olmasıdır (Can 2016 65)
Muhasebe sisteminden elde edilen bilgiler işletme ccedilıkar grupları ve sermaye
piyasası aktoumlrleri accedilısından aynı bilgiyi sağlamalıdır Şirketlerin aynı faaliyetleri aynı
biccedilimde izah edilmeli elde edilen veriler tam guumlvenilir oumlzuumln oumlnceliğine uygun ve
kıyaslanabilir olmalıdır Bunu sağlamak ancak belirli standartlara uygun muhasebe
kayıtlarının oluşturulması ve finansal tabloların hazırlanması ve işletme ccedilıkar
gruplarına ve sermaye piyasasındaki yatırımcılara aktarılmasıyla muumlmkuumlnduumlr
Sermaye piyasasındaki yatırımcılara bilgi verilmesi ldquomuhasebe standartlarınınrdquo
hazırlanması ve hayata geccedilirilmesiyle sağlanacaktır (Uumlstuumlndağ 2000 31)
Muhasebe standartlarının benimsenmesi ve uygulanmasıyla globalleşen
duumlnyada mali bilgilerin guumlvenilirliğini artırmıştır Uluslararası muhasebe
standartlarının sadece oluşturulması yeterli değildir Bu uumllkelerinde kendi ulusal
muhasebe standartlarını uluslararası muhasebe standartlarına uyumlu hale getirmesi
gerekir (Bostancı 2002 72)
1973-2001 yılları arasında standartlar Uluslararası Muhasebe Standartları
Komitesi (IASC-International Accounting StandardsComitee) tarafından
34
hazırlanmaktaydı Uluslararası Muhasebe Standartları (IAS-International Accountng
Standards) adı ile yayınlanmaktaydı 2001 yılında IASC Uluslararası Muhasebe
Standartları Kurulu (IASBndashInternational Accounting Standards Board) şeklinde
değişti ve standartlar Uluslararası Standart adını alarak yayınlanmaya başlamıştır
(Hasanov 2018 50)
UFRS uumllkelere ait standartların aksine kurallar olmadan ilkeler uumlzerine
kurulmuştur Duumlnyaya bakıldığında bu ilkelere goumlre hazırlanan finansal tablolar
şeffaflığı arttırdığı iccedilin başka bir deyişle guumlven ortamı yarattığı iccedilin ilgi goumlrmektedir
Bundan dolayı uluslararası piyasada iş yapmayı hedefleyen kurum veya kuruluşlar
finansal raporlarını bu bağlamda hazırlaması gerektiğinin farkındadırlar
UFRSrsquoye goumlre raporlama yapan kurum ve kuruluşlar finansal durum tablosu
(bilanccedilo) kapsamlı gelir tablosu (gelir tablosu) oumlz kaynak değişim tablosu nakit
akış tablosu ve dipnotları hazırlamak zorundadırlar (Atmaca ve Ccedilelenk 2011 110)
UFRSrsquoye goumlre raporlama yapacak işletmeler iccedilin kavramsal ccedilerccedilevede bilgi
kullanıcıları temel ve ikincil bilgi kullanıcısı olarak ayrılmıştır Temel bilgi
kullanıcıları işletmeye yatırım ve işletmeye borccedil verenler olarak nitelendirilmiştir
Eğer bu iki kesimin bilgi ihtiyacı sayılan raporlarla karşılanabiliyorsa diğer
kesimlerin de bilgi ihtiyacının karşılanacağı beklenmektedir
Finansal Raporlama Standartları (IFRS-International Financial Reporting)
Finansal tablo ve raporlar kullanıcılarına isabetli karar alma suumlreci iccedilin faydalandığı
goumlstergelerdir Kullanıcılarına ihtiyacı olan bilgiyi sunabilmek iccedilin duumlzenli
muhasebe uygulamaları iccedilin gereklidir (Hasanov 2018 69)
211 Muhasebe Standartlarının Tanımı
Muhasebe standartları gerek muhasebe kayıtlarında gerekse finansal tablo
raporlarında işletmeler arasındaki uygulamadan kaynaklanan farklılıkları asgari
duumlzeye indiren duumlzenlemelerdir (Şenol 2005 2)
Muhasebe standartları ilgililerinin ihtiyaccedil duyduğu işletme sonuccedillarını doğru
tarafsız tam kıyaslanabilir guumlvenilir ve anlaşılabilir olarak yansıtan mali tabloların
hazırlanmasında uyulması gereken kurallar buumltuumlnuumlduumlr (Bostancı 2002 72)
35
Uluslararası Muhasebe Standartları mali bilginin finansal tablo kullanıcılarına
aktarılmasında ccedilok sayıda seccedilenek sunan uluslararası raporlamaya imkan sağlayan
işletmelere karar alma suumlreccedillerinde en uygun planlama ve programı seccedilme imkanı
sunan ilke ve kurallar buumltuumlnuumlduumlr Diğer bir ifadeyle uluslararası muhasebe standardı
ccedilok uluslu şirketlerin yıl sonu mali tablolarının hazırlanmasında doumlnem sonu
değerleme işlemlerinde bir birlik sağlamak amacıyla oluşturulan uygulanan
standartlardır (Atmaca ve Ccedilelenk 2011 114)
UFRS kuumlresel bazda karşılaştırma ve değerlendirme yapmaya imkan veren
en doğru ve guumlvenilir verinin elde edilmesi iccedilin oluşturulan ilke ve kurallar
buumltuumlnuumlduumlr (İbiş ve Oumlzkan 2006 27)
Uluslararası muhasebe standartları farklı uumllkelerdeki şirketlerin birbirlerine
ait olan mali tablolarını kıyaslayabilmesine ve değerlendirme yapmasına imlan
sağlayan duumlzenlemeler olarak tanımlanmıştır Uluslararası muhasebe standartları
mali tabloların hazırlanmasında ve sunumunda emredici kurallardan ziyade ilkeler
ve kurallarla youmlnlendirmeler yapmaktadır (Kahraman 2016 27)
212 Muhasebe Standartlarını Gerektiren Gelişmeler
Uluslararası duumlzeyde muhasebe standartları ilk kez 1959 yılında Jacob
Kraayenhof tarafından yayımlanan bir makalede ifade edilmiştir Bu sahada dikkat
ccedileken ikinci adım ise ABD Birleşik Krallık ve Kanada kendi aralarındaki muhasebe
işlemlerinden kaynaklanan ve birbirinden ayrılan noktaları ortadan kaldırmak uumlzere
1966 yılında Uluslararası Muhasebeciler Ccedilalışma Grubursquonun kurulmasıdır (Bayazıtlı
vd 2015 4)
Kuumlreselleşen duumlnyada ekonominin sınır oumltesi boyutlara ulaşmasıyla uumllke
ekonomileri birbirine bağlamıştır Mali tabloların duumlzenlenmesinde ve
raporlanmasında tek bir muhasebe dilini kullanmak zorunlu hale gelmiştir (Kocamaz
2012 106) Bu sebeple mali tablolarda ki verilerin doğru anlaşılır tarafsız
kıyaslanabilir eksiksiz olması iccedilin tuumlm duumlnya tarafından uygulanan ve kabul edilen
muhasebe standart ve ilkelerin uygulanması ihtiyacını doğurmuş ve muhasebe de
ldquoortak bir muhasebe dilirdquo oluşturulmasını guumlndeme getirmiştir (Akdoğan 2007 101)
36
Etkisi kuumlresel ccedilapta hissedilen bazı koumltuuml tecruumlbeler de standardize edilmiş
finansal raporlama sistemine olan ihtiyacın doğmasında oumlnemli bir etken olmuştur
Oumlrnek verecek olursak 1997ndash1998 yılları arasında Asya uumllkelerini etkileyen buhran
ve 2000 2001 ve 2002rsquode Amerikarsquoda oumlnemli halka accedilık şirketlerden Enron World
Com Arthur Andersen Adelphi Communications gibi prestijli şirketlerdeki mali
raporlamada yapılan usulsuumlzluumlkler yatırımcıların sermaye piyasalarına olan
guumlvenlerini kaybolmasına sebep olmuştur Mali tabloların raporlanması iccedilin yuumlksek
kalitede ve tam bir set olarak uluslararası muhasebe standartlarına olan gereksinimi
artırmıştır Muhasebe uygulamasındaki farklılıklar uumllkelerin bulundukları boumllgedeki
ekonomik siyasal ve sosyal ilişkilerden de kaynaklanabilmektedir Finansal tablolar
duumlzenlenirken ve kullanıcılar tarafında yorumlanırken ccedileşitli farklılıklara aynı
zamanda bu farklılıktan kaynaklanan yanlış anlaşılmalara sebep olmaktadır
Muhasebe uygulamalarında teknik kavramsal ve kuumlltuumlrel farklılıklar bu durumun
temel nedenidir (Uumllkuuml 2008 56)
Avrupa Komisyonursquonun 2002 yılında UMSUFRSrsquo lere uygun finansal
tabloların hazırlanmasında Avrupa Birliği iccedilerisindeki halka accedilık şirketlere uyma
zorunluluğu getirmiştir UMSUFRSrsquoye ihtiyaccedil duyulmasının nedenlerini şoumlyle
oumlzetlenebilir (Hatipoğlu 2009 19)
bull Uluslararası finansal piyasaların gelişmesi
bull Uluslararası firmaların var olması
bull Sermaye piyasalarının gelişmesi
bull Kuumlreselleşme olgusunun gereği
bull İşletmelerin duumlnyaya accedilılabilmelerinin gereği
bull Muhasebe uygulamaları ve bağımsız denetim esnasında fark edilen
usulsuumlzluumlklerin tespit edilmesi
bull Ccedilok uluslu şirketlerin her uumllke uygulamasının farklı olması sebebi ile
karşılaştıkları sorunların giderilmesi iccedilin
bull Finansal piyasalarda fon sağlamak iccedilin ortak bir muhasebe dilinin
kullanılması gereği
37
bull Doğru tam oumlzuumln oumlnceliğine uygun accedilık ve kıyaslanabilir mali tabloların
hazırlanması gereğidir
UMSUFRSrsquodan istenen yararların elde edilmesi muhasebe standartlarına
uygun duumlzenlenmiş mali tabloların doğru bir biccedilimde uygulanmasına bağlıdır
Dolayısıyla standartları uygularken ortaya ccedilıkan problemler goumlz oumlnuumlnde
bulundurulduğunda bu problemlerin hem raporların duumlzenlenmesinde hem de
raporların kullanılmasıyla ilgili olduğu anlaşılmaktadır Muhasebe standartlarının
aslında muhasebe kayıtlarına ait olmadığını doğrudan raporlamayla ilgili olduğu
ifade edilebilir Finansal raporların kapsamını ve biccedilimini temelde raporlamadaki
standartlaşma değiştirmişti Son zamanlara değin ldquomuhasebe standartlarırdquo olarak
duumlzenlenen bu standartlar artık ldquofinansal raporlama standartlarırdquo ismiyle
yayımlanıyor olması temelde finansal raporlamaya vurgu yapmanın bir goumlstergesidir
(Oumlzkan ve Acar 2010 53)
Duumlnya genelinde devletler muhasebe sistemlerinde meydana gelen
ccedileşitlilikleri ortadan kaldırmak iccedilin muhasebede standartlaşma ccedilalışmaları
yapmaktadırlar Farklı uumllkelerde uygulanan muhasebe standartlarındaki farklılık
bull Elde edilen finansal sonuccedilların kıyaslanmasını zorlaştırmakta
bull Sermaye piyasalarında fon toplama suumlrecine mani oluşturmakta
bull Uluslararası şirketlerin mal alıp satarken sıkıntı yaşamasına sebep
olmaktadır
Yukarıda belirtilen olumsuzlukların giderilmesi ulusal muhasebe
standartlarının birbiriyle uyumlu hale getirilmesi duumlnya genelinde ortak muhasebe
standartlarının uygulanması gerekliliğini ortaya koymaktadır (Oumlzkan ve Acar 2010
58)
Finansal bilgi kullanıcıları iccedilin hazırlanan raporların gerccedilek guumlvenilir ve
kıyaslanabilir bilgi uumlretmesi aynı oumlzellikteki olayları aynı şekilde değerlendirilmesi
en oumlnemli hedeftir Bunun gerccedilekleşebilmesi iccedilin duumlnyada buumltuumln kullanıcılar
tarafından anlaşılabilecek şekilde mali tablo ve finansal raporların hazırlanması
gerekmektedir
38
Finansal bilgilerin raporlanması dışında standartlar aynı zamanda ait olduğu
uumllkelerin birbirileri arasında sistematik olarak uyumlaştırmayı sağlamayı
amaccedillamaktır Bulundukları uumllke sınırları dışında yatırım yapan bazı şirketler farklı
olan ve bazı durumları ccedilelişen ulusal standartlar karşısında zorlandıkları
goumlruumllmektedir
213 Muhasebe Standartlarırsquonın Amaccedilları
Kuumlreselleşen duumlnya ile birlikte şirketler finansal kaynak gereksinimlerini
uluslararası yatırımcılardan karşılamak istemeleri finansal tabloları uluslararası
duumlzeyde kıyaslama isteği ve şirketlerin ccedilok uluslu şirketler olmak istemesi gibi
sonuccedilları guumln yuumlzuumlne ccedilıkarmıştır Bu nedenle şirketler finansal bilgi ihtiyaccedillarını
karşılamak iccedilin yeterli tam doğru guumlvenilir finansal tablolara ihtiyacı gittikccedile oumlnem
kazanmıştır Fakat her uumllkenin ulusal muhasebe prensipleri ve muhasebe
politikalarının diğerlerinden farklı olması yasal proseduumlrlerinin farklı olması sonucu
uluslararası seviyede mali tabloların duumlzenlenmesini zorunlu hale getirmiş buumltuumln bu
sonuccedillar uluslararası muhasebe standartlarına uygun muhasebe ve denetim
uygulamalarına geccedililmesinin oumlnemini arttırmıştır (Usta2007 15)
Finansal tablolar hazırlandığı zaman UFRSrsquoyi dikkate almamak nitelik ve
nicelik bakımından yetersizlik sebebiyle yanlış değerlendirmelere ve kararlara yol
accedilabilir (Şensoy 2013 7)
Uluslararası ticaret yapan işletmelerin kıyaslanması hem de finansal
tabloların karşılaştırılması ancak ortak bir dil kullanılarak sağlanmış olur
Muhasebe standartlarının oluşturulma amaccedillarını aşağıdaki gibi sıralamak
muumlmkuumlnduumlr
bull Uygulamadaki farklılıklara son vermek muhasebe uygulamalarında
tekduumlzeni oluşturmak
bull Mali tabloların herkes tarafından anlaşılacak şekilde accedilık uygun
anlaşılabilir taraf olmaksızın ve kıyaslanabilir olmasını sağlamak
bull İşletmeyle ilgili kişi ve kurumların doğru değerlendirme yaparak doğru
kararlar vermesini sağlamak
39
bull Uluslararası piyasalarda ortak dil kullanarak bilgi uumlretimi ve uumlretilen
bilgiyi sunulması esnasında kolaylık sağlamak
bull Ccedilok uluslu işletmelerin tek bir standarda goumlre işlem yapmasını sağlayarak
farklılıktan dolayı ccedilıkabilecek sorunların oumlnuumlne geccedilmektedir
Kaydetme ve sınıflandırma gibi ccedileşitli muhasebe faaliyetlerinin anlaşılması
ve yorumlanmasını kolaylaştırmak iccedilin uluslararası standartlaşmaya ihtiyaccedil
duyulmaktadır (Usta 2007 15)
214 Muhasebe Standartlarının Fayda Ve Sakıncaları
Kuumlresel her alanda kullanılabilecek finansal raporlama standartları setinin
oluşturulmasının sağladığı faydalar şoumlyledir
bull Farklı muhasebe uygulamalarını kullanan şirketler arasında ek maliyet
oluşacağından bu durum standartlarla ortadan kaldırılacaktır
bull Yurtdışı ortakları şirketlerin ortak finansal tablolarını duumlzeltmeye gerek
kalmayacak
bull Artan yuumlksek faiz maliyetleri yatırımcılar ve borccedil verenler accedilısından risk
oluşturduğundan bu riski ortadan kaldıracaktır
bull Uluslararası işlem yapan şirketler fon toplamak veya borccedillanma yapmak
istediklerinde finansal tablolarını ilgili uumllkenin anlayabileceği şekilde
duumlzenlemesi yani ilgili uumllke uygulamasına doumlnuumlşme zorunluluğu da
ortadan kalkacaktır
bull Ekonomik alanda yapılacak işbirliklerinin oumlnuumlndeki bir takım engeller
engel ortadan kalkmış olacaktır
Yukarıda belirtilen faydalar dışında uluslararası muhasebe standartlarının
olumsuz yanları da bulunmaktadır
Uluslararası muhasebe standartlarının uygulanmasıyla duumlnyada tek tip
muhasebe standartlarının oluşturulması amaccedillanmaktadır Muhasebe standartlarının
tek duumlze olması bazı bilim adamları tarafından olumsuz karşılanmaktadır Tek
duumlzenin olumsuz yanı muhasebenin sert otoriteye dayanarak gelişemeyeceği eğer
tek bir otorite tarafından belirlenirse ccedilok sayıda standart oluşturulması gerektiği
40
goumlsterilmektedir Buna alternatif ise standartların birkaccedil standart geliştiricisi
tarafından sunulması ve bunlardan en uygun olanının ise işletmeler tarafından
seccedililmesidir Başka bir eleştiri standartların yaptırım guumlcuumlnuumln olmaması ve sadece
yol goumlsterici mahiyette olmasıdır (Hikmet 2001 71)
Standartların hayata geccedilirilmesini guumlccedilleştiren vergi muhasebesi anlayışını
kabul eden uumllkelerde muhasebe standartları vergi duumlzenlemeleri iccedilinde yer
almamıştır Bu nedenle uygulamada bir mecburiyet olmadığından standartların
hayata geccedilirilmesi guumlccedilleşmiştir (Guumlcenme 2003 27)
Eleştirilere rağmen muhasebe standartları devletler ve işletmeler tarafından
olumlu karşılanmakta ve uygulanmaktadır
22 Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarının Ortaya Ccedilıkışı
Kuumlreselleşen duumlnyada sadece ulusal standartlara goumlre muhasebe ve raporlama
sisteminin yetersiz kaldığı duumlşuumlnuumllmektedir (Nuriyev2009 36)
1959 yılında ilk defa Buumlyuumlk Avrupa Serbest Muhasebeciler kurumunun
uumlyelerinden Jacob Kraayenhof Uluslararası Muhasebe Standartlarının ccedilalışmalarına
başlanması gerektiğini ileri suumlrmuumlştuumlr Avrupa Birliğine muhasebe sistemleriyle ilgili
bilgi vermek iccedilin ise 1961 yılında Groupedrsquo Etudes kurulmuştur Kanada İngiltere
ve ABDrsquonin profesyonel enstituumlleri tarafından 1966 yılında Muhasebeciler
Uluslararası Eğitim Grubu (AISG-Accountants International Study Group)
oluşturulmuştur Adı geccedilen kuruluşlarla birlikte muhasebeyle ilgili ilk uluslararası
kuruluşlar yapılandırılmaya başlanmıştır (Nuriyev2009 36)
20yuumlzyılın sonunda Uzak Doğu Asya Latin Amerika ve ABD ve Avrupa
Birliğirsquonde başlayan ekonomik durgunluk kısa suumlrede gelişmekte olan ekonomileri
de etkilemiş ve finansal oumllccediluumlm muhasebe alanında karşılaştırıla bilirlik ve gerccedilek
durumun yansıtıla bilirliği uluslararası faaliyet goumlsteren işletmelerin en oumlnemli ortak
ihtiyacı haline gelmiştir (Başaran 2008 156)
Yakınsamanın gerccedilekleşmesi halinde Amerikan sermaye piyasalarında
menkul kıymetleri işlem goumlren Avrupa Birliği uumllkelerindeki şirketler finansal
raporların Amerikan Muhasebe Standartları accedilısından yeniden duumlzenlemek
mecburiyetinde kalmayacak bununla birlikte işletmenin sermaye piyasası borsasına
41
girişindeki zorluklar ve maliyetler azalacaktır Enron ve benzeri skandallar ile
birlikte UFRSrsquonin finansal piyasaların gerccedilek guumlvenilir ve doğru işlemesi accedilısından
ne derece oumlnemli olduğu daha iyi anlaşılmıştır (Yalkın 2003 45)
23 UFRSrsquonin Belirlenmesinde Etkisi Olan Kuruluşlar
Uluslararası muhasebe ve finansal raporlama standartları ile ilgili alanda
duumlnyada birccedilok kurum veya kuruluş faaliyet goumlstermektedir UFRS ile ilgili
ccedilalışmalar yapan muhasebe ve finansal raporlama standartlarının oluşturulması
duumlzenlenmesi ve onların kullanımına yardımcı olan bazı oumlrguumltler
bull Uluslararası Muhasebe Standartları Kurumu
bull Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu
bull Menkul Kıymetler Borsaları Uluslararası Oumlrguumltuuml
bull Avrupa Birliği
bull Amerikan Finansal Muhasebe Standartları Kurulursquodur
bull Basel Kurulu
bull Birleşmiş Milletler
bull Ekonomik İş Birliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml
bull Duumlnya Bankası ve Uluslararası Para Fonu
231 Uluslararası Muhasebe Standartları Kurumu
1960rsquolı yıllarda Uluslararası Muhasebe Standartlarırsquonın duumlzenlenmesi
hususunda ilk muumlzakereler başlanmıştır Burumun bir oumlrguumlt aracılığıyla
gerccedilekleştirilmesi adına yapılan ilk adım Sydneyrsquode Ekim 1972rsquode 10 Duumlnya
Muhasebe Kongresinde goumlruumlşuumllmuumlştuumlr (Başpınar2005 53) Goumlruumlşme sonucunda elde
edilen somut verilere goumlre İngiltere Galler ve ABD tarafından Muhasebecilerin
Uluslararası Ccedilalışma Grubu (AISG) kurulmuştur Bu tavsiye uzun suumlrmeden
1973rsquode gerccedilekleşmiş Kanada Fransa Avustralya Almanya İngiltere Japonya
İrlanda Meksika ve ABDrsquodeki uzmanlaşmış muhasebe oumlrguumltlerinin yaptığı bir
anlaşmayla Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesi (IASC) kurulmuştur (Bekccedili
ve Oumlzdemir 2006 145)
42
IASCrsquonin Uluslararası Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarırsquona
youmlnelik faaliyetleri Uluslararası Sermaye Piyasaları Komisyonları Oumlrguumltuuml (IOSCO)
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml (OECD) Duumlnya Bankası Birleşmiş
Milletler ve Avrupa Birliği gibi oumlrguumltler tarafından desteklenmekte uyumlaştırma
faaliyetleri devam etmektedir Tuumlrkiyersquode bu komiteye destek veren kuruluşlar
olarak IASCrsquoye 1974 yılında uumlye olan Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği
(TMUD) ve 1994rsquote uumlye olan Tuumlrkiye Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler ve
Yeminli Mali Muumlşavirler Odaları Birliği ve (TUumlRMOB) goumlsterilebilir (Cavlak 2015
81)
Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesirsquonin kuruluş amacı denetlenmiş
finansal tabloların hazırlanmasında uygulanacak muhasebe standartlarını kamu
yararına uygun olarak duumlzenlemek ve bu standartların buumltuumln uumllkelerce kabul
edilmesini ve uygulanmasını sağlamaktır (Savun 2014 8) Uluslararası muhasebe
Standartları Komitesi her uumllkenin muhasebe standardı oluşturucusu ile ccedilalışmalar
yaparak duumlnya ccedilapında muhasebe standartlarını birbiriyle uyumlu hale getirmeyi
amaccedillamaktaydı (Parlakkaya 2004 123)
Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesirsquonin (IASC) diğer amaccedilları ise
mali tabloların duumlzenlenmesinde ve sunumunda esas alınacak standartları daha iyi
duruma getirmek geliştirilen standartları yayımlamak bu standartlarında duumlnyada
benimsenmesini sağlamaktır Aynı zamanda duumlzenlemeleri geliştirerek uluslararası
uyumu sağlamak hususunda ccedilalışma yapmaktır (Uumlstuumlndağ 2000 46)
Komitenin kuruluş yasasındaki anlaşmaya goumlre uumlyeler aşağıdaki
yuumlkuumlmluumlluumlkleri uumlstlenme konusunda anlaşmışlardır
bull Komitenin ccedilıkardığı standartları desteklemek
bull Yayımlanan bu standartlara hazırlanan mali tabloların uygun olmasını
sağlamak eğer uyumsuzluk olması durumunda uyumsuzluğun derecesini
mali tablolarda belirtilmesi sağlamak uluslararası muhasebe standartlarına
uyulması hususunda menkul kıymet borsa goumlrevlilerini inandırmak
bull İnceleme sırasında mali tabloların standartlara goumlre hazırlanıp
hazırlanmadığı konusunda denetccedilileri bu hususta kesin yargıya varmalarını
sağlamak
43
bull Uluslararası muhasebe standartlarına mali tablolarda uyulmadığı hallerde
mali tablolarda accedilıklanmaması durumunda denetccedililerin bunu raporlarında
belirtmelerini sağlamak (Akguumln 2007 86)
2001 yılına kadar IASC tarafından standartlar Uluslararası Muhasebe
Standartları (IAS-International Accountng Standards) adı ile yayınlamaktaydı 2001
yılında IASC yerini Uluslararası Muhasebe Standartları Kuruluna (IASBndash
International Accounting Standards Board) bırakmış ve standartlar Uluslararası
Finansal Raporlama Standartları (IFRS-International Financial Reporting Standards )
adı ile yayınlanmaya başlamıştır
Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu duumlnya genelinde muhasebe
standartlarını birbirine yakınlaştırmayı temel amaccedil edindiği iccedilin ulusal muhasebe
standardı belirleyicileri ile birlikte ccedilalışmalar yapmıştır IASBrsquoın finansal raporlama
ve muhasebe standartlarının kullanıcıları tarafından oumlnemli derecede ilgi goumlrmesini
kurulun hazırladığı standartların duumlnyada birccedilok yerde uygulanabilecek şekilde basit
ve anlaşılabilir olduğu ile accedilıklayabiliriz (Akdoğan 2006 56)
232 Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu
Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (IFAC-International Federation of
Accountants) 1977rsquode kurulmuştur Muhasebede etik eğitim problemleri ve aynı
zamanda denetimle ilgili konularla ilgilenmektedir Federasyonda bulunan bireyler
120 uumllkeden 160 uumlyesi ile 25 milyon bireyi temsil etmektedirler IFAC kamuya
yarar sağlayacak profesyonel ve nitelikli standartlar geliştirmeyi ulusal ve
uluslararası standartlar arasında yakınsamayı amaccedillamaktadır Yerel muhasebe
oumlrguumltleri huumlkuumlmetler standart koyucu kurumlar ve duumlzenleyici kurumlarla disiplinli
ccedilalışmalar yaparak sorumluluk aldığı bu gibi vazifelerde başarı olmalarına olanak
sağlar Uumlyeler arasında ortak goumlrev dağılımı ilerleterek global bir mali mimari
yaratmayı hedeflemektedir (Karapınar 2013 142)
IFACrsquoın doumlrt oumlnemli standart kurulu vardır (Nuriyev2009 47)
bull Uluslararası Muhasebe Eğitimi Standartları Kurulu
bull Uluslararası Denetim ve Sigorta Standartları Kurulu
bull Uluslararası Muhasebeciler Etik Standartları Kurulu
44
bull Uluslararası Kamu Sektoumlruuml Muhasebe Standartları Kurulu
233 Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Oumlrguumltuuml
Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Oumlrguumltuuml (IOSCO) 1983 yılında
kurulmasının amacı halka sunulan işlemlerini ve uluslararası sermaye piyasalarının
ccedilalışmalarını arttırmaktır (Alpay 201420) IOSCO global standart oluşturucu olarak
duumlnyada benimsenmiş bir kuruluştur (Ccedilelik 2013 30) ABDrsquodeki Sermaye Piyasaları
Komisyonu İngilterersquodeki Finansal Kurumlar Otoritesi Tuumlrkiyersquodeki Sermaye
Piyasası Kurulu ve 177 uumlyeden oluşan IOSCO uumllkelerin menkul kıymet hazırlama
kurumlarının uluslararası temsilcisidir (Şahin 2010 11)
1983 yılında kurulan Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Oumlrguumltuuml
(IOSCO-International Organization of Securities Commisions) menkul kıymet
sektoumlruuml iccedilin global bir standart tayin edici olarak kabul edilir (Ccedilelik 2013 30)
Kuumlreselleşen sermaye piyasalarının etkisiyle 1990rsquolı yıllarda menkul kıymet
işlemleri uluslararası boyut kazanmış menkul kıymet ihraccedilccedilıları birccedilok uumllkede
menkul kıymet alım satımı yapmaktadır Birden fazla borsaya kote olmuş
işletmelerin sayısı gitgide artmaktadır IOSCO uluslararası muhasebe standartlarının
oluşturulmasında elliye yakın uumllkenin sermaye piyasalarındaki standart oluşturucu
kurumlar aracılığıyla duumlnyada etkin bir kurum olmuştur (Uumlstuumlndağ 2000 51-52)
IOSCO uumlyeleri arasında kaliteli bilgi akışı sağlamak sermaye
piyasalarındaki duumlzenleyicidenetleyici otoritelerin ilgi alanları kapsamında
eşguumlduumlm sağlamak sermaye piyasalarının resmi yapısına ait ortak uluslararası
standartlar duumlzenlemek amacıyla oluşturulan kurumdur (İbiş ve Akarccedilay 2003 2)
IOSCO ulusal muhasebe standartları komiteleri dışında kalan standart
duumlzenleme suumlreci iccedilerisinde youmlnettiği tartışmalar neticesinde elde ettiği tesir etmesi
accedilısından ccedilok ayrı bir pozisyona sahiptir (Uysal 2006 93)
IOSCO en oumlnemli ccedilalışmalarını uumlccedil komite (Teknik Komite Yuumlruumltme
Komitesi ve Gelişmekte Olan Piyasalar Komitesi) aracılığıyla yuumlruumltmektedir
Gelişmekte Olan Piyasalar Komitesirsquonin amacı gelişen piyasaların etkinliğini
artırmak iccedilin ilkeler oluşturmak ve bilgi akışını sağlamaktır IOSCOrsquonun ana
duumlzenleyici komitesi olan Yuumlruumltme Komitesine bağlı iki profesyonel kuruldan
45
oluşur Duumlnyarsquonın en hacimli ve gelişmiş uluslararası niteliğe sahip piyasalarını
duumlzenleyen 15 duumlzenleyici kurum olan Teknik Komitersquodir(Technical Committee) Bu
Kurul uluslararası menkul kıymetler ve vadeli işlemlere doumlnuumlk youmlnetmeliklere ait
oumlnemli konularda ve bu konulara ait uygulamalara doumlnuumlk verilecek tepkilerin
incelenmesini amaccedillamaktadır Bu kapsamda Kurul duumlnyadaki sermaye
piyasalarında uygulama esnasında sık karşılaşılan problemler ve gereksinimleri takip
ederek bu hususlarda raporlar hazırlamakta ve standart duumlzenleyici kurumlarca takip
edilecek prensipler geliştirmektir Yuumlruumltme Komitesirsquonin amacı Kurulun amaccedillarını
yerine getirilmesi iccedilin gerekli duumlzenlemeler yaparak başkanlar komitesinin
programına alır icra organıdır (Hatipoğlu 2009 49)
1993rsquote yerel ve kuumlresel bazda menkul kıymet alım satımında işletmelerin
mali tablolarının hazırlanmasında uyulacak kuralları goumlsteren muhasebe
standartlarının tespit edildiği bir liste uumlzerinde IOSCO ile IASB fikir birliğine
varmıştır 1993 senesindeki anlaşmadan sonra taraflar arasında gerccedilekleştirilen
goumlruumlşmeler neticesinde 1995 senesinde uluslararası menkul kıymet alım satımında
temel alınan muhasebe standartlarının belirlenmesine youmlnelik anlaştıkları goumlruumlluumlr
(Dalkılıccedil 2008 29)
IASB tarafından uluslararası menkul kıymet alım satım işlemlerinde uyulması
gereken muhasebe standartlarının tamamını IOSCO Mayıs 2000rsquode tarihinde
onaylamıştır IOSCO uumlye uumllkelerin uluslararası muhasebe standartlarını uygulaması
iccedilin 2005 yılında tavsiye kararı aldı UFRS kıyaslanabilir ulusal ve uluslararası
finansal raporlamanın yapılabilmesi iccedilin asıl dayanak olmuştur IFRSrsquoyi gittikccedile
oumlnemli kılan ve uluslararası muhasebe seti olarak uygulanmasının en oumlnemli
nedenlerinden biri de IOSCO uluslararası boyutlarda kote edilen halka accedilık
ccedilokuluslu şirketlerin IFRSrsquoyi kullanmalarına youmlnelik verdiği tavsiyelerdir (Ccedilelik
2013 31)
234 Avrupa Birliği
Avrupa Birliği tarafından uumlyeliğe sahip uumllkelerde muhasebe ve denetimle
ilgili konularda ortak uygulamalar iccedilin ldquoDirektiflerYoumlnergelerrdquo başlığı altında
değişiklikler hazırlanmıştır Bu değişikliklerin uygulamaya konulmasını uumlye
46
uumllkelerin kendilerine verilen belirli bir zaman sonunda gerccedilekleştirmesi
gerekmektedir
AB Komisyonursquonun 1995rsquote yayımlamış olduğu bir belge ile ABrsquonin
direktiflerinin yetersiz olduğu fikri resmi olarak onaylanmıştır Bu raporda doumlrt ve
yedinci youmlnergelerin uumlye uumllkelerdeki değişik muhasebe geleneklerinin korunmasına
izin verdiği fakat aynı zamanda karşılaştırılabilir finansal raporlar hazırlanması
konusunda oumlnemli katkılarının olduğu belirtilmiştir Ancak aynı raporda AB
şirketleri iccedilin en acil konunun bu şirketlerin youmlnergelere dayanan ulusal yasalarına
goumlre hazırlanmış oldukları finansal raporların uluslararası sermaye piyasalarında
kabul goumlrmemesi olduğu belirtilmektedir Diğer oumlnemli problem ise youmlnergelerin pek
ccedilok seccedileneği barındırmakta olması ve yuumlruumlrluumlğe girdikleri tarihten sonra ortaya ccedilıkan
veya oumlnemi artan bir dizi konusunu iccedilermemesi oumlnemli bir sorundur (Sakin 2003
16)
Bu nedenle AB 1995rsquote muhasebe duumlzenlemeleri konusunda bir tebliğ
yayımlayarak beş ccediloumlzuumlm sunmuştur Bunlar
1Ccedilok uluslu Avrupa firmalarını Muhasebe Direktiflerine dacirchil etmemek ve
bu firmaları muhasebe standartları konusunda zorunlu tutmamak
2 Varolan Muhasebe Direktiflerini revize etmek
3 Avrupa Muhasebe Standartları Kurulursquonu kurmak
4 Muhasebe Standartlarını tanıma konusunda Amerika ile ahit imzalamak
5 Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulursquona uumlye olmak (Dalkılıccedil 2008
31)
Avrupa Komisyonu 2000 yılında halka arz edilen işletmeleri 2005rsquote ise
uluslararası piyasada işlem goumlren ve borsaya kote olmuş şirketleri ki buna bankalar
ve sigorta firmaları dahil konsolide finansal tablolarını UFRSrsquona uygun
duumlzenlenmesini zorunlu kılmıştır Avrupa Parlamentosu bu uygulamayı Mart
2002rsquode onamıştır ve Eyluumll 2002 yılında uygulamayı yayımlamıştır ABrsquone bağlı
7000 yakın işletme ve bu işletmelerin ortakları ve iştirakleri ile Uluslararası Finansal
Raporlama standartlarını uygulamaya başlamıştır Uumlye uumllkeler bu sorumluluğu
47
uygulama konusunda buumltuumln işletmelerini dahil etme konusunda mecburi
tutulmamıştır (İbiş ve Oumlzkan 2006 31)
Avrupa Birliğirsquonin Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarını uygun
muhasebe kayıtları ve finansal tablo duumlzenlemesinin gayesinden biri de accedilıklığı ve
kıyaslanabilirliği artırarak sermaye piyasasının gelişimine kolaylık sağlamaktır
(Karkacıer 2009 14)
Aralık 2008rsquode Avrupa Komisyonursquonun (European Commission) aldığı
karara goumlre sadece ABD Japonya Hindistan Ccedilin Kanada Guumlney Kore uumllkelerinin
ulusal muhasebe standartlarının Avrupa Birliğirsquonin kabul etmiş olduğu
UMSUFRSrsquolere (IASIFRS) denk olduğu (equivalence) kararı alınmıştır Avrupa
Birliği iccedilerisinde duumlzenlenmiş piyasalarda menkul kıymet ihraccedil etmek isteyen uumllkeler
2009 yılından itibaren ya Avrupa Birliğinin kabul etmiş olduğu UMSUFRSrsquolere
yada IASB tarafından yayınlanmış UMSUFRSrsquoleri (IASIFRS) kullanmak
zorundadırlar (Hatipoğlu 2009 47)
235 Amerikan Finansal Muhasebe Standartları Kurulu
ABDrsquode Menkul Kıymetler Borsası Komisyonu muhasebe standartlarını
belirlemede yetkili organ iken bu yetki yerini muhasebe teşkilatlarına bırakmıştır
Muhasebe standartları oluşturul iken birccedilok kurum ve kuruluş destek vermiştir
ABDrsquode bu alanda en ccedilok desteği Amerikan Sertifikalı Kamu Muhasebecileri Birliği
vermiştir (Ccediliftccedili 1997 170)
AICPA kapasitesinde 1939rsquoda Muhasebe Proseduumlrleri Komitesinin
oluşturulmasıyla başlayan standart yayımlama faaliyetleri 1973 yılında kimseye
bağımlı olmadan goumlrevlendirilen Finansal Muhasebe Standartları Kurulu (FASB-
Financial Accounting Standards Board) tarafından devam ettirilmiştir (Oumlztuumlrk 2006
71)
236 Basel Kurulu
Basel Komitesi bankacılık işlemlerini duumlzenleyici otoriteler tarafından
oluşturulmuştur UFRSrsquoye youmlnelik yaptığı ccedilalışmalar neticesinde UFRSrsquona ve
uluslararası muhasebe uygulamalarına uyum ccedilalışmalarını Nisan 2000rsquode
desteklediğini duyurmuştur Bankacılık sektoumlruumlnde Basel-II ilkeleri 2008 tarihinde
48
yuumlruumlrluumlğe konuldu Şirketlerin bankalarla işlem yapabilmeleri iccedilin UFRSrsquoyi
uygulamaları gerekir (İbiş ve Oumlzkan 2006 31)
İsviccedilrersquonin Basel şehrinde Uluslararası Oumldemeler Bankası iccedilerisinde Basel
Bankacılık Denetim Kurulu faaliyet goumlstermektedir Gelişmiş uumllkelerdeki merkez
bankaları ve bankacılık denetim kurumlarından youmlneticilerin iştirakiyle oluşmuştur
Danışman olarak bankacılık alanında uluslararası muhasebe standartlarını
yayımlayan oumlrguumlttuumlr Basel Kurulu aracılığıyla yayımlanan Basel-2 ilkeleri UFRS ye
kaynak oluşturmaktadır (Dalkılıccedil 2008 30)
237 Birleşmiş Milletler (BM)
Birleşmiş Milletler (BM) 1970rsquoli yıllardan itibaren uluslararası muhasebe
standartlarıyla ilgilenmiştir BMrsquonin muhasebe standartlarına ve finansal
raporlamaya ilişkin yuumlruumlttuumlğuuml buumltuumln ccedilalışmalar ccedilokuluslu şirketlerin faaliyetlerine
youmlnelik yapıldığı goumlruumlluumlr (Usta 2007 39)
BM bu konudaki ccedilalışmalarına ek olarak 1976rsquoda bir grup uzman
goumlrevlendirerek başlamıştır Ccedilok uluslu işletmelerin finansal tablolarında
accedilıklanması gerekli bilgilere ilişkin accedilıklamalar bu grubun ccedilalışmaları neticesinde
yapılmıştır BM 1977 yılında ccedilok uluslu şirketlerin kapsamlı finansal raporlar
duumlzenlemesi iccedilin standartlar yayımlamıştır Buna goumlre ccedilok uluslu şirketlerin mali ve
mali olmayan hususlarda detaylı raporlar hazırlaması istenmiştir Fakat bu kurallar
sadece uumllkelerin ccedilok uluslu işletmelerinden isteyecekleri raporlama konularına bir
oumlnderlik etmenin oumltesine geccedilememiştir (Bitlisli 2010 49-50)
BM buumlnyesinde muhasebe standartları kurallar seti ile ilgili olarak bir
komisyon kurulmuştur 1982 yılında İktisadi ve Sosyal Kurulu aracılığıyla
uluslararası şirketlere ait boumlluumlmde ccedilalışma yapan ldquoUluslararası Muhasebe ve
Raporlama Standartları Uzmanları Ccedilalışma Gruburdquo (ISAR) kurulmuştur (Usta 2007
39)
ISARrsquoın yaptığı ccedilalışmalar senede bir defa yayımlanmakta uluslararası
boyutta muhasebe alanındaki gelişmeler hakkında ve oumlne ccedilıkan muhasebe
hususlarında gelişen uumllkeler ve eski doğu bloğu uumllkelerine yararlı bir kaynak
sağlamaktadır Birleşmiş Milletlerrsquo in muhasebe konularındaki ccedilalışmalarına
49
ldquogelişmemiş ve gelişmekte olan uumllkelere katkıda bulunmardquo goumlruumlşuuml yoğunluk
kazanmıştır (Uumlstuumlndağ 2000 49-50)
ISARrsquo ın muhasebe standartlarının uyumlaştırılmasına katkıları
bull ISAR muhasebe standartlaştırma setine boumllgesel ve uumllkesel duumlzeyde
katkıda bulunmak
bull Birden fazla uluslu şirketlerin faaliyetlerinin accedilıklanmasında mali
tabloların doğru ve kıyaslanabilir olmasını sağlamak
bull Ccedilok uluslu şirketlerin gelişmekte olan uumllkelere yatırım yapmalarını olanak
vermek amacıyla kıyaslanabilir doğru muhasebe ve finansal raporlama sağlamak
bull Muhasebe standartları hususunda uyumlaştırmaya yardımcı olmak iccedilin
Uluslararası finansal raporlama ve muhasebe ile ilgilenen denetim elemanı ve
muhasebe teşkilatları ile muumlzakere etmek (Ccedilelik 2013 38-39)
238 Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml (OECD)
BMrsquoden farklı olarak Ekonomik İş birliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml (OECD)rsquonuumln
muhasebe standartlarına bakış accedilısı gelişmemiş veya gelişmekte olan uumllkeler
accedilısından değil ekonomik olarak gelişmiş uumllkeler accedilısına youmlneliktir OECD UMS
alanındaki ccedilalışması standart oluşturmaktan ziyade raporlama yapmaya youmlneliktir
(Uumlstuumlndağ 2000 50)
OECD 1976rsquoda mali verilerin accedilıklanması hakkında yol goumlsterici nitelikte bir
bildirge yayımlamıştır Muhasebe Standartları ile ilgili ccedilalışmalar yapabilmek iccedilin
1979 lsquoda OECD ve ccedilokuluslu işletmeler kendi aralarında bir ccedilalışma grubu
oluşturdular Bu grup muhasebe standartlarında uyumlaştırma sağlayarak
kıyaslanabilirliği artırmak ve gerccedilek sorunlar bulmak iccedilin faaliyetlerini
yuumlruumltmuumlşlerdir Bundan dolayı bu grup muhasebe standartlarını duumlzenleme kuruluşu
olarak benimsenmemektedir OECD sadece muhasebe standartlarının
uyumlaştırılmasına doumlnuumlk ccedilalışmaları destekleyen bir kuruluştur (Karkacıer 2009
10)
239 Duumlnya Bankası ve Uluslararası Para Fonu
Muhasebe alanında uluslararası standartlaşmayı oumlnemli bulan ve geliştirilen
standartların hayata geccedilirilmesini vurgulayan iki kurum vardır Bu kurumlar
50
ekonomik anlamda buhranda olan uumllkelere geri almak şartıyla nakit veren
kurumlardır Oumlrneğin Uluslararası Para Fonu (IMF) borccedil verdiği uumllkelere UFRSrsquoyi
tavsiye etmekte ve bazı alanlarda standartların belirlenmesi davetinde bulunmaktadır
Buna ek olarak Duumlnya Bankası (WB) ve IMF IFACrsquoın ccedilalışmalarına da destek
vererek UFRSrsquoyeesas alan muhasebe standartlarının hızla ccediloğalmasına oumlncuumlluumlk
etmektedir (Alpay 2014 22-23)
24 Uluslararası Muhasebe Standartlarına Youmlnelik Bazı Uumllkelerde
Yapılan Ccedilalışmalar
241 ABDrsquode Yapılan Ccedilalışmalar
ABDrsquode muhasebe standartlarının duumlzenlenmesinde kamu ve oumlzel sektoumlr
kuruluşları karışımına dayalı olarak oluşturulmaktadır (Bostancı 2002 3)
Amerika Birleşik Devletlerirsquonde 1887 yılında kurulan ve bir oumlzel sektoumlr
kuruluşu olan Amerikan Yeminli Serbest Muhasebeciler Enstituumlsuuml (AICPA) 1929
Finansal Kriz rsquoinden sonra krize tepki olarak ccedilıkarılan ve yatırımcıları korumaya
youmlnelik olarak oluşturulan 1933 Menkul Kıymetler Yasası ve 1934 Menkul
Kıymetler Borsası Yasasırsquodır Sermaye Piyasası Komisyonu (SEC) 1933ve 1934
yıllarında yuumlruumlrluumlğe giren kanunlarla finansal raporlamaya ait duumlzenlemeleri tespit
etme goumlrevi verildi SEC kurulduğundan buyana Accounting Series Releases ve
Staff Accounting Bulletins adıyla muhasebe alanları hakkında belgeler
yayımlamıştır Muhasebe standartları tespit etmedeki goumlrevi denetim ve goumlzetim
fonksiyonuyla sınırlandırmıştır SEC oumlzel sektoumlr duumlzenleyici kuruluşlara muhasebe
ve bağımsız denetim iccedilin oluşturulacak kuralların tespitinde daha yetkili olmasına
imkan vermektedir (Bitlisli 2010 33)
ABDrsquode duumlzenleyici kuruluşlar accedilısından bakıldığında muhasebe
standartlarına ait gelişmeler ve duumlzenlemelerde etkili olan uumlccedil doumlnem vardır Birinci
doumlnem AICPArsquonin yoğun goumlrev yaptığı 1939-1959 Muhasebe Proseduumlrleri Komitesi
(CAP) İkinci doumlnem1959-1973 Muhasebe Prensipleri Kurulu (APB) ve uumlccediluumlncuuml
doumlnem 1973rsquote kurulan ABDrsquode muhasebe standartlarını oluşturma goumlrevini ifa eden
FASB doumlnemidir FASB ccedilalışmaları muhasebe firmaları ve diğer organizasyonların
goumlnuumllluuml şahıslarının yardımıyla finansa edilmektedir FASB muhasebe standartlarını
51
bu standartların iyileştirilmesinde uygulanan kavramları ve duumlzenlenen standartlara
anlaşılabilirlik kazandırmak iccedilin youmlnergeler yayımlamaktadır FASBrsquoın oluşturduğu
muhasebe standartlarına SECrsquoin resmi desteği bulanmaktadır Ancak FASB
muhasebe standartlarını oluştururken konu ile alakalı tuumlm kurumların suumlrece dahil
olmasını bu standartların hakkında ilgili kurumlara bilgi verilmesine doumlnuumlk metot
izler FASB halka accedilık toplantılar yapar FASB standart oluşturulurken yoğun
ccedilalışamamaktadır (Akguumln 2007 92)
FASB standartları duumlzenlerken iki ana esasa dayanır Bunlar hem kamu
muhasebesi mesleğinin hem de oumlzel sektoumlr muhasebesi mesleğinin gereksinimini ve
fikirlerini yanıtlaması ldquodueprocess doğrudan katılımcı suumlreccedilrdquo sistemi ile buumltuumln ilgili
kurumlara ve şahıslara fikirlerini aktarmaları iccedilin fırsat vermesi boumlylece hitap ettiği
tuumlm kurumlarla fikir birliği iccedilinde ccedilalışmaktadır (Başpınar2005 43)
IASB ‐ FASB aralarında Uluslararası Finansal Raporlama Standartları ile US
GAAP arasında var olan farkları ortadan kaldırmak iccedilin 2002rsquode Norwalk
Anlaşması Yakınsama Projesi (Convergence Project) başlatmışlardır Norwalk
Anlaşması 2006 tarihinde revize edilmiş uluslararası sermaye piyasalarında
kullanılacak kalitesi yuumlksek ve geniş kullanım yelpazesine sahip muhasebe
standartları geliştirmeyi amaccedil edinmiştir 2006rsquoda IASB ile FASB uumlyeleri geleceğe
doumlnuumlk UFRS hakkında birlikte ccedilalışmayı kararlaştırmışlardır 2007 yılında Kamu
Muhasebe Standartları Kurulu (GASB) ve FASBrsquoın ccedilalışmalarını kontrol etmekle
yetkili Amerikan Finansal Muhasebe Vakfı (FAF)rsquodır (Elitaş vd 2011 3-4)
242 İngilterersquode Yapılan Ccedilalışmalar
İngilterede 1844 yılında muhasebe uygulamalarına youmlnelik ilk duumlzenleme
Birleşik Krallık Şirketler Kanunursquola yapılmıştır 1900rsquode ccedilıkarılan yasa ile denetim
konusu oluşturulmuştur 1947rsquode ise Şirketler Kanunu yeniden goumlzden geccedilirilerek
muhasebe uygulamalarına youmlnlendirmeye suumlrduumlrmuumlştuumlr 1970 yılına kadar İngiltere
ve Galler Yeminli Muhasebeciler Enstituumlsuuml (ICAEW) etkiliydi Bu enstituuml muhasebe
uygulamalarında yetkili meslek mensuplarından oluşmakta idi Sonraki suumlreccedilte
muhasebe uygulamalarındaki ccedileşitliliği ortadan kaldırmak iccedilin Muhasebe
Standartları Belirleme Komitesi (ASSC) kuruldu Bu kuruluş 1976 yılında 6
muhasebe oumlrguumltuumlnden oluşan Muhasebe Kuruluşları Danışma Komitesinin (CCAB)
52
desteğini alarak Muhasebe Standartları Komitesi(ASC) ismini aldı ASCrsquonin
yaptırıma etkisi olmaması CCABrsquodeki uumlyelerinin tasdik etmesi gerekmesi
ccedilalışmalarının ilerlememesi ve sonunda 1989 yılında şirketler kanununun
ccedilıkarılmasıyla Finansal Raporlama Konseyi (FRC Financial Reproting Council)
standart oluşturma suumlrecinde goumlrevli kuruluş olarak kurulmuş oldu (Yalccedilın 2014 50)
FRC standart duumlzenleme esnasında goumlzetim yapmaktan ve etkin işleyişinden
sorumludur (Başpınar 2005 44)
Sanayi ticaret muhasebe mesleği gibi farklı zuumlmrenin temsilcilerinden
meydana gelen FRC buumltuumln alakalı kurum ve zuumlmrelerin katılımını sağlanmayı
amaccedillamaktadır FRC toplantıları halka kapalıdır (Bostancı 2002 4)
Daha sonra ise Muhasebe Standartları Kurulu (ASB Accounting Standards
Board) kurularak standartların geliştirilmesi ve yayımlanması sağlanmıştır FRCrsquoe
ASBrsquoın uumlyelerini atamaktadır ve atanan uumlyeler muhasebe alanında yeterli teknik
bilgiye sahip olmalıdır Birde ASB ve FRCrsquoye bağlı olarak Finansal raporlama
Goumlzetim Heyeti (FRRP) kurulmuştur (Uumlstuumlndağ 2000 42)
243 Almanyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Almanyarsquoda muhasebe faaliyetleri tekduumlzen muhasebe sistemi ile devam
ettirilmiştir Guumln esaslı olarak da Almanyarsquonın koumlkluuml muhasebe geccedilmişi var
olduğundan bu sistem hayata geccedilirilmiştir Almanyarsquonın bu uygulamaya sahip
olmasıyla muhasebe standartlarının oluşturulmasında ve duumlzenlenmesinde etkili bir
kurul kurulmamış yalnızca Alman Muhasebeciler Enstituumlsuuml bu konular hakkında
duumlşuumlncelerini dile getirmiş ve accedilıklamalar yapmıştır Ancak 1998 yılında muhasebe
standartlarını meydana getirmek ile yetkili Almanya Muhasebe Standartları Komitesi
(GASC) kurulmuştur GASC İngiliz-Amerikan oumlrneğinde olduğu gibi bağımsız bir
kuruluş olarak kurulmuştur (Yalccedilın 2014 50-51)
GASCrsquonin amaccedilları konsolide finansal tablolara ilgili standartlar
duumlzenlemek Almanyarsquoyı uluslararası standartlaşma kurularında temsil etmek ilgili
Bakanlığa muhasebe uygulamalarında danışmanlık sağlamaktır GASCrsquonin
kurulmasının ardından muhasebe standartlarını belirlemekle yetkili kılınan
53
Bakanlıkla aralarında bir anlaşma imzalanmıştır Dolayısıyla Almanyarsquoda muhasebe
standardını oluşturan kurum olarak bilinmektedir (Uumlstuumlndağ 2000 43)
GASC standart yaratma esnasında halka accedilık toplantılar yapılması taslak
halinde standartları yayımlayarak ilgililerden fikir alması dolayısıyla standartlarla
ilgili ccedilevrelerin fikirlerini suumlrece dahil etmesiyle danışma kurumlarının kurulmasını
tavsiye etmektedir Almanyada muhasebe standartları yapılacak duumlzenlemelerin
diğer uumllkelerde yaşanan gelişmelere deneyimlere bakılarak yasama yoluyla
yapılmasından ziyade duumlzenleyici kuruluşlar tarafından yapılmıştır GASCrsquonin
faaliyetleri sadece konsolide mali tabloların hazırlanması ile sınırlandırılmıştır
Almanyarsquoda ulusal muhasebe duumlzenlemelerinde geleneksel bir yapı soumlz konusudur
Ancak uluslararası muhasebe standartları bağımsız bir duumlzenleyici kuruluş tarafından
oluşturulmaktadır Bu durum duumlnya genelinde muhasebe standartlarının
oluşturulmasında hakim olan uygulamanın oumlnemini ortaya koymuştur (Başpınar
2005 46)
244 Fransarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Fransarsquodaki muhasebe standartları ile ilgili ccedilalışmalar iki safhada ele
alınabilir Birincisi Genel Hesap Planı kapsamında yuumlruumltuumllen faaliyetler ikincisi
Muhasebe Uzmanları ve Yeminli Muhasipler Birliği (OECCA)rsquonce yuumlruumltuumllen
faaliyetlerdir Fransarsquoda Genel Hesap Planı muhasebe uygulamalarında birccedilok kanun
ve kararname olmasına rağmen baskın bir guumlccediltuumlr Fransa tek duumlzen muhasebe
sisteminin duumlnyada oumlncuumlsuumlduumlr İlk Genel Hesap Planını Fransa1947 tarihinde
uygulamaya geccedilirmiştir Ulusal Muhasebe Konseyi (CNC) Genel Hesap Planının
uygulanmasını sağlamakla sorumludur Aynı zamanda OECCArsquoda 1966 yılından
itibaren yuumlksek ruumltbeli kamu yetkililerinden muhasebe sanayi ticaret ve işccedili sandık
teşkilat ve sendikalarının oumlnde gelen uumlyeleri vardır Genel hesap planının
uygulanması iyileştirilmesi ve benimsenen muhasebe ilkeleri hususunda fikir ve
tavsiyelerini standart olarak yayımlamaktadır Bu faaliyetlere Borsa İşletmeleri
Komisyonu ve Muhasebe Denetccedilileri Birliği gibi kuruluşlar da katkı sunmaktadır
AICPA ile OECCArsquonın ccedilalışma şekilleri ve gayeleri aynı olsa da AICPA
OECCArsquodan daha huumlr ve daha etkindir (Şensoy 2008 35-36)
54
245 Kanadarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Kanadarsquoda muhasebe ve denetim standartlarının gelişiminde lider olan
Terminoloji Komitesi Kanada Yeminli Muhasebeciler Enstituumlsuuml buumlnyesinde
kurulmuştur ve komitenin iccedilindeki ccedileşitli kurullar aracılığıyla standartlar
oluşturmaktadır Standart tespitinde yetkili kuruluşlar
bull Kanada Muhasebe Standartları Kurulu (ACSB)rsquonun amacı işletmelerce
hazırlanan finansal bilgilerin kalitesini arttırmak ve muhasebe standartları
ile uluslararası duumlzenlemeler arasında uyumu sağlamaktır
bull Denetim Standartları Kurulu denetimin kalitesini arttırmak amacıyla
Uluslararası Denetim Uygulamaları Komitesi ndashIPAC gibi kuruluşlarla
denetim alanında uluslararası uyumun sağlanması goumlrevini uumlstlenmiştir
bull Kontrol Kriterleri Kurulu işletmelerin kaynakları organizasyon kuumlltuumlrleri
yapıları iş suumlreccedilleri risk youmlnetim uygulamalarına ilişkin kontrol
mekanizmalarını belirler
bull Kamu Sektoumlruuml Muhasebe Kurulu huumlkuumlmetlerin karar verme suumlreccedillerine ve
sorumluluklarına ait muhasebe standartları geliştirmekle goumlrevlidir
bull Araştırma Departmanı mali ve mali olmayan bilgilerin kullanıcıları ve
hazırlayanlar iccedilin oumlnemli olan konulara dair araştırmalar yapmak
tartışmalar accedilmak ve danışmanlık yapmak amacıyla oluşturulmuştur
bull Muhasebe Standartları Goumlzetim Konseyi Muhasebe Standartları
Kurulunun faaliyetlerini denetlemek ve soumlz konusu faaliyetlere ilişkin
kaynak sağlayarak
bull Kamu yararına hizmet etmesi amacıyla faaliyete geccedilmiştir (Uumllkuuml 2008 16-
17)
246 Japonyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Japonyarsquoda muhasebe mesleği ve uygulamaları Kamu Uzman Muhasebecileri
(CPA) yasası adı altında ilk kez 1948 yılında ccedilıkartılmıştır Bu yasa muhasebe
mesleği alanında anahtar niteliğindeki konuları iccedilermektedir Bu yasa ile CPA ve alt
duumlzey CPArsquoların mesleki yeterlilik sınavları mesleki uumlyelik kaydı goumlrev ve
sorumlulukları ve denetim kurumlarına ilişkin niteliklerin oluşturulması
55
amaccedillanmıştır CPArsquolar başlangıccedilta topluma karşı ccedilok oumlnemli bir sosyal sorumluluk
iccedilinde olduklarını fark etmişlerdir Bu nedenle bağımsız olarak standartları yuumlksek
etik kuralları kapsamında mesleki goumlrev anlayışı iccedilinde guumlvenilir ve yuumlksek teknik
yetenekte olanlara accedilık tutulan bir sorumluluğu uumlstuumln goumlrmuumlşlerdir Bu konudaki
diğer bir yapılanma ise Japonyarsquoda Genel Kabul Goumlrmuumlş Muhasebe İlkeleri
GAAPrsquolar ccedilok youmlnluuml ve kurumsal niteliği oldukccedila yuumlksek olan aşağıda sırasıyla
belirtilen muhasebe oumlrguumltlerince ccedilıkarılmıştır (Akguumln 2007 96)
247 Ccedilinrsquode Yapılan Ccedilalışmalar
Ccedilinrsquode 1990 yılından itibaren Shanghai ve Shenzen borsalarının kurulmasını
takip muhasebe sistemi koumlkten değişmiştir Ccedilin huumlkuumlmeti her iki borsanın
buumlyuumlmesine karşı 1992rsquode Halka Arz Yapmış Şirketler iccedilin Muhasebe
Duumlzenlemesini yayımlamıştır Ccedilin huumlkuumlmeti geleneksel Sovyet muhasebe
modelinden bu duumlzenlemeden sonra ayrılmıştır Uluslararası muhasebe standartlarını
kapsayan pek ccedilok muhasebe uygulamalarını benimseniş ve kendi sistemine dahil
etmiştir Ccedilin huumlkuumlmeti sınır oumltesi yatırımlara kolaylık sağlamak iccedilin B tipi fon hisse
senedi ihraccedil eden işletmelerin gelirlerini UMSrsquoye goumlre baştan goumlzden geccedilirerek
duumlzenlemesini zorunlu kılmıştır Ccedilin ccedileşitli duumlzenlemeler yapmasına rağmen her iki
uygulama arasındaki farklılıkları giderememiştir Ccedilin ulusal muhasebe standartları ile
uluslararası muhasebe standartları arasındaki farklılığı gidermek iccedilin 1998rsquode
yeniden halka arz yapmış şirketler iccedilin muhasebe duumlzenlemesi yayımlamıştır Finans
Bakanlığırsquonca IFRS oumlrnek alınmış ve 16 adet yeni Ccedilin Muhasebe Standartları
(Chinese Accounting Standarts) yayımlanmıştır Borsaya kote edilen işletmeler 1
Ocak 2007 yılından itibaren geccedilerli kılınmıştır (Ccedilankaya 2007 135)
248 Rusyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Rusya 1998rsquode Uluslararası Muhasebe Raporlama Standartları ile ulusal
muhasebe standartları arasındaki farklılıkları gidermek iccedilin ccedilalışma duumlzenlemiştir
Rusya Federasyonu Maliye Bakanlığı 1998rsquoden bu yana 20 yeni standart
yayımlayarak uyumlaştırma faaliyetlerinde oumlnemli ccedilalışmalara başlamıştır
Huumlkuumlmetin goumlsterdiği yol IFRS ile Rusya Muhasebe Standartlarının uyumlaştırılması
gerekliliğidir AB IFRS uygulamalarının Rusyarsquoda yaygınlaşması iccedilin bir oumlneride
bulunmuştur Tuumlm ticari bankalar finansal tablolarını hem uluslararası muhasebe
56
standartlarına hem de ulusal muhasebe standartlarına uygun duumlzenlemekle
zorunludur (Ccedilankaya 2007 135)
249 Diğer Uumllkelerdeki Ccedilalışmalar
Muhasebe standartlarının yaratılması amacıyla gelişmiş uumllkelerde de
ccedilalışmalar yapılmaktadır Belccedilika İspanya İsveccedil İtalya Hollanda ve Avustralya bu
uumllkelere oumlrnektir
Belccedilika 1975 yılındaki kanunla muhasebe uygulamalarının şekil ve
kapsamını ilkelere bağlamış mali tablo ve raporları bu ilkeler ccedilizgisinde
oluşturmuştur Bu yasayla asgari oumllccediluumlde standartlaştırılmış hesap planını işaret
etmekte bilanccedilo kacircr-zarar hesabı ve ilavelerinin kapsam ve dizinini accedilıklamaktadır
Muhasebe Standartları Komitesi Krallık talimatıyla kuruldu Bu kurulun amacı
muhasebe uygulamaları ve ilkeleri geliştirmekle sorumludur Ticaret Kanunursquonun
hazırlanmasını mecburi kıldığı mali tablo ve raporlar rutin bir şekilde vergi
dairelerine verilmekte ayrıca anonim şirketler yasanın mecburi kıldığı mali tablo ve
raporları resmi gazetede yayımlamaktadır (Tokay 1987 70)
Norveccedil Şirketler Kanunu şirketlerin mali tablolarını tam ve guumlvenilir bir
şekilde duumlzenlenmesini mecburi kılmıştır Yasaya goumlre kacircr-zarar tablosunun gelir ve
gider hesaplarının bilanccedilonun aktif ve pasif hesaplarının detaylı accedilıklanması gerekir
Oumlnceki suumlre ile mukayeseli tutarlar yalnız hisse senetleri menkul değerler borsasına
ayrılmış şirketlerin mali tablolarında bulunmaktadır Yerel uzman muhasebe
kurulları ise iccedilinde bulundukları devlet komitelerinde muhasebe ve raporlama
standartlarını geliştirmeye doumlnuumlk ccedilalışmalar yapmışlardır Bu komisyonların
yayımlanan bildirileri emir niteliğindedir (Tokay 1987 70-71)
İspanyarsquoda ticari faaliyetler 1985rsquote ccedilıkarılan Ticaret Kanunu ile
yuumlruumltuumllmekte idi Ancak bu yasa bazı yasa ve youmlnetmeliklerle değişmiştir Anonim
ve limitet şirketler 1951 ve 1953 senelerinde yuumlruumlrluumlğe giren yasalara goumlre
yuumlruumltuumllmeye başlanmıştı 1973rsquote yayımlanan genel muhasebe planıyla muhasebe
uygulamalarının accedilıklanmasını ve sunulmasını zorunlu kılmıştır (Tokay 1987 71)
İsveccedilrsquote 1929 yılında yuumlruumlrluumlğe giren Defter Tutma Kanunu ve 1944 yılında
yuumlruumlrluumlğe giren Şirketler Kanunları ile tuumlm şirketlere muhasebe kayıtlarını tutma
57
mecburiyeti getirilmiştir Bu kanunlar muhasebe ilkeleriyle ilgili politikaları iccediline
alır İsveccedil Yetkili Kamu Muhasebecileri Enstituumlsuuml muhasebe ve denetleme ile ilgili
pek ccedilok tebliğ sunmuştur Bu tebliğlerin uygulanması zorunlu değildir 1977
senesinde ccedilıkarılan Şirketler Kanunursquona goumlre şirketler daha ccedilok accedilıklayıcı oumlzellikte
mali tablolar hazırlamak mecburiyetinde idiler (Tokay 1987 71-72)
İtalyarsquoda vergi kaynaklı muhasebe uygulanmaktaydı Bu sebeple de ilgililere
fazla faydası yoktu İşletmelerin hazırladıkları mali tabloların mali belge olarak
goumlruumllmesi vergi kanunlarındaki pek ccedilok muhasebe prensipleri tarafından da
desteklenmiştir İtalyarsquodaki aktif hesapların var olandan duumlşuumlk goumlsterilmesi satışların
muhasebe uygulamalarında goumlsterilmemesi gibi durumlar mevcuttur Olayların yasal
defterlerin haricinde takip edildiği de soumlylenir İtalyarsquoda Sermaye Piyasası Kurulu
(CONSOB) 1975rsquote kurulmuştur CONSOBrsquoun goumlrevi muhasebe uygulamalarının
duumlzenlemektir CONSOB IASCrsquonin yayımladığı Uluslararası Muhasebe Standartları
tamamını uyumlu hale getirerek İtalyarsquoda bu muhasebe standartlarının kabul
edileceğini onaylamıştır Boumlylelikle muhasebe standardı oluşturma problemine
ccediloumlzuumlm bulmuştur (Tokay 1987 73)
Hollandarsquoda uygulanan muhasebe prensipleri oumlzel veya kamu kuruluşları
tarafından oluşturulmamaktadır Yalnızca Hollanda Hesaplar Yasası genel
terimlerle bilanccedilo ve gelir tablosunda olması gereken verileri sınıflandırma ve
sunma biccedilimini goumlstermektedir Hollandarsquodaki vergi kanunlarının muhasebe
uygulamalarındaki etkisi pek azdır Vergi kanunları muhasebecilere kapsamlı bir
yargı erki vermiştir Nedeni ise muhasebecilerin genel kabul goumlmuumlş muhasebe
ilkelerini takip edeceğidir (Tokay 1987 73-74)
25 Tuumlrkiye MuhasebeFinansal Raporlama Standartlarının Gelişimi
251 Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarına Genel Bakış
Uumllkelerin muhasebe standartları oluştururken hukuki ve finansal sisteminden
şirketlerin ortaklık yapısından ve finansman youmlntemlerinden muhasebe mesleği
gelişim seviyesinden muhasebeden ccedilıkan sonuccedilları kullanan kişilerin eğitim ve
gelişmişlik duumlzeyleri gibi bazı farklılıklar ile karşılaşılır (Goumlkccedilen vd 2016 9)
58
Tuumlrkiye muhasebe sisteminin oluşmasına yeni bir duumlzen almasına yol
goumlsteren uumllke ccedilapında farklılıklara sebep olan Tuumlrk Ticaret Kanunu Vergi
Kanunları Sermaye Piyasası Kanunu Bankalar Kanunu Sigorta mevzuatındaki
huumlkuumlmler bu farlılığın sebebidir (Şahin 2010 24)
Tuumlrkiyersquode faaliyet goumlsteren işletmeler ekonominin kuumlreselleşmesinden ccedilok
fazla etkilenmiştir Şirketlerin halka arzı şirket menkul kıymetlerinin duumlnya
borsalarında işlem goumlrmeye başlaması ve uluslararası ticaretin oumlnemli oumllccediluumlde
artması uumllkemizde uygulanan muhasebe ilke ve politikalarını uluslararası muhasebe
standartlarına uygun hale getirmemizi mecburi kılmıştır (Koumlroğlu ve Doğan 2012 3)
TTK ve VUKrsquodaki maddeler uumllkemizde muhasebe faaliyetlerinin
şekillenmesinde rol oynamıştır Bahsi geccedilen maddelerin bir gereksinimi
karşılamadığı zamanlarda kuruluşlar kendi faaliyetlerine giren şirketler iccedilin
muhasebe uygulamalarını youmln goumlsterici yapmışlardır (Soumlnmez 2003 24)
Farklı kurum ve kuruluşların kendi oumlzluumlklerinde tek duumlzeni sağlamak
amaccedilları ile başlayan muhasebe standartlarının gelişimi daha sonra Tuumlrkiyersquode
ABrsquoye uumlyelik talebinin etkisiyle IASIFRSrsquoler zorunlu hacircle getirilmiştir (Ccedilelik 2012
28)
Uumllkemizde muhasebe uygulamaları iktisadi ve siyasi youmlnden yoğun ilişkiler
iccedilinde olduğumuz uumllkeler oumlrnek alınarak aktarılan kanunlardan oluşmaktadır
1850rsquode uygulamaya konulan ldquoKanunname-i Ticaretrdquo kanunu 1807 tarihli Fransız
Ticaret Kanunun ccedilevirisi olup tacirlerin tutmakla muumlkellef olduğu defterler
hususunda getirmiştir Daha sonra 1926rsquoda yuumlruumlrluumlğe konulan 865 sayılı Ticaret
Kanunu Alman Ticaret Kanunursquondan alınmıştır (Babaoğlu 2011 17)
Uumllkemizde muhasebe standartları gelişimi devlet oumlncuumlluumlğuuml ile gerccedilekleşmiştir
(Cinit 2013 26) 1989 yılına kadar Muhasebe meslek oumlrguumltleri etkin değillerdir
Meslek teşkilatlar uumllke genelinde kullanılacak muhasebe ilkeleri
geliştirememişlerdir Nitekim Tuumlrkiyersquode Suumlmerbank tarafından 1930rsquolu yıllarda
duumlzenli belirli bir hesap planına ağırlık verilmiş ilk muhasebe uygulaması
gerccedilekleştirildi (Can ve Goumlr 2011 2)
1950rsquoden sonra Amerika ile ilişkilerimiz ilerlemiş ve sonucunda Amerikan
sistemin tesiri altında kalınmıştır1987 yılından itibaren ABrsquone tam uumlyelik iccedilin
59
başvurulması neticesinde Avrupa Birliği duumlzenlemelerinin etkisinde kalınmıştır
(Kocamaz 2012 111)
Tuumlrkiyersquode ilk oumlnemli adım Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği tarafından
Uluslararası Muhasebe Standartlarını Tuumlrkccedile rsquoye tercuumlme edip yayımlaması ile
başlamıştır Bu girişim muumleyyidesi olmadığı iccedilin ilmi bir eser olarak kalmıştır
(Bekccedili 2007 29) Birccedilok kişi Tuumlrkiye Muhasebeciler Uzmanları Derneği
aracılığıyla uluslararası muhasebe standartları hakkında fikir sahibi olmuştur
(Uumlstuumlnel 2002 3)
Maliye Bakanlığınca duumlzenlenen 1992 yılında kabul edilen 1994rsquote de
uygulamaya konulan Tekduumlzen Muhasebe Sistemi uumllkemizde accedilık şeffaf ve
kıyaslanabilir muhasebe kayıtlarının ve mali tabloların hazırlanmasının yerleşmesi
adına ulusal anlamda muhasebe sisteminin standartlaşmasına youmlnelik oumlnemli bir
gelişmedir (Cavlak 2015 86)
Tuumlrkiye Bankacılık Duumlzenleme ve Denetleme Kurulu Sermaye Piyasası
Kurulu ve Uluslar arası Menkul Kıymet Komisyonları Komitesirsquonin uumlyesi olması
aynı zamanda ABrsquoye giriş suumlrecinde bir uumllke olması sebebi ile 2005 yılından bu
yana borsada işlem goumlren şirketler ve bankalar mali tablolarını hazırlarken
uluslararası muhasebe ve finansal raporlama standartlarına uygun hazırlamaktadır
(Guumlney vd 2012 123)
TTK ve VUKrsquo da ki ilgili maddeler uumllkemizde muhasebe uygulamalarının
yuumlruumltuumllmesini sağlamıştır Fakat bu konu ile ilgili maddelerin ihtiyaccedilları
karşılamadığı durumlarda oumlzel yetkili bazı kurumların yetki alanına giren şirketler
iccedilin yol goumlsterici faaliyetlerde bulunduğu goumlruumlluumlr (Başpınar2005 46)
252 Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar
Tuumlrkiyersquode muhasebe mesleğinin gelişimine katkı sağlayan bir diğer kurum
ise 1942 yılında kurulan Eksper Muhasipler ve İşletme Organizatoumlrleri Derneğidir
1967 yılında adı değişmiş ve Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneğirdquo olmuştur Bu
dernek 1942de Profesoumlr Osman Fikret Arkun İsmail Otar ve 12 arkadaşı tarafından
60
resmi olarak kurulmuş bu alandaki ilk oumlzel teşebbuumlstuumlr 1967de derneğin
konumunda bir takım farklılıklar yapılmış ve uumlye sayısı artmıştır (Usta 2007 50)
Muhasebe standardizasyonu alanında uumllkemizde gerccedilekleştirilen ilk oumlnemli
ccedilalışma TMUDrsquoun UMSrsquoyi Tuumlrkccedilersquoye ccedilevirip yayınlaması ile başlamıştır 1977
yılında IFACrsquoa kurucu uumlye ve ISACrsquoa uumlye olarak katılmıştır Halen faaliyetlerine
devam eden dernek 20111999 tarihinde Akdeniz Uumllkeleri Muhasebeciler
Federasyonursquona (Feacutedeacuterationdes Experts Comptables Mediterraneacuteens FCM) uumlye
oldu 2004 yılında ise Uluslararası Muhasebe Eğitmenleri ve Araştırmacılar
Birliğirsquone (International Association for Accounting Educationand Research
IAAER) uumlye olmuştur (Cinit 2013 30)
253 İktisadi Devlet Teşekkuumlllerini Yeniden Duumlzenleme Komisyonu
Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar
Tuumlrkiyersquo de muhasebe sisteminin ilerlemesine katkı sağlayan tek duumlzen
muhasebe sistemi oumlncelikle KİTrsquoler iccedilin mecburi kılınsa da sonraları diğer
işletmelerce de kabul edilmiştir Tek duumlzen muhasebe sistemi İktisadi Devlet
Teşekkuumlllerini Yeniden Duumlzenleme Komisyonu tarafından 1968 yılında yayımlanan
ve 1972 yılında uygulamaya konulmuştur (Koumltuumloğlu 2008 16)
Komisyon bu amaccedilla 1968-1970 yılları arasında 6 adet rapor yayımlanmıştır
bull Muhasebe Usullerinin Islahı ve Yeknesaklaştırılması
bull Muhasebenin Temel Kavramları ve Kabul Goumlrmuumlş Muhasebe İlkeleri
bull Tekduumlzen Genel Hesap Planı Genel Accedilıklamaları ve Rapor Sistemi
bull Mali İşler-Muhasebe ve Kontrol Dairelerinin Organizasyonu
bull Accedilıklamalar ve Terimler (Guumlleryuumlz 2014 15)
254 Tuumlrkiye Bankalar Birliği Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar
Bankalar Birliği bankalar arasındaki muhasebe uygulamalarında tekduumlzeliği
sağlamak iccedilin birccedilok konuda ccedilalışmalar yapmıştır Oumlrneğin 1969rsquoda uygulamaya
konulan kanununa goumlre bankalar kredi muumlşterilerinden istediği bilanccedilo ve gelir
tablosunun tuumlrlerini tespit etmiştir Boumlylece Tuumlrkiyersquode bu mali tabloların
işlenmesine oumlncuuml olmuşlardır (Başpınar 2005 47)
61
Tuumlrkiye Bankalar Birliğirsquonce duumlzenlenen Tek Duumlzen Hesap Planına ait
accedilıklamalar
bull Uumllkemizde var olan buumltuumln bankalar iccedilin muhasebe uygulamasına mali
tablolar duumlzenlemesi youmlnelik tek duumlzen sağlamaktır
bull Tekduumlzen Hesap Planının numaralama sistemi doğrultusunda bankalar
tarafından sunulacak olan ve kuumlresel bankacılık faaliyetlerinde de anlaşılır
tek duumlzen bilanccedilo ve kacircr zarar tablosunun duumlzenlenmesini sağlamaktır
bull Banka denetiminde ve goumlzetiminde ihtiyaccedil duyulan verilerin en guumlvenilir
kaliteli biccedilimde THP tarafından karşılanmasıdır
bull İstatistik amaccedillı bankalardan talep edilen verilerin en guumlvenilir kaliteli
biccedilimde THP tarafından karşılanmasıdır
bull Bankaların kendi faaliyet alanları doğrultusunda Tekduumlzen hesap planını
kullanmasını ve ayrıntılı hesapların gereksinime goumlre uygulama alanının
genişletilmesini sağlar (Ccedilelik 2013 54)
2006rsquoda ldquoBankaların Muhasebe Uygulamalarına ve Belgelerin Saklanmasına
İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Youmlnetmelikrdquo yayımlanarak bankalar TMSKrsquonca
yayımlanan TMS-TFRSrsquoyi temel aldıklarını ilan ettiler (Guumlleryuumlz 2014 16)
255 Tuumlrk Standartları Enstituumlsuuml Muhasebe Standartları Oumlzel Daimi
Oumlrguumltuumlnuumln Yaptığı Ccedilalışmalar
1987 Yılında oluşturulan komite TMSrsquo nın oluşturmakla vazifelendirilmiş bu
kapsamda43 adet muhasebe standardı oluşturulmuştur Teknik kurul elemelerinden
geccedilerli not alıp yayınlanmaya hazır standartlar şunlardır (Goumlkdeniz 1996 13)
bull Raporlama Bilanccedilo Formu Standardı
bull Raporlama Kᾶr ve Zarar Tablosu Formu Standardı
bull Muhasebenin Temel İlkeleri Standardı
bull Denetim Genel İlkeleri Denetccediliye İlişkin Accedilıklama Standardı
Uluslararası muhasebe standartları Tuumlrk Standartları Enstituumlsuuml (TSE)rsquoye bağlı
olarak 1987rsquode kurulan TSE Muhasebe Standartları Oumlzel Daim Oumlrguumltuuml TMSrsquoyi
oluşturma goumlrevini uumlstlenmiştir Oumlrguumlt TUumlRMOBrsquotan sonra faaliyetlerine ara
62
vermiştir TMSKrsquonın kurulmasını kabul etmiş bu anlamda da muhasebe
standartlarının oumlzerk tek bir kuruldan oluşturulmasını sağlamaya youmlnelik ccedilalışmalara
destek vermiştir TUumlRMOBrsquoun kurulmasıyla bu oumlrguumlt faaliyetlerini bir suumlre
durdurmuş ve muhasebe standartlarının tek bir kurum tarafından gerccedilekleştirilmesi
uumlzerine TMSKrsquonın kurulmasını prensip olarak onaylamıştır (Cinit 2013 28)
Oumlrguumlt tarafından duumlzenlenen muhasebe standartları Tuumlrk muhasebe
sisteminin iyileştirilmesi ve AB IV Direktifine uyum accedilısından gereklidir Ancak
TSErsquonin oluşturduğu standartların uygulamada etkisi goumlruumllmemiştir (Goumlkccedilen vd
2016 11)
256 Sigorta Murakabe (Denetleme) Kurulu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar
1962 yılında Sigorta Murakabe Kurulu adıyla kurulan Tuumlrkiyede oumlzel
sigortacılık sektoumlruumlnde işlem yapan gerccedilek ve tuumlzel kişilerin kamu adına denetimini
yapmak uumlzere faaliyete geccedilmiştir Kurul sigorta denetleme uzman ve aktuumlerleri
ismini 1994 senesinde Hazine Muumlsteşarlığı ccedilatısı altında almıştır
Sigorta ve reasuumlrans şirketleri accedilısından muhasebe uygulamaları iccedilin bir
duumlzenlemeye rastlanmamıştır Bu şirketlerde uygulanacak tek duumlzen muhasebe
sistemine youmlnelik ilk duumlzenleme Tuumlrkiye Sigorta ve Reasuumlrans Şirketleri Birliği
Hazine Muumlsteşarlığı ve Sigorta Denetleme Kurulursquonun yetkililerinin iştirakiyle
01011994 yılında ccedilıkarılan ldquoTekduumlzen Hesap Planı ile yapılmıştır (Oğlakccedilı
201614) THP bilanccedilo ve gelir-gider tablosunun tek tipli olarak duumlzenlenmesine
olanak verir sigortacılık sektoumlruumlnde muhasebe kayıt işlemlerinde ve mali tabloların
hazırlanması youmlnelik tek duumlzeni sağlar sektoumlruumln ve işletmelerin maddicirc gelişimini
değerlendirir ilgili grupların ihtiyaccedillarına goumlre istediği veriyi sağlar (Dalkılıccedil 2008
56)
257 Bankacılık Duumlzenleme ve Denetleme Kurumu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar
BDDK bankaların faaliyetlerini ait kayıtlarını duumlzenlemek uumlzere 1999rsquoda
uygulamaya konan 4389 sayılı Bankalar Kanunu ile kurulmuştur Bankacılık
Duumlzenleme ve Denetleme Kurulu 4389 sayılı kanunla bankacılık konularında birccedilok
63
duumlzenlemelerde bulunmuştur TCMBrsquonin uumllkemizdeki bankaların faaliyetlerini
denetleyen bağımsız denetim firmalarından ccedilalışmalarını yuumlruumltuumlrken Avrupa Birliği
duumlzenlemelerine ve uluslararası muhasebe standartlarına uygun işlem yapmalarını
istemiştir Boumlylece muhasebe standartlarına uyumun ilk oumlrneğidir (Kocamaz 2012
115)
Bankacılık sektoumlruumlnde bağımsız denetim ve duumlzenleyici kuruma gerek
duyulmasına 1999 yılında karar verilmiştir Bu konuda ki temel amaccedil duumlzenleme ve
denetimin faaliyetlerinin daha sık yapılması ve tarafsız karar alabilecek mercilerin
oluşturulmasıdır4389 sayılı Bankacılık Kanunu ile Haziran 1999rsquoda Bankacılık
Duumlzenleme ve Denetleme Kurumursquonun (BDDK) kurulmasına karar verilmiştir
(BDDK Tanıtım Kitapccedilığı 2012 5)
Bankacılık Denetleme Duumlzenleme Kurulu 2002 yılında Muhasebe Uygulama
Youmlnetmeliği yayımlamıştır Yayımlanan youmlnetmelikle bankacılık sektoumlruuml ilgili 19
tane muhasebe standardı yayımlamıştır (İbiş ve Oumlzkan 2006 13) Ancak kurum
08112006 tarihinde yayımladığı ldquoBankaların Konsolide Finansal Tablolarının
Duumlzenlenmesine İlişkin Tebliğrdquo ile bu standartlar yuumlruumlrluumlkten kaldırılmıştır Buna
goumlre bankalar finansal tablolarını TFRSrsquoyi uygulayarak duumlzenlemekle yuumlkuumlmluuml
tutulmuştur Bu şekilde bankalar 2006 sonu itibari ile TFRS ile uyumlu muhasebe ve
finansal raporlama standartlarını kullanmaya başlamışlardır (Cavlak 2015 91)
1 Ekim 2002rsquode yuumlruumlrluumlğe giren 19 adet tebliğ başlıkları şoumlyledir
64
Tablo 21 BDDKrsquonın UMS ile Uyumlu Tebliğ Ettiği Muhasebe Standartları (Goumlkccedilen vd 2016 14-15) Tebliğ No
Tebliğ Kısımlarında Duumlzenlenen Konular
1Bildiri Finansal Araccedilların Muhasebeleştirilmesi Standardı 2Bildiri Maddi Duran Varlıkların Muhasebeleştirilmesi Standardı 3Bildiri Maddi Olmayan Duran Varlıkların Muhasebeleştirilmesi Standardı 4Bildiri Kiralama İşlemlerine İlişkin Muhasebe Standardı 5Bildiri Bankanın Dahil Olduğu Risk Grubuyla Yaptığı İşlemlerin
Muhasebeleştirilmesi Standardı 6Bildiri Banka Birleşme Ve Devirleri İle Bankalarca İktisap Edilen
Ortaklıkların Muhasebeleştirilmesi Standardı 7Bildiri Varlıklardaki Değer Azalışının Muhasebeleştirilmesi Standardı 8Bildiri Karşılıklar Şarta Bağlı Yuumlkuumlmluumlluumlkler Ve Varlıkların
Muhasebeleştirilmesi Standardı 9Bildiri Devlet Teşviklerinin Muhasebeleştirilmesi Ve Devlet
Yardımlarının Dipnotlarda Accedilıklanması Standardı 10Bildiri Banka Ccedilalışanlarının Haklarının Muhasebeleştirilmesi Standardı 11Bildiri Kur Değişim Etkilerinin Muhasebeleştirilmesi Standardı 12Bildiri Doumlnem Net KarZararı Temek Hatalar Ve Muhasebe
Politikalarında Yapılan Değişikliklerin Muhasebeleştirilmesi Standardı
13Bildiri Bilanccedilo Tarihinden Sonra Ortaya Ccedilıkan Hususların Muhasebeleştirilmesi Standardı
14Bildiri Mali Tabloların Yuumlksek Enflasyon Doumlnemlerinde Duumlzenlenmesine İlişkin Muhasebe Standardı
15Bildiri Konsolide Mali Tabloların Duumlzenlenmesi Bağlı Ortaklık Birlikte Kontrol Edilen Ortaklık Ve İştiraklerin Muhasebeleştirilmesi Standardı
16Bildiri Nakit Akım Tablosunun Duumlzenlenmesine İlişkin Muhasebe Standardı
17Bildiri Kamuya Accedilıklanacak Mali Tablolar İle Bunlara İlişkin Accedilıklama Ve Dipnotlar Standardı
18Bildiri Vergilerin Muhasebeleştirilmesi Standardı 19Bildiri Oumlzel Finans Kurumlarınca Kamuya Accedilıklanacak Mali Tablolar İle
Bunlara İlişkin Accedilıklama Ve Dipnotlar Standardı Yıllık Faaliyet Raporuna İlişkin Tebliğ
258 Maliye Bakanlığı Başkanlığında Kurulan Muhasebe Standartları
Komisyonunun Yaptığı Ccedilalışmalar
1990rsquoda birccedilok kesimin yetkililerinin katılımı ile kurulan komisyonun esas
amacı Tuumlrkiyersquode standart duumlzensizliğine ortadan kaldırmak iccedilin buumltuumln tuumlm
kesimleri bağlayan tek tipli muhasebe standartları hazırlamaktır (Başpınar 2005 49)
Tuumlrkiyersquode buguumlne kadar muhasebe standartları oluşturmaya ccedilalışan birbirinden
65
bağımsız aralarında herhangi bir koordinasyon bulunmayan standart saptama
amaccedillarında farklılık bulunan ccedileşitli kuruluşlar bulunduğundan aynı konularda farklı
standartlar yayınlanabilmiştir İşte Maliye Bakanlığı buumlnyesinde işlem yapan
muhasebe standartları komisyonu bu farklı uygulamaları ele alarak Avrupa
Topluluğursquonun Doumlrduumlncuuml Youmlnergesini de dikkate alarak Banka ve Sigorta
İşletmeleri gibi kurumlar hariccedil buumltuumln şirketlerin uygulayabileceği muhasebe
standartlarını hazırlamaya ccedilalışmaktadır (Akguumln 2007 127)
Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği duumlzenlenen konular şoumlyledir
(Arıkan 1996 66)
bull Muhasebenin temel kavramları
bull Muhasebe politikalarının accedilıklanması
bull Finansal tablolar ilkeleri
bull Finansal tabloların duumlzenlenmesi ve sunulması
bull Tekduumlzen hesap ccedilerccedilevesi hesap planı ve işleyişi
259 Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar
Sermaye Piyasası Kanunun 2499 sayılı madde ile 1981 yılında sermaye
piyasası kurulu oluşturulmuştur SPK IOSCOrsquonun teşvik etmesi ile AB ile uyum
suumlresinde (Seri XI No25 Tebliği) UMSUFRS ile uyumlu muhasebe standartlarını
yayımlamış ve uygulamaya koymuştur (Aksoy 2005190) Bahsi geccedilen bu tebliğ 34
adet standarttan oluşur (Ccedilankaya 2007 133)
SPK 2003 yılında UFRS ile uyumlu muhasebe standartları hazırlamış ve Seri
XI No25 sayılı tebliğ ile 34 adet standart yayımlamıştır (Goumlkccedilen vd 2016 12-13)
66
Tablo 22 SPKrsquonın UFRS İle Uyumlu Finansal Raporlama Standartları (Goumlkccedilen vd 201612-13) 1 Mali Tablolara İlişkin Genel Bilgiler 2 Mali Tablolar Sunumu 3 Ara Mali Tablolar 4 Nakit Akım Tablosu 5 Hasılat 6 Stoklar 7 Maddi Varlıklar 8 Maddi Olmayan Duran Varlıklar 9 Varlıklarda Değer Duumlşuumlkluumlğuuml 10 Borccedillanma Maliyeti 11 Finansal Araccedillar 12 İşletme Birleşmeleri 13 Konsolide Mali Tablolar Bağlı Ortaklıklar Muumlşterek Youmlnetime Bağlı
Teşebbuumlsler Ve İştiraklerin Muhasebeleştirilmesi 14 Kur Değişiminin Etkileri 15 Yuumlksek Enflasyon Doumlnemlerinde Mali Tabloların Duumlzeltilmesi 16 Hisse Başına Kazanccedil 17 Bilanccedilo Tarihinden Sonraki Olaylar 18 Karşılıklar Şarta Bağlı Yuumlkuumlmluumlluumlkler 19 Muhasebe Politikaları Muhasebe Tahminlerinde Değişiklik Ve Hatalar 20 Kiralama İşlemleri 21 İlişkili Taraflar 22 Finansal Bilgilerin Boumlluumlmlere Goumlre Raporlama 23 Banka Ve Benzeri Finans Kuruluşlarının Finansal Tablolarının Kamuya
Accedilıklanması 24 İnşaat Soumlzleşmeleri 25 Durdurulan Faaliyetler 26 Devlet Teşvik Ve Yardımları 27 Yatırım Amaccedillı Gayrimenkuller 28 Kurum Kazancı Uumlzerinden Hesaplanan Vergiler 29 Ccedilalışanlara Sağlanan Faydalar 30 Emeklilik Planları 31 Tarımsal Faaliyetler 32 Finansal Tablo Ve Raporların Accedilıklanması Ve Borsaya Goumlnderilmesi 33 İlk Doumlnem Finansal Tablolar 34 Muhtelif Huumlkuumlmler
67
2510 Tuumlrkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulunun Yaptığı
Ccedilalışmalar
1989rsquoda yayımlanan 3568 sayılı Muhasebe Mesleği Kanunu goumlre Tuumlrkiyersquode
muhasebe mesleğini duumlzenleyen ve kamu statuumlsuumlne haiz bir meslek kuruluşu olarak
TUumlRMOBrsquoun kurulmasına karar verilmiştir (Can ve Goumlr 2011 2)
TUumlRMOBrsquoun IASBrsquo ye uumlye olması 1994 yılıdır Tuumlrkiye Muhasebe ve
Denetim Standartları Kurulunu (TMUDESK) 9 Şubat 1994rsquote yılında TUumlRMOB
kurmuştur Duumlnya bankasının hazırladığı Mould Raporu bu kuruluşa sebep
olmuştur(Koumltuumloğlu200817) TMUDESK 1994rsquote ilk olarak uyumlaştırma
ccedilalışmaları başlatmıştır (Hatunoğlu vd 2013 53)
TMUDESK denetlenmiş mali tabloların gereksinime goumlre hazırlanmış
doğru guumlvenilir dengeli kıyaslanabilir ve anlaşılır oumlzellikte olması toplum yararını
goumlzeten ulusal denetim standartlarını belirlemek ve yayın yapmak amacıyla
kurulmuştur (Başpınar 2005 50)
TMUDESKrsquoin muhasebe standartları ile edindiği amaccedillar
bull Duumlnya ccedilapında ccedilalışmaları olan şirketlerin ve diğer kuruluşların finansal
tablolarının hazırlanmasını sağlayarak muhasebe prensiplerinde tek duumlzeni
sağlamaktır (Elitaş vd 2011 4)
bull Finansal raporların oluşturulmasında ve uumlccediluumlncuuml şahıslara sunulmasında temel
alınacak muhasebe standartlarını ileri duumlzeye taşımak ve yayımlamak
bull UMS ile TMS arasında uyum sağlamak
bull Tuumlrkiye ekonomisi ile ihtiyaccedillarını beraber duumlşuumlnmek
bull Mali tabloların hazırlanması ve sunulmasına ait kanun ile muhasebe
standartları ve uygulama şekillerini uyumlaştırılmasına youmlnelik ccedilalışmalarda
bulunmak
bull Uumllkemizdeki muhasebe faaliyetlerinde benimsenmiş muhasebe kavram ve
temel bilgilerin muhasebe standartlarının ilerlemesinde faydalanmak (Yalkın
2006 297)
68
TMUDESKrsquoin uumlye sayısı altmış sınırlandırılmıştır Faaliyetleri yuumlruumltme
komitesi tarafından youmlnetilmektedir Yuumlruumltme Komitesi bir başkan bir sekreter ve
iki sekreter yardımcısından oluşmaktadır TUumlRMOBrsquoun uumlyeleri atadığı şahıslar ile
ilgili kuruluşların temsilcilerinden oluşur Birbirini takip eden sıra numaraları ile
oluşturulan standartlar Kurul tarafından onaylandıktan sonra TUumlRMOB tarafından
en fazla bir ay iccedilinde yayımlanmaktadır (Ccedilevik 2015 46-47)
2511 Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Kurulu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar
Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Kurulu (TMSK) 15121999 tarih ve 4487
sayılı kanun ile değişiklik yapılan 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunursquonun Ek-1
maddesi ile kamu tuumlzel kişiliğini haiz idari ve mali oumlzerkliğe sahip bir kuruluş olarak
kurulmuş ve 07032002rsquode ilk toplantısını yapmış ve faaliyetlerine başlamıştı
(Cavlak 2015 92) Boumlylece Tuumlrkiyersquode muhasebe standartlarını oluşturma
sorumluluğu tek bir kuruma verilmiştir Kurumrsquoun kuruluş gerekccedilesi ldquoDenetlenmiş
finansal tabloların sunumunda finansal tabloların ihtiyaca uygun gerccedilek guumlvenilir
dengeli karşılaştırılabilir ve anlaşılabilir nitelikte olmaları iccedilin ulusal muhasebe
ilkelerinin gelişmesini ve benimsenmesini sağlayacak ve kamu yararı iccedilin
uygulanacak ulusal muhasebe standartlarını saptamak ve yayımlamaktırrdquo (İbiş ve
Akarccedilay 2003 8-9)
Bu kurum MB Sermaye Piyasası Kurulu Bankacılık Denetleme ve
Duumlzenleme Kurumu Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ve Hazine Muumlsteşarlığı YOumlK
TOBBrsquoden birer (Bekccedili ve Oumlzdemir 2006147) TUumlRMOBrsquodan bir YMM ve bir
SMMM olmak uumlzere toplam 9 temsilciden oluşur (Parlakkaya 2004 132)
TMS TMSKrsquoca yayımlanan muhasebe standartları finansal raporlama
standartları ve yorumlardan oluşur Bahsi geccedilen standartlar IASBrsquonin yayımladığı
UMSUFRS birebir Tuumlrkccedileye ccedilevrilmesidir Bunun iccedilin IASB ile telif hakkı
soumlzleşmesi yaparak Tuumlrkccedileye ccedilevirdiği Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarını resmi
gazetede yayımlamıştır TMSK Kavramsal ccedilerccedileve haricinde 31 adet TMS kodunu
kullanarak muhasebe standardı yayımlamıştır (Akdoğan 2007 102)
69
2512 Tuumlrk Ticaret Kanunu (TTK)
Tuumlrkiyersquode ortaklıklara ait muhasebe mali veriler ve finansal tablolara ilişkin
ilk huumlkuumlmlere TTKrsquo da yer verilmiştir (Uumlstuumlndağ 2000 52)
13 Ocak 2011rsquode Resmi Gazetersquode genel huumlkuumlmlerini de kapsayarak
yayımlanmıştır 1 Temmuz 2012rsquode uygulamaya konulmuştur Vergi merkezli
muhasebeden bilgi merkezli muhasebe anlayışına geccediliş iccedilin oumlnemli bir adım olan
TTK genel kabul goumlrmuumlş muhasebe ilkelerini uygulamaya doumlnuumlştuumlren
muhasebefinansal raporlama standartlarıyla uyumlu finansal raporlama yapılmasını
raporlanan bu tabloların da denetim standartları doğrultusunda denetlenmesini
oumlngoumlrmektedir (Guumlrdal 2013 2)
Yeni TTK ile vergi kanunlarına goumlre tutulan muhasebe anlayışının yerine
şirketlerin youmlnetimine ilgili ccedilıkar gruplarına şirketin finansal durumu hakkında
uluslararası finansal raporlama standartları doğrultusunda bilgi vermek amacı oumln
plandadır (Savun 2014 21)
6102 sayılı TTKrsquonda işletmelerin bağımsız dış denetimden geccedilmesinin
gerekliliği işletmeler ve muhasebe meslek erbapları iccedilin oumlnemli karardır Limited
şirketlere ve anonim şirketlere bağımsız denetime tabi tutulması mecburi kılınmıştır
(Fidan ve Cinit 2013 2)
2513 Kamu Goumlzetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu
Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar (KGMDSK)
KGMDSKrsquonın hedefi uluslararası muhasebe standartlarıyla uyum iccedilerisinde
olan TMSrsquo nı duumlzenlemek ve yayınlamaktır Bağımsız olarak denetlenmesinde
uygulamasında birlik sağlamak denetim uygulamalarını tespit etmek bağımsız
denetccedililer ve bağımsız denetim kurumlarını goumlrevlendirmek ve bu kurumların
ccedilalışmalarını denetlemek ve bağımsız denetim sahasında kamu goumlzetimi yapma
yetkisine sahip Kamu Goumlzetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun
kuruluşunu teşkilatını goumlrevlerini yetkilerini ve sorumluluklarını duumlzenlemektir
(Bitlisli 2014 40)
70
KGMDSK Kurulu tarafından 26 Eyluumll 2011 tarihinde karar verilmiş ve 02
Kasım 2011rsquode 660 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname ile yuumlruumlrluumlğe girmiştir
(Cavlak 2015 93)
KGMDSK tarafından hazırlanmış olan TMSTFRSrsquolerin 04062017 tarihi
itibari ile doumlkuumlmuuml aşağıdaki gibidir (httpwwwkgmdskgovtr04062017)
71
Tablo 23 KGMDSK tarafından hazırlanan TMSTFRSrsquoler bull Tuumlrkiye Finansal Raporlama Standartlarının İlk Uygulaması (TFRS 1) bull Hisse Bazlı Oumldemeler (TFRS 2) bull İşletme Birleşmeleri (TFRS 3) bull Sigorta Soumlzleşmeleri (TFRS 4) bull Satış Amaccedillı Elde Tutulan Duran Varlıklar Durdurulan Faaliyetler(TFRS 5) bull Maden Kaynaklarının Araştırılması ve Değerlendirilmesi (TFRS 6) bull Finansal Araccedillar Accedilıklamalar (TFRS 7) bull Faaliyet Boumlluumlmleri (TFRS 8) bull Finansal Araccedillar (TFRS 9 -2010 Versiyonu) bull Finansal Araccedillar (TFRS 9 -2011 Versiyonu) bull Konsolide Finansal Tablolar (TFRS 10) bull Muumlşterek Anlaşmalar (TFRS 11) bull Diğer İşletmelerdeki Paylara İlişkin Accedilıklamalar (TFRS 12) bull Gerccedileğe Uygun Değer Oumllccediluumlmuuml (TFRS 13) bull Duumlzenlemeye Dayalı Erteleme Hesapları (TFRS 14) bull Finansal Tabloların Sunuluşu (TMS 1) bull Stoklar (TMS 2) bull Nakit Akış Tabloları (TMS 7) bull Muhasebe Politikaları Muhasebe Tahminlerinde Değişiklikler ve Hatalar (TMS 8) bull Raporlama Doumlneminden (Bilanccedilo Tarihinden) Sonraki Olaylar (TMS 10) bull İnşaat Soumlzleşmeleri (TMS 11) bull Gelir Vergileri (TMS 12) bull Maddi Duran Varlıklar (TMS 16) bull Kiralama İşlemleri (TMS 17) bull Hacircsılat (TMS 18) bull Ccedilalışanlara Sağlanan Faydalar (TMS 19) bull Devlet Teşviklerinin Muhasebeleştirilmesi ve Devlet Yardımlarının Accedilıklaması
(TMS 20) bull Kur Değişiminin Etkileri (TMS 21) bull Borccedillanma Maliyetleri (TMS 23) bull İlişkili Taraf Accedilıklamaları (TMS 24) bull Emeklilik Fayda Planlarında Muhasebeleştirme ve Raporlama (TMS 26) bull Bireysel Finansal Tablolar (TMS 27) bull İştiraklerdeki ve İş Ortaklıklarındaki Yatırımlar (TMS 28) bull Yuumlksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama (TMS 29) bull Finansal Araccedillar Sunum (TMS 32) bull Hisse Başına Kazanccedil (TMS 33) bull Ara Doumlnem Finansal Raporlama (TMS 34) bull Varlıklarda Değer Duumlşuumlkluumlğuuml (TMS 36) bull Karşılıklar Koşullu Borccedillar ve Koşullu Varlıklar (TMS 37) bull Maddi Olmayan Duran Varlıklar (TMS 38) bull Finansal Araccedillar Muhasebeleştirme ve Oumllccedilme (TMS 39) bull Yatırım Amaccedillı Gayrimenkuller (TMS 40) bull Tarımsal Faaliyetler (TMS 41)
72
26 Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Stadartlarının
Uygulanmasında Karşılaşılan Problemler
261 Uygulama Esnasında Genel Problemler
TMS ve TFRSrsquo nin teorik ve karmaşık uumlsluba sahiptir Suumlrekli değişiklik
yapılması gerccedileğe uygun değer yaklaşımları karışıklıklara sebep olması standartlar
hakkında bilgi sahibi olan bilinccedilli personele ihtiyaccedil duyulmaktadır Meslek
mensuplarının pratik eğitim verilmemesinden dolayı eğitimin yetersiz kalması vergi
kanunlarının suumlrekli değişmesi standartları kapsayan accedilıklamaların eksik kalması
yapılan accedilıklamaların anlaşılmasının zor olması İşletmeler ve uygulayıcıların
alışkanlık kazandığı uygulamaların bir anda değiştirilememesi Tuumlrkiyersquode
IASIFRSrsquoye geccedilişte yaşanabilecek sorunlardandır (Goumlnen ve Uğurluer 2007 234-
235 Şensoy 2008 235- 236)
262 Standartların Ccedilevirilerinde Yaşanan Problemler
Standartların kabullenilme suumlrecinde kısa olmayan İngilizce cuumlmlelere yer
verilmesi yer verilen terimlerdeki tutarsızlık ccedileşitli kavramları ifade ederken bile
farklı olmayan terimlere yer verilmesi ccedileviri yapılırken de zor terminoloji
kullanılması ccedileviriye ilişkin karşılaşılan zorluklardandır (Hatipoğlu 2009 102)
263 Meslek Mensuplarının Bilgi ve Eğitimi İle İlgili Problemler
IASIFRSrsquolere hakim kalifiye personel gereksinimi yaşanılan bir diğer
sorundur (Goumlnen ve Uğurluel 2010 5)
Standartların uygulanmasında buumlyuumlk roluuml muhasebe meslek mensupları
uumlstlenmiştir Bundan oumltuumlruuml standartlara geccediliş aşamasında muhasebecilerin eğitiminin
oumlnceliği bilinmektedir Uygulayan kişilere youmlnelik eğitimlerin geccediliş evresini
kolaylaştıracağından meslek odalarında uumlniversitelerde teorik ve pratik eğitimlere
ağırlık goumlsterilmesi gerekmektedir (Şensoy 2008 239)
73
264 Yasal Nitelik Kazandırılmasında Yaşanan Problemler
Muhasebe standartlarının yasal oumlzellik taşıması ve bir bağlayıcılığının olması
uygulanabilirliği accedilısından oumlnemlidir (Akdoğan 2007 109) Uumllkemizde TMSK
aracılığıyla oluşturulan muhasebe ve finansal raporlama standartları oumlnceleri sadece
oumlneri oumlzelliğindeyken faaliyet goumlsterme mecburiyeti bulunmamaktadır Bunun
oumlnuumlne geccedilmek iccedilin yasal değişikliğe uğramış ve bir takım işletmelere mecburi olması
6102 sayılı Tuumlrk Ticaret Kanunun 1 Temmuz 2012 tarihinde faaliyete alınmasıyla
sağlanmıştır
Yeni TTK yuumlruumlrluumlğe girmesi finansal faaliyetlerde muumlhim ve buumlyuumlk
değişikliklere olanak sağlamıştır TMS TFRSrsquo nın1 Ocak 2013 tarihinde
uygulanmaya başlanması anonim ve limitet şirketler iccedilin mecburi bir durum almıştır
Şirketler TMSrsquonin mali gelecek stratejiler belirleyerek yol haritası belirlemişlerdir
Uumllkemizde işletmelerde standartların benimsenip uygulamaya konulması hususunda
yaptırımlar 6102 sayılı TTK ile gerccedilekleşmiştir Uumllkemizde faaliyet goumlsteren tuumlm
işletmelerin vergi merkezli muhasebe sisteminden bilgi merkezli muhasebe
uygulamalarını tercih etme durumunda kalmasına vesile olmuştur (Genccediloğlu ve
Ertan 2012 7)
74
75
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
MUHASEBE MESLEK MENSUPLARININ TUumlRKİYE
MUHASEBE STANDARTLARI VE TUumlRKİYE FİNANSAL
RAPORLAMA STANDARTLARI ALGISINA İLİŞKİN
CcedilALIŞMA SİVAS İLİ OumlRNEĞİ
Ccedilalışmanın bu boumlluumlmuumlne kadar TMSTFRSUFRS hakkında genel teorik
bilgilere yer verilmiş TMSTFRSUFRSrsquo lerin duumlnyadaki faaliyetleri ve uumllkemizdeki
faaliyetleri ile ilgili bilgilere değinilmiştir
Tezin bu boumlluumlmuumlnde ise Sivas ili SMMM Odasırsquona bağlı mesleği icra eden
meslek mensuplarına veri toplama aracı olan anket yoluyla araştırma yapılmıştır
Aynı zamanda bu boumlluumlmde araştırmanın amacı oumlnemi kapsamı araştırmanın
youmlntemi ve metotları yine araştırma sonucunda ortaya ccedilıkan verilerin analiz
edilmesi bu verilerin incelenmesi ve literatuumlr ccedilalışması da bu boumlluumlmde
bulunmaktadır
31 Literatuumlr Ccedilalışması
Tuumlrkiye muhasebe ve finansal raporlama standartları muhasebe meslek
mensuplarının algıları bağımsız denetccedililer farkındalık duumlzeyi gibi konularda
ccedilalışmalara rastlanmıştır Sivas İlinde muhasebe meslek mensuplarının TMS ve
TFRS algılarını farkındalık duumlzeylerini oumllccedilen bir ccedilalışmaya rastlanmamıştır Benzer
konular ile ilgili yapılan ccedilalışmalar aşağıda anlatılmıştır
Civan ve Kara (2012) ldquoMuhasebe Standartlarının Muhasebe Mesleğinde
Uygulanmasına Youmlnelik Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında Gaziantep ilinde
faaliyet goumlsteren Serbest Muhasebeciler ve Mali Muumlşavirler Odasırsquona kayıtlı
muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamış Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarırsquonın
meslek mensupları tarafından bilinme duumlzeyi oumllccediluumllmuumlş ve karşılaştıkları problemler
uumlzerinde durulmuştur Ccedilalışmanın bulguları şoumlyledir muhasebe meslek
mensuplarının yeteri kadar muhasebe standartları hakkında bilgi sahibi olmadıkları
ve nasıl uygulayacaklarını bilmediklerinden kaynaklanan problemler olduğu kanısına
varılmıştır Bu problemler ccediloumlzuumlm yolu olarak henuumlz standartlar taslak
76
durumundayken muhasebe meslek mensuplarının da fikirlerine yer verilmeli
TUumlRMOB ve Uumlniversitelerin işbirliği ile tuumlm illerde standartlar konferans seminer ve
panellerle tanıtılması gerekliliği sonucu ortaya ccedilıkmıştır
Bekccedili (2007) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe
Standartları Hakkındaki Goumlruumlşlerinin Değerlendirilmesine Youmlnelik Bir Araştırmardquo
isimli ccedilalışmasında Burdur ve Isparta illerinde goumlrev yapan muhasebe meslek
mensuplarını ele alarak muhasebe meslek mensuplarının perspektifinden
standartlara youmlnelik algı duumlzeylerini araştırmayı amaccedillamıştır Ccedilalışma sonucu elde
edilen bulgular muhasebe meslek mensupları standartlar sayesinde ccedileşitli sektoumlrlere
ait mali tablolarla kıyaslama yapılabileceğini ve TMS ile muhasebe mesleği daha da
oumlnem kazanacağı duumlşuumlncesinde oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Bunlara ek olarak muhasebe
meslek mensupları SPK TUumlRMOB ve Maliye Bakanlığırsquonın TMS ile ilgili daha
fazla ve etkin ccedilalışmalar duumlzenleyip ve eğitim ccedilalışmalarını da arttırmak durumunda
olduğu kanısına varılmıştır
Uumllkuuml (2008) yılında ldquoKOBİrsquoler İccedilin UFRS Taslağının Muhasebe Meslek
Mensupları Tarafından Algılanışına Youmlnelik Bir Araştırma (İstanbul Oumlrneği)rdquo adlı
ccedilalışmasında İSMMMO kayıtlı muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamıştır
Muhasebe meslek mensupları KOBİrsquolerin algı duumlzeyini oumllccedilmek aynı zamanda UFRS
ile ilgili algılarını oumllccedilmeyi ve KOBİ standartlarının muhasebecilere etkilerini analiz
etmeyi amaccedillamıştır Ccedilalışmanın sonucunda elde edilen bulgular muhasebe meslek
mensupları muhasebenin uumlrettiği bilgileri UFRS sayesinde daha guumlvenilir olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir Ancak muhasebe meslek mensuplarının UFRS ile ilgili eğitim bilgi
seviyelerini yeterli olmadığı sonucuna ulaşmışlardır
Erdoğan ve Dinccedil (2009) ldquoTuumlrkiye Muhasebe Standartları ve Muhasebe
Meslek Mensuplarının Bilgi Duumlzeylerinin İncelenmesirdquo adlı ccedilalışmalarında
yayınlanmış standartlar konusunda muhasebe meslek mensuplarının ne derecede
haberdar oldukları uygulamada mevcut bilgilerini ne derecede kullandıkları ve
meslek mensupları arasında farklılık olup olmadığını belirlemek Muhasebe meslek
mensupları uumlzerinde yapılan anket sonucunda genel olarak meslek mensuplarının
muhasebe standartlarından haberdar olduklarını soumlylemek muumlmkuumln fakat bir
kısmının standartlar hakkındaki bilgilerini yetersiz olarak goumlrduumlkleri tespit edilmiştir
77
Sahip olunan bilginin yeterliliği konusunda ise kendilerine en ccedilok guumlvenen unvan
grubunun Yeminli Mali Muumlşavirler olduğu sonucuna varılmıştır
Hatipoğlu (2009) ldquoTuumlrkiyersquode Uluslararası Muhasebe Standartlarırsquonın
Gelişimi Gerekliliği ve Uygulanabilirliği Uumlzerine Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmasında
UMSUFRSrsquo nin uumllkemizde uygulanışı ve muhasebecilerin standartlardan
beklentileri ve standartların algılarında etkili faktoumlrleri belirlemeyi amaccedillamıştır
Şuan ki UFRS Setirsquonin yazım şekli kullanılan dilin tuumlm duumlnyada anlaşılan ve kolay
uygulanabilir nitelikte teorik bir dille kaleme alınmıştır Aynı zamanda standartta yer
alan cuumlmleler karmaşık ve uzun cuumlmlelerden oluşması bahsi geccedilen standartlar
orijinal halinden alındığı iccedilin başka dillere tercuumlmesinde problemler yaşanmaktadır
Muhasebe Standartlarının yuumlruumlrluumlğe girdiğinden buguumlne kadar devamlı
guumlncellenmesi standartların doğru ve her zaman tutarlı bilgi vermesinin oumlnuumlnde
buumlyuumlk engeldir
Can ve Goumlr (2011) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama Standartlarının Meslek
Mensupları Arasında Bilinirlik Duumlzeyini Oumllccedilmeye Youmlnelik Bir Araştırma (Ankara ve
Ccedilankırı İlleri Oumlrneği)rdquo isimli ccedilalışmasında Ccedilankırı ve Ankararsquoda faaliyet goumlsteren
muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamış katılımcıların demografik
oumlzelliklerinin saptanması ve soumlz konusu standartların muhasebe meslek mensupları
algı duumlzeyleri ve bilinirlik derecesini araştırmayı amaccedillamıştır Muhasebe meslek
erbapları TMS ile ilgili bilgi donanımları mevcut ve bunun yanı sıra Standartlarda
yapılan değişiklik ve duumlzenlemelerle yakından ilgilenmektedir Standartların anlatım
şekli karmaşık ve anlaşılır olmadığını ve muhasebe meslek mensuplarının duumlzenli
eğitime gereksinim duyduklarını duumlşuumlnmektedirler standartlar ile mali tabloların
kıyaslana bilirliği muhasebe alanındaki faaliyetlerin tekduumlzen olduğu ve
standartların denetim faaliyetlerini kolaylaştıracağını duumlşuumlnmektedir TMS alanında
eğitim seminer ve konferans verilmediğini TUumlRMOBrsquo un aynı zamanda bağlı
oldukları meslek odalarının bu konuda pasif kaldığı kanaatindeler
Ccedilankaya ve Hatipoğlu (2011) ldquoTuumlrkiyersquode Uluslararası Muhasebe
Standartlarırsquonın Uygulanabilirliğini Etkileyen Faktoumlrlerin Meslek Mensuplarınca
Değerlendirilmesine Youmlnelik Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında farklı birccedilok ilde
faaliyet goumlsteren muhasebe meslek mensuplarına anket uygulanmıştır
78
UMSUFRSrsquolerin uumllkemiz şartlarında uygulanmasıyla alakalı muhasebe meslek
mensuplarının taleplerini saptamak ve bu talepler doğrultusunda uygulamada etkili
faktoumlrler uumlzerinde ccedilalışmalar yapmayı amaccedillamışlardır Uumllkemizde UMSUFRSrsquolerin
meslek mensupları tarafından kabul goumlrmesi aynı zamanda uygularken muhasebe
meslek mensuplarının taleplerine etki eden başlıca etkenler şunlardır standartlarla
alakalı bilgilendirici seminer eğitim konferansa gibi etkinliklerin olmaması kısaca
eğitim problemleri(eğitim faktoumlruuml) soumlz konusu standartların Tuumlrkiye mali
ekonomisinin buumlyuumlk boumlluumlmuumlnuuml kapsayan KOBİrsquolere hitap etmemesi(ekonomik ve
hukuki ccedilevre faktoumlruuml) bahsi geccedilen standartların yazım şekli tercuumlmesi gibi yalın
halinden oumltuumlruuml yaşanan sorunları buumlnyesinde taşıması (standartlar faktoumlruuml) yine
bahsi geccedilen standartların uygulanabilirliği suumlrecinde kuumlltuumlr etkeninin ihmal
edilmemesi varılan sonuccedillar arasında olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
Dinccedil ve Atabay (2011) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının TFRSrsquoye Youmlnelik
Duumlşuumlnceleri ve Uygulama Başarısına Etki Etmesi Muhtemel Faktoumlrlere Youmlnelik Bir
Araştırma ndash Trabzon Alt Boumllgesi Oumlrneğirdquo isimli ccedilalışmalarında Trabzon ve ccedilevre
illerinde faaliyet goumlsteren muhasebe meslek mensuplarına anket uygulanmıştır
Muhasebecilerin standartlar la ilgili bilgilerini oumllccedilmek algı duumlzeylerini belirlemek ve
standartların uygulanabilirliğinde etki eden kriterler incelenmiştir Muhasebe Meslek
mensupların standartlar hakkında olması gerekli bilgiye sahip olmadıkları sonucu
ccedilıkmıştır Bunlara ek olarak Trabzon ve ccedilevre illerinde katılımcıların ccediloğunluğu
standartlar setinden haberleri var fakat standartlar setinin ne şekilde uygulanması
gerektiği hakkında yeterli bilgiye sahip değillerdir Bu sebeple muhasebe meslek
odalarının meslek mensuplarının katılacağı mecburi eğitimler seminer ve
konferanslar hazırlanmalı ve eğitimlerin yanı sıra uygulamaya da yer verilmesi
gerektiği sonucuna varılmıştır
Elitaş ve diğerlerinin (2011) ldquoMuhasebe Meslek Mensupları Perspektifinden
Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarırdquo isimli ccedilalışmasında Afyon‐Denizli‐Uşakrsquota bulunan
muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamıştır Muhasebecilerin bakış accedilısından
standartları incelemeyi amaccedillamışlardır Muhasebe meslek mensupları standartlar
ile ilgili bilgi duumlzeyleri yetersiz olmasının yanında TMS ile ilgili eğitim verilmesi
gerektiği duumlşuumlncesine sahip oldukları ortaya ccedilıkmıştır TMS uygulamaya başladıktan
sonra denetim faaliyetleri daha sistemli ve kolay olduğu ve standartlarla birlikte
79
muhasebe mesleği daha saygın konuma ulaşacağı oumlnemi artıracağı duumlşuumlncesi ortaya
ccedilıkmıştır Toplam 16 yıl ve uumlzerinde faaliyet goumlsteren meslek mensupları standartlar
sebebiyle mesleği bırakma duumlşuumlncesindedirler Muhasebe mesleğine yeni giren
meslek mensuplarının boumlyle bir duumlşuumlncesinin olmadığı sonucuna varılmıştır
Kurcan ve diğerleri (2011) ldquoMeslek Mensuplarının UFRSrsquoye Bakış Accedilıları ve
Farkındalık Duumlzeyleri Uumlzerine Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında Antalya ve
Alanyarsquoda bulunan muhasebeciler uumlzerinde anket ccedilalışması yapmıştır Bu ccedilalışmada
muhasebecilerin standartlara karşı algı duumlzeylerini ortaya koymak amaccedillanmıştır
Araştırma sonuccedilları muhasebe meslek mensuplarının TMSTFRS alanında yeterli
bilgiye sahip olmadığını goumlstermektedir Muhasebeciler standartların anlaşılır
olmadığı ve uygulama noktasında sıkıntılar yaşadıkları sonucuna varılmıştır
Guumlneş ve diğerleri (2011) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının KOBİ TFRSrsquoye
Youmlnelik Bilgi Duumlzeyleri ve Uygulamaya Youmlnelik Beklentileri Elazığ ve Malatya
İlleri Oumlrneğirdquo isimli ccedilalışmalarında Elazığ ve Malatya bulunan faaliyet
muhasebecilere anket ccedilalışması yapılmıştır Muhasebe meslek mensuplarının KOBİ
TFRS hakkında bilgi duumlzeylerinin yeterli olmadığı aynı zamanda uygularken
muhasebe meslek mensuplarına daha fazla iş yuumlkuuml vereceği bunun iccedilin ccediloumlzuumlmleyici
tavsiyeler bulmayı amaccedillamışlardır Ayrıca muhasebeciler KOBİ TFRSrsquo nin tam
suumlresinde ve doğru uygulayıp uygulayamayacağı ile ilgili teredduumltleri olduğu KOBİ
TFRSrsquo yi doğru uygulayabileceklerinden emin olmadıkları sonucu goumlzlemlenmiştir
Oumlzdemir (2012) ldquoKOBİler İccedilin Finansal Raporlama Standardı ve Mali
Muumlşavirlerin Uygulama Oumlncesi İlgi Duumlzeylerine Youmlnelik Ampirik Bir Araştırmardquo
isimli ccedilalışmasında Ankara ilinde faaliyet goumlsteren smmmrsquo lere anket uygulanmış
anketteki katılımcıların demografik oumlzellikleri youmlnuumlyle KOBİ TFRS uygulamasından
oumlnceki ilgi ve algılarını oumllccedilmeyi amaccedillamışlardır Eğitim duumlzeyi Lisansuumlstuuml olan
SMMMrsquolerin KOBI TFRS standardına hakkında daha fazla bilgi sahibi olduğu
goumlruumllmuumlştuumlr Mesleğe henuumlz yeni başlamış SMMMrsquoler mesleki tecruumlbe suumlrelerine
bakıldığında standartlara en ilgili grup iccedilerisinde oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Aynı
zamanda defterlerini tutmakla yuumlkuumlmluuml oldukları muumlkellef sayısına bakıldığında
sayıca en az olan SMMMrsquoler KOBI TFRS ile daha fazla ilgili olduğuna ulaşılmıştır
80
Ccedilankaya ve Dinccedil (2012) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama Standartlarının
Uygulama Başarısını Etkileyen Faktoumlrler Bağımsız Denetccedililer Uumlzerine Bir
Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında TMSTFRSrsquo lerin uygulanmasındaki başarıyı
etkileyen kriterleri analiz etmeyi amaccedillamıştır Muhasebecilerin standartların ne
kadar oumlnemli olduğunu ve ihtiyacı karşıladığı ile ilgili duumlşuumlnceleri demografik
oumlzelliklerden olan yaş grupları youmlnuumlnden farklılık goumlsterdiği sonucuna varılmıştır
Muhasebe meslek mensuplarının soumlz konusu standartların kolay oumlğrenilip ve
uygulamaya konulması iccedilin bir takım beklentileri bulunmaktadır Oluşturulan
demografik gruplar arasında anlamlı bir farklılığın bulunmadığı anket sonucunda
goumlruumllmuumlştuumlr Bu sebeple eğitim alma ve oumlğrenme aynı zamanda uygulamadaki bazı
ccedilalışmalar ve yapılan faaliyetlerin pozitif etki sağlayacağı youmlnuumlnde ccedilıkmıştır Eğitim
duumlzeyi lisans ve lisansuumlstuuml olan muhasebe meslek mensupları eğitim duumlzeyi oumln
lisans ve altında olanlara nazaran standartlar hakkında daha fazla bilgiye sahip
oldukları sonucuna varılmıştır Katılımcıların tuumlmuuml standartların Tuumlrkccedileye tercuumlme
edilirken kullanılan dilin standart oumlğrenmeyi kolaylaştırmanın aksine zorlaştırdığını
belirlemişlerdir Yaş grupları accedilısından bakıldığında 35 yaş uumlzeri ndash 44 yaş altı grupta
bulunan katılımcılar standartlarda devamlı yeniliklerin ve guumlncellemelerin
yapıldığından dolayı oumlğrenim suumlresini uzattığı duumlşuumlncesi ortaya ccedilıkmıştır
Oumlzkan ve Oumlzşahin (2012) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının KOBİ TFRSrsquoye
Youmlnelik Bilgi Duumlzeyleri Finansal Raporlama Standartları Hakkındaki Goumlruumlşlerinin
Tespitine Youmlnelik Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında Kayserirsquode faaliyet goumlsteren
muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamıştır Bu ccedilalışmada muhasebe meslek
mensuplarının KOBİ TFRS hakkındaki duumlşuumlncelerini oumllccedilmek ve demografik
nitelikleri accedilısından anlamlı bir goumlruumlş farklılığı bulunup bulunmadığını incelemeyi
amaccedillamıştır Muhasebe meslek mensupları KOBI TFRSrsquonin yuumlruumlrluumlğe girmesiyle
şirketlerin daha guumlvenilir bilgilerle analiz yapacağı mali tablolarının daha şeffaf ve
kıyaslanabilir olacağı uumlccediluumlncuuml şahıslara finansal tablo kullanıcılarına daha guumlvenilir
bilgi vereceği muhasebe alanında tek bir dil birliği sağlanıp tek duumlzen olacağı vergi
işlemlerinin aynı zamanda denetim faaliyetlerinin kolaylaşacağı ve muhasebe
mesleğinin değerinin artacağı duumlşuumlncesindedirler Bunlara ek olarak muhasebe
meslek mensupları TUumlRMOB TMSK ilgili muhasebe meslek odaları ve eğitim
81
veren kurum ve kuruluşların soumlz konusu standartların uygulanması iccedilin yeterli
seviyede eğitim ve uygulama ccedilalışmaları youmlnuumlnde eksik kaldığı duumlşuumlncesindedirler
Erol Fidan ve Cinit (2013) ldquo01 Ocak 2013 Oumlncesinde Tuumlrkiye Finansal
Raporlama Standartları Ccedilerccedilevesinde KOBİ Muhasebe Standartlarının Muhasebe
Meslek Mensupları Tarafından Algı Duumlzeylerinin Tespitine Youmlnelik Uygulama
(Yalova İli Oumlrneği)rdquo isimli ccedilalışmalarında 2013 yılında soumlz konusu standartları
uygulayan kesim olan muhasebecilerin bahsi geccedilen standartlar ile ilgili algı ve bilgi
duumlzeylerini oumllccedilmek standartları uygulamayı etkileyen faktoumlrleri belirlemek amacıyla
hazırlanmıştır Muhasebe meslek mensupları arasında demografik oumlzellikler değişken
gruplar youmlnuumlyle incelenmiş istatistiki olarak anlamlı bir farklılık olduğu sonucuna
varılmıştır
32 Araştırmanın Amacı
Ccedilalışmanın amacı Sivasrsquota faaliyet goumlsteren SMMMrsquolerin TMS ve TFRS
adıyla duyurulan standartlar hakkında goumlruumlş accedilılarını algılarını anket yoluyla
goumlzlemlemektir Aynı şekilde SMMMrsquolerin standartlar konusundaki fikirlerini farklı
demografik oumlzellikler accedilısından istatistiki olarak farklılıklarının incelenmesidir
33 Araştırmanın Oumlnemi
Uumllkemizde yeni TTK ve TMS TFRSrsquo lerin uygulamaya konulmasının
ardından muhasebe alanında koumlkluuml değişiklikler meydana gelmiştir
Muhasebenin şekillenmesini sağlayan yasa ve tuumlzuumlklerin ccedileşitli faaliyetleri
nedeniyle meslek mensuplarının standartları hayata geccedilirmesi guumlccedilleşmiştir Bundan
dolayı standartların oumlğrenilmesi esastır
TFRSrsquolerin tercuumlme edilip bırakılması anlaşılmasını zorlaştırdığından oumltuumlruuml
hayata geccedilirilmesini de etkilediği bilinmektedir Bu guumlccedilluumlk ccedilekilmesinin temel
nedeni TFRS uygulamalarındaki oumlğrenim eksiklikleridir Meslek mensuplarının
TFRS ile alakalı yeterli teorik bilgi seviyesine ve uygulama noktasında gerekli
donanımı sağlamamaları diğer bir problemdir Mesleki oda ve eğitim kurumlarının
bu alanda eğitimlerle destek vermesi bu suumlreci daha kolay atlatmalarına olanak tanır
82
Bu ccedilalışma Sivas ilinde muhasebe mesleğini icra eden meslek mensuplarının
TMSTFRS algılarını inceleyen bir araştırma olduğundan oumlnemlidir
34 Araştırmanın Kapsamı
Bu araştırmada SMMM Odasırsquona bağlı SMMM ruhsatına sahip uumlyeler
tarafından doldurulan anketten ccedilıkarımlara yer verilmiştir Bu alanda meslek
mensupları ve standartlar uumlzerinde ccedilalışılmış araştırmalarla karşılaşılmaktadır Bu
araştırmada ise meslek mensuplarının sadece ankette yer alan sorular neticesinde
varılan sonuccedillar değerlendirilmiştir Veri toplama aracı olan ankette bulunan
soruların hazırlanmasında o alandaki ccedilalışmalardan faydalanılmıştır Buna ek olarak
her bir anket sorusu iccedilin hipotez oluşturulmuş demografik oumlzellikler goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak bulgular elde edilmiştir
35 Araştırmanın Youmlntemi
Ccedilalışmamın son boumlluumlmuumlnde araştırmanın ana kuumltlesi ve oumlrneklem ccedilalışmada
yer verilen anket soruları ve verilerin analizi ve yorumu iccedilin kullanılan analiz
youmlntemlerine değinilmiştir
Araştırmanın ana kuumltlesini Sivasrsquota mesleği ifa eden ve Sivas SMMMO
edinilen bilgiye goumlre 353 SMMM ve 3 YMM oluşmaktadır Bunlardan 213rsquosı aktif
olarak faaliyet goumlstermektedir 140rsquoı ise pasiftir Toplamda 110 SMMMrsquoye ulaşılarak
anket ccedilalışması yapılmıştır Ancak anket formunda eksik bilgilerden ve geccedilersiz
anket formlarından dolayı 99 SMMMrsquonin istatistik verilerine bakılmıştır
Araştırmamıza katılım sağlayan meslek mensupları ile yuumlz yuumlze goumlruumlşme
tekniği kullanılmıştır Yuumlz yuumlze goumlruumlşme tekniğinin tercih edilme nedeni meslek
mensuplarının sorulara doğru ve tutarlı cevaplar vermesini sağlamaktadır Ulaşılan
sonuccedillar SPSS 220 istatistik programı yardımıyla analiz edilmiştir
Ccedilalışmada kullanılan anket soruları Aysel CANrsquoa ait 2016 yılında ldquoMuhasebe
Meslek Mensuplarının UFRSTFRSrsquoYE Bakış Accedilıları ve Meslekteki Farkındalık
Duumlzeyleri Uumlzerine Bir Araştırmardquo isimli Tuumlrk Hava Kurumu Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml İşletme Anabilim Dalı İşletme Programında kabul edilen tezden
faydalanılarak hazırlanmıştır
83
36 Araştırmada Kullanılan Youmlntemler
Bu ccedilalışma Sivas il genelinde SMMM unvanına sahip 99 katılımcıyla
goumlruumlşuumllmuumlştuumlr 5li likert oumllccedilek olarak hazırlanan ve 13 maddeden oluşan ankete
verilen cevaplardan her bir kişi iccedilin bir toplam puan elde edilmiştir Elde edilen bu
toplam puanlar katılımcıların TMS-TFRS algısını goumlstermektedir Bu puanlar
kullanılarak Sivas ilinde faaliyet SMMMrsquolerin TMS-TFRS algısının oumllccediluumllmesi
amaccedillanmıştır
Anket guumlvenilirliğini oumllccedilmede iccedil tutarlılığı ortaya koyabilmek iccedilin
Cronbachrsquos Alpha katsayısı hesaplanmıştır Ccedilalışmada elde edilen puanların
katılımcıların demografik bilgilerine goumlre istatistik olarak aralarında anlamlı bir fark
olup olmadığını belirlemektir Bu sebeple yapılacak olan testlerin parametrik veya
non-parametrik olup olmadığını belirlemek iccedilin normallik testi uygulanmaktadır
Normallik testi Kolmogorov-Smirnov Testi ile test edilmiştir Normallik
varsayımının sağlanmadığı durumlarda parametrik olmayan Mann-Whitney U
Testi kullanılmaktadır İkiden fazla duumlzeyli değişkenlerin duumlzeyleri arasında
farklılık olup olmadığını belirlemek iccedilin normallik varsayımının sağlanmadığı
durumlarda non-parametrik bir test olan Kruskall-Wallis Testi kullanılmıştır
Katılımcıların ankette bulunan her bir ifadeye hangi duumlzeyde katıldığı ya da
goumlruumlşlerinin Kesinlikle Katılıyorum (5) Katılıyorum (4) Kararsızım (3)
Katılmıyorum (2) Kesinlikle Katılmıyorum (1) nitelemelerinden hangisine
girdiği yapılan bir sınıflama oumllccedileği ile belirlenmiştir Sınıflama oumllccedileğinin
oluşturulmasında
Aralık Genişliği (a) = Dizi Genişliği divide Yapılacak Grup Sayısı formuumlluuml
kullanılmıştır (Tekin 1987 262) Buna goumlre oluşturulan oumllccedilekte nitelik duumlzeyi ve
puan değerleri ile değer aralıkları Tablo 31rsquode goumlsterilmiştir
a= 45
a= 080 bulunur
84
Tablo 31 Anket Maddelerinin Puan Aralıkları Nitelik Duumlzeyi Puan Aralığı Değer Aralıkları Kesinlikle Katılıyorum 5 420-500 Katılıyorum 4 340-419 Kararsızım 3 260-339 Katılmıyorum 2 180-259 Kesinlikle Katılmıyorum 1 100-179
37 Araştırmanın Bulguları
Araştırma kapsamında elde edilen veriler IBM SPSS 22 istatistik paket
programı kullanılarak analiz edilmiştir Analiz sonuccedilları ilerleyen boumlluumlmlerde
ayrıntılı olarak incelenmektedir
371 Araştırmada Kullanılan Oumllccedileğin Guumlvenilirlik Analizi
Cronbachrsquos Alpha katsayısı her sorunun kendine ait puanları oumlrneğin 18 adet
sorusu olan ankette sorulara verilen yanıtların toplanarak hesaplandığı ihtimallerde
oumllccedilekteki sorular birbiri ile benziyor mu yakınlık derecesi var mı gibi sorulara cevap
bir katsayıdır Alfa sayısı ankette bulunan 13 sorunun aynı tuumlrden olup olmadığını
incelemek veya bir buumltuumlnluumlğuuml sağlayıp sağlamadığını goumlsterir (Kartal 2004 6)
000 le α lt 040 ise oumllccedilekte guumlvenilirlikten bahsedilemez
040 le α lt 060 ise oumllccedilek duumlşuumlk guumlvenilirdir
060 le α lt 080 ise oumllccedilek oldukccedila guumlvenilirdir
080 le α lt 100 ise oumllccedilek yuumlksek derecede guumlvenilirdir
Anketimizde likert tipi oumllccedileğe ait toplam 13 soru vardır Likert tipi oumllccedilekli
sorulara guumlvenirlik analizi yaptığımızda guumlvenirliği yani Cronbachrsquos Alpha katsayısı
0750 olarak bulunmuştur yani oumllccedileğimiz oldukccedila guumlvenilirdir
85
Tablo 32 Guumlvenilirlik Analizi Tablosu Cronbachs Alpha Number of Items Guumlvenilirlik Durumu
0750 13 Oldukccedila guumlvenilir
372 Ankete Katılanların Demografik Oumlzelliklerine Ait Frekans
Tabloları
Elde edilen bulgular oumllccedileği cevaplayan muhasebe meslek mensuplarının
demografik oumlzelliklerini oumlne ccedilıkarmaktadır Demografik oumlzellikler kapsamında
oumllccedileğe katılanların cinsiyeti yaşı eğitim duumlzeyi ve mesleki tecruumlbe suumlrelerini
goumlsteren bulgular bulunmaktadır
3721 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımı
Oumllccedileğe cevap veren meslek mensuplarının cinsiyetleri değerlendirildiğinde
sayıca fazlasını erkek meslek mensuplarından meydana geldiği goumlzlemlenmiştir
Tablo 33rsquode cinsiyete accedilısından muhasebe meslek mensuplarının dağılımı
bulunmaktadır
Tablo 33 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımı Cinsiyet Frekans Yuumlzde Kadın 33 333 Erkek 66 667 TOPLAM 99 100
Ankete katılanların 333 kadın667 si erkek meslek mensuplarından
oluşmaktadır
3722 Katılımcıların Yaş Gruplarına Goumlre Dağılımı
Oumllccedileğe cevap veren katılımcıların yaşları incelendiğinde 30 yaş ve daha
kuumlccediluumlk yaşta olan muhasebe meslek mensuplarının ccediloğunluğu oluşturduğu
goumlruumllmektedir Tablo 34rsquode yaş gruplarına goumlre muhasebe meslek mensuplarının
dağılımı goumlsterilmektedir
86
Tablo 34 Katılımcıların Yaşa Goumlre Dağılımı Yaş aralığı Frekans Yuumlzde 30 ve daha az 52 525 31-40 arası 34 343 41-50 arası 8 81 50 ve uumlzeri 5 51 TOPLAM 99 1000
Meslek mensuplarının yaşları itibariyle dağılımlarına bakıldığında Ankete
katılan 525 (52 kişi) 30 ve daha az yaş grubunda 343 uuml (34 kişi) 31-40 yaş
arasında 81 i (8 kişi) 41-50 yaş arasında51i (5 kişi) 50 ve uumlzeri yaş
grubundadır
3723 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre Dağılımı
Oumllccedileğe katılan katılımcıların eğitim duumlzeyleri accedilısından değerlendirildiğinde
lisans mezunu muhasebe meslek mensuplarının ccediloğunluğu oluşturduğu
goumlruumllmektedir Tablo 35rsquote eğitim duumlzeylerine goumlre muhasebe meslek mensuplarının
dağılımı bulunmaktadır
Tablo 35 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre Dağılımı Eğitim Duumlzeyi Frekans Yuumlzde Lise 3 30 Oumln Lisans 5 51 Lisans 81 818 Lisansuumlstuuml 10 101 TOPLAM 99 1000
Meslek Mensuplarının eğitim duumlzeyleri itibariyle dağılımlarına
bakıldığında3 lise ve daha az 51 oumln lisans 818 lisans 101 lisansuumlstuuml
eğitim mezunu oldukları goumlruumllmektedir
3724 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbe Suumlrelerine Goumlre Dağılımı
Oumllccedileği cevaplayan muhasebe meslek mensuplarının tecruumlbe suumlreleri accedilısından
değerlendirildiğinde6-10 yıl arası tecruumlbesi bulunan muhasebe meslek
mensuplarının ccediloğunluğu oluşturduğu goumlzlemlenmiştir Tablo 36rsquoda tecruumlbe
suumlrelerini accedilısından muhasebe meslek mensuplarının dağılımı goumlsterilmiştir
87
Tablo 36 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre Dağılımları Mesleki Tecruumlbe Frekans Yuumlzde
5 ve daha az 34 343 6-10 yıl arası 35 354 11-15 yıl arası 17 172 16-20 yıl arası 8 81 21 yıl ve uumlzeri 5 51 TOPLAM 99 1000
Ankete katılan meslek mensuplarının 343rsquouuml 5 yıla kadar 354rsquouuml 6-10 yıl
arasında 172rsquosi 11-15 yıl ve 8rsquoi 16-20 yıl 51rsquoi 21 yıldan fazla deneyime
sahip olduğu goumlruumllmektedir
373 Muhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe Standartları ve Tuumlrkiye Finansal Raporlama Standartları Algılarına İlişkin Duumlşuumlnceleri
Muhasebe meslek mensuplarının TMSTFRS ile ilgili duumlşuumlncelerinin frekans
dağılımı bulunmuş olumlu duumlzeyde bir katılım gerccedilekleştiği goumlruumllmuumlştuumlr
88
Tablo 37 Katılımcıların TMS ve TFRS Algılarına İlişkin Frekans Değerleri
DEĞİŞKENLER
FREKANSLAR
TO
PLA
M K
esin
likle
ka
tılm
ıyor
um
Kat
ılmıy
orum
Kar
arsı
zım
Kat
ılıyo
rum
Kes
inlik
le
Kat
ılıyo
rum
N N N N N
1-Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları gerekli bir duumlzenlemedir
4 4 2 2 1 1 55 556 37 374 99
2-Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamadaki başarısı iccedilin vergi mevzuatı ve muhasebe standartları muumlmkuumln olduğunca uyumlaştırılmalıdır
7 71 0 0 2 2 46 465 44 444 99
3- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarına uygun hazırlanan bir finansal tablo finansal tablodan yararlananlar iccedilin daha guumlvenli bilgi sunar
0 0 4 4 2 2 46 465 47 475 99
4-Uumllkemizde uygulanan muhasebe sistemi uygulamaları genel tebliği TMS ve TFRS ile uyum iccedilindedir
6 61 22 222 24 242 41 414 6 61 99
5- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sadece ccedileviri olarak değil standardın iccedileriği ve uygulama şekli accedilık ve anlaşılır olmalıdır
0 0 4 4 5 51 41 414 49 495 99
6- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarında yapılan accedilıklamalar uygulama iccedilin yeterlidir
12 121 30 303 42 424 9 91 6 61 99
7- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sektoumlrlere goumlre ayrı ayrı duumlzenlenmelidir
1 1 13 131 15 152 50 505 20 202 99
8- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları konusunda teorik bilgi duumlzeyim yeterlidir
3 3 36 364 23 232 30 303 7 70 99
9- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları ilgili taraflara daha tarafsız doğru ve guumlvenilir bilgi sağlayacaktır
0 0 5 51 4 4 74 747 16 162 99
10- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının kullanımı işletmelerin denetimlerini artıracaktır
1 1 1 1 5 51 66 667 26 263 99
11- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın uygulamaya geccedilmesiyle işletmelerin para ve sermaye piyasalarında fon bulmaları kolaylaşacaktır
0 0 9 91 41 414 38 384 11 111 99
12- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları belirli derecede esnek olmalıdır
6 61 29 293 23 232 33 333 8 81 99
13-Muhasebe uygulamaları genel tebliğirsquode ki muhasebenin temel kavramları muhasebenin ihtiyaccedillarını karşılamada yeterlidir
27 273 52 525 4 4 12 121 4 4 99
89
bull Ankette bulunan ilk soru Tablo 37 incelendiğinde Tuumlrkiye Muhasebe ve
Finansal Raporlama Standartları gerekli bir duumlzenlemedir ifadesine
ldquokesinlikle katılmıyorumrdquo olarak yanıtlayan 4 (4 kişi) rdquo Katılmıyorumrdquo
2 (2 kişi) ldquoKararsızımrdquo 1 (1 kişi) ldquoKatılıyorumrdquo 556 (55 kişi)
ldquoKesinlikle katılıyorumrdquo yanıtını veren ise 374 (37) tuumlr Buradan
hareketle katılımcıların ccediloğunluğu TMS VE TFRSrsquo lerin gerekli bir
ccedilalışma olduğu duumlşuumlncesindedir
bull Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamadaki
başarısı iccedilin vergi mevzuatı ve muhasebe standartları muumlmkuumln olduğunca
uyumlaştırılmalıdır ifadesine kesinlikle katılmıyorum cevabını veren
71 (7 kişi) Karasızım cevabını veren 2 (2 kişi) Katılıyorum
cevabını veren 465 (46 kişi) Kesinlikle Katılıyorum cevabını veren
444 (44 kişi) bulunmaktadır Ankete katılan 99 meslek mensubundan 90
kişi bu soruya olumlu cevap vermiştir Standartlar ve vergi mevzuatı
birbiri ile uyum iccedilerisinde olmalıdır duumlşuumlncesini savunmuşlardır
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarına uygun
hazırlanan bir finansal tablo finansal tablodan yararlananlar iccedilin daha
guumlvenilir bilgi sunarrdquo İfadesine 4 katılmıyorum2 kararsız olmasına
karşın 465 katılıyorum 475 kesinlikle katılıyorum cevabı vermiştir
Ankete katılan meslek mensuplarının buumlyuumlk bir ccediloğunluğu TMS ve TFRS
guumlvenli bilgi sunduğu goumlruumlşuumlndedir
bull ldquoUumllkemizde Uygulanan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği TMS
Ve TFRS İle Uyum İccedilindedirrdquo İfadesine muhasebecilerin 61 lsquoi
kesinlikle katılmıyorum222 katılmıyorum242 lsquosi kararsızım derken
414 katılıyorum ve 61 kesinlikle katılıyorum olarak yanıtlamıştır
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sadece ccedileviri
olarak değil standardın iccedileriği ve uygulama şekli accedilık ve anlaşılır
olmalıdırrdquo ifadesine 4 katılmıyorum 5rsquoi kararsız yanıtını vermiş olsa
bile 414 katılıyorum derken 495 kesinlikle katılıyorum cevabını
vererek TMS ve TFRS lsquolerin sadece ccedileviriden ibaret olmaması gerektiğini
accedilık ve anlaşılır olması fikrini desteklediği goumlruumllmektedir
90
bull Ankete katılan meslek mensupları ldquoTuumlrkiye muhasebe Ve Finansal
Raporlama Standartlarında yapılan accedilıklamalar uygulama iccedilin yeterlidirrdquo
ifadesine 121 kesinlikle katılmıyorum 303 katılmıyorum 424
kararsızım 91 katılıyorum 61 kesinlikle katılıyorum şeklinde
yanıtlamıştır Buradan ccedilıkarılabilecek sonuccedil 4242uuml olumsuz yanıt
vermiş yani standartlara youmlnelik yapılan accedilıklamaları yeterli bulmamıştır
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sektoumlrlere goumlre
ayrı ayrı duumlzenlenmelidirrdquo İfadesine meslek mensuplarının 1rsquoi kesinlikle
katılmıyorum 131rsquoi katılmıyorum152rsquosi kararsızım 505rsquoi
katılıyorum202rsquosi kesinlikle katılıyorum olarak yanıtlamıştır Bunun
anlamı ankete katılan meslek mensuplarının buumlyuumlk ccediloğunluğu sektoumlre goumlre
ayrı ayrı duumlzenlenmesi gerektiği fikrini desteklemişlerdir
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları konusunda teorik
bilgi duumlzeyim yeterlidirrdquo İfadesini 394uuml olumsuz yanıtlarken 232 lsquosi
kararsız kalmış374uuml olumlu yanıtlamıştır Bunun anlamı meslek
mensupları TMS TFRS konusunda yeterli teorik bilgiye sahip olduğunu
duumlşuumlnmemektedir
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları ile ilgili taraflara
daha tarafsız doğru ve guumlvenilir bilgi sağlayacaktırrdquo İfadesine anket
ccedilalışmamıza katılan meslek mensuplarının 5 katılmıyorum olarak
yanıtlarken 4 kararsız kalmıştır 747rsquosi katılmaktadır 162rsquosi
kesinlikle katılıyorum işaretlemiştir Kısaca 909 TMS ve TFRSrsquo lerin
kullanıcılara tarafsız gerccedilek ve guumlvenilen bilgi vereceği duumlşuumlncesindedir
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarırsquo nın kullanımı
işletmelerin denetimlerini kolaylaştıracaktırrdquo İfadesine meslek
mensuplarının 1rsquoİ Kesinlikle katılmazken 1rsquoi katılmıyorum 51i
kararsızken 667rsquosi katılıyor ve 263 kesinlikle katılıyorum seccedileneğini
işaretlemiştir Oumlzetle 93rsquouuml olumlu yanıtlamıştır TMS ve TFRS kullanımı
işletmelerin denetimlerini kolaylaştıracağı fikrini savunmuşlardır
91
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın uygulamaya
geccedilmesiyle işletmelerin para ve sermaye piyasalarından fon bulmaları
kolaylaşacaktırrdquo İfadesine verilen cevapların bir kısmı olumlu iken 495
414 kararsız kalmıştı 91 lsquoi katılmıyorum seccedileneğini işaretlemişlerdir
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları belirli derecede
esnek olmalıdırrdquo Ankete katılan meslek mensuplarının 61rsquoi kesinlikle
katılmıyorum293rsquouuml katılmıyorum 232 kararsızım 333
katılıyorum 81 kesinlikle katılıyorum şeklinde cevap vermiştir
bull ldquoMuhasebe Sistemi Uygulamaları Genel tebliğirsquo deki muhasebenin temel
kavramları muhasebenin ihtiyaccedillarını karşılamada yeterlidirrdquo İfadesine
Meslek mensuplarının 273rsquouuml kesinlikle katılmıyorum 525rsquoi
katılmıyorum 4rsquouuml kararsızım121rsquoi katılıyorum4rsquouuml kesinlikle
katılıyorum şeklinde yanıtlamıştır
374 Muhasebe Meslek Mensuplarının TMS TFRS Algılarına Youmlnelik
Anket Katılım Duumlzeylerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapmaları
Anket formunda yer alan muhasebe meslek mensuplarının TMSTFRS algılarını
oumllccedilmek iccedilin hazırlanan ifadeler bu konu ile ilgili duumlşuumlnceleri belirleyici niteliktedir
Tablo 38rsquode katılımcıların 13 ifadeye bildirdikleri goumlruumlşlerinin aritmetik ortalama
(X) standart sapma (S) ve bu değerlerin hangi katılım duumlzeyine girdiği yer
almaktadır
92
Tablo 38 Katılım Duumlzeylerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapmaları İfade Metni
Ort (X)
Ss (S)
Katılım Duumlzeyi
3- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarına uygun hazırlanan bir finansal tablo finansal tablodan yararlananlar iccedilin daha guumlvenli bilgi sunar
437
0722
Kesinlikle Katılıyorum
5- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sadece ccedileviri olarak değil standardın iccedileriği ve uygulama şekli accedilık ve anlaşılır olmalıdır
436
0762
Kesinlikle Katılıyorum
2-Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamadaki başarısı iccedilin vergi mevzuatı ve muhasebe standartları muumlmkuumln olduğunca uyumlaştırılmalıdır
421
1032
Kesinlikle Katılıyorum
1-Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları gerekli bir duumlzenlemedir
420
0891
Kesinlikle Katılıyorum
10- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının kullanımı işletmelerin denetimlerini artıracaktır
416
0650
Katılıyorum
9- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları ilgili taraflara daha tarafsız doğru ve guumlvenilir bilgi sağlayacaktır
402 0638 Katılıyorum
7- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sektoumlrlere goumlre ayrı ayrı duumlzenlenmelidir
375 0959 Katılıyorum
11- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın uygulamaya geccedilmesiyle işletmelerin para ve sermaye piyasalarında fon bulmaları kolaylaşacaktır
351 0812 Katılıyorum
4-Uumllkemizde uygulanan muhasebe sistemi uygulamaları genel tebliği TMS ve TFRS ile uyum iccedilindedir
319 1046 Kararsızım
12- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları belirli derecede esnek olmalıdır
308 1094 Kararsızım
8- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları konusunda teorik bilgi duumlzeyim yeterlidir
302 1039 Kararsızım
6- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarında yapılan accedilıklamalar uygulama iccedilin yeterlidir
266 1010 Kararsızım
13-Muhasebe uygulamaları genel tebliğirsquode ki muhasebenin temel kavramları muhasebenin ihtiyaccedillarını karşılamada yeterlidir
213 1075 Katılmıyorum
TOPLAM 359 0931 Katılıyorum
(100-179) Kesinlikle Katılmıyorum (180-259) Katılmıyorum (260-339) Kararsızım (340-419) Katılıyorum (420-500) Kesinlikle Katılıyorum
Tablo 38rsquode goumlruumllduumlğuuml uumlzere ankette yer alan ifadelerle Muhasebe meslek
mensuplarının TMSTFRS algılarını oumllccediluumllduumlğuumlnde katılımcılar tarafından
lsquolsquokesinlikle katılıyorumrsquorsquo ve lsquolsquokatılmıyorumrsquorsquo duumlzeyleri arasında değerlendirilmiştir
93
Boumlylece bu maddelerin ortalamalarına bakıldığında katılımcıların ankette yer
alan 13 ifadenin buumltuumlnuumlne lsquolsquokatılıyorumrsquorsquo duumlzeyinde goumlruumlş bildirmiş oldukları
goumlruumllmektedir (X=359) Buradan ccedilıkaracağımız sonuca goumlre muhasebe meslek
mensuplarının TMS ve TFRS uygulamalarına olumlu goumlruumlş bildirmişlerdir
Kısaca oumlzetlemek gerekirse Sivas ilindeki muhasebe meslek mensupları
TMSTFRSrsquonin gerekli bir duumlzenleme olduğunu finansal tablo kullanıcılarına
tarafsız doğru ve guumlvenli bilgi sunduğu standartların dilinin accedilık ve anlaşılır
olmasının oumlnuumlndeki engelleri kaldıracağını bu konuda kitap yanın bildirilerin
sayısının yetersiz olduğu anketteki goumlruumlşleri sonucunda ortaya ccedilıkmaktadır
375 Demografik Değişkenlere Goumlre Muhasebe Meslek Mensuplarının
TMS ve TFRS Algılarının Karşılaştırılması
Oumllccedilekten alınan toplam goumlruumlş puanı değişkeninin normal dağılım goumlsterip
goumlstermediği Kolmogorov-Smirnov Normallik testi ile test edilmiştir
Tablo 39 Kolmogorov- Smirnov Normallik Testi Sonucu Kolmogorov-Smirnov Testi
İstatistik(ort) N Sig(p) Goumlruumlş 46697 99 0005
Elde edilen toplam puanlara ait Kolomogorov-Smirnov Normallik Testi
sonucu p(sig)0005lt005 olduğu iccedilin bu değerler normal dağılım varsayımını
sağlamamaktadır Bu nedenle cinsiyete goumlre TMS-TFRS algı duumlzeyleri bağlamında
anlamlı fark olup olmadığını belirlemek maksadıyla Mann-Whitney U Testi
kullanılırken yaş oumlğrenim durumu ve mesleki deneyime goumlre TMS-TFRS algı
seviyeleri accedilısından anlamlı fark olup olmadığını incelemek amacıyla Kruskall-
Wallis Testi kullanılmıştır
Ccedilalışmamın varsayımlarının incelenmesinde cinsiyet eğitim duumlzeyi yaş ve
mesleki tecruumlbe accedilısından meydana gelen doumlrt grup karşılaştırılmıştır
94
3751 Muhasebe Meslek Mensuplarının Cinsiyete Goumlre TMS ve TFRS
Algılarının Karşılaştırılması
Cinsiyet accedilısından gruplar kadın ve erkek olarak belirtilmiştir Değişken
sayısı iki olduğundan Mann Whitney U testi kullanılmıştır Mann Whitney U testi
birbirine bağlı olmayan iki adet gruptan elde ettiğimiz puanlar sonucunda birbirinden
anlamlı farklılık bulunup bulunmadığını incelemek iccedilin kullanılır
Non parametrik olan Mann Whitney U testinde normal dağılım goumlstermeyen
bir dağılımda iki bağımsız grup ortalamalarını karşılaştırmak amacıyla kullanılan bir
youmlntemdir Bu doğrultuda gruplara ait rank değerleri Tablo 310rsquoda goumlsterilmiştir
Tablo 310 Muhasebe Meslek Mensuplarının Cinsiyete Goumlre TMS ve TFRS Algılarının Z Testi ve Mann Whitney U Testi Sonuccedilları
Cinsiyet N Rankların Ortalaması
Ss Z P
Kadın 33 4947 163250 -0131
0896 Erkek 66 5027 331750
0H Cinsiyete goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık yoktur
1H Cinsiyete goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık bulunmaktadır
p=0896gt005 olduğundan 0H hipotezi kabul edilir Cinsiyetin TMS-TFRS
algısı uumlzerinde anlamlı bir farklılığa neden olmamaktadır
Bunun anlamı 0H kabul 1H red edilir meslek mensuplarının cinsiyetlerinin
TMS ve TFRS algısına etkisi bulunmamaktadır
3752 Muhasebe Meslek Mensuplarının Eğitim Duumlzeylerine Goumlre TMS
ve TFRS Algılarının Kruskall-Wallis Testi Sonuccedilları
Eğitim duumlzeyi accedilısından oluşturulan gruplar LiseOumln lisans Lisans ve Yuumlksek
Lisans şeklinde oluşturulmuştur Burada Kruskall-Wallis Testi testi kullanılmıştır
Tablo 311rsquode oluşturulan gruplara ait değerler mevcuttur
95
Tablo 311 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının Karşılaştırılması
0H Eğitime goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık yoktur
1H Eğitime goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık bulunur
p=0334gt005 olduğu iccedilin 0H kabul edilir Bu nedenle eğitime goumlre Serbest
Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS algılarının medyanları arasında farklılık
yoktur
Bunun anlamı 0H kabul 1H red edilir muhasebe meslek mensuplarının
eğitim duumlzeylerinin TMS ve TFRS algısına etkisi bulunmamaktadır
3753 Muhasebe Meslek Mensuplarının Yaş Gruplarına Goumlre TMS Ve
TFRS Algılarının Kruskall-Wallis Testi Ve Mann Whitney U Testi Sonuccedilları
Yaşları accedilısından gruplara Kruskall-Wallis Testi testi uygulanmıştır Daha
sonraki aşamada Buumltuumln yaş grupları ikili olarak Mann-Whitney U testi ile
karşılaştırılmıştır Gruplara ait rank değerleri Tablo 312rsquode goumlsterilmiştir
Tablo 312 Katılımcıların Yaş Grubuna Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının Karşılaştırılması
Yaş aralığı N Rankların Ortalaması
Serbestlik derecesi
Kruskall-Wallis Testi
P
30 ve daha az 52 5263 3
10109
0018 31-40 arası 34 4625
41-50 arası 8 6819 50 ve uumlzeri 5 1910
Eğitim duumlzeyi
N Rankların Ortalaması
Serbestlik derecesi
Kruskall-Wallis Testi
p
Lise 3 4000 3
3397
0334 Oumln lisans 5 3000
Lisans 81 5080 Lisansuumlstuuml 10 5650
96
0H Yaşlara goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık yoktur
1H Yaşlara goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık vardır
p=0018lt005 olması sebebiyle 0H kabul edilmez Bu nedenle yaşlara goumlre
Serbest Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS algılarının medyanları arasında farklılık
vardır
Yaşa goumlre gruplar arasında farklılık olduğu iccedilin farklılığın hangi gruptan
kaynaklandığını bulmamız gerekmektedir Buumltuumln yaş grupları ikili olarak Mann-
Whitney U testi ile karşılaştırılmıştır
Tablo 313 Katılımcıların Yaş Gruplarının İkili Olarak Karşılaştırılması Yaş Aralığı N Ortalama Ranklar P
30 ve daha az 31-40 arası
52 34
4566 4019
0318
30 ve daha az 41-50 arası
52 8
2926 3856
0159
30 ve daha az 50 ve uumlzeri
52 5
3070 1130
0012
31-40 arası 41-50 arası
34 8
1953 2988
0029
31-40 arası 50 ve uumlzeri
34 5
2153 960
0027
41-50 arası 50 ve uumlzeri
8 5
875 420
0034
Tabloya goumlre 50 ve uumlzeri yaşta olanların diğer yaştakilere goumlre TMS-TFRS
algı duumlzeylerinin anlamlı seviyede duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Yani yaş ortalaması
arttıkccedila TMSTFRS algıları daha duumlşuumlk daha genccedil meslek mensuplarınınki ise daha
yuumlksek olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
97
3754 Muhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre
TMS Ve TFRS Algılarının Kruskal Wallis Testine Goumlre Karşılaştırılması
Tecruumlbe accedilısından gruplar 5 yıl ve oumlncesi 6-10 yıl11-15 yıl ve 16-20 yıl 21
ve uumlstuuml olarak goumlsterilmiştir Değişken sayısı uumlccedil ve uumlzeri olduğundan Kruskal Wallis
Testi kullanılmıştır Tablo 314rsquode gruplara ait rank değerleri bulunmaktadır
Tablo 314 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının Kruskall-Wallis Testi Sonuccedilları
Mesleki tecruumlbe
N Rankort Serbestlik derecesi
Kruskall-Wallis Testi
P
5 ve daha az 34 4287 4
11213
0024 6-10 arası 35 5639 11-15 arası 17 5626 16-20 arası 8 5838
21 ve uumlzeri 5 1910
0H Mesleki deneyime goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-
TFRS algılarının medyanları arasında farklılık yoktur
1H Mesleki deneyime goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-
TFRS algılarının medyanları arasında farklılık mevcuttur
p=0024lt005 olduğundan 0H red edilir Bu nedenle mesleki deneyime goumlre
Serbest Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS algılarının medyanları arasında farklılık
vardır
Mesleki deneyime goumlre gruplar arasında farklılık olduğu iccedilin farklılığın hangi
gruptan kaynaklandığını bulmamız gerekmektedir Buumltuumln gruplar ikili olarak Mann-
Whitney U testi karşılaştırılmıştır Tablo 315rsquode goumlruumllmektedir
98
Tablo 315 Katılımcıların Mesleki Deneyimini İkili Gruplar Olarak Mann Whitney U testi Sonuccedilları Mesleki tecruumlbe N Ortalama ranklar p 5yıl ve daha az 6-10 yıl arası
34 35
2968 4017
0029
5yıl ve daha az 11-15yıl arası
34 17
2362 3076
0103
5yıl ve daha az 16-20 yıl arası
34 8
2041 2613
0232
5yıl ve daha az 21yıl ve uumlstuuml
34 5
2166 870
0017
6-10yıl arası 11-15 yıl arası
35 17
2647 2656
0984
6-10yıl arası 16-20yıl arası
35 8
2159 2381
0649
6-10yıl arası 21 yıl ve uumlstuuml
35 5
2216 850
0017
11-15 yıl arası 16-20yıl arası
17 8
1285 1331
0877
11-15 yıl arası 21yıl ve uumlstuuml
17 5
1309 610
0031
16-20yıl arası 21yıl ve uumlstuuml
8 5
863 440
0049
Tabloya goumlre 21 yıl ve uumlzeri mesleki deneyime sahip olanların diğerlerine
goumlre TMS-TFRS algı duumlzeylerinin anlamlı seviyede duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir
Yani mesleğe yeni katılanların TMS TFRS hakkında duumlşuumlnceleri daha olumlu iken
21 yıl ve uumlzeri mesleki deneyime sahip olanların algı duumlzeyleri dolayısıyla
TMSTFRS hakkında bilgileri daha duumlşuumlktuumlr
99
SONUCcedil VE OumlNERİLER
Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarırsquonın ccedilevirisi olan Tuumlrkiye
Finansal Raporlama Standartlarının (TFRS) 26082014 tarihli Resmi Gazetersquode
yayınlandığı uumlzere SPKrsquoya goumlre borsada veya teşkilatlanmış diğer bir piyasada işlem
goumlren şirketler aracı kurumlar portfoumly youmlnetim şirketleri bankalar sigorta ve
reasuumlrans şirketleri bireysel emeklilik şirketleri iccedilin zorunluluğu getirilmiştir Bu
bağlamda muhasebe meslek mensuplarının uygulama noktasında oumlnemli rolleri
vardır Bu konuda araştırma yapanlar TFRSlsquo nin muhasebe meslek mensuplarının
uygulayış şekilleri hakkında fikirleri bilgi seviyeleri talepleri gibi youmlnlerden farklı
illerde ccedilalışmalar yapmışlardır
Muhasebe standartlarıyla ilgili buguumlne kadar yapılan akademik ccedilalışmaların
fazlalığı verilen eğitimler duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde ve uygulama zorunluluğu getirilmiş
olmasına rağmen hala standartlarla ilgili bilgi duumlzeyi ve eğitim eksikliği olması
ccedilelişki oluşturmaktadır Bu sebeple zorunluluk getirilmiş muhasebe standartlarıyla
ilgili verilen eğitimlerin kalitesi tartışılabilir hale gelmektedir Verilecek eğitimler
oumlncesinde ve sonrasında bu durumun oumllccediluumllmesi iccedilin akademik accedilıdan oumln test-son test
uygulanarak meslek mensuplarının oumlğrenim duumlzeyi ve eğitimlerin amacına ulaşıp
ulaşmadığı incelenmektedir Muhasebe standartlarıyla ilgili olan eğitimler bilimsel
oumlğretici modellerle desteklenmelidir
Muhasebe standartlarında zorunlu uygulamayla birlikte standartların
oluşturulma amacı doğrultusunda olumlu sonuccedillar elde edilmesi hedeflenmiştir
Muhasebe standartlarının amacına ulaşabilmesi iccedilin muhasebe ve finans alanında
mesleğini icra etmek isteyen oumlğrenciler accedilısından muhasebe standartları meslek
liselerinde ve uumlniversitelerin ilgili boumlluumlmlerinde eğitim muumlfredatında yer alması
gerekliliği accedilık bir şekilde ortadadır
TFRSrsquo nin olumsuz sonuccedilları bilgi duumlzeyi eksikliği sistematik eğitim
sorunu standartların ccedileviri sorunu meslek mensupları accedilısından fazladan iş yuumlkuuml
meslek bırakma eğilimi duumlşuumlncesine stres ve kaygıya yol accedilmaktadır Olumlu accedilıdan
daha şeffaf gerccedilekccedili ve doğru finansal raporlar olacağı vergi muhasebeciliğinin
bilgi muhasebeciliğine doumlnuumlşeceği yeni meslek mensuplarının standartlarla ilgili
100
bilgi duumlzeyi ve farkındalığının yuumlksek olduğu sonuccedillarına ulaşılmıştır Muhasebe
standartlarının kabul edilmesi ve yuumlruumlrluumlğe girme tarihi duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu konuyla
ilgili yapılacak olan makalelerin TFRS farkındalığı oumllccedilmesinin anlamsız olacağı
ortadadır Bunun yerine TFRS ile ilgili oumlğrenme ve uzmanlaşma suumlreciyle ilgili
olumsuz sonuccedilların minimuma indirilebilecek bilimsel ccedilalışmalar yapılmasının
faydalı olacağı duumlşuumlncesindeyiz
Standartların kanunen uygulama zorunluluğu getirilmiş olmasının yeterli ve
verimli sonuccedillarının olmadığı bu nedenle ilk olarak TFRSrsquo ye youmlnelik suumlrekli ve
sistemli bir eğitimin olması gerektiği alanda yapılmış olan ccedilalışmaların incelemesinin
oumlnemli bir ccedilıktısıdır Yapılmış olan benzer ccedilalışmaların bulguları doğrultusunda bilgi
ve eğitim eksikliğinin halen devam ettiği ise somut bir goumlstergedir TFRS ve KOBİ
TFRS ile ilgili olumsuz durumların oumlnuumlne geccedililebilmesi iccedilin meslek odalarının
sistemli ve akademisyenlerle işbirliği iccedilerisinde ccedilalışmalarını gerccedilekleştirmelidirler
Bu ccedilalışmada ise Sivas ilinde faaliyet goumlsteren muhasebe meslek
mensuplarının TFRS kapsamında ki algılarını konuya hakim olup olmadıklarını ve
TFRSrsquonin mali tablolara etkileri konusundaki duumlşuumlnceleriyle ilgili bulgular elde
ederek fikir sahibi olmamız amaccedillanmıştır
Sonuccedil olarak meslek mensuplarının TMS TFRSrsquoye youmlnelik algı seviyelerini
oumllccedilmeyi amaccedillayan ccedilalışma ve veri toplama aracı neticesinde muhasebe meslek
mensupları TMS TFRSrsquolerin muhasebe mesleğine fayda sağlayacağı
duumlşuumlncesindedirler
Katılımcılar tek duumlzen hesap uygulamalarının yetersiz kaldığı fakat
TMSTFRS hakkında verilen eğitim ve seminerlerin de yeterli olmadığı faaliyete
geccedilirme aşamasında noksan kaldığı duumlşuumlncesindedirler Bu eksikliğin giderilmesi
iccedilin mesleki teşkilatlardan eğitim talep etmektedirler
Muhasebecilere karşı uygulanan eğitimlerin geccediliş suumlrecini kolaylaştıracağı
kanaatinde olan meslek mensupları meslek odalarında uumlniversitelerde teknik ve
uygulama eğitimlerin verilmesi gerekliliğini oumln plana ccedilıkarmışlardır Hatta buumlyuumlk bir
kesim bağlı bulundukları meslek odalarından eğitim almak istediği sonucu ccedilıkmıştır
101
Analiz sonuccedillarından ccedilıkarılan bir diğer husus ise TFRSrsquoye uyumlu
oluşturulan finansal tablolar karar alan mercilerin daha doğru ve guumlvenilir karar
almalarına olanak sağlamaktadır Bumali tablolar işletmelere youmlnetim
muhasebesinde stratejik ve oumlnemli kararların alınmasına da katkı sağlar
TFRSrsquolerin anlaşılabilir guumlnluumlk konuşma diline sahip olmaması ve
standartları teorik ve karışık bilgilerle doldurulması finansal tabloların
oluşturulmasını guumlccedilleştirmektedir
Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarında sunulan bilgiler
faaliyete geccedilirmek iccedilin yetersiz kaldığı TMS VE TFRS hakkında teorik bilginin
yetersiz olduğu standartların uygulama noktasında faaliyet goumlsteren işletmelerin
adedinin az olması sonucu ccedilıkmıştır Araştırma neticesinde goumlruumllmuumlştuumlr ki Sivasrsquota
faaliyet goumlsteren muhasebe meslek mensupları TMS VE TFRSrsquo lerin uygulamaya
geccedilirilmesi duumlşuumlncesinde olmakla beraber standartlarla ilgili bilgi seviyelerinin
duumlşuumlk olduğu uygulamada problemler yaşanacağı ve konuyla alakalı eğitimin
yetersiz olduğu kanısına varılmıştır
Uumlniversitelerde muhasebe dersi alan oumlğrenciler başta olmak uumlzere verilen
muhasebe meslek eğitimi teorikten ccedilok uygulama alanına geccedililmesi aynı zamanda
meslek mensuplarına da meslek odaları tarafından TMSTFRS eğitimlerinin
duumlzenlenmesi muhasebe mesleğinin daha saygın statuumlde olmasının oumlnuumlndeki
engelleri kaldıracağı accedilıkccedila goumlruumllmuumlştuumlr
Bundan sonra yapılacak ccedilalışmalarda standartların uygulama aşamasında
yaşanacak sorunların tespit edilerek hangi konularda eksiklikler olduğu ve bunların
ccediloumlzuumlmuumlne youmlnelik araştırmalar yapılabilir Ccedilalışmanın daha farklı bakış accedilılarıyla ele
alınarak araştırılması da araştırmacıları farklı sonuccedillara goumltuumlrebilecektir
102
103
KAYNAKLAR
Akbulut Yıldız ldquoKavramsal Ccedilerccedilevede Yapılması Duumlşuumlnuumllen Değişiklikler (IASB-
FASB Ortak Projesi)rdquo Muhasebe Bilim Duumlnyası Dergisi MODAV Cilt 9
Sayı 3 Eyluumll 2007 s20
Akdoğan Nalan ldquoTuumlrkiye Muhasebe Standartlarırsquonın İlk Uygulamasında Uyulacak
Esaslar ve TFRSrsquoye Geccediliş Bilanccedilosunun Duumlzenlenmesirdquo Muhasebe Bilim ve
Duumlnya Dergisi yıl 8 Sayı 1 Temmuz 2006 s2
Akdoğan Nalan Hamdi Aydın ldquoMuhasebe Teorilerirdquo Ankara Uumlniversitesi
Basımevi Ankara1987
Akdoğan Habib ldquoMuhasebe Meslek Etiğinin Kamunun Aydınlatılmasındaki
Oumlnemine Meslek Mensuplarının Yaklaşımırdquo Eskişehir2003
Akguumln A İ (2007) Vadeli İşlemlere Youmlnelik Uluslararası Finansal Raporlama
standartlarının Tuumlrkiye Accedilısından Değerlendirilmesi ve Muhasebeleştirilmesi
(Yayımlanmamış Doktora Tezi) İstanbul Marmara Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Aksoy Tamer ldquoFinansal Muhasebe ve Raporlama Standartlarında Uyumlaştırma ve
UMSUFRS Bazında Kuumlresel Muhasebe Standartları Setine Youmlneliş Eğilimirdquo
Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi Sayı 71 s71
Alagoumlz Ali - Ceran Yunus (2007) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları
Meslek Oumlrguumltuumlnden Beklentileri ile Mesleki Vizyon Algılarını Belirlemeye
Youmlnelik Bir Araştırma Konya İli Uygulamasırdquo Selccediluk Uumlniversitesi İktisadi
ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi Sayı
14 ss 291-312
Ali Deran İncilay Erduru Dursun KeleşldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki
Sorunları Ve Meslek Odalarından Beklentilerinin Demografik Oumlzellikler Ve
Faaliyet Goumlsterilen Ekonomik Ccedilevre Accedilısından Değerlendirilmesi Ordu
Oumlrneğirdquo Selccediluk Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Sosyal
Ekonomik Araştırmalar Dergisi (TheJournal of SocialEconomicResearch)
ISSN 2148 ndash 3043 Ekim 2016 Yıl 16 Sayı 32
104
Alpay EE (2014) Finansal Raporlamada Standardizasyon ve Muhasebe Meslek
Mensuplarının Oumlğrenme Suumlreccedillerinin Psikolojik Temelleri
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Samsun On Dokuz Mayıs
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Alpay EE (2014) Finansal Raporlamada Standardizasyon ve Muhasebe Meslek
Mensuplarının Oumlğrenme Suumlreccedillerinin Psikolojik Temelleri
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Samsun On Dokuz Mayıs
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Arıkan Yahya (2006) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Vergi
Uygulamalarındaki Sorunlarına İlişkin Ccediloumlzuumlm Oumlnerilerimizrdquo Mali Ccediloumlzuumlm
Sayı 75 ss 13-19
Arıkan Yahya ldquoMuhasebe Mesleğinin Duumlnuuml ve Buguumlnuumlnuumln Karşılaştırılmasırdquo Mali
Ccediloumlzuumlm Sayı79 _SMMMO Yayınları Ocak ndash Şubat 2007 s11
Atmaca M Ccedilelenk H(2011) ldquoUluslararası Muhasebe ve Finansal Raporlama
Standartlarının Finansal Analize Etkilerinin Regresyon Analizi İle
Oumllccediluumllmesine Youmlnelik Bir Araştırmardquo Muhasebe ve Finansman Dergisi (49)
113-125
Ayboğa Hanifi Muhasebe Hukuk İlişkilerinin Oluşumu Muhasebe Finansman
Dergisi Aralık 1999 s11
Babaoğlu İlknur (2012) ldquoKOBİrsquoler İccedilin UFRSrsquonin İncelenmesi ve Uumllkemizdeki
Muhasebe Mesleği Mensupları Tarafından Benimsenme Durumuna Youmlnelik
Bir Araştırma (Mardin Oumlrneği)rdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Sosyal Bilimler
Enstituumlsuuml İşletme ABD Yuumlksek Lisans Tezi
Bahruz Nuriyev ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartlarının İlk Uygulaması-
UFRS 1 Kapsamında Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına Genel
Bakışrdquo(Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
2009) s36 S38
Başer Metin ldquoMuhasebe Mesleğinin Oumlrguumltlenmesinde Tuumlrkiyerdquo IV Tuumlrkiye
Muhasebe Denetimi Sempozyumu İstanbul SMMM Odası Yayınları 30
Antalya 1999 s60 - 61
105
Başpınar A (2005) ldquoTuumlrkiyersquode ve Duumlnyada Muhasebe standartlarının Oluşumuna
Genel Bir Bakışrdquo Maliye Dergisi (48) 42-57
Bayazıtlı E Oumlzdemir F Alpay EE (2015) ldquoFinansal Raporlamada
Standardizasyon ve Muhasebe Meslek Mensuplarını Zorlayan Oumlğrenme
Suumlrecinin Bilinccedilli Yetkinlik Oumlğrenme Modeli Temelinde İrdelenmesirdquo
Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi 8(1) 1-32
Bekccedili İ Oumlzdemir O (2006) ldquoMuhasebe Standartlarının Oluşum Suumlreci ve Tuumlrkiye
Finansal Raporlama Standartlarına Youmlnelik Muhasebe Meslek Mensuplarının
Bakış Accedilıları Uumlzerine Bir Araştırmardquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İİBF
Dergisi 11(2)143-164
Bekccedili İsmail (2007) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe
Standartları Hakkındaki Goumlruumlşlerinin Değerlendirilmesine Youmlnelik Bir
Araştırmardquo Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi 22 27-40
Bektoumlre Sabri ve Soumlzbilir Halim Genel Muhasebe Nisan Kitabevi Ankara 2007
Berberoğlu ldquoUluslararası Muhasebe Standartları ile Uumllkemizdeki Muhasebe
Standartları Uygulamalarının Karşılaştırılması rdquo s34
Bitlisli F(2014) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının
Finansal Tablolar Ve Analiz Sonuccedilları Uumlzerindeki Etkileri Bir Uygulama(
Yayımlanmamış Doktora Tezi) Isparta Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi
Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Bitlisli F(2014) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının
Finansal Tablolar Ve Analiz Sonuccedilları Uumlzerindeki Etkileri Bir Uygulama(
Yayımlanmamış Doktora Tezi) Isparta Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi
Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Bostancı S (2002) ldquoKuumlreselleşen Muhasebede standartlaşma ve Tuumlrkiye Muhasebe
Standartları Kurulurdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi (59) 71-80
Bostancı Serpil ldquoKuumlreselleşen Muhasebede Standartlaşma ve Tuumlrkiye Muhasebe
Standartları Kurulurdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi ISMMMO yıl 12 sayı 59
Nisan-Mayıs-Haziran 2002 s
106
Burcu DemirelldquoTuumlrkiye Muhasebe Standartlarının Uumllkemiz Muhasebe Uygulamaları
ile Karşılaştırılması ve Antalya Youmlresindeki Konaklama İşletmelerinde Bir
Araştırmardquo (Yuumlksek Lisans Tezi Akdeniz Uumlniversitesi Sosyal Bilimler
Enstituumlsuuml 2003) s17
Can İsmail ve GOumlR Yusuf (2011) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama Standartlarının
Meslek Mensupları Arasında Bilinirlik Duumlzeyini Oumllccedilmeye Youmlnelik Bir
Araştırma (Ankara ve Ccedilankırı İlleri Oumlrneği)rdquo World of IFRS Dergisi (5) 1-
10
Cansen Başaran ldquoEvrensel Muhasebe Standartlarına Doğruhelliprdquo Mali Ccediloumlzuumlm
Dergisi ISMMMO yıl 11 sayı 57 Ekim- Kasım-Aralık 2001 s156
Canyaş O Yeminli Mali Muumlşavirlerin Vergisel Sorumluluğu Maliye ve Hukuk
Yayınları Ankara 2006
Cavlak H (2015) Uluslararası Finansal Raporlama Standartları ve Kurumsal
Youmlnetim İlişkisi Kurumsal Youmlnetim Endeksirsquone Tabi Şirketlerde Bir Anket
Ccedilalışması (Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) İstanbul Marmara
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Ceylan Guumllşah (2011) ldquo213 Sayılı Vergi Usul Kanunu Ve 3568 Sayılı Kanun
Civan Mehmet ve KARA Ekrem (2002) ldquoMuhasebe Standartlarının Muhasebe
Mesleğinde Uygulanmasına Youmlnelik Bir Araştırmardquo Muhasebe ve
Finansman Dergisi 14 74-81
Ccedilankaya Fikret ve DİNCcedil Engin (2012) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama
Standartlarının Uygulama Başarısını Etkileyen Faktoumlrler Bağımsız
Denetccedililer Uumlzerine Bir Araştırmardquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi
ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi (17) 1 81-102
Ccedilankaya Fikret ve HATİPOĞLU Oğuzhan (2011) ldquoTuumlrkiyersquode Uluslararası
Muhasebe Standartlarırsquonın Uygulanabilirliğini Etkileyen Faktoumlrlerin Meslek
Mensuplarınca Değerlendirilmesine Youmlnelik Bir Araştırmardquo Uluslararası
İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi 7 61-88
Ccedilelik lsquolsquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama
Standartlarına Bakış Accedilılarının Değerlendirilmesine İlişkin Ampirik Bir
Ccedilalışma Niğde Oumlrneğirsquorsquo ss 4-8 S6 s30
107
Ccedilelik Serpil lsquolsquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal
Raporlama Standartlarına Bakış Accedilılarının Değerlendirilmesine İlişkin
Ampirik Bir Ccedilalışma Niğde Oumlrneğirsquorsquo (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi
Niğde Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml2013) s5 )
Ccedilerccedilevesinde Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler Ve Yeminli Mali
Muumlşavirlerin Sorumlulukları Afyonkarahisar İli Uygulamasırdquo Afyon
Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Maliye Anabilim Dalı
Yuumlksek Lisans Tezi
Ccediliftccedili Yavuz ldquoTuumlrkiyersquode ve Duumlnyada Muhasebe Standartlarının Gelişimi ve
Uluslararası Uyumlaştırma Ccedilalışmaları rdquo İstanbul Uumlniversitesi İşletme
Fakuumlltesi Dergisi 26(2) 1997 ss 170-171
Dalkılıccedil AF (2008) Ulusal ve Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarında
Mesleki Yargının Roluuml (Yayınlanmamış Doktora Tezi) İzmir Dokuz Eyluumll
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Dalkılıccedil AF (2008) Ulusal ve Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarında
Mesleki Yargının Roluuml (Yayınlanmamış Doktora Tezi) İzmir Dokuz Eyluumll
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Demir M Kısakuumlrek M Akcan (2014) Finansal Muhasebe Dersi Basılmamış Ders
Notları
Dinccedil Engin ve ATABAY Esra (2011) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının TFRSrsquoye
Youmlnelik Duumlşuumlnceleri ve Uygulama Başarısına Etki Etmesi Muhtemel
Faktoumlrlere Youmlnelik Bir Araştırma ndash Trabzon Alt Boumllgesi Oumlrneğirdquo World of
IFRS Dergisi 20 1-13
Duman Ouml Muhasebe Denetimi ve Raporlama TESMER Temel Eğitim Staj Merkezi
Elitaş Cemal KARAKOCcedil Mehtap ve OumlZDEMİR Serkan (2011) ldquoMuhasebe
Meslek Mensupları Perspektifinden Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarırdquo World
of IFRS Dergisi 8 1-14
Erdoğan Murat ve DİNCcedil Engin (2009) ldquoTuumlrkiye Muhasebe Standartları ve
Muhasebe Meslek Mensuplarının Bilgi Duumlzeylerinin İncelenmesirdquo Muhasebe
ve Finansman Dergisi 43 154-169
108
Fidan Erol Meral ve CİNİT Hasan (2013) ldquo01 Ocak 2013 Oumlncesinde Tuumlrkiye
Finansal Raporlama Standartları Ccedilerccedilevesinde KOBİ Muhasebe
Standartlarının Muhasebe Meslek Mensupları Tarafından Algı Duumlzeylerinin
Tespitine Youmlnelik Uygulama(Yalova İli Oumlrneği)rdquo Akademik Yaklaşımlar
Dergisi (4) 1 51-79
Fidan Erol Meral ve Cinit Hasan (2013) ldquo1 Ocak 2013 Oumlncesinde Tuumlrkiye
Finansal Raporlama Standartları Ccedilerccedilevesinde KOBİ Muhasebe
Standartlarının Muhasebe Meslek Mensupları Tarafından Algısı (Bursa İli
Oumlrneği)rdquo Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi 40 63-82
Fidan Erol Meral ve Cinit Hasan (2013) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama Standartları
Ccedilerccedilevesinde KOBİ Muhasebe Standartlarının Muhasebe Meslek Mensupları
Tarafından Algı Duumlzeylerinin Tespitine Youmlnelik Uygulama (Eskişehir İli
Oumlrneği)rdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi 59 39-60
Goumlkgoumlz A Zeytin M (2012) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki
Faaliyetlerinde Karşılaştıkları Sorunlar ve Beklentileri Bilecik ve Yalova
İlleri Uygulamasırdquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler
Fakuumlltesi Dergisi Cilt 17 s 477-493
Goumlkgoumlz Ahmet - Zeytin Mustafa (2012) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının
Mesleki Faaliyetlerinde Karşılaştıkları Sorunlar ve Beklentileri Bilecik Ve
Yalova İlleri Uygulamasırdquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari
Bilimler Fakuumlltesi Dergisi c 17 s 1 ss 477-493
Guumlcenme Uumlmit ldquoKuumlreselleşmede Muhasebe Standartlarırdquo Muhasebe ve Finansman
Dergisi MUFAD Sayı 5 Ocak 2000 s7
Guumlcenme Uumlmit ldquoUumllkemizdeki Muhasebe Uygulamalarının Tuumlrkiye Muhasebe
Standartlarına Uyumurdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi MUFAD Sayı 19
Temmuz 2003 s27
Guumlcenme Uuml(2000) Genel Muhasebe Kitabı Marmara Kitabevi Yayınları
Guumlleryuumlz M (2014) Finansal Araccedilların Vergi Usul Kanunu ve Tuumlrkiye
MuhasebeFinansal Raporlama Standartlarırsquona Goumlre İncelenmesi
109
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) İstanbul Okan Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Guumlleryuumlz M (2014) Finansal Araccedilların Vergi Usul Kanunu ve Tuumlrkiye
MuhasebeFinansal Raporlama Standartlarırsquona Goumlre İncelenmesi
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) İstanbul Okan Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Guumlneş Recep Durmuş Ahmet Fethi ve SOLAK Bilal (2011) ldquoMuhasebe Meslek
Mensuplarının KOBİ TFRSrsquoye Youmlnelik Bilgi Duumlzeyleri ve Uygulamaya
Youmlnelik Beklentileri Elazığ ve Malatya İlleri Oumlrneğirdquo World of IFRS
Dergisi 6 1-14
Guumlrdal K (2013) ldquoTTKTMSTFRS VUK Duumlzenlemeleri ve Maliyet Denetimirdquo
Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi (1) 1-26
Guumlrdal K (2013) ldquoTTKTMSTFRS VUK Duumlzenlemeleri ve Maliyet Denetimirdquo
Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi (1) 1-26
Guumlvemli Oktay (2009) ldquoTuumlrkiyersquode Muhasebe Meslek Oumlrguumltuumlnuumln 20Yılı Bir
Değerlendirmerdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi Sayı 44 Ekim s6-16
Guumlvemli Oktay (2013) ldquoCumhuriyet Doumlneminde Muhasebe Mesleğinin
Oumlrguumltlenmesi Uumlzerinerdquo Muftav Dergisi Ocak 2013 s136-151
Hatipoğlu Oğushan (2009) ldquoTuumlrkiyersquode Uluslararası Muhasebe Standartlarırsquonın
Gelişimi Gerekliliği ve Uygulanabilirliği Uumlzerine Bir Araştırmardquo Karadeniz
Teknik Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İşletme ABD Yuumlksek Lisans
Tezi
Hatunoğlu Z Uccedilantuumlrk M Kıllı M (2013) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama
Standartlarırsquonın Bilinirlik Duumlzeyin Uumlzerine Kahramanmaraşrsquota Bir Alan
Ccedilalışmasırdquo Niğde Uumlniversitesi İİBF Dergisi 6(1) 51-62
Hatunoğlu Z Uccedilantuumlrk M Kıllı M (2013) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama
Standartlarırsquonın Bilinirlik Duumlzeyin Uumlzerine Kahramanmaraşrsquota Bir Alan
Ccedilalışmasırdquo Niğde Uumlniversitesi İİBF Dergisi 6(1) 51-62
Işık Abdulkadir- Oumlzen Zafer - Kabasoluk Orhan (2006) ldquoMeslek Mensuplarının
Sorunları ve Ccediloumlzuumlm Oumlnerilerirdquo Denizli SMMMO Yayın no 8 Denizli
110
İbiş C Oumlzkan S (2006) ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartları
(UFRS)rsquona Genel Bakışrdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi (74) 25-43
İbiş Cemal Serdar Oumlzkan ldquoUluslararası Finansala Raporlama Standartları
(UFRS)rsquona Genel Bakışrdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi DSMMMO sayı 74 Ocak-
Şubat-Mart 2006 s27
İnayet Pehlivan Aydın İsletmelerde Mali Analiz Gazi Kitabevi Ankara Subat
2007
İzmirkhan HasanovldquoAzerbaycanrsquoda Ufrsrsquonin Oumlğrenilme Suumlreci Muhasebe Meslek
Mensuplarına Youmlnelik Bir Araştırmardquo Ondokuz Mayıs Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml İşletme Ana Bilim Dalı 2018 Samsun
Kahraman A (2016) ldquoMuhasebe Standartlarının Sektoumlrel Algılanması Mermer
İşletmeleri Oumlrneğirdquo (Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Afyon Kocatepe
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Karaman İktisadi ve İdari Bilimler
Dergisi Sayı2 Cilt5 Aralık 2005
Kalaycı Şeref - Tekşen Oumlmer (2006) ldquoMuhasebecilik Mesleğinde Karşılaşılan
Sorunlar ve Ccediloumlzuumlm Oumlnerileri Isparta İl Merkezi Uygulamasırdquo Muhasebe ve
Finansman Dergisi Sayı 31 ss 90-101
Karabınar Selahattin ldquoMuhasebe İklimini Kuumlresel Duumlzeyde Youmlnlendiren
Kuruluşlarrdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi MUFAD Sayı 31 s 142
Karkacıer A (2009) Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Uygulamalarının Bağımsız
Denetim Suumlrecine Etkisi Uumlzerine Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yuumlksek
Lisans Tezi) Tokat Gaziosmanpaşa Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Karkacıer A (2009) Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Uygulamalarının Bağımsız
Denetim Suumlrecine Etkisi Uumlzerine Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yuumlksek
Lisans Tezi) Tokat Gaziosmanpaşa Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Kocamaz H (2012) ldquoUluslararası Muhasebe Standartlarının Duumlnyada ve Tuumlrkiyersquode
Oluşum ve Gelişim Suumlrecirdquo Kahramanmaraş Suumltccediluuml İmam Uumlniversitesi-
İktisadi İdari Bilimler Dergisi (2)2 105-120
Koccedil Yalkın Yuumlksel Genel Muhasebe ilkeler ve Uygulamalar Nobel Yayın Dağıtım
Ankara 2006
111
Koccedil Yalkın Yuumlksel ldquoAB ve ABDrsquode Uluslararası Finansal Raporlama
Standartlarının Uygulamasına Geccediliş Ccedilalışmalarırdquo Muhasebe ve Finansman
Dergisi MUFAD Sayı 19 Temmuz 2003 s26
Konsolidasyonrdquo İstanbul Ticaret Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İşletme
Anabilim Dalı Muhasebe Denetimi Bilim Dalı
Koumlroğlu Ccedil Doğan C (2012) ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartlarına
Uyum Suumlreci ve Muhasebe Meslek Mensuplarının Bilgi Duumlzeylerinin
İncelenmesi (Marmaris İlccedilesi Oumlrneği)rdquo World of IFRS (5) 1-13
Koumlroğlu Ccedil Doğan C (2012) ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartlarına
Uyum Suumlreci ve Muhasebe Meslek Mensuplarının Bilgi Duumlzeylerinin
İncelenmesi (Marmaris İlccedilesi Oumlrneği)rdquo World of IFRS (5) 1-13
Koumltuumloğlu ŞG (2008) Uluslararası Muhasebe Standartları Paralelinde Tuumlrkiye ve
Amerikan Muhasebe Standartlarırsquonın Bazı Standartlarda Karşılaştırılması
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Gaziantep Gaziantep Uumlniversitesi
Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Koumltuumloğlu ŞG (2008) Uluslararası Muhasebe Standartları Paralelinde Tuumlrkiye ve
Amerikan Muhasebe Standartlarırsquonın Bazı Standartlarda Karşılaştırılması
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Gaziantep Gaziantep Uumlniversitesi
Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Kurcan Fatma UYAR Suumlleyman ve TETİK Niluumlfer (2011) ldquoMeslek
Mensuplarının UFRSrsquoye Bakış Accedilıları ve Farkındalık Duumlzeyleri Uumlzerine Bir
Araştırmardquo Muhasebe ve Vergi Uygulamaları (MUVU) Dergisi (4) 3 15-
28
Kurtcebe Emin ldquo21 Yuumlzyılda Muhasebe Mesleğinin Vizyonurdquo Pamukkale
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Yuumlksek Lisans Tezi İşletme Anabilim
Dalı Muhasebe Finansman Bilim Dalı EYLUumlL2008
Mustafa A Aysan ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartları ve Kuumlresel
Uyumrdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi MUFAD sayı 34 Nisan 2007
s55
112
Nazım Hikmet ldquoUluslararası Muhasebe Standartları ve Karşı Goumlruumlşlerrdquo Muhasebe
ve Finansman Dergisi MUFAD Sayı 10 Nisan 2001 s71
Nuriyev ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartlarının İlk Uygulaması- UFRS 1
Kapsamında Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına Genel Bakışrdquo
s36 s38 s47
Oumlzdemir Fevzi Serkan (2012) ldquoKOBİler İccedilin Finansal Raporlama Standardı ve
Mali Muumlşavirlerin Uygulama Oumlncesi İlgi Duumlzeylerine Youmlnelik Ampirik Bir
Araştırmardquo Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi 38 57-84
Oumlzdemir Fevzi Serkan (2013) ldquoFinansal Raporlama Standartlarını Oumlğrenme
Suumlrecinde Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin Durumları Samsunrsquoda
Ampirik Bir Araştırmardquo Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi 41
Oumlzkan S Erdener Acar E (2010) Uluslararası MuhasebeFinansal Raporlama
Standartlarının finansal tablolar analizi uumlzerindeki etkilerine genel bakışrdquo
Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi
Oumlztuumlrk ldquoKar Amacı Guumltmeyen Kuruluşlardan Olan Vakıfların Denetimi UFRS
Accedilısından İncelenmesi ve Oumlrnek Uygulamardquo s71
Oumlztuumlrk Uğur ldquoKar Amacı Guumltmeyen Kuruluşlardan Olan Vakıfların Denetimi
UFRS Accedilısından İncelenmesi ve Oumlrnek Uygulamardquo (Yuumlksek Lisans Tezi
Gazi Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml 2016) s67-68
Oumlzulucan A- Benguuml H - Oumlzdemir F S (2010) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının
Guumlncel Sorunları Uygulamada Karşılaştıkları Yetersizlikler Ve Meslek
Odalarından Beklentilerinin Unvanları Ve Mesleki Deneyim Suumlreleri
Youmlnuumlyle İncelenmesi Tuumlrkiye Genelinde Bir Araştırmardquo Muhasebe ve
Denetime Bakış 31 ss 41-64
Oumlzulucan A Benguuml H Oumlzdemir F S (2010) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının
Guumlncel Sorunları Uygulamada Karşılaştıkları Yetersizlikler ve Meslek
Odalarından Beklentilerinin Uumlnvanları ve Mesleki Deneyim Suumlreleri Youmlnuumlyle
İncelenmesi Tuumlrkiye Genelinde Bir Araştırmardquo Muhasebe ve Denetime
Bakış Dergisi Mayıs Sayı 31 s 41-64
113
Oumlzyuumlrek Hamide Tuumlrkiyersquode Muhasebe Ve Muhasebe Mesleğinin Tarihi
Muhasebecilerin İş Tatmini Beklentileri Karşılaşılan Sorunlar(Ufuk
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İşletme Anabilim Dalı Yuumlksek Lisans
Tezi 2009)
Parlakkaya R (2004) ldquoMuhasebede Uluslararası Uyum ve Avrupa Birliği Suumlrecinde
Tuumlrkiyersquode Muhasebe Uyumlaştırma Ccedilalışmalarırdquo SUuml İİBF Sosyal ve
Ekonomik Araştırmalar Dergisi (7) 343-359
Perizat Başak Berberoğlu ldquoUluslararası Muhasebe Standartları ile Uumllkemizdeki
Muhasebe Standartları Uygulamalarının Karşılaştırılması rdquo(Yuumlksek Lisans
Tezi Akdeniz Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml 2002) s34
Poroy Arsoy Aylin ve BORA Tuba (2012) ldquoKOBİ Muhasebe Standartlarının
Gelişimi ve Tuumlrkiye Uygulaması Uumlzerine Bir Araştırmardquo Muhasebe ve
Finansman Dergisi 56 17-27
Pur HPldquoVergi Denetimi Karşısında Yeminli Mali Muumlşavirlik
MesleğirdquohttparchiveismmmoorgtrdocsSempozyum05SEMPOZYUM
3620HUSEYIN20PERVIZ20PURdoc 10012010
Resmi Gazete 13-06-1989 tarih ve 20194 Sayılı RG
httpwwwresmigazetegovtrarsiv20194pdf
Saim Uumlstuumlndağ ldquoGlobal Muhasebe Standartlarına Doğrurdquo Active Bankacılık Ve
Finans Dergisi Sayı 5 2003 s28
Savun A 2014 ldquoStoklar ve Maddi Duran Varlıklara İlişkin Muhasebe
Standartlarının İşletmelerce Accedilıklanan Muhasebe Bilgi Duumlzeyine Etkisi
Tuumlrkiyersquodeki İşletmeler Uumlzerine Bir Uygulamardquo (Yayımlanmamış Yuumlksek
Lisans Tezi) Adana Ccedilukurova Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Soumlzbilir Naciye Tuumlrkiyersquode Muhasebe Uygulamalarında Etiksel Boyutlar
Afyon 2000
Syham Sunder ldquoTekduumlzen Raporlama Standartlarının Yukarıdan Aşağıya
Uygulanmak İstenmesi Niccedilin Tekrar Duumlşuumlnuumllmelirdquo (ccedilev Bilgehan Alagoumlz)
Muhasebe ve Finansman Dergisi MUFAD Sayı 31 Temmuz 2006 ss 6-10
114
Şahin E (2010) Uluslararası Muhasebe Standartları Ccedilerccedilevesinde Oluşturulan
Tms-16 Tms-36 Tms-38 Muhasebe Standartlarının Tekduumlzen Muhasebe
Sistemi ile Karşılaştırılması Ve Ccedilorumrsquoda Bir Sanayi İşletmesi Oumlrneği
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Ccedilorum Hitit Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Şahin E (2010) Uluslararası Muhasebe Standartları Ccedilerccedilevesinde Oluşturulan
Tms-16 Tms-36 Tms-38 Muhasebe Standartlarının Tekduumlzen Muhasebe
Sistemi ile Karşılaştırılması Ve Ccedilorumrsquoda Bir Sanayi İşletmesi Oumlrneği
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Ccedilorum Hitit Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Şenol H 2005Ulusal ve Uluslararası Muhasebe Standartlarına Goumlre Varlıkların
Değerlemesi SM ve SMMMrsquolerin Uygulama Duumlzeylerinin Tespitine Youmlnelik
Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Isparta Suumlleyman
Demirel Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Şensoy lsquolsquoUluslar arası Finansal Raporlama Standartlarının Ortaya Ccedilıkışı ve
Gelişimi İle Muhasebe Standartlarının Tuumlrkiyersquodeki Durumursquorsquo s7
Tokay SH (1987) Muhasebe Standartlaştırma Ccedilalışmalarının İncelenmesi ve
Tuumlrkiye Accedilısından Değerlendirilmesi(Yayınlanmamış Doktora Tezi)
Ankara Gazi Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Tokay SH (1987) Muhasebe Standartlaştırma Ccedilalışmalarının İncelenmesi ve
Tuumlrkiye Accedilısından Değerlendirilmesi(Yayınlanmamış Doktora Tezi)
Ankara Gazi Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Tuğay Osman - Tekşen Oumlmer (2014) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları
Burdur İlinde Bir Araştırmardquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İİBF Dergisi
C 19 s 1 ss 223-232
Tuumlrker M (2004) ldquoVergi Kayıplarının Oumlnlenmesinde Muhasebe Meslek
Mensuplarının Vergi Beyannamelerini İmzalaması ve Maliye Bakanlığına Bir
Oumlneri Tuumlrmob Yayınları-249İstanbul
Usta Hale (2007) Muhasebe Mesleği ile İlgili Uluslararası Muhasebe Standartları
Ve Tuumlrkiyersquodeki Duumlzenlemeler ile Karşılaştırılması (Yuumlksek Lisans Tezi
Gazi Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml 2007) s15-16
115
Uysal OumlOuml (2006) ldquoUluslararası Muhasebe Standartlarının Oluşum Suumlreci IASC ve
Oumlnde Gelen Ulusal ve Uluslararası Oumlrguumltlerrdquo Muhasebe ve Denetime Bakış
Dergisi (90) 87-105
Uysal OumlOuml (2006) ldquoUluslararası Muhasebe Standartlarının Oluşum Suumlreci IASC ve
Oumlnde Gelen Ulusal ve Uluslararası Oumlrguumltlerrdquo Muhasebe ve Denetime Bakış
Dergisi (90) 87-105
Uzay Ş Guumlngoumlr Ş (2004) ldquoMuhasebecilerin Sorunları ve Beklentileri Kayseri ve
Nevşehir İlleri Uygulamasırdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi Sayı 22
Nisan s 94-104
Uumllkuuml Sema lsquolsquoKobirsquoler İccedilin UFRS Taslağının Muhasebe Mesleği Mensupları
Tarafından Algılanışına Youmlnelik Bir Araştırma (İstanbul Oumlrneği)rsquorsquo
(Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Sakarya Uumlniversitesi Sosyal Bilimler
Enstituumlsuuml2008) s8
Uumllkuuml Sema (2008) ldquoKOBİrsquoler İccedilin UFRS Taslağının Muhasebe Meslek Mensupları
Tarafından Algılanışına Youmlnelik Bir Araştırma (İstanbul Oumlrneği)rdquo Sakarya
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İşletme ABD Muhasebe ve Finansman
Bilim Dalı Yuumlksek Lisans Tezi
Uumlstuumlndağ S (2000) ldquoMuhasebe Standartları Oluşturulması Suumlrecirdquo Muhasebe ve
Denetime Bakış (1) 31-55
Yalkın K Y Demir V Demir D (2006) ldquoUluslararası Finansal Raporlama
Standartları ve Tuumlrkiyersquode Finansal Raporlama Standartlarının Gelişimi 17
Duumlnya Muhasebe Kongresirdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi(Oumlzel Sayı) (76) 291-307
116
117
EKLER
Ek 1 Anket Formu
Sayın Katılımcı
Bu veri toplama aracı Cumhuriyet Uumlniversitesi İşletme Anabilim Dalırsquonda
yuumlruumltuumllmekte olan ldquoSerbest Muhasebeci Mali Muumlşavir Ve Yeminli Mali Muumlşavir
Meslek Mensuplarının TMS Ve TFRS Algısı Sivas İli Oumlrneğirdquo isimli yuumlksek
lisans tezi kapsamında meslek mensuplarından edinilen bilgiler doğrultusunda
değerlendirilecektir Veri toplama aracı soruları tamamen bilimsel amaccedillar iccedilin
kullanılacak olup bilgileriniz 3 şahıs ya da işletmelerle kesinlikle
paylaşılmayacaktır
Katılımınız iccedilin şimdiden teşekkuumlrler
Dr Oumlğr Uumlyesi Yuumlksel AYDIN Buse DAĞ FİŞNE
CUuml İşletme ABD Oumlğretim Uumlyesi CUuml İşletme ABD YL Oumlğrencisi
118
Kes
inlik
le
Kat
ılmıy
orum
Kat
ılmıy
orum
Kar
arsı
zım
Kat
ılıyo
rum
Kes
inlik
le
Kat
ılmıy
orum
-1
-2
-3
-4
-5
Soru
1)Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları gerekli bir duumlzenlemedir 1 2 3 4 5
2) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamadaki başarısı iccedilin vergi mevzuatı ve muhasebe standartları muumlmkuumln olduğunca uyumlaştırılmalıdır
1 2 3 4 5
3) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarına uygun hazırlanan bir finansal tablo finansal tablodan yararlananlar iccedilin daha guumlvenilir bilgi sunar
1 2 3 4 5
4)Uumllkemizde uygulanan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği TMS ve TFRS ile uyum iccedilindedir 1 2 3 4 5
5) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sadece ccedileviri olarak değil standardın iccedileriği ve uygulama şekli accedilık ve anlaşılır olmalıdır
1 2 3 4 5
6)Tuumlrkiye muhasebe ve finansal raporlama standartlarında yapılan accedilıklamalar uygulamalar iccedilin yeterlidir 1 2 3 4 5
7) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sektoumlrlere goumlre ayrı ayrı duumlzenlenmelidir 1 2 3 4 5
8) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları konusunda teorik bilgi duumlzeyim yeterlidir 1 2 3 4 5
9) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları ilgili taraflara daha tarafsız doğru ve guumlvenilir bilgi sağlayacaktır 1 2 3 4 5
10) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın kullanımı işletmelerin denetimlerini kolaylaştıracaktır 1 2 3 4 5
11) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın uygulamaya geccedilmesiyle işletmelerin para ve sermaye piyasalarından fon bulmaları kolaylaşacaktır
1 2 3 4 5
12) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları belirli derecede esnek olmalıdır 1 2 3 4 5
13)Muhasebe Sistemi Uygulamaları Genel Tebliğirsquondeki muhasebenin temel kavramları muhasebenin ihtiyaccedillarını karşılamada yeterlidir
1 2 3 4 5
Yaşınız ( )30 ve daha az ( )31-40 ( )41-50 ( )50ve uumlstuuml Cinsiyetiniz Kadın ( ) Erkek ( ) Eğitim Durumunuz
Lise ( ) Oumln Lisans ( ) Lisans( ) Lisansuumlstuuml ( )
Mesleki Deneyiminiz
5ve daha az ( ) 6-10 yıl ( ) 11-15 yıl ( ) 16-20 yıl( ) 21ve uumlstuuml( )
119
OumlZGECcedilMİŞ
KİŞİSEL BİLGİLER
Adı Soyadı Buse DAĞ FİŞNE
Uyruğu TC
Doğum Tarihi ve Yeri 27041991 SİVAS
EGİTİM
Derece Kurum Mezuniyet Yılı
Oumln Lisans Cumhuriyet Uumlniversitesi 2011
Lisans Anadolu Uumlniversitesi 2015
İŞ TECRUumlBESİ
Tarih Kurum Goumlrev
2011-2012 Vakıf Bank TAO Bireysel Emeklilik Satış Temsilcisi
2012-2014 Garanti Bankası AŞ Garanti Emeklilik Satış Youmlneticisi
2014-2017 Şeker Bank TAŞ Bireysel Krediler Satış Youmlneticisi
2018- Hakan Fişne Sigorta Acenteliği Sigorta Teknik Personel
YABANCI DİL BİLGİSİ
İngilizce YOumlKDİL ( ) UumlDS ( ) TOEFL ( ) EILTS ( )
Page 4
i
İCcedilİNDEKİLER
İCcedilİNDEKİLER i
KISALTMALAR vii
TABLOLAR DİZİNİ ix
OumlZET xi
ABSTRACT xiii
GİRİŞ 1
BİRİNCİ BOumlLUumlM 3
MUHASEBE MESLEĞİNİN DUumlNYArsquoDA VE TUumlRKİYErsquoDEKİ OLUŞUM
SUumlRECİ VE KARŞILAŞILAN SORUNLARI 3
11MuhasebeninTanımı 3
12Muhasebenin Tuumlrleri 6
13 Muhasebe Teorisi ve Tarihi Gelişimi 7
131 Tuumlrkiyersquode Muhasebe Mesleğinin Tarihi Gelişimi 8
1311 Cumhuriyetten Oumlnce Muhasebe Uygulamaları 9
1312 Cumhuriyet Doumlneminde Muhasebe Uygulamaları 9
132 Duumlnyada Muhasebe Mesleğinin Tarihi Gelişimi 10
1321İngilterersquode Muhasebe Mesleği İle İlgili Duumlzenlemeler 10
1322 Almanyarsquoda Muhasebe Mesleği İle İlgili Duumlzenlemeler 11
1323 Fransarsquoda Muhasebe Mesleği İle İlgili Gelişmeler 12
1324Amerika Birleşik Devletlerirsquonde Muhasebe Mesleği İle İlgili
Gelişmeler 13
14Muhasebe Mesleğinin Gelişimi Meslek Odaları ve Uumlst Kuruluş
(TUumlRMOB) 15
15 3568 Sayılı Meslek Yasası 17
16Muhasebe Meslek Mensupları 18
161Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir 18
162Yeminli Mali Muumlşavir 20
163 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorumlulukları 22
1631 Muhasebe Meslek Mensuplarının Vergi Beyannamelerini
İmzalama Yetkisi 23
ii
1632 Yeminli Mali Muumlşavirlerin Tasdik İşlemi 25
17 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları 28
İKİNCİ BOumlLUumlM 33
ULUSLARARASI MUHASEBE STANDARTLARI (UMS)
ULUSLARARASI FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI (UFRS)
TUumlRKİYE MUHASEBESTANDARTLARI (TMS) TUumlRKİYE FİNANSAL
RAPORLAMA STANDARTLARI (TFRS) 33
21 UFRS Hakkında Genel Bilgiler 33
211 Muhasebe Standartlarının Tanımı 34
212 Muhasebe Standartlarını Gerektiren Gelişmeler 35
213 Muhasebe Standartlarırsquonın Amaccedilları 38
22 Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarının Ortaya Ccedilıkışı 40
23UFRSrsquonin Belirlenmesinde Etkisi Olan Kuruluşlar 41
231 Uluslararası Muhasebe Standartları Kurumu 41
232Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu 43
233 Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Oumlrguumltuuml 44
234 Avrupa Birliği 45
235 Amerikan Finansal Muhasebe Standartları Kurulu 47
236 Basel Kurulu 47
237 Birleşmiş Milletler (BM) 48
238 Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml (OECD) 49
239 Duumlnya Bankası ve Uluslararası Para Fonu 49
24 Uluslararası Muhasebe Standartlarına Youmlnelik Bazı Uumllkelerde Yapılan
Ccedilalışmalar 50
241 ABDrsquode Yapılan Ccedilalışmalar 50
242 İngilterersquode Yapılan Ccedilalışmalar 51
243 Almanyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar 52
244 Fransarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar 53
245 Kanadarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar 54
246 Japonyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar 54
247 Ccedilinrsquode Yapılan Ccedilalışmalar 55
248 Rusyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar 55
iii
249 Diğer Uumllkelerdeki Ccedilalışmalar 56
25 Tuumlrkiye MuhasebeFinansal Raporlama Standartlarının Gelişimi 57
251 Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarına Genel Bakış 57
252 Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar 59
253 İktisadi Devlet Teşekkuumlllerini Yeniden Duumlzenleme Komisyonu
Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar 60
254 Tuumlrkiye Bankalar Birliği Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar 60
255 Tuumlrk Standartları Enstituumlsuuml Muhasebe Standartları Oumlzel Daimi
Oumlrguumltuumlnuumln Yaptığı Ccedilalışmalar 61
256 Sigorta Murakabe (Denetleme) Kurulu Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar 62
257 Bankacılık Duumlzenleme ve Denetleme Kurumu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar 62
258 Maliye Bakanlığı Başkanlığında Kurulan Muhasebe Standartları
Komisyonunun Yaptığı Ccedilalışmalar 64
259 Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar 65
2510 Tuumlrkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulunun Yaptığı
Ccedilalışmalar 67
2511 Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Kurulu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar 68
2512 Tuumlrk Ticaret Kanunu (TTK) 69
2513 Kamu Goumlzetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu
Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar (KGMDSK) 69
26 Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Stadartlarının Uygulanmasında
Karşılaşılan Problemler 72
261Uygulama Esnasında Genel Problemler 72
262 Standartların Ccedilevirilerinde Yaşanan Problemler 72
263 Meslek Mensuplarının Bilgi Ve Eğitimi İle İlgili Problemler 72
264 Yasal Nitelik Kazandırılmasında Yaşanan Problemler 73
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM 75
MUHASEBE MESLEK MENSUPLARININ TUumlRKİYE MUHASEBE
STANDARTLARI VE TUumlRKİYE FİNANSAL RAPORLAMA
STANDARTLARI ALGISINA İLİŞKİN CcedilALIŞMA SİVAS İLİ OumlRNEĞİ 75
iv
31 Literatuumlr Ccedilalışması 75
32Araştırmanın Amacı 81
33 Araştırmanın Oumlnemi 81
34 Araştırmanın Kapsamı 82
35Araştırmanın Youmlntemi 82
36 Araştırmada Kullanılan Youmlntemler 83
37 Araştırmanın Bulguları 84
371 Araştırmada Kullanılan Oumllccedileğin Guumlvenilirlik Analizi 84
372 Ankete Katılanların Demografik Oumlzelliklerine Ait Frekans Tabloları 85
3721 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımı 85
3722 Katılımcıların Yaş Gruplarına Goumlre Dağılımı 85
3723 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre Dağılımı 86
3724 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbe Suumlrelerine Goumlre Dağılımı 86
373 Muhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe Standartları ve
Tuumlrkiye Finansal Raporlama Standartları Algılarına İlişkin
Duumlşuumlnceleri 87
374 Muhasebe Meslek Mensuplarının TMS TFRS Algılarına Youmlnelik
Anket Katılım Duumlzeylerinin Aritmetik Ortalama ve Standart
Sapmaları 91
375 Demografik Değişkenlere Goumlre Muhasebe Meslek Mensuplarının
TMS ve TFRS Algılarının Karşılaştırılması 93
3751 Muhasebe Meslek Mensuplarının Cinsiyete Goumlre TMS ve TFRS
Algılarının Karşılaştırılması 94
3752 Muhasebe Meslek Mensuplarının Eğitim Duumlzeylerine Goumlre TMS
ve TFRS Algılarının Kruskall-Wallis TestiSonuccedilları 94
3753 Muhasebe Meslek Mensuplarının Yaş Gruplarına Goumlre TMS Ve
TFRS Algılarının Kruskall-Wallis TestiVe Mann Whitney U
Testi Sonuccedilları 95
3754 Muhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre
TMS Ve TFRS Algılarının Kruskal Wallis Testine Goumlre
Karşılaştırılması 97
v
SONUCcedil VE OumlNERİLER 99
KAYNAKLAR 103
EKLER 117
Ek 1 Anket Formu 117
OumlZGECcedilMİŞ 119
vi
vii
KISALTMALAR
AB Avrupa Birliği
BDDK Bankacılık Duumlzenleme ve Denetleme Kurulu
BKK Bakanlar Kurulu Kararı
FCM FeacutedeacuterationdesExpertsComptablesMediterraneacuteens
GKGMİ Genel Kabul Goumlrmuumlş Muhasebe İlkeleri
IAAER International Associationfor Accounting EducationandResearch
IAS International Accounting Standards
IASB International Accounting Standards Board
IASC International Accounting StandardsComitee
IASCF International Accounting StandardCommittee Foundation
IFAC International Federation of Accountants
IFRS International Financial ReportingStandards
IOSCO International Organisation of SecuritiesCommissions
İMKB İstanbul Menkul Kıymetler Borsası
KGK Kamu Goumlzetimi ve Denetimi Kurumu
KİT Kamu İktisadi Teşekkuumlluuml
SPK Sermaye Piyasası Kurumu
SM Serbest Muhasebeci
SME Small andMedium Enterprises
SS Standart Sapma
SMMM Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir
TFRS Tuumlrkiye Finansal Raporlama Standartları
TMS Tuumlrkiye Muhasebe Standartları
TMSK Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Kurulu
viii
TMUD Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği
TMUDESK Tuumlrkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu
TSE Tuumlrk Standartları Enstituumlsuuml
TUumlRMOB Tuumlrkiye Serbest Muhasebeci
UFRS Uluslararası Finansal Raporlama Standartları
UMS Uluslararası Muhasebe Standartları
UMSK Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu
VUK Vergi Usul Kanunu
YMM Yeminli Mali Muumlşavir
YTTK Yeni Tuumlrk Ticaret Kanunu
χsup2 Ki-Kare
ix
TABLOLAR DİZİNİ
Tablo 11 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları Ve Beklentileri 32
Tablo 21 BDDKrsquonın UMS ile Uyumlu Tebliğ Ettiği Muhasebe Standartları 64
Tablo 22 SPKrsquonın UFRS İle Uyumlu Finansal Raporlama Standartları 66
Tablo 23 KGMDSK tarafından hazırlanan TMSTFRSrsquoler 71
Tablo 31 Anket Maddelerinin Puan Aralıkları 84
Tablo 32 Guumlvenilirlik Analizi Tablosu 85
Tablo 33 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımı 85
Tablo 34 Katılımcıların Yaşa Goumlre Dağılımı 86
Tablo 35 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre Dağılımı 86
Tablo 36 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre Dağılımları 87
Tablo 37 Katılımcıların TMS ve TFRS Algılarına İlişkin Frekans Değerleri 88
Tablo 38 Katılım Duumlzeylerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapmaları 92
Tablo 39 Kolmogorov- Smirnov Normallik Testi Sonucu 93
Tablo 310 Muhasebe Meslek Mensuplarının Cinsiyete Goumlre TMS ve TFRS
Algılarının Z Testi ve Mann Whitney U Testi Sonuccedilları 94
Tablo 311 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının
Karşılaştırılması 95
Tablo 312 Katılımcıların Yaş Grubuna Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının
Karşılaştırılması 95
Tablo 313 Katılımcıların Yaş Gruplarının İkili Olarak Karşılaştırılması 96
Tablo 314 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre TMS Ve TFRS
Algılarının Kruskall-Wallis Testi Sonuccedilları 97
Tablo 315 Katılımcıların Mesleki Deneyimini İkili Gruplar Olarak Mann
Whitney U testi Sonuccedilları 98
x
xi
OumlZET
Ccedilalışma kapsamında muhasebe meslek mensuplarının Tuumlrkiye Finansal
Raporlama Standartları (TFRS) Tuumlrkiye muhasebe Standartları ile ilgili bilgi
duumlzeylerinin oumllccediluumllduumlğuuml makaleler ve konu ile ilgili olarak hazırlanmış lisansuumlstuuml
tezler incelenmiş olup muhasebe meslek mensuplarının muhasebe standartlarıyla
ilgili beklentileri ve bilgi duumlzeylerin oumllccediluumllmesi ile ilgili olarak farklı illerde yapılmış
ccedilalışmaların tuumlmuumlnde en oumlnemli ortak sorunun muhasebe meslek mensuplarının
standartlarla ilgili bilgi ve sistematik eğitim eksikliği olduğu sonucuna varıldığı
goumlruumllmuumlştuumlr Ccedilalışmalarda yasal duumlzenlemeler ile zorunlu hale getirilen muhasebe
standartlarının uygulamada fazla karşılık bulamadığı muhasebe meslek mensupları
accedilısından fazladan iş yuumlkuuml olarak algılandığı sonucuna varılmıştır Muhasebe Meslek
Mensupları TFRSrsquoyi uygulamada ccedileşitli sıkıntılar yaşadıkları kimi standartların
sadece ccedileviri bazında kalması ve TFRS hakkında gerekli eğitim eksikliklerinden
kaynaklanan problemlerden dolayı bu ccedilalışmanın konusu olan Muhasebe Meslek
Mensuplarının TMSTFRS algısına ilişkin bir araştırma yapılmıştır Araştırmanın
amacı Sivas ilinde ccedilalışan muhasebe meslek mensuplarının oumlğrenim duumlzeyleri
yaşları cinsiyetleri ve tecruumlbe duumlzeyleri de dikkate alınarak TMS TFRSrsquoye bakış
accedilıları ortaya konmaya ccedilalışılmıştır
Anahtar Kelimeler Uluslararası Muhasebe ve Finansal Raporlama Standardı
Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standardı Muhasebe Meslek Mensubu
xii
xiii
ABSTRACT
Turkey of the work covered by professional accountants Financial Reporting
Standards (IFRS) Turkey Accounting Standards of knowledge about prepared as
related articles and threads as measured are examined graduate theses professional
accountants regarding the measurement of expectations and level of knowledge
about accounting standards in all of the studies conducted in different provinces the
most important common problems that the accounting profession is a lack of
systematic training and information on standards the results were found to be
reached Studies have concluded embodiment returns in terms of regulations of the
professional accountant found not necessarily conclude that rendered accounting
standards perceived as extra work Professional Accountants TFRS in practice they
suffer from various problems some just remain in some translations of the standards
and which is the subject of this study because of the problems stem from the lack of
education about IFRS Accounting of Professionals IAS IFRS has made a survey on
the perception The purpose of the research learning levels of professional
accountants working in Sivas ages genders and experience levels taking into
consideration the TAS TFRS perspectives have tried to reveal
Keywords International Accounting and Financial Reporting Standard
Turkey Accounting and Financial Reporting Standards the Professional Accountants
xiv
1
GİRİŞ
Ccedilalışmamızın ilk boumlluumlmuumlnde muhasebenin tarihccedilesi muhasebe mesleği
hakkında genel bilgilere yer verilmiş olup ikinci boumlluumlmuumlnde ise Uluslararası
Muhasebe Finansal Raporlama Standartlarının ortaya ccedilıkış nedenleri oumlnemi
yararları ve UMSUFRSrsquonin oluşumuna youmln veren kuruluşların yaptığı ccedilalışmalar
aynı zamanda gelişmiş uumllkelerde yapılan ccedilalışmalar incelenmiştir Tuumlrkiye Muhasebe
ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamaya konmasında gerekli unsurlara
değinilmiştir Uumlccediluumlncuuml boumlluumlmuumlnde ise Sivas ili SMMM Odasırsquona bağlı mesleği icra
eden zuumlmreye veri toplama aracı vasıtasıyla sorular sorularak alan araştırması
yapılmıştır Aynı zamanda uumlccediluumlncuuml boumlluumlmde araştırmanın amacı oumlnemi kapsamı
araştırmanın youmlntemi ve metotları yine araştırma sonucunda ortaya ccedilıkan verilerin
analiz edilmesi ve bu verilerin incelenmesi ve alan araştırması yani literatuumlr ccedilalışması
da bu kısımda bulunmaktadır
Araştırmanın amacı doğrultusunda meslek mensupların oumlğrenim duumlzeylerinin
yaşlarının mesleki deneyimlerinin ve cinsiyetlerinin dikkate alınarak bu standartlara
dair goumlruumlş ilgi ve bakış accedilılarının ortaya konulması bu yolla standartları asıl
uygulaması beklenilen kesim olan meslek mensuplarının standartlarla ilgili
beklentilerinin değerlendirilmesi amacıyla Sivas İlinde faaliyet goumlsteren ve Sivas
Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler odasına kayıtlı olarak ccedilalışan tesaduumlfi olarak
seccedililen muhasebe meslek mensuplarına yuumlz yuumlze anket youmlntemi kullanılmıştır107
muhasebe meslek mensubuna anket uygulanmış fakat 8 tanesi eksik bilgiler ve
birden fazla seccedileneğin işaretlenmesi sonucu geccedilersiz sayılmıştır99 meslek
mensubunun anket cevaplarıyla ccedilalışma tamamlanmıştır
Anket sonuccedilları IBM SPSS Statistic 22 Programı ile değerlendirilmiştir
Araştırmanın sonucunda muhasebe meslek mensuplarına meslek odaları
tarafından TMSTFRS eğitimlerinin duumlzenlenmesi muhasebe mesleğinin daha saygın
statuumlde olmasının oumlnuumlndeki engelleri kaldıracağı accedilıkccedila goumlruumllmuumlştuumlr
2
3
BİRİNCİ BOumlLUumlM
MUHASEBE MESLEĞİNİN DUumlNYArsquoDA VE TUumlRKİYErsquoDEKİ
OLUŞUM SUumlRECİ VE KARŞILAŞILAN SORUNLARI
11 MuhasebeninTanımı
İşletmeler mal ve hizmet uumlreterek uumlrettiklerinin satışını sağlayıp hedeflerini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışmaktadırlar Faaliyette bulunurken sayılamayacak kadar ccedilok
sayıda finansal ve finansal olmayan para ile ifade edilemeyen işlemler de
gerccedilekleştirmektedirler
Bir işletme idarecisi işletmeyi denetlemek iccedilin muhasebe verilerine ihtiyaccedil
duyar Muhasebe verileri olmadan hedeflerin yerine getirilip getirilmediğini tespit
etmek muumlmkuumln olamayacağından işletmenin faaliyetlerini denetim altında tutmak
ihtiyaccedil duyulduğunda değişikliğe gitmek hedeflerde birtakım duumlzeltmelerin
yapılması beklenilmeyen olayların karşısında tedbir almak imkacircnsızdır (Guumlvemli
2000 20)
Bir işletmede meydana gelen olayların bir sistem doğrultusunda duumlzenli bir
biccedilimde kaydedilme gereğinin bir sonucu olarak muhasebe doğmuştur
İşletmenin dili olarak bilinen muhasebe Arapccedila koumlkenli bir kelimedir ve
hesap kelimesinden tuumlretilmiştir Tuumlrk Dil Kurumu goumlre muhasebe kelimesi
ldquohesaplaşma karşılıklı hesap alışverişi yapmak hesap işleri ile uğraşmardquo anlamlarına
gelmektedir
İşletme accedilısından duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde muhasebe işletmenin amaccedilları
doğrultusunda faaliyetlerini yerine getirirken varlık ve kaynak yapısında meydana
gelen değişime sebep olan mali olayların kaydedilmesi bu kayıtların anlaşılabilir
hale getirilmesi suumlrecini ifade eder (Guumlvemli 2000 22)
Kısacası muhasebe işletmenin varlıklarında ve kaynaklarında değişime yol
accedilan ve mali finansal işlemleri belgelerine dayalı olarak kaydeden sınıflandıran
oumlzetleyip sonuccedilları finansal tablolar halinde raporlayan ve bunları analiz edip ve
yorumlayan bir bilim ve sanattır (Guumlvemli 2000 23)
4
Muhasebe suumlrecinde yapılan buumltuumln işlemler kaydetme sınıflandırma
oumlzetleyip raporlamak ve analiz edip yorumlamak başlıkları altında toplanabilir
Muhasebenin işletmede meydana gelen bir olayla ilgilenmesi iccedilin oumlncelikle
bu olayın işletmenin varlık veya kaynak yapısında bir değişim meydana getirmesi
gerekir Bu niteliklere sahip olaya mali nitelikli olay denilir Bir olayın mali nitelikli
olması muhasebenin bu olayı kayıt altına alması iccedilin yeterli değildir Bu olayın para
ile de ifade edilebiliyor olması da gerekir Para bir oumllccedilme aracıdır Tıpkı metre
kilogram adet gibi para da oumllccediluuml aracı bir değeri ifade eder İşletmede varlık ve
kaynakların farklı oumllccedilme araccedilları ile birimleri tespit edilebilir Fakat bu farklı oumllccedilme
araccedillarını ortak bir dille ifade etmenin tek yolu para birimidir (Uumlstuumlndağ 2000 20)
İşletmede meydana gelen bir olay hem mali hem de para ile oumllccediluumllebiliyor
olması bu finansal olayın muhasebeye konu olması iccedilin yeterli değildir Bu finansal
olayın muhasebeye konu olabilmesi iccedilin bir diğer şart bu olayın bir belgeye
dayanmasıdır Belge muhasebe suumlrecinde uumlretilen bilginin guumlvenirliliğinin en oumlnemli
delilidir İster işletme iccedilinde ister işletme dışında bir kişi olarak muhasebe
kayıtlarının tarafsız ve sunulan bilgilerin guumlvenilirliğine ancak muhasebe kayıtlarının
tarafsız ve objektif olarak hazırlanan belgelere dayandırılarak yapıldığına
inanılmaktadır Bu belgeler fatura ccedilek senet banka hesap oumlzetleri işccedili bordroları
vb olabilir (Deran vd 2016 86)
O halde işletmede meydana gelen bir olayla muhasebenin ilgilenmesi iccedilin bu
olayın mali nitelikli olması para ile ifade edilmesi ve belgelere dayalı olması gerekir
Eğer işletmede meydana gelen bir olay bu kriterleri sağlıyorsa muhasebe
defterlerine kayıt suumlreci başlamaktadır Kayıt suumlreci işletmede meydana gelen
olayların guumlnluumlk deftere tarih konu miktar ve tutar bilgilerinin belgelendirilerek
yazılması işlemidir Bu işlem kısaca kaydetme olarak adlandırılır (Demir vd 2014
13) Bir işletmede guumlnluumlk binlerce işlem gerccedilekleştiği duumlşuumlnuumlluumlrse guumlnluumlk defterde
yapılan kayıtların anlamlı bir sonuccedil ccedilıkarılması guumlccedilleşecektir Bu bilgilerin
kullanılabilir hale gelmesi iccedilin bu bilgileri tasnif işleminin yapılması gerekir Kayıt
altına alınan belgeleri kendi arasında sınıflandırmak iccedilin buumlyuumlk defter kullanılır
Duumlzenleme ve kaydetme işlemleri sırasında ccedilıkabilecek yanlışların giderilmesine
5
olanak goumlstererek bir nevi oumlz denetim sağlamaktadır Yapılan bu işleme
sınıflandırma denilmektedir (Guumlvemli 2000 30)
Buumltuumln mal alışların ve satışların ccedilalışanlar iccedilin yapılan oumldemelerin oumlzel ve
resmi kurumlara yapılan oumldemelerin ve onlardan sağlanan tahsilatların vb işlemlerin
hepsinin kaydedilmesi ve sınıflandırılması ile muhasebeden beklenen fayda yine de
elde edilemeyecektir İşletmelerin yıl sonuna kadar yaptıkları sayısız işlemleri teker
teker incelemek ccedilok vakit alacağından henuumlz yarı işlenmiş bu verilerin yeni bir
aşamada ele alınması ve faydalı bir bilgi haline getirilmesi gerekmektedir Bundan
dolayı kaydedilen ve uygun bir biccedilimde sınıflandıran aynı oumlzellikteki bu yarı
işlenmiş verilerin oumlzetlenmesi gerekmektedir Bu sınıflandırılıp bir araya getirilen
işlemlerden daha kolay sonuccedillar ccedilıkarılabilmeye ve yapılan kayıtların kontroluumlnuuml
sağlamaya zemin hazırlanmış olur Kişilere daha fazla yarar sağlamak iccedilin aynı
oumlzellikteki işlemleri oumlzetlemek temel unsurdur Oumlzetlenen ve henuumlz tam işlenmiş
bilgi duumlzeyine gelmemiş olan bu verilen anlamlı bir bilgi haline gelmesi iccedilin
işletmede bir doumlnemde ortaya ccedilıkan değer hareketlerini ccedileşitli accedilılardan ele alan
raporların duumlzenlenmesi gerekir Boumlylece işletme hakkında karar verme durumunda
olanların yapacakları analiz ve yorum ccedilalışmalarında detayların iccedilinde kaybolmanın
oumlnuumlne geccedililmiştir Kaydetme suumlreci bilgilerin oumlzetlenip raporlanması ile son bulur
Bu raporlara ise finansal tablolar denilmektedir (Demir vd 2014 17)
Muhasebe kayıt suumlrecinde işlemlerin yapıldığı defter ve tablolar aşağıdaki
gibidir
bull Kaydetme fonksiyon iccedilin guumlnluumlk defterler (yevmiye defteri) kullanılır
bull Sınıflandırma fonksiyonu da buumlyuumlk defterler(kebir defteri) ile gerccedilekleştirilir
bull Oumlzetleyip raporlama fonksiyonu aylık mizanlar ve oumlzellikle bilanccedilo ve gelir
tablosu diğer tabloların duumlzenlenmesiyle yerine getirilir
bull Analiz edip yorumlama fonksiyonu ise raporlara dayanılarak ve analiz
teknikleri kullanılarak gerccedilekleştirilir (Demir vd 2014 18)
Muhasebe kaydetme suumlreci mali nitelikli olayların mali tablolarla sunumuyla
noktalanmaktadır Bundan sonraki aşamada ise bu tabloların sunduğu bilgileri
kullanarak işletmenin amaccedillarını ne kadar gerccedilekleştirdiğini anlamak uumlzere analiz ve
yorum suumlreci başlamaktadır Bu suumlreccedilte işletmenin varlık ve kaynaklarındaki
6
değişim faaliyetler sonucu elde edilen kar veya zarar analiz ve yorum yapılarak
işletme amaccedillarına ne oumllccediluumlde ulaşıldığı araştırılır tahminler ve buumltccedileleme faaliyetleri
iccedilin veriler elde edilir (Demir vd 2014 19)
Muhasebe temelde yukarıda sıraladığımız fonksiyonları iccediline almakla
birlikte ayrıca şu fonksiyonların gerccedilekleşmesini de sağlar
bull Vergi matrahının tespitine aracılık etmek
bull Kanunda sayılan muumlkellefiyetleri yerine getirmek
bull Varlık ve kaynaklarda meydana gelen mali değişimleri tespit etmek
bull Meydana gelen değişiklikleri belgelere dayandırarak anlaşmazlıklarda ispat
aracı olmak
bull Bilgi ve belgeleri birimlere zamanında sunarak uumlretim faktoumlrlerini optimum
kullanmak
bull Belirli bir suumlre iccedilerisinde elde edilen gelirler ile katlanılan giderleri
karşılaştırarak aradaki farkı tespit edip kar ya da zarar olarak goumlstermek
(Demir vd 2014 19)
12 Muhasebenin Tuumlrleri
Muhasebe tuumlrleri farklı kaynaklarda farklı biccedilimlerde tuumlrlere ayrılsa da genel
olarak en uygun sınıflandırma şoumlyledir (Sevilenguumll 2005 20)
bull Genel muhasebe
bull Maliyet muhasebesi
bull Youmlnetim muhasebesi
bull Uzmanlık muhasebeleri
Genel muhasebe tuumlm muhasebe ccedileşitlerini ve muhasebe oumlğrenimindeki
temel kavram ve ilkeleri ortaya koyan muhasebe alanı olarak goumlruumlluumlr İşletmenin
sahip olduğu emtiaların nereden temin edildiği ve bu varlıkların ne amaccedilla
kullanıldığı hesaplar aracılığı ile belirleyen gelir ve giderler hesaplarını
dengeleyerek faaliyet sonucunu goumlsteren muhasebe tuumlruumlduumlr Aynı zamanda genel
muhasebe hesaplarında gelir gider kar ve zarar işletmenin oumlz kaynağındaki yuumlkseliş
ve azalışlar goumlsterilir İşletmenin finansal yapısına genel muhasebe hesaplarında yer
7
verilir İşletmenin karar alma strateji uygulama doğabilecek sorunlara karşı tedbir
alma suumlrecinde oumlnemli rol oynamaktadır (Sevilenguumll 2005 20)
Uumlretim faaliyeti ile uğraşan işletmelerin uumlretim safhasında ortaya ccedilıkan
başka bir deyişle iş ilişkiler neticesinde meydana gelen değer hareketlerinin kaydı ve
bunlara dayalı hesaplamalar maliyet muhasebesinin ilgi alanına girmektedir Uumlretim
işletmeleri aynı zamanda alım satımla da ilgilenmektedir Dolayısıyla bu işletmeler
hem maliyet muhasebesini hem de genel muhasebeyi beraber kullanmak
durumundadırlar Ticaret işletmeleri alım satım faaliyetlerine dayanırken uumlretim
işletmeleri buna ilave olarak satın aldıkları hammadde ve mamuller ortaya koyarlar
Maliyet muhasebesi uumlruumlnlerin maliyetlerini doğru biccedilimde belirleyerek işletme
youmlnetiminin sağlıklı kararlar almasına yardımcı olacak veriler ortaya ccedilıkarmıştır Bu
veriler sayesinde işletme youmlnetimi satış fiyatlarının doğru tespiti harcamaların
denetlenmesi ve geleceğe youmlnelik planlama faaliyetlerine temeli sağlamış olur
(Guumlcenme 2000 7)
Genel muhasebe ve maliyet muhasebesi faaliyetleri sonucunda uumlretilen
bilgileri işletme youmlnetiminin kararlar vermesinde nasıl kullanılacağıyla ilgilenen
muhasebe dalına youmlnetim muhasebesi ismi verilir Burada ccedileşitli karar verme
teknikleri muhasebenin uumlrettiği bilgilere uygulanmakta bu yolla youmlneticilerin doğru
karar vermelerine yardımcı olmak amaccedillanmaktadır (Bektoumlre 2007 15)
Yukarıda bahsedilen muhasebe tuumlruumlnuumln ccedileşitli faaliyet alanları (bankacılık
inşaat konaklama vs) oumlzelliklerine uygun olarak adapte edilmesiyle
oluşturulmaktadır Banka Muhasebesi Sigorta Muhasebesi İnşaat Muhasebesi
Konaklama Muhasebesi bu tuumlruumln başlıca oumlrnekleridir (Guumlcenme 2000 8)
13 Muhasebe Teorisi ve Tarihi Gelişimi
Muhasebe tarihccedililerine goumlre muhasebenin koumlkleri Mısırrsquoda Nil Vadisinde
Fırat ve Dicle nehirleri ortasında doğmuştur Finansal gelişmeler beraberinde
muhasebe sisteminin de ilerlemesi alfabe ve matematikle birlikte verilerin nereye
kaydedileceği sorusunu beraberinde getirmiştir Papiruumls kağıdı ve taş tabletler bu
soruya ccediloumlzuumlm getirmiştir Muhasebenin ilk etkisine bu coğrafyada rastlanması bu
tabletlerinde buralarda karşımıza ccedilıkması da olağandır Bu izlere rastlanması bu
8
youmlrelerde ticari işlemlerin yapıldığını ve ekonomik yapıyı goumlstermektedir
(Guumlvemli1995 103-110)
Bu uygarlığın beşiği olan boumllgeler muhasebenin sadece duumlşuumlnceden ibaret
olmadığını kaydedilmesini de finansal gelişme alfabe ve sayıların icadı kayıt
yapılacak kağıt ve tabletlerin icadını beraberinde getirmiştir Muhasebenin basit
anlamıyla muumlbadele kelimesiyle guumln yuumlzuumlne ccedilıktığı ve geliştiği oumlngoumlruumllmektedir
(Guumlvemli 1995 103-110)
Muhasebe birccedilok alanda goumlruumllen ldquodeğişimrdquo olgusuyla ortaya ccedilıkmaktadır
Ccedilok eski doumlnemlerden beri ekonomik faaliyetler belirli kayıtları gerekli kılmaktadır
Başlangıccedilta bu kayıt işlemi alacak ve borccedilların kaydı şeklinde yuumlruumltuumllmektedir
Ekonomik hayatın gelişimiyle paralel olarak bu kayıtlar tuumlm ekonomik faaliyetleri
iccedilerecek biccedilimde gelişmektedir Muhasebede buguumln kullanılan youmlntem ccedilift taraflı
kayıt youmlntemidir Bu youmlntem 14 ve 15 Yuumlzyıllarda İtalyarsquoda gelişmeye başlamıştır
Muhasebeye ait ilk yazılı eserlerde İtalyarsquoda ortaya ccedilıkmıştır 1458rsquode Benedetli
Cortigli Di Ragusa ve 14942 de Luca Paciolarsquonın yayınladıkları eserlerin buguumlnkuuml
muhasebe sistemine temek teşkil ettiği duumlşuumlnuumllmektedir Muhasebe konusundaki
oumlnemli gelişmeler ise 20 Yuumlzyılda gerccedilekleşmektedir Sanayi devrimi sonrasında
işletmelerin gittikccedile buumlyuumlmesi youmlnetim ve denetim amaccedillı bilgi ihtiyacının artması
muhasebe teori ve uygulamasının da hızlı gelişmesine yol accedilmaktadır (Guumlcenme
2000 37)
131 Tuumlrkiyersquode Muhasebe Mesleğinin Tarihi Gelişimi
Muhasebe uygulamaları uumllkemizde batıdaki gibi ekonomik yaşamla aynı
doğrultuda bir ilerleme kat etmiştir Muhasebe 1850rsquode ccedilıkarılan ve Fransız Ticaret
Kanununun ccedilevirisi niteliğinde olan Kanunname-i Ticaret ile bir duumlzene
bağlanmıştır 1926 yılına kadar muhasebe Fransız muhasebe etkisinde kalmıştır
1926 yılında ccedilıkarılan 856 sayılı Ticaret Kanununun Alman kaynaklı olması
nedeniyle Tuumlrk muhasebe sisteminde bu kez Alman muhasebe literatuumlruumlnuumln etkisi
goumlzlenmiştir Planlı kalkınmaya geccediliş beraberinde birtakım gelişmeleri de
getirmiştir1964 yılında yuumlruumlrluumlğe giren 440 sayılı devletin KİTrsquo lerinin uygulama
youmlntemlerini tek sistem olmasını kanuni bir mecburiyet goumlrmuumlştuumlr Tek duumlzen
muhasebe sisteminin kamu iktisadi teşebbuumlslerindeki uygulaması ancak 1972
9
tarihinden itibaren muumlmkuumln olabilmiştir1977 yılında maliyet muhasebesi iccedilin
bankalar da ise 1986 yılında uygulamaya konulmuştur 1994 yılından itibaren
muhasebe uygulamaları genel tebliği ile ldquoTekduumlzen Muhasebe Sistemirdquo uygulamaya
konulmuştur (Demir vd 2014 20)
1311 Cumhuriyetten Oumlnce Muhasebe Uygulamaları
Tuumlrklerin meydana getirdiği muhasebe geccedilmişi uumlccedil başlık altında toplanabilir
ilk doumlnem 1071 yılı ve oumlncesi ikinci doumlnem 1071-1839 yılları uumlccediluumlncuuml doumlnem
1839rsquodan sonraki yılları kapsamaktadır1071 yılı Anadolursquonun kapılarının Tuumlrklere
accedilılması olarak kabul edilmektedir Aynı zamanda 1071 yılında Arap ve Fars
kuumlltuumlruumlnuumln etkileri goumlruumllmektedir1839 yılı ise Tanzimat Fermanırsquonın ilan edildiği
Osmanlı İmparatorluğursquonda batılılaşmanın etkilerinin goumlruumllmeye başlandığı tarihtir
(Guumlvemli 2000 35)
Guumlnuumlmuumlze kadar aktarılan ilk muhasebe niteliğindeki yazıtların sahibi
Goumlktuumlrklerrsquodir Goumlktuumlrklerden sonra ise Karahanlı Devletirsquone ait hesap işlemleriyle
alakalı tuumlm bilgilere değinilen oumlnemli belgeleri iccedilerisinde barındıran ldquoKutadgu Biligrdquo
ve ldquoDivanuuml Lugat-it Tuumlrkrdquoduumlr Tuumlrk Dili ve Tuumlrk Kuumlltuumlruumlyle alakalı hesapların aynı
şekilde teorik ve uygulamalarının farklılığı Tuumlrklerin Arap ve Fars kuumlltuumlruuml ile
karşılaştıktan sonra meydana gelmiştir Bu kuumlltuumlr değişimi İlhanlı Devleti Selccediluklu
Devleti ve Osmanlı Devletirsquodir Selccediluklu devleti muhasebe tarihinde vakıflara oumlnem
vermiş bunun yanı sıra vakıf muhasebesinin gelişimi oumlnemli yer tutmaktadır Devlet
gelirlerinin buumlyuumlk kısmı ldquoAşar Vergisirdquo ve ldquoOumlşuumlr vergisirdquo ile sağlanmıştır (Başer
1999 15)
1312 Cumhuriyet Doumlneminde Muhasebe Uygulamaları
Balkan Savaşı Birinci Duumlnya Savaşı ve Kurtuluş Savaşında milli muumlcadele
goumlsteren uumllkemizin Cumhuriyetin ilk yıllarında ekonomik olarak geri kalmıştır Milli
muumlcadele yılları Tuumlrk milleti iccedilin azim ve dayanışma oumlrneği goumlstermesine rağmen
aynı zamanda ccedilok buumlyuumlk bir yıkım anlamına gelmektedir Savaşta kaybedilen nuumlfus
ile birlikte uumllke iccedilerisinde eğitimli uumlniversite tahsili goumlrmuumlş insanların ccediloğu hayatını
kaybetmiştir Ekonomik faaliyet goumlsteren bir takım azınlık nuumlfus ise uumllkeyi terk
etmiştir Kurtuluş Savaşırsquondan sonra 1923 lsquote Atatuumlrkrsquouumln oumlnderliğinde halkımız hızlı
10
bir şekilde dayanışma goumlstererek yuumlkselme hareketi başlatmış ve 10 yıl gibi kısa bir
suumlrede kendi ihtiyacı olan mal ve hizmeti uumlreterek başka uumllkelere muhtaccedil olmadan
yaşayabilecek ekonomik duumlzeye ulaşmıştır (Kurtcebe 2008 20)
1923-33 yıllarının şartlarında sıfır enflasyon olan bir ortamda yatırım
ihtiyacının en yuumlksek olduğu noktada ekonominin olağan uumlstuuml gelişim goumlstermesi o
doumlnemin başarısından kaynaklanmaktadır Vergi Usul Kanunu 1950 yılında
yuumlruumlrluumlğe girmiştir 1957 yılında ise Tuumlrk Ticaret Kanunursquonun duumlzenlenmesi
muhasebeye ilişkin yargıları muhasebe sisteminin tutunması ve ilerlemesine meşru
bir ortam sağlamıştır13 Haziran 1989 tarih ve 20194 sayılı Resmi Gazetersquode
bildirilen 3568 sayılı Meslek Kanunu ile muhasebe mesleği yasal statuumlye sahip
olmuştur Daha sonra Tuumlrkiye Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler Ve Yeminli Mali
Muumlşavirler Odaları Birliği(TUumlRMOB) ve TUumlRMOBrsquoa bağlı SMMM Odaları tesis
edilmiştir (Başer 1999 13)
132 Duumlnyada Muhasebe Mesleğinin Tarihi Gelişimi
Duumlnyada muhasebe mesleğinin ortaya ccedilıkması 18 yuumlzyıl sonuna denk gelmiştir
Sanayi devrimiyle birlikte buumlyuumlk işletmeler muhasebeye gereksinim duymuştur Bu
sebeple muhasebe mesleği değer kazanmıştır Muhasebe mesleğinin teşkilatlanması
19 yuumlzyılın ortalarında başlamıştır İlk olarak muhasebe mesleğinin teşkilatlanması
İskoccedilyarsquoda kurulmuş ardından bu teşkilatlanmayı diğer uumllkeler izlemiştir (Usta
2017 54)
1321 İngilterersquode Muhasebe Mesleği İle İlgili Duumlzenlemeler
İngilterersquode muhasebe tarihine bakıldığında muhasebe mesleğinin ccedilok
eskilere dayandığı goumlruumllmektedir Fakat muhasebe mesleği değer kazanmaya 19
yuumlzyılda Sanayi Devrimi sonrasında başlamıştır Sanayi devrimi ile beraber
kurumsallaşan işletmelerin sayısı da artmış tuumlzelkişilikler ortaya ccedilıkmıştır Bununla
birlikte muhasebe mesleğinin oumlnemi uumlzerinde durulmuş ve ilerleme kaydedilmiştir
Muhasebe meslek mensupları tarafından farklı boumllgelerde mesleki oumlrguumltler dernekler
kurulmuş ve oumlrguumltlenme sağlanmıştır (Uumlstuumlndağ 2000 46)
11
İngilterersquode 1880 yılında muhasebe alanında yayınlanan ilk resmi mevzuat
ldquoKraliyet ruhsatırdquo olmuştur Gelişme goumlsteren ticari faaliyetler neticesinde soumlz
konusu mevzuatta farklı değişiklikler ve duumlzenlemeler yapılmıştır Muhasebe meslek
derneklerinin ve oumlrguumltlerinin oluşması1855 ve 1867 yıllarına denk gelen Kraliyet
Ruhsatı ile birlikte başlamıştır İngilterersquode meslek unvanları da Kraliyet Ruhsatı ile
belirlenmiştir Bu unvanlar şoumlyledir
bull Ruhsatlı Muhasebeci
bull Yeterlik Belgeli Muhasebeci
bull Maliyet ve İşletme Muhasebecisi
bull Kurum Haznedarı ( Muhasebecisi)
Bu muhasebe meslek unvanlarına sahip meslek mensuplarının faaliyetleri şu
şekildedir denetim hizmetleri danışmanlık hizmetleri izah name hizmetleri
inceleme ve soruşturma hizmetleri finansal tabloların işlenmesi ve defter tutma
hizmetleridir Soumlz konusu meslek mensuplarının sorumlukları ise bilinccedilli davranarak
cezai işlemlerden doğan sorumluluk ve ihmal kusur durumundan doğan mali
sorumluluklardır (Usta 2017 58)
1322 Almanyarsquoda Muhasebe Mesleği İle İlgili Duumlzenlemeler
Almanyarsquoda farklı meslek grubunda faaliyet goumlsteren muhasebe meslek
mensupları bulunmaktadır İşletme Denetccedilileri Odası buumlnyesinde denetccedili olarak
faaliyet goumlsteren meslek mensupları belirli bir hacmin uumlzerindeki işletmelerin yasal
duumlzenleme ve denetim faaliyetlerini yuumlruumltmekte ve vergisel işlemlerine danışmanlık
hizmeti sağlamaktadırlar İşletme Denetccedilileri adı altında faaliyet goumlsteren denetccedililer
İşletme Denetccedilileri Enstituumlsuuml başlığı altında yer almaktadır Yeminli Muhasebe
Denetccedilileri ise Yeminli Muhasebe Denetccedilileri Federal Birliğirsquone kayıtlı olarak
faaliyet goumlsterirler Bu denetccedililer belirli bir hacmin altındaki işletmelerin yasal
duumlzenleme ve denetimini sağlamakla yuumlkuumlmluumller aynı zamanda vergisel
işlemlerinde danışmanlık hizmeti sağlamaktadırlar Almanyarsquoda iki tuumlr vergi
uzmanlığı bulunmaktadır Bunlar Vergi Danışmanlığı (Steuerberater) ve Vergi
Yetkilileridir (Steuerbevollmaumlchtigte ) Bu uzman meslek mensuplarının goumlrevi
defter tutmak ve vergisel işlemlerde danışmanlık yapmaktır İşletme denetccedilileri ve
Yeminli Muhasebe Denetccedilileri olarak tanımlanan muhasebe uzmanlarının ccediloğunluğu
12
aynı zamanda Vergi Danışmanı(Steuerberater) olarak faaliyette bulunurlar
Almanyarsquoda bulunan gelir idaresinin faaliyetlerinin artmasıyla doğru orantılı olarak
muumlkelleflerin vergi oumldemeye karşı tutumları hassasiyetleri aynı zamanda vergi
kaybını vergi kaccedilırma problemini ciddi derecede engellemektedir Bunun iccedilin
vergilendirmenin uygulanabilmesi accedilısından mali muumlşavirlerin (Wirtschaftspruumlfer)
buumlyuumlk paya sahip olduğunu bildirmek lazımdır Almanyarsquoda bulunan muhasebe
meslek mensuplarına hizmet veren kuruluşlar ldquo Alman Yeminli Kamu
Muhasebecileri Enstituumlsuumlrdquo ve ldquo Muhasebeciler Odasırdquodır Bu kuruluşlar muhasebe
meslek mensupları yaptırım sağlayıcıdırlar (Kınay 2010 67)
1323 Fransarsquoda Muhasebe Mesleği İle İlgili Gelişmeler
Fransarsquoda muhasebe mesleğinin tarihi incelendiğinde muhasebe meslek
teşkilatının diğer uumllkelerden oumlnce olduğu goumlruumllmektedir Fransarsquoda teşkilatlanma
hareketleri 1700rsquoluuml yıllarda başlamıştır Burada muhasebe mesleğini yapmak iccedilin
bazı şartlar getirilmiştir 1927 yılında yapılan yasal duumlzenlemeler bu alandaki ilk
ccedilalışmalardır Yapılan bu duumlzenlemeler 1942 yılında geliştirilmiş ldquoUzman ve Yetkili
Muhasebeciler Milli Birliğirdquo kurulmuştur Denetim faaliyetleri ile diğer muhasebe
faaliyetlerinin birbirlerinden ayrılması iccedilin 1966 yılında kararname yayınlanmıştır
Muhasebe alanında yapılan ccedilalışmalar Maliye Bakanlığırsquonın buumlnyesinde denetleme
alanındaki ccedilalışmaları ise Adalet Bakanlığı buumlnyesinde yuumlruumltuumllmuumlştuumlr Uzman
muhasebeci mesleğinin şartlarını sağlamayan veya denetccedililik belgesine sahip
olmayan muhasebecilerin denetleyici faaliyetler ile uğraşması 1978 yılında
kaldırılmıştır Fransarsquoda uzman muhasebeci olabilmek iccedilin bazı genel ve oumlzel şartları
yerine getirmek gerekmektedir Aranan genel nitelikler Fransa uyruklu olmak
kanunda belirtilen medeni haklarını kullanması iccedilin herhangi bir engeli olmaması
uzman muhasebeci diplomasına sahip olması ve 25yaşından buumlyuumlk olması gibi
şartları taşıyor olması gerekir Uzman muhasebeci diplomasını alabilmek iccedilin uumlccedil
suumlreccedilte oluşan bir sınavı başarı ile tamamlaması gerekir Bu suumlreccediller yazılı sınav
staj suumlresi ve tez ccedilalışmasıdır Uzman muhasebeci adayları yazılı sınavını başarı ile
geccedilmelerinin ardından en az iki yıl bir uzman muhasebeci goumlzetiminde olması
şartıyla toplamda uumlccedil yıl stajı tamamlamış olması gerekmektedir Staj suumlrecinin
ardından muhasebe alanında tez hazırlamaları ve savunmaya girmeleri
13
gerekmektedir Bu suumlreccedilleri başarı ile bitiren adaylara ldquoUzman Muhasebeci
Diplomasırdquo verilir Fransarsquoda mesleki teşkilatlanma iki kuruluş buumlnyesinde
gerccedilekleşmektedir Bunlar ldquoMuhasebe Uzmanları ve Yetkili Muhasebeciler
Odasırdquodır Bu odaya Muhasebe Uzmanları ve Yetkili Muhasebeciler uumlye olmaktadır
ldquoŞirket Denetccedilileri Ulusal Birliğirdquo adı altında toplanan bu birliğe ise Ortaklık
Denetccedilileri uumlye olmaktadır Soumlz konusu muhasebe meslek mensupları işletmelere ait
yıllık defterlerini mali tabloları hesaplarını denetler işletmelerin yasallığının
denetimini sağlamaktadır (Usta 2007 63)
1324 Amerika Birleşik Devletlerirsquonde Muhasebe Mesleği İle İlgili
Gelişmeler
Amerika Birleşik Devletirsquonde muhasebe mesleği iccedil savaşın ardından
Amerikarsquoya tamamen yerleşen İngiliz vatandaşı muhasebe meslek mensupları
sayesinde gelişme goumlstermiştir İlk kurulan meslek teşkilatı Amerikan Sertifikalı
Kamu Muhasebecileri Enstituumlsuuml ( AICPA )duumlr Bu teşkilatın faaliyet goumlstermeye
başlaması ile beraber muhasebecilerin sorunlarına ccediloumlzuumlm bulmak iccedilin ccedilalışılmış ve
muhasebe ilkeleri şekillenmeye başlamıştır 1929 yılında yaşanan Buumlyuumlk Kriz ile
denetleme faaliyetlerinin oumlnemini artırmıştır ldquoMuhasebe İlkeleri Kurulurdquo 1957
yılında kurulmuş daha sonra ldquoFinansal Muhasebe Standartları Kurulurdquo olmuştur Bu
kurulun yaptığı ccedilalışmalar sonucu meydana gelen Amerika Birleşik Devletlerirsquonde
Finansal Muhasebe Standartları Kurulu buumlnyesinde yapılan ccedilalışmalar sonucu elde
edilen ilke ve kurallar hala uygulanmaktadır ABDrsquode başlıca oumlnemli muhasebe
meslek kuruluşları aşağıdaki gibidir
bull Amerikan Sertifikalı Kamu Muhasebecileri Enstituumlsuuml(AICPA) İleri
derecede profesyonel muhasebecilik finansal değerlendirme vergi
işlemleri muhasebesi aynı zamanda youmlnetim danışmanlığı alanlarında
hizmet veren muhasebe meslek mensuplarından meydana gelen bir
teşkilattır ABDrsquode muhasebe meslek mensupları alanında kurulmuş en
oumlnemli teşkilattır
bull Ulusal Muhasebeciler Derneği ( NAA ) Youmlnetim Muhasebesi Enstituumlsuuml
adı altında 1972 yılında kurulan finans ve isletme ekonomisi oumlrguumlt ve
oumlrguumltsel davranış halkı bilgilendirmek isletme iccedilindeki ve dışındaki
14
kişilere bilgi aktarma karar suumlreci aşamalarındaki konuları buumlnyesinde
barındıran eğitim programlarıyla Sertifikalı Youmlnetim Muhasebesi
Uzmanları kazandırır
bull Amerikan Muhasebeciler Birliği (AAA) Uumlniversitede oumlğretim
elemanlarının ve muhasebe mesleğini uygulayanların kurduğu bu oumlrguumlt
muhasebe alanında yapılan ccedilalışmaları destekler finansal destek sağlar ve
muhasebe ilkelerinin gelişimine katkı sağlar
bull Eyalet Sertifikalı Kamu Muhasebecileri Dernekleri (SACPA) ABDrsquode
ccedilok yaygın olan Sertifikalı Kamu Muhasebecilerinin bulundukları
şehirlerde oluşturdukları derneklerdir Aynı mesleğe mensupların mesleki
dayanışmaları uzmanlık eğitimleri ve mesleki ahlak konularında
ccedilalışmaları yuumlruumltmek
bull İccedil Denetccedililer Enstituumlsuuml ( IIA )
bull Finansal Youmlneticiler Enstituumlsuuml ( FEI )
bull Devlet Muhasebeciler Birliği ( AGA )
bull ABD Genel Muhasebeciler Dairesi ( GAO ) (Ceylan 2011 70)
ABDrsquode muhasebecilik meslek mensupları iccedilerisinde Sertifikalı Kamu
Muhasebecileri en oumlnemli konuma sahiptir Bu meslek mensupları arasında faaliyet
goumlsterenler enduumlstri banka ve sigorta ve kar amacı guumltmeyen işletmelerin denetim
faaliyetini yaparlar Vergi muhasebesi ve vergisel işlemlerde karşılaşılan sorunlarda
da danışmanlık yapmaktadırlar ABDrsquode Sertifikalı Kamu Muhasebecisi olmak iccedilin 4
yıllık yuumlksek oumlğrenim goumlrmek gerekir Fakat bazı şehirlerde 2 yıllık oumln lisans
programları da kabul edilmektedir Şartları tutan muhasebe meslek mensubu
adayların yılda iki defa yapılan sınavdan başarılı olması gerekir Sınavda geccedilerli not
alan adaylar 1-3 yıl suumlre ile staj yapmaktadır Bahsedilen suumlreccedilleri tamamlayanlar
Sertifikalı Kamu Muhasebecisi unvanını almaya hak elde eder ABDrsquode muhasebe
meslek mensupları mesleğin getirdiği kuraları yerine gerccedilekleştirmedikleri zaman
yaptırımlar meslek oumlrguumlt teşkilatları tarafından uygulanır Muhasebe meslek
mensubunun sorumluluklarından bazıları şunlardır muumlkellef ile imzalanan soumlzleşme
standartlar oumlrnek teşkil edecek mahkeme kararları tahvil ve hisse senedi
komisyonunun verdiği kararlar ve kanunlar kapsamında belirlenmiştir Muhasebe
meslek mensuplarının sorumlulukları ihmal edildiği takdirde doğacak yaptırım ve
15
ortaya ccedilıkan ceza zararla sınırlandırılıp kasıt olması durumunda ayrıca para cezası
bulunmaktadır (Usta 2007 80)
14 Muhasebe Mesleğinin Gelişimi Meslek Odaları ve Uumlst Kuruluş
(TUumlRMOB)
Uumllkemizde 1850 yılında muhasebe alanında ilk duumlzenleme ldquoKanunname-i
Ticaretrdquo ile sağlanmıştır Muhasebe Uzmanlığı Mesleği nin kurulmasının en oumlncuuml
gereksinimleri 1930lardameydana gelmiştir 1926rsquoda muhasebe alanında yeni ve
oumlnemli gelişmelerin başlamasında Sanayi ve Maden Bankası Suumlmerbankrsquota yapılan
maliyet muhasebesi uygulamaları etkili olmuştur1950 yılında vergi reformu ile
faaliyete başlayan vergi kanunları ve 1956yılında revize edilerek Ticaret Kanunu
olarak yuumlruumlrluumlğe konulmuştur bu da muhasebe alanındaki gelişimi hızlandırmıştır
Yine 1964 yılında İktisadi Devlet Teşekkuumllleri ve İştirakleri ile ilgili duumlzenleme
yuumlruumlrluumlğe girmiş ve muhasebe alanındaki ilerlemeleri hızlandırmıştır Uumllkemizdeki
ekonominin gelişmesiyle beraber muhasebe mesleğine gereksinimde artmıştır
Tuumlrkiyersquode muhasebe mesleğinin ilerlemesi iccedilin oumlnemli bir adımda Eksper
Muhasipler ve İşletme Organizatoumlrleri Derneğinin 1967 yılında Tuumlrkiye Muhasebe
Uzmanları Derneği olarak değiştirilmesidir Muhasebe mesleğinin tanımı topluma
tanıtılması Duumlnya uygulamalarıyla uumllkemiz uygulaması karşılaştırılması ve bu konu
ile alakalı uluslararası ccedilalışmalar yapılması accedilısından etkisi olmuştur 1980rsquoli yıllarda
kasa defterinin zorunlu tutulması gerektiği aynı zamanda katma değer vergisi
kanununun uygulamaya girmesi ile muumlkelleflere ayda bir beyanname verme
zorunluluğu getirilmiştir Bundan dolayı da muhasebe mesleğine duyulan
gereksinimde artmıştır Bahsi geccedilen muhasebe mesleği 13 Haziran1989 tarih ve
3568 Sayılı ldquoSerbest Muhasebecilik Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik ve
Yeminli Mali Muumlşavirlik Kanunurdquo ile yasal nitelik kazanmıştır Serbest Muhasebeci
Malicirc Muumlşavirler ve Yeminli Malicirc Muumlşavirler kendilerine ayrı meslek odası
kurmaktadırlar Kurulan bu odalar muhasebe meslek mensuplarının gereksinimlerine
cevap vermek meslekicirc işlemlerinde yardımcı olmak meslek kurallarını ve meslek
ahlakının gelişmesini sağlamak amacıyla kurulmuş tuumlzel kişiliği bulunan meslek
kuruluşlarıdır Meslek odasına uumlye olmayan muhasebe meslek mensupları meslekicirc
16
faaliyet goumlsteremezler Bulunduğu ilin adını taşıyan Serbest Muhasebeci Mali
Muumlşavirler Ve Yeminli Mali Muumlşavirler Odası başlığında meslek kuruluşu
kurabilmektedirler Bunun sonucu uumllkemiz meslek mensupları haklarını korumak
konsolide olmak iccedilin yerel teşkilatlar meydana gelmiştir Bu teşkilatlara ldquoSerbest
Muhasebeci Mali Muumlşavirler Odalarırdquo ismi verilmiştir ldquoSMMMOrdquo şeklinde
kısaltılan ve bağlı bulunduğu ile ve boumllgeye goumlre adlandırılır Sivas SMMMO gibi
Buumltuumln illerdeki meslek odalarının tek bir ccedilatı altında birleştiği kuruluşa ise yukarıda
belirtildiği gibi TUumlRMOB denir TUumlRMOBrsquo un merkezi Ankararsquodır Serbest
Muhasebeci Mali Muumlşavirler ve Yeminli Mali Muumlşavirlerin bağlı olduğu illerdeki
odaların bir araya gelmesiyle Tuumlrkiye Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler ve
Yeminli Mali Muumlşavirler Odaları Birliği (TUumlRMOB) bir uumlst teşkilat oumlrguumlt olarak
faaliyette bulunur (Kınay 2010 65 Kurtcebe 2008 44)
TUumlRMOB sivil toplum oumlrguumltleri gibi vatandaşların haklarını koruyup
yuumlcelterek toplumun yararını goumlzetmektedir TUumlRMOBrsquoun goumlrevlerini daha da
detaylandırmak gerekirse
bull Meslek mensuplarının menfaatlerini goumlzetmek
bull Meslek etiğini sağlamak
bull Muhasebe mesleğini geliştirip ccedilağa ayak uydurabilmesi iccedilin gerekli
ccedilalışma yapmak
bull Diğer yetkili kurumlarca mesela maliye bakanlığı ile ilişkileri yuumlruumltmek
bilgi alışverişi sağlamak
bull Farklı illerdeki meslek odaları arasında oluşabilecek anlaşmazlıkları
ccediloumlzmek
bull Meslekte uyulması gerek kaideleri ortaya koymak
bull Meslek odalarının denetlenmesini sağlamak
bull Mesleki kurallara uymayanlarla alakalı disiplin cezasına tabi tutmak
sayılmaktadır (Usta 2007 75)
TUumlRMOB aracılığıyla 1993rsquote kurulan Temel Eğitim Ve Staj Merkezi
(TESMER) SMMM staj ccedilalışmalarını duumlzenlemek mesleki sınavlara hazırlık
kursları oluşturmak sınavlara hazırlamak iccedilin kitaplar yayımlamak uumlzere
kurulmuştur (Kınay 2010 71)
17
15 3568 Sayılı Meslek Yasası
13 Haziran 1989 tarih ve 20194 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanan3568
sayılı Serbest Muhasebecilik Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik Ve Yeminli Mali
Muumlşavirlik Kanununa İlişkin Tasarı Gerekccedilesi03041989 tarihinde doumlnemin
Başbakanı Turgut OumlZAL tarafından Tuumlrkiye Buumlyuumlk Millet Meclisi Başkanlığırsquona
goumlnderilmiştir (Kurtcebe 2008 25)
3568 Sayılı Meslek Kanunun 1 Maddesine goumlre amaccedilları şunlardır
bull İşletme faaliyet ve işlemlerinin sağlam ve guumlvenilen şekilde
duumlzenlenmesini sağlamak
bull İşletme faaliyetlerini ilgili yasa ve mevzuat ışığında denetler değerlendirir
gerccedilek durumu ilgili şahıslara ve resmi makamların faydalanmaları iccedilin
taraf seccedilmeden bilgileri sunar
bull Mesleki standartları meydana getirmek uumlzere serbest muhasebecilik
serbest muhasebeci mali muumlşavirlik ve yeminli mali muumlşavirlik meslekleri
ve hizmetleri ile serbest muhasebeci mali muumlşavir ve yeminli mali
muumlşavirler odaları
bull Serbest muhasebeci mali muumlşavirler ve yeminli mali muumlşavirler odaları
birliğinin kurulmasına oumlrguumlt faaliyet ve denetleme işlemlerine
bull Organlarının seccedilim suumlreccedillerine ilişkin esaslarını duumlzenlemektir
Bu kanun maddelerine goumlre mesleği ifa etmeye hak kazananlara lsquoSerbest
Muhasebeci Mali Muumlşavirrsquo ve lsquoYeminli Mali Muumlşavirrsquo denir ldquoMali Muumlşavirler
kamuya sunulan hizmet niteliğindeki goumlrevlerini mesleğin oumlzel ve genel şartlarına
aykırı olmadan yapan muhasebe meslek mensuplarıdır (Ceylan 2011 75)
Meslek Yasasının Genel Gerekccedilesinde şunlara değinilmiştir
Finansal kalkınmayla orantılı olarak Devlette ekonomik hayat iccedilindeki roluuml
ve işlemleri oumlnemli derecede artış goumlstermiştir Bunun sonucunda da vergilere olan
gereksinimde artmıştır Muhasebenin yanında işletmecilik ve vergi alanlarında daha
fazla bilgi ve uzmanlık gerektirmesi vergi ilişkileri oumlte yandan ticari gelişmeler
oumlncuumlluumlk etmiştir Maliye Bakanlığının denetim konusunda yuumlkuumlnuuml hafifletmek vergi
sisteminin değişmesine engel olmak işletme ve vergi alanında guumlven ve ahlak
unsurunun gelişmesini sağlamak uyuşmazlıkları en aza indirebilmek muhasebecilik
18
mali muumlşavirlik yeminli malı muumlşavirlik mesleklerini uumllkemize getirilmesi
amaccedillanmıştır (Ceylan 2011 85)
Mali muumlşavirlik mesleği ekonomik kaynakların belirlenmesinde en doğru
bilgiyi sağlayacak olması uumllke ccedilapında denetim faaliyetlerini artırmanın tek yolu
olması sebebiyle uumlzerinde hassasiyet goumlsterilmesi gereken meslektir Bu kanunla
muumlkellef ile kamu kurumları arasında iletişimi sağlamakta muumlkellef ve Devlet
accedilısından iş birliği ve guumlven ortamı sağlamaktadır (Kurtcebe 2008 38)
16 Muhasebe Meslek Mensupları
161 Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir
Muhasebeci bir işletmedeki para ile ifade edilebilecek tuumlm faaliyetleri
kaydeden sınıflandıran oumlzetleyen analiz edip ccedilıkarımlarda bulunan bunları
yorumlayan ihtiyacı duyulduğunda uumlccediluumlncuuml şahıslara aktaran kişidir Başka bir
deyişle muhasebeci
bull Buumltccedileleme ve denetleme maksadıyla bilgi uumlreten kişidir
bull Youmlnetim uygulamalarını takip eden kişidir
bull Muhasebe uygulamalarını meydana getiren bireydir
bull Hesap planını meydana getiren ve mali tabloları duumlzenleyen bireydir
bull Muhasebe işlemlerini gerccedilekleştiren bireydir
bull Youmlnetime has tabloları meydana getiren bireydir
bull Vergisel işlemleri gerccedilekleştiren ve beyannameleri oluşturan bireydir
(Bektoumlre ve Soumlzbilir 2007 10ndash17)
Serbest muhasebeci mali muumlşavir ise ticaretle uğraşan şirketlerin muhasebe
kurallarını ve yaptırımları kapsamında kayıtlarını kaydeden kar ve zarar ilişkisini
duumlzenleyen kişidir (Usta 2007 78)
Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler resmi ve oumlzel kurumların gelirlerini ve
giderlerini kaydeder vergi beyannamelerini duumlzenler muumlkellefleri ve vergi dairesi
arasında uzlaşma sağlar sosyal guumlvenlik kurumu ile ilişkileri duumlzenler Kullandıkları
malzemelere bilgisayar mali defter makbuz hesap makinesi beyanname oumlrnek
verilebilir
19
3568 sayılı ldquoSerbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik Ve Yeminli Mali Muumlşavirlik
Kanunurdquonun 4 Maddesinde Muhasebe Meslek mensubu olabilmenin genel şartları
aşağıdaki gibi belirtilmiştir
a) TC vatandaşı olmak
b) Kanunda verilen medeni hakları kullanmak iccedilin herhangi bir engeli
bulunmamak
c) Kamu haklarından mahrum bulunmamak
d) Taksirli succedillar hariccedil affa uğramış olsa bile ağır hapis veya 5 yıldan fazla
hapis ya da zimmet ihtilas irtikap ruumlşvet hırsızlık dolandırıcılık sahtecilik inancı
koumltuumlye kullanma dolanlı iflas gibi yuumlz kızartıcı succedillar ile istimal ve istihlak
kaccedilakccedilılığı dışında kalan kaccedilakccedilılık succedilları resmi ihale ve alım satımlara fesat
karıştırma veya Devlet sırlarını accedilığa vurma vergi kaccedilakccedilılığı veya vergi
kaccedilakccedilılığına teşebbuumls succedillarından dolayı huumlkuumlm giymiş bulunmamak
e) Ceza veya disiplin soruşturması nedeniyle memuriyetten ccedilıkarılmış
olmamak
f) Meslek şeref ve haysiyetine uymayan durumları bulunmamak
Kanunun bu maddesinde başka meslekler iccedilin ayrı ayrı oumlzel şartlar sınavlar
ve sorumluluklardan bahsedilmektedir
Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir olabilmek iccedilin aranan oumlzel şartları su
şekildedir
a) Hukuk iktisat maliye işletme muhasebe bankacılık kamu youmlnetimi ve
siyasal bilimler dallarında eğitim veren fakuumllte ve yuumlksekokullardan veya denkliği
Yuumlksekoumlğretim Kurumunca tasdik edilmiş yabancı yuumlksek oumlğretim kurumlarından en
az lisans seviyesinde mezun olmak veya diğer oumlğretim kurumlarından lisans
seviyesinde mezun olmakla beraber bu fıkrada belirtilen bilim dallarından lisansuumlstuuml
seviyesinde diploma almış olmak
b) Staj amacıyla serbest muhasebeci mali muumlşavir veya yeminli mali muumlşavir
yanında iki yıl ccedilalışmış olmak
c) Serbest muhasebeci mali muumlşavirlik sınavını kazanmış olmak
20
d) Serbest muhasebeci mali muumlşavirlik ruhsatını almış olmak
Tuumlrkiye genelinde mali denetim yapan kamu bankalarının muumlfettişleri ile
kanunları uyarınca vergi inceleme yetkisi almış olanlardan bu yetkilerini aldıkları
tarihten itibaren kamu kurum ve kuruluşlarında 8 yıllık hizmet suumlresini dolduranlar
ile (a) bendinde sayılan konularda en az 8 yıl oumlğretim uumlyesi veya goumlrevlisi olarak
ccedilalışmış bulunanlar iccedilin sınav şartı aranmaz (3568 sayılı kanun 4 Maddesi)
162 Yeminli Mali Muumlşavir
Yeminli Mali Muumlşavirler şahıs ve tuumlzel kişiliğe ait şirketlerin muhasebe
duumlzenini oluşturan geliştiren para ile ifade edilen her konuda belgelere dayanarak
incelemede bulunan ve denetim faaliyetlerini yuumlruumlten finansal tabloları
beyannameleri kanun ve youmlnetmelik huumlkuumlmlerinin standartlara uygunluğunu
inceleyen tasdik eden kişidir Yeminli mali muumlşavirler defter tutmazlar (Usta 2007
80)
Yeminli Mali Muumlşavir olmanın oumlzel şartları 3568 Sayılı Kanunrsquoda şu şekilde
belirtilmiştir
Yeminli Mali Muumlşavir olabilmek iccedilin
a) En az 1O yıl Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik yapmış olmak
b) Yeminli Mali Muumlşavirlik sınavını vermiş olmak
c) Yeminli Mali Muumlşavir ruhsatını almış olmak şartları aranır
Su kadar ki kanunları uyarınca vergi inceleme yetkisi almış olanların bu
yetkiyi aldıkları tarihten itibaren kamu kurum ve kuruluşlarında geccedilen hizmet
suumlreleri ile hukuk iktisat maliye işletme muhasebe bankacılık kamu youmlnetimi ve
siyasal bilimler dallarında oumlğretim uumlyeliği veya goumlrevliliği yapmış olanların bu
hizmetlerinde geccedilen suumlreleri serbest muhasebeci mali muumlşavirlikte geccedilmiş suumlre
olarak kabul edilir
Kanunları uyarınca vergi inceleme yetkisi almış ve mesleki yeterlilik sınavını
vermiş olanlar ile yukarıda sayılan konularda profesoumlrluumlk unvanı almış bulunanlar
iccedilin sınav şartı aranmaz
21
Yeminli Mali Muumlşavirlik sınavını ve Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik
sınavını aynı komisyon yapmaktadır
Sınavla ilgili temel ilkeler şoumlyledir
bull Yeminli Mali Muumlşavir ve Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir adaylarının
yeterlilik duumlzeylerinin oumllccediluumllmesinde sınava tabi tutulmaları ve girdikleri sınavlarda
geccedilerli puan almaları esastır
bull Sınavlar Yeminli Mali Muumlşavir ve Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir
adayları iccedilin ayrı ayrı aranan genel ve oumlzel nitelikler ile mesleklerin gerektirdiği
diğer nitelikler goumlz oumlnuumlnde bulundurularak hazırlanmalıdır
bull Yazılı olarak yapılacak sınavlarda gizlilik ilkesi esastır
Soumlz konusu sınavda başarısız olan adaylar sınav sonuccedillarının ilan edildiği
itibaren en geccedil 2 yıl iccedilinde uumlccedil sınava daha girebilmek hakkına sahiptirler Soumlz konusu
sınav haklarını zamanında kullanmayan adaylar veya başarısız olanlar bir daha
duumlzenlenen meslek sınavlarına katılamamaktadırlar
Yeminli Mali Muumlşavirliğin Ccedilalışma konuları şunlardır
bull Gerccedilek ve tuumlzel kişilere ait girişim ve işletmelerini muhasebe alt yapılarını
kurmak geliştirmek işletmecilik muhasebe finans mali mevzuat ve bunların
uygulamaları ile ilgili isleri duumlzenleyerek veya bu konularda muumlşavirlik danışmanlık
yapmak
Yukarıdaki bentte belirtilen konularda belgeler ışığında inceleme yapmak
tahlil etmek denetimde bulunmak finansal tablo veya beyannamelerle ilgili
ccedilalışmalarda yazılı beyan vermek rapor duumlzenlemek tahkim ve bilirkişilik
işlemlerini yapmak
Yeminli Mali Muumlşavirlerin tasdik işlemlerinden meydana gelen sorumluluk
ise kanunda su şekilde belirlenmiştir
bull Yeminli Mali Muumlşavirler gerccedilek ve tuumlzelkişilerin veya bunlara ait girişim ve
işletmelerinin finansal tablolarının ve beyannamelerinin mevzuat huumlkuumlmleri
muhasebe kuralları ile muhasebe standartlarına uygun olup olmadığını ve hesapların
denetim muhasebesi standartlarına goumlre incelediğini onaylarlar
22
bull Yeminli mali muumlşavirlerin tasdik edecekleri onaylayacakları belgeler tasdik
konuları ile tasdik usul ve esaslar gerccedilek ve tuumlzelkişilerin muumlkellef şekilleri iş
kolları ve ciroları doumlviz kurundan kazandıkları işlemler ithalat ve ihracatları
yatırımın miktarları Maliye ve Guumlmruumlk Bakanlığınca ccedilıkarılacak youmlnetmeliklerle
belirlenir
Soumlz konusu kanun gereğince kamu kurum ve kuruluşlarına sunulan tasdik
edilmiş finansal tablolar kamu idaresinin yetkili memurları tarafından tasdikin
kapsamı sınırınca incelenmiş bir belge olarak kabul edilir Ancak ccedileşitli kanunlarla
kamu idaresine tanınan teftiş ve inceleme yetkilerinin kullanılmasına ve gerektiğinde
tekrarına ait hususlar saklıdır Yeminli Mali Muumlşavirler yaptıkları tasdikin
doğruluğundan sorumludurlar Yaptıkları tasdikin doğru olmaması sonucunda
tasdikin kapsamı ile sınırlı olmak uumlzere vergilerden ve kesilecek cezalardan
muumlkellefle birlikte sorumlu tutulurlar Yeminli Mali Muumlşavirler yaptıkları tasdikin
kapsamını duumlzenleyecekleri raporda accedilıkccedila belirtirler Bu kanun huumlkuumlmlerine goumlre
meslek icra edenlerin vergi kanunları ve diğer kanunlardaki sorumlulukları saklıdır
(Ceylan 2011 89)
Bilgisayar hesap makinesi yasal defterler beyannameler makbuzlar
birtakım kırtasiye malzemeleri muhasebe programları kullandığı araccedil ve
gereccedillerdendir
Yeminli mali muumlşavirlik mesleğini yapmak isteyen adayların sayısal duumlşuumlnme
yeteneğine ayrıntı odaklı buumlro işlerinde ccedilalışmayı seven sayılarla tablolarla
verilerle uğraşmaktan hoşlanan duumlzenli sorumlu sabırlı ve dikkatli kişiler olması
aranan oumlzellikler arasındadır
Mesleğe girişte bazı oumln eğitimler verilmektedir 3568 sayılı SMMM ve YMM
kanunu gereğince hukuk iktisat maliye işletme muhasebe bankacılık kamu
youmlnetimi iibf ve siyasal bilimler dallarında eğitim veren fakuumllteler oumln eğitimin
verildiği yerlerdir (Usta 2007 82)
163 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorumlulukları
SMMMrsquolerin başlıca sorumlulukları denetim faaliyetlerinden doğmaktadır
3568 sayılı Meslek Kanunrsquounda ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu SM ve
SMMMrsquolere muumlkelleflere ait vergi beyannamelerinin imzalatılması uygunluk
23
denetimi yetkisi YMMrsquolere ise uygunluk yetkisi ile tasdik yetkisi birlikte verilmiştir
Bundan dolayı muhasebe meslek mensupları uygunluk denetim faaliyetleri ve tasdik
işlemini yaparak denetim faaliyetlerini bir arada yuumlruumltmektedir
1631 Muhasebe Meslek Mensuplarının Vergi Beyannamelerini
İmzalama Yetkisi
Muhasebe meslek mensupları uygunluk denetimini yerine getirmek iccedilin
vergi yuumlkuumlmluumlluumlğuuml olan muumlkelleflerinin defter ve finansal belgelere dayanan
beyannamelerin vergi mevzuatına aynı zamanda muhasebe standartlarına uygun olup
olmadığını analiz ederler Vergi Usul Kanunrsquouna sonradan eklenen tekrar eden
227rsquonci madde ile vergi beyannamelerinin 3568sayılı Kanuna goumlre goumlreve başlamış
SM SMMM ve YMMrsquolere imzalatılması mecburiyeti eklenmiştir Serbest
Muhasebeci ve Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin Vergi Usul Kanunursquonun
muumlkerrer 227 Maddesi gereğince tasdik edilecek vergi beyannamelerinde uyulması
gereken esaslara ccedilerccedilevesinde zorunlu meslek kararı 2001 yılında yayımlanmıştır Bu
zorunlu meslek kararı VUKrsquonun muumlkerrer 227 maddesine goumlre vergi
beyannamelerinin sonunda ek olarak sunulan finansal tabloların ve hesap
hareketlerinin defter kayıtlarına bu defter kayıtlarının dayanağı niteliğinde olan
belgelere uygunluğunun tespitine youmlnelik mesleki ccedilalışma ilkelerini iccedilermektedir
Yeminli mali muumlşavirlerin onaylama tasdik işlemleriyle alakalı kurallar zorunlu
meslek kararı ccedilerccedilevesinde ele alınmıştır (Usta 2007 89)
bull Muhasebe Meslek Mensuplarının Beyannamelere İmza Atma Yetkisi
Verilmesinin Amacı Meslek mensupları tarafından vergi
beyannamelerinin imzalanması vergileme accedilısından bir ldquooumln denetimrdquo
niteliği taşımaktadır Vergi beyannamelerinde yer alan bilgiler hem vergi
yuumlkuumlmluumllerini hem de vergi beyannamelerini imzalayan muhasebe
meslek mensuplarını sorumluluk altına sokmaktadır Boumlylece gelir
idaresi vergi beyannameleri ve eklerinin daha sonra kendi elemanları
tarafından denetlenmeleri sırasında daha az zaman ve kaynak
harcayacaklardır Meslek mensuplarının vergi beyannamelerini
imzalaması işleminin denetim kuralları ccedilerccedilevesinde gerccedilekleşmesi
halinde Maliye Bakanlığı vergi youmlnetiminde ve denetiminde zaman ve
24
maliyet accedilısından buumlyuumlk tasarruf etme olanağı bulacaktır (Tuumlrker 2004
71)
bull Muhasebe Meslek Mensuplarının Yaptıkları Uygunluk Denetimi
Bazı beyannamelerin muhasebe meslek mensuplarına imzalatılması
zorunludur Bunlar muumlkelleflerin yani vergiye konu olan yuumlkuumlmluumllerin
gelir vergisi ve kurumlar vergisi katma değer vergisi ve muhtasar
beyannameleridir Bunların dışında kalan beyannamelerin muhasebe
meslek mensuplarına imzalattırılması zorunlu değildir Buna ek olarak
gelir kalemleri uumlcret gayrimenkul sermaye iradı menkul sermaye iradı
ile sair kazanccedil ve iratlardan meydana gelen gelir vergisi muumlkelleflerinin
beyannamelerini imzalatılması isteğe bağlıdır Zorunlu meslek kararı
kapsamında vergi beyannameleri imzalanırken muhasebe meslek
mensuplarının faaliyet youmlntemleri şekillenmiştir Bahsi geccedilen meslek
kararı VUKrsquoun muumlkerrer 227 Maddesi uyarınca vergi beyannamelerine
ait ekte hazırlanan mali tabloların ve hesap oumlzeti aynı zamanda defter
kayıtları ve bunların dayanağı niteliğindeki belgelerin uygun olup
olmadığını belirlemeye doumlnuumlk mesleki ccedilalışma ilkelerini
duumlzenlemektedir 3568 sayılı Meslek Yasasırsquo nın 12 Maddesi gereğince
yeminli mali muumlşavirlerin onay verme işlemiyle ilgili ccedilalışmalar zorunlu
meslek kararı iccedilerisinde değildir VUKrsquoun muumlkerrer 227 Maddesi
gereğince istenilen uygunluk denetimi belirli bir sınır ccedilizilmiş olup
kayıtların dayanağı niteliğindeki belgeler uygunluk şartını sağlamıştır
Bahsedilen denetim faaliyetinin ifa edilmesinde uumlccediluumlncuuml şahısların
beyanlarıyla uygun olup olmadığı ve belgelerin doğruluk payını
araştırma gibi goumlrevlerinin yerine getirilmesi talep edilmemiştir Bu
sebeple VUKrsquonun muumlkerrer 227 Maddesi gereğince vergi beyannamesi
imzalamak amacıyla yapılacak sınırlı uygunluk denetiminin
(SUD)iccedileriğini muumlkellefin kendi tuttuğu defter kayıtları ve para ile ifade
edilen tuumlm işlemleri oluşturmaktadır Denetim kriterleri ise kanunlar
yasalar şirkete ait ana soumlzleşme şirketin ccedilıkardığı iccedil youmlnetmelikleri iş
soumlzleşmeleri haricinde kabul edilmiş muhasebe şekil ve kuralları aynı
zamanda standartlara uygun defter kayıtları yasalara uygun oumlzellikte
25
olmalıdır VUKrsquoun muumlkerrer 227 Maddesi gereğince uygulanacak SUD
ccedilalışmalarına karşıt inceleme ve uumlccediluumlncuuml şahıslara uygunluğu kabul
edilmediğinden dolayı vergi yenilemesi olmadığı gibi doğruluk
denetimini iccedilinde barındıran ve aksi inceleme yetkisiyle oluşturulan
yeminli mali muumlşavirlerin onaylama işlemi de değildir Vergi
beyannamelerinin onaylanmasında muhasebe meslek mensuplarının SUD
faaliyeti vergi beyannamelerinin ekindeki mali bilgilerin veya hesap
hareketlerine ait oumlzetlerin defterlere uygun olup olmadığı yine bu
kayıtların doğru olarak ve bir dayanağı bulunan belgelere goumlre yapılması
amacıyla uygulanan oumln denetimdir (Ceylan 2011 90)
bull Vergi Beyannamelerini İmzalatmayan Muumlkellefler Hakkında
Yapılacak İşlemler Muumlkellefler Vergi beyannamelerini muhasebe
meslek mensuplarına imzalatmaları gereklidir Ancak buna rağmen
imzalatmayan ya da kanunda izah edilen şekilde imzalatmayan
muumlkelleflerle ilgili VUKrsquoun ilgili maddeleri uyarınca cezai işlem
yapılmaktadır Bu davranış aynı kanunun 30rsquouncu maddesi devamına
4008 sayılı kanunla eklenmiş 8 sayılı bent uyarınca rersquosen takdiri
gerektirmektedir Bu durum vergi dairelerince takdir komisyonuna intikal
ettirilecektir Ayrıca soumlz konusu muumlkelleflerin oumlncelikle incelenmesine
oumlzen goumlsterilecektir (Tuumlrker 2004 119)
1632 Yeminli Mali Muumlşavirlerin Tasdik İşlemi
3568 sayılı Kanunrsquoun 12rsquonci maddesi gereğince ldquoYeminli Mali Muumlşavirler
gerccedilek ve tuumlzelkişilerin veya bunlara ait girişim ve işletmelerinin finansal
tablolarının ve duumlzenlenecek beyannamelerin mevzuatta belirtilen huumlkuumlmlere uygun
muhasebe ilkeleri ile muhasebe standartlarına uygun olup olmadığı ve ilgili
hesapların denetim standartları kapsamında incelendiğini onaylayıp tasdik ederler
Yapılan onaylama ve tasdik işleminin amacı ve kapsamı şoumlyle accedilıklanır
bull Tasdik İşleminin Amacı Gerccedilek veya tuumlzel kişilere ait girişim ve
işletmelerinin hesaplarını ve kayıt edilen veriler neticesinde sonuccedillarını
ortaya ccedilıkaran finansal tablolarının eksik ve yanlış yanıltıcı olmayacak
şekilde tam ve gerccedileğe uygun olarak duumlzenleyerek kamunun
26
faydalanmasını sağlamak Gerccedilek veya tuumlzel kişilere ait girişim ve
işletmelerinin bahsi geccedilen mevzuat accedilısından olan isteklerini(vergi iadesi
ve mahsubu gibi) yerine getirirken hızlı karşılık vermek muumlkelleflerin
haklarını goumlzetmek ve ccedilıkarlarını korumak Gelir İdaresi Başkanlığı ile
muumlkellef arasında guumlveni sağlamaktır
Yeminli mali muumlşavirlerin sunduğu hizmetler sonucu birtakım yararlar
meydana gelmektedir şirketlerin muhasebe departmanlarında ki personelleri
eğitilmektedir Muhasebe uygulamalarında karşılaşılan hilelerin oumlnuumlne geccedililmekte
evrakta sahteciliğe engel olmak iccedilin muhasebe denetimi muumlşteriler korunmaktadır
Yasaları uygularken yanlış uygulamanın oumlnuumlne geccedililmekte ve yasalara uyum
sağlanmaktadır Muumlkelleflere dolaylı olarak vergi konularında eğitimler verilmekte
ve muumlkelleflerin vergi oumldeme konusundaki bilincini artırmaktadırlar Yeminli mali
muumlşavirlerin denetim faaliyetleri sonucu sağlanan yararlara karşılık yapılan
denetimler Gelir İdaresi Başkanlığına hiccedilbir finansal anlamda yuumlk olmamaktadır
Vergi denetim faaliyetleri kapsamında birimlerin yaptıkları denetimler ile yeminli
mali muumlşavirlerin yaptığı denetimleri arasında ciddi farklar mevcuttur Vergi denetim
birimleri doumlnemi kapanan ve beyan edilmiş vergi matrahlarını incelemektedir
Yeminli mali muumlşavirler ise doumlnem kapanan değil doumlnem iccedilinde denetim
faaliyetlerini suumlrduumlrmektedirler Baka bir deyişle yeminli mali muumlşavirler iccedilinde
bulunulan cari doumlnemin vergi denetim faaliyetlerini gerccedilekleştirirler Diğer taraftan
uluslararası standartlara goumlre yapılan denetimlerle yeminli mali muumlşavirlerin
yaptıkları denetimler arasında belli başlı farklılık bulunmaktadır (Pur 2010 95)
bull Tasdik İşleminin Kapsamı Yeminli mali muumlşavirlerin onaylayacakları
belgeler tasdike ilişkin konuları tasdikin usul ve esaslar gerccedilek ve tuumlzel
kişilerin muumlkellefiyet ccedileşitleri iş kolları ve işletme ciroları doumlvizden
kaynaklı kar işlemleri ithalat ve ihracatları yatırım miktarları ve ccedileşitleri
Maliye Bakanlığı tarafından ccedilıkarılacak youmlnetmelikler ccedilerccedilevesince
belirlenir Ccedilıkarılan kanunlar gereğince kamuya ait kurum ve
kuruluşlarına sunulan onaylanmış finansal tablolar kamu kurumunda
yetkili memur tarafından tasdikin kapsamı neticesinde değerlendirilmiş bir
belge olarak kabul goumlruumlluumlr Fakat farklı kanunlar neticesinde kamu
27
buumlnyesine gerccedilekleşen teftiş ve inceleme yetkilerine ilişkin hususları
barındırır (Kınay 2010 90)
Tasdik işlemlerinin kapsamı Yeminli Mali Muumlşavirlerin Tasdik Edecekleri
Belgeler Tasdike ilişkin Konuları Tasdike İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında
Youmlnetmeliğin 7 Maddesi aşağıda belirtilmiştir Maliye Bakanlığı beyannameleri
bildirimleri ve belgelerin tasdikine ilişkin işleyişleri ve belgelerin onaylanmasını
tasdik kapsamına almayla yetkilidir Tasdik işlemini yapabilmek iccedilin bazı bilgilere
ihtiyaccedil duyulur Bu bilgiler şekil youmlnuumlnden şartları ile onaya ilişkin başka ilke ve
esaslar Maliye Bakanlığı tarafından ccedilıkartılan tebliğlerle belirlenir Yukarıda
belirtilen konuların ve belgelerin onayına paralel olarak Maliye Bakanlığı tarafından
tebliğ ccedilıkartılmazsa yeminli mali muumlşavirler bu konu ve belgelerle ilgili olarak
tasdik işlemini gerccedilekleştiremezler Yukarı da bahsi geccedilen tasdik işlemi VUKrsquonun
muumlkerrer 227 maddesinde ele alınmış beyanname imzalama işlemiyle aynı değildir
Beyanname imzalama işlemi yapılırken oumlnce uygunluk incelemesi yapılmaktadır
Buna ek olarak beyannamenin ve finansal tabloların onaylanması doğruluğunun da
tasdik edildiği anlamına gelmektedir (Canyaş2006 84)
Tasdik işlemlerinin gerccedilekleşmesi ile Vergi beyannamelerine imza atılması
arasında oumlnemli fark bulunmaktadır Beyannamelerin imzalanması hizmeti şekil
accedilışından yapılan bir işlemdir Uumllkemizde beyannamelerin imzalanması işlemi diğer
uumllkelerde uygulanan şekillerle benzerlik goumlstermektedir Buna ek olarak uumllkemizde
yeminli mali muumlşavirlerin onayladıkları beyannamelerde bulunan bilgilerin doğru
olup olmadığından sorumludurlar Ancak başka uumllkelerde bu tarz sorumluluk soumlz
konusu değildir (Canyaş 2006 85)
Yeminli mali muumlşavirler finansal tabloları beyannameleri ve tasdike konu
olan işlemlerin sonuccedillarını bir rapora bağlarlar Bu rapor yine yeminli mali
muumlşavirlerin uumlccedil oumlrnek olarak duumlzenlenmesiyle sonuccedillanır
Duumlzenlenen tasdik raporlarının iki tanesi ilgili kamu kurum ve kuruluşların
yetkililerine verilir Soumlz konusu rapor ile finansal tablolar ve beyannameler ile
mutabakat uzlaşma sağlanır Bu işlemde yeminli mali muumlşavirlerin sorumluluğu
altındadır Bu raporların birer oumlrneği tasdikin konusu belgelerle beraber yeminli mali
muumlşavirler aracılığıyla doğrudan gelir idaresi başkanlığına verilir (Canyaş 2006 86)
28
17 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları
Meslek mensuplarının kendi iccedillerindeki haksız yarışa engel olunmaması
oumldemelerin yapılmaması gelir duumlzeylerinin duumlşuumlk olması yeni yasal duumlzenlemelere
gerek duyulması asgari uumlcret tarifesi uygulaması iş yuumlklerinin ve buumlrokratik
işlemlerinin yoğunluğu muumlkelleflerle ve stajyerlerle ilgili sıkıntıları ve beyanname
suumlrelerine ilişkin sorunlarının olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr
Muhasebe meslek mensupları toplumda oumlnemli bir vazifeyi yerine
getirdiğinden muhasebe meslek mensuplarının sorunları dikkate alınmalı guumlndeme
getirilmeli ve sorunlarına ilişkin ccediloumlzuumlmler getirilmelidir (Deran vd 2016 86)
Meslek mensuplarının sorunları ile ilgili olarak yapılan araştırmalarda
aşağıdaki gibi sonuccedillara varılmıştır
Kalaycı ve Tekşenrsquoin 2006 yılında yapmış oldukları ccedilalışmada Isparta İli
lsquonde 32 SM19 SMMM1 YMM anket yapılmıştır Anket sonucu varılan sorunlar
şoumlyledir muumlkelleflerinin daha az vergi oumldemesini sağlayan muhasebecinin en sevilen
muhasebeci olarak kabul edilmesi suumlrekli kanunlarda yapılan değişiklikler ucuz
defter tutulması iş yuumlkuuml fazlalığı muhasebe uumlcretinin emeklerinin karşılığından
duumlşuumlk olması muhasebe uumlcretlerinin oumldenmesine sıra gelmemesi olarak tespit
edilmiştir Ccedilalışma sonucunda muhasebe meslek mensuplarının beklentilerine de yer
verilmiştir Muhasebe uumlcretinin aylık olarak oumldenmesi muumlkellefler belgelerini
zamanında getirmesi vergi oumldemelerini muumlkelleflerin kendilerinin yapması mali
konularda muhasebecilerle bağlantılı olunması sahte belge duumlzenlenmemesi ve
kullanılmaması haksız rekabete ccediloumlzuumlm bulunması sosyal aktivitelerin artırılması
kanun değişiklikleri en kısa suumlrede bildirilmesi resmi kurumlarla ilgili karşılaşılan
sorunların ccediloumlzuumlmuumln de odaların yardımcı olması meslek iccedili eğitimin arttırılması
işlem yoğunluğunun azaltılması iccedilin ccedilalışma yapılması adli tatilin olduğu gibi mali
tatilin olması beklentiler arasındadır
Alagoumlz ve Ceranrsquoın 2007 yılında yapmış oldukları ccedilalışmada Konya İlinde
183 SM 167 SMMM 4 YMM ile anket yapılmıştır Anket sonucu varılan muhasebe
meslek mensuplarının sorunları şoumlyledir Muhasebe uumlcretlerinin oumldenmesine sıra
gelmemesi muumlkellef ile bilgi ve belge akışı sorunu muhasebeci seccediliminde objektif
kriterin olmayışı muumlkellefin zorlayıcı oumlnerilerde bulunması suumlre uzatımlarının son
29
guumlnde yapılması ccedilok fazla buumlrokratik suumlreccediller devamlı yeni duumlzenlemelerle birlikte
artan iş yuumlkuuml kamu kurumları ile meslek mensupları arasında iletişimsizlik kamu
kurumlarındaki memurlarla yaşanan problemler yetersiz sayıda memurun ccedilalışması
tespit edilen sorunlardır Muhasebe meslek mensuplarının beklentileri ise otomatik
tahsil sistemi oluşturulmalı haksız rekabet oumlnlenmeli muumlkellefler bilgilendirilmeli
suumlre uzatılmalı erkenden bildirilmeli gibi yanıtlar beklentiler arasında ccedilıkmıştır
Yayla 2007 yılında yapmış olduğu ccedilalışmada Guumlmuumlşhane Ordu Giresun
Trabzon Rize Samsun illerinde SM SMMM olmak uumlzere 172 meslek mensubuna
anket uygulamış fazla mesai yapılması elde edilen kazancın tatmin edici olmaması
sahip olunan mesleki sorumluluk mesleki işlerin ccedileşitliliği mesleğe muumlkellef
tarafından değer verilmemesi beyanname verilme suumlrelerinin ccedilok kısıtlayıcı olması
muhasebe mesleği sorunları arsında sayılmıştır Muhasebe meslek mensuplarının
beklentileri ise kayıt dışı muhasebecilik yapanlara youmlnelik denetimler sıklaştırılmalı
tarife dışı uumlcret uygulamalarının uumlzerine gidilmeli meslek iccedili denetim arttırılmalı
beyanname verilme ve yuumlkuumlmluumlluumlklerin oumldenme suumlresi esnek hale getirilmeli e-
beyanname uygulaması gibi fiziki bağımlılığı azaltan uygulamalar mesleki işlerin
buumltuumlnuumlne sirayet etmeli Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletlerindeki mesleki
standartlar Tuumlrkiyersquoye adapte edilmeli mesleğe giriş sınırlandırılmalı zorlaştırılmalı
mesleğin daha yararlı olduğunun anlaşılmasını sağlamak iccedilin meslek odaları ve
meslek kuruluşları kamuyu ve muumlkellefleri aydınlatmak amacıyla tanıtıcı yayınlar
yapmalı meslek mensuplarının sosyal ve psikolojik youmlnelimleri daha fazla dikkate
alınması gerekliliği meslek mensuplarının talep ve beklentileri arasındadır
Bilen 2008 yılında Erzurum Erzincan Malatya Elazığ Van Kars Bitlis
illerinde ccedilalışma yapmış bu doğrultuda 154 SM 142 SMMM anket uygulamıştır
Ccedilalışmanın sonucunda meslek mensuplarının duumlzenli tahsilat yapamaması
meslektaşların uumlcret tarifesi altında defter tutması mevzuatın sık değişmesi iş
yoğunluğu kayıt dışı korsan ccedilalışanlar kalifiye eleman bulunamaması bazı oumlnemsiz
hataların cezasının buumlyuumlk olması denetim eksikliğinin mesleğin daha ciddi
uygulanmasını engellemesi vergi dairelerinde mesleği bilmeyen elemanların olması
karşılaşılan sorunlar olduğu sonucuna varılmıştır Kayıt dışılık giderilmeli mesleki
saygınlık artırılmalı uumlcretlerde birliktelik sağlanmalı meslektaşlar arasında iletişim
ve dayanışma sağlanmalı muumlkellefler meslek kapsamında bilgilendirilmeli
30
muumlkellefler belge duumlzenini ciddiye almalı oda youmlnetimi sorunlara daha fazla ilgi
goumlstermeli mesleğin oumlnemi topluma anlatılmalı mesleki denetimler artırılmalı
TURMOB daha etkin olmalı mesleki seminerler artırılmalı mali tatil yeniden
duumlzenlenmeli ve Temmuz ayında beyanname verilmeyip Ağustos ayı ile
birleştirilmeli şeklinde oumlnerilerde bulunulmuş meslek mensuplarının beklentilerine
değinilmiştir
Oumlzulucan vd 2010 yılında yapmış oldukları ccedilalışmalarında Tuumlrkiye Geneli
SM 395 SMMM 952 YMM 18 anket uygulamıştır Muhasebe mesleğinin sorunları
olarak uumlcret tatminsizliği muumlkellefler ile muhasebeciler arasındaki guumlven problemi
yaşanması muumlkelleflerin muhasebe sistemlerini oumlnemli goumlrmemeleri muumlkelleflerin
oumldenmesi gereken defter tasdik ve muhasebe uumlcretlerini isteksiz ve geccedil oumldemesi
muumlkelleflerin muhasebe konusunda bilgi sahibi olmamaları muumlkelleflerin kanuna
aykırı olan istekleri muumlkelleflerin kayıtlardaki karışıklıkları mevcut mali tatil
suumlresinin yetersiz olması yoğun buumlrokratik işlemler mevzuatın sık sık değişmesi oumlne
suumlruumllmuumlştuumlr Muhasebe meslek mensuplarının beklentileri ise periyodik meslek
eğitimi artırılmalı mevzuat sadeleştirilmeli ve sık sık değiştirilmesi oumlnlenmeli ulusal
ve uluslararası muhasebe standartlarının uyum iccedilinde ve basit anlaşılabilir konuma
getirilmeli maliye ve vergi dairelerinde uzman kişiler istihdam edilmeli mesleği
yapabilme oumlzelliğine sahip olmadan usulsuumlz olarak ifa edenlere youmlnelik denetim ve
muumleyyideler artırılmalı muhasebe meslek mensuplarının sosyal faaliyet ve psikolojik
destek youmlnleri geliştirilmeli vergi daireleri yenilenmeli alınan uumlcretlerin muhasebe
meslek mensupları arasında tek bir fiyat olarak tahsil edilmesi youmlnuumlnde ccedilalışmalar
yapılmalı kayıt dışı ekonomi ile muumlcadele daha etkin hale getirilmeli meslek
odaları daha fazla etkinleştirilmeli mesleğin ifa edildiği ofislerin fiziki şartlara
uygun ve donanımlı olması iccedilin belli standartlar getirilmeli muumlkellef veya kurumlar
ile meslek mensupları arasındaki sorunların ccediloumlzuumlmuumlnde odalar etkin rol oynamalı
meslek mensupları değişiklikleri(mevzuat kitap dergi vb) takip edebilmesi iccedilin
elektronik ortam sağlanması beklentiler arasında goumlsterilir
Biyan 2012 yılında yapmış olduğu ccedilalışmada Tuumlrkiye Geneli 243 SM 2497
SMMMrsquo ye anket uygulanmıştır Muhasebe meslek mensuplarının karşılaştığı
sorunlar haksız rekabetin olması meslek mensuplarının duumlzenli tahsilat
yapamaması mesleğe duyulan saygının yetersizliği odaların haklarını yeterince
31
savunmaması kanuni duumlzenlemelerin anlaşılır olmaması kendi muumllkiyetinde
olmayan işyerlerinde faaliyet goumlsterilmesi kalifiye eleman sorunu mali tatilden
yeterince yararlanılamaması sorunlar arasındadır Ccedilalışmanın sonunda meslek
mensuplarının beklentileri ve taleplerine değinilmiştir Bunlar haksız rekabet
oumlnlenmeli duumlzenli tahsilat sistemi kurulmalı odalar daha aktif hizmet sunmalı
kanuni duumlzenlemeler daha anlaşılır olmalı kalifiye eleman iccedilin ccedilalışmalar
yapılmasıdır
İbrahimoğlu vd 2014 yılında yapmış oldukları ccedilalışmada Burdur İli 69 SM
29 SMMM 1 YMMrsquoye anket uygulamışlardır Ccedilalışmalar sonucunda muhasebe
meslek mensuplarının sorunları arasında goumlsterilen maddeler şunlardır muumlkelleflere
az vergi oumldemesi ccedilıkaran muhasebeci en iyi muhasebeci olarak goumlruumllmesi kanunlarda
sık sık değişiklik yapılması meslek odası tarafından uygulanan uumlcret tarifesinden
daha ucuza defter tutulması meslekte iş yuumlkuumlnuumln fazla olması alınan uumlcretlerin
emeği karşılamaması muumlkelleflerin muhasebe uumlcretlerini oumldeme noktasında isteksiz
davranması aynı zamanda muhasebe belgelerini tam suumlresinde ve eksik olmadan
getirilmeli vergi oumldemeleri muumlkellefler tarafından yapılmalı muumlkellefler sahte evrak
duumlzenlememeli ve kullanmamalı vergi mevzuatı kolay anlaşılabilir hale getirilmeli
resmi kurumlarla olan iş ilişkilerinde karşılaştıkları sorunların ccediloumlzuumlmuumlne odalar
yardımcı olmalı meslek iccedili eğitimin artırılması muumlkelleflerde sorumluluk bilincinin
oluşturulmasına youmlnelik ccedilalışmalar yapılmalı vergi yargısı daha hızlı karar vermeli
kamuoyunda muhasebe mesleğinin itibarını artırmaya youmlnelik ccedilalışmalar yapılması
beklentiler arasındadır
Oumlztuumlrk ve Şimşek 2017 yılında yapmış oldukları ccedilalışmada Erzurum İlinde 10
SM 72 SMMM ile anket yapmış aşağıdaki sorunlar tespit edilmiştir Alınan uumlcretler
karşısında verilen emeğin yetersiz olması yoğunluk nedeniyle oumlzel hayata zaman
ayrılamaması yetişmiş (kalifiye) eleman bulmakta zorlanılması akademik derslerde
ve mesleğe başlamadan oumlnceki eğitimlerde teorik anlatılması pratiğe oumlnem
verilmemesi muumlkelleflerin evraklarını zamanında ulaştırmaması muhasebe
uumlcretlerinin geccedil oumldenmesi yada hiccedil oumldenmemesi muumlkelleflerin muhasebeciye değer
vermemesi devlet dairelerinde meslek mensubuna karşı oumln yargılı davranış tutumu
meslektaşların haksız rekabet goumlstererek daha ucuza defter tutulması ccedilok sayıda
beyannamenin sıklıkla verilmesi mevzuat yoğunluğu yayımlanan kanun
32
metinlerinin accedilık ve net olmaması Ccedilalışmalarında muhasebe meslek mensuplarının
beklenti ve taleplerine de yer verilmiştir Bunlar ihtiyacı karşılayacak uumlcret politikası
getirilmeli mali tatil uygulaması işlevsel hale getirilmeli zamanında tahsil
gerccedilekleşmeli meslek mensuplarına karşı oumln yargı giderilmeli haksız rekabet
oumlnlenmeli beyanname verilme suumlreleri esnek hale getirilmeli şeklinde yer verilmiştir
Muhasebecilerin muumlkelleflerden Maliye Bakanlığırsquondan ve mesleki
teşkilatlardan beklentileri uumlzerinde durulmuş son zamanlarda yaşanan ekonomik
krizlerden etkilenme duumlzeyleri tespit edilmiştir Muhasebe meslek mensuplarının
mesleklerini icra ederken oumlzel hayatlarından fedakarlık yaptıkları bilinmektedir
Meslek mensuplarının ilk talepleri zamanla yarıştıkları ve iş yuumlkuuml fazlalığı olduğu
yapılacak iyileştirmeler ile bu yuumlkuuml azaltmaya youmlnelik ccedilalışmalar yapılması
olmuştur Araştırma sonuccedillarına goumlre muhasebeciler mevzuatta suumlrekli farklılaştığı
ve bu farklılığı izlemekte guumlccedilluumlk ccedilektiklerini yeni meslek mensuplarının
muhasebecilik uumlcretlerini duumlşuumlrduumlğuuml iş yuumlkuumlnuumln ccedilok olduğu gibi ekonomik
karşılığının da yetersiz olduğunu muumlkelleflerden talep ettikleri doumlkuumlmlerin suumlresinde
kendilerine ulaşmadığı vb yaşanan sıkıntılardandır (Deran vd 2016 15)
Yapılan bu ccedilalışmalar sonucunda ortaya ccedilıkan muhasebe meslek
mensuplarının ortak sorun ve beklentilerini tek bir tabloda oumlzetlemek gerekirse
Tablo 11 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları Ve Beklentileri Sorunları Beklentileri
Suumlrekli Kanunlarda Yapılan Değişiklikler
Muhasebe Uumlcretinin Aylık Olarak Oumldenmesi
Ucuz Defter Tutulması Muumlkelleflerin Belgelerini Zamanında Getirmesi
İş Yuumlkuuml Fazlalığı Vergi Oumldemelerini Muumlkelleflerin Kendilerinin Yapması
Muumlkellef İle Bilgi Ve Belge Akışı Sorunu
Mali Konularda Muhasebecilerle Bağlantılı Olunması
Suumlre Uzatımlarının Son Guumlnde Yapılması
Haksız Rekabete Ccediloumlzuumlm Bulunması
Kamu Kurumlarındaki Memurlarla Yaşanan Problemler
Meslek İccedili Eğitimin Arttırılması
Nitelikli Ara Elaman Bulmada Sıkıntı Yaşandığı Sorunlar
Meslek İccedili Denetim Arttırılması
Muumlkelleflerin Kanuna Aykırı Olan İstekleri
Odalar Daha Aktif Hizmet Sunmalı
33
İKİNCİ BOumlLUumlM
ULUSLARARASI MUHASEBE STANDARTLARI (UMS)
ULUSLARARASI FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI
(UFRS) TUumlRKİYE MUHASEBESTANDARTLARI (TMS)
TUumlRKİYE FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI (TFRS)
21 UFRS Hakkında Genel Bilgiler
Duumlnyada pek ccedilok uumllkelere bakıldığında iki farklı muhasebe standardı
uyguladıkları goumlruumllmektedir
Bunlardan ilkinin Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (UFRS) seti
olduğu soumlylenebilir Finansal Raporlamada kayıtların biccediliminden ziyade iccedileriğin
oumlnemsenerek ilke odaklı olarak uygulanmıştır İkincisi ABD Genel Kabul Goumlrmuumlş
Muhasebe İlkeleri Standart Setidir Gelişmiş veya gelişmekte olan uumllkelerde
uygulanan bu setin oumlzelliği her tuumlrluuml işlem ve faaliyetleri iccedilerisine alarak kural bazlı
olmasıdır (Can 2016 65)
Muhasebe sisteminden elde edilen bilgiler işletme ccedilıkar grupları ve sermaye
piyasası aktoumlrleri accedilısından aynı bilgiyi sağlamalıdır Şirketlerin aynı faaliyetleri aynı
biccedilimde izah edilmeli elde edilen veriler tam guumlvenilir oumlzuumln oumlnceliğine uygun ve
kıyaslanabilir olmalıdır Bunu sağlamak ancak belirli standartlara uygun muhasebe
kayıtlarının oluşturulması ve finansal tabloların hazırlanması ve işletme ccedilıkar
gruplarına ve sermaye piyasasındaki yatırımcılara aktarılmasıyla muumlmkuumlnduumlr
Sermaye piyasasındaki yatırımcılara bilgi verilmesi ldquomuhasebe standartlarınınrdquo
hazırlanması ve hayata geccedilirilmesiyle sağlanacaktır (Uumlstuumlndağ 2000 31)
Muhasebe standartlarının benimsenmesi ve uygulanmasıyla globalleşen
duumlnyada mali bilgilerin guumlvenilirliğini artırmıştır Uluslararası muhasebe
standartlarının sadece oluşturulması yeterli değildir Bu uumllkelerinde kendi ulusal
muhasebe standartlarını uluslararası muhasebe standartlarına uyumlu hale getirmesi
gerekir (Bostancı 2002 72)
1973-2001 yılları arasında standartlar Uluslararası Muhasebe Standartları
Komitesi (IASC-International Accounting StandardsComitee) tarafından
34
hazırlanmaktaydı Uluslararası Muhasebe Standartları (IAS-International Accountng
Standards) adı ile yayınlanmaktaydı 2001 yılında IASC Uluslararası Muhasebe
Standartları Kurulu (IASBndashInternational Accounting Standards Board) şeklinde
değişti ve standartlar Uluslararası Standart adını alarak yayınlanmaya başlamıştır
(Hasanov 2018 50)
UFRS uumllkelere ait standartların aksine kurallar olmadan ilkeler uumlzerine
kurulmuştur Duumlnyaya bakıldığında bu ilkelere goumlre hazırlanan finansal tablolar
şeffaflığı arttırdığı iccedilin başka bir deyişle guumlven ortamı yarattığı iccedilin ilgi goumlrmektedir
Bundan dolayı uluslararası piyasada iş yapmayı hedefleyen kurum veya kuruluşlar
finansal raporlarını bu bağlamda hazırlaması gerektiğinin farkındadırlar
UFRSrsquoye goumlre raporlama yapan kurum ve kuruluşlar finansal durum tablosu
(bilanccedilo) kapsamlı gelir tablosu (gelir tablosu) oumlz kaynak değişim tablosu nakit
akış tablosu ve dipnotları hazırlamak zorundadırlar (Atmaca ve Ccedilelenk 2011 110)
UFRSrsquoye goumlre raporlama yapacak işletmeler iccedilin kavramsal ccedilerccedilevede bilgi
kullanıcıları temel ve ikincil bilgi kullanıcısı olarak ayrılmıştır Temel bilgi
kullanıcıları işletmeye yatırım ve işletmeye borccedil verenler olarak nitelendirilmiştir
Eğer bu iki kesimin bilgi ihtiyacı sayılan raporlarla karşılanabiliyorsa diğer
kesimlerin de bilgi ihtiyacının karşılanacağı beklenmektedir
Finansal Raporlama Standartları (IFRS-International Financial Reporting)
Finansal tablo ve raporlar kullanıcılarına isabetli karar alma suumlreci iccedilin faydalandığı
goumlstergelerdir Kullanıcılarına ihtiyacı olan bilgiyi sunabilmek iccedilin duumlzenli
muhasebe uygulamaları iccedilin gereklidir (Hasanov 2018 69)
211 Muhasebe Standartlarının Tanımı
Muhasebe standartları gerek muhasebe kayıtlarında gerekse finansal tablo
raporlarında işletmeler arasındaki uygulamadan kaynaklanan farklılıkları asgari
duumlzeye indiren duumlzenlemelerdir (Şenol 2005 2)
Muhasebe standartları ilgililerinin ihtiyaccedil duyduğu işletme sonuccedillarını doğru
tarafsız tam kıyaslanabilir guumlvenilir ve anlaşılabilir olarak yansıtan mali tabloların
hazırlanmasında uyulması gereken kurallar buumltuumlnuumlduumlr (Bostancı 2002 72)
35
Uluslararası Muhasebe Standartları mali bilginin finansal tablo kullanıcılarına
aktarılmasında ccedilok sayıda seccedilenek sunan uluslararası raporlamaya imkan sağlayan
işletmelere karar alma suumlreccedillerinde en uygun planlama ve programı seccedilme imkanı
sunan ilke ve kurallar buumltuumlnuumlduumlr Diğer bir ifadeyle uluslararası muhasebe standardı
ccedilok uluslu şirketlerin yıl sonu mali tablolarının hazırlanmasında doumlnem sonu
değerleme işlemlerinde bir birlik sağlamak amacıyla oluşturulan uygulanan
standartlardır (Atmaca ve Ccedilelenk 2011 114)
UFRS kuumlresel bazda karşılaştırma ve değerlendirme yapmaya imkan veren
en doğru ve guumlvenilir verinin elde edilmesi iccedilin oluşturulan ilke ve kurallar
buumltuumlnuumlduumlr (İbiş ve Oumlzkan 2006 27)
Uluslararası muhasebe standartları farklı uumllkelerdeki şirketlerin birbirlerine
ait olan mali tablolarını kıyaslayabilmesine ve değerlendirme yapmasına imlan
sağlayan duumlzenlemeler olarak tanımlanmıştır Uluslararası muhasebe standartları
mali tabloların hazırlanmasında ve sunumunda emredici kurallardan ziyade ilkeler
ve kurallarla youmlnlendirmeler yapmaktadır (Kahraman 2016 27)
212 Muhasebe Standartlarını Gerektiren Gelişmeler
Uluslararası duumlzeyde muhasebe standartları ilk kez 1959 yılında Jacob
Kraayenhof tarafından yayımlanan bir makalede ifade edilmiştir Bu sahada dikkat
ccedileken ikinci adım ise ABD Birleşik Krallık ve Kanada kendi aralarındaki muhasebe
işlemlerinden kaynaklanan ve birbirinden ayrılan noktaları ortadan kaldırmak uumlzere
1966 yılında Uluslararası Muhasebeciler Ccedilalışma Grubursquonun kurulmasıdır (Bayazıtlı
vd 2015 4)
Kuumlreselleşen duumlnyada ekonominin sınır oumltesi boyutlara ulaşmasıyla uumllke
ekonomileri birbirine bağlamıştır Mali tabloların duumlzenlenmesinde ve
raporlanmasında tek bir muhasebe dilini kullanmak zorunlu hale gelmiştir (Kocamaz
2012 106) Bu sebeple mali tablolarda ki verilerin doğru anlaşılır tarafsız
kıyaslanabilir eksiksiz olması iccedilin tuumlm duumlnya tarafından uygulanan ve kabul edilen
muhasebe standart ve ilkelerin uygulanması ihtiyacını doğurmuş ve muhasebe de
ldquoortak bir muhasebe dilirdquo oluşturulmasını guumlndeme getirmiştir (Akdoğan 2007 101)
36
Etkisi kuumlresel ccedilapta hissedilen bazı koumltuuml tecruumlbeler de standardize edilmiş
finansal raporlama sistemine olan ihtiyacın doğmasında oumlnemli bir etken olmuştur
Oumlrnek verecek olursak 1997ndash1998 yılları arasında Asya uumllkelerini etkileyen buhran
ve 2000 2001 ve 2002rsquode Amerikarsquoda oumlnemli halka accedilık şirketlerden Enron World
Com Arthur Andersen Adelphi Communications gibi prestijli şirketlerdeki mali
raporlamada yapılan usulsuumlzluumlkler yatırımcıların sermaye piyasalarına olan
guumlvenlerini kaybolmasına sebep olmuştur Mali tabloların raporlanması iccedilin yuumlksek
kalitede ve tam bir set olarak uluslararası muhasebe standartlarına olan gereksinimi
artırmıştır Muhasebe uygulamasındaki farklılıklar uumllkelerin bulundukları boumllgedeki
ekonomik siyasal ve sosyal ilişkilerden de kaynaklanabilmektedir Finansal tablolar
duumlzenlenirken ve kullanıcılar tarafında yorumlanırken ccedileşitli farklılıklara aynı
zamanda bu farklılıktan kaynaklanan yanlış anlaşılmalara sebep olmaktadır
Muhasebe uygulamalarında teknik kavramsal ve kuumlltuumlrel farklılıklar bu durumun
temel nedenidir (Uumllkuuml 2008 56)
Avrupa Komisyonursquonun 2002 yılında UMSUFRSrsquo lere uygun finansal
tabloların hazırlanmasında Avrupa Birliği iccedilerisindeki halka accedilık şirketlere uyma
zorunluluğu getirmiştir UMSUFRSrsquoye ihtiyaccedil duyulmasının nedenlerini şoumlyle
oumlzetlenebilir (Hatipoğlu 2009 19)
bull Uluslararası finansal piyasaların gelişmesi
bull Uluslararası firmaların var olması
bull Sermaye piyasalarının gelişmesi
bull Kuumlreselleşme olgusunun gereği
bull İşletmelerin duumlnyaya accedilılabilmelerinin gereği
bull Muhasebe uygulamaları ve bağımsız denetim esnasında fark edilen
usulsuumlzluumlklerin tespit edilmesi
bull Ccedilok uluslu şirketlerin her uumllke uygulamasının farklı olması sebebi ile
karşılaştıkları sorunların giderilmesi iccedilin
bull Finansal piyasalarda fon sağlamak iccedilin ortak bir muhasebe dilinin
kullanılması gereği
37
bull Doğru tam oumlzuumln oumlnceliğine uygun accedilık ve kıyaslanabilir mali tabloların
hazırlanması gereğidir
UMSUFRSrsquodan istenen yararların elde edilmesi muhasebe standartlarına
uygun duumlzenlenmiş mali tabloların doğru bir biccedilimde uygulanmasına bağlıdır
Dolayısıyla standartları uygularken ortaya ccedilıkan problemler goumlz oumlnuumlnde
bulundurulduğunda bu problemlerin hem raporların duumlzenlenmesinde hem de
raporların kullanılmasıyla ilgili olduğu anlaşılmaktadır Muhasebe standartlarının
aslında muhasebe kayıtlarına ait olmadığını doğrudan raporlamayla ilgili olduğu
ifade edilebilir Finansal raporların kapsamını ve biccedilimini temelde raporlamadaki
standartlaşma değiştirmişti Son zamanlara değin ldquomuhasebe standartlarırdquo olarak
duumlzenlenen bu standartlar artık ldquofinansal raporlama standartlarırdquo ismiyle
yayımlanıyor olması temelde finansal raporlamaya vurgu yapmanın bir goumlstergesidir
(Oumlzkan ve Acar 2010 53)
Duumlnya genelinde devletler muhasebe sistemlerinde meydana gelen
ccedileşitlilikleri ortadan kaldırmak iccedilin muhasebede standartlaşma ccedilalışmaları
yapmaktadırlar Farklı uumllkelerde uygulanan muhasebe standartlarındaki farklılık
bull Elde edilen finansal sonuccedilların kıyaslanmasını zorlaştırmakta
bull Sermaye piyasalarında fon toplama suumlrecine mani oluşturmakta
bull Uluslararası şirketlerin mal alıp satarken sıkıntı yaşamasına sebep
olmaktadır
Yukarıda belirtilen olumsuzlukların giderilmesi ulusal muhasebe
standartlarının birbiriyle uyumlu hale getirilmesi duumlnya genelinde ortak muhasebe
standartlarının uygulanması gerekliliğini ortaya koymaktadır (Oumlzkan ve Acar 2010
58)
Finansal bilgi kullanıcıları iccedilin hazırlanan raporların gerccedilek guumlvenilir ve
kıyaslanabilir bilgi uumlretmesi aynı oumlzellikteki olayları aynı şekilde değerlendirilmesi
en oumlnemli hedeftir Bunun gerccedilekleşebilmesi iccedilin duumlnyada buumltuumln kullanıcılar
tarafından anlaşılabilecek şekilde mali tablo ve finansal raporların hazırlanması
gerekmektedir
38
Finansal bilgilerin raporlanması dışında standartlar aynı zamanda ait olduğu
uumllkelerin birbirileri arasında sistematik olarak uyumlaştırmayı sağlamayı
amaccedillamaktır Bulundukları uumllke sınırları dışında yatırım yapan bazı şirketler farklı
olan ve bazı durumları ccedilelişen ulusal standartlar karşısında zorlandıkları
goumlruumllmektedir
213 Muhasebe Standartlarırsquonın Amaccedilları
Kuumlreselleşen duumlnya ile birlikte şirketler finansal kaynak gereksinimlerini
uluslararası yatırımcılardan karşılamak istemeleri finansal tabloları uluslararası
duumlzeyde kıyaslama isteği ve şirketlerin ccedilok uluslu şirketler olmak istemesi gibi
sonuccedilları guumln yuumlzuumlne ccedilıkarmıştır Bu nedenle şirketler finansal bilgi ihtiyaccedillarını
karşılamak iccedilin yeterli tam doğru guumlvenilir finansal tablolara ihtiyacı gittikccedile oumlnem
kazanmıştır Fakat her uumllkenin ulusal muhasebe prensipleri ve muhasebe
politikalarının diğerlerinden farklı olması yasal proseduumlrlerinin farklı olması sonucu
uluslararası seviyede mali tabloların duumlzenlenmesini zorunlu hale getirmiş buumltuumln bu
sonuccedillar uluslararası muhasebe standartlarına uygun muhasebe ve denetim
uygulamalarına geccedililmesinin oumlnemini arttırmıştır (Usta2007 15)
Finansal tablolar hazırlandığı zaman UFRSrsquoyi dikkate almamak nitelik ve
nicelik bakımından yetersizlik sebebiyle yanlış değerlendirmelere ve kararlara yol
accedilabilir (Şensoy 2013 7)
Uluslararası ticaret yapan işletmelerin kıyaslanması hem de finansal
tabloların karşılaştırılması ancak ortak bir dil kullanılarak sağlanmış olur
Muhasebe standartlarının oluşturulma amaccedillarını aşağıdaki gibi sıralamak
muumlmkuumlnduumlr
bull Uygulamadaki farklılıklara son vermek muhasebe uygulamalarında
tekduumlzeni oluşturmak
bull Mali tabloların herkes tarafından anlaşılacak şekilde accedilık uygun
anlaşılabilir taraf olmaksızın ve kıyaslanabilir olmasını sağlamak
bull İşletmeyle ilgili kişi ve kurumların doğru değerlendirme yaparak doğru
kararlar vermesini sağlamak
39
bull Uluslararası piyasalarda ortak dil kullanarak bilgi uumlretimi ve uumlretilen
bilgiyi sunulması esnasında kolaylık sağlamak
bull Ccedilok uluslu işletmelerin tek bir standarda goumlre işlem yapmasını sağlayarak
farklılıktan dolayı ccedilıkabilecek sorunların oumlnuumlne geccedilmektedir
Kaydetme ve sınıflandırma gibi ccedileşitli muhasebe faaliyetlerinin anlaşılması
ve yorumlanmasını kolaylaştırmak iccedilin uluslararası standartlaşmaya ihtiyaccedil
duyulmaktadır (Usta 2007 15)
214 Muhasebe Standartlarının Fayda Ve Sakıncaları
Kuumlresel her alanda kullanılabilecek finansal raporlama standartları setinin
oluşturulmasının sağladığı faydalar şoumlyledir
bull Farklı muhasebe uygulamalarını kullanan şirketler arasında ek maliyet
oluşacağından bu durum standartlarla ortadan kaldırılacaktır
bull Yurtdışı ortakları şirketlerin ortak finansal tablolarını duumlzeltmeye gerek
kalmayacak
bull Artan yuumlksek faiz maliyetleri yatırımcılar ve borccedil verenler accedilısından risk
oluşturduğundan bu riski ortadan kaldıracaktır
bull Uluslararası işlem yapan şirketler fon toplamak veya borccedillanma yapmak
istediklerinde finansal tablolarını ilgili uumllkenin anlayabileceği şekilde
duumlzenlemesi yani ilgili uumllke uygulamasına doumlnuumlşme zorunluluğu da
ortadan kalkacaktır
bull Ekonomik alanda yapılacak işbirliklerinin oumlnuumlndeki bir takım engeller
engel ortadan kalkmış olacaktır
Yukarıda belirtilen faydalar dışında uluslararası muhasebe standartlarının
olumsuz yanları da bulunmaktadır
Uluslararası muhasebe standartlarının uygulanmasıyla duumlnyada tek tip
muhasebe standartlarının oluşturulması amaccedillanmaktadır Muhasebe standartlarının
tek duumlze olması bazı bilim adamları tarafından olumsuz karşılanmaktadır Tek
duumlzenin olumsuz yanı muhasebenin sert otoriteye dayanarak gelişemeyeceği eğer
tek bir otorite tarafından belirlenirse ccedilok sayıda standart oluşturulması gerektiği
40
goumlsterilmektedir Buna alternatif ise standartların birkaccedil standart geliştiricisi
tarafından sunulması ve bunlardan en uygun olanının ise işletmeler tarafından
seccedililmesidir Başka bir eleştiri standartların yaptırım guumlcuumlnuumln olmaması ve sadece
yol goumlsterici mahiyette olmasıdır (Hikmet 2001 71)
Standartların hayata geccedilirilmesini guumlccedilleştiren vergi muhasebesi anlayışını
kabul eden uumllkelerde muhasebe standartları vergi duumlzenlemeleri iccedilinde yer
almamıştır Bu nedenle uygulamada bir mecburiyet olmadığından standartların
hayata geccedilirilmesi guumlccedilleşmiştir (Guumlcenme 2003 27)
Eleştirilere rağmen muhasebe standartları devletler ve işletmeler tarafından
olumlu karşılanmakta ve uygulanmaktadır
22 Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarının Ortaya Ccedilıkışı
Kuumlreselleşen duumlnyada sadece ulusal standartlara goumlre muhasebe ve raporlama
sisteminin yetersiz kaldığı duumlşuumlnuumllmektedir (Nuriyev2009 36)
1959 yılında ilk defa Buumlyuumlk Avrupa Serbest Muhasebeciler kurumunun
uumlyelerinden Jacob Kraayenhof Uluslararası Muhasebe Standartlarının ccedilalışmalarına
başlanması gerektiğini ileri suumlrmuumlştuumlr Avrupa Birliğine muhasebe sistemleriyle ilgili
bilgi vermek iccedilin ise 1961 yılında Groupedrsquo Etudes kurulmuştur Kanada İngiltere
ve ABDrsquonin profesyonel enstituumlleri tarafından 1966 yılında Muhasebeciler
Uluslararası Eğitim Grubu (AISG-Accountants International Study Group)
oluşturulmuştur Adı geccedilen kuruluşlarla birlikte muhasebeyle ilgili ilk uluslararası
kuruluşlar yapılandırılmaya başlanmıştır (Nuriyev2009 36)
20yuumlzyılın sonunda Uzak Doğu Asya Latin Amerika ve ABD ve Avrupa
Birliğirsquonde başlayan ekonomik durgunluk kısa suumlrede gelişmekte olan ekonomileri
de etkilemiş ve finansal oumllccediluumlm muhasebe alanında karşılaştırıla bilirlik ve gerccedilek
durumun yansıtıla bilirliği uluslararası faaliyet goumlsteren işletmelerin en oumlnemli ortak
ihtiyacı haline gelmiştir (Başaran 2008 156)
Yakınsamanın gerccedilekleşmesi halinde Amerikan sermaye piyasalarında
menkul kıymetleri işlem goumlren Avrupa Birliği uumllkelerindeki şirketler finansal
raporların Amerikan Muhasebe Standartları accedilısından yeniden duumlzenlemek
mecburiyetinde kalmayacak bununla birlikte işletmenin sermaye piyasası borsasına
41
girişindeki zorluklar ve maliyetler azalacaktır Enron ve benzeri skandallar ile
birlikte UFRSrsquonin finansal piyasaların gerccedilek guumlvenilir ve doğru işlemesi accedilısından
ne derece oumlnemli olduğu daha iyi anlaşılmıştır (Yalkın 2003 45)
23 UFRSrsquonin Belirlenmesinde Etkisi Olan Kuruluşlar
Uluslararası muhasebe ve finansal raporlama standartları ile ilgili alanda
duumlnyada birccedilok kurum veya kuruluş faaliyet goumlstermektedir UFRS ile ilgili
ccedilalışmalar yapan muhasebe ve finansal raporlama standartlarının oluşturulması
duumlzenlenmesi ve onların kullanımına yardımcı olan bazı oumlrguumltler
bull Uluslararası Muhasebe Standartları Kurumu
bull Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu
bull Menkul Kıymetler Borsaları Uluslararası Oumlrguumltuuml
bull Avrupa Birliği
bull Amerikan Finansal Muhasebe Standartları Kurulursquodur
bull Basel Kurulu
bull Birleşmiş Milletler
bull Ekonomik İş Birliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml
bull Duumlnya Bankası ve Uluslararası Para Fonu
231 Uluslararası Muhasebe Standartları Kurumu
1960rsquolı yıllarda Uluslararası Muhasebe Standartlarırsquonın duumlzenlenmesi
hususunda ilk muumlzakereler başlanmıştır Burumun bir oumlrguumlt aracılığıyla
gerccedilekleştirilmesi adına yapılan ilk adım Sydneyrsquode Ekim 1972rsquode 10 Duumlnya
Muhasebe Kongresinde goumlruumlşuumllmuumlştuumlr (Başpınar2005 53) Goumlruumlşme sonucunda elde
edilen somut verilere goumlre İngiltere Galler ve ABD tarafından Muhasebecilerin
Uluslararası Ccedilalışma Grubu (AISG) kurulmuştur Bu tavsiye uzun suumlrmeden
1973rsquode gerccedilekleşmiş Kanada Fransa Avustralya Almanya İngiltere Japonya
İrlanda Meksika ve ABDrsquodeki uzmanlaşmış muhasebe oumlrguumltlerinin yaptığı bir
anlaşmayla Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesi (IASC) kurulmuştur (Bekccedili
ve Oumlzdemir 2006 145)
42
IASCrsquonin Uluslararası Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarırsquona
youmlnelik faaliyetleri Uluslararası Sermaye Piyasaları Komisyonları Oumlrguumltuuml (IOSCO)
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml (OECD) Duumlnya Bankası Birleşmiş
Milletler ve Avrupa Birliği gibi oumlrguumltler tarafından desteklenmekte uyumlaştırma
faaliyetleri devam etmektedir Tuumlrkiyersquode bu komiteye destek veren kuruluşlar
olarak IASCrsquoye 1974 yılında uumlye olan Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği
(TMUD) ve 1994rsquote uumlye olan Tuumlrkiye Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler ve
Yeminli Mali Muumlşavirler Odaları Birliği ve (TUumlRMOB) goumlsterilebilir (Cavlak 2015
81)
Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesirsquonin kuruluş amacı denetlenmiş
finansal tabloların hazırlanmasında uygulanacak muhasebe standartlarını kamu
yararına uygun olarak duumlzenlemek ve bu standartların buumltuumln uumllkelerce kabul
edilmesini ve uygulanmasını sağlamaktır (Savun 2014 8) Uluslararası muhasebe
Standartları Komitesi her uumllkenin muhasebe standardı oluşturucusu ile ccedilalışmalar
yaparak duumlnya ccedilapında muhasebe standartlarını birbiriyle uyumlu hale getirmeyi
amaccedillamaktaydı (Parlakkaya 2004 123)
Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesirsquonin (IASC) diğer amaccedilları ise
mali tabloların duumlzenlenmesinde ve sunumunda esas alınacak standartları daha iyi
duruma getirmek geliştirilen standartları yayımlamak bu standartlarında duumlnyada
benimsenmesini sağlamaktır Aynı zamanda duumlzenlemeleri geliştirerek uluslararası
uyumu sağlamak hususunda ccedilalışma yapmaktır (Uumlstuumlndağ 2000 46)
Komitenin kuruluş yasasındaki anlaşmaya goumlre uumlyeler aşağıdaki
yuumlkuumlmluumlluumlkleri uumlstlenme konusunda anlaşmışlardır
bull Komitenin ccedilıkardığı standartları desteklemek
bull Yayımlanan bu standartlara hazırlanan mali tabloların uygun olmasını
sağlamak eğer uyumsuzluk olması durumunda uyumsuzluğun derecesini
mali tablolarda belirtilmesi sağlamak uluslararası muhasebe standartlarına
uyulması hususunda menkul kıymet borsa goumlrevlilerini inandırmak
bull İnceleme sırasında mali tabloların standartlara goumlre hazırlanıp
hazırlanmadığı konusunda denetccedilileri bu hususta kesin yargıya varmalarını
sağlamak
43
bull Uluslararası muhasebe standartlarına mali tablolarda uyulmadığı hallerde
mali tablolarda accedilıklanmaması durumunda denetccedililerin bunu raporlarında
belirtmelerini sağlamak (Akguumln 2007 86)
2001 yılına kadar IASC tarafından standartlar Uluslararası Muhasebe
Standartları (IAS-International Accountng Standards) adı ile yayınlamaktaydı 2001
yılında IASC yerini Uluslararası Muhasebe Standartları Kuruluna (IASBndash
International Accounting Standards Board) bırakmış ve standartlar Uluslararası
Finansal Raporlama Standartları (IFRS-International Financial Reporting Standards )
adı ile yayınlanmaya başlamıştır
Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu duumlnya genelinde muhasebe
standartlarını birbirine yakınlaştırmayı temel amaccedil edindiği iccedilin ulusal muhasebe
standardı belirleyicileri ile birlikte ccedilalışmalar yapmıştır IASBrsquoın finansal raporlama
ve muhasebe standartlarının kullanıcıları tarafından oumlnemli derecede ilgi goumlrmesini
kurulun hazırladığı standartların duumlnyada birccedilok yerde uygulanabilecek şekilde basit
ve anlaşılabilir olduğu ile accedilıklayabiliriz (Akdoğan 2006 56)
232 Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu
Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (IFAC-International Federation of
Accountants) 1977rsquode kurulmuştur Muhasebede etik eğitim problemleri ve aynı
zamanda denetimle ilgili konularla ilgilenmektedir Federasyonda bulunan bireyler
120 uumllkeden 160 uumlyesi ile 25 milyon bireyi temsil etmektedirler IFAC kamuya
yarar sağlayacak profesyonel ve nitelikli standartlar geliştirmeyi ulusal ve
uluslararası standartlar arasında yakınsamayı amaccedillamaktadır Yerel muhasebe
oumlrguumltleri huumlkuumlmetler standart koyucu kurumlar ve duumlzenleyici kurumlarla disiplinli
ccedilalışmalar yaparak sorumluluk aldığı bu gibi vazifelerde başarı olmalarına olanak
sağlar Uumlyeler arasında ortak goumlrev dağılımı ilerleterek global bir mali mimari
yaratmayı hedeflemektedir (Karapınar 2013 142)
IFACrsquoın doumlrt oumlnemli standart kurulu vardır (Nuriyev2009 47)
bull Uluslararası Muhasebe Eğitimi Standartları Kurulu
bull Uluslararası Denetim ve Sigorta Standartları Kurulu
bull Uluslararası Muhasebeciler Etik Standartları Kurulu
44
bull Uluslararası Kamu Sektoumlruuml Muhasebe Standartları Kurulu
233 Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Oumlrguumltuuml
Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Oumlrguumltuuml (IOSCO) 1983 yılında
kurulmasının amacı halka sunulan işlemlerini ve uluslararası sermaye piyasalarının
ccedilalışmalarını arttırmaktır (Alpay 201420) IOSCO global standart oluşturucu olarak
duumlnyada benimsenmiş bir kuruluştur (Ccedilelik 2013 30) ABDrsquodeki Sermaye Piyasaları
Komisyonu İngilterersquodeki Finansal Kurumlar Otoritesi Tuumlrkiyersquodeki Sermaye
Piyasası Kurulu ve 177 uumlyeden oluşan IOSCO uumllkelerin menkul kıymet hazırlama
kurumlarının uluslararası temsilcisidir (Şahin 2010 11)
1983 yılında kurulan Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Oumlrguumltuuml
(IOSCO-International Organization of Securities Commisions) menkul kıymet
sektoumlruuml iccedilin global bir standart tayin edici olarak kabul edilir (Ccedilelik 2013 30)
Kuumlreselleşen sermaye piyasalarının etkisiyle 1990rsquolı yıllarda menkul kıymet
işlemleri uluslararası boyut kazanmış menkul kıymet ihraccedilccedilıları birccedilok uumllkede
menkul kıymet alım satımı yapmaktadır Birden fazla borsaya kote olmuş
işletmelerin sayısı gitgide artmaktadır IOSCO uluslararası muhasebe standartlarının
oluşturulmasında elliye yakın uumllkenin sermaye piyasalarındaki standart oluşturucu
kurumlar aracılığıyla duumlnyada etkin bir kurum olmuştur (Uumlstuumlndağ 2000 51-52)
IOSCO uumlyeleri arasında kaliteli bilgi akışı sağlamak sermaye
piyasalarındaki duumlzenleyicidenetleyici otoritelerin ilgi alanları kapsamında
eşguumlduumlm sağlamak sermaye piyasalarının resmi yapısına ait ortak uluslararası
standartlar duumlzenlemek amacıyla oluşturulan kurumdur (İbiş ve Akarccedilay 2003 2)
IOSCO ulusal muhasebe standartları komiteleri dışında kalan standart
duumlzenleme suumlreci iccedilerisinde youmlnettiği tartışmalar neticesinde elde ettiği tesir etmesi
accedilısından ccedilok ayrı bir pozisyona sahiptir (Uysal 2006 93)
IOSCO en oumlnemli ccedilalışmalarını uumlccedil komite (Teknik Komite Yuumlruumltme
Komitesi ve Gelişmekte Olan Piyasalar Komitesi) aracılığıyla yuumlruumltmektedir
Gelişmekte Olan Piyasalar Komitesirsquonin amacı gelişen piyasaların etkinliğini
artırmak iccedilin ilkeler oluşturmak ve bilgi akışını sağlamaktır IOSCOrsquonun ana
duumlzenleyici komitesi olan Yuumlruumltme Komitesine bağlı iki profesyonel kuruldan
45
oluşur Duumlnyarsquonın en hacimli ve gelişmiş uluslararası niteliğe sahip piyasalarını
duumlzenleyen 15 duumlzenleyici kurum olan Teknik Komitersquodir(Technical Committee) Bu
Kurul uluslararası menkul kıymetler ve vadeli işlemlere doumlnuumlk youmlnetmeliklere ait
oumlnemli konularda ve bu konulara ait uygulamalara doumlnuumlk verilecek tepkilerin
incelenmesini amaccedillamaktadır Bu kapsamda Kurul duumlnyadaki sermaye
piyasalarında uygulama esnasında sık karşılaşılan problemler ve gereksinimleri takip
ederek bu hususlarda raporlar hazırlamakta ve standart duumlzenleyici kurumlarca takip
edilecek prensipler geliştirmektir Yuumlruumltme Komitesirsquonin amacı Kurulun amaccedillarını
yerine getirilmesi iccedilin gerekli duumlzenlemeler yaparak başkanlar komitesinin
programına alır icra organıdır (Hatipoğlu 2009 49)
1993rsquote yerel ve kuumlresel bazda menkul kıymet alım satımında işletmelerin
mali tablolarının hazırlanmasında uyulacak kuralları goumlsteren muhasebe
standartlarının tespit edildiği bir liste uumlzerinde IOSCO ile IASB fikir birliğine
varmıştır 1993 senesindeki anlaşmadan sonra taraflar arasında gerccedilekleştirilen
goumlruumlşmeler neticesinde 1995 senesinde uluslararası menkul kıymet alım satımında
temel alınan muhasebe standartlarının belirlenmesine youmlnelik anlaştıkları goumlruumlluumlr
(Dalkılıccedil 2008 29)
IASB tarafından uluslararası menkul kıymet alım satım işlemlerinde uyulması
gereken muhasebe standartlarının tamamını IOSCO Mayıs 2000rsquode tarihinde
onaylamıştır IOSCO uumlye uumllkelerin uluslararası muhasebe standartlarını uygulaması
iccedilin 2005 yılında tavsiye kararı aldı UFRS kıyaslanabilir ulusal ve uluslararası
finansal raporlamanın yapılabilmesi iccedilin asıl dayanak olmuştur IFRSrsquoyi gittikccedile
oumlnemli kılan ve uluslararası muhasebe seti olarak uygulanmasının en oumlnemli
nedenlerinden biri de IOSCO uluslararası boyutlarda kote edilen halka accedilık
ccedilokuluslu şirketlerin IFRSrsquoyi kullanmalarına youmlnelik verdiği tavsiyelerdir (Ccedilelik
2013 31)
234 Avrupa Birliği
Avrupa Birliği tarafından uumlyeliğe sahip uumllkelerde muhasebe ve denetimle
ilgili konularda ortak uygulamalar iccedilin ldquoDirektiflerYoumlnergelerrdquo başlığı altında
değişiklikler hazırlanmıştır Bu değişikliklerin uygulamaya konulmasını uumlye
46
uumllkelerin kendilerine verilen belirli bir zaman sonunda gerccedilekleştirmesi
gerekmektedir
AB Komisyonursquonun 1995rsquote yayımlamış olduğu bir belge ile ABrsquonin
direktiflerinin yetersiz olduğu fikri resmi olarak onaylanmıştır Bu raporda doumlrt ve
yedinci youmlnergelerin uumlye uumllkelerdeki değişik muhasebe geleneklerinin korunmasına
izin verdiği fakat aynı zamanda karşılaştırılabilir finansal raporlar hazırlanması
konusunda oumlnemli katkılarının olduğu belirtilmiştir Ancak aynı raporda AB
şirketleri iccedilin en acil konunun bu şirketlerin youmlnergelere dayanan ulusal yasalarına
goumlre hazırlanmış oldukları finansal raporların uluslararası sermaye piyasalarında
kabul goumlrmemesi olduğu belirtilmektedir Diğer oumlnemli problem ise youmlnergelerin pek
ccedilok seccedileneği barındırmakta olması ve yuumlruumlrluumlğe girdikleri tarihten sonra ortaya ccedilıkan
veya oumlnemi artan bir dizi konusunu iccedilermemesi oumlnemli bir sorundur (Sakin 2003
16)
Bu nedenle AB 1995rsquote muhasebe duumlzenlemeleri konusunda bir tebliğ
yayımlayarak beş ccediloumlzuumlm sunmuştur Bunlar
1Ccedilok uluslu Avrupa firmalarını Muhasebe Direktiflerine dacirchil etmemek ve
bu firmaları muhasebe standartları konusunda zorunlu tutmamak
2 Varolan Muhasebe Direktiflerini revize etmek
3 Avrupa Muhasebe Standartları Kurulursquonu kurmak
4 Muhasebe Standartlarını tanıma konusunda Amerika ile ahit imzalamak
5 Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulursquona uumlye olmak (Dalkılıccedil 2008
31)
Avrupa Komisyonu 2000 yılında halka arz edilen işletmeleri 2005rsquote ise
uluslararası piyasada işlem goumlren ve borsaya kote olmuş şirketleri ki buna bankalar
ve sigorta firmaları dahil konsolide finansal tablolarını UFRSrsquona uygun
duumlzenlenmesini zorunlu kılmıştır Avrupa Parlamentosu bu uygulamayı Mart
2002rsquode onamıştır ve Eyluumll 2002 yılında uygulamayı yayımlamıştır ABrsquone bağlı
7000 yakın işletme ve bu işletmelerin ortakları ve iştirakleri ile Uluslararası Finansal
Raporlama standartlarını uygulamaya başlamıştır Uumlye uumllkeler bu sorumluluğu
47
uygulama konusunda buumltuumln işletmelerini dahil etme konusunda mecburi
tutulmamıştır (İbiş ve Oumlzkan 2006 31)
Avrupa Birliğirsquonin Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarını uygun
muhasebe kayıtları ve finansal tablo duumlzenlemesinin gayesinden biri de accedilıklığı ve
kıyaslanabilirliği artırarak sermaye piyasasının gelişimine kolaylık sağlamaktır
(Karkacıer 2009 14)
Aralık 2008rsquode Avrupa Komisyonursquonun (European Commission) aldığı
karara goumlre sadece ABD Japonya Hindistan Ccedilin Kanada Guumlney Kore uumllkelerinin
ulusal muhasebe standartlarının Avrupa Birliğirsquonin kabul etmiş olduğu
UMSUFRSrsquolere (IASIFRS) denk olduğu (equivalence) kararı alınmıştır Avrupa
Birliği iccedilerisinde duumlzenlenmiş piyasalarda menkul kıymet ihraccedil etmek isteyen uumllkeler
2009 yılından itibaren ya Avrupa Birliğinin kabul etmiş olduğu UMSUFRSrsquolere
yada IASB tarafından yayınlanmış UMSUFRSrsquoleri (IASIFRS) kullanmak
zorundadırlar (Hatipoğlu 2009 47)
235 Amerikan Finansal Muhasebe Standartları Kurulu
ABDrsquode Menkul Kıymetler Borsası Komisyonu muhasebe standartlarını
belirlemede yetkili organ iken bu yetki yerini muhasebe teşkilatlarına bırakmıştır
Muhasebe standartları oluşturul iken birccedilok kurum ve kuruluş destek vermiştir
ABDrsquode bu alanda en ccedilok desteği Amerikan Sertifikalı Kamu Muhasebecileri Birliği
vermiştir (Ccediliftccedili 1997 170)
AICPA kapasitesinde 1939rsquoda Muhasebe Proseduumlrleri Komitesinin
oluşturulmasıyla başlayan standart yayımlama faaliyetleri 1973 yılında kimseye
bağımlı olmadan goumlrevlendirilen Finansal Muhasebe Standartları Kurulu (FASB-
Financial Accounting Standards Board) tarafından devam ettirilmiştir (Oumlztuumlrk 2006
71)
236 Basel Kurulu
Basel Komitesi bankacılık işlemlerini duumlzenleyici otoriteler tarafından
oluşturulmuştur UFRSrsquoye youmlnelik yaptığı ccedilalışmalar neticesinde UFRSrsquona ve
uluslararası muhasebe uygulamalarına uyum ccedilalışmalarını Nisan 2000rsquode
desteklediğini duyurmuştur Bankacılık sektoumlruumlnde Basel-II ilkeleri 2008 tarihinde
48
yuumlruumlrluumlğe konuldu Şirketlerin bankalarla işlem yapabilmeleri iccedilin UFRSrsquoyi
uygulamaları gerekir (İbiş ve Oumlzkan 2006 31)
İsviccedilrersquonin Basel şehrinde Uluslararası Oumldemeler Bankası iccedilerisinde Basel
Bankacılık Denetim Kurulu faaliyet goumlstermektedir Gelişmiş uumllkelerdeki merkez
bankaları ve bankacılık denetim kurumlarından youmlneticilerin iştirakiyle oluşmuştur
Danışman olarak bankacılık alanında uluslararası muhasebe standartlarını
yayımlayan oumlrguumlttuumlr Basel Kurulu aracılığıyla yayımlanan Basel-2 ilkeleri UFRS ye
kaynak oluşturmaktadır (Dalkılıccedil 2008 30)
237 Birleşmiş Milletler (BM)
Birleşmiş Milletler (BM) 1970rsquoli yıllardan itibaren uluslararası muhasebe
standartlarıyla ilgilenmiştir BMrsquonin muhasebe standartlarına ve finansal
raporlamaya ilişkin yuumlruumlttuumlğuuml buumltuumln ccedilalışmalar ccedilokuluslu şirketlerin faaliyetlerine
youmlnelik yapıldığı goumlruumlluumlr (Usta 2007 39)
BM bu konudaki ccedilalışmalarına ek olarak 1976rsquoda bir grup uzman
goumlrevlendirerek başlamıştır Ccedilok uluslu işletmelerin finansal tablolarında
accedilıklanması gerekli bilgilere ilişkin accedilıklamalar bu grubun ccedilalışmaları neticesinde
yapılmıştır BM 1977 yılında ccedilok uluslu şirketlerin kapsamlı finansal raporlar
duumlzenlemesi iccedilin standartlar yayımlamıştır Buna goumlre ccedilok uluslu şirketlerin mali ve
mali olmayan hususlarda detaylı raporlar hazırlaması istenmiştir Fakat bu kurallar
sadece uumllkelerin ccedilok uluslu işletmelerinden isteyecekleri raporlama konularına bir
oumlnderlik etmenin oumltesine geccedilememiştir (Bitlisli 2010 49-50)
BM buumlnyesinde muhasebe standartları kurallar seti ile ilgili olarak bir
komisyon kurulmuştur 1982 yılında İktisadi ve Sosyal Kurulu aracılığıyla
uluslararası şirketlere ait boumlluumlmde ccedilalışma yapan ldquoUluslararası Muhasebe ve
Raporlama Standartları Uzmanları Ccedilalışma Gruburdquo (ISAR) kurulmuştur (Usta 2007
39)
ISARrsquoın yaptığı ccedilalışmalar senede bir defa yayımlanmakta uluslararası
boyutta muhasebe alanındaki gelişmeler hakkında ve oumlne ccedilıkan muhasebe
hususlarında gelişen uumllkeler ve eski doğu bloğu uumllkelerine yararlı bir kaynak
sağlamaktadır Birleşmiş Milletlerrsquo in muhasebe konularındaki ccedilalışmalarına
49
ldquogelişmemiş ve gelişmekte olan uumllkelere katkıda bulunmardquo goumlruumlşuuml yoğunluk
kazanmıştır (Uumlstuumlndağ 2000 49-50)
ISARrsquo ın muhasebe standartlarının uyumlaştırılmasına katkıları
bull ISAR muhasebe standartlaştırma setine boumllgesel ve uumllkesel duumlzeyde
katkıda bulunmak
bull Birden fazla uluslu şirketlerin faaliyetlerinin accedilıklanmasında mali
tabloların doğru ve kıyaslanabilir olmasını sağlamak
bull Ccedilok uluslu şirketlerin gelişmekte olan uumllkelere yatırım yapmalarını olanak
vermek amacıyla kıyaslanabilir doğru muhasebe ve finansal raporlama sağlamak
bull Muhasebe standartları hususunda uyumlaştırmaya yardımcı olmak iccedilin
Uluslararası finansal raporlama ve muhasebe ile ilgilenen denetim elemanı ve
muhasebe teşkilatları ile muumlzakere etmek (Ccedilelik 2013 38-39)
238 Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml (OECD)
BMrsquoden farklı olarak Ekonomik İş birliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml (OECD)rsquonuumln
muhasebe standartlarına bakış accedilısı gelişmemiş veya gelişmekte olan uumllkeler
accedilısından değil ekonomik olarak gelişmiş uumllkeler accedilısına youmlneliktir OECD UMS
alanındaki ccedilalışması standart oluşturmaktan ziyade raporlama yapmaya youmlneliktir
(Uumlstuumlndağ 2000 50)
OECD 1976rsquoda mali verilerin accedilıklanması hakkında yol goumlsterici nitelikte bir
bildirge yayımlamıştır Muhasebe Standartları ile ilgili ccedilalışmalar yapabilmek iccedilin
1979 lsquoda OECD ve ccedilokuluslu işletmeler kendi aralarında bir ccedilalışma grubu
oluşturdular Bu grup muhasebe standartlarında uyumlaştırma sağlayarak
kıyaslanabilirliği artırmak ve gerccedilek sorunlar bulmak iccedilin faaliyetlerini
yuumlruumltmuumlşlerdir Bundan dolayı bu grup muhasebe standartlarını duumlzenleme kuruluşu
olarak benimsenmemektedir OECD sadece muhasebe standartlarının
uyumlaştırılmasına doumlnuumlk ccedilalışmaları destekleyen bir kuruluştur (Karkacıer 2009
10)
239 Duumlnya Bankası ve Uluslararası Para Fonu
Muhasebe alanında uluslararası standartlaşmayı oumlnemli bulan ve geliştirilen
standartların hayata geccedilirilmesini vurgulayan iki kurum vardır Bu kurumlar
50
ekonomik anlamda buhranda olan uumllkelere geri almak şartıyla nakit veren
kurumlardır Oumlrneğin Uluslararası Para Fonu (IMF) borccedil verdiği uumllkelere UFRSrsquoyi
tavsiye etmekte ve bazı alanlarda standartların belirlenmesi davetinde bulunmaktadır
Buna ek olarak Duumlnya Bankası (WB) ve IMF IFACrsquoın ccedilalışmalarına da destek
vererek UFRSrsquoyeesas alan muhasebe standartlarının hızla ccediloğalmasına oumlncuumlluumlk
etmektedir (Alpay 2014 22-23)
24 Uluslararası Muhasebe Standartlarına Youmlnelik Bazı Uumllkelerde
Yapılan Ccedilalışmalar
241 ABDrsquode Yapılan Ccedilalışmalar
ABDrsquode muhasebe standartlarının duumlzenlenmesinde kamu ve oumlzel sektoumlr
kuruluşları karışımına dayalı olarak oluşturulmaktadır (Bostancı 2002 3)
Amerika Birleşik Devletlerirsquonde 1887 yılında kurulan ve bir oumlzel sektoumlr
kuruluşu olan Amerikan Yeminli Serbest Muhasebeciler Enstituumlsuuml (AICPA) 1929
Finansal Kriz rsquoinden sonra krize tepki olarak ccedilıkarılan ve yatırımcıları korumaya
youmlnelik olarak oluşturulan 1933 Menkul Kıymetler Yasası ve 1934 Menkul
Kıymetler Borsası Yasasırsquodır Sermaye Piyasası Komisyonu (SEC) 1933ve 1934
yıllarında yuumlruumlrluumlğe giren kanunlarla finansal raporlamaya ait duumlzenlemeleri tespit
etme goumlrevi verildi SEC kurulduğundan buyana Accounting Series Releases ve
Staff Accounting Bulletins adıyla muhasebe alanları hakkında belgeler
yayımlamıştır Muhasebe standartları tespit etmedeki goumlrevi denetim ve goumlzetim
fonksiyonuyla sınırlandırmıştır SEC oumlzel sektoumlr duumlzenleyici kuruluşlara muhasebe
ve bağımsız denetim iccedilin oluşturulacak kuralların tespitinde daha yetkili olmasına
imkan vermektedir (Bitlisli 2010 33)
ABDrsquode duumlzenleyici kuruluşlar accedilısından bakıldığında muhasebe
standartlarına ait gelişmeler ve duumlzenlemelerde etkili olan uumlccedil doumlnem vardır Birinci
doumlnem AICPArsquonin yoğun goumlrev yaptığı 1939-1959 Muhasebe Proseduumlrleri Komitesi
(CAP) İkinci doumlnem1959-1973 Muhasebe Prensipleri Kurulu (APB) ve uumlccediluumlncuuml
doumlnem 1973rsquote kurulan ABDrsquode muhasebe standartlarını oluşturma goumlrevini ifa eden
FASB doumlnemidir FASB ccedilalışmaları muhasebe firmaları ve diğer organizasyonların
goumlnuumllluuml şahıslarının yardımıyla finansa edilmektedir FASB muhasebe standartlarını
51
bu standartların iyileştirilmesinde uygulanan kavramları ve duumlzenlenen standartlara
anlaşılabilirlik kazandırmak iccedilin youmlnergeler yayımlamaktadır FASBrsquoın oluşturduğu
muhasebe standartlarına SECrsquoin resmi desteği bulanmaktadır Ancak FASB
muhasebe standartlarını oluştururken konu ile alakalı tuumlm kurumların suumlrece dahil
olmasını bu standartların hakkında ilgili kurumlara bilgi verilmesine doumlnuumlk metot
izler FASB halka accedilık toplantılar yapar FASB standart oluşturulurken yoğun
ccedilalışamamaktadır (Akguumln 2007 92)
FASB standartları duumlzenlerken iki ana esasa dayanır Bunlar hem kamu
muhasebesi mesleğinin hem de oumlzel sektoumlr muhasebesi mesleğinin gereksinimini ve
fikirlerini yanıtlaması ldquodueprocess doğrudan katılımcı suumlreccedilrdquo sistemi ile buumltuumln ilgili
kurumlara ve şahıslara fikirlerini aktarmaları iccedilin fırsat vermesi boumlylece hitap ettiği
tuumlm kurumlarla fikir birliği iccedilinde ccedilalışmaktadır (Başpınar2005 43)
IASB ‐ FASB aralarında Uluslararası Finansal Raporlama Standartları ile US
GAAP arasında var olan farkları ortadan kaldırmak iccedilin 2002rsquode Norwalk
Anlaşması Yakınsama Projesi (Convergence Project) başlatmışlardır Norwalk
Anlaşması 2006 tarihinde revize edilmiş uluslararası sermaye piyasalarında
kullanılacak kalitesi yuumlksek ve geniş kullanım yelpazesine sahip muhasebe
standartları geliştirmeyi amaccedil edinmiştir 2006rsquoda IASB ile FASB uumlyeleri geleceğe
doumlnuumlk UFRS hakkında birlikte ccedilalışmayı kararlaştırmışlardır 2007 yılında Kamu
Muhasebe Standartları Kurulu (GASB) ve FASBrsquoın ccedilalışmalarını kontrol etmekle
yetkili Amerikan Finansal Muhasebe Vakfı (FAF)rsquodır (Elitaş vd 2011 3-4)
242 İngilterersquode Yapılan Ccedilalışmalar
İngilterede 1844 yılında muhasebe uygulamalarına youmlnelik ilk duumlzenleme
Birleşik Krallık Şirketler Kanunursquola yapılmıştır 1900rsquode ccedilıkarılan yasa ile denetim
konusu oluşturulmuştur 1947rsquode ise Şirketler Kanunu yeniden goumlzden geccedilirilerek
muhasebe uygulamalarına youmlnlendirmeye suumlrduumlrmuumlştuumlr 1970 yılına kadar İngiltere
ve Galler Yeminli Muhasebeciler Enstituumlsuuml (ICAEW) etkiliydi Bu enstituuml muhasebe
uygulamalarında yetkili meslek mensuplarından oluşmakta idi Sonraki suumlreccedilte
muhasebe uygulamalarındaki ccedileşitliliği ortadan kaldırmak iccedilin Muhasebe
Standartları Belirleme Komitesi (ASSC) kuruldu Bu kuruluş 1976 yılında 6
muhasebe oumlrguumltuumlnden oluşan Muhasebe Kuruluşları Danışma Komitesinin (CCAB)
52
desteğini alarak Muhasebe Standartları Komitesi(ASC) ismini aldı ASCrsquonin
yaptırıma etkisi olmaması CCABrsquodeki uumlyelerinin tasdik etmesi gerekmesi
ccedilalışmalarının ilerlememesi ve sonunda 1989 yılında şirketler kanununun
ccedilıkarılmasıyla Finansal Raporlama Konseyi (FRC Financial Reproting Council)
standart oluşturma suumlrecinde goumlrevli kuruluş olarak kurulmuş oldu (Yalccedilın 2014 50)
FRC standart duumlzenleme esnasında goumlzetim yapmaktan ve etkin işleyişinden
sorumludur (Başpınar 2005 44)
Sanayi ticaret muhasebe mesleği gibi farklı zuumlmrenin temsilcilerinden
meydana gelen FRC buumltuumln alakalı kurum ve zuumlmrelerin katılımını sağlanmayı
amaccedillamaktadır FRC toplantıları halka kapalıdır (Bostancı 2002 4)
Daha sonra ise Muhasebe Standartları Kurulu (ASB Accounting Standards
Board) kurularak standartların geliştirilmesi ve yayımlanması sağlanmıştır FRCrsquoe
ASBrsquoın uumlyelerini atamaktadır ve atanan uumlyeler muhasebe alanında yeterli teknik
bilgiye sahip olmalıdır Birde ASB ve FRCrsquoye bağlı olarak Finansal raporlama
Goumlzetim Heyeti (FRRP) kurulmuştur (Uumlstuumlndağ 2000 42)
243 Almanyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Almanyarsquoda muhasebe faaliyetleri tekduumlzen muhasebe sistemi ile devam
ettirilmiştir Guumln esaslı olarak da Almanyarsquonın koumlkluuml muhasebe geccedilmişi var
olduğundan bu sistem hayata geccedilirilmiştir Almanyarsquonın bu uygulamaya sahip
olmasıyla muhasebe standartlarının oluşturulmasında ve duumlzenlenmesinde etkili bir
kurul kurulmamış yalnızca Alman Muhasebeciler Enstituumlsuuml bu konular hakkında
duumlşuumlncelerini dile getirmiş ve accedilıklamalar yapmıştır Ancak 1998 yılında muhasebe
standartlarını meydana getirmek ile yetkili Almanya Muhasebe Standartları Komitesi
(GASC) kurulmuştur GASC İngiliz-Amerikan oumlrneğinde olduğu gibi bağımsız bir
kuruluş olarak kurulmuştur (Yalccedilın 2014 50-51)
GASCrsquonin amaccedilları konsolide finansal tablolara ilgili standartlar
duumlzenlemek Almanyarsquoyı uluslararası standartlaşma kurularında temsil etmek ilgili
Bakanlığa muhasebe uygulamalarında danışmanlık sağlamaktır GASCrsquonin
kurulmasının ardından muhasebe standartlarını belirlemekle yetkili kılınan
53
Bakanlıkla aralarında bir anlaşma imzalanmıştır Dolayısıyla Almanyarsquoda muhasebe
standardını oluşturan kurum olarak bilinmektedir (Uumlstuumlndağ 2000 43)
GASC standart yaratma esnasında halka accedilık toplantılar yapılması taslak
halinde standartları yayımlayarak ilgililerden fikir alması dolayısıyla standartlarla
ilgili ccedilevrelerin fikirlerini suumlrece dahil etmesiyle danışma kurumlarının kurulmasını
tavsiye etmektedir Almanyada muhasebe standartları yapılacak duumlzenlemelerin
diğer uumllkelerde yaşanan gelişmelere deneyimlere bakılarak yasama yoluyla
yapılmasından ziyade duumlzenleyici kuruluşlar tarafından yapılmıştır GASCrsquonin
faaliyetleri sadece konsolide mali tabloların hazırlanması ile sınırlandırılmıştır
Almanyarsquoda ulusal muhasebe duumlzenlemelerinde geleneksel bir yapı soumlz konusudur
Ancak uluslararası muhasebe standartları bağımsız bir duumlzenleyici kuruluş tarafından
oluşturulmaktadır Bu durum duumlnya genelinde muhasebe standartlarının
oluşturulmasında hakim olan uygulamanın oumlnemini ortaya koymuştur (Başpınar
2005 46)
244 Fransarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Fransarsquodaki muhasebe standartları ile ilgili ccedilalışmalar iki safhada ele
alınabilir Birincisi Genel Hesap Planı kapsamında yuumlruumltuumllen faaliyetler ikincisi
Muhasebe Uzmanları ve Yeminli Muhasipler Birliği (OECCA)rsquonce yuumlruumltuumllen
faaliyetlerdir Fransarsquoda Genel Hesap Planı muhasebe uygulamalarında birccedilok kanun
ve kararname olmasına rağmen baskın bir guumlccediltuumlr Fransa tek duumlzen muhasebe
sisteminin duumlnyada oumlncuumlsuumlduumlr İlk Genel Hesap Planını Fransa1947 tarihinde
uygulamaya geccedilirmiştir Ulusal Muhasebe Konseyi (CNC) Genel Hesap Planının
uygulanmasını sağlamakla sorumludur Aynı zamanda OECCArsquoda 1966 yılından
itibaren yuumlksek ruumltbeli kamu yetkililerinden muhasebe sanayi ticaret ve işccedili sandık
teşkilat ve sendikalarının oumlnde gelen uumlyeleri vardır Genel hesap planının
uygulanması iyileştirilmesi ve benimsenen muhasebe ilkeleri hususunda fikir ve
tavsiyelerini standart olarak yayımlamaktadır Bu faaliyetlere Borsa İşletmeleri
Komisyonu ve Muhasebe Denetccedilileri Birliği gibi kuruluşlar da katkı sunmaktadır
AICPA ile OECCArsquonın ccedilalışma şekilleri ve gayeleri aynı olsa da AICPA
OECCArsquodan daha huumlr ve daha etkindir (Şensoy 2008 35-36)
54
245 Kanadarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Kanadarsquoda muhasebe ve denetim standartlarının gelişiminde lider olan
Terminoloji Komitesi Kanada Yeminli Muhasebeciler Enstituumlsuuml buumlnyesinde
kurulmuştur ve komitenin iccedilindeki ccedileşitli kurullar aracılığıyla standartlar
oluşturmaktadır Standart tespitinde yetkili kuruluşlar
bull Kanada Muhasebe Standartları Kurulu (ACSB)rsquonun amacı işletmelerce
hazırlanan finansal bilgilerin kalitesini arttırmak ve muhasebe standartları
ile uluslararası duumlzenlemeler arasında uyumu sağlamaktır
bull Denetim Standartları Kurulu denetimin kalitesini arttırmak amacıyla
Uluslararası Denetim Uygulamaları Komitesi ndashIPAC gibi kuruluşlarla
denetim alanında uluslararası uyumun sağlanması goumlrevini uumlstlenmiştir
bull Kontrol Kriterleri Kurulu işletmelerin kaynakları organizasyon kuumlltuumlrleri
yapıları iş suumlreccedilleri risk youmlnetim uygulamalarına ilişkin kontrol
mekanizmalarını belirler
bull Kamu Sektoumlruuml Muhasebe Kurulu huumlkuumlmetlerin karar verme suumlreccedillerine ve
sorumluluklarına ait muhasebe standartları geliştirmekle goumlrevlidir
bull Araştırma Departmanı mali ve mali olmayan bilgilerin kullanıcıları ve
hazırlayanlar iccedilin oumlnemli olan konulara dair araştırmalar yapmak
tartışmalar accedilmak ve danışmanlık yapmak amacıyla oluşturulmuştur
bull Muhasebe Standartları Goumlzetim Konseyi Muhasebe Standartları
Kurulunun faaliyetlerini denetlemek ve soumlz konusu faaliyetlere ilişkin
kaynak sağlayarak
bull Kamu yararına hizmet etmesi amacıyla faaliyete geccedilmiştir (Uumllkuuml 2008 16-
17)
246 Japonyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Japonyarsquoda muhasebe mesleği ve uygulamaları Kamu Uzman Muhasebecileri
(CPA) yasası adı altında ilk kez 1948 yılında ccedilıkartılmıştır Bu yasa muhasebe
mesleği alanında anahtar niteliğindeki konuları iccedilermektedir Bu yasa ile CPA ve alt
duumlzey CPArsquoların mesleki yeterlilik sınavları mesleki uumlyelik kaydı goumlrev ve
sorumlulukları ve denetim kurumlarına ilişkin niteliklerin oluşturulması
55
amaccedillanmıştır CPArsquolar başlangıccedilta topluma karşı ccedilok oumlnemli bir sosyal sorumluluk
iccedilinde olduklarını fark etmişlerdir Bu nedenle bağımsız olarak standartları yuumlksek
etik kuralları kapsamında mesleki goumlrev anlayışı iccedilinde guumlvenilir ve yuumlksek teknik
yetenekte olanlara accedilık tutulan bir sorumluluğu uumlstuumln goumlrmuumlşlerdir Bu konudaki
diğer bir yapılanma ise Japonyarsquoda Genel Kabul Goumlrmuumlş Muhasebe İlkeleri
GAAPrsquolar ccedilok youmlnluuml ve kurumsal niteliği oldukccedila yuumlksek olan aşağıda sırasıyla
belirtilen muhasebe oumlrguumltlerince ccedilıkarılmıştır (Akguumln 2007 96)
247 Ccedilinrsquode Yapılan Ccedilalışmalar
Ccedilinrsquode 1990 yılından itibaren Shanghai ve Shenzen borsalarının kurulmasını
takip muhasebe sistemi koumlkten değişmiştir Ccedilin huumlkuumlmeti her iki borsanın
buumlyuumlmesine karşı 1992rsquode Halka Arz Yapmış Şirketler iccedilin Muhasebe
Duumlzenlemesini yayımlamıştır Ccedilin huumlkuumlmeti geleneksel Sovyet muhasebe
modelinden bu duumlzenlemeden sonra ayrılmıştır Uluslararası muhasebe standartlarını
kapsayan pek ccedilok muhasebe uygulamalarını benimseniş ve kendi sistemine dahil
etmiştir Ccedilin huumlkuumlmeti sınır oumltesi yatırımlara kolaylık sağlamak iccedilin B tipi fon hisse
senedi ihraccedil eden işletmelerin gelirlerini UMSrsquoye goumlre baştan goumlzden geccedilirerek
duumlzenlemesini zorunlu kılmıştır Ccedilin ccedileşitli duumlzenlemeler yapmasına rağmen her iki
uygulama arasındaki farklılıkları giderememiştir Ccedilin ulusal muhasebe standartları ile
uluslararası muhasebe standartları arasındaki farklılığı gidermek iccedilin 1998rsquode
yeniden halka arz yapmış şirketler iccedilin muhasebe duumlzenlemesi yayımlamıştır Finans
Bakanlığırsquonca IFRS oumlrnek alınmış ve 16 adet yeni Ccedilin Muhasebe Standartları
(Chinese Accounting Standarts) yayımlanmıştır Borsaya kote edilen işletmeler 1
Ocak 2007 yılından itibaren geccedilerli kılınmıştır (Ccedilankaya 2007 135)
248 Rusyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Rusya 1998rsquode Uluslararası Muhasebe Raporlama Standartları ile ulusal
muhasebe standartları arasındaki farklılıkları gidermek iccedilin ccedilalışma duumlzenlemiştir
Rusya Federasyonu Maliye Bakanlığı 1998rsquoden bu yana 20 yeni standart
yayımlayarak uyumlaştırma faaliyetlerinde oumlnemli ccedilalışmalara başlamıştır
Huumlkuumlmetin goumlsterdiği yol IFRS ile Rusya Muhasebe Standartlarının uyumlaştırılması
gerekliliğidir AB IFRS uygulamalarının Rusyarsquoda yaygınlaşması iccedilin bir oumlneride
bulunmuştur Tuumlm ticari bankalar finansal tablolarını hem uluslararası muhasebe
56
standartlarına hem de ulusal muhasebe standartlarına uygun duumlzenlemekle
zorunludur (Ccedilankaya 2007 135)
249 Diğer Uumllkelerdeki Ccedilalışmalar
Muhasebe standartlarının yaratılması amacıyla gelişmiş uumllkelerde de
ccedilalışmalar yapılmaktadır Belccedilika İspanya İsveccedil İtalya Hollanda ve Avustralya bu
uumllkelere oumlrnektir
Belccedilika 1975 yılındaki kanunla muhasebe uygulamalarının şekil ve
kapsamını ilkelere bağlamış mali tablo ve raporları bu ilkeler ccedilizgisinde
oluşturmuştur Bu yasayla asgari oumllccediluumlde standartlaştırılmış hesap planını işaret
etmekte bilanccedilo kacircr-zarar hesabı ve ilavelerinin kapsam ve dizinini accedilıklamaktadır
Muhasebe Standartları Komitesi Krallık talimatıyla kuruldu Bu kurulun amacı
muhasebe uygulamaları ve ilkeleri geliştirmekle sorumludur Ticaret Kanunursquonun
hazırlanmasını mecburi kıldığı mali tablo ve raporlar rutin bir şekilde vergi
dairelerine verilmekte ayrıca anonim şirketler yasanın mecburi kıldığı mali tablo ve
raporları resmi gazetede yayımlamaktadır (Tokay 1987 70)
Norveccedil Şirketler Kanunu şirketlerin mali tablolarını tam ve guumlvenilir bir
şekilde duumlzenlenmesini mecburi kılmıştır Yasaya goumlre kacircr-zarar tablosunun gelir ve
gider hesaplarının bilanccedilonun aktif ve pasif hesaplarının detaylı accedilıklanması gerekir
Oumlnceki suumlre ile mukayeseli tutarlar yalnız hisse senetleri menkul değerler borsasına
ayrılmış şirketlerin mali tablolarında bulunmaktadır Yerel uzman muhasebe
kurulları ise iccedilinde bulundukları devlet komitelerinde muhasebe ve raporlama
standartlarını geliştirmeye doumlnuumlk ccedilalışmalar yapmışlardır Bu komisyonların
yayımlanan bildirileri emir niteliğindedir (Tokay 1987 70-71)
İspanyarsquoda ticari faaliyetler 1985rsquote ccedilıkarılan Ticaret Kanunu ile
yuumlruumltuumllmekte idi Ancak bu yasa bazı yasa ve youmlnetmeliklerle değişmiştir Anonim
ve limitet şirketler 1951 ve 1953 senelerinde yuumlruumlrluumlğe giren yasalara goumlre
yuumlruumltuumllmeye başlanmıştı 1973rsquote yayımlanan genel muhasebe planıyla muhasebe
uygulamalarının accedilıklanmasını ve sunulmasını zorunlu kılmıştır (Tokay 1987 71)
İsveccedilrsquote 1929 yılında yuumlruumlrluumlğe giren Defter Tutma Kanunu ve 1944 yılında
yuumlruumlrluumlğe giren Şirketler Kanunları ile tuumlm şirketlere muhasebe kayıtlarını tutma
57
mecburiyeti getirilmiştir Bu kanunlar muhasebe ilkeleriyle ilgili politikaları iccediline
alır İsveccedil Yetkili Kamu Muhasebecileri Enstituumlsuuml muhasebe ve denetleme ile ilgili
pek ccedilok tebliğ sunmuştur Bu tebliğlerin uygulanması zorunlu değildir 1977
senesinde ccedilıkarılan Şirketler Kanunursquona goumlre şirketler daha ccedilok accedilıklayıcı oumlzellikte
mali tablolar hazırlamak mecburiyetinde idiler (Tokay 1987 71-72)
İtalyarsquoda vergi kaynaklı muhasebe uygulanmaktaydı Bu sebeple de ilgililere
fazla faydası yoktu İşletmelerin hazırladıkları mali tabloların mali belge olarak
goumlruumllmesi vergi kanunlarındaki pek ccedilok muhasebe prensipleri tarafından da
desteklenmiştir İtalyarsquodaki aktif hesapların var olandan duumlşuumlk goumlsterilmesi satışların
muhasebe uygulamalarında goumlsterilmemesi gibi durumlar mevcuttur Olayların yasal
defterlerin haricinde takip edildiği de soumlylenir İtalyarsquoda Sermaye Piyasası Kurulu
(CONSOB) 1975rsquote kurulmuştur CONSOBrsquoun goumlrevi muhasebe uygulamalarının
duumlzenlemektir CONSOB IASCrsquonin yayımladığı Uluslararası Muhasebe Standartları
tamamını uyumlu hale getirerek İtalyarsquoda bu muhasebe standartlarının kabul
edileceğini onaylamıştır Boumlylelikle muhasebe standardı oluşturma problemine
ccediloumlzuumlm bulmuştur (Tokay 1987 73)
Hollandarsquoda uygulanan muhasebe prensipleri oumlzel veya kamu kuruluşları
tarafından oluşturulmamaktadır Yalnızca Hollanda Hesaplar Yasası genel
terimlerle bilanccedilo ve gelir tablosunda olması gereken verileri sınıflandırma ve
sunma biccedilimini goumlstermektedir Hollandarsquodaki vergi kanunlarının muhasebe
uygulamalarındaki etkisi pek azdır Vergi kanunları muhasebecilere kapsamlı bir
yargı erki vermiştir Nedeni ise muhasebecilerin genel kabul goumlmuumlş muhasebe
ilkelerini takip edeceğidir (Tokay 1987 73-74)
25 Tuumlrkiye MuhasebeFinansal Raporlama Standartlarının Gelişimi
251 Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarına Genel Bakış
Uumllkelerin muhasebe standartları oluştururken hukuki ve finansal sisteminden
şirketlerin ortaklık yapısından ve finansman youmlntemlerinden muhasebe mesleği
gelişim seviyesinden muhasebeden ccedilıkan sonuccedilları kullanan kişilerin eğitim ve
gelişmişlik duumlzeyleri gibi bazı farklılıklar ile karşılaşılır (Goumlkccedilen vd 2016 9)
58
Tuumlrkiye muhasebe sisteminin oluşmasına yeni bir duumlzen almasına yol
goumlsteren uumllke ccedilapında farklılıklara sebep olan Tuumlrk Ticaret Kanunu Vergi
Kanunları Sermaye Piyasası Kanunu Bankalar Kanunu Sigorta mevzuatındaki
huumlkuumlmler bu farlılığın sebebidir (Şahin 2010 24)
Tuumlrkiyersquode faaliyet goumlsteren işletmeler ekonominin kuumlreselleşmesinden ccedilok
fazla etkilenmiştir Şirketlerin halka arzı şirket menkul kıymetlerinin duumlnya
borsalarında işlem goumlrmeye başlaması ve uluslararası ticaretin oumlnemli oumllccediluumlde
artması uumllkemizde uygulanan muhasebe ilke ve politikalarını uluslararası muhasebe
standartlarına uygun hale getirmemizi mecburi kılmıştır (Koumlroğlu ve Doğan 2012 3)
TTK ve VUKrsquodaki maddeler uumllkemizde muhasebe faaliyetlerinin
şekillenmesinde rol oynamıştır Bahsi geccedilen maddelerin bir gereksinimi
karşılamadığı zamanlarda kuruluşlar kendi faaliyetlerine giren şirketler iccedilin
muhasebe uygulamalarını youmln goumlsterici yapmışlardır (Soumlnmez 2003 24)
Farklı kurum ve kuruluşların kendi oumlzluumlklerinde tek duumlzeni sağlamak
amaccedilları ile başlayan muhasebe standartlarının gelişimi daha sonra Tuumlrkiyersquode
ABrsquoye uumlyelik talebinin etkisiyle IASIFRSrsquoler zorunlu hacircle getirilmiştir (Ccedilelik 2012
28)
Uumllkemizde muhasebe uygulamaları iktisadi ve siyasi youmlnden yoğun ilişkiler
iccedilinde olduğumuz uumllkeler oumlrnek alınarak aktarılan kanunlardan oluşmaktadır
1850rsquode uygulamaya konulan ldquoKanunname-i Ticaretrdquo kanunu 1807 tarihli Fransız
Ticaret Kanunun ccedilevirisi olup tacirlerin tutmakla muumlkellef olduğu defterler
hususunda getirmiştir Daha sonra 1926rsquoda yuumlruumlrluumlğe konulan 865 sayılı Ticaret
Kanunu Alman Ticaret Kanunursquondan alınmıştır (Babaoğlu 2011 17)
Uumllkemizde muhasebe standartları gelişimi devlet oumlncuumlluumlğuuml ile gerccedilekleşmiştir
(Cinit 2013 26) 1989 yılına kadar Muhasebe meslek oumlrguumltleri etkin değillerdir
Meslek teşkilatlar uumllke genelinde kullanılacak muhasebe ilkeleri
geliştirememişlerdir Nitekim Tuumlrkiyersquode Suumlmerbank tarafından 1930rsquolu yıllarda
duumlzenli belirli bir hesap planına ağırlık verilmiş ilk muhasebe uygulaması
gerccedilekleştirildi (Can ve Goumlr 2011 2)
1950rsquoden sonra Amerika ile ilişkilerimiz ilerlemiş ve sonucunda Amerikan
sistemin tesiri altında kalınmıştır1987 yılından itibaren ABrsquone tam uumlyelik iccedilin
59
başvurulması neticesinde Avrupa Birliği duumlzenlemelerinin etkisinde kalınmıştır
(Kocamaz 2012 111)
Tuumlrkiyersquode ilk oumlnemli adım Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği tarafından
Uluslararası Muhasebe Standartlarını Tuumlrkccedile rsquoye tercuumlme edip yayımlaması ile
başlamıştır Bu girişim muumleyyidesi olmadığı iccedilin ilmi bir eser olarak kalmıştır
(Bekccedili 2007 29) Birccedilok kişi Tuumlrkiye Muhasebeciler Uzmanları Derneği
aracılığıyla uluslararası muhasebe standartları hakkında fikir sahibi olmuştur
(Uumlstuumlnel 2002 3)
Maliye Bakanlığınca duumlzenlenen 1992 yılında kabul edilen 1994rsquote de
uygulamaya konulan Tekduumlzen Muhasebe Sistemi uumllkemizde accedilık şeffaf ve
kıyaslanabilir muhasebe kayıtlarının ve mali tabloların hazırlanmasının yerleşmesi
adına ulusal anlamda muhasebe sisteminin standartlaşmasına youmlnelik oumlnemli bir
gelişmedir (Cavlak 2015 86)
Tuumlrkiye Bankacılık Duumlzenleme ve Denetleme Kurulu Sermaye Piyasası
Kurulu ve Uluslar arası Menkul Kıymet Komisyonları Komitesirsquonin uumlyesi olması
aynı zamanda ABrsquoye giriş suumlrecinde bir uumllke olması sebebi ile 2005 yılından bu
yana borsada işlem goumlren şirketler ve bankalar mali tablolarını hazırlarken
uluslararası muhasebe ve finansal raporlama standartlarına uygun hazırlamaktadır
(Guumlney vd 2012 123)
TTK ve VUKrsquo da ki ilgili maddeler uumllkemizde muhasebe uygulamalarının
yuumlruumltuumllmesini sağlamıştır Fakat bu konu ile ilgili maddelerin ihtiyaccedilları
karşılamadığı durumlarda oumlzel yetkili bazı kurumların yetki alanına giren şirketler
iccedilin yol goumlsterici faaliyetlerde bulunduğu goumlruumlluumlr (Başpınar2005 46)
252 Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar
Tuumlrkiyersquode muhasebe mesleğinin gelişimine katkı sağlayan bir diğer kurum
ise 1942 yılında kurulan Eksper Muhasipler ve İşletme Organizatoumlrleri Derneğidir
1967 yılında adı değişmiş ve Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneğirdquo olmuştur Bu
dernek 1942de Profesoumlr Osman Fikret Arkun İsmail Otar ve 12 arkadaşı tarafından
60
resmi olarak kurulmuş bu alandaki ilk oumlzel teşebbuumlstuumlr 1967de derneğin
konumunda bir takım farklılıklar yapılmış ve uumlye sayısı artmıştır (Usta 2007 50)
Muhasebe standardizasyonu alanında uumllkemizde gerccedilekleştirilen ilk oumlnemli
ccedilalışma TMUDrsquoun UMSrsquoyi Tuumlrkccedilersquoye ccedilevirip yayınlaması ile başlamıştır 1977
yılında IFACrsquoa kurucu uumlye ve ISACrsquoa uumlye olarak katılmıştır Halen faaliyetlerine
devam eden dernek 20111999 tarihinde Akdeniz Uumllkeleri Muhasebeciler
Federasyonursquona (Feacutedeacuterationdes Experts Comptables Mediterraneacuteens FCM) uumlye
oldu 2004 yılında ise Uluslararası Muhasebe Eğitmenleri ve Araştırmacılar
Birliğirsquone (International Association for Accounting Educationand Research
IAAER) uumlye olmuştur (Cinit 2013 30)
253 İktisadi Devlet Teşekkuumlllerini Yeniden Duumlzenleme Komisyonu
Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar
Tuumlrkiyersquo de muhasebe sisteminin ilerlemesine katkı sağlayan tek duumlzen
muhasebe sistemi oumlncelikle KİTrsquoler iccedilin mecburi kılınsa da sonraları diğer
işletmelerce de kabul edilmiştir Tek duumlzen muhasebe sistemi İktisadi Devlet
Teşekkuumlllerini Yeniden Duumlzenleme Komisyonu tarafından 1968 yılında yayımlanan
ve 1972 yılında uygulamaya konulmuştur (Koumltuumloğlu 2008 16)
Komisyon bu amaccedilla 1968-1970 yılları arasında 6 adet rapor yayımlanmıştır
bull Muhasebe Usullerinin Islahı ve Yeknesaklaştırılması
bull Muhasebenin Temel Kavramları ve Kabul Goumlrmuumlş Muhasebe İlkeleri
bull Tekduumlzen Genel Hesap Planı Genel Accedilıklamaları ve Rapor Sistemi
bull Mali İşler-Muhasebe ve Kontrol Dairelerinin Organizasyonu
bull Accedilıklamalar ve Terimler (Guumlleryuumlz 2014 15)
254 Tuumlrkiye Bankalar Birliği Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar
Bankalar Birliği bankalar arasındaki muhasebe uygulamalarında tekduumlzeliği
sağlamak iccedilin birccedilok konuda ccedilalışmalar yapmıştır Oumlrneğin 1969rsquoda uygulamaya
konulan kanununa goumlre bankalar kredi muumlşterilerinden istediği bilanccedilo ve gelir
tablosunun tuumlrlerini tespit etmiştir Boumlylece Tuumlrkiyersquode bu mali tabloların
işlenmesine oumlncuuml olmuşlardır (Başpınar 2005 47)
61
Tuumlrkiye Bankalar Birliğirsquonce duumlzenlenen Tek Duumlzen Hesap Planına ait
accedilıklamalar
bull Uumllkemizde var olan buumltuumln bankalar iccedilin muhasebe uygulamasına mali
tablolar duumlzenlemesi youmlnelik tek duumlzen sağlamaktır
bull Tekduumlzen Hesap Planının numaralama sistemi doğrultusunda bankalar
tarafından sunulacak olan ve kuumlresel bankacılık faaliyetlerinde de anlaşılır
tek duumlzen bilanccedilo ve kacircr zarar tablosunun duumlzenlenmesini sağlamaktır
bull Banka denetiminde ve goumlzetiminde ihtiyaccedil duyulan verilerin en guumlvenilir
kaliteli biccedilimde THP tarafından karşılanmasıdır
bull İstatistik amaccedillı bankalardan talep edilen verilerin en guumlvenilir kaliteli
biccedilimde THP tarafından karşılanmasıdır
bull Bankaların kendi faaliyet alanları doğrultusunda Tekduumlzen hesap planını
kullanmasını ve ayrıntılı hesapların gereksinime goumlre uygulama alanının
genişletilmesini sağlar (Ccedilelik 2013 54)
2006rsquoda ldquoBankaların Muhasebe Uygulamalarına ve Belgelerin Saklanmasına
İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Youmlnetmelikrdquo yayımlanarak bankalar TMSKrsquonca
yayımlanan TMS-TFRSrsquoyi temel aldıklarını ilan ettiler (Guumlleryuumlz 2014 16)
255 Tuumlrk Standartları Enstituumlsuuml Muhasebe Standartları Oumlzel Daimi
Oumlrguumltuumlnuumln Yaptığı Ccedilalışmalar
1987 Yılında oluşturulan komite TMSrsquo nın oluşturmakla vazifelendirilmiş bu
kapsamda43 adet muhasebe standardı oluşturulmuştur Teknik kurul elemelerinden
geccedilerli not alıp yayınlanmaya hazır standartlar şunlardır (Goumlkdeniz 1996 13)
bull Raporlama Bilanccedilo Formu Standardı
bull Raporlama Kᾶr ve Zarar Tablosu Formu Standardı
bull Muhasebenin Temel İlkeleri Standardı
bull Denetim Genel İlkeleri Denetccediliye İlişkin Accedilıklama Standardı
Uluslararası muhasebe standartları Tuumlrk Standartları Enstituumlsuuml (TSE)rsquoye bağlı
olarak 1987rsquode kurulan TSE Muhasebe Standartları Oumlzel Daim Oumlrguumltuuml TMSrsquoyi
oluşturma goumlrevini uumlstlenmiştir Oumlrguumlt TUumlRMOBrsquotan sonra faaliyetlerine ara
62
vermiştir TMSKrsquonın kurulmasını kabul etmiş bu anlamda da muhasebe
standartlarının oumlzerk tek bir kuruldan oluşturulmasını sağlamaya youmlnelik ccedilalışmalara
destek vermiştir TUumlRMOBrsquoun kurulmasıyla bu oumlrguumlt faaliyetlerini bir suumlre
durdurmuş ve muhasebe standartlarının tek bir kurum tarafından gerccedilekleştirilmesi
uumlzerine TMSKrsquonın kurulmasını prensip olarak onaylamıştır (Cinit 2013 28)
Oumlrguumlt tarafından duumlzenlenen muhasebe standartları Tuumlrk muhasebe
sisteminin iyileştirilmesi ve AB IV Direktifine uyum accedilısından gereklidir Ancak
TSErsquonin oluşturduğu standartların uygulamada etkisi goumlruumllmemiştir (Goumlkccedilen vd
2016 11)
256 Sigorta Murakabe (Denetleme) Kurulu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar
1962 yılında Sigorta Murakabe Kurulu adıyla kurulan Tuumlrkiyede oumlzel
sigortacılık sektoumlruumlnde işlem yapan gerccedilek ve tuumlzel kişilerin kamu adına denetimini
yapmak uumlzere faaliyete geccedilmiştir Kurul sigorta denetleme uzman ve aktuumlerleri
ismini 1994 senesinde Hazine Muumlsteşarlığı ccedilatısı altında almıştır
Sigorta ve reasuumlrans şirketleri accedilısından muhasebe uygulamaları iccedilin bir
duumlzenlemeye rastlanmamıştır Bu şirketlerde uygulanacak tek duumlzen muhasebe
sistemine youmlnelik ilk duumlzenleme Tuumlrkiye Sigorta ve Reasuumlrans Şirketleri Birliği
Hazine Muumlsteşarlığı ve Sigorta Denetleme Kurulursquonun yetkililerinin iştirakiyle
01011994 yılında ccedilıkarılan ldquoTekduumlzen Hesap Planı ile yapılmıştır (Oğlakccedilı
201614) THP bilanccedilo ve gelir-gider tablosunun tek tipli olarak duumlzenlenmesine
olanak verir sigortacılık sektoumlruumlnde muhasebe kayıt işlemlerinde ve mali tabloların
hazırlanması youmlnelik tek duumlzeni sağlar sektoumlruumln ve işletmelerin maddicirc gelişimini
değerlendirir ilgili grupların ihtiyaccedillarına goumlre istediği veriyi sağlar (Dalkılıccedil 2008
56)
257 Bankacılık Duumlzenleme ve Denetleme Kurumu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar
BDDK bankaların faaliyetlerini ait kayıtlarını duumlzenlemek uumlzere 1999rsquoda
uygulamaya konan 4389 sayılı Bankalar Kanunu ile kurulmuştur Bankacılık
Duumlzenleme ve Denetleme Kurulu 4389 sayılı kanunla bankacılık konularında birccedilok
63
duumlzenlemelerde bulunmuştur TCMBrsquonin uumllkemizdeki bankaların faaliyetlerini
denetleyen bağımsız denetim firmalarından ccedilalışmalarını yuumlruumltuumlrken Avrupa Birliği
duumlzenlemelerine ve uluslararası muhasebe standartlarına uygun işlem yapmalarını
istemiştir Boumlylece muhasebe standartlarına uyumun ilk oumlrneğidir (Kocamaz 2012
115)
Bankacılık sektoumlruumlnde bağımsız denetim ve duumlzenleyici kuruma gerek
duyulmasına 1999 yılında karar verilmiştir Bu konuda ki temel amaccedil duumlzenleme ve
denetimin faaliyetlerinin daha sık yapılması ve tarafsız karar alabilecek mercilerin
oluşturulmasıdır4389 sayılı Bankacılık Kanunu ile Haziran 1999rsquoda Bankacılık
Duumlzenleme ve Denetleme Kurumursquonun (BDDK) kurulmasına karar verilmiştir
(BDDK Tanıtım Kitapccedilığı 2012 5)
Bankacılık Denetleme Duumlzenleme Kurulu 2002 yılında Muhasebe Uygulama
Youmlnetmeliği yayımlamıştır Yayımlanan youmlnetmelikle bankacılık sektoumlruuml ilgili 19
tane muhasebe standardı yayımlamıştır (İbiş ve Oumlzkan 2006 13) Ancak kurum
08112006 tarihinde yayımladığı ldquoBankaların Konsolide Finansal Tablolarının
Duumlzenlenmesine İlişkin Tebliğrdquo ile bu standartlar yuumlruumlrluumlkten kaldırılmıştır Buna
goumlre bankalar finansal tablolarını TFRSrsquoyi uygulayarak duumlzenlemekle yuumlkuumlmluuml
tutulmuştur Bu şekilde bankalar 2006 sonu itibari ile TFRS ile uyumlu muhasebe ve
finansal raporlama standartlarını kullanmaya başlamışlardır (Cavlak 2015 91)
1 Ekim 2002rsquode yuumlruumlrluumlğe giren 19 adet tebliğ başlıkları şoumlyledir
64
Tablo 21 BDDKrsquonın UMS ile Uyumlu Tebliğ Ettiği Muhasebe Standartları (Goumlkccedilen vd 2016 14-15) Tebliğ No
Tebliğ Kısımlarında Duumlzenlenen Konular
1Bildiri Finansal Araccedilların Muhasebeleştirilmesi Standardı 2Bildiri Maddi Duran Varlıkların Muhasebeleştirilmesi Standardı 3Bildiri Maddi Olmayan Duran Varlıkların Muhasebeleştirilmesi Standardı 4Bildiri Kiralama İşlemlerine İlişkin Muhasebe Standardı 5Bildiri Bankanın Dahil Olduğu Risk Grubuyla Yaptığı İşlemlerin
Muhasebeleştirilmesi Standardı 6Bildiri Banka Birleşme Ve Devirleri İle Bankalarca İktisap Edilen
Ortaklıkların Muhasebeleştirilmesi Standardı 7Bildiri Varlıklardaki Değer Azalışının Muhasebeleştirilmesi Standardı 8Bildiri Karşılıklar Şarta Bağlı Yuumlkuumlmluumlluumlkler Ve Varlıkların
Muhasebeleştirilmesi Standardı 9Bildiri Devlet Teşviklerinin Muhasebeleştirilmesi Ve Devlet
Yardımlarının Dipnotlarda Accedilıklanması Standardı 10Bildiri Banka Ccedilalışanlarının Haklarının Muhasebeleştirilmesi Standardı 11Bildiri Kur Değişim Etkilerinin Muhasebeleştirilmesi Standardı 12Bildiri Doumlnem Net KarZararı Temek Hatalar Ve Muhasebe
Politikalarında Yapılan Değişikliklerin Muhasebeleştirilmesi Standardı
13Bildiri Bilanccedilo Tarihinden Sonra Ortaya Ccedilıkan Hususların Muhasebeleştirilmesi Standardı
14Bildiri Mali Tabloların Yuumlksek Enflasyon Doumlnemlerinde Duumlzenlenmesine İlişkin Muhasebe Standardı
15Bildiri Konsolide Mali Tabloların Duumlzenlenmesi Bağlı Ortaklık Birlikte Kontrol Edilen Ortaklık Ve İştiraklerin Muhasebeleştirilmesi Standardı
16Bildiri Nakit Akım Tablosunun Duumlzenlenmesine İlişkin Muhasebe Standardı
17Bildiri Kamuya Accedilıklanacak Mali Tablolar İle Bunlara İlişkin Accedilıklama Ve Dipnotlar Standardı
18Bildiri Vergilerin Muhasebeleştirilmesi Standardı 19Bildiri Oumlzel Finans Kurumlarınca Kamuya Accedilıklanacak Mali Tablolar İle
Bunlara İlişkin Accedilıklama Ve Dipnotlar Standardı Yıllık Faaliyet Raporuna İlişkin Tebliğ
258 Maliye Bakanlığı Başkanlığında Kurulan Muhasebe Standartları
Komisyonunun Yaptığı Ccedilalışmalar
1990rsquoda birccedilok kesimin yetkililerinin katılımı ile kurulan komisyonun esas
amacı Tuumlrkiyersquode standart duumlzensizliğine ortadan kaldırmak iccedilin buumltuumln tuumlm
kesimleri bağlayan tek tipli muhasebe standartları hazırlamaktır (Başpınar 2005 49)
Tuumlrkiyersquode buguumlne kadar muhasebe standartları oluşturmaya ccedilalışan birbirinden
65
bağımsız aralarında herhangi bir koordinasyon bulunmayan standart saptama
amaccedillarında farklılık bulunan ccedileşitli kuruluşlar bulunduğundan aynı konularda farklı
standartlar yayınlanabilmiştir İşte Maliye Bakanlığı buumlnyesinde işlem yapan
muhasebe standartları komisyonu bu farklı uygulamaları ele alarak Avrupa
Topluluğursquonun Doumlrduumlncuuml Youmlnergesini de dikkate alarak Banka ve Sigorta
İşletmeleri gibi kurumlar hariccedil buumltuumln şirketlerin uygulayabileceği muhasebe
standartlarını hazırlamaya ccedilalışmaktadır (Akguumln 2007 127)
Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği duumlzenlenen konular şoumlyledir
(Arıkan 1996 66)
bull Muhasebenin temel kavramları
bull Muhasebe politikalarının accedilıklanması
bull Finansal tablolar ilkeleri
bull Finansal tabloların duumlzenlenmesi ve sunulması
bull Tekduumlzen hesap ccedilerccedilevesi hesap planı ve işleyişi
259 Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar
Sermaye Piyasası Kanunun 2499 sayılı madde ile 1981 yılında sermaye
piyasası kurulu oluşturulmuştur SPK IOSCOrsquonun teşvik etmesi ile AB ile uyum
suumlresinde (Seri XI No25 Tebliği) UMSUFRS ile uyumlu muhasebe standartlarını
yayımlamış ve uygulamaya koymuştur (Aksoy 2005190) Bahsi geccedilen bu tebliğ 34
adet standarttan oluşur (Ccedilankaya 2007 133)
SPK 2003 yılında UFRS ile uyumlu muhasebe standartları hazırlamış ve Seri
XI No25 sayılı tebliğ ile 34 adet standart yayımlamıştır (Goumlkccedilen vd 2016 12-13)
66
Tablo 22 SPKrsquonın UFRS İle Uyumlu Finansal Raporlama Standartları (Goumlkccedilen vd 201612-13) 1 Mali Tablolara İlişkin Genel Bilgiler 2 Mali Tablolar Sunumu 3 Ara Mali Tablolar 4 Nakit Akım Tablosu 5 Hasılat 6 Stoklar 7 Maddi Varlıklar 8 Maddi Olmayan Duran Varlıklar 9 Varlıklarda Değer Duumlşuumlkluumlğuuml 10 Borccedillanma Maliyeti 11 Finansal Araccedillar 12 İşletme Birleşmeleri 13 Konsolide Mali Tablolar Bağlı Ortaklıklar Muumlşterek Youmlnetime Bağlı
Teşebbuumlsler Ve İştiraklerin Muhasebeleştirilmesi 14 Kur Değişiminin Etkileri 15 Yuumlksek Enflasyon Doumlnemlerinde Mali Tabloların Duumlzeltilmesi 16 Hisse Başına Kazanccedil 17 Bilanccedilo Tarihinden Sonraki Olaylar 18 Karşılıklar Şarta Bağlı Yuumlkuumlmluumlluumlkler 19 Muhasebe Politikaları Muhasebe Tahminlerinde Değişiklik Ve Hatalar 20 Kiralama İşlemleri 21 İlişkili Taraflar 22 Finansal Bilgilerin Boumlluumlmlere Goumlre Raporlama 23 Banka Ve Benzeri Finans Kuruluşlarının Finansal Tablolarının Kamuya
Accedilıklanması 24 İnşaat Soumlzleşmeleri 25 Durdurulan Faaliyetler 26 Devlet Teşvik Ve Yardımları 27 Yatırım Amaccedillı Gayrimenkuller 28 Kurum Kazancı Uumlzerinden Hesaplanan Vergiler 29 Ccedilalışanlara Sağlanan Faydalar 30 Emeklilik Planları 31 Tarımsal Faaliyetler 32 Finansal Tablo Ve Raporların Accedilıklanması Ve Borsaya Goumlnderilmesi 33 İlk Doumlnem Finansal Tablolar 34 Muhtelif Huumlkuumlmler
67
2510 Tuumlrkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulunun Yaptığı
Ccedilalışmalar
1989rsquoda yayımlanan 3568 sayılı Muhasebe Mesleği Kanunu goumlre Tuumlrkiyersquode
muhasebe mesleğini duumlzenleyen ve kamu statuumlsuumlne haiz bir meslek kuruluşu olarak
TUumlRMOBrsquoun kurulmasına karar verilmiştir (Can ve Goumlr 2011 2)
TUumlRMOBrsquoun IASBrsquo ye uumlye olması 1994 yılıdır Tuumlrkiye Muhasebe ve
Denetim Standartları Kurulunu (TMUDESK) 9 Şubat 1994rsquote yılında TUumlRMOB
kurmuştur Duumlnya bankasının hazırladığı Mould Raporu bu kuruluşa sebep
olmuştur(Koumltuumloğlu200817) TMUDESK 1994rsquote ilk olarak uyumlaştırma
ccedilalışmaları başlatmıştır (Hatunoğlu vd 2013 53)
TMUDESK denetlenmiş mali tabloların gereksinime goumlre hazırlanmış
doğru guumlvenilir dengeli kıyaslanabilir ve anlaşılır oumlzellikte olması toplum yararını
goumlzeten ulusal denetim standartlarını belirlemek ve yayın yapmak amacıyla
kurulmuştur (Başpınar 2005 50)
TMUDESKrsquoin muhasebe standartları ile edindiği amaccedillar
bull Duumlnya ccedilapında ccedilalışmaları olan şirketlerin ve diğer kuruluşların finansal
tablolarının hazırlanmasını sağlayarak muhasebe prensiplerinde tek duumlzeni
sağlamaktır (Elitaş vd 2011 4)
bull Finansal raporların oluşturulmasında ve uumlccediluumlncuuml şahıslara sunulmasında temel
alınacak muhasebe standartlarını ileri duumlzeye taşımak ve yayımlamak
bull UMS ile TMS arasında uyum sağlamak
bull Tuumlrkiye ekonomisi ile ihtiyaccedillarını beraber duumlşuumlnmek
bull Mali tabloların hazırlanması ve sunulmasına ait kanun ile muhasebe
standartları ve uygulama şekillerini uyumlaştırılmasına youmlnelik ccedilalışmalarda
bulunmak
bull Uumllkemizdeki muhasebe faaliyetlerinde benimsenmiş muhasebe kavram ve
temel bilgilerin muhasebe standartlarının ilerlemesinde faydalanmak (Yalkın
2006 297)
68
TMUDESKrsquoin uumlye sayısı altmış sınırlandırılmıştır Faaliyetleri yuumlruumltme
komitesi tarafından youmlnetilmektedir Yuumlruumltme Komitesi bir başkan bir sekreter ve
iki sekreter yardımcısından oluşmaktadır TUumlRMOBrsquoun uumlyeleri atadığı şahıslar ile
ilgili kuruluşların temsilcilerinden oluşur Birbirini takip eden sıra numaraları ile
oluşturulan standartlar Kurul tarafından onaylandıktan sonra TUumlRMOB tarafından
en fazla bir ay iccedilinde yayımlanmaktadır (Ccedilevik 2015 46-47)
2511 Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Kurulu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar
Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Kurulu (TMSK) 15121999 tarih ve 4487
sayılı kanun ile değişiklik yapılan 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunursquonun Ek-1
maddesi ile kamu tuumlzel kişiliğini haiz idari ve mali oumlzerkliğe sahip bir kuruluş olarak
kurulmuş ve 07032002rsquode ilk toplantısını yapmış ve faaliyetlerine başlamıştı
(Cavlak 2015 92) Boumlylece Tuumlrkiyersquode muhasebe standartlarını oluşturma
sorumluluğu tek bir kuruma verilmiştir Kurumrsquoun kuruluş gerekccedilesi ldquoDenetlenmiş
finansal tabloların sunumunda finansal tabloların ihtiyaca uygun gerccedilek guumlvenilir
dengeli karşılaştırılabilir ve anlaşılabilir nitelikte olmaları iccedilin ulusal muhasebe
ilkelerinin gelişmesini ve benimsenmesini sağlayacak ve kamu yararı iccedilin
uygulanacak ulusal muhasebe standartlarını saptamak ve yayımlamaktırrdquo (İbiş ve
Akarccedilay 2003 8-9)
Bu kurum MB Sermaye Piyasası Kurulu Bankacılık Denetleme ve
Duumlzenleme Kurumu Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ve Hazine Muumlsteşarlığı YOumlK
TOBBrsquoden birer (Bekccedili ve Oumlzdemir 2006147) TUumlRMOBrsquodan bir YMM ve bir
SMMM olmak uumlzere toplam 9 temsilciden oluşur (Parlakkaya 2004 132)
TMS TMSKrsquoca yayımlanan muhasebe standartları finansal raporlama
standartları ve yorumlardan oluşur Bahsi geccedilen standartlar IASBrsquonin yayımladığı
UMSUFRS birebir Tuumlrkccedileye ccedilevrilmesidir Bunun iccedilin IASB ile telif hakkı
soumlzleşmesi yaparak Tuumlrkccedileye ccedilevirdiği Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarını resmi
gazetede yayımlamıştır TMSK Kavramsal ccedilerccedileve haricinde 31 adet TMS kodunu
kullanarak muhasebe standardı yayımlamıştır (Akdoğan 2007 102)
69
2512 Tuumlrk Ticaret Kanunu (TTK)
Tuumlrkiyersquode ortaklıklara ait muhasebe mali veriler ve finansal tablolara ilişkin
ilk huumlkuumlmlere TTKrsquo da yer verilmiştir (Uumlstuumlndağ 2000 52)
13 Ocak 2011rsquode Resmi Gazetersquode genel huumlkuumlmlerini de kapsayarak
yayımlanmıştır 1 Temmuz 2012rsquode uygulamaya konulmuştur Vergi merkezli
muhasebeden bilgi merkezli muhasebe anlayışına geccediliş iccedilin oumlnemli bir adım olan
TTK genel kabul goumlrmuumlş muhasebe ilkelerini uygulamaya doumlnuumlştuumlren
muhasebefinansal raporlama standartlarıyla uyumlu finansal raporlama yapılmasını
raporlanan bu tabloların da denetim standartları doğrultusunda denetlenmesini
oumlngoumlrmektedir (Guumlrdal 2013 2)
Yeni TTK ile vergi kanunlarına goumlre tutulan muhasebe anlayışının yerine
şirketlerin youmlnetimine ilgili ccedilıkar gruplarına şirketin finansal durumu hakkında
uluslararası finansal raporlama standartları doğrultusunda bilgi vermek amacı oumln
plandadır (Savun 2014 21)
6102 sayılı TTKrsquonda işletmelerin bağımsız dış denetimden geccedilmesinin
gerekliliği işletmeler ve muhasebe meslek erbapları iccedilin oumlnemli karardır Limited
şirketlere ve anonim şirketlere bağımsız denetime tabi tutulması mecburi kılınmıştır
(Fidan ve Cinit 2013 2)
2513 Kamu Goumlzetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu
Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar (KGMDSK)
KGMDSKrsquonın hedefi uluslararası muhasebe standartlarıyla uyum iccedilerisinde
olan TMSrsquo nı duumlzenlemek ve yayınlamaktır Bağımsız olarak denetlenmesinde
uygulamasında birlik sağlamak denetim uygulamalarını tespit etmek bağımsız
denetccedililer ve bağımsız denetim kurumlarını goumlrevlendirmek ve bu kurumların
ccedilalışmalarını denetlemek ve bağımsız denetim sahasında kamu goumlzetimi yapma
yetkisine sahip Kamu Goumlzetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun
kuruluşunu teşkilatını goumlrevlerini yetkilerini ve sorumluluklarını duumlzenlemektir
(Bitlisli 2014 40)
70
KGMDSK Kurulu tarafından 26 Eyluumll 2011 tarihinde karar verilmiş ve 02
Kasım 2011rsquode 660 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname ile yuumlruumlrluumlğe girmiştir
(Cavlak 2015 93)
KGMDSK tarafından hazırlanmış olan TMSTFRSrsquolerin 04062017 tarihi
itibari ile doumlkuumlmuuml aşağıdaki gibidir (httpwwwkgmdskgovtr04062017)
71
Tablo 23 KGMDSK tarafından hazırlanan TMSTFRSrsquoler bull Tuumlrkiye Finansal Raporlama Standartlarının İlk Uygulaması (TFRS 1) bull Hisse Bazlı Oumldemeler (TFRS 2) bull İşletme Birleşmeleri (TFRS 3) bull Sigorta Soumlzleşmeleri (TFRS 4) bull Satış Amaccedillı Elde Tutulan Duran Varlıklar Durdurulan Faaliyetler(TFRS 5) bull Maden Kaynaklarının Araştırılması ve Değerlendirilmesi (TFRS 6) bull Finansal Araccedillar Accedilıklamalar (TFRS 7) bull Faaliyet Boumlluumlmleri (TFRS 8) bull Finansal Araccedillar (TFRS 9 -2010 Versiyonu) bull Finansal Araccedillar (TFRS 9 -2011 Versiyonu) bull Konsolide Finansal Tablolar (TFRS 10) bull Muumlşterek Anlaşmalar (TFRS 11) bull Diğer İşletmelerdeki Paylara İlişkin Accedilıklamalar (TFRS 12) bull Gerccedileğe Uygun Değer Oumllccediluumlmuuml (TFRS 13) bull Duumlzenlemeye Dayalı Erteleme Hesapları (TFRS 14) bull Finansal Tabloların Sunuluşu (TMS 1) bull Stoklar (TMS 2) bull Nakit Akış Tabloları (TMS 7) bull Muhasebe Politikaları Muhasebe Tahminlerinde Değişiklikler ve Hatalar (TMS 8) bull Raporlama Doumlneminden (Bilanccedilo Tarihinden) Sonraki Olaylar (TMS 10) bull İnşaat Soumlzleşmeleri (TMS 11) bull Gelir Vergileri (TMS 12) bull Maddi Duran Varlıklar (TMS 16) bull Kiralama İşlemleri (TMS 17) bull Hacircsılat (TMS 18) bull Ccedilalışanlara Sağlanan Faydalar (TMS 19) bull Devlet Teşviklerinin Muhasebeleştirilmesi ve Devlet Yardımlarının Accedilıklaması
(TMS 20) bull Kur Değişiminin Etkileri (TMS 21) bull Borccedillanma Maliyetleri (TMS 23) bull İlişkili Taraf Accedilıklamaları (TMS 24) bull Emeklilik Fayda Planlarında Muhasebeleştirme ve Raporlama (TMS 26) bull Bireysel Finansal Tablolar (TMS 27) bull İştiraklerdeki ve İş Ortaklıklarındaki Yatırımlar (TMS 28) bull Yuumlksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama (TMS 29) bull Finansal Araccedillar Sunum (TMS 32) bull Hisse Başına Kazanccedil (TMS 33) bull Ara Doumlnem Finansal Raporlama (TMS 34) bull Varlıklarda Değer Duumlşuumlkluumlğuuml (TMS 36) bull Karşılıklar Koşullu Borccedillar ve Koşullu Varlıklar (TMS 37) bull Maddi Olmayan Duran Varlıklar (TMS 38) bull Finansal Araccedillar Muhasebeleştirme ve Oumllccedilme (TMS 39) bull Yatırım Amaccedillı Gayrimenkuller (TMS 40) bull Tarımsal Faaliyetler (TMS 41)
72
26 Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Stadartlarının
Uygulanmasında Karşılaşılan Problemler
261 Uygulama Esnasında Genel Problemler
TMS ve TFRSrsquo nin teorik ve karmaşık uumlsluba sahiptir Suumlrekli değişiklik
yapılması gerccedileğe uygun değer yaklaşımları karışıklıklara sebep olması standartlar
hakkında bilgi sahibi olan bilinccedilli personele ihtiyaccedil duyulmaktadır Meslek
mensuplarının pratik eğitim verilmemesinden dolayı eğitimin yetersiz kalması vergi
kanunlarının suumlrekli değişmesi standartları kapsayan accedilıklamaların eksik kalması
yapılan accedilıklamaların anlaşılmasının zor olması İşletmeler ve uygulayıcıların
alışkanlık kazandığı uygulamaların bir anda değiştirilememesi Tuumlrkiyersquode
IASIFRSrsquoye geccedilişte yaşanabilecek sorunlardandır (Goumlnen ve Uğurluer 2007 234-
235 Şensoy 2008 235- 236)
262 Standartların Ccedilevirilerinde Yaşanan Problemler
Standartların kabullenilme suumlrecinde kısa olmayan İngilizce cuumlmlelere yer
verilmesi yer verilen terimlerdeki tutarsızlık ccedileşitli kavramları ifade ederken bile
farklı olmayan terimlere yer verilmesi ccedileviri yapılırken de zor terminoloji
kullanılması ccedileviriye ilişkin karşılaşılan zorluklardandır (Hatipoğlu 2009 102)
263 Meslek Mensuplarının Bilgi ve Eğitimi İle İlgili Problemler
IASIFRSrsquolere hakim kalifiye personel gereksinimi yaşanılan bir diğer
sorundur (Goumlnen ve Uğurluel 2010 5)
Standartların uygulanmasında buumlyuumlk roluuml muhasebe meslek mensupları
uumlstlenmiştir Bundan oumltuumlruuml standartlara geccediliş aşamasında muhasebecilerin eğitiminin
oumlnceliği bilinmektedir Uygulayan kişilere youmlnelik eğitimlerin geccediliş evresini
kolaylaştıracağından meslek odalarında uumlniversitelerde teorik ve pratik eğitimlere
ağırlık goumlsterilmesi gerekmektedir (Şensoy 2008 239)
73
264 Yasal Nitelik Kazandırılmasında Yaşanan Problemler
Muhasebe standartlarının yasal oumlzellik taşıması ve bir bağlayıcılığının olması
uygulanabilirliği accedilısından oumlnemlidir (Akdoğan 2007 109) Uumllkemizde TMSK
aracılığıyla oluşturulan muhasebe ve finansal raporlama standartları oumlnceleri sadece
oumlneri oumlzelliğindeyken faaliyet goumlsterme mecburiyeti bulunmamaktadır Bunun
oumlnuumlne geccedilmek iccedilin yasal değişikliğe uğramış ve bir takım işletmelere mecburi olması
6102 sayılı Tuumlrk Ticaret Kanunun 1 Temmuz 2012 tarihinde faaliyete alınmasıyla
sağlanmıştır
Yeni TTK yuumlruumlrluumlğe girmesi finansal faaliyetlerde muumlhim ve buumlyuumlk
değişikliklere olanak sağlamıştır TMS TFRSrsquo nın1 Ocak 2013 tarihinde
uygulanmaya başlanması anonim ve limitet şirketler iccedilin mecburi bir durum almıştır
Şirketler TMSrsquonin mali gelecek stratejiler belirleyerek yol haritası belirlemişlerdir
Uumllkemizde işletmelerde standartların benimsenip uygulamaya konulması hususunda
yaptırımlar 6102 sayılı TTK ile gerccedilekleşmiştir Uumllkemizde faaliyet goumlsteren tuumlm
işletmelerin vergi merkezli muhasebe sisteminden bilgi merkezli muhasebe
uygulamalarını tercih etme durumunda kalmasına vesile olmuştur (Genccediloğlu ve
Ertan 2012 7)
74
75
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
MUHASEBE MESLEK MENSUPLARININ TUumlRKİYE
MUHASEBE STANDARTLARI VE TUumlRKİYE FİNANSAL
RAPORLAMA STANDARTLARI ALGISINA İLİŞKİN
CcedilALIŞMA SİVAS İLİ OumlRNEĞİ
Ccedilalışmanın bu boumlluumlmuumlne kadar TMSTFRSUFRS hakkında genel teorik
bilgilere yer verilmiş TMSTFRSUFRSrsquo lerin duumlnyadaki faaliyetleri ve uumllkemizdeki
faaliyetleri ile ilgili bilgilere değinilmiştir
Tezin bu boumlluumlmuumlnde ise Sivas ili SMMM Odasırsquona bağlı mesleği icra eden
meslek mensuplarına veri toplama aracı olan anket yoluyla araştırma yapılmıştır
Aynı zamanda bu boumlluumlmde araştırmanın amacı oumlnemi kapsamı araştırmanın
youmlntemi ve metotları yine araştırma sonucunda ortaya ccedilıkan verilerin analiz
edilmesi bu verilerin incelenmesi ve literatuumlr ccedilalışması da bu boumlluumlmde
bulunmaktadır
31 Literatuumlr Ccedilalışması
Tuumlrkiye muhasebe ve finansal raporlama standartları muhasebe meslek
mensuplarının algıları bağımsız denetccedililer farkındalık duumlzeyi gibi konularda
ccedilalışmalara rastlanmıştır Sivas İlinde muhasebe meslek mensuplarının TMS ve
TFRS algılarını farkındalık duumlzeylerini oumllccedilen bir ccedilalışmaya rastlanmamıştır Benzer
konular ile ilgili yapılan ccedilalışmalar aşağıda anlatılmıştır
Civan ve Kara (2012) ldquoMuhasebe Standartlarının Muhasebe Mesleğinde
Uygulanmasına Youmlnelik Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında Gaziantep ilinde
faaliyet goumlsteren Serbest Muhasebeciler ve Mali Muumlşavirler Odasırsquona kayıtlı
muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamış Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarırsquonın
meslek mensupları tarafından bilinme duumlzeyi oumllccediluumllmuumlş ve karşılaştıkları problemler
uumlzerinde durulmuştur Ccedilalışmanın bulguları şoumlyledir muhasebe meslek
mensuplarının yeteri kadar muhasebe standartları hakkında bilgi sahibi olmadıkları
ve nasıl uygulayacaklarını bilmediklerinden kaynaklanan problemler olduğu kanısına
varılmıştır Bu problemler ccediloumlzuumlm yolu olarak henuumlz standartlar taslak
76
durumundayken muhasebe meslek mensuplarının da fikirlerine yer verilmeli
TUumlRMOB ve Uumlniversitelerin işbirliği ile tuumlm illerde standartlar konferans seminer ve
panellerle tanıtılması gerekliliği sonucu ortaya ccedilıkmıştır
Bekccedili (2007) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe
Standartları Hakkındaki Goumlruumlşlerinin Değerlendirilmesine Youmlnelik Bir Araştırmardquo
isimli ccedilalışmasında Burdur ve Isparta illerinde goumlrev yapan muhasebe meslek
mensuplarını ele alarak muhasebe meslek mensuplarının perspektifinden
standartlara youmlnelik algı duumlzeylerini araştırmayı amaccedillamıştır Ccedilalışma sonucu elde
edilen bulgular muhasebe meslek mensupları standartlar sayesinde ccedileşitli sektoumlrlere
ait mali tablolarla kıyaslama yapılabileceğini ve TMS ile muhasebe mesleği daha da
oumlnem kazanacağı duumlşuumlncesinde oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Bunlara ek olarak muhasebe
meslek mensupları SPK TUumlRMOB ve Maliye Bakanlığırsquonın TMS ile ilgili daha
fazla ve etkin ccedilalışmalar duumlzenleyip ve eğitim ccedilalışmalarını da arttırmak durumunda
olduğu kanısına varılmıştır
Uumllkuuml (2008) yılında ldquoKOBİrsquoler İccedilin UFRS Taslağının Muhasebe Meslek
Mensupları Tarafından Algılanışına Youmlnelik Bir Araştırma (İstanbul Oumlrneği)rdquo adlı
ccedilalışmasında İSMMMO kayıtlı muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamıştır
Muhasebe meslek mensupları KOBİrsquolerin algı duumlzeyini oumllccedilmek aynı zamanda UFRS
ile ilgili algılarını oumllccedilmeyi ve KOBİ standartlarının muhasebecilere etkilerini analiz
etmeyi amaccedillamıştır Ccedilalışmanın sonucunda elde edilen bulgular muhasebe meslek
mensupları muhasebenin uumlrettiği bilgileri UFRS sayesinde daha guumlvenilir olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir Ancak muhasebe meslek mensuplarının UFRS ile ilgili eğitim bilgi
seviyelerini yeterli olmadığı sonucuna ulaşmışlardır
Erdoğan ve Dinccedil (2009) ldquoTuumlrkiye Muhasebe Standartları ve Muhasebe
Meslek Mensuplarının Bilgi Duumlzeylerinin İncelenmesirdquo adlı ccedilalışmalarında
yayınlanmış standartlar konusunda muhasebe meslek mensuplarının ne derecede
haberdar oldukları uygulamada mevcut bilgilerini ne derecede kullandıkları ve
meslek mensupları arasında farklılık olup olmadığını belirlemek Muhasebe meslek
mensupları uumlzerinde yapılan anket sonucunda genel olarak meslek mensuplarının
muhasebe standartlarından haberdar olduklarını soumlylemek muumlmkuumln fakat bir
kısmının standartlar hakkındaki bilgilerini yetersiz olarak goumlrduumlkleri tespit edilmiştir
77
Sahip olunan bilginin yeterliliği konusunda ise kendilerine en ccedilok guumlvenen unvan
grubunun Yeminli Mali Muumlşavirler olduğu sonucuna varılmıştır
Hatipoğlu (2009) ldquoTuumlrkiyersquode Uluslararası Muhasebe Standartlarırsquonın
Gelişimi Gerekliliği ve Uygulanabilirliği Uumlzerine Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmasında
UMSUFRSrsquo nin uumllkemizde uygulanışı ve muhasebecilerin standartlardan
beklentileri ve standartların algılarında etkili faktoumlrleri belirlemeyi amaccedillamıştır
Şuan ki UFRS Setirsquonin yazım şekli kullanılan dilin tuumlm duumlnyada anlaşılan ve kolay
uygulanabilir nitelikte teorik bir dille kaleme alınmıştır Aynı zamanda standartta yer
alan cuumlmleler karmaşık ve uzun cuumlmlelerden oluşması bahsi geccedilen standartlar
orijinal halinden alındığı iccedilin başka dillere tercuumlmesinde problemler yaşanmaktadır
Muhasebe Standartlarının yuumlruumlrluumlğe girdiğinden buguumlne kadar devamlı
guumlncellenmesi standartların doğru ve her zaman tutarlı bilgi vermesinin oumlnuumlnde
buumlyuumlk engeldir
Can ve Goumlr (2011) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama Standartlarının Meslek
Mensupları Arasında Bilinirlik Duumlzeyini Oumllccedilmeye Youmlnelik Bir Araştırma (Ankara ve
Ccedilankırı İlleri Oumlrneği)rdquo isimli ccedilalışmasında Ccedilankırı ve Ankararsquoda faaliyet goumlsteren
muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamış katılımcıların demografik
oumlzelliklerinin saptanması ve soumlz konusu standartların muhasebe meslek mensupları
algı duumlzeyleri ve bilinirlik derecesini araştırmayı amaccedillamıştır Muhasebe meslek
erbapları TMS ile ilgili bilgi donanımları mevcut ve bunun yanı sıra Standartlarda
yapılan değişiklik ve duumlzenlemelerle yakından ilgilenmektedir Standartların anlatım
şekli karmaşık ve anlaşılır olmadığını ve muhasebe meslek mensuplarının duumlzenli
eğitime gereksinim duyduklarını duumlşuumlnmektedirler standartlar ile mali tabloların
kıyaslana bilirliği muhasebe alanındaki faaliyetlerin tekduumlzen olduğu ve
standartların denetim faaliyetlerini kolaylaştıracağını duumlşuumlnmektedir TMS alanında
eğitim seminer ve konferans verilmediğini TUumlRMOBrsquo un aynı zamanda bağlı
oldukları meslek odalarının bu konuda pasif kaldığı kanaatindeler
Ccedilankaya ve Hatipoğlu (2011) ldquoTuumlrkiyersquode Uluslararası Muhasebe
Standartlarırsquonın Uygulanabilirliğini Etkileyen Faktoumlrlerin Meslek Mensuplarınca
Değerlendirilmesine Youmlnelik Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında farklı birccedilok ilde
faaliyet goumlsteren muhasebe meslek mensuplarına anket uygulanmıştır
78
UMSUFRSrsquolerin uumllkemiz şartlarında uygulanmasıyla alakalı muhasebe meslek
mensuplarının taleplerini saptamak ve bu talepler doğrultusunda uygulamada etkili
faktoumlrler uumlzerinde ccedilalışmalar yapmayı amaccedillamışlardır Uumllkemizde UMSUFRSrsquolerin
meslek mensupları tarafından kabul goumlrmesi aynı zamanda uygularken muhasebe
meslek mensuplarının taleplerine etki eden başlıca etkenler şunlardır standartlarla
alakalı bilgilendirici seminer eğitim konferansa gibi etkinliklerin olmaması kısaca
eğitim problemleri(eğitim faktoumlruuml) soumlz konusu standartların Tuumlrkiye mali
ekonomisinin buumlyuumlk boumlluumlmuumlnuuml kapsayan KOBİrsquolere hitap etmemesi(ekonomik ve
hukuki ccedilevre faktoumlruuml) bahsi geccedilen standartların yazım şekli tercuumlmesi gibi yalın
halinden oumltuumlruuml yaşanan sorunları buumlnyesinde taşıması (standartlar faktoumlruuml) yine
bahsi geccedilen standartların uygulanabilirliği suumlrecinde kuumlltuumlr etkeninin ihmal
edilmemesi varılan sonuccedillar arasında olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
Dinccedil ve Atabay (2011) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının TFRSrsquoye Youmlnelik
Duumlşuumlnceleri ve Uygulama Başarısına Etki Etmesi Muhtemel Faktoumlrlere Youmlnelik Bir
Araştırma ndash Trabzon Alt Boumllgesi Oumlrneğirdquo isimli ccedilalışmalarında Trabzon ve ccedilevre
illerinde faaliyet goumlsteren muhasebe meslek mensuplarına anket uygulanmıştır
Muhasebecilerin standartlar la ilgili bilgilerini oumllccedilmek algı duumlzeylerini belirlemek ve
standartların uygulanabilirliğinde etki eden kriterler incelenmiştir Muhasebe Meslek
mensupların standartlar hakkında olması gerekli bilgiye sahip olmadıkları sonucu
ccedilıkmıştır Bunlara ek olarak Trabzon ve ccedilevre illerinde katılımcıların ccediloğunluğu
standartlar setinden haberleri var fakat standartlar setinin ne şekilde uygulanması
gerektiği hakkında yeterli bilgiye sahip değillerdir Bu sebeple muhasebe meslek
odalarının meslek mensuplarının katılacağı mecburi eğitimler seminer ve
konferanslar hazırlanmalı ve eğitimlerin yanı sıra uygulamaya da yer verilmesi
gerektiği sonucuna varılmıştır
Elitaş ve diğerlerinin (2011) ldquoMuhasebe Meslek Mensupları Perspektifinden
Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarırdquo isimli ccedilalışmasında Afyon‐Denizli‐Uşakrsquota bulunan
muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamıştır Muhasebecilerin bakış accedilısından
standartları incelemeyi amaccedillamışlardır Muhasebe meslek mensupları standartlar
ile ilgili bilgi duumlzeyleri yetersiz olmasının yanında TMS ile ilgili eğitim verilmesi
gerektiği duumlşuumlncesine sahip oldukları ortaya ccedilıkmıştır TMS uygulamaya başladıktan
sonra denetim faaliyetleri daha sistemli ve kolay olduğu ve standartlarla birlikte
79
muhasebe mesleği daha saygın konuma ulaşacağı oumlnemi artıracağı duumlşuumlncesi ortaya
ccedilıkmıştır Toplam 16 yıl ve uumlzerinde faaliyet goumlsteren meslek mensupları standartlar
sebebiyle mesleği bırakma duumlşuumlncesindedirler Muhasebe mesleğine yeni giren
meslek mensuplarının boumlyle bir duumlşuumlncesinin olmadığı sonucuna varılmıştır
Kurcan ve diğerleri (2011) ldquoMeslek Mensuplarının UFRSrsquoye Bakış Accedilıları ve
Farkındalık Duumlzeyleri Uumlzerine Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında Antalya ve
Alanyarsquoda bulunan muhasebeciler uumlzerinde anket ccedilalışması yapmıştır Bu ccedilalışmada
muhasebecilerin standartlara karşı algı duumlzeylerini ortaya koymak amaccedillanmıştır
Araştırma sonuccedilları muhasebe meslek mensuplarının TMSTFRS alanında yeterli
bilgiye sahip olmadığını goumlstermektedir Muhasebeciler standartların anlaşılır
olmadığı ve uygulama noktasında sıkıntılar yaşadıkları sonucuna varılmıştır
Guumlneş ve diğerleri (2011) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının KOBİ TFRSrsquoye
Youmlnelik Bilgi Duumlzeyleri ve Uygulamaya Youmlnelik Beklentileri Elazığ ve Malatya
İlleri Oumlrneğirdquo isimli ccedilalışmalarında Elazığ ve Malatya bulunan faaliyet
muhasebecilere anket ccedilalışması yapılmıştır Muhasebe meslek mensuplarının KOBİ
TFRS hakkında bilgi duumlzeylerinin yeterli olmadığı aynı zamanda uygularken
muhasebe meslek mensuplarına daha fazla iş yuumlkuuml vereceği bunun iccedilin ccediloumlzuumlmleyici
tavsiyeler bulmayı amaccedillamışlardır Ayrıca muhasebeciler KOBİ TFRSrsquo nin tam
suumlresinde ve doğru uygulayıp uygulayamayacağı ile ilgili teredduumltleri olduğu KOBİ
TFRSrsquo yi doğru uygulayabileceklerinden emin olmadıkları sonucu goumlzlemlenmiştir
Oumlzdemir (2012) ldquoKOBİler İccedilin Finansal Raporlama Standardı ve Mali
Muumlşavirlerin Uygulama Oumlncesi İlgi Duumlzeylerine Youmlnelik Ampirik Bir Araştırmardquo
isimli ccedilalışmasında Ankara ilinde faaliyet goumlsteren smmmrsquo lere anket uygulanmış
anketteki katılımcıların demografik oumlzellikleri youmlnuumlyle KOBİ TFRS uygulamasından
oumlnceki ilgi ve algılarını oumllccedilmeyi amaccedillamışlardır Eğitim duumlzeyi Lisansuumlstuuml olan
SMMMrsquolerin KOBI TFRS standardına hakkında daha fazla bilgi sahibi olduğu
goumlruumllmuumlştuumlr Mesleğe henuumlz yeni başlamış SMMMrsquoler mesleki tecruumlbe suumlrelerine
bakıldığında standartlara en ilgili grup iccedilerisinde oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Aynı
zamanda defterlerini tutmakla yuumlkuumlmluuml oldukları muumlkellef sayısına bakıldığında
sayıca en az olan SMMMrsquoler KOBI TFRS ile daha fazla ilgili olduğuna ulaşılmıştır
80
Ccedilankaya ve Dinccedil (2012) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama Standartlarının
Uygulama Başarısını Etkileyen Faktoumlrler Bağımsız Denetccedililer Uumlzerine Bir
Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında TMSTFRSrsquo lerin uygulanmasındaki başarıyı
etkileyen kriterleri analiz etmeyi amaccedillamıştır Muhasebecilerin standartların ne
kadar oumlnemli olduğunu ve ihtiyacı karşıladığı ile ilgili duumlşuumlnceleri demografik
oumlzelliklerden olan yaş grupları youmlnuumlnden farklılık goumlsterdiği sonucuna varılmıştır
Muhasebe meslek mensuplarının soumlz konusu standartların kolay oumlğrenilip ve
uygulamaya konulması iccedilin bir takım beklentileri bulunmaktadır Oluşturulan
demografik gruplar arasında anlamlı bir farklılığın bulunmadığı anket sonucunda
goumlruumllmuumlştuumlr Bu sebeple eğitim alma ve oumlğrenme aynı zamanda uygulamadaki bazı
ccedilalışmalar ve yapılan faaliyetlerin pozitif etki sağlayacağı youmlnuumlnde ccedilıkmıştır Eğitim
duumlzeyi lisans ve lisansuumlstuuml olan muhasebe meslek mensupları eğitim duumlzeyi oumln
lisans ve altında olanlara nazaran standartlar hakkında daha fazla bilgiye sahip
oldukları sonucuna varılmıştır Katılımcıların tuumlmuuml standartların Tuumlrkccedileye tercuumlme
edilirken kullanılan dilin standart oumlğrenmeyi kolaylaştırmanın aksine zorlaştırdığını
belirlemişlerdir Yaş grupları accedilısından bakıldığında 35 yaş uumlzeri ndash 44 yaş altı grupta
bulunan katılımcılar standartlarda devamlı yeniliklerin ve guumlncellemelerin
yapıldığından dolayı oumlğrenim suumlresini uzattığı duumlşuumlncesi ortaya ccedilıkmıştır
Oumlzkan ve Oumlzşahin (2012) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının KOBİ TFRSrsquoye
Youmlnelik Bilgi Duumlzeyleri Finansal Raporlama Standartları Hakkındaki Goumlruumlşlerinin
Tespitine Youmlnelik Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında Kayserirsquode faaliyet goumlsteren
muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamıştır Bu ccedilalışmada muhasebe meslek
mensuplarının KOBİ TFRS hakkındaki duumlşuumlncelerini oumllccedilmek ve demografik
nitelikleri accedilısından anlamlı bir goumlruumlş farklılığı bulunup bulunmadığını incelemeyi
amaccedillamıştır Muhasebe meslek mensupları KOBI TFRSrsquonin yuumlruumlrluumlğe girmesiyle
şirketlerin daha guumlvenilir bilgilerle analiz yapacağı mali tablolarının daha şeffaf ve
kıyaslanabilir olacağı uumlccediluumlncuuml şahıslara finansal tablo kullanıcılarına daha guumlvenilir
bilgi vereceği muhasebe alanında tek bir dil birliği sağlanıp tek duumlzen olacağı vergi
işlemlerinin aynı zamanda denetim faaliyetlerinin kolaylaşacağı ve muhasebe
mesleğinin değerinin artacağı duumlşuumlncesindedirler Bunlara ek olarak muhasebe
meslek mensupları TUumlRMOB TMSK ilgili muhasebe meslek odaları ve eğitim
81
veren kurum ve kuruluşların soumlz konusu standartların uygulanması iccedilin yeterli
seviyede eğitim ve uygulama ccedilalışmaları youmlnuumlnde eksik kaldığı duumlşuumlncesindedirler
Erol Fidan ve Cinit (2013) ldquo01 Ocak 2013 Oumlncesinde Tuumlrkiye Finansal
Raporlama Standartları Ccedilerccedilevesinde KOBİ Muhasebe Standartlarının Muhasebe
Meslek Mensupları Tarafından Algı Duumlzeylerinin Tespitine Youmlnelik Uygulama
(Yalova İli Oumlrneği)rdquo isimli ccedilalışmalarında 2013 yılında soumlz konusu standartları
uygulayan kesim olan muhasebecilerin bahsi geccedilen standartlar ile ilgili algı ve bilgi
duumlzeylerini oumllccedilmek standartları uygulamayı etkileyen faktoumlrleri belirlemek amacıyla
hazırlanmıştır Muhasebe meslek mensupları arasında demografik oumlzellikler değişken
gruplar youmlnuumlyle incelenmiş istatistiki olarak anlamlı bir farklılık olduğu sonucuna
varılmıştır
32 Araştırmanın Amacı
Ccedilalışmanın amacı Sivasrsquota faaliyet goumlsteren SMMMrsquolerin TMS ve TFRS
adıyla duyurulan standartlar hakkında goumlruumlş accedilılarını algılarını anket yoluyla
goumlzlemlemektir Aynı şekilde SMMMrsquolerin standartlar konusundaki fikirlerini farklı
demografik oumlzellikler accedilısından istatistiki olarak farklılıklarının incelenmesidir
33 Araştırmanın Oumlnemi
Uumllkemizde yeni TTK ve TMS TFRSrsquo lerin uygulamaya konulmasının
ardından muhasebe alanında koumlkluuml değişiklikler meydana gelmiştir
Muhasebenin şekillenmesini sağlayan yasa ve tuumlzuumlklerin ccedileşitli faaliyetleri
nedeniyle meslek mensuplarının standartları hayata geccedilirmesi guumlccedilleşmiştir Bundan
dolayı standartların oumlğrenilmesi esastır
TFRSrsquolerin tercuumlme edilip bırakılması anlaşılmasını zorlaştırdığından oumltuumlruuml
hayata geccedilirilmesini de etkilediği bilinmektedir Bu guumlccedilluumlk ccedilekilmesinin temel
nedeni TFRS uygulamalarındaki oumlğrenim eksiklikleridir Meslek mensuplarının
TFRS ile alakalı yeterli teorik bilgi seviyesine ve uygulama noktasında gerekli
donanımı sağlamamaları diğer bir problemdir Mesleki oda ve eğitim kurumlarının
bu alanda eğitimlerle destek vermesi bu suumlreci daha kolay atlatmalarına olanak tanır
82
Bu ccedilalışma Sivas ilinde muhasebe mesleğini icra eden meslek mensuplarının
TMSTFRS algılarını inceleyen bir araştırma olduğundan oumlnemlidir
34 Araştırmanın Kapsamı
Bu araştırmada SMMM Odasırsquona bağlı SMMM ruhsatına sahip uumlyeler
tarafından doldurulan anketten ccedilıkarımlara yer verilmiştir Bu alanda meslek
mensupları ve standartlar uumlzerinde ccedilalışılmış araştırmalarla karşılaşılmaktadır Bu
araştırmada ise meslek mensuplarının sadece ankette yer alan sorular neticesinde
varılan sonuccedillar değerlendirilmiştir Veri toplama aracı olan ankette bulunan
soruların hazırlanmasında o alandaki ccedilalışmalardan faydalanılmıştır Buna ek olarak
her bir anket sorusu iccedilin hipotez oluşturulmuş demografik oumlzellikler goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak bulgular elde edilmiştir
35 Araştırmanın Youmlntemi
Ccedilalışmamın son boumlluumlmuumlnde araştırmanın ana kuumltlesi ve oumlrneklem ccedilalışmada
yer verilen anket soruları ve verilerin analizi ve yorumu iccedilin kullanılan analiz
youmlntemlerine değinilmiştir
Araştırmanın ana kuumltlesini Sivasrsquota mesleği ifa eden ve Sivas SMMMO
edinilen bilgiye goumlre 353 SMMM ve 3 YMM oluşmaktadır Bunlardan 213rsquosı aktif
olarak faaliyet goumlstermektedir 140rsquoı ise pasiftir Toplamda 110 SMMMrsquoye ulaşılarak
anket ccedilalışması yapılmıştır Ancak anket formunda eksik bilgilerden ve geccedilersiz
anket formlarından dolayı 99 SMMMrsquonin istatistik verilerine bakılmıştır
Araştırmamıza katılım sağlayan meslek mensupları ile yuumlz yuumlze goumlruumlşme
tekniği kullanılmıştır Yuumlz yuumlze goumlruumlşme tekniğinin tercih edilme nedeni meslek
mensuplarının sorulara doğru ve tutarlı cevaplar vermesini sağlamaktadır Ulaşılan
sonuccedillar SPSS 220 istatistik programı yardımıyla analiz edilmiştir
Ccedilalışmada kullanılan anket soruları Aysel CANrsquoa ait 2016 yılında ldquoMuhasebe
Meslek Mensuplarının UFRSTFRSrsquoYE Bakış Accedilıları ve Meslekteki Farkındalık
Duumlzeyleri Uumlzerine Bir Araştırmardquo isimli Tuumlrk Hava Kurumu Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml İşletme Anabilim Dalı İşletme Programında kabul edilen tezden
faydalanılarak hazırlanmıştır
83
36 Araştırmada Kullanılan Youmlntemler
Bu ccedilalışma Sivas il genelinde SMMM unvanına sahip 99 katılımcıyla
goumlruumlşuumllmuumlştuumlr 5li likert oumllccedilek olarak hazırlanan ve 13 maddeden oluşan ankete
verilen cevaplardan her bir kişi iccedilin bir toplam puan elde edilmiştir Elde edilen bu
toplam puanlar katılımcıların TMS-TFRS algısını goumlstermektedir Bu puanlar
kullanılarak Sivas ilinde faaliyet SMMMrsquolerin TMS-TFRS algısının oumllccediluumllmesi
amaccedillanmıştır
Anket guumlvenilirliğini oumllccedilmede iccedil tutarlılığı ortaya koyabilmek iccedilin
Cronbachrsquos Alpha katsayısı hesaplanmıştır Ccedilalışmada elde edilen puanların
katılımcıların demografik bilgilerine goumlre istatistik olarak aralarında anlamlı bir fark
olup olmadığını belirlemektir Bu sebeple yapılacak olan testlerin parametrik veya
non-parametrik olup olmadığını belirlemek iccedilin normallik testi uygulanmaktadır
Normallik testi Kolmogorov-Smirnov Testi ile test edilmiştir Normallik
varsayımının sağlanmadığı durumlarda parametrik olmayan Mann-Whitney U
Testi kullanılmaktadır İkiden fazla duumlzeyli değişkenlerin duumlzeyleri arasında
farklılık olup olmadığını belirlemek iccedilin normallik varsayımının sağlanmadığı
durumlarda non-parametrik bir test olan Kruskall-Wallis Testi kullanılmıştır
Katılımcıların ankette bulunan her bir ifadeye hangi duumlzeyde katıldığı ya da
goumlruumlşlerinin Kesinlikle Katılıyorum (5) Katılıyorum (4) Kararsızım (3)
Katılmıyorum (2) Kesinlikle Katılmıyorum (1) nitelemelerinden hangisine
girdiği yapılan bir sınıflama oumllccedileği ile belirlenmiştir Sınıflama oumllccedileğinin
oluşturulmasında
Aralık Genişliği (a) = Dizi Genişliği divide Yapılacak Grup Sayısı formuumlluuml
kullanılmıştır (Tekin 1987 262) Buna goumlre oluşturulan oumllccedilekte nitelik duumlzeyi ve
puan değerleri ile değer aralıkları Tablo 31rsquode goumlsterilmiştir
a= 45
a= 080 bulunur
84
Tablo 31 Anket Maddelerinin Puan Aralıkları Nitelik Duumlzeyi Puan Aralığı Değer Aralıkları Kesinlikle Katılıyorum 5 420-500 Katılıyorum 4 340-419 Kararsızım 3 260-339 Katılmıyorum 2 180-259 Kesinlikle Katılmıyorum 1 100-179
37 Araştırmanın Bulguları
Araştırma kapsamında elde edilen veriler IBM SPSS 22 istatistik paket
programı kullanılarak analiz edilmiştir Analiz sonuccedilları ilerleyen boumlluumlmlerde
ayrıntılı olarak incelenmektedir
371 Araştırmada Kullanılan Oumllccedileğin Guumlvenilirlik Analizi
Cronbachrsquos Alpha katsayısı her sorunun kendine ait puanları oumlrneğin 18 adet
sorusu olan ankette sorulara verilen yanıtların toplanarak hesaplandığı ihtimallerde
oumllccedilekteki sorular birbiri ile benziyor mu yakınlık derecesi var mı gibi sorulara cevap
bir katsayıdır Alfa sayısı ankette bulunan 13 sorunun aynı tuumlrden olup olmadığını
incelemek veya bir buumltuumlnluumlğuuml sağlayıp sağlamadığını goumlsterir (Kartal 2004 6)
000 le α lt 040 ise oumllccedilekte guumlvenilirlikten bahsedilemez
040 le α lt 060 ise oumllccedilek duumlşuumlk guumlvenilirdir
060 le α lt 080 ise oumllccedilek oldukccedila guumlvenilirdir
080 le α lt 100 ise oumllccedilek yuumlksek derecede guumlvenilirdir
Anketimizde likert tipi oumllccedileğe ait toplam 13 soru vardır Likert tipi oumllccedilekli
sorulara guumlvenirlik analizi yaptığımızda guumlvenirliği yani Cronbachrsquos Alpha katsayısı
0750 olarak bulunmuştur yani oumllccedileğimiz oldukccedila guumlvenilirdir
85
Tablo 32 Guumlvenilirlik Analizi Tablosu Cronbachs Alpha Number of Items Guumlvenilirlik Durumu
0750 13 Oldukccedila guumlvenilir
372 Ankete Katılanların Demografik Oumlzelliklerine Ait Frekans
Tabloları
Elde edilen bulgular oumllccedileği cevaplayan muhasebe meslek mensuplarının
demografik oumlzelliklerini oumlne ccedilıkarmaktadır Demografik oumlzellikler kapsamında
oumllccedileğe katılanların cinsiyeti yaşı eğitim duumlzeyi ve mesleki tecruumlbe suumlrelerini
goumlsteren bulgular bulunmaktadır
3721 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımı
Oumllccedileğe cevap veren meslek mensuplarının cinsiyetleri değerlendirildiğinde
sayıca fazlasını erkek meslek mensuplarından meydana geldiği goumlzlemlenmiştir
Tablo 33rsquode cinsiyete accedilısından muhasebe meslek mensuplarının dağılımı
bulunmaktadır
Tablo 33 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımı Cinsiyet Frekans Yuumlzde Kadın 33 333 Erkek 66 667 TOPLAM 99 100
Ankete katılanların 333 kadın667 si erkek meslek mensuplarından
oluşmaktadır
3722 Katılımcıların Yaş Gruplarına Goumlre Dağılımı
Oumllccedileğe cevap veren katılımcıların yaşları incelendiğinde 30 yaş ve daha
kuumlccediluumlk yaşta olan muhasebe meslek mensuplarının ccediloğunluğu oluşturduğu
goumlruumllmektedir Tablo 34rsquode yaş gruplarına goumlre muhasebe meslek mensuplarının
dağılımı goumlsterilmektedir
86
Tablo 34 Katılımcıların Yaşa Goumlre Dağılımı Yaş aralığı Frekans Yuumlzde 30 ve daha az 52 525 31-40 arası 34 343 41-50 arası 8 81 50 ve uumlzeri 5 51 TOPLAM 99 1000
Meslek mensuplarının yaşları itibariyle dağılımlarına bakıldığında Ankete
katılan 525 (52 kişi) 30 ve daha az yaş grubunda 343 uuml (34 kişi) 31-40 yaş
arasında 81 i (8 kişi) 41-50 yaş arasında51i (5 kişi) 50 ve uumlzeri yaş
grubundadır
3723 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre Dağılımı
Oumllccedileğe katılan katılımcıların eğitim duumlzeyleri accedilısından değerlendirildiğinde
lisans mezunu muhasebe meslek mensuplarının ccediloğunluğu oluşturduğu
goumlruumllmektedir Tablo 35rsquote eğitim duumlzeylerine goumlre muhasebe meslek mensuplarının
dağılımı bulunmaktadır
Tablo 35 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre Dağılımı Eğitim Duumlzeyi Frekans Yuumlzde Lise 3 30 Oumln Lisans 5 51 Lisans 81 818 Lisansuumlstuuml 10 101 TOPLAM 99 1000
Meslek Mensuplarının eğitim duumlzeyleri itibariyle dağılımlarına
bakıldığında3 lise ve daha az 51 oumln lisans 818 lisans 101 lisansuumlstuuml
eğitim mezunu oldukları goumlruumllmektedir
3724 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbe Suumlrelerine Goumlre Dağılımı
Oumllccedileği cevaplayan muhasebe meslek mensuplarının tecruumlbe suumlreleri accedilısından
değerlendirildiğinde6-10 yıl arası tecruumlbesi bulunan muhasebe meslek
mensuplarının ccediloğunluğu oluşturduğu goumlzlemlenmiştir Tablo 36rsquoda tecruumlbe
suumlrelerini accedilısından muhasebe meslek mensuplarının dağılımı goumlsterilmiştir
87
Tablo 36 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre Dağılımları Mesleki Tecruumlbe Frekans Yuumlzde
5 ve daha az 34 343 6-10 yıl arası 35 354 11-15 yıl arası 17 172 16-20 yıl arası 8 81 21 yıl ve uumlzeri 5 51 TOPLAM 99 1000
Ankete katılan meslek mensuplarının 343rsquouuml 5 yıla kadar 354rsquouuml 6-10 yıl
arasında 172rsquosi 11-15 yıl ve 8rsquoi 16-20 yıl 51rsquoi 21 yıldan fazla deneyime
sahip olduğu goumlruumllmektedir
373 Muhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe Standartları ve Tuumlrkiye Finansal Raporlama Standartları Algılarına İlişkin Duumlşuumlnceleri
Muhasebe meslek mensuplarının TMSTFRS ile ilgili duumlşuumlncelerinin frekans
dağılımı bulunmuş olumlu duumlzeyde bir katılım gerccedilekleştiği goumlruumllmuumlştuumlr
88
Tablo 37 Katılımcıların TMS ve TFRS Algılarına İlişkin Frekans Değerleri
DEĞİŞKENLER
FREKANSLAR
TO
PLA
M K
esin
likle
ka
tılm
ıyor
um
Kat
ılmıy
orum
Kar
arsı
zım
Kat
ılıyo
rum
Kes
inlik
le
Kat
ılıyo
rum
N N N N N
1-Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları gerekli bir duumlzenlemedir
4 4 2 2 1 1 55 556 37 374 99
2-Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamadaki başarısı iccedilin vergi mevzuatı ve muhasebe standartları muumlmkuumln olduğunca uyumlaştırılmalıdır
7 71 0 0 2 2 46 465 44 444 99
3- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarına uygun hazırlanan bir finansal tablo finansal tablodan yararlananlar iccedilin daha guumlvenli bilgi sunar
0 0 4 4 2 2 46 465 47 475 99
4-Uumllkemizde uygulanan muhasebe sistemi uygulamaları genel tebliği TMS ve TFRS ile uyum iccedilindedir
6 61 22 222 24 242 41 414 6 61 99
5- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sadece ccedileviri olarak değil standardın iccedileriği ve uygulama şekli accedilık ve anlaşılır olmalıdır
0 0 4 4 5 51 41 414 49 495 99
6- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarında yapılan accedilıklamalar uygulama iccedilin yeterlidir
12 121 30 303 42 424 9 91 6 61 99
7- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sektoumlrlere goumlre ayrı ayrı duumlzenlenmelidir
1 1 13 131 15 152 50 505 20 202 99
8- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları konusunda teorik bilgi duumlzeyim yeterlidir
3 3 36 364 23 232 30 303 7 70 99
9- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları ilgili taraflara daha tarafsız doğru ve guumlvenilir bilgi sağlayacaktır
0 0 5 51 4 4 74 747 16 162 99
10- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının kullanımı işletmelerin denetimlerini artıracaktır
1 1 1 1 5 51 66 667 26 263 99
11- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın uygulamaya geccedilmesiyle işletmelerin para ve sermaye piyasalarında fon bulmaları kolaylaşacaktır
0 0 9 91 41 414 38 384 11 111 99
12- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları belirli derecede esnek olmalıdır
6 61 29 293 23 232 33 333 8 81 99
13-Muhasebe uygulamaları genel tebliğirsquode ki muhasebenin temel kavramları muhasebenin ihtiyaccedillarını karşılamada yeterlidir
27 273 52 525 4 4 12 121 4 4 99
89
bull Ankette bulunan ilk soru Tablo 37 incelendiğinde Tuumlrkiye Muhasebe ve
Finansal Raporlama Standartları gerekli bir duumlzenlemedir ifadesine
ldquokesinlikle katılmıyorumrdquo olarak yanıtlayan 4 (4 kişi) rdquo Katılmıyorumrdquo
2 (2 kişi) ldquoKararsızımrdquo 1 (1 kişi) ldquoKatılıyorumrdquo 556 (55 kişi)
ldquoKesinlikle katılıyorumrdquo yanıtını veren ise 374 (37) tuumlr Buradan
hareketle katılımcıların ccediloğunluğu TMS VE TFRSrsquo lerin gerekli bir
ccedilalışma olduğu duumlşuumlncesindedir
bull Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamadaki
başarısı iccedilin vergi mevzuatı ve muhasebe standartları muumlmkuumln olduğunca
uyumlaştırılmalıdır ifadesine kesinlikle katılmıyorum cevabını veren
71 (7 kişi) Karasızım cevabını veren 2 (2 kişi) Katılıyorum
cevabını veren 465 (46 kişi) Kesinlikle Katılıyorum cevabını veren
444 (44 kişi) bulunmaktadır Ankete katılan 99 meslek mensubundan 90
kişi bu soruya olumlu cevap vermiştir Standartlar ve vergi mevzuatı
birbiri ile uyum iccedilerisinde olmalıdır duumlşuumlncesini savunmuşlardır
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarına uygun
hazırlanan bir finansal tablo finansal tablodan yararlananlar iccedilin daha
guumlvenilir bilgi sunarrdquo İfadesine 4 katılmıyorum2 kararsız olmasına
karşın 465 katılıyorum 475 kesinlikle katılıyorum cevabı vermiştir
Ankete katılan meslek mensuplarının buumlyuumlk bir ccediloğunluğu TMS ve TFRS
guumlvenli bilgi sunduğu goumlruumlşuumlndedir
bull ldquoUumllkemizde Uygulanan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği TMS
Ve TFRS İle Uyum İccedilindedirrdquo İfadesine muhasebecilerin 61 lsquoi
kesinlikle katılmıyorum222 katılmıyorum242 lsquosi kararsızım derken
414 katılıyorum ve 61 kesinlikle katılıyorum olarak yanıtlamıştır
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sadece ccedileviri
olarak değil standardın iccedileriği ve uygulama şekli accedilık ve anlaşılır
olmalıdırrdquo ifadesine 4 katılmıyorum 5rsquoi kararsız yanıtını vermiş olsa
bile 414 katılıyorum derken 495 kesinlikle katılıyorum cevabını
vererek TMS ve TFRS lsquolerin sadece ccedileviriden ibaret olmaması gerektiğini
accedilık ve anlaşılır olması fikrini desteklediği goumlruumllmektedir
90
bull Ankete katılan meslek mensupları ldquoTuumlrkiye muhasebe Ve Finansal
Raporlama Standartlarında yapılan accedilıklamalar uygulama iccedilin yeterlidirrdquo
ifadesine 121 kesinlikle katılmıyorum 303 katılmıyorum 424
kararsızım 91 katılıyorum 61 kesinlikle katılıyorum şeklinde
yanıtlamıştır Buradan ccedilıkarılabilecek sonuccedil 4242uuml olumsuz yanıt
vermiş yani standartlara youmlnelik yapılan accedilıklamaları yeterli bulmamıştır
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sektoumlrlere goumlre
ayrı ayrı duumlzenlenmelidirrdquo İfadesine meslek mensuplarının 1rsquoi kesinlikle
katılmıyorum 131rsquoi katılmıyorum152rsquosi kararsızım 505rsquoi
katılıyorum202rsquosi kesinlikle katılıyorum olarak yanıtlamıştır Bunun
anlamı ankete katılan meslek mensuplarının buumlyuumlk ccediloğunluğu sektoumlre goumlre
ayrı ayrı duumlzenlenmesi gerektiği fikrini desteklemişlerdir
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları konusunda teorik
bilgi duumlzeyim yeterlidirrdquo İfadesini 394uuml olumsuz yanıtlarken 232 lsquosi
kararsız kalmış374uuml olumlu yanıtlamıştır Bunun anlamı meslek
mensupları TMS TFRS konusunda yeterli teorik bilgiye sahip olduğunu
duumlşuumlnmemektedir
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları ile ilgili taraflara
daha tarafsız doğru ve guumlvenilir bilgi sağlayacaktırrdquo İfadesine anket
ccedilalışmamıza katılan meslek mensuplarının 5 katılmıyorum olarak
yanıtlarken 4 kararsız kalmıştır 747rsquosi katılmaktadır 162rsquosi
kesinlikle katılıyorum işaretlemiştir Kısaca 909 TMS ve TFRSrsquo lerin
kullanıcılara tarafsız gerccedilek ve guumlvenilen bilgi vereceği duumlşuumlncesindedir
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarırsquo nın kullanımı
işletmelerin denetimlerini kolaylaştıracaktırrdquo İfadesine meslek
mensuplarının 1rsquoİ Kesinlikle katılmazken 1rsquoi katılmıyorum 51i
kararsızken 667rsquosi katılıyor ve 263 kesinlikle katılıyorum seccedileneğini
işaretlemiştir Oumlzetle 93rsquouuml olumlu yanıtlamıştır TMS ve TFRS kullanımı
işletmelerin denetimlerini kolaylaştıracağı fikrini savunmuşlardır
91
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın uygulamaya
geccedilmesiyle işletmelerin para ve sermaye piyasalarından fon bulmaları
kolaylaşacaktırrdquo İfadesine verilen cevapların bir kısmı olumlu iken 495
414 kararsız kalmıştı 91 lsquoi katılmıyorum seccedileneğini işaretlemişlerdir
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları belirli derecede
esnek olmalıdırrdquo Ankete katılan meslek mensuplarının 61rsquoi kesinlikle
katılmıyorum293rsquouuml katılmıyorum 232 kararsızım 333
katılıyorum 81 kesinlikle katılıyorum şeklinde cevap vermiştir
bull ldquoMuhasebe Sistemi Uygulamaları Genel tebliğirsquo deki muhasebenin temel
kavramları muhasebenin ihtiyaccedillarını karşılamada yeterlidirrdquo İfadesine
Meslek mensuplarının 273rsquouuml kesinlikle katılmıyorum 525rsquoi
katılmıyorum 4rsquouuml kararsızım121rsquoi katılıyorum4rsquouuml kesinlikle
katılıyorum şeklinde yanıtlamıştır
374 Muhasebe Meslek Mensuplarının TMS TFRS Algılarına Youmlnelik
Anket Katılım Duumlzeylerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapmaları
Anket formunda yer alan muhasebe meslek mensuplarının TMSTFRS algılarını
oumllccedilmek iccedilin hazırlanan ifadeler bu konu ile ilgili duumlşuumlnceleri belirleyici niteliktedir
Tablo 38rsquode katılımcıların 13 ifadeye bildirdikleri goumlruumlşlerinin aritmetik ortalama
(X) standart sapma (S) ve bu değerlerin hangi katılım duumlzeyine girdiği yer
almaktadır
92
Tablo 38 Katılım Duumlzeylerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapmaları İfade Metni
Ort (X)
Ss (S)
Katılım Duumlzeyi
3- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarına uygun hazırlanan bir finansal tablo finansal tablodan yararlananlar iccedilin daha guumlvenli bilgi sunar
437
0722
Kesinlikle Katılıyorum
5- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sadece ccedileviri olarak değil standardın iccedileriği ve uygulama şekli accedilık ve anlaşılır olmalıdır
436
0762
Kesinlikle Katılıyorum
2-Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamadaki başarısı iccedilin vergi mevzuatı ve muhasebe standartları muumlmkuumln olduğunca uyumlaştırılmalıdır
421
1032
Kesinlikle Katılıyorum
1-Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları gerekli bir duumlzenlemedir
420
0891
Kesinlikle Katılıyorum
10- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının kullanımı işletmelerin denetimlerini artıracaktır
416
0650
Katılıyorum
9- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları ilgili taraflara daha tarafsız doğru ve guumlvenilir bilgi sağlayacaktır
402 0638 Katılıyorum
7- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sektoumlrlere goumlre ayrı ayrı duumlzenlenmelidir
375 0959 Katılıyorum
11- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın uygulamaya geccedilmesiyle işletmelerin para ve sermaye piyasalarında fon bulmaları kolaylaşacaktır
351 0812 Katılıyorum
4-Uumllkemizde uygulanan muhasebe sistemi uygulamaları genel tebliği TMS ve TFRS ile uyum iccedilindedir
319 1046 Kararsızım
12- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları belirli derecede esnek olmalıdır
308 1094 Kararsızım
8- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları konusunda teorik bilgi duumlzeyim yeterlidir
302 1039 Kararsızım
6- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarında yapılan accedilıklamalar uygulama iccedilin yeterlidir
266 1010 Kararsızım
13-Muhasebe uygulamaları genel tebliğirsquode ki muhasebenin temel kavramları muhasebenin ihtiyaccedillarını karşılamada yeterlidir
213 1075 Katılmıyorum
TOPLAM 359 0931 Katılıyorum
(100-179) Kesinlikle Katılmıyorum (180-259) Katılmıyorum (260-339) Kararsızım (340-419) Katılıyorum (420-500) Kesinlikle Katılıyorum
Tablo 38rsquode goumlruumllduumlğuuml uumlzere ankette yer alan ifadelerle Muhasebe meslek
mensuplarının TMSTFRS algılarını oumllccediluumllduumlğuumlnde katılımcılar tarafından
lsquolsquokesinlikle katılıyorumrsquorsquo ve lsquolsquokatılmıyorumrsquorsquo duumlzeyleri arasında değerlendirilmiştir
93
Boumlylece bu maddelerin ortalamalarına bakıldığında katılımcıların ankette yer
alan 13 ifadenin buumltuumlnuumlne lsquolsquokatılıyorumrsquorsquo duumlzeyinde goumlruumlş bildirmiş oldukları
goumlruumllmektedir (X=359) Buradan ccedilıkaracağımız sonuca goumlre muhasebe meslek
mensuplarının TMS ve TFRS uygulamalarına olumlu goumlruumlş bildirmişlerdir
Kısaca oumlzetlemek gerekirse Sivas ilindeki muhasebe meslek mensupları
TMSTFRSrsquonin gerekli bir duumlzenleme olduğunu finansal tablo kullanıcılarına
tarafsız doğru ve guumlvenli bilgi sunduğu standartların dilinin accedilık ve anlaşılır
olmasının oumlnuumlndeki engelleri kaldıracağını bu konuda kitap yanın bildirilerin
sayısının yetersiz olduğu anketteki goumlruumlşleri sonucunda ortaya ccedilıkmaktadır
375 Demografik Değişkenlere Goumlre Muhasebe Meslek Mensuplarının
TMS ve TFRS Algılarının Karşılaştırılması
Oumllccedilekten alınan toplam goumlruumlş puanı değişkeninin normal dağılım goumlsterip
goumlstermediği Kolmogorov-Smirnov Normallik testi ile test edilmiştir
Tablo 39 Kolmogorov- Smirnov Normallik Testi Sonucu Kolmogorov-Smirnov Testi
İstatistik(ort) N Sig(p) Goumlruumlş 46697 99 0005
Elde edilen toplam puanlara ait Kolomogorov-Smirnov Normallik Testi
sonucu p(sig)0005lt005 olduğu iccedilin bu değerler normal dağılım varsayımını
sağlamamaktadır Bu nedenle cinsiyete goumlre TMS-TFRS algı duumlzeyleri bağlamında
anlamlı fark olup olmadığını belirlemek maksadıyla Mann-Whitney U Testi
kullanılırken yaş oumlğrenim durumu ve mesleki deneyime goumlre TMS-TFRS algı
seviyeleri accedilısından anlamlı fark olup olmadığını incelemek amacıyla Kruskall-
Wallis Testi kullanılmıştır
Ccedilalışmamın varsayımlarının incelenmesinde cinsiyet eğitim duumlzeyi yaş ve
mesleki tecruumlbe accedilısından meydana gelen doumlrt grup karşılaştırılmıştır
94
3751 Muhasebe Meslek Mensuplarının Cinsiyete Goumlre TMS ve TFRS
Algılarının Karşılaştırılması
Cinsiyet accedilısından gruplar kadın ve erkek olarak belirtilmiştir Değişken
sayısı iki olduğundan Mann Whitney U testi kullanılmıştır Mann Whitney U testi
birbirine bağlı olmayan iki adet gruptan elde ettiğimiz puanlar sonucunda birbirinden
anlamlı farklılık bulunup bulunmadığını incelemek iccedilin kullanılır
Non parametrik olan Mann Whitney U testinde normal dağılım goumlstermeyen
bir dağılımda iki bağımsız grup ortalamalarını karşılaştırmak amacıyla kullanılan bir
youmlntemdir Bu doğrultuda gruplara ait rank değerleri Tablo 310rsquoda goumlsterilmiştir
Tablo 310 Muhasebe Meslek Mensuplarının Cinsiyete Goumlre TMS ve TFRS Algılarının Z Testi ve Mann Whitney U Testi Sonuccedilları
Cinsiyet N Rankların Ortalaması
Ss Z P
Kadın 33 4947 163250 -0131
0896 Erkek 66 5027 331750
0H Cinsiyete goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık yoktur
1H Cinsiyete goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık bulunmaktadır
p=0896gt005 olduğundan 0H hipotezi kabul edilir Cinsiyetin TMS-TFRS
algısı uumlzerinde anlamlı bir farklılığa neden olmamaktadır
Bunun anlamı 0H kabul 1H red edilir meslek mensuplarının cinsiyetlerinin
TMS ve TFRS algısına etkisi bulunmamaktadır
3752 Muhasebe Meslek Mensuplarının Eğitim Duumlzeylerine Goumlre TMS
ve TFRS Algılarının Kruskall-Wallis Testi Sonuccedilları
Eğitim duumlzeyi accedilısından oluşturulan gruplar LiseOumln lisans Lisans ve Yuumlksek
Lisans şeklinde oluşturulmuştur Burada Kruskall-Wallis Testi testi kullanılmıştır
Tablo 311rsquode oluşturulan gruplara ait değerler mevcuttur
95
Tablo 311 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının Karşılaştırılması
0H Eğitime goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık yoktur
1H Eğitime goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık bulunur
p=0334gt005 olduğu iccedilin 0H kabul edilir Bu nedenle eğitime goumlre Serbest
Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS algılarının medyanları arasında farklılık
yoktur
Bunun anlamı 0H kabul 1H red edilir muhasebe meslek mensuplarının
eğitim duumlzeylerinin TMS ve TFRS algısına etkisi bulunmamaktadır
3753 Muhasebe Meslek Mensuplarının Yaş Gruplarına Goumlre TMS Ve
TFRS Algılarının Kruskall-Wallis Testi Ve Mann Whitney U Testi Sonuccedilları
Yaşları accedilısından gruplara Kruskall-Wallis Testi testi uygulanmıştır Daha
sonraki aşamada Buumltuumln yaş grupları ikili olarak Mann-Whitney U testi ile
karşılaştırılmıştır Gruplara ait rank değerleri Tablo 312rsquode goumlsterilmiştir
Tablo 312 Katılımcıların Yaş Grubuna Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının Karşılaştırılması
Yaş aralığı N Rankların Ortalaması
Serbestlik derecesi
Kruskall-Wallis Testi
P
30 ve daha az 52 5263 3
10109
0018 31-40 arası 34 4625
41-50 arası 8 6819 50 ve uumlzeri 5 1910
Eğitim duumlzeyi
N Rankların Ortalaması
Serbestlik derecesi
Kruskall-Wallis Testi
p
Lise 3 4000 3
3397
0334 Oumln lisans 5 3000
Lisans 81 5080 Lisansuumlstuuml 10 5650
96
0H Yaşlara goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık yoktur
1H Yaşlara goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık vardır
p=0018lt005 olması sebebiyle 0H kabul edilmez Bu nedenle yaşlara goumlre
Serbest Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS algılarının medyanları arasında farklılık
vardır
Yaşa goumlre gruplar arasında farklılık olduğu iccedilin farklılığın hangi gruptan
kaynaklandığını bulmamız gerekmektedir Buumltuumln yaş grupları ikili olarak Mann-
Whitney U testi ile karşılaştırılmıştır
Tablo 313 Katılımcıların Yaş Gruplarının İkili Olarak Karşılaştırılması Yaş Aralığı N Ortalama Ranklar P
30 ve daha az 31-40 arası
52 34
4566 4019
0318
30 ve daha az 41-50 arası
52 8
2926 3856
0159
30 ve daha az 50 ve uumlzeri
52 5
3070 1130
0012
31-40 arası 41-50 arası
34 8
1953 2988
0029
31-40 arası 50 ve uumlzeri
34 5
2153 960
0027
41-50 arası 50 ve uumlzeri
8 5
875 420
0034
Tabloya goumlre 50 ve uumlzeri yaşta olanların diğer yaştakilere goumlre TMS-TFRS
algı duumlzeylerinin anlamlı seviyede duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Yani yaş ortalaması
arttıkccedila TMSTFRS algıları daha duumlşuumlk daha genccedil meslek mensuplarınınki ise daha
yuumlksek olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
97
3754 Muhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre
TMS Ve TFRS Algılarının Kruskal Wallis Testine Goumlre Karşılaştırılması
Tecruumlbe accedilısından gruplar 5 yıl ve oumlncesi 6-10 yıl11-15 yıl ve 16-20 yıl 21
ve uumlstuuml olarak goumlsterilmiştir Değişken sayısı uumlccedil ve uumlzeri olduğundan Kruskal Wallis
Testi kullanılmıştır Tablo 314rsquode gruplara ait rank değerleri bulunmaktadır
Tablo 314 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının Kruskall-Wallis Testi Sonuccedilları
Mesleki tecruumlbe
N Rankort Serbestlik derecesi
Kruskall-Wallis Testi
P
5 ve daha az 34 4287 4
11213
0024 6-10 arası 35 5639 11-15 arası 17 5626 16-20 arası 8 5838
21 ve uumlzeri 5 1910
0H Mesleki deneyime goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-
TFRS algılarının medyanları arasında farklılık yoktur
1H Mesleki deneyime goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-
TFRS algılarının medyanları arasında farklılık mevcuttur
p=0024lt005 olduğundan 0H red edilir Bu nedenle mesleki deneyime goumlre
Serbest Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS algılarının medyanları arasında farklılık
vardır
Mesleki deneyime goumlre gruplar arasında farklılık olduğu iccedilin farklılığın hangi
gruptan kaynaklandığını bulmamız gerekmektedir Buumltuumln gruplar ikili olarak Mann-
Whitney U testi karşılaştırılmıştır Tablo 315rsquode goumlruumllmektedir
98
Tablo 315 Katılımcıların Mesleki Deneyimini İkili Gruplar Olarak Mann Whitney U testi Sonuccedilları Mesleki tecruumlbe N Ortalama ranklar p 5yıl ve daha az 6-10 yıl arası
34 35
2968 4017
0029
5yıl ve daha az 11-15yıl arası
34 17
2362 3076
0103
5yıl ve daha az 16-20 yıl arası
34 8
2041 2613
0232
5yıl ve daha az 21yıl ve uumlstuuml
34 5
2166 870
0017
6-10yıl arası 11-15 yıl arası
35 17
2647 2656
0984
6-10yıl arası 16-20yıl arası
35 8
2159 2381
0649
6-10yıl arası 21 yıl ve uumlstuuml
35 5
2216 850
0017
11-15 yıl arası 16-20yıl arası
17 8
1285 1331
0877
11-15 yıl arası 21yıl ve uumlstuuml
17 5
1309 610
0031
16-20yıl arası 21yıl ve uumlstuuml
8 5
863 440
0049
Tabloya goumlre 21 yıl ve uumlzeri mesleki deneyime sahip olanların diğerlerine
goumlre TMS-TFRS algı duumlzeylerinin anlamlı seviyede duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir
Yani mesleğe yeni katılanların TMS TFRS hakkında duumlşuumlnceleri daha olumlu iken
21 yıl ve uumlzeri mesleki deneyime sahip olanların algı duumlzeyleri dolayısıyla
TMSTFRS hakkında bilgileri daha duumlşuumlktuumlr
99
SONUCcedil VE OumlNERİLER
Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarırsquonın ccedilevirisi olan Tuumlrkiye
Finansal Raporlama Standartlarının (TFRS) 26082014 tarihli Resmi Gazetersquode
yayınlandığı uumlzere SPKrsquoya goumlre borsada veya teşkilatlanmış diğer bir piyasada işlem
goumlren şirketler aracı kurumlar portfoumly youmlnetim şirketleri bankalar sigorta ve
reasuumlrans şirketleri bireysel emeklilik şirketleri iccedilin zorunluluğu getirilmiştir Bu
bağlamda muhasebe meslek mensuplarının uygulama noktasında oumlnemli rolleri
vardır Bu konuda araştırma yapanlar TFRSlsquo nin muhasebe meslek mensuplarının
uygulayış şekilleri hakkında fikirleri bilgi seviyeleri talepleri gibi youmlnlerden farklı
illerde ccedilalışmalar yapmışlardır
Muhasebe standartlarıyla ilgili buguumlne kadar yapılan akademik ccedilalışmaların
fazlalığı verilen eğitimler duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde ve uygulama zorunluluğu getirilmiş
olmasına rağmen hala standartlarla ilgili bilgi duumlzeyi ve eğitim eksikliği olması
ccedilelişki oluşturmaktadır Bu sebeple zorunluluk getirilmiş muhasebe standartlarıyla
ilgili verilen eğitimlerin kalitesi tartışılabilir hale gelmektedir Verilecek eğitimler
oumlncesinde ve sonrasında bu durumun oumllccediluumllmesi iccedilin akademik accedilıdan oumln test-son test
uygulanarak meslek mensuplarının oumlğrenim duumlzeyi ve eğitimlerin amacına ulaşıp
ulaşmadığı incelenmektedir Muhasebe standartlarıyla ilgili olan eğitimler bilimsel
oumlğretici modellerle desteklenmelidir
Muhasebe standartlarında zorunlu uygulamayla birlikte standartların
oluşturulma amacı doğrultusunda olumlu sonuccedillar elde edilmesi hedeflenmiştir
Muhasebe standartlarının amacına ulaşabilmesi iccedilin muhasebe ve finans alanında
mesleğini icra etmek isteyen oumlğrenciler accedilısından muhasebe standartları meslek
liselerinde ve uumlniversitelerin ilgili boumlluumlmlerinde eğitim muumlfredatında yer alması
gerekliliği accedilık bir şekilde ortadadır
TFRSrsquo nin olumsuz sonuccedilları bilgi duumlzeyi eksikliği sistematik eğitim
sorunu standartların ccedileviri sorunu meslek mensupları accedilısından fazladan iş yuumlkuuml
meslek bırakma eğilimi duumlşuumlncesine stres ve kaygıya yol accedilmaktadır Olumlu accedilıdan
daha şeffaf gerccedilekccedili ve doğru finansal raporlar olacağı vergi muhasebeciliğinin
bilgi muhasebeciliğine doumlnuumlşeceği yeni meslek mensuplarının standartlarla ilgili
100
bilgi duumlzeyi ve farkındalığının yuumlksek olduğu sonuccedillarına ulaşılmıştır Muhasebe
standartlarının kabul edilmesi ve yuumlruumlrluumlğe girme tarihi duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu konuyla
ilgili yapılacak olan makalelerin TFRS farkındalığı oumllccedilmesinin anlamsız olacağı
ortadadır Bunun yerine TFRS ile ilgili oumlğrenme ve uzmanlaşma suumlreciyle ilgili
olumsuz sonuccedilların minimuma indirilebilecek bilimsel ccedilalışmalar yapılmasının
faydalı olacağı duumlşuumlncesindeyiz
Standartların kanunen uygulama zorunluluğu getirilmiş olmasının yeterli ve
verimli sonuccedillarının olmadığı bu nedenle ilk olarak TFRSrsquo ye youmlnelik suumlrekli ve
sistemli bir eğitimin olması gerektiği alanda yapılmış olan ccedilalışmaların incelemesinin
oumlnemli bir ccedilıktısıdır Yapılmış olan benzer ccedilalışmaların bulguları doğrultusunda bilgi
ve eğitim eksikliğinin halen devam ettiği ise somut bir goumlstergedir TFRS ve KOBİ
TFRS ile ilgili olumsuz durumların oumlnuumlne geccedililebilmesi iccedilin meslek odalarının
sistemli ve akademisyenlerle işbirliği iccedilerisinde ccedilalışmalarını gerccedilekleştirmelidirler
Bu ccedilalışmada ise Sivas ilinde faaliyet goumlsteren muhasebe meslek
mensuplarının TFRS kapsamında ki algılarını konuya hakim olup olmadıklarını ve
TFRSrsquonin mali tablolara etkileri konusundaki duumlşuumlnceleriyle ilgili bulgular elde
ederek fikir sahibi olmamız amaccedillanmıştır
Sonuccedil olarak meslek mensuplarının TMS TFRSrsquoye youmlnelik algı seviyelerini
oumllccedilmeyi amaccedillayan ccedilalışma ve veri toplama aracı neticesinde muhasebe meslek
mensupları TMS TFRSrsquolerin muhasebe mesleğine fayda sağlayacağı
duumlşuumlncesindedirler
Katılımcılar tek duumlzen hesap uygulamalarının yetersiz kaldığı fakat
TMSTFRS hakkında verilen eğitim ve seminerlerin de yeterli olmadığı faaliyete
geccedilirme aşamasında noksan kaldığı duumlşuumlncesindedirler Bu eksikliğin giderilmesi
iccedilin mesleki teşkilatlardan eğitim talep etmektedirler
Muhasebecilere karşı uygulanan eğitimlerin geccediliş suumlrecini kolaylaştıracağı
kanaatinde olan meslek mensupları meslek odalarında uumlniversitelerde teknik ve
uygulama eğitimlerin verilmesi gerekliliğini oumln plana ccedilıkarmışlardır Hatta buumlyuumlk bir
kesim bağlı bulundukları meslek odalarından eğitim almak istediği sonucu ccedilıkmıştır
101
Analiz sonuccedillarından ccedilıkarılan bir diğer husus ise TFRSrsquoye uyumlu
oluşturulan finansal tablolar karar alan mercilerin daha doğru ve guumlvenilir karar
almalarına olanak sağlamaktadır Bumali tablolar işletmelere youmlnetim
muhasebesinde stratejik ve oumlnemli kararların alınmasına da katkı sağlar
TFRSrsquolerin anlaşılabilir guumlnluumlk konuşma diline sahip olmaması ve
standartları teorik ve karışık bilgilerle doldurulması finansal tabloların
oluşturulmasını guumlccedilleştirmektedir
Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarında sunulan bilgiler
faaliyete geccedilirmek iccedilin yetersiz kaldığı TMS VE TFRS hakkında teorik bilginin
yetersiz olduğu standartların uygulama noktasında faaliyet goumlsteren işletmelerin
adedinin az olması sonucu ccedilıkmıştır Araştırma neticesinde goumlruumllmuumlştuumlr ki Sivasrsquota
faaliyet goumlsteren muhasebe meslek mensupları TMS VE TFRSrsquo lerin uygulamaya
geccedilirilmesi duumlşuumlncesinde olmakla beraber standartlarla ilgili bilgi seviyelerinin
duumlşuumlk olduğu uygulamada problemler yaşanacağı ve konuyla alakalı eğitimin
yetersiz olduğu kanısına varılmıştır
Uumlniversitelerde muhasebe dersi alan oumlğrenciler başta olmak uumlzere verilen
muhasebe meslek eğitimi teorikten ccedilok uygulama alanına geccedililmesi aynı zamanda
meslek mensuplarına da meslek odaları tarafından TMSTFRS eğitimlerinin
duumlzenlenmesi muhasebe mesleğinin daha saygın statuumlde olmasının oumlnuumlndeki
engelleri kaldıracağı accedilıkccedila goumlruumllmuumlştuumlr
Bundan sonra yapılacak ccedilalışmalarda standartların uygulama aşamasında
yaşanacak sorunların tespit edilerek hangi konularda eksiklikler olduğu ve bunların
ccediloumlzuumlmuumlne youmlnelik araştırmalar yapılabilir Ccedilalışmanın daha farklı bakış accedilılarıyla ele
alınarak araştırılması da araştırmacıları farklı sonuccedillara goumltuumlrebilecektir
102
103
KAYNAKLAR
Akbulut Yıldız ldquoKavramsal Ccedilerccedilevede Yapılması Duumlşuumlnuumllen Değişiklikler (IASB-
FASB Ortak Projesi)rdquo Muhasebe Bilim Duumlnyası Dergisi MODAV Cilt 9
Sayı 3 Eyluumll 2007 s20
Akdoğan Nalan ldquoTuumlrkiye Muhasebe Standartlarırsquonın İlk Uygulamasında Uyulacak
Esaslar ve TFRSrsquoye Geccediliş Bilanccedilosunun Duumlzenlenmesirdquo Muhasebe Bilim ve
Duumlnya Dergisi yıl 8 Sayı 1 Temmuz 2006 s2
Akdoğan Nalan Hamdi Aydın ldquoMuhasebe Teorilerirdquo Ankara Uumlniversitesi
Basımevi Ankara1987
Akdoğan Habib ldquoMuhasebe Meslek Etiğinin Kamunun Aydınlatılmasındaki
Oumlnemine Meslek Mensuplarının Yaklaşımırdquo Eskişehir2003
Akguumln A İ (2007) Vadeli İşlemlere Youmlnelik Uluslararası Finansal Raporlama
standartlarının Tuumlrkiye Accedilısından Değerlendirilmesi ve Muhasebeleştirilmesi
(Yayımlanmamış Doktora Tezi) İstanbul Marmara Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Aksoy Tamer ldquoFinansal Muhasebe ve Raporlama Standartlarında Uyumlaştırma ve
UMSUFRS Bazında Kuumlresel Muhasebe Standartları Setine Youmlneliş Eğilimirdquo
Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi Sayı 71 s71
Alagoumlz Ali - Ceran Yunus (2007) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları
Meslek Oumlrguumltuumlnden Beklentileri ile Mesleki Vizyon Algılarını Belirlemeye
Youmlnelik Bir Araştırma Konya İli Uygulamasırdquo Selccediluk Uumlniversitesi İktisadi
ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi Sayı
14 ss 291-312
Ali Deran İncilay Erduru Dursun KeleşldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki
Sorunları Ve Meslek Odalarından Beklentilerinin Demografik Oumlzellikler Ve
Faaliyet Goumlsterilen Ekonomik Ccedilevre Accedilısından Değerlendirilmesi Ordu
Oumlrneğirdquo Selccediluk Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Sosyal
Ekonomik Araştırmalar Dergisi (TheJournal of SocialEconomicResearch)
ISSN 2148 ndash 3043 Ekim 2016 Yıl 16 Sayı 32
104
Alpay EE (2014) Finansal Raporlamada Standardizasyon ve Muhasebe Meslek
Mensuplarının Oumlğrenme Suumlreccedillerinin Psikolojik Temelleri
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Samsun On Dokuz Mayıs
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Alpay EE (2014) Finansal Raporlamada Standardizasyon ve Muhasebe Meslek
Mensuplarının Oumlğrenme Suumlreccedillerinin Psikolojik Temelleri
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Samsun On Dokuz Mayıs
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Arıkan Yahya (2006) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Vergi
Uygulamalarındaki Sorunlarına İlişkin Ccediloumlzuumlm Oumlnerilerimizrdquo Mali Ccediloumlzuumlm
Sayı 75 ss 13-19
Arıkan Yahya ldquoMuhasebe Mesleğinin Duumlnuuml ve Buguumlnuumlnuumln Karşılaştırılmasırdquo Mali
Ccediloumlzuumlm Sayı79 _SMMMO Yayınları Ocak ndash Şubat 2007 s11
Atmaca M Ccedilelenk H(2011) ldquoUluslararası Muhasebe ve Finansal Raporlama
Standartlarının Finansal Analize Etkilerinin Regresyon Analizi İle
Oumllccediluumllmesine Youmlnelik Bir Araştırmardquo Muhasebe ve Finansman Dergisi (49)
113-125
Ayboğa Hanifi Muhasebe Hukuk İlişkilerinin Oluşumu Muhasebe Finansman
Dergisi Aralık 1999 s11
Babaoğlu İlknur (2012) ldquoKOBİrsquoler İccedilin UFRSrsquonin İncelenmesi ve Uumllkemizdeki
Muhasebe Mesleği Mensupları Tarafından Benimsenme Durumuna Youmlnelik
Bir Araştırma (Mardin Oumlrneği)rdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Sosyal Bilimler
Enstituumlsuuml İşletme ABD Yuumlksek Lisans Tezi
Bahruz Nuriyev ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartlarının İlk Uygulaması-
UFRS 1 Kapsamında Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına Genel
Bakışrdquo(Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
2009) s36 S38
Başer Metin ldquoMuhasebe Mesleğinin Oumlrguumltlenmesinde Tuumlrkiyerdquo IV Tuumlrkiye
Muhasebe Denetimi Sempozyumu İstanbul SMMM Odası Yayınları 30
Antalya 1999 s60 - 61
105
Başpınar A (2005) ldquoTuumlrkiyersquode ve Duumlnyada Muhasebe standartlarının Oluşumuna
Genel Bir Bakışrdquo Maliye Dergisi (48) 42-57
Bayazıtlı E Oumlzdemir F Alpay EE (2015) ldquoFinansal Raporlamada
Standardizasyon ve Muhasebe Meslek Mensuplarını Zorlayan Oumlğrenme
Suumlrecinin Bilinccedilli Yetkinlik Oumlğrenme Modeli Temelinde İrdelenmesirdquo
Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi 8(1) 1-32
Bekccedili İ Oumlzdemir O (2006) ldquoMuhasebe Standartlarının Oluşum Suumlreci ve Tuumlrkiye
Finansal Raporlama Standartlarına Youmlnelik Muhasebe Meslek Mensuplarının
Bakış Accedilıları Uumlzerine Bir Araştırmardquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İİBF
Dergisi 11(2)143-164
Bekccedili İsmail (2007) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe
Standartları Hakkındaki Goumlruumlşlerinin Değerlendirilmesine Youmlnelik Bir
Araştırmardquo Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi 22 27-40
Bektoumlre Sabri ve Soumlzbilir Halim Genel Muhasebe Nisan Kitabevi Ankara 2007
Berberoğlu ldquoUluslararası Muhasebe Standartları ile Uumllkemizdeki Muhasebe
Standartları Uygulamalarının Karşılaştırılması rdquo s34
Bitlisli F(2014) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının
Finansal Tablolar Ve Analiz Sonuccedilları Uumlzerindeki Etkileri Bir Uygulama(
Yayımlanmamış Doktora Tezi) Isparta Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi
Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Bitlisli F(2014) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının
Finansal Tablolar Ve Analiz Sonuccedilları Uumlzerindeki Etkileri Bir Uygulama(
Yayımlanmamış Doktora Tezi) Isparta Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi
Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Bostancı S (2002) ldquoKuumlreselleşen Muhasebede standartlaşma ve Tuumlrkiye Muhasebe
Standartları Kurulurdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi (59) 71-80
Bostancı Serpil ldquoKuumlreselleşen Muhasebede Standartlaşma ve Tuumlrkiye Muhasebe
Standartları Kurulurdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi ISMMMO yıl 12 sayı 59
Nisan-Mayıs-Haziran 2002 s
106
Burcu DemirelldquoTuumlrkiye Muhasebe Standartlarının Uumllkemiz Muhasebe Uygulamaları
ile Karşılaştırılması ve Antalya Youmlresindeki Konaklama İşletmelerinde Bir
Araştırmardquo (Yuumlksek Lisans Tezi Akdeniz Uumlniversitesi Sosyal Bilimler
Enstituumlsuuml 2003) s17
Can İsmail ve GOumlR Yusuf (2011) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama Standartlarının
Meslek Mensupları Arasında Bilinirlik Duumlzeyini Oumllccedilmeye Youmlnelik Bir
Araştırma (Ankara ve Ccedilankırı İlleri Oumlrneği)rdquo World of IFRS Dergisi (5) 1-
10
Cansen Başaran ldquoEvrensel Muhasebe Standartlarına Doğruhelliprdquo Mali Ccediloumlzuumlm
Dergisi ISMMMO yıl 11 sayı 57 Ekim- Kasım-Aralık 2001 s156
Canyaş O Yeminli Mali Muumlşavirlerin Vergisel Sorumluluğu Maliye ve Hukuk
Yayınları Ankara 2006
Cavlak H (2015) Uluslararası Finansal Raporlama Standartları ve Kurumsal
Youmlnetim İlişkisi Kurumsal Youmlnetim Endeksirsquone Tabi Şirketlerde Bir Anket
Ccedilalışması (Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) İstanbul Marmara
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Ceylan Guumllşah (2011) ldquo213 Sayılı Vergi Usul Kanunu Ve 3568 Sayılı Kanun
Civan Mehmet ve KARA Ekrem (2002) ldquoMuhasebe Standartlarının Muhasebe
Mesleğinde Uygulanmasına Youmlnelik Bir Araştırmardquo Muhasebe ve
Finansman Dergisi 14 74-81
Ccedilankaya Fikret ve DİNCcedil Engin (2012) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama
Standartlarının Uygulama Başarısını Etkileyen Faktoumlrler Bağımsız
Denetccedililer Uumlzerine Bir Araştırmardquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi
ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi (17) 1 81-102
Ccedilankaya Fikret ve HATİPOĞLU Oğuzhan (2011) ldquoTuumlrkiyersquode Uluslararası
Muhasebe Standartlarırsquonın Uygulanabilirliğini Etkileyen Faktoumlrlerin Meslek
Mensuplarınca Değerlendirilmesine Youmlnelik Bir Araştırmardquo Uluslararası
İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi 7 61-88
Ccedilelik lsquolsquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama
Standartlarına Bakış Accedilılarının Değerlendirilmesine İlişkin Ampirik Bir
Ccedilalışma Niğde Oumlrneğirsquorsquo ss 4-8 S6 s30
107
Ccedilelik Serpil lsquolsquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal
Raporlama Standartlarına Bakış Accedilılarının Değerlendirilmesine İlişkin
Ampirik Bir Ccedilalışma Niğde Oumlrneğirsquorsquo (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi
Niğde Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml2013) s5 )
Ccedilerccedilevesinde Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler Ve Yeminli Mali
Muumlşavirlerin Sorumlulukları Afyonkarahisar İli Uygulamasırdquo Afyon
Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Maliye Anabilim Dalı
Yuumlksek Lisans Tezi
Ccediliftccedili Yavuz ldquoTuumlrkiyersquode ve Duumlnyada Muhasebe Standartlarının Gelişimi ve
Uluslararası Uyumlaştırma Ccedilalışmaları rdquo İstanbul Uumlniversitesi İşletme
Fakuumlltesi Dergisi 26(2) 1997 ss 170-171
Dalkılıccedil AF (2008) Ulusal ve Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarında
Mesleki Yargının Roluuml (Yayınlanmamış Doktora Tezi) İzmir Dokuz Eyluumll
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Dalkılıccedil AF (2008) Ulusal ve Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarında
Mesleki Yargının Roluuml (Yayınlanmamış Doktora Tezi) İzmir Dokuz Eyluumll
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Demir M Kısakuumlrek M Akcan (2014) Finansal Muhasebe Dersi Basılmamış Ders
Notları
Dinccedil Engin ve ATABAY Esra (2011) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının TFRSrsquoye
Youmlnelik Duumlşuumlnceleri ve Uygulama Başarısına Etki Etmesi Muhtemel
Faktoumlrlere Youmlnelik Bir Araştırma ndash Trabzon Alt Boumllgesi Oumlrneğirdquo World of
IFRS Dergisi 20 1-13
Duman Ouml Muhasebe Denetimi ve Raporlama TESMER Temel Eğitim Staj Merkezi
Elitaş Cemal KARAKOCcedil Mehtap ve OumlZDEMİR Serkan (2011) ldquoMuhasebe
Meslek Mensupları Perspektifinden Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarırdquo World
of IFRS Dergisi 8 1-14
Erdoğan Murat ve DİNCcedil Engin (2009) ldquoTuumlrkiye Muhasebe Standartları ve
Muhasebe Meslek Mensuplarının Bilgi Duumlzeylerinin İncelenmesirdquo Muhasebe
ve Finansman Dergisi 43 154-169
108
Fidan Erol Meral ve CİNİT Hasan (2013) ldquo01 Ocak 2013 Oumlncesinde Tuumlrkiye
Finansal Raporlama Standartları Ccedilerccedilevesinde KOBİ Muhasebe
Standartlarının Muhasebe Meslek Mensupları Tarafından Algı Duumlzeylerinin
Tespitine Youmlnelik Uygulama(Yalova İli Oumlrneği)rdquo Akademik Yaklaşımlar
Dergisi (4) 1 51-79
Fidan Erol Meral ve Cinit Hasan (2013) ldquo1 Ocak 2013 Oumlncesinde Tuumlrkiye
Finansal Raporlama Standartları Ccedilerccedilevesinde KOBİ Muhasebe
Standartlarının Muhasebe Meslek Mensupları Tarafından Algısı (Bursa İli
Oumlrneği)rdquo Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi 40 63-82
Fidan Erol Meral ve Cinit Hasan (2013) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama Standartları
Ccedilerccedilevesinde KOBİ Muhasebe Standartlarının Muhasebe Meslek Mensupları
Tarafından Algı Duumlzeylerinin Tespitine Youmlnelik Uygulama (Eskişehir İli
Oumlrneği)rdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi 59 39-60
Goumlkgoumlz A Zeytin M (2012) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki
Faaliyetlerinde Karşılaştıkları Sorunlar ve Beklentileri Bilecik ve Yalova
İlleri Uygulamasırdquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler
Fakuumlltesi Dergisi Cilt 17 s 477-493
Goumlkgoumlz Ahmet - Zeytin Mustafa (2012) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının
Mesleki Faaliyetlerinde Karşılaştıkları Sorunlar ve Beklentileri Bilecik Ve
Yalova İlleri Uygulamasırdquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari
Bilimler Fakuumlltesi Dergisi c 17 s 1 ss 477-493
Guumlcenme Uumlmit ldquoKuumlreselleşmede Muhasebe Standartlarırdquo Muhasebe ve Finansman
Dergisi MUFAD Sayı 5 Ocak 2000 s7
Guumlcenme Uumlmit ldquoUumllkemizdeki Muhasebe Uygulamalarının Tuumlrkiye Muhasebe
Standartlarına Uyumurdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi MUFAD Sayı 19
Temmuz 2003 s27
Guumlcenme Uuml(2000) Genel Muhasebe Kitabı Marmara Kitabevi Yayınları
Guumlleryuumlz M (2014) Finansal Araccedilların Vergi Usul Kanunu ve Tuumlrkiye
MuhasebeFinansal Raporlama Standartlarırsquona Goumlre İncelenmesi
109
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) İstanbul Okan Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Guumlleryuumlz M (2014) Finansal Araccedilların Vergi Usul Kanunu ve Tuumlrkiye
MuhasebeFinansal Raporlama Standartlarırsquona Goumlre İncelenmesi
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) İstanbul Okan Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Guumlneş Recep Durmuş Ahmet Fethi ve SOLAK Bilal (2011) ldquoMuhasebe Meslek
Mensuplarının KOBİ TFRSrsquoye Youmlnelik Bilgi Duumlzeyleri ve Uygulamaya
Youmlnelik Beklentileri Elazığ ve Malatya İlleri Oumlrneğirdquo World of IFRS
Dergisi 6 1-14
Guumlrdal K (2013) ldquoTTKTMSTFRS VUK Duumlzenlemeleri ve Maliyet Denetimirdquo
Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi (1) 1-26
Guumlrdal K (2013) ldquoTTKTMSTFRS VUK Duumlzenlemeleri ve Maliyet Denetimirdquo
Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi (1) 1-26
Guumlvemli Oktay (2009) ldquoTuumlrkiyersquode Muhasebe Meslek Oumlrguumltuumlnuumln 20Yılı Bir
Değerlendirmerdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi Sayı 44 Ekim s6-16
Guumlvemli Oktay (2013) ldquoCumhuriyet Doumlneminde Muhasebe Mesleğinin
Oumlrguumltlenmesi Uumlzerinerdquo Muftav Dergisi Ocak 2013 s136-151
Hatipoğlu Oğushan (2009) ldquoTuumlrkiyersquode Uluslararası Muhasebe Standartlarırsquonın
Gelişimi Gerekliliği ve Uygulanabilirliği Uumlzerine Bir Araştırmardquo Karadeniz
Teknik Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İşletme ABD Yuumlksek Lisans
Tezi
Hatunoğlu Z Uccedilantuumlrk M Kıllı M (2013) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama
Standartlarırsquonın Bilinirlik Duumlzeyin Uumlzerine Kahramanmaraşrsquota Bir Alan
Ccedilalışmasırdquo Niğde Uumlniversitesi İİBF Dergisi 6(1) 51-62
Hatunoğlu Z Uccedilantuumlrk M Kıllı M (2013) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama
Standartlarırsquonın Bilinirlik Duumlzeyin Uumlzerine Kahramanmaraşrsquota Bir Alan
Ccedilalışmasırdquo Niğde Uumlniversitesi İİBF Dergisi 6(1) 51-62
Işık Abdulkadir- Oumlzen Zafer - Kabasoluk Orhan (2006) ldquoMeslek Mensuplarının
Sorunları ve Ccediloumlzuumlm Oumlnerilerirdquo Denizli SMMMO Yayın no 8 Denizli
110
İbiş C Oumlzkan S (2006) ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartları
(UFRS)rsquona Genel Bakışrdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi (74) 25-43
İbiş Cemal Serdar Oumlzkan ldquoUluslararası Finansala Raporlama Standartları
(UFRS)rsquona Genel Bakışrdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi DSMMMO sayı 74 Ocak-
Şubat-Mart 2006 s27
İnayet Pehlivan Aydın İsletmelerde Mali Analiz Gazi Kitabevi Ankara Subat
2007
İzmirkhan HasanovldquoAzerbaycanrsquoda Ufrsrsquonin Oumlğrenilme Suumlreci Muhasebe Meslek
Mensuplarına Youmlnelik Bir Araştırmardquo Ondokuz Mayıs Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml İşletme Ana Bilim Dalı 2018 Samsun
Kahraman A (2016) ldquoMuhasebe Standartlarının Sektoumlrel Algılanması Mermer
İşletmeleri Oumlrneğirdquo (Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Afyon Kocatepe
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Karaman İktisadi ve İdari Bilimler
Dergisi Sayı2 Cilt5 Aralık 2005
Kalaycı Şeref - Tekşen Oumlmer (2006) ldquoMuhasebecilik Mesleğinde Karşılaşılan
Sorunlar ve Ccediloumlzuumlm Oumlnerileri Isparta İl Merkezi Uygulamasırdquo Muhasebe ve
Finansman Dergisi Sayı 31 ss 90-101
Karabınar Selahattin ldquoMuhasebe İklimini Kuumlresel Duumlzeyde Youmlnlendiren
Kuruluşlarrdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi MUFAD Sayı 31 s 142
Karkacıer A (2009) Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Uygulamalarının Bağımsız
Denetim Suumlrecine Etkisi Uumlzerine Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yuumlksek
Lisans Tezi) Tokat Gaziosmanpaşa Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Karkacıer A (2009) Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Uygulamalarının Bağımsız
Denetim Suumlrecine Etkisi Uumlzerine Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yuumlksek
Lisans Tezi) Tokat Gaziosmanpaşa Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Kocamaz H (2012) ldquoUluslararası Muhasebe Standartlarının Duumlnyada ve Tuumlrkiyersquode
Oluşum ve Gelişim Suumlrecirdquo Kahramanmaraş Suumltccediluuml İmam Uumlniversitesi-
İktisadi İdari Bilimler Dergisi (2)2 105-120
Koccedil Yalkın Yuumlksel Genel Muhasebe ilkeler ve Uygulamalar Nobel Yayın Dağıtım
Ankara 2006
111
Koccedil Yalkın Yuumlksel ldquoAB ve ABDrsquode Uluslararası Finansal Raporlama
Standartlarının Uygulamasına Geccediliş Ccedilalışmalarırdquo Muhasebe ve Finansman
Dergisi MUFAD Sayı 19 Temmuz 2003 s26
Konsolidasyonrdquo İstanbul Ticaret Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İşletme
Anabilim Dalı Muhasebe Denetimi Bilim Dalı
Koumlroğlu Ccedil Doğan C (2012) ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartlarına
Uyum Suumlreci ve Muhasebe Meslek Mensuplarının Bilgi Duumlzeylerinin
İncelenmesi (Marmaris İlccedilesi Oumlrneği)rdquo World of IFRS (5) 1-13
Koumlroğlu Ccedil Doğan C (2012) ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartlarına
Uyum Suumlreci ve Muhasebe Meslek Mensuplarının Bilgi Duumlzeylerinin
İncelenmesi (Marmaris İlccedilesi Oumlrneği)rdquo World of IFRS (5) 1-13
Koumltuumloğlu ŞG (2008) Uluslararası Muhasebe Standartları Paralelinde Tuumlrkiye ve
Amerikan Muhasebe Standartlarırsquonın Bazı Standartlarda Karşılaştırılması
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Gaziantep Gaziantep Uumlniversitesi
Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Koumltuumloğlu ŞG (2008) Uluslararası Muhasebe Standartları Paralelinde Tuumlrkiye ve
Amerikan Muhasebe Standartlarırsquonın Bazı Standartlarda Karşılaştırılması
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Gaziantep Gaziantep Uumlniversitesi
Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Kurcan Fatma UYAR Suumlleyman ve TETİK Niluumlfer (2011) ldquoMeslek
Mensuplarının UFRSrsquoye Bakış Accedilıları ve Farkındalık Duumlzeyleri Uumlzerine Bir
Araştırmardquo Muhasebe ve Vergi Uygulamaları (MUVU) Dergisi (4) 3 15-
28
Kurtcebe Emin ldquo21 Yuumlzyılda Muhasebe Mesleğinin Vizyonurdquo Pamukkale
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Yuumlksek Lisans Tezi İşletme Anabilim
Dalı Muhasebe Finansman Bilim Dalı EYLUumlL2008
Mustafa A Aysan ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartları ve Kuumlresel
Uyumrdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi MUFAD sayı 34 Nisan 2007
s55
112
Nazım Hikmet ldquoUluslararası Muhasebe Standartları ve Karşı Goumlruumlşlerrdquo Muhasebe
ve Finansman Dergisi MUFAD Sayı 10 Nisan 2001 s71
Nuriyev ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartlarının İlk Uygulaması- UFRS 1
Kapsamında Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına Genel Bakışrdquo
s36 s38 s47
Oumlzdemir Fevzi Serkan (2012) ldquoKOBİler İccedilin Finansal Raporlama Standardı ve
Mali Muumlşavirlerin Uygulama Oumlncesi İlgi Duumlzeylerine Youmlnelik Ampirik Bir
Araştırmardquo Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi 38 57-84
Oumlzdemir Fevzi Serkan (2013) ldquoFinansal Raporlama Standartlarını Oumlğrenme
Suumlrecinde Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin Durumları Samsunrsquoda
Ampirik Bir Araştırmardquo Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi 41
Oumlzkan S Erdener Acar E (2010) Uluslararası MuhasebeFinansal Raporlama
Standartlarının finansal tablolar analizi uumlzerindeki etkilerine genel bakışrdquo
Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi
Oumlztuumlrk ldquoKar Amacı Guumltmeyen Kuruluşlardan Olan Vakıfların Denetimi UFRS
Accedilısından İncelenmesi ve Oumlrnek Uygulamardquo s71
Oumlztuumlrk Uğur ldquoKar Amacı Guumltmeyen Kuruluşlardan Olan Vakıfların Denetimi
UFRS Accedilısından İncelenmesi ve Oumlrnek Uygulamardquo (Yuumlksek Lisans Tezi
Gazi Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml 2016) s67-68
Oumlzulucan A- Benguuml H - Oumlzdemir F S (2010) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının
Guumlncel Sorunları Uygulamada Karşılaştıkları Yetersizlikler Ve Meslek
Odalarından Beklentilerinin Unvanları Ve Mesleki Deneyim Suumlreleri
Youmlnuumlyle İncelenmesi Tuumlrkiye Genelinde Bir Araştırmardquo Muhasebe ve
Denetime Bakış 31 ss 41-64
Oumlzulucan A Benguuml H Oumlzdemir F S (2010) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının
Guumlncel Sorunları Uygulamada Karşılaştıkları Yetersizlikler ve Meslek
Odalarından Beklentilerinin Uumlnvanları ve Mesleki Deneyim Suumlreleri Youmlnuumlyle
İncelenmesi Tuumlrkiye Genelinde Bir Araştırmardquo Muhasebe ve Denetime
Bakış Dergisi Mayıs Sayı 31 s 41-64
113
Oumlzyuumlrek Hamide Tuumlrkiyersquode Muhasebe Ve Muhasebe Mesleğinin Tarihi
Muhasebecilerin İş Tatmini Beklentileri Karşılaşılan Sorunlar(Ufuk
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İşletme Anabilim Dalı Yuumlksek Lisans
Tezi 2009)
Parlakkaya R (2004) ldquoMuhasebede Uluslararası Uyum ve Avrupa Birliği Suumlrecinde
Tuumlrkiyersquode Muhasebe Uyumlaştırma Ccedilalışmalarırdquo SUuml İİBF Sosyal ve
Ekonomik Araştırmalar Dergisi (7) 343-359
Perizat Başak Berberoğlu ldquoUluslararası Muhasebe Standartları ile Uumllkemizdeki
Muhasebe Standartları Uygulamalarının Karşılaştırılması rdquo(Yuumlksek Lisans
Tezi Akdeniz Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml 2002) s34
Poroy Arsoy Aylin ve BORA Tuba (2012) ldquoKOBİ Muhasebe Standartlarının
Gelişimi ve Tuumlrkiye Uygulaması Uumlzerine Bir Araştırmardquo Muhasebe ve
Finansman Dergisi 56 17-27
Pur HPldquoVergi Denetimi Karşısında Yeminli Mali Muumlşavirlik
MesleğirdquohttparchiveismmmoorgtrdocsSempozyum05SEMPOZYUM
3620HUSEYIN20PERVIZ20PURdoc 10012010
Resmi Gazete 13-06-1989 tarih ve 20194 Sayılı RG
httpwwwresmigazetegovtrarsiv20194pdf
Saim Uumlstuumlndağ ldquoGlobal Muhasebe Standartlarına Doğrurdquo Active Bankacılık Ve
Finans Dergisi Sayı 5 2003 s28
Savun A 2014 ldquoStoklar ve Maddi Duran Varlıklara İlişkin Muhasebe
Standartlarının İşletmelerce Accedilıklanan Muhasebe Bilgi Duumlzeyine Etkisi
Tuumlrkiyersquodeki İşletmeler Uumlzerine Bir Uygulamardquo (Yayımlanmamış Yuumlksek
Lisans Tezi) Adana Ccedilukurova Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Soumlzbilir Naciye Tuumlrkiyersquode Muhasebe Uygulamalarında Etiksel Boyutlar
Afyon 2000
Syham Sunder ldquoTekduumlzen Raporlama Standartlarının Yukarıdan Aşağıya
Uygulanmak İstenmesi Niccedilin Tekrar Duumlşuumlnuumllmelirdquo (ccedilev Bilgehan Alagoumlz)
Muhasebe ve Finansman Dergisi MUFAD Sayı 31 Temmuz 2006 ss 6-10
114
Şahin E (2010) Uluslararası Muhasebe Standartları Ccedilerccedilevesinde Oluşturulan
Tms-16 Tms-36 Tms-38 Muhasebe Standartlarının Tekduumlzen Muhasebe
Sistemi ile Karşılaştırılması Ve Ccedilorumrsquoda Bir Sanayi İşletmesi Oumlrneği
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Ccedilorum Hitit Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Şahin E (2010) Uluslararası Muhasebe Standartları Ccedilerccedilevesinde Oluşturulan
Tms-16 Tms-36 Tms-38 Muhasebe Standartlarının Tekduumlzen Muhasebe
Sistemi ile Karşılaştırılması Ve Ccedilorumrsquoda Bir Sanayi İşletmesi Oumlrneği
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Ccedilorum Hitit Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Şenol H 2005Ulusal ve Uluslararası Muhasebe Standartlarına Goumlre Varlıkların
Değerlemesi SM ve SMMMrsquolerin Uygulama Duumlzeylerinin Tespitine Youmlnelik
Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Isparta Suumlleyman
Demirel Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Şensoy lsquolsquoUluslar arası Finansal Raporlama Standartlarının Ortaya Ccedilıkışı ve
Gelişimi İle Muhasebe Standartlarının Tuumlrkiyersquodeki Durumursquorsquo s7
Tokay SH (1987) Muhasebe Standartlaştırma Ccedilalışmalarının İncelenmesi ve
Tuumlrkiye Accedilısından Değerlendirilmesi(Yayınlanmamış Doktora Tezi)
Ankara Gazi Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Tokay SH (1987) Muhasebe Standartlaştırma Ccedilalışmalarının İncelenmesi ve
Tuumlrkiye Accedilısından Değerlendirilmesi(Yayınlanmamış Doktora Tezi)
Ankara Gazi Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Tuğay Osman - Tekşen Oumlmer (2014) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları
Burdur İlinde Bir Araştırmardquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İİBF Dergisi
C 19 s 1 ss 223-232
Tuumlrker M (2004) ldquoVergi Kayıplarının Oumlnlenmesinde Muhasebe Meslek
Mensuplarının Vergi Beyannamelerini İmzalaması ve Maliye Bakanlığına Bir
Oumlneri Tuumlrmob Yayınları-249İstanbul
Usta Hale (2007) Muhasebe Mesleği ile İlgili Uluslararası Muhasebe Standartları
Ve Tuumlrkiyersquodeki Duumlzenlemeler ile Karşılaştırılması (Yuumlksek Lisans Tezi
Gazi Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml 2007) s15-16
115
Uysal OumlOuml (2006) ldquoUluslararası Muhasebe Standartlarının Oluşum Suumlreci IASC ve
Oumlnde Gelen Ulusal ve Uluslararası Oumlrguumltlerrdquo Muhasebe ve Denetime Bakış
Dergisi (90) 87-105
Uysal OumlOuml (2006) ldquoUluslararası Muhasebe Standartlarının Oluşum Suumlreci IASC ve
Oumlnde Gelen Ulusal ve Uluslararası Oumlrguumltlerrdquo Muhasebe ve Denetime Bakış
Dergisi (90) 87-105
Uzay Ş Guumlngoumlr Ş (2004) ldquoMuhasebecilerin Sorunları ve Beklentileri Kayseri ve
Nevşehir İlleri Uygulamasırdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi Sayı 22
Nisan s 94-104
Uumllkuuml Sema lsquolsquoKobirsquoler İccedilin UFRS Taslağının Muhasebe Mesleği Mensupları
Tarafından Algılanışına Youmlnelik Bir Araştırma (İstanbul Oumlrneği)rsquorsquo
(Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Sakarya Uumlniversitesi Sosyal Bilimler
Enstituumlsuuml2008) s8
Uumllkuuml Sema (2008) ldquoKOBİrsquoler İccedilin UFRS Taslağının Muhasebe Meslek Mensupları
Tarafından Algılanışına Youmlnelik Bir Araştırma (İstanbul Oumlrneği)rdquo Sakarya
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İşletme ABD Muhasebe ve Finansman
Bilim Dalı Yuumlksek Lisans Tezi
Uumlstuumlndağ S (2000) ldquoMuhasebe Standartları Oluşturulması Suumlrecirdquo Muhasebe ve
Denetime Bakış (1) 31-55
Yalkın K Y Demir V Demir D (2006) ldquoUluslararası Finansal Raporlama
Standartları ve Tuumlrkiyersquode Finansal Raporlama Standartlarının Gelişimi 17
Duumlnya Muhasebe Kongresirdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi(Oumlzel Sayı) (76) 291-307
116
117
EKLER
Ek 1 Anket Formu
Sayın Katılımcı
Bu veri toplama aracı Cumhuriyet Uumlniversitesi İşletme Anabilim Dalırsquonda
yuumlruumltuumllmekte olan ldquoSerbest Muhasebeci Mali Muumlşavir Ve Yeminli Mali Muumlşavir
Meslek Mensuplarının TMS Ve TFRS Algısı Sivas İli Oumlrneğirdquo isimli yuumlksek
lisans tezi kapsamında meslek mensuplarından edinilen bilgiler doğrultusunda
değerlendirilecektir Veri toplama aracı soruları tamamen bilimsel amaccedillar iccedilin
kullanılacak olup bilgileriniz 3 şahıs ya da işletmelerle kesinlikle
paylaşılmayacaktır
Katılımınız iccedilin şimdiden teşekkuumlrler
Dr Oumlğr Uumlyesi Yuumlksel AYDIN Buse DAĞ FİŞNE
CUuml İşletme ABD Oumlğretim Uumlyesi CUuml İşletme ABD YL Oumlğrencisi
118
Kes
inlik
le
Kat
ılmıy
orum
Kat
ılmıy
orum
Kar
arsı
zım
Kat
ılıyo
rum
Kes
inlik
le
Kat
ılmıy
orum
-1
-2
-3
-4
-5
Soru
1)Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları gerekli bir duumlzenlemedir 1 2 3 4 5
2) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamadaki başarısı iccedilin vergi mevzuatı ve muhasebe standartları muumlmkuumln olduğunca uyumlaştırılmalıdır
1 2 3 4 5
3) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarına uygun hazırlanan bir finansal tablo finansal tablodan yararlananlar iccedilin daha guumlvenilir bilgi sunar
1 2 3 4 5
4)Uumllkemizde uygulanan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği TMS ve TFRS ile uyum iccedilindedir 1 2 3 4 5
5) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sadece ccedileviri olarak değil standardın iccedileriği ve uygulama şekli accedilık ve anlaşılır olmalıdır
1 2 3 4 5
6)Tuumlrkiye muhasebe ve finansal raporlama standartlarında yapılan accedilıklamalar uygulamalar iccedilin yeterlidir 1 2 3 4 5
7) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sektoumlrlere goumlre ayrı ayrı duumlzenlenmelidir 1 2 3 4 5
8) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları konusunda teorik bilgi duumlzeyim yeterlidir 1 2 3 4 5
9) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları ilgili taraflara daha tarafsız doğru ve guumlvenilir bilgi sağlayacaktır 1 2 3 4 5
10) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın kullanımı işletmelerin denetimlerini kolaylaştıracaktır 1 2 3 4 5
11) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın uygulamaya geccedilmesiyle işletmelerin para ve sermaye piyasalarından fon bulmaları kolaylaşacaktır
1 2 3 4 5
12) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları belirli derecede esnek olmalıdır 1 2 3 4 5
13)Muhasebe Sistemi Uygulamaları Genel Tebliğirsquondeki muhasebenin temel kavramları muhasebenin ihtiyaccedillarını karşılamada yeterlidir
1 2 3 4 5
Yaşınız ( )30 ve daha az ( )31-40 ( )41-50 ( )50ve uumlstuuml Cinsiyetiniz Kadın ( ) Erkek ( ) Eğitim Durumunuz
Lise ( ) Oumln Lisans ( ) Lisans( ) Lisansuumlstuuml ( )
Mesleki Deneyiminiz
5ve daha az ( ) 6-10 yıl ( ) 11-15 yıl ( ) 16-20 yıl( ) 21ve uumlstuuml( )
119
OumlZGECcedilMİŞ
KİŞİSEL BİLGİLER
Adı Soyadı Buse DAĞ FİŞNE
Uyruğu TC
Doğum Tarihi ve Yeri 27041991 SİVAS
EGİTİM
Derece Kurum Mezuniyet Yılı
Oumln Lisans Cumhuriyet Uumlniversitesi 2011
Lisans Anadolu Uumlniversitesi 2015
İŞ TECRUumlBESİ
Tarih Kurum Goumlrev
2011-2012 Vakıf Bank TAO Bireysel Emeklilik Satış Temsilcisi
2012-2014 Garanti Bankası AŞ Garanti Emeklilik Satış Youmlneticisi
2014-2017 Şeker Bank TAŞ Bireysel Krediler Satış Youmlneticisi
2018- Hakan Fişne Sigorta Acenteliği Sigorta Teknik Personel
YABANCI DİL BİLGİSİ
İngilizce YOumlKDİL ( ) UumlDS ( ) TOEFL ( ) EILTS ( )
Page 5
ii
1632 Yeminli Mali Muumlşavirlerin Tasdik İşlemi 25
17 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları 28
İKİNCİ BOumlLUumlM 33
ULUSLARARASI MUHASEBE STANDARTLARI (UMS)
ULUSLARARASI FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI (UFRS)
TUumlRKİYE MUHASEBESTANDARTLARI (TMS) TUumlRKİYE FİNANSAL
RAPORLAMA STANDARTLARI (TFRS) 33
21 UFRS Hakkında Genel Bilgiler 33
211 Muhasebe Standartlarının Tanımı 34
212 Muhasebe Standartlarını Gerektiren Gelişmeler 35
213 Muhasebe Standartlarırsquonın Amaccedilları 38
22 Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarının Ortaya Ccedilıkışı 40
23UFRSrsquonin Belirlenmesinde Etkisi Olan Kuruluşlar 41
231 Uluslararası Muhasebe Standartları Kurumu 41
232Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu 43
233 Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Oumlrguumltuuml 44
234 Avrupa Birliği 45
235 Amerikan Finansal Muhasebe Standartları Kurulu 47
236 Basel Kurulu 47
237 Birleşmiş Milletler (BM) 48
238 Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml (OECD) 49
239 Duumlnya Bankası ve Uluslararası Para Fonu 49
24 Uluslararası Muhasebe Standartlarına Youmlnelik Bazı Uumllkelerde Yapılan
Ccedilalışmalar 50
241 ABDrsquode Yapılan Ccedilalışmalar 50
242 İngilterersquode Yapılan Ccedilalışmalar 51
243 Almanyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar 52
244 Fransarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar 53
245 Kanadarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar 54
246 Japonyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar 54
247 Ccedilinrsquode Yapılan Ccedilalışmalar 55
248 Rusyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar 55
iii
249 Diğer Uumllkelerdeki Ccedilalışmalar 56
25 Tuumlrkiye MuhasebeFinansal Raporlama Standartlarının Gelişimi 57
251 Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarına Genel Bakış 57
252 Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar 59
253 İktisadi Devlet Teşekkuumlllerini Yeniden Duumlzenleme Komisyonu
Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar 60
254 Tuumlrkiye Bankalar Birliği Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar 60
255 Tuumlrk Standartları Enstituumlsuuml Muhasebe Standartları Oumlzel Daimi
Oumlrguumltuumlnuumln Yaptığı Ccedilalışmalar 61
256 Sigorta Murakabe (Denetleme) Kurulu Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar 62
257 Bankacılık Duumlzenleme ve Denetleme Kurumu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar 62
258 Maliye Bakanlığı Başkanlığında Kurulan Muhasebe Standartları
Komisyonunun Yaptığı Ccedilalışmalar 64
259 Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar 65
2510 Tuumlrkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulunun Yaptığı
Ccedilalışmalar 67
2511 Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Kurulu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar 68
2512 Tuumlrk Ticaret Kanunu (TTK) 69
2513 Kamu Goumlzetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu
Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar (KGMDSK) 69
26 Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Stadartlarının Uygulanmasında
Karşılaşılan Problemler 72
261Uygulama Esnasında Genel Problemler 72
262 Standartların Ccedilevirilerinde Yaşanan Problemler 72
263 Meslek Mensuplarının Bilgi Ve Eğitimi İle İlgili Problemler 72
264 Yasal Nitelik Kazandırılmasında Yaşanan Problemler 73
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM 75
MUHASEBE MESLEK MENSUPLARININ TUumlRKİYE MUHASEBE
STANDARTLARI VE TUumlRKİYE FİNANSAL RAPORLAMA
STANDARTLARI ALGISINA İLİŞKİN CcedilALIŞMA SİVAS İLİ OumlRNEĞİ 75
iv
31 Literatuumlr Ccedilalışması 75
32Araştırmanın Amacı 81
33 Araştırmanın Oumlnemi 81
34 Araştırmanın Kapsamı 82
35Araştırmanın Youmlntemi 82
36 Araştırmada Kullanılan Youmlntemler 83
37 Araştırmanın Bulguları 84
371 Araştırmada Kullanılan Oumllccedileğin Guumlvenilirlik Analizi 84
372 Ankete Katılanların Demografik Oumlzelliklerine Ait Frekans Tabloları 85
3721 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımı 85
3722 Katılımcıların Yaş Gruplarına Goumlre Dağılımı 85
3723 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre Dağılımı 86
3724 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbe Suumlrelerine Goumlre Dağılımı 86
373 Muhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe Standartları ve
Tuumlrkiye Finansal Raporlama Standartları Algılarına İlişkin
Duumlşuumlnceleri 87
374 Muhasebe Meslek Mensuplarının TMS TFRS Algılarına Youmlnelik
Anket Katılım Duumlzeylerinin Aritmetik Ortalama ve Standart
Sapmaları 91
375 Demografik Değişkenlere Goumlre Muhasebe Meslek Mensuplarının
TMS ve TFRS Algılarının Karşılaştırılması 93
3751 Muhasebe Meslek Mensuplarının Cinsiyete Goumlre TMS ve TFRS
Algılarının Karşılaştırılması 94
3752 Muhasebe Meslek Mensuplarının Eğitim Duumlzeylerine Goumlre TMS
ve TFRS Algılarının Kruskall-Wallis TestiSonuccedilları 94
3753 Muhasebe Meslek Mensuplarının Yaş Gruplarına Goumlre TMS Ve
TFRS Algılarının Kruskall-Wallis TestiVe Mann Whitney U
Testi Sonuccedilları 95
3754 Muhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre
TMS Ve TFRS Algılarının Kruskal Wallis Testine Goumlre
Karşılaştırılması 97
v
SONUCcedil VE OumlNERİLER 99
KAYNAKLAR 103
EKLER 117
Ek 1 Anket Formu 117
OumlZGECcedilMİŞ 119
vi
vii
KISALTMALAR
AB Avrupa Birliği
BDDK Bankacılık Duumlzenleme ve Denetleme Kurulu
BKK Bakanlar Kurulu Kararı
FCM FeacutedeacuterationdesExpertsComptablesMediterraneacuteens
GKGMİ Genel Kabul Goumlrmuumlş Muhasebe İlkeleri
IAAER International Associationfor Accounting EducationandResearch
IAS International Accounting Standards
IASB International Accounting Standards Board
IASC International Accounting StandardsComitee
IASCF International Accounting StandardCommittee Foundation
IFAC International Federation of Accountants
IFRS International Financial ReportingStandards
IOSCO International Organisation of SecuritiesCommissions
İMKB İstanbul Menkul Kıymetler Borsası
KGK Kamu Goumlzetimi ve Denetimi Kurumu
KİT Kamu İktisadi Teşekkuumlluuml
SPK Sermaye Piyasası Kurumu
SM Serbest Muhasebeci
SME Small andMedium Enterprises
SS Standart Sapma
SMMM Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir
TFRS Tuumlrkiye Finansal Raporlama Standartları
TMS Tuumlrkiye Muhasebe Standartları
TMSK Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Kurulu
viii
TMUD Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği
TMUDESK Tuumlrkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu
TSE Tuumlrk Standartları Enstituumlsuuml
TUumlRMOB Tuumlrkiye Serbest Muhasebeci
UFRS Uluslararası Finansal Raporlama Standartları
UMS Uluslararası Muhasebe Standartları
UMSK Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu
VUK Vergi Usul Kanunu
YMM Yeminli Mali Muumlşavir
YTTK Yeni Tuumlrk Ticaret Kanunu
χsup2 Ki-Kare
ix
TABLOLAR DİZİNİ
Tablo 11 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları Ve Beklentileri 32
Tablo 21 BDDKrsquonın UMS ile Uyumlu Tebliğ Ettiği Muhasebe Standartları 64
Tablo 22 SPKrsquonın UFRS İle Uyumlu Finansal Raporlama Standartları 66
Tablo 23 KGMDSK tarafından hazırlanan TMSTFRSrsquoler 71
Tablo 31 Anket Maddelerinin Puan Aralıkları 84
Tablo 32 Guumlvenilirlik Analizi Tablosu 85
Tablo 33 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımı 85
Tablo 34 Katılımcıların Yaşa Goumlre Dağılımı 86
Tablo 35 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre Dağılımı 86
Tablo 36 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre Dağılımları 87
Tablo 37 Katılımcıların TMS ve TFRS Algılarına İlişkin Frekans Değerleri 88
Tablo 38 Katılım Duumlzeylerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapmaları 92
Tablo 39 Kolmogorov- Smirnov Normallik Testi Sonucu 93
Tablo 310 Muhasebe Meslek Mensuplarının Cinsiyete Goumlre TMS ve TFRS
Algılarının Z Testi ve Mann Whitney U Testi Sonuccedilları 94
Tablo 311 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının
Karşılaştırılması 95
Tablo 312 Katılımcıların Yaş Grubuna Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının
Karşılaştırılması 95
Tablo 313 Katılımcıların Yaş Gruplarının İkili Olarak Karşılaştırılması 96
Tablo 314 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre TMS Ve TFRS
Algılarının Kruskall-Wallis Testi Sonuccedilları 97
Tablo 315 Katılımcıların Mesleki Deneyimini İkili Gruplar Olarak Mann
Whitney U testi Sonuccedilları 98
x
xi
OumlZET
Ccedilalışma kapsamında muhasebe meslek mensuplarının Tuumlrkiye Finansal
Raporlama Standartları (TFRS) Tuumlrkiye muhasebe Standartları ile ilgili bilgi
duumlzeylerinin oumllccediluumllduumlğuuml makaleler ve konu ile ilgili olarak hazırlanmış lisansuumlstuuml
tezler incelenmiş olup muhasebe meslek mensuplarının muhasebe standartlarıyla
ilgili beklentileri ve bilgi duumlzeylerin oumllccediluumllmesi ile ilgili olarak farklı illerde yapılmış
ccedilalışmaların tuumlmuumlnde en oumlnemli ortak sorunun muhasebe meslek mensuplarının
standartlarla ilgili bilgi ve sistematik eğitim eksikliği olduğu sonucuna varıldığı
goumlruumllmuumlştuumlr Ccedilalışmalarda yasal duumlzenlemeler ile zorunlu hale getirilen muhasebe
standartlarının uygulamada fazla karşılık bulamadığı muhasebe meslek mensupları
accedilısından fazladan iş yuumlkuuml olarak algılandığı sonucuna varılmıştır Muhasebe Meslek
Mensupları TFRSrsquoyi uygulamada ccedileşitli sıkıntılar yaşadıkları kimi standartların
sadece ccedileviri bazında kalması ve TFRS hakkında gerekli eğitim eksikliklerinden
kaynaklanan problemlerden dolayı bu ccedilalışmanın konusu olan Muhasebe Meslek
Mensuplarının TMSTFRS algısına ilişkin bir araştırma yapılmıştır Araştırmanın
amacı Sivas ilinde ccedilalışan muhasebe meslek mensuplarının oumlğrenim duumlzeyleri
yaşları cinsiyetleri ve tecruumlbe duumlzeyleri de dikkate alınarak TMS TFRSrsquoye bakış
accedilıları ortaya konmaya ccedilalışılmıştır
Anahtar Kelimeler Uluslararası Muhasebe ve Finansal Raporlama Standardı
Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standardı Muhasebe Meslek Mensubu
xii
xiii
ABSTRACT
Turkey of the work covered by professional accountants Financial Reporting
Standards (IFRS) Turkey Accounting Standards of knowledge about prepared as
related articles and threads as measured are examined graduate theses professional
accountants regarding the measurement of expectations and level of knowledge
about accounting standards in all of the studies conducted in different provinces the
most important common problems that the accounting profession is a lack of
systematic training and information on standards the results were found to be
reached Studies have concluded embodiment returns in terms of regulations of the
professional accountant found not necessarily conclude that rendered accounting
standards perceived as extra work Professional Accountants TFRS in practice they
suffer from various problems some just remain in some translations of the standards
and which is the subject of this study because of the problems stem from the lack of
education about IFRS Accounting of Professionals IAS IFRS has made a survey on
the perception The purpose of the research learning levels of professional
accountants working in Sivas ages genders and experience levels taking into
consideration the TAS TFRS perspectives have tried to reveal
Keywords International Accounting and Financial Reporting Standard
Turkey Accounting and Financial Reporting Standards the Professional Accountants
xiv
1
GİRİŞ
Ccedilalışmamızın ilk boumlluumlmuumlnde muhasebenin tarihccedilesi muhasebe mesleği
hakkında genel bilgilere yer verilmiş olup ikinci boumlluumlmuumlnde ise Uluslararası
Muhasebe Finansal Raporlama Standartlarının ortaya ccedilıkış nedenleri oumlnemi
yararları ve UMSUFRSrsquonin oluşumuna youmln veren kuruluşların yaptığı ccedilalışmalar
aynı zamanda gelişmiş uumllkelerde yapılan ccedilalışmalar incelenmiştir Tuumlrkiye Muhasebe
ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamaya konmasında gerekli unsurlara
değinilmiştir Uumlccediluumlncuuml boumlluumlmuumlnde ise Sivas ili SMMM Odasırsquona bağlı mesleği icra
eden zuumlmreye veri toplama aracı vasıtasıyla sorular sorularak alan araştırması
yapılmıştır Aynı zamanda uumlccediluumlncuuml boumlluumlmde araştırmanın amacı oumlnemi kapsamı
araştırmanın youmlntemi ve metotları yine araştırma sonucunda ortaya ccedilıkan verilerin
analiz edilmesi ve bu verilerin incelenmesi ve alan araştırması yani literatuumlr ccedilalışması
da bu kısımda bulunmaktadır
Araştırmanın amacı doğrultusunda meslek mensupların oumlğrenim duumlzeylerinin
yaşlarının mesleki deneyimlerinin ve cinsiyetlerinin dikkate alınarak bu standartlara
dair goumlruumlş ilgi ve bakış accedilılarının ortaya konulması bu yolla standartları asıl
uygulaması beklenilen kesim olan meslek mensuplarının standartlarla ilgili
beklentilerinin değerlendirilmesi amacıyla Sivas İlinde faaliyet goumlsteren ve Sivas
Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler odasına kayıtlı olarak ccedilalışan tesaduumlfi olarak
seccedililen muhasebe meslek mensuplarına yuumlz yuumlze anket youmlntemi kullanılmıştır107
muhasebe meslek mensubuna anket uygulanmış fakat 8 tanesi eksik bilgiler ve
birden fazla seccedileneğin işaretlenmesi sonucu geccedilersiz sayılmıştır99 meslek
mensubunun anket cevaplarıyla ccedilalışma tamamlanmıştır
Anket sonuccedilları IBM SPSS Statistic 22 Programı ile değerlendirilmiştir
Araştırmanın sonucunda muhasebe meslek mensuplarına meslek odaları
tarafından TMSTFRS eğitimlerinin duumlzenlenmesi muhasebe mesleğinin daha saygın
statuumlde olmasının oumlnuumlndeki engelleri kaldıracağı accedilıkccedila goumlruumllmuumlştuumlr
2
3
BİRİNCİ BOumlLUumlM
MUHASEBE MESLEĞİNİN DUumlNYArsquoDA VE TUumlRKİYErsquoDEKİ
OLUŞUM SUumlRECİ VE KARŞILAŞILAN SORUNLARI
11 MuhasebeninTanımı
İşletmeler mal ve hizmet uumlreterek uumlrettiklerinin satışını sağlayıp hedeflerini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışmaktadırlar Faaliyette bulunurken sayılamayacak kadar ccedilok
sayıda finansal ve finansal olmayan para ile ifade edilemeyen işlemler de
gerccedilekleştirmektedirler
Bir işletme idarecisi işletmeyi denetlemek iccedilin muhasebe verilerine ihtiyaccedil
duyar Muhasebe verileri olmadan hedeflerin yerine getirilip getirilmediğini tespit
etmek muumlmkuumln olamayacağından işletmenin faaliyetlerini denetim altında tutmak
ihtiyaccedil duyulduğunda değişikliğe gitmek hedeflerde birtakım duumlzeltmelerin
yapılması beklenilmeyen olayların karşısında tedbir almak imkacircnsızdır (Guumlvemli
2000 20)
Bir işletmede meydana gelen olayların bir sistem doğrultusunda duumlzenli bir
biccedilimde kaydedilme gereğinin bir sonucu olarak muhasebe doğmuştur
İşletmenin dili olarak bilinen muhasebe Arapccedila koumlkenli bir kelimedir ve
hesap kelimesinden tuumlretilmiştir Tuumlrk Dil Kurumu goumlre muhasebe kelimesi
ldquohesaplaşma karşılıklı hesap alışverişi yapmak hesap işleri ile uğraşmardquo anlamlarına
gelmektedir
İşletme accedilısından duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde muhasebe işletmenin amaccedilları
doğrultusunda faaliyetlerini yerine getirirken varlık ve kaynak yapısında meydana
gelen değişime sebep olan mali olayların kaydedilmesi bu kayıtların anlaşılabilir
hale getirilmesi suumlrecini ifade eder (Guumlvemli 2000 22)
Kısacası muhasebe işletmenin varlıklarında ve kaynaklarında değişime yol
accedilan ve mali finansal işlemleri belgelerine dayalı olarak kaydeden sınıflandıran
oumlzetleyip sonuccedilları finansal tablolar halinde raporlayan ve bunları analiz edip ve
yorumlayan bir bilim ve sanattır (Guumlvemli 2000 23)
4
Muhasebe suumlrecinde yapılan buumltuumln işlemler kaydetme sınıflandırma
oumlzetleyip raporlamak ve analiz edip yorumlamak başlıkları altında toplanabilir
Muhasebenin işletmede meydana gelen bir olayla ilgilenmesi iccedilin oumlncelikle
bu olayın işletmenin varlık veya kaynak yapısında bir değişim meydana getirmesi
gerekir Bu niteliklere sahip olaya mali nitelikli olay denilir Bir olayın mali nitelikli
olması muhasebenin bu olayı kayıt altına alması iccedilin yeterli değildir Bu olayın para
ile de ifade edilebiliyor olması da gerekir Para bir oumllccedilme aracıdır Tıpkı metre
kilogram adet gibi para da oumllccediluuml aracı bir değeri ifade eder İşletmede varlık ve
kaynakların farklı oumllccedilme araccedilları ile birimleri tespit edilebilir Fakat bu farklı oumllccedilme
araccedillarını ortak bir dille ifade etmenin tek yolu para birimidir (Uumlstuumlndağ 2000 20)
İşletmede meydana gelen bir olay hem mali hem de para ile oumllccediluumllebiliyor
olması bu finansal olayın muhasebeye konu olması iccedilin yeterli değildir Bu finansal
olayın muhasebeye konu olabilmesi iccedilin bir diğer şart bu olayın bir belgeye
dayanmasıdır Belge muhasebe suumlrecinde uumlretilen bilginin guumlvenirliliğinin en oumlnemli
delilidir İster işletme iccedilinde ister işletme dışında bir kişi olarak muhasebe
kayıtlarının tarafsız ve sunulan bilgilerin guumlvenilirliğine ancak muhasebe kayıtlarının
tarafsız ve objektif olarak hazırlanan belgelere dayandırılarak yapıldığına
inanılmaktadır Bu belgeler fatura ccedilek senet banka hesap oumlzetleri işccedili bordroları
vb olabilir (Deran vd 2016 86)
O halde işletmede meydana gelen bir olayla muhasebenin ilgilenmesi iccedilin bu
olayın mali nitelikli olması para ile ifade edilmesi ve belgelere dayalı olması gerekir
Eğer işletmede meydana gelen bir olay bu kriterleri sağlıyorsa muhasebe
defterlerine kayıt suumlreci başlamaktadır Kayıt suumlreci işletmede meydana gelen
olayların guumlnluumlk deftere tarih konu miktar ve tutar bilgilerinin belgelendirilerek
yazılması işlemidir Bu işlem kısaca kaydetme olarak adlandırılır (Demir vd 2014
13) Bir işletmede guumlnluumlk binlerce işlem gerccedilekleştiği duumlşuumlnuumlluumlrse guumlnluumlk defterde
yapılan kayıtların anlamlı bir sonuccedil ccedilıkarılması guumlccedilleşecektir Bu bilgilerin
kullanılabilir hale gelmesi iccedilin bu bilgileri tasnif işleminin yapılması gerekir Kayıt
altına alınan belgeleri kendi arasında sınıflandırmak iccedilin buumlyuumlk defter kullanılır
Duumlzenleme ve kaydetme işlemleri sırasında ccedilıkabilecek yanlışların giderilmesine
5
olanak goumlstererek bir nevi oumlz denetim sağlamaktadır Yapılan bu işleme
sınıflandırma denilmektedir (Guumlvemli 2000 30)
Buumltuumln mal alışların ve satışların ccedilalışanlar iccedilin yapılan oumldemelerin oumlzel ve
resmi kurumlara yapılan oumldemelerin ve onlardan sağlanan tahsilatların vb işlemlerin
hepsinin kaydedilmesi ve sınıflandırılması ile muhasebeden beklenen fayda yine de
elde edilemeyecektir İşletmelerin yıl sonuna kadar yaptıkları sayısız işlemleri teker
teker incelemek ccedilok vakit alacağından henuumlz yarı işlenmiş bu verilerin yeni bir
aşamada ele alınması ve faydalı bir bilgi haline getirilmesi gerekmektedir Bundan
dolayı kaydedilen ve uygun bir biccedilimde sınıflandıran aynı oumlzellikteki bu yarı
işlenmiş verilerin oumlzetlenmesi gerekmektedir Bu sınıflandırılıp bir araya getirilen
işlemlerden daha kolay sonuccedillar ccedilıkarılabilmeye ve yapılan kayıtların kontroluumlnuuml
sağlamaya zemin hazırlanmış olur Kişilere daha fazla yarar sağlamak iccedilin aynı
oumlzellikteki işlemleri oumlzetlemek temel unsurdur Oumlzetlenen ve henuumlz tam işlenmiş
bilgi duumlzeyine gelmemiş olan bu verilen anlamlı bir bilgi haline gelmesi iccedilin
işletmede bir doumlnemde ortaya ccedilıkan değer hareketlerini ccedileşitli accedilılardan ele alan
raporların duumlzenlenmesi gerekir Boumlylece işletme hakkında karar verme durumunda
olanların yapacakları analiz ve yorum ccedilalışmalarında detayların iccedilinde kaybolmanın
oumlnuumlne geccedililmiştir Kaydetme suumlreci bilgilerin oumlzetlenip raporlanması ile son bulur
Bu raporlara ise finansal tablolar denilmektedir (Demir vd 2014 17)
Muhasebe kayıt suumlrecinde işlemlerin yapıldığı defter ve tablolar aşağıdaki
gibidir
bull Kaydetme fonksiyon iccedilin guumlnluumlk defterler (yevmiye defteri) kullanılır
bull Sınıflandırma fonksiyonu da buumlyuumlk defterler(kebir defteri) ile gerccedilekleştirilir
bull Oumlzetleyip raporlama fonksiyonu aylık mizanlar ve oumlzellikle bilanccedilo ve gelir
tablosu diğer tabloların duumlzenlenmesiyle yerine getirilir
bull Analiz edip yorumlama fonksiyonu ise raporlara dayanılarak ve analiz
teknikleri kullanılarak gerccedilekleştirilir (Demir vd 2014 18)
Muhasebe kaydetme suumlreci mali nitelikli olayların mali tablolarla sunumuyla
noktalanmaktadır Bundan sonraki aşamada ise bu tabloların sunduğu bilgileri
kullanarak işletmenin amaccedillarını ne kadar gerccedilekleştirdiğini anlamak uumlzere analiz ve
yorum suumlreci başlamaktadır Bu suumlreccedilte işletmenin varlık ve kaynaklarındaki
6
değişim faaliyetler sonucu elde edilen kar veya zarar analiz ve yorum yapılarak
işletme amaccedillarına ne oumllccediluumlde ulaşıldığı araştırılır tahminler ve buumltccedileleme faaliyetleri
iccedilin veriler elde edilir (Demir vd 2014 19)
Muhasebe temelde yukarıda sıraladığımız fonksiyonları iccediline almakla
birlikte ayrıca şu fonksiyonların gerccedilekleşmesini de sağlar
bull Vergi matrahının tespitine aracılık etmek
bull Kanunda sayılan muumlkellefiyetleri yerine getirmek
bull Varlık ve kaynaklarda meydana gelen mali değişimleri tespit etmek
bull Meydana gelen değişiklikleri belgelere dayandırarak anlaşmazlıklarda ispat
aracı olmak
bull Bilgi ve belgeleri birimlere zamanında sunarak uumlretim faktoumlrlerini optimum
kullanmak
bull Belirli bir suumlre iccedilerisinde elde edilen gelirler ile katlanılan giderleri
karşılaştırarak aradaki farkı tespit edip kar ya da zarar olarak goumlstermek
(Demir vd 2014 19)
12 Muhasebenin Tuumlrleri
Muhasebe tuumlrleri farklı kaynaklarda farklı biccedilimlerde tuumlrlere ayrılsa da genel
olarak en uygun sınıflandırma şoumlyledir (Sevilenguumll 2005 20)
bull Genel muhasebe
bull Maliyet muhasebesi
bull Youmlnetim muhasebesi
bull Uzmanlık muhasebeleri
Genel muhasebe tuumlm muhasebe ccedileşitlerini ve muhasebe oumlğrenimindeki
temel kavram ve ilkeleri ortaya koyan muhasebe alanı olarak goumlruumlluumlr İşletmenin
sahip olduğu emtiaların nereden temin edildiği ve bu varlıkların ne amaccedilla
kullanıldığı hesaplar aracılığı ile belirleyen gelir ve giderler hesaplarını
dengeleyerek faaliyet sonucunu goumlsteren muhasebe tuumlruumlduumlr Aynı zamanda genel
muhasebe hesaplarında gelir gider kar ve zarar işletmenin oumlz kaynağındaki yuumlkseliş
ve azalışlar goumlsterilir İşletmenin finansal yapısına genel muhasebe hesaplarında yer
7
verilir İşletmenin karar alma strateji uygulama doğabilecek sorunlara karşı tedbir
alma suumlrecinde oumlnemli rol oynamaktadır (Sevilenguumll 2005 20)
Uumlretim faaliyeti ile uğraşan işletmelerin uumlretim safhasında ortaya ccedilıkan
başka bir deyişle iş ilişkiler neticesinde meydana gelen değer hareketlerinin kaydı ve
bunlara dayalı hesaplamalar maliyet muhasebesinin ilgi alanına girmektedir Uumlretim
işletmeleri aynı zamanda alım satımla da ilgilenmektedir Dolayısıyla bu işletmeler
hem maliyet muhasebesini hem de genel muhasebeyi beraber kullanmak
durumundadırlar Ticaret işletmeleri alım satım faaliyetlerine dayanırken uumlretim
işletmeleri buna ilave olarak satın aldıkları hammadde ve mamuller ortaya koyarlar
Maliyet muhasebesi uumlruumlnlerin maliyetlerini doğru biccedilimde belirleyerek işletme
youmlnetiminin sağlıklı kararlar almasına yardımcı olacak veriler ortaya ccedilıkarmıştır Bu
veriler sayesinde işletme youmlnetimi satış fiyatlarının doğru tespiti harcamaların
denetlenmesi ve geleceğe youmlnelik planlama faaliyetlerine temeli sağlamış olur
(Guumlcenme 2000 7)
Genel muhasebe ve maliyet muhasebesi faaliyetleri sonucunda uumlretilen
bilgileri işletme youmlnetiminin kararlar vermesinde nasıl kullanılacağıyla ilgilenen
muhasebe dalına youmlnetim muhasebesi ismi verilir Burada ccedileşitli karar verme
teknikleri muhasebenin uumlrettiği bilgilere uygulanmakta bu yolla youmlneticilerin doğru
karar vermelerine yardımcı olmak amaccedillanmaktadır (Bektoumlre 2007 15)
Yukarıda bahsedilen muhasebe tuumlruumlnuumln ccedileşitli faaliyet alanları (bankacılık
inşaat konaklama vs) oumlzelliklerine uygun olarak adapte edilmesiyle
oluşturulmaktadır Banka Muhasebesi Sigorta Muhasebesi İnşaat Muhasebesi
Konaklama Muhasebesi bu tuumlruumln başlıca oumlrnekleridir (Guumlcenme 2000 8)
13 Muhasebe Teorisi ve Tarihi Gelişimi
Muhasebe tarihccedililerine goumlre muhasebenin koumlkleri Mısırrsquoda Nil Vadisinde
Fırat ve Dicle nehirleri ortasında doğmuştur Finansal gelişmeler beraberinde
muhasebe sisteminin de ilerlemesi alfabe ve matematikle birlikte verilerin nereye
kaydedileceği sorusunu beraberinde getirmiştir Papiruumls kağıdı ve taş tabletler bu
soruya ccediloumlzuumlm getirmiştir Muhasebenin ilk etkisine bu coğrafyada rastlanması bu
tabletlerinde buralarda karşımıza ccedilıkması da olağandır Bu izlere rastlanması bu
8
youmlrelerde ticari işlemlerin yapıldığını ve ekonomik yapıyı goumlstermektedir
(Guumlvemli1995 103-110)
Bu uygarlığın beşiği olan boumllgeler muhasebenin sadece duumlşuumlnceden ibaret
olmadığını kaydedilmesini de finansal gelişme alfabe ve sayıların icadı kayıt
yapılacak kağıt ve tabletlerin icadını beraberinde getirmiştir Muhasebenin basit
anlamıyla muumlbadele kelimesiyle guumln yuumlzuumlne ccedilıktığı ve geliştiği oumlngoumlruumllmektedir
(Guumlvemli 1995 103-110)
Muhasebe birccedilok alanda goumlruumllen ldquodeğişimrdquo olgusuyla ortaya ccedilıkmaktadır
Ccedilok eski doumlnemlerden beri ekonomik faaliyetler belirli kayıtları gerekli kılmaktadır
Başlangıccedilta bu kayıt işlemi alacak ve borccedilların kaydı şeklinde yuumlruumltuumllmektedir
Ekonomik hayatın gelişimiyle paralel olarak bu kayıtlar tuumlm ekonomik faaliyetleri
iccedilerecek biccedilimde gelişmektedir Muhasebede buguumln kullanılan youmlntem ccedilift taraflı
kayıt youmlntemidir Bu youmlntem 14 ve 15 Yuumlzyıllarda İtalyarsquoda gelişmeye başlamıştır
Muhasebeye ait ilk yazılı eserlerde İtalyarsquoda ortaya ccedilıkmıştır 1458rsquode Benedetli
Cortigli Di Ragusa ve 14942 de Luca Paciolarsquonın yayınladıkları eserlerin buguumlnkuuml
muhasebe sistemine temek teşkil ettiği duumlşuumlnuumllmektedir Muhasebe konusundaki
oumlnemli gelişmeler ise 20 Yuumlzyılda gerccedilekleşmektedir Sanayi devrimi sonrasında
işletmelerin gittikccedile buumlyuumlmesi youmlnetim ve denetim amaccedillı bilgi ihtiyacının artması
muhasebe teori ve uygulamasının da hızlı gelişmesine yol accedilmaktadır (Guumlcenme
2000 37)
131 Tuumlrkiyersquode Muhasebe Mesleğinin Tarihi Gelişimi
Muhasebe uygulamaları uumllkemizde batıdaki gibi ekonomik yaşamla aynı
doğrultuda bir ilerleme kat etmiştir Muhasebe 1850rsquode ccedilıkarılan ve Fransız Ticaret
Kanununun ccedilevirisi niteliğinde olan Kanunname-i Ticaret ile bir duumlzene
bağlanmıştır 1926 yılına kadar muhasebe Fransız muhasebe etkisinde kalmıştır
1926 yılında ccedilıkarılan 856 sayılı Ticaret Kanununun Alman kaynaklı olması
nedeniyle Tuumlrk muhasebe sisteminde bu kez Alman muhasebe literatuumlruumlnuumln etkisi
goumlzlenmiştir Planlı kalkınmaya geccediliş beraberinde birtakım gelişmeleri de
getirmiştir1964 yılında yuumlruumlrluumlğe giren 440 sayılı devletin KİTrsquo lerinin uygulama
youmlntemlerini tek sistem olmasını kanuni bir mecburiyet goumlrmuumlştuumlr Tek duumlzen
muhasebe sisteminin kamu iktisadi teşebbuumlslerindeki uygulaması ancak 1972
9
tarihinden itibaren muumlmkuumln olabilmiştir1977 yılında maliyet muhasebesi iccedilin
bankalar da ise 1986 yılında uygulamaya konulmuştur 1994 yılından itibaren
muhasebe uygulamaları genel tebliği ile ldquoTekduumlzen Muhasebe Sistemirdquo uygulamaya
konulmuştur (Demir vd 2014 20)
1311 Cumhuriyetten Oumlnce Muhasebe Uygulamaları
Tuumlrklerin meydana getirdiği muhasebe geccedilmişi uumlccedil başlık altında toplanabilir
ilk doumlnem 1071 yılı ve oumlncesi ikinci doumlnem 1071-1839 yılları uumlccediluumlncuuml doumlnem
1839rsquodan sonraki yılları kapsamaktadır1071 yılı Anadolursquonun kapılarının Tuumlrklere
accedilılması olarak kabul edilmektedir Aynı zamanda 1071 yılında Arap ve Fars
kuumlltuumlruumlnuumln etkileri goumlruumllmektedir1839 yılı ise Tanzimat Fermanırsquonın ilan edildiği
Osmanlı İmparatorluğursquonda batılılaşmanın etkilerinin goumlruumllmeye başlandığı tarihtir
(Guumlvemli 2000 35)
Guumlnuumlmuumlze kadar aktarılan ilk muhasebe niteliğindeki yazıtların sahibi
Goumlktuumlrklerrsquodir Goumlktuumlrklerden sonra ise Karahanlı Devletirsquone ait hesap işlemleriyle
alakalı tuumlm bilgilere değinilen oumlnemli belgeleri iccedilerisinde barındıran ldquoKutadgu Biligrdquo
ve ldquoDivanuuml Lugat-it Tuumlrkrdquoduumlr Tuumlrk Dili ve Tuumlrk Kuumlltuumlruumlyle alakalı hesapların aynı
şekilde teorik ve uygulamalarının farklılığı Tuumlrklerin Arap ve Fars kuumlltuumlruuml ile
karşılaştıktan sonra meydana gelmiştir Bu kuumlltuumlr değişimi İlhanlı Devleti Selccediluklu
Devleti ve Osmanlı Devletirsquodir Selccediluklu devleti muhasebe tarihinde vakıflara oumlnem
vermiş bunun yanı sıra vakıf muhasebesinin gelişimi oumlnemli yer tutmaktadır Devlet
gelirlerinin buumlyuumlk kısmı ldquoAşar Vergisirdquo ve ldquoOumlşuumlr vergisirdquo ile sağlanmıştır (Başer
1999 15)
1312 Cumhuriyet Doumlneminde Muhasebe Uygulamaları
Balkan Savaşı Birinci Duumlnya Savaşı ve Kurtuluş Savaşında milli muumlcadele
goumlsteren uumllkemizin Cumhuriyetin ilk yıllarında ekonomik olarak geri kalmıştır Milli
muumlcadele yılları Tuumlrk milleti iccedilin azim ve dayanışma oumlrneği goumlstermesine rağmen
aynı zamanda ccedilok buumlyuumlk bir yıkım anlamına gelmektedir Savaşta kaybedilen nuumlfus
ile birlikte uumllke iccedilerisinde eğitimli uumlniversite tahsili goumlrmuumlş insanların ccediloğu hayatını
kaybetmiştir Ekonomik faaliyet goumlsteren bir takım azınlık nuumlfus ise uumllkeyi terk
etmiştir Kurtuluş Savaşırsquondan sonra 1923 lsquote Atatuumlrkrsquouumln oumlnderliğinde halkımız hızlı
10
bir şekilde dayanışma goumlstererek yuumlkselme hareketi başlatmış ve 10 yıl gibi kısa bir
suumlrede kendi ihtiyacı olan mal ve hizmeti uumlreterek başka uumllkelere muhtaccedil olmadan
yaşayabilecek ekonomik duumlzeye ulaşmıştır (Kurtcebe 2008 20)
1923-33 yıllarının şartlarında sıfır enflasyon olan bir ortamda yatırım
ihtiyacının en yuumlksek olduğu noktada ekonominin olağan uumlstuuml gelişim goumlstermesi o
doumlnemin başarısından kaynaklanmaktadır Vergi Usul Kanunu 1950 yılında
yuumlruumlrluumlğe girmiştir 1957 yılında ise Tuumlrk Ticaret Kanunursquonun duumlzenlenmesi
muhasebeye ilişkin yargıları muhasebe sisteminin tutunması ve ilerlemesine meşru
bir ortam sağlamıştır13 Haziran 1989 tarih ve 20194 sayılı Resmi Gazetersquode
bildirilen 3568 sayılı Meslek Kanunu ile muhasebe mesleği yasal statuumlye sahip
olmuştur Daha sonra Tuumlrkiye Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler Ve Yeminli Mali
Muumlşavirler Odaları Birliği(TUumlRMOB) ve TUumlRMOBrsquoa bağlı SMMM Odaları tesis
edilmiştir (Başer 1999 13)
132 Duumlnyada Muhasebe Mesleğinin Tarihi Gelişimi
Duumlnyada muhasebe mesleğinin ortaya ccedilıkması 18 yuumlzyıl sonuna denk gelmiştir
Sanayi devrimiyle birlikte buumlyuumlk işletmeler muhasebeye gereksinim duymuştur Bu
sebeple muhasebe mesleği değer kazanmıştır Muhasebe mesleğinin teşkilatlanması
19 yuumlzyılın ortalarında başlamıştır İlk olarak muhasebe mesleğinin teşkilatlanması
İskoccedilyarsquoda kurulmuş ardından bu teşkilatlanmayı diğer uumllkeler izlemiştir (Usta
2017 54)
1321 İngilterersquode Muhasebe Mesleği İle İlgili Duumlzenlemeler
İngilterersquode muhasebe tarihine bakıldığında muhasebe mesleğinin ccedilok
eskilere dayandığı goumlruumllmektedir Fakat muhasebe mesleği değer kazanmaya 19
yuumlzyılda Sanayi Devrimi sonrasında başlamıştır Sanayi devrimi ile beraber
kurumsallaşan işletmelerin sayısı da artmış tuumlzelkişilikler ortaya ccedilıkmıştır Bununla
birlikte muhasebe mesleğinin oumlnemi uumlzerinde durulmuş ve ilerleme kaydedilmiştir
Muhasebe meslek mensupları tarafından farklı boumllgelerde mesleki oumlrguumltler dernekler
kurulmuş ve oumlrguumltlenme sağlanmıştır (Uumlstuumlndağ 2000 46)
11
İngilterersquode 1880 yılında muhasebe alanında yayınlanan ilk resmi mevzuat
ldquoKraliyet ruhsatırdquo olmuştur Gelişme goumlsteren ticari faaliyetler neticesinde soumlz
konusu mevzuatta farklı değişiklikler ve duumlzenlemeler yapılmıştır Muhasebe meslek
derneklerinin ve oumlrguumltlerinin oluşması1855 ve 1867 yıllarına denk gelen Kraliyet
Ruhsatı ile birlikte başlamıştır İngilterersquode meslek unvanları da Kraliyet Ruhsatı ile
belirlenmiştir Bu unvanlar şoumlyledir
bull Ruhsatlı Muhasebeci
bull Yeterlik Belgeli Muhasebeci
bull Maliyet ve İşletme Muhasebecisi
bull Kurum Haznedarı ( Muhasebecisi)
Bu muhasebe meslek unvanlarına sahip meslek mensuplarının faaliyetleri şu
şekildedir denetim hizmetleri danışmanlık hizmetleri izah name hizmetleri
inceleme ve soruşturma hizmetleri finansal tabloların işlenmesi ve defter tutma
hizmetleridir Soumlz konusu meslek mensuplarının sorumlukları ise bilinccedilli davranarak
cezai işlemlerden doğan sorumluluk ve ihmal kusur durumundan doğan mali
sorumluluklardır (Usta 2017 58)
1322 Almanyarsquoda Muhasebe Mesleği İle İlgili Duumlzenlemeler
Almanyarsquoda farklı meslek grubunda faaliyet goumlsteren muhasebe meslek
mensupları bulunmaktadır İşletme Denetccedilileri Odası buumlnyesinde denetccedili olarak
faaliyet goumlsteren meslek mensupları belirli bir hacmin uumlzerindeki işletmelerin yasal
duumlzenleme ve denetim faaliyetlerini yuumlruumltmekte ve vergisel işlemlerine danışmanlık
hizmeti sağlamaktadırlar İşletme Denetccedilileri adı altında faaliyet goumlsteren denetccedililer
İşletme Denetccedilileri Enstituumlsuuml başlığı altında yer almaktadır Yeminli Muhasebe
Denetccedilileri ise Yeminli Muhasebe Denetccedilileri Federal Birliğirsquone kayıtlı olarak
faaliyet goumlsterirler Bu denetccedililer belirli bir hacmin altındaki işletmelerin yasal
duumlzenleme ve denetimini sağlamakla yuumlkuumlmluumller aynı zamanda vergisel
işlemlerinde danışmanlık hizmeti sağlamaktadırlar Almanyarsquoda iki tuumlr vergi
uzmanlığı bulunmaktadır Bunlar Vergi Danışmanlığı (Steuerberater) ve Vergi
Yetkilileridir (Steuerbevollmaumlchtigte ) Bu uzman meslek mensuplarının goumlrevi
defter tutmak ve vergisel işlemlerde danışmanlık yapmaktır İşletme denetccedilileri ve
Yeminli Muhasebe Denetccedilileri olarak tanımlanan muhasebe uzmanlarının ccediloğunluğu
12
aynı zamanda Vergi Danışmanı(Steuerberater) olarak faaliyette bulunurlar
Almanyarsquoda bulunan gelir idaresinin faaliyetlerinin artmasıyla doğru orantılı olarak
muumlkelleflerin vergi oumldemeye karşı tutumları hassasiyetleri aynı zamanda vergi
kaybını vergi kaccedilırma problemini ciddi derecede engellemektedir Bunun iccedilin
vergilendirmenin uygulanabilmesi accedilısından mali muumlşavirlerin (Wirtschaftspruumlfer)
buumlyuumlk paya sahip olduğunu bildirmek lazımdır Almanyarsquoda bulunan muhasebe
meslek mensuplarına hizmet veren kuruluşlar ldquo Alman Yeminli Kamu
Muhasebecileri Enstituumlsuumlrdquo ve ldquo Muhasebeciler Odasırdquodır Bu kuruluşlar muhasebe
meslek mensupları yaptırım sağlayıcıdırlar (Kınay 2010 67)
1323 Fransarsquoda Muhasebe Mesleği İle İlgili Gelişmeler
Fransarsquoda muhasebe mesleğinin tarihi incelendiğinde muhasebe meslek
teşkilatının diğer uumllkelerden oumlnce olduğu goumlruumllmektedir Fransarsquoda teşkilatlanma
hareketleri 1700rsquoluuml yıllarda başlamıştır Burada muhasebe mesleğini yapmak iccedilin
bazı şartlar getirilmiştir 1927 yılında yapılan yasal duumlzenlemeler bu alandaki ilk
ccedilalışmalardır Yapılan bu duumlzenlemeler 1942 yılında geliştirilmiş ldquoUzman ve Yetkili
Muhasebeciler Milli Birliğirdquo kurulmuştur Denetim faaliyetleri ile diğer muhasebe
faaliyetlerinin birbirlerinden ayrılması iccedilin 1966 yılında kararname yayınlanmıştır
Muhasebe alanında yapılan ccedilalışmalar Maliye Bakanlığırsquonın buumlnyesinde denetleme
alanındaki ccedilalışmaları ise Adalet Bakanlığı buumlnyesinde yuumlruumltuumllmuumlştuumlr Uzman
muhasebeci mesleğinin şartlarını sağlamayan veya denetccedililik belgesine sahip
olmayan muhasebecilerin denetleyici faaliyetler ile uğraşması 1978 yılında
kaldırılmıştır Fransarsquoda uzman muhasebeci olabilmek iccedilin bazı genel ve oumlzel şartları
yerine getirmek gerekmektedir Aranan genel nitelikler Fransa uyruklu olmak
kanunda belirtilen medeni haklarını kullanması iccedilin herhangi bir engeli olmaması
uzman muhasebeci diplomasına sahip olması ve 25yaşından buumlyuumlk olması gibi
şartları taşıyor olması gerekir Uzman muhasebeci diplomasını alabilmek iccedilin uumlccedil
suumlreccedilte oluşan bir sınavı başarı ile tamamlaması gerekir Bu suumlreccediller yazılı sınav
staj suumlresi ve tez ccedilalışmasıdır Uzman muhasebeci adayları yazılı sınavını başarı ile
geccedilmelerinin ardından en az iki yıl bir uzman muhasebeci goumlzetiminde olması
şartıyla toplamda uumlccedil yıl stajı tamamlamış olması gerekmektedir Staj suumlrecinin
ardından muhasebe alanında tez hazırlamaları ve savunmaya girmeleri
13
gerekmektedir Bu suumlreccedilleri başarı ile bitiren adaylara ldquoUzman Muhasebeci
Diplomasırdquo verilir Fransarsquoda mesleki teşkilatlanma iki kuruluş buumlnyesinde
gerccedilekleşmektedir Bunlar ldquoMuhasebe Uzmanları ve Yetkili Muhasebeciler
Odasırdquodır Bu odaya Muhasebe Uzmanları ve Yetkili Muhasebeciler uumlye olmaktadır
ldquoŞirket Denetccedilileri Ulusal Birliğirdquo adı altında toplanan bu birliğe ise Ortaklık
Denetccedilileri uumlye olmaktadır Soumlz konusu muhasebe meslek mensupları işletmelere ait
yıllık defterlerini mali tabloları hesaplarını denetler işletmelerin yasallığının
denetimini sağlamaktadır (Usta 2007 63)
1324 Amerika Birleşik Devletlerirsquonde Muhasebe Mesleği İle İlgili
Gelişmeler
Amerika Birleşik Devletirsquonde muhasebe mesleği iccedil savaşın ardından
Amerikarsquoya tamamen yerleşen İngiliz vatandaşı muhasebe meslek mensupları
sayesinde gelişme goumlstermiştir İlk kurulan meslek teşkilatı Amerikan Sertifikalı
Kamu Muhasebecileri Enstituumlsuuml ( AICPA )duumlr Bu teşkilatın faaliyet goumlstermeye
başlaması ile beraber muhasebecilerin sorunlarına ccediloumlzuumlm bulmak iccedilin ccedilalışılmış ve
muhasebe ilkeleri şekillenmeye başlamıştır 1929 yılında yaşanan Buumlyuumlk Kriz ile
denetleme faaliyetlerinin oumlnemini artırmıştır ldquoMuhasebe İlkeleri Kurulurdquo 1957
yılında kurulmuş daha sonra ldquoFinansal Muhasebe Standartları Kurulurdquo olmuştur Bu
kurulun yaptığı ccedilalışmalar sonucu meydana gelen Amerika Birleşik Devletlerirsquonde
Finansal Muhasebe Standartları Kurulu buumlnyesinde yapılan ccedilalışmalar sonucu elde
edilen ilke ve kurallar hala uygulanmaktadır ABDrsquode başlıca oumlnemli muhasebe
meslek kuruluşları aşağıdaki gibidir
bull Amerikan Sertifikalı Kamu Muhasebecileri Enstituumlsuuml(AICPA) İleri
derecede profesyonel muhasebecilik finansal değerlendirme vergi
işlemleri muhasebesi aynı zamanda youmlnetim danışmanlığı alanlarında
hizmet veren muhasebe meslek mensuplarından meydana gelen bir
teşkilattır ABDrsquode muhasebe meslek mensupları alanında kurulmuş en
oumlnemli teşkilattır
bull Ulusal Muhasebeciler Derneği ( NAA ) Youmlnetim Muhasebesi Enstituumlsuuml
adı altında 1972 yılında kurulan finans ve isletme ekonomisi oumlrguumlt ve
oumlrguumltsel davranış halkı bilgilendirmek isletme iccedilindeki ve dışındaki
14
kişilere bilgi aktarma karar suumlreci aşamalarındaki konuları buumlnyesinde
barındıran eğitim programlarıyla Sertifikalı Youmlnetim Muhasebesi
Uzmanları kazandırır
bull Amerikan Muhasebeciler Birliği (AAA) Uumlniversitede oumlğretim
elemanlarının ve muhasebe mesleğini uygulayanların kurduğu bu oumlrguumlt
muhasebe alanında yapılan ccedilalışmaları destekler finansal destek sağlar ve
muhasebe ilkelerinin gelişimine katkı sağlar
bull Eyalet Sertifikalı Kamu Muhasebecileri Dernekleri (SACPA) ABDrsquode
ccedilok yaygın olan Sertifikalı Kamu Muhasebecilerinin bulundukları
şehirlerde oluşturdukları derneklerdir Aynı mesleğe mensupların mesleki
dayanışmaları uzmanlık eğitimleri ve mesleki ahlak konularında
ccedilalışmaları yuumlruumltmek
bull İccedil Denetccedililer Enstituumlsuuml ( IIA )
bull Finansal Youmlneticiler Enstituumlsuuml ( FEI )
bull Devlet Muhasebeciler Birliği ( AGA )
bull ABD Genel Muhasebeciler Dairesi ( GAO ) (Ceylan 2011 70)
ABDrsquode muhasebecilik meslek mensupları iccedilerisinde Sertifikalı Kamu
Muhasebecileri en oumlnemli konuma sahiptir Bu meslek mensupları arasında faaliyet
goumlsterenler enduumlstri banka ve sigorta ve kar amacı guumltmeyen işletmelerin denetim
faaliyetini yaparlar Vergi muhasebesi ve vergisel işlemlerde karşılaşılan sorunlarda
da danışmanlık yapmaktadırlar ABDrsquode Sertifikalı Kamu Muhasebecisi olmak iccedilin 4
yıllık yuumlksek oumlğrenim goumlrmek gerekir Fakat bazı şehirlerde 2 yıllık oumln lisans
programları da kabul edilmektedir Şartları tutan muhasebe meslek mensubu
adayların yılda iki defa yapılan sınavdan başarılı olması gerekir Sınavda geccedilerli not
alan adaylar 1-3 yıl suumlre ile staj yapmaktadır Bahsedilen suumlreccedilleri tamamlayanlar
Sertifikalı Kamu Muhasebecisi unvanını almaya hak elde eder ABDrsquode muhasebe
meslek mensupları mesleğin getirdiği kuraları yerine gerccedilekleştirmedikleri zaman
yaptırımlar meslek oumlrguumlt teşkilatları tarafından uygulanır Muhasebe meslek
mensubunun sorumluluklarından bazıları şunlardır muumlkellef ile imzalanan soumlzleşme
standartlar oumlrnek teşkil edecek mahkeme kararları tahvil ve hisse senedi
komisyonunun verdiği kararlar ve kanunlar kapsamında belirlenmiştir Muhasebe
meslek mensuplarının sorumlulukları ihmal edildiği takdirde doğacak yaptırım ve
15
ortaya ccedilıkan ceza zararla sınırlandırılıp kasıt olması durumunda ayrıca para cezası
bulunmaktadır (Usta 2007 80)
14 Muhasebe Mesleğinin Gelişimi Meslek Odaları ve Uumlst Kuruluş
(TUumlRMOB)
Uumllkemizde 1850 yılında muhasebe alanında ilk duumlzenleme ldquoKanunname-i
Ticaretrdquo ile sağlanmıştır Muhasebe Uzmanlığı Mesleği nin kurulmasının en oumlncuuml
gereksinimleri 1930lardameydana gelmiştir 1926rsquoda muhasebe alanında yeni ve
oumlnemli gelişmelerin başlamasında Sanayi ve Maden Bankası Suumlmerbankrsquota yapılan
maliyet muhasebesi uygulamaları etkili olmuştur1950 yılında vergi reformu ile
faaliyete başlayan vergi kanunları ve 1956yılında revize edilerek Ticaret Kanunu
olarak yuumlruumlrluumlğe konulmuştur bu da muhasebe alanındaki gelişimi hızlandırmıştır
Yine 1964 yılında İktisadi Devlet Teşekkuumllleri ve İştirakleri ile ilgili duumlzenleme
yuumlruumlrluumlğe girmiş ve muhasebe alanındaki ilerlemeleri hızlandırmıştır Uumllkemizdeki
ekonominin gelişmesiyle beraber muhasebe mesleğine gereksinimde artmıştır
Tuumlrkiyersquode muhasebe mesleğinin ilerlemesi iccedilin oumlnemli bir adımda Eksper
Muhasipler ve İşletme Organizatoumlrleri Derneğinin 1967 yılında Tuumlrkiye Muhasebe
Uzmanları Derneği olarak değiştirilmesidir Muhasebe mesleğinin tanımı topluma
tanıtılması Duumlnya uygulamalarıyla uumllkemiz uygulaması karşılaştırılması ve bu konu
ile alakalı uluslararası ccedilalışmalar yapılması accedilısından etkisi olmuştur 1980rsquoli yıllarda
kasa defterinin zorunlu tutulması gerektiği aynı zamanda katma değer vergisi
kanununun uygulamaya girmesi ile muumlkelleflere ayda bir beyanname verme
zorunluluğu getirilmiştir Bundan dolayı da muhasebe mesleğine duyulan
gereksinimde artmıştır Bahsi geccedilen muhasebe mesleği 13 Haziran1989 tarih ve
3568 Sayılı ldquoSerbest Muhasebecilik Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik ve
Yeminli Mali Muumlşavirlik Kanunurdquo ile yasal nitelik kazanmıştır Serbest Muhasebeci
Malicirc Muumlşavirler ve Yeminli Malicirc Muumlşavirler kendilerine ayrı meslek odası
kurmaktadırlar Kurulan bu odalar muhasebe meslek mensuplarının gereksinimlerine
cevap vermek meslekicirc işlemlerinde yardımcı olmak meslek kurallarını ve meslek
ahlakının gelişmesini sağlamak amacıyla kurulmuş tuumlzel kişiliği bulunan meslek
kuruluşlarıdır Meslek odasına uumlye olmayan muhasebe meslek mensupları meslekicirc
16
faaliyet goumlsteremezler Bulunduğu ilin adını taşıyan Serbest Muhasebeci Mali
Muumlşavirler Ve Yeminli Mali Muumlşavirler Odası başlığında meslek kuruluşu
kurabilmektedirler Bunun sonucu uumllkemiz meslek mensupları haklarını korumak
konsolide olmak iccedilin yerel teşkilatlar meydana gelmiştir Bu teşkilatlara ldquoSerbest
Muhasebeci Mali Muumlşavirler Odalarırdquo ismi verilmiştir ldquoSMMMOrdquo şeklinde
kısaltılan ve bağlı bulunduğu ile ve boumllgeye goumlre adlandırılır Sivas SMMMO gibi
Buumltuumln illerdeki meslek odalarının tek bir ccedilatı altında birleştiği kuruluşa ise yukarıda
belirtildiği gibi TUumlRMOB denir TUumlRMOBrsquo un merkezi Ankararsquodır Serbest
Muhasebeci Mali Muumlşavirler ve Yeminli Mali Muumlşavirlerin bağlı olduğu illerdeki
odaların bir araya gelmesiyle Tuumlrkiye Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler ve
Yeminli Mali Muumlşavirler Odaları Birliği (TUumlRMOB) bir uumlst teşkilat oumlrguumlt olarak
faaliyette bulunur (Kınay 2010 65 Kurtcebe 2008 44)
TUumlRMOB sivil toplum oumlrguumltleri gibi vatandaşların haklarını koruyup
yuumlcelterek toplumun yararını goumlzetmektedir TUumlRMOBrsquoun goumlrevlerini daha da
detaylandırmak gerekirse
bull Meslek mensuplarının menfaatlerini goumlzetmek
bull Meslek etiğini sağlamak
bull Muhasebe mesleğini geliştirip ccedilağa ayak uydurabilmesi iccedilin gerekli
ccedilalışma yapmak
bull Diğer yetkili kurumlarca mesela maliye bakanlığı ile ilişkileri yuumlruumltmek
bilgi alışverişi sağlamak
bull Farklı illerdeki meslek odaları arasında oluşabilecek anlaşmazlıkları
ccediloumlzmek
bull Meslekte uyulması gerek kaideleri ortaya koymak
bull Meslek odalarının denetlenmesini sağlamak
bull Mesleki kurallara uymayanlarla alakalı disiplin cezasına tabi tutmak
sayılmaktadır (Usta 2007 75)
TUumlRMOB aracılığıyla 1993rsquote kurulan Temel Eğitim Ve Staj Merkezi
(TESMER) SMMM staj ccedilalışmalarını duumlzenlemek mesleki sınavlara hazırlık
kursları oluşturmak sınavlara hazırlamak iccedilin kitaplar yayımlamak uumlzere
kurulmuştur (Kınay 2010 71)
17
15 3568 Sayılı Meslek Yasası
13 Haziran 1989 tarih ve 20194 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanan3568
sayılı Serbest Muhasebecilik Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik Ve Yeminli Mali
Muumlşavirlik Kanununa İlişkin Tasarı Gerekccedilesi03041989 tarihinde doumlnemin
Başbakanı Turgut OumlZAL tarafından Tuumlrkiye Buumlyuumlk Millet Meclisi Başkanlığırsquona
goumlnderilmiştir (Kurtcebe 2008 25)
3568 Sayılı Meslek Kanunun 1 Maddesine goumlre amaccedilları şunlardır
bull İşletme faaliyet ve işlemlerinin sağlam ve guumlvenilen şekilde
duumlzenlenmesini sağlamak
bull İşletme faaliyetlerini ilgili yasa ve mevzuat ışığında denetler değerlendirir
gerccedilek durumu ilgili şahıslara ve resmi makamların faydalanmaları iccedilin
taraf seccedilmeden bilgileri sunar
bull Mesleki standartları meydana getirmek uumlzere serbest muhasebecilik
serbest muhasebeci mali muumlşavirlik ve yeminli mali muumlşavirlik meslekleri
ve hizmetleri ile serbest muhasebeci mali muumlşavir ve yeminli mali
muumlşavirler odaları
bull Serbest muhasebeci mali muumlşavirler ve yeminli mali muumlşavirler odaları
birliğinin kurulmasına oumlrguumlt faaliyet ve denetleme işlemlerine
bull Organlarının seccedilim suumlreccedillerine ilişkin esaslarını duumlzenlemektir
Bu kanun maddelerine goumlre mesleği ifa etmeye hak kazananlara lsquoSerbest
Muhasebeci Mali Muumlşavirrsquo ve lsquoYeminli Mali Muumlşavirrsquo denir ldquoMali Muumlşavirler
kamuya sunulan hizmet niteliğindeki goumlrevlerini mesleğin oumlzel ve genel şartlarına
aykırı olmadan yapan muhasebe meslek mensuplarıdır (Ceylan 2011 75)
Meslek Yasasının Genel Gerekccedilesinde şunlara değinilmiştir
Finansal kalkınmayla orantılı olarak Devlette ekonomik hayat iccedilindeki roluuml
ve işlemleri oumlnemli derecede artış goumlstermiştir Bunun sonucunda da vergilere olan
gereksinimde artmıştır Muhasebenin yanında işletmecilik ve vergi alanlarında daha
fazla bilgi ve uzmanlık gerektirmesi vergi ilişkileri oumlte yandan ticari gelişmeler
oumlncuumlluumlk etmiştir Maliye Bakanlığının denetim konusunda yuumlkuumlnuuml hafifletmek vergi
sisteminin değişmesine engel olmak işletme ve vergi alanında guumlven ve ahlak
unsurunun gelişmesini sağlamak uyuşmazlıkları en aza indirebilmek muhasebecilik
18
mali muumlşavirlik yeminli malı muumlşavirlik mesleklerini uumllkemize getirilmesi
amaccedillanmıştır (Ceylan 2011 85)
Mali muumlşavirlik mesleği ekonomik kaynakların belirlenmesinde en doğru
bilgiyi sağlayacak olması uumllke ccedilapında denetim faaliyetlerini artırmanın tek yolu
olması sebebiyle uumlzerinde hassasiyet goumlsterilmesi gereken meslektir Bu kanunla
muumlkellef ile kamu kurumları arasında iletişimi sağlamakta muumlkellef ve Devlet
accedilısından iş birliği ve guumlven ortamı sağlamaktadır (Kurtcebe 2008 38)
16 Muhasebe Meslek Mensupları
161 Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir
Muhasebeci bir işletmedeki para ile ifade edilebilecek tuumlm faaliyetleri
kaydeden sınıflandıran oumlzetleyen analiz edip ccedilıkarımlarda bulunan bunları
yorumlayan ihtiyacı duyulduğunda uumlccediluumlncuuml şahıslara aktaran kişidir Başka bir
deyişle muhasebeci
bull Buumltccedileleme ve denetleme maksadıyla bilgi uumlreten kişidir
bull Youmlnetim uygulamalarını takip eden kişidir
bull Muhasebe uygulamalarını meydana getiren bireydir
bull Hesap planını meydana getiren ve mali tabloları duumlzenleyen bireydir
bull Muhasebe işlemlerini gerccedilekleştiren bireydir
bull Youmlnetime has tabloları meydana getiren bireydir
bull Vergisel işlemleri gerccedilekleştiren ve beyannameleri oluşturan bireydir
(Bektoumlre ve Soumlzbilir 2007 10ndash17)
Serbest muhasebeci mali muumlşavir ise ticaretle uğraşan şirketlerin muhasebe
kurallarını ve yaptırımları kapsamında kayıtlarını kaydeden kar ve zarar ilişkisini
duumlzenleyen kişidir (Usta 2007 78)
Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler resmi ve oumlzel kurumların gelirlerini ve
giderlerini kaydeder vergi beyannamelerini duumlzenler muumlkellefleri ve vergi dairesi
arasında uzlaşma sağlar sosyal guumlvenlik kurumu ile ilişkileri duumlzenler Kullandıkları
malzemelere bilgisayar mali defter makbuz hesap makinesi beyanname oumlrnek
verilebilir
19
3568 sayılı ldquoSerbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik Ve Yeminli Mali Muumlşavirlik
Kanunurdquonun 4 Maddesinde Muhasebe Meslek mensubu olabilmenin genel şartları
aşağıdaki gibi belirtilmiştir
a) TC vatandaşı olmak
b) Kanunda verilen medeni hakları kullanmak iccedilin herhangi bir engeli
bulunmamak
c) Kamu haklarından mahrum bulunmamak
d) Taksirli succedillar hariccedil affa uğramış olsa bile ağır hapis veya 5 yıldan fazla
hapis ya da zimmet ihtilas irtikap ruumlşvet hırsızlık dolandırıcılık sahtecilik inancı
koumltuumlye kullanma dolanlı iflas gibi yuumlz kızartıcı succedillar ile istimal ve istihlak
kaccedilakccedilılığı dışında kalan kaccedilakccedilılık succedilları resmi ihale ve alım satımlara fesat
karıştırma veya Devlet sırlarını accedilığa vurma vergi kaccedilakccedilılığı veya vergi
kaccedilakccedilılığına teşebbuumls succedillarından dolayı huumlkuumlm giymiş bulunmamak
e) Ceza veya disiplin soruşturması nedeniyle memuriyetten ccedilıkarılmış
olmamak
f) Meslek şeref ve haysiyetine uymayan durumları bulunmamak
Kanunun bu maddesinde başka meslekler iccedilin ayrı ayrı oumlzel şartlar sınavlar
ve sorumluluklardan bahsedilmektedir
Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir olabilmek iccedilin aranan oumlzel şartları su
şekildedir
a) Hukuk iktisat maliye işletme muhasebe bankacılık kamu youmlnetimi ve
siyasal bilimler dallarında eğitim veren fakuumllte ve yuumlksekokullardan veya denkliği
Yuumlksekoumlğretim Kurumunca tasdik edilmiş yabancı yuumlksek oumlğretim kurumlarından en
az lisans seviyesinde mezun olmak veya diğer oumlğretim kurumlarından lisans
seviyesinde mezun olmakla beraber bu fıkrada belirtilen bilim dallarından lisansuumlstuuml
seviyesinde diploma almış olmak
b) Staj amacıyla serbest muhasebeci mali muumlşavir veya yeminli mali muumlşavir
yanında iki yıl ccedilalışmış olmak
c) Serbest muhasebeci mali muumlşavirlik sınavını kazanmış olmak
20
d) Serbest muhasebeci mali muumlşavirlik ruhsatını almış olmak
Tuumlrkiye genelinde mali denetim yapan kamu bankalarının muumlfettişleri ile
kanunları uyarınca vergi inceleme yetkisi almış olanlardan bu yetkilerini aldıkları
tarihten itibaren kamu kurum ve kuruluşlarında 8 yıllık hizmet suumlresini dolduranlar
ile (a) bendinde sayılan konularda en az 8 yıl oumlğretim uumlyesi veya goumlrevlisi olarak
ccedilalışmış bulunanlar iccedilin sınav şartı aranmaz (3568 sayılı kanun 4 Maddesi)
162 Yeminli Mali Muumlşavir
Yeminli Mali Muumlşavirler şahıs ve tuumlzel kişiliğe ait şirketlerin muhasebe
duumlzenini oluşturan geliştiren para ile ifade edilen her konuda belgelere dayanarak
incelemede bulunan ve denetim faaliyetlerini yuumlruumlten finansal tabloları
beyannameleri kanun ve youmlnetmelik huumlkuumlmlerinin standartlara uygunluğunu
inceleyen tasdik eden kişidir Yeminli mali muumlşavirler defter tutmazlar (Usta 2007
80)
Yeminli Mali Muumlşavir olmanın oumlzel şartları 3568 Sayılı Kanunrsquoda şu şekilde
belirtilmiştir
Yeminli Mali Muumlşavir olabilmek iccedilin
a) En az 1O yıl Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik yapmış olmak
b) Yeminli Mali Muumlşavirlik sınavını vermiş olmak
c) Yeminli Mali Muumlşavir ruhsatını almış olmak şartları aranır
Su kadar ki kanunları uyarınca vergi inceleme yetkisi almış olanların bu
yetkiyi aldıkları tarihten itibaren kamu kurum ve kuruluşlarında geccedilen hizmet
suumlreleri ile hukuk iktisat maliye işletme muhasebe bankacılık kamu youmlnetimi ve
siyasal bilimler dallarında oumlğretim uumlyeliği veya goumlrevliliği yapmış olanların bu
hizmetlerinde geccedilen suumlreleri serbest muhasebeci mali muumlşavirlikte geccedilmiş suumlre
olarak kabul edilir
Kanunları uyarınca vergi inceleme yetkisi almış ve mesleki yeterlilik sınavını
vermiş olanlar ile yukarıda sayılan konularda profesoumlrluumlk unvanı almış bulunanlar
iccedilin sınav şartı aranmaz
21
Yeminli Mali Muumlşavirlik sınavını ve Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik
sınavını aynı komisyon yapmaktadır
Sınavla ilgili temel ilkeler şoumlyledir
bull Yeminli Mali Muumlşavir ve Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir adaylarının
yeterlilik duumlzeylerinin oumllccediluumllmesinde sınava tabi tutulmaları ve girdikleri sınavlarda
geccedilerli puan almaları esastır
bull Sınavlar Yeminli Mali Muumlşavir ve Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir
adayları iccedilin ayrı ayrı aranan genel ve oumlzel nitelikler ile mesleklerin gerektirdiği
diğer nitelikler goumlz oumlnuumlnde bulundurularak hazırlanmalıdır
bull Yazılı olarak yapılacak sınavlarda gizlilik ilkesi esastır
Soumlz konusu sınavda başarısız olan adaylar sınav sonuccedillarının ilan edildiği
itibaren en geccedil 2 yıl iccedilinde uumlccedil sınava daha girebilmek hakkına sahiptirler Soumlz konusu
sınav haklarını zamanında kullanmayan adaylar veya başarısız olanlar bir daha
duumlzenlenen meslek sınavlarına katılamamaktadırlar
Yeminli Mali Muumlşavirliğin Ccedilalışma konuları şunlardır
bull Gerccedilek ve tuumlzel kişilere ait girişim ve işletmelerini muhasebe alt yapılarını
kurmak geliştirmek işletmecilik muhasebe finans mali mevzuat ve bunların
uygulamaları ile ilgili isleri duumlzenleyerek veya bu konularda muumlşavirlik danışmanlık
yapmak
Yukarıdaki bentte belirtilen konularda belgeler ışığında inceleme yapmak
tahlil etmek denetimde bulunmak finansal tablo veya beyannamelerle ilgili
ccedilalışmalarda yazılı beyan vermek rapor duumlzenlemek tahkim ve bilirkişilik
işlemlerini yapmak
Yeminli Mali Muumlşavirlerin tasdik işlemlerinden meydana gelen sorumluluk
ise kanunda su şekilde belirlenmiştir
bull Yeminli Mali Muumlşavirler gerccedilek ve tuumlzelkişilerin veya bunlara ait girişim ve
işletmelerinin finansal tablolarının ve beyannamelerinin mevzuat huumlkuumlmleri
muhasebe kuralları ile muhasebe standartlarına uygun olup olmadığını ve hesapların
denetim muhasebesi standartlarına goumlre incelediğini onaylarlar
22
bull Yeminli mali muumlşavirlerin tasdik edecekleri onaylayacakları belgeler tasdik
konuları ile tasdik usul ve esaslar gerccedilek ve tuumlzelkişilerin muumlkellef şekilleri iş
kolları ve ciroları doumlviz kurundan kazandıkları işlemler ithalat ve ihracatları
yatırımın miktarları Maliye ve Guumlmruumlk Bakanlığınca ccedilıkarılacak youmlnetmeliklerle
belirlenir
Soumlz konusu kanun gereğince kamu kurum ve kuruluşlarına sunulan tasdik
edilmiş finansal tablolar kamu idaresinin yetkili memurları tarafından tasdikin
kapsamı sınırınca incelenmiş bir belge olarak kabul edilir Ancak ccedileşitli kanunlarla
kamu idaresine tanınan teftiş ve inceleme yetkilerinin kullanılmasına ve gerektiğinde
tekrarına ait hususlar saklıdır Yeminli Mali Muumlşavirler yaptıkları tasdikin
doğruluğundan sorumludurlar Yaptıkları tasdikin doğru olmaması sonucunda
tasdikin kapsamı ile sınırlı olmak uumlzere vergilerden ve kesilecek cezalardan
muumlkellefle birlikte sorumlu tutulurlar Yeminli Mali Muumlşavirler yaptıkları tasdikin
kapsamını duumlzenleyecekleri raporda accedilıkccedila belirtirler Bu kanun huumlkuumlmlerine goumlre
meslek icra edenlerin vergi kanunları ve diğer kanunlardaki sorumlulukları saklıdır
(Ceylan 2011 89)
Bilgisayar hesap makinesi yasal defterler beyannameler makbuzlar
birtakım kırtasiye malzemeleri muhasebe programları kullandığı araccedil ve
gereccedillerdendir
Yeminli mali muumlşavirlik mesleğini yapmak isteyen adayların sayısal duumlşuumlnme
yeteneğine ayrıntı odaklı buumlro işlerinde ccedilalışmayı seven sayılarla tablolarla
verilerle uğraşmaktan hoşlanan duumlzenli sorumlu sabırlı ve dikkatli kişiler olması
aranan oumlzellikler arasındadır
Mesleğe girişte bazı oumln eğitimler verilmektedir 3568 sayılı SMMM ve YMM
kanunu gereğince hukuk iktisat maliye işletme muhasebe bankacılık kamu
youmlnetimi iibf ve siyasal bilimler dallarında eğitim veren fakuumllteler oumln eğitimin
verildiği yerlerdir (Usta 2007 82)
163 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorumlulukları
SMMMrsquolerin başlıca sorumlulukları denetim faaliyetlerinden doğmaktadır
3568 sayılı Meslek Kanunrsquounda ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu SM ve
SMMMrsquolere muumlkelleflere ait vergi beyannamelerinin imzalatılması uygunluk
23
denetimi yetkisi YMMrsquolere ise uygunluk yetkisi ile tasdik yetkisi birlikte verilmiştir
Bundan dolayı muhasebe meslek mensupları uygunluk denetim faaliyetleri ve tasdik
işlemini yaparak denetim faaliyetlerini bir arada yuumlruumltmektedir
1631 Muhasebe Meslek Mensuplarının Vergi Beyannamelerini
İmzalama Yetkisi
Muhasebe meslek mensupları uygunluk denetimini yerine getirmek iccedilin
vergi yuumlkuumlmluumlluumlğuuml olan muumlkelleflerinin defter ve finansal belgelere dayanan
beyannamelerin vergi mevzuatına aynı zamanda muhasebe standartlarına uygun olup
olmadığını analiz ederler Vergi Usul Kanunrsquouna sonradan eklenen tekrar eden
227rsquonci madde ile vergi beyannamelerinin 3568sayılı Kanuna goumlre goumlreve başlamış
SM SMMM ve YMMrsquolere imzalatılması mecburiyeti eklenmiştir Serbest
Muhasebeci ve Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin Vergi Usul Kanunursquonun
muumlkerrer 227 Maddesi gereğince tasdik edilecek vergi beyannamelerinde uyulması
gereken esaslara ccedilerccedilevesinde zorunlu meslek kararı 2001 yılında yayımlanmıştır Bu
zorunlu meslek kararı VUKrsquonun muumlkerrer 227 maddesine goumlre vergi
beyannamelerinin sonunda ek olarak sunulan finansal tabloların ve hesap
hareketlerinin defter kayıtlarına bu defter kayıtlarının dayanağı niteliğinde olan
belgelere uygunluğunun tespitine youmlnelik mesleki ccedilalışma ilkelerini iccedilermektedir
Yeminli mali muumlşavirlerin onaylama tasdik işlemleriyle alakalı kurallar zorunlu
meslek kararı ccedilerccedilevesinde ele alınmıştır (Usta 2007 89)
bull Muhasebe Meslek Mensuplarının Beyannamelere İmza Atma Yetkisi
Verilmesinin Amacı Meslek mensupları tarafından vergi
beyannamelerinin imzalanması vergileme accedilısından bir ldquooumln denetimrdquo
niteliği taşımaktadır Vergi beyannamelerinde yer alan bilgiler hem vergi
yuumlkuumlmluumllerini hem de vergi beyannamelerini imzalayan muhasebe
meslek mensuplarını sorumluluk altına sokmaktadır Boumlylece gelir
idaresi vergi beyannameleri ve eklerinin daha sonra kendi elemanları
tarafından denetlenmeleri sırasında daha az zaman ve kaynak
harcayacaklardır Meslek mensuplarının vergi beyannamelerini
imzalaması işleminin denetim kuralları ccedilerccedilevesinde gerccedilekleşmesi
halinde Maliye Bakanlığı vergi youmlnetiminde ve denetiminde zaman ve
24
maliyet accedilısından buumlyuumlk tasarruf etme olanağı bulacaktır (Tuumlrker 2004
71)
bull Muhasebe Meslek Mensuplarının Yaptıkları Uygunluk Denetimi
Bazı beyannamelerin muhasebe meslek mensuplarına imzalatılması
zorunludur Bunlar muumlkelleflerin yani vergiye konu olan yuumlkuumlmluumllerin
gelir vergisi ve kurumlar vergisi katma değer vergisi ve muhtasar
beyannameleridir Bunların dışında kalan beyannamelerin muhasebe
meslek mensuplarına imzalattırılması zorunlu değildir Buna ek olarak
gelir kalemleri uumlcret gayrimenkul sermaye iradı menkul sermaye iradı
ile sair kazanccedil ve iratlardan meydana gelen gelir vergisi muumlkelleflerinin
beyannamelerini imzalatılması isteğe bağlıdır Zorunlu meslek kararı
kapsamında vergi beyannameleri imzalanırken muhasebe meslek
mensuplarının faaliyet youmlntemleri şekillenmiştir Bahsi geccedilen meslek
kararı VUKrsquoun muumlkerrer 227 Maddesi uyarınca vergi beyannamelerine
ait ekte hazırlanan mali tabloların ve hesap oumlzeti aynı zamanda defter
kayıtları ve bunların dayanağı niteliğindeki belgelerin uygun olup
olmadığını belirlemeye doumlnuumlk mesleki ccedilalışma ilkelerini
duumlzenlemektedir 3568 sayılı Meslek Yasasırsquo nın 12 Maddesi gereğince
yeminli mali muumlşavirlerin onay verme işlemiyle ilgili ccedilalışmalar zorunlu
meslek kararı iccedilerisinde değildir VUKrsquoun muumlkerrer 227 Maddesi
gereğince istenilen uygunluk denetimi belirli bir sınır ccedilizilmiş olup
kayıtların dayanağı niteliğindeki belgeler uygunluk şartını sağlamıştır
Bahsedilen denetim faaliyetinin ifa edilmesinde uumlccediluumlncuuml şahısların
beyanlarıyla uygun olup olmadığı ve belgelerin doğruluk payını
araştırma gibi goumlrevlerinin yerine getirilmesi talep edilmemiştir Bu
sebeple VUKrsquonun muumlkerrer 227 Maddesi gereğince vergi beyannamesi
imzalamak amacıyla yapılacak sınırlı uygunluk denetiminin
(SUD)iccedileriğini muumlkellefin kendi tuttuğu defter kayıtları ve para ile ifade
edilen tuumlm işlemleri oluşturmaktadır Denetim kriterleri ise kanunlar
yasalar şirkete ait ana soumlzleşme şirketin ccedilıkardığı iccedil youmlnetmelikleri iş
soumlzleşmeleri haricinde kabul edilmiş muhasebe şekil ve kuralları aynı
zamanda standartlara uygun defter kayıtları yasalara uygun oumlzellikte
25
olmalıdır VUKrsquoun muumlkerrer 227 Maddesi gereğince uygulanacak SUD
ccedilalışmalarına karşıt inceleme ve uumlccediluumlncuuml şahıslara uygunluğu kabul
edilmediğinden dolayı vergi yenilemesi olmadığı gibi doğruluk
denetimini iccedilinde barındıran ve aksi inceleme yetkisiyle oluşturulan
yeminli mali muumlşavirlerin onaylama işlemi de değildir Vergi
beyannamelerinin onaylanmasında muhasebe meslek mensuplarının SUD
faaliyeti vergi beyannamelerinin ekindeki mali bilgilerin veya hesap
hareketlerine ait oumlzetlerin defterlere uygun olup olmadığı yine bu
kayıtların doğru olarak ve bir dayanağı bulunan belgelere goumlre yapılması
amacıyla uygulanan oumln denetimdir (Ceylan 2011 90)
bull Vergi Beyannamelerini İmzalatmayan Muumlkellefler Hakkında
Yapılacak İşlemler Muumlkellefler Vergi beyannamelerini muhasebe
meslek mensuplarına imzalatmaları gereklidir Ancak buna rağmen
imzalatmayan ya da kanunda izah edilen şekilde imzalatmayan
muumlkelleflerle ilgili VUKrsquoun ilgili maddeleri uyarınca cezai işlem
yapılmaktadır Bu davranış aynı kanunun 30rsquouncu maddesi devamına
4008 sayılı kanunla eklenmiş 8 sayılı bent uyarınca rersquosen takdiri
gerektirmektedir Bu durum vergi dairelerince takdir komisyonuna intikal
ettirilecektir Ayrıca soumlz konusu muumlkelleflerin oumlncelikle incelenmesine
oumlzen goumlsterilecektir (Tuumlrker 2004 119)
1632 Yeminli Mali Muumlşavirlerin Tasdik İşlemi
3568 sayılı Kanunrsquoun 12rsquonci maddesi gereğince ldquoYeminli Mali Muumlşavirler
gerccedilek ve tuumlzelkişilerin veya bunlara ait girişim ve işletmelerinin finansal
tablolarının ve duumlzenlenecek beyannamelerin mevzuatta belirtilen huumlkuumlmlere uygun
muhasebe ilkeleri ile muhasebe standartlarına uygun olup olmadığı ve ilgili
hesapların denetim standartları kapsamında incelendiğini onaylayıp tasdik ederler
Yapılan onaylama ve tasdik işleminin amacı ve kapsamı şoumlyle accedilıklanır
bull Tasdik İşleminin Amacı Gerccedilek veya tuumlzel kişilere ait girişim ve
işletmelerinin hesaplarını ve kayıt edilen veriler neticesinde sonuccedillarını
ortaya ccedilıkaran finansal tablolarının eksik ve yanlış yanıltıcı olmayacak
şekilde tam ve gerccedileğe uygun olarak duumlzenleyerek kamunun
26
faydalanmasını sağlamak Gerccedilek veya tuumlzel kişilere ait girişim ve
işletmelerinin bahsi geccedilen mevzuat accedilısından olan isteklerini(vergi iadesi
ve mahsubu gibi) yerine getirirken hızlı karşılık vermek muumlkelleflerin
haklarını goumlzetmek ve ccedilıkarlarını korumak Gelir İdaresi Başkanlığı ile
muumlkellef arasında guumlveni sağlamaktır
Yeminli mali muumlşavirlerin sunduğu hizmetler sonucu birtakım yararlar
meydana gelmektedir şirketlerin muhasebe departmanlarında ki personelleri
eğitilmektedir Muhasebe uygulamalarında karşılaşılan hilelerin oumlnuumlne geccedililmekte
evrakta sahteciliğe engel olmak iccedilin muhasebe denetimi muumlşteriler korunmaktadır
Yasaları uygularken yanlış uygulamanın oumlnuumlne geccedililmekte ve yasalara uyum
sağlanmaktadır Muumlkelleflere dolaylı olarak vergi konularında eğitimler verilmekte
ve muumlkelleflerin vergi oumldeme konusundaki bilincini artırmaktadırlar Yeminli mali
muumlşavirlerin denetim faaliyetleri sonucu sağlanan yararlara karşılık yapılan
denetimler Gelir İdaresi Başkanlığına hiccedilbir finansal anlamda yuumlk olmamaktadır
Vergi denetim faaliyetleri kapsamında birimlerin yaptıkları denetimler ile yeminli
mali muumlşavirlerin yaptığı denetimleri arasında ciddi farklar mevcuttur Vergi denetim
birimleri doumlnemi kapanan ve beyan edilmiş vergi matrahlarını incelemektedir
Yeminli mali muumlşavirler ise doumlnem kapanan değil doumlnem iccedilinde denetim
faaliyetlerini suumlrduumlrmektedirler Baka bir deyişle yeminli mali muumlşavirler iccedilinde
bulunulan cari doumlnemin vergi denetim faaliyetlerini gerccedilekleştirirler Diğer taraftan
uluslararası standartlara goumlre yapılan denetimlerle yeminli mali muumlşavirlerin
yaptıkları denetimler arasında belli başlı farklılık bulunmaktadır (Pur 2010 95)
bull Tasdik İşleminin Kapsamı Yeminli mali muumlşavirlerin onaylayacakları
belgeler tasdike ilişkin konuları tasdikin usul ve esaslar gerccedilek ve tuumlzel
kişilerin muumlkellefiyet ccedileşitleri iş kolları ve işletme ciroları doumlvizden
kaynaklı kar işlemleri ithalat ve ihracatları yatırım miktarları ve ccedileşitleri
Maliye Bakanlığı tarafından ccedilıkarılacak youmlnetmelikler ccedilerccedilevesince
belirlenir Ccedilıkarılan kanunlar gereğince kamuya ait kurum ve
kuruluşlarına sunulan onaylanmış finansal tablolar kamu kurumunda
yetkili memur tarafından tasdikin kapsamı neticesinde değerlendirilmiş bir
belge olarak kabul goumlruumlluumlr Fakat farklı kanunlar neticesinde kamu
27
buumlnyesine gerccedilekleşen teftiş ve inceleme yetkilerine ilişkin hususları
barındırır (Kınay 2010 90)
Tasdik işlemlerinin kapsamı Yeminli Mali Muumlşavirlerin Tasdik Edecekleri
Belgeler Tasdike ilişkin Konuları Tasdike İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında
Youmlnetmeliğin 7 Maddesi aşağıda belirtilmiştir Maliye Bakanlığı beyannameleri
bildirimleri ve belgelerin tasdikine ilişkin işleyişleri ve belgelerin onaylanmasını
tasdik kapsamına almayla yetkilidir Tasdik işlemini yapabilmek iccedilin bazı bilgilere
ihtiyaccedil duyulur Bu bilgiler şekil youmlnuumlnden şartları ile onaya ilişkin başka ilke ve
esaslar Maliye Bakanlığı tarafından ccedilıkartılan tebliğlerle belirlenir Yukarıda
belirtilen konuların ve belgelerin onayına paralel olarak Maliye Bakanlığı tarafından
tebliğ ccedilıkartılmazsa yeminli mali muumlşavirler bu konu ve belgelerle ilgili olarak
tasdik işlemini gerccedilekleştiremezler Yukarı da bahsi geccedilen tasdik işlemi VUKrsquonun
muumlkerrer 227 maddesinde ele alınmış beyanname imzalama işlemiyle aynı değildir
Beyanname imzalama işlemi yapılırken oumlnce uygunluk incelemesi yapılmaktadır
Buna ek olarak beyannamenin ve finansal tabloların onaylanması doğruluğunun da
tasdik edildiği anlamına gelmektedir (Canyaş2006 84)
Tasdik işlemlerinin gerccedilekleşmesi ile Vergi beyannamelerine imza atılması
arasında oumlnemli fark bulunmaktadır Beyannamelerin imzalanması hizmeti şekil
accedilışından yapılan bir işlemdir Uumllkemizde beyannamelerin imzalanması işlemi diğer
uumllkelerde uygulanan şekillerle benzerlik goumlstermektedir Buna ek olarak uumllkemizde
yeminli mali muumlşavirlerin onayladıkları beyannamelerde bulunan bilgilerin doğru
olup olmadığından sorumludurlar Ancak başka uumllkelerde bu tarz sorumluluk soumlz
konusu değildir (Canyaş 2006 85)
Yeminli mali muumlşavirler finansal tabloları beyannameleri ve tasdike konu
olan işlemlerin sonuccedillarını bir rapora bağlarlar Bu rapor yine yeminli mali
muumlşavirlerin uumlccedil oumlrnek olarak duumlzenlenmesiyle sonuccedillanır
Duumlzenlenen tasdik raporlarının iki tanesi ilgili kamu kurum ve kuruluşların
yetkililerine verilir Soumlz konusu rapor ile finansal tablolar ve beyannameler ile
mutabakat uzlaşma sağlanır Bu işlemde yeminli mali muumlşavirlerin sorumluluğu
altındadır Bu raporların birer oumlrneği tasdikin konusu belgelerle beraber yeminli mali
muumlşavirler aracılığıyla doğrudan gelir idaresi başkanlığına verilir (Canyaş 2006 86)
28
17 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları
Meslek mensuplarının kendi iccedillerindeki haksız yarışa engel olunmaması
oumldemelerin yapılmaması gelir duumlzeylerinin duumlşuumlk olması yeni yasal duumlzenlemelere
gerek duyulması asgari uumlcret tarifesi uygulaması iş yuumlklerinin ve buumlrokratik
işlemlerinin yoğunluğu muumlkelleflerle ve stajyerlerle ilgili sıkıntıları ve beyanname
suumlrelerine ilişkin sorunlarının olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr
Muhasebe meslek mensupları toplumda oumlnemli bir vazifeyi yerine
getirdiğinden muhasebe meslek mensuplarının sorunları dikkate alınmalı guumlndeme
getirilmeli ve sorunlarına ilişkin ccediloumlzuumlmler getirilmelidir (Deran vd 2016 86)
Meslek mensuplarının sorunları ile ilgili olarak yapılan araştırmalarda
aşağıdaki gibi sonuccedillara varılmıştır
Kalaycı ve Tekşenrsquoin 2006 yılında yapmış oldukları ccedilalışmada Isparta İli
lsquonde 32 SM19 SMMM1 YMM anket yapılmıştır Anket sonucu varılan sorunlar
şoumlyledir muumlkelleflerinin daha az vergi oumldemesini sağlayan muhasebecinin en sevilen
muhasebeci olarak kabul edilmesi suumlrekli kanunlarda yapılan değişiklikler ucuz
defter tutulması iş yuumlkuuml fazlalığı muhasebe uumlcretinin emeklerinin karşılığından
duumlşuumlk olması muhasebe uumlcretlerinin oumldenmesine sıra gelmemesi olarak tespit
edilmiştir Ccedilalışma sonucunda muhasebe meslek mensuplarının beklentilerine de yer
verilmiştir Muhasebe uumlcretinin aylık olarak oumldenmesi muumlkellefler belgelerini
zamanında getirmesi vergi oumldemelerini muumlkelleflerin kendilerinin yapması mali
konularda muhasebecilerle bağlantılı olunması sahte belge duumlzenlenmemesi ve
kullanılmaması haksız rekabete ccediloumlzuumlm bulunması sosyal aktivitelerin artırılması
kanun değişiklikleri en kısa suumlrede bildirilmesi resmi kurumlarla ilgili karşılaşılan
sorunların ccediloumlzuumlmuumln de odaların yardımcı olması meslek iccedili eğitimin arttırılması
işlem yoğunluğunun azaltılması iccedilin ccedilalışma yapılması adli tatilin olduğu gibi mali
tatilin olması beklentiler arasındadır
Alagoumlz ve Ceranrsquoın 2007 yılında yapmış oldukları ccedilalışmada Konya İlinde
183 SM 167 SMMM 4 YMM ile anket yapılmıştır Anket sonucu varılan muhasebe
meslek mensuplarının sorunları şoumlyledir Muhasebe uumlcretlerinin oumldenmesine sıra
gelmemesi muumlkellef ile bilgi ve belge akışı sorunu muhasebeci seccediliminde objektif
kriterin olmayışı muumlkellefin zorlayıcı oumlnerilerde bulunması suumlre uzatımlarının son
29
guumlnde yapılması ccedilok fazla buumlrokratik suumlreccediller devamlı yeni duumlzenlemelerle birlikte
artan iş yuumlkuuml kamu kurumları ile meslek mensupları arasında iletişimsizlik kamu
kurumlarındaki memurlarla yaşanan problemler yetersiz sayıda memurun ccedilalışması
tespit edilen sorunlardır Muhasebe meslek mensuplarının beklentileri ise otomatik
tahsil sistemi oluşturulmalı haksız rekabet oumlnlenmeli muumlkellefler bilgilendirilmeli
suumlre uzatılmalı erkenden bildirilmeli gibi yanıtlar beklentiler arasında ccedilıkmıştır
Yayla 2007 yılında yapmış olduğu ccedilalışmada Guumlmuumlşhane Ordu Giresun
Trabzon Rize Samsun illerinde SM SMMM olmak uumlzere 172 meslek mensubuna
anket uygulamış fazla mesai yapılması elde edilen kazancın tatmin edici olmaması
sahip olunan mesleki sorumluluk mesleki işlerin ccedileşitliliği mesleğe muumlkellef
tarafından değer verilmemesi beyanname verilme suumlrelerinin ccedilok kısıtlayıcı olması
muhasebe mesleği sorunları arsında sayılmıştır Muhasebe meslek mensuplarının
beklentileri ise kayıt dışı muhasebecilik yapanlara youmlnelik denetimler sıklaştırılmalı
tarife dışı uumlcret uygulamalarının uumlzerine gidilmeli meslek iccedili denetim arttırılmalı
beyanname verilme ve yuumlkuumlmluumlluumlklerin oumldenme suumlresi esnek hale getirilmeli e-
beyanname uygulaması gibi fiziki bağımlılığı azaltan uygulamalar mesleki işlerin
buumltuumlnuumlne sirayet etmeli Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletlerindeki mesleki
standartlar Tuumlrkiyersquoye adapte edilmeli mesleğe giriş sınırlandırılmalı zorlaştırılmalı
mesleğin daha yararlı olduğunun anlaşılmasını sağlamak iccedilin meslek odaları ve
meslek kuruluşları kamuyu ve muumlkellefleri aydınlatmak amacıyla tanıtıcı yayınlar
yapmalı meslek mensuplarının sosyal ve psikolojik youmlnelimleri daha fazla dikkate
alınması gerekliliği meslek mensuplarının talep ve beklentileri arasındadır
Bilen 2008 yılında Erzurum Erzincan Malatya Elazığ Van Kars Bitlis
illerinde ccedilalışma yapmış bu doğrultuda 154 SM 142 SMMM anket uygulamıştır
Ccedilalışmanın sonucunda meslek mensuplarının duumlzenli tahsilat yapamaması
meslektaşların uumlcret tarifesi altında defter tutması mevzuatın sık değişmesi iş
yoğunluğu kayıt dışı korsan ccedilalışanlar kalifiye eleman bulunamaması bazı oumlnemsiz
hataların cezasının buumlyuumlk olması denetim eksikliğinin mesleğin daha ciddi
uygulanmasını engellemesi vergi dairelerinde mesleği bilmeyen elemanların olması
karşılaşılan sorunlar olduğu sonucuna varılmıştır Kayıt dışılık giderilmeli mesleki
saygınlık artırılmalı uumlcretlerde birliktelik sağlanmalı meslektaşlar arasında iletişim
ve dayanışma sağlanmalı muumlkellefler meslek kapsamında bilgilendirilmeli
30
muumlkellefler belge duumlzenini ciddiye almalı oda youmlnetimi sorunlara daha fazla ilgi
goumlstermeli mesleğin oumlnemi topluma anlatılmalı mesleki denetimler artırılmalı
TURMOB daha etkin olmalı mesleki seminerler artırılmalı mali tatil yeniden
duumlzenlenmeli ve Temmuz ayında beyanname verilmeyip Ağustos ayı ile
birleştirilmeli şeklinde oumlnerilerde bulunulmuş meslek mensuplarının beklentilerine
değinilmiştir
Oumlzulucan vd 2010 yılında yapmış oldukları ccedilalışmalarında Tuumlrkiye Geneli
SM 395 SMMM 952 YMM 18 anket uygulamıştır Muhasebe mesleğinin sorunları
olarak uumlcret tatminsizliği muumlkellefler ile muhasebeciler arasındaki guumlven problemi
yaşanması muumlkelleflerin muhasebe sistemlerini oumlnemli goumlrmemeleri muumlkelleflerin
oumldenmesi gereken defter tasdik ve muhasebe uumlcretlerini isteksiz ve geccedil oumldemesi
muumlkelleflerin muhasebe konusunda bilgi sahibi olmamaları muumlkelleflerin kanuna
aykırı olan istekleri muumlkelleflerin kayıtlardaki karışıklıkları mevcut mali tatil
suumlresinin yetersiz olması yoğun buumlrokratik işlemler mevzuatın sık sık değişmesi oumlne
suumlruumllmuumlştuumlr Muhasebe meslek mensuplarının beklentileri ise periyodik meslek
eğitimi artırılmalı mevzuat sadeleştirilmeli ve sık sık değiştirilmesi oumlnlenmeli ulusal
ve uluslararası muhasebe standartlarının uyum iccedilinde ve basit anlaşılabilir konuma
getirilmeli maliye ve vergi dairelerinde uzman kişiler istihdam edilmeli mesleği
yapabilme oumlzelliğine sahip olmadan usulsuumlz olarak ifa edenlere youmlnelik denetim ve
muumleyyideler artırılmalı muhasebe meslek mensuplarının sosyal faaliyet ve psikolojik
destek youmlnleri geliştirilmeli vergi daireleri yenilenmeli alınan uumlcretlerin muhasebe
meslek mensupları arasında tek bir fiyat olarak tahsil edilmesi youmlnuumlnde ccedilalışmalar
yapılmalı kayıt dışı ekonomi ile muumlcadele daha etkin hale getirilmeli meslek
odaları daha fazla etkinleştirilmeli mesleğin ifa edildiği ofislerin fiziki şartlara
uygun ve donanımlı olması iccedilin belli standartlar getirilmeli muumlkellef veya kurumlar
ile meslek mensupları arasındaki sorunların ccediloumlzuumlmuumlnde odalar etkin rol oynamalı
meslek mensupları değişiklikleri(mevzuat kitap dergi vb) takip edebilmesi iccedilin
elektronik ortam sağlanması beklentiler arasında goumlsterilir
Biyan 2012 yılında yapmış olduğu ccedilalışmada Tuumlrkiye Geneli 243 SM 2497
SMMMrsquo ye anket uygulanmıştır Muhasebe meslek mensuplarının karşılaştığı
sorunlar haksız rekabetin olması meslek mensuplarının duumlzenli tahsilat
yapamaması mesleğe duyulan saygının yetersizliği odaların haklarını yeterince
31
savunmaması kanuni duumlzenlemelerin anlaşılır olmaması kendi muumllkiyetinde
olmayan işyerlerinde faaliyet goumlsterilmesi kalifiye eleman sorunu mali tatilden
yeterince yararlanılamaması sorunlar arasındadır Ccedilalışmanın sonunda meslek
mensuplarının beklentileri ve taleplerine değinilmiştir Bunlar haksız rekabet
oumlnlenmeli duumlzenli tahsilat sistemi kurulmalı odalar daha aktif hizmet sunmalı
kanuni duumlzenlemeler daha anlaşılır olmalı kalifiye eleman iccedilin ccedilalışmalar
yapılmasıdır
İbrahimoğlu vd 2014 yılında yapmış oldukları ccedilalışmada Burdur İli 69 SM
29 SMMM 1 YMMrsquoye anket uygulamışlardır Ccedilalışmalar sonucunda muhasebe
meslek mensuplarının sorunları arasında goumlsterilen maddeler şunlardır muumlkelleflere
az vergi oumldemesi ccedilıkaran muhasebeci en iyi muhasebeci olarak goumlruumllmesi kanunlarda
sık sık değişiklik yapılması meslek odası tarafından uygulanan uumlcret tarifesinden
daha ucuza defter tutulması meslekte iş yuumlkuumlnuumln fazla olması alınan uumlcretlerin
emeği karşılamaması muumlkelleflerin muhasebe uumlcretlerini oumldeme noktasında isteksiz
davranması aynı zamanda muhasebe belgelerini tam suumlresinde ve eksik olmadan
getirilmeli vergi oumldemeleri muumlkellefler tarafından yapılmalı muumlkellefler sahte evrak
duumlzenlememeli ve kullanmamalı vergi mevzuatı kolay anlaşılabilir hale getirilmeli
resmi kurumlarla olan iş ilişkilerinde karşılaştıkları sorunların ccediloumlzuumlmuumlne odalar
yardımcı olmalı meslek iccedili eğitimin artırılması muumlkelleflerde sorumluluk bilincinin
oluşturulmasına youmlnelik ccedilalışmalar yapılmalı vergi yargısı daha hızlı karar vermeli
kamuoyunda muhasebe mesleğinin itibarını artırmaya youmlnelik ccedilalışmalar yapılması
beklentiler arasındadır
Oumlztuumlrk ve Şimşek 2017 yılında yapmış oldukları ccedilalışmada Erzurum İlinde 10
SM 72 SMMM ile anket yapmış aşağıdaki sorunlar tespit edilmiştir Alınan uumlcretler
karşısında verilen emeğin yetersiz olması yoğunluk nedeniyle oumlzel hayata zaman
ayrılamaması yetişmiş (kalifiye) eleman bulmakta zorlanılması akademik derslerde
ve mesleğe başlamadan oumlnceki eğitimlerde teorik anlatılması pratiğe oumlnem
verilmemesi muumlkelleflerin evraklarını zamanında ulaştırmaması muhasebe
uumlcretlerinin geccedil oumldenmesi yada hiccedil oumldenmemesi muumlkelleflerin muhasebeciye değer
vermemesi devlet dairelerinde meslek mensubuna karşı oumln yargılı davranış tutumu
meslektaşların haksız rekabet goumlstererek daha ucuza defter tutulması ccedilok sayıda
beyannamenin sıklıkla verilmesi mevzuat yoğunluğu yayımlanan kanun
32
metinlerinin accedilık ve net olmaması Ccedilalışmalarında muhasebe meslek mensuplarının
beklenti ve taleplerine de yer verilmiştir Bunlar ihtiyacı karşılayacak uumlcret politikası
getirilmeli mali tatil uygulaması işlevsel hale getirilmeli zamanında tahsil
gerccedilekleşmeli meslek mensuplarına karşı oumln yargı giderilmeli haksız rekabet
oumlnlenmeli beyanname verilme suumlreleri esnek hale getirilmeli şeklinde yer verilmiştir
Muhasebecilerin muumlkelleflerden Maliye Bakanlığırsquondan ve mesleki
teşkilatlardan beklentileri uumlzerinde durulmuş son zamanlarda yaşanan ekonomik
krizlerden etkilenme duumlzeyleri tespit edilmiştir Muhasebe meslek mensuplarının
mesleklerini icra ederken oumlzel hayatlarından fedakarlık yaptıkları bilinmektedir
Meslek mensuplarının ilk talepleri zamanla yarıştıkları ve iş yuumlkuuml fazlalığı olduğu
yapılacak iyileştirmeler ile bu yuumlkuuml azaltmaya youmlnelik ccedilalışmalar yapılması
olmuştur Araştırma sonuccedillarına goumlre muhasebeciler mevzuatta suumlrekli farklılaştığı
ve bu farklılığı izlemekte guumlccedilluumlk ccedilektiklerini yeni meslek mensuplarının
muhasebecilik uumlcretlerini duumlşuumlrduumlğuuml iş yuumlkuumlnuumln ccedilok olduğu gibi ekonomik
karşılığının da yetersiz olduğunu muumlkelleflerden talep ettikleri doumlkuumlmlerin suumlresinde
kendilerine ulaşmadığı vb yaşanan sıkıntılardandır (Deran vd 2016 15)
Yapılan bu ccedilalışmalar sonucunda ortaya ccedilıkan muhasebe meslek
mensuplarının ortak sorun ve beklentilerini tek bir tabloda oumlzetlemek gerekirse
Tablo 11 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları Ve Beklentileri Sorunları Beklentileri
Suumlrekli Kanunlarda Yapılan Değişiklikler
Muhasebe Uumlcretinin Aylık Olarak Oumldenmesi
Ucuz Defter Tutulması Muumlkelleflerin Belgelerini Zamanında Getirmesi
İş Yuumlkuuml Fazlalığı Vergi Oumldemelerini Muumlkelleflerin Kendilerinin Yapması
Muumlkellef İle Bilgi Ve Belge Akışı Sorunu
Mali Konularda Muhasebecilerle Bağlantılı Olunması
Suumlre Uzatımlarının Son Guumlnde Yapılması
Haksız Rekabete Ccediloumlzuumlm Bulunması
Kamu Kurumlarındaki Memurlarla Yaşanan Problemler
Meslek İccedili Eğitimin Arttırılması
Nitelikli Ara Elaman Bulmada Sıkıntı Yaşandığı Sorunlar
Meslek İccedili Denetim Arttırılması
Muumlkelleflerin Kanuna Aykırı Olan İstekleri
Odalar Daha Aktif Hizmet Sunmalı
33
İKİNCİ BOumlLUumlM
ULUSLARARASI MUHASEBE STANDARTLARI (UMS)
ULUSLARARASI FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI
(UFRS) TUumlRKİYE MUHASEBESTANDARTLARI (TMS)
TUumlRKİYE FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI (TFRS)
21 UFRS Hakkında Genel Bilgiler
Duumlnyada pek ccedilok uumllkelere bakıldığında iki farklı muhasebe standardı
uyguladıkları goumlruumllmektedir
Bunlardan ilkinin Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (UFRS) seti
olduğu soumlylenebilir Finansal Raporlamada kayıtların biccediliminden ziyade iccedileriğin
oumlnemsenerek ilke odaklı olarak uygulanmıştır İkincisi ABD Genel Kabul Goumlrmuumlş
Muhasebe İlkeleri Standart Setidir Gelişmiş veya gelişmekte olan uumllkelerde
uygulanan bu setin oumlzelliği her tuumlrluuml işlem ve faaliyetleri iccedilerisine alarak kural bazlı
olmasıdır (Can 2016 65)
Muhasebe sisteminden elde edilen bilgiler işletme ccedilıkar grupları ve sermaye
piyasası aktoumlrleri accedilısından aynı bilgiyi sağlamalıdır Şirketlerin aynı faaliyetleri aynı
biccedilimde izah edilmeli elde edilen veriler tam guumlvenilir oumlzuumln oumlnceliğine uygun ve
kıyaslanabilir olmalıdır Bunu sağlamak ancak belirli standartlara uygun muhasebe
kayıtlarının oluşturulması ve finansal tabloların hazırlanması ve işletme ccedilıkar
gruplarına ve sermaye piyasasındaki yatırımcılara aktarılmasıyla muumlmkuumlnduumlr
Sermaye piyasasındaki yatırımcılara bilgi verilmesi ldquomuhasebe standartlarınınrdquo
hazırlanması ve hayata geccedilirilmesiyle sağlanacaktır (Uumlstuumlndağ 2000 31)
Muhasebe standartlarının benimsenmesi ve uygulanmasıyla globalleşen
duumlnyada mali bilgilerin guumlvenilirliğini artırmıştır Uluslararası muhasebe
standartlarının sadece oluşturulması yeterli değildir Bu uumllkelerinde kendi ulusal
muhasebe standartlarını uluslararası muhasebe standartlarına uyumlu hale getirmesi
gerekir (Bostancı 2002 72)
1973-2001 yılları arasında standartlar Uluslararası Muhasebe Standartları
Komitesi (IASC-International Accounting StandardsComitee) tarafından
34
hazırlanmaktaydı Uluslararası Muhasebe Standartları (IAS-International Accountng
Standards) adı ile yayınlanmaktaydı 2001 yılında IASC Uluslararası Muhasebe
Standartları Kurulu (IASBndashInternational Accounting Standards Board) şeklinde
değişti ve standartlar Uluslararası Standart adını alarak yayınlanmaya başlamıştır
(Hasanov 2018 50)
UFRS uumllkelere ait standartların aksine kurallar olmadan ilkeler uumlzerine
kurulmuştur Duumlnyaya bakıldığında bu ilkelere goumlre hazırlanan finansal tablolar
şeffaflığı arttırdığı iccedilin başka bir deyişle guumlven ortamı yarattığı iccedilin ilgi goumlrmektedir
Bundan dolayı uluslararası piyasada iş yapmayı hedefleyen kurum veya kuruluşlar
finansal raporlarını bu bağlamda hazırlaması gerektiğinin farkındadırlar
UFRSrsquoye goumlre raporlama yapan kurum ve kuruluşlar finansal durum tablosu
(bilanccedilo) kapsamlı gelir tablosu (gelir tablosu) oumlz kaynak değişim tablosu nakit
akış tablosu ve dipnotları hazırlamak zorundadırlar (Atmaca ve Ccedilelenk 2011 110)
UFRSrsquoye goumlre raporlama yapacak işletmeler iccedilin kavramsal ccedilerccedilevede bilgi
kullanıcıları temel ve ikincil bilgi kullanıcısı olarak ayrılmıştır Temel bilgi
kullanıcıları işletmeye yatırım ve işletmeye borccedil verenler olarak nitelendirilmiştir
Eğer bu iki kesimin bilgi ihtiyacı sayılan raporlarla karşılanabiliyorsa diğer
kesimlerin de bilgi ihtiyacının karşılanacağı beklenmektedir
Finansal Raporlama Standartları (IFRS-International Financial Reporting)
Finansal tablo ve raporlar kullanıcılarına isabetli karar alma suumlreci iccedilin faydalandığı
goumlstergelerdir Kullanıcılarına ihtiyacı olan bilgiyi sunabilmek iccedilin duumlzenli
muhasebe uygulamaları iccedilin gereklidir (Hasanov 2018 69)
211 Muhasebe Standartlarının Tanımı
Muhasebe standartları gerek muhasebe kayıtlarında gerekse finansal tablo
raporlarında işletmeler arasındaki uygulamadan kaynaklanan farklılıkları asgari
duumlzeye indiren duumlzenlemelerdir (Şenol 2005 2)
Muhasebe standartları ilgililerinin ihtiyaccedil duyduğu işletme sonuccedillarını doğru
tarafsız tam kıyaslanabilir guumlvenilir ve anlaşılabilir olarak yansıtan mali tabloların
hazırlanmasında uyulması gereken kurallar buumltuumlnuumlduumlr (Bostancı 2002 72)
35
Uluslararası Muhasebe Standartları mali bilginin finansal tablo kullanıcılarına
aktarılmasında ccedilok sayıda seccedilenek sunan uluslararası raporlamaya imkan sağlayan
işletmelere karar alma suumlreccedillerinde en uygun planlama ve programı seccedilme imkanı
sunan ilke ve kurallar buumltuumlnuumlduumlr Diğer bir ifadeyle uluslararası muhasebe standardı
ccedilok uluslu şirketlerin yıl sonu mali tablolarının hazırlanmasında doumlnem sonu
değerleme işlemlerinde bir birlik sağlamak amacıyla oluşturulan uygulanan
standartlardır (Atmaca ve Ccedilelenk 2011 114)
UFRS kuumlresel bazda karşılaştırma ve değerlendirme yapmaya imkan veren
en doğru ve guumlvenilir verinin elde edilmesi iccedilin oluşturulan ilke ve kurallar
buumltuumlnuumlduumlr (İbiş ve Oumlzkan 2006 27)
Uluslararası muhasebe standartları farklı uumllkelerdeki şirketlerin birbirlerine
ait olan mali tablolarını kıyaslayabilmesine ve değerlendirme yapmasına imlan
sağlayan duumlzenlemeler olarak tanımlanmıştır Uluslararası muhasebe standartları
mali tabloların hazırlanmasında ve sunumunda emredici kurallardan ziyade ilkeler
ve kurallarla youmlnlendirmeler yapmaktadır (Kahraman 2016 27)
212 Muhasebe Standartlarını Gerektiren Gelişmeler
Uluslararası duumlzeyde muhasebe standartları ilk kez 1959 yılında Jacob
Kraayenhof tarafından yayımlanan bir makalede ifade edilmiştir Bu sahada dikkat
ccedileken ikinci adım ise ABD Birleşik Krallık ve Kanada kendi aralarındaki muhasebe
işlemlerinden kaynaklanan ve birbirinden ayrılan noktaları ortadan kaldırmak uumlzere
1966 yılında Uluslararası Muhasebeciler Ccedilalışma Grubursquonun kurulmasıdır (Bayazıtlı
vd 2015 4)
Kuumlreselleşen duumlnyada ekonominin sınır oumltesi boyutlara ulaşmasıyla uumllke
ekonomileri birbirine bağlamıştır Mali tabloların duumlzenlenmesinde ve
raporlanmasında tek bir muhasebe dilini kullanmak zorunlu hale gelmiştir (Kocamaz
2012 106) Bu sebeple mali tablolarda ki verilerin doğru anlaşılır tarafsız
kıyaslanabilir eksiksiz olması iccedilin tuumlm duumlnya tarafından uygulanan ve kabul edilen
muhasebe standart ve ilkelerin uygulanması ihtiyacını doğurmuş ve muhasebe de
ldquoortak bir muhasebe dilirdquo oluşturulmasını guumlndeme getirmiştir (Akdoğan 2007 101)
36
Etkisi kuumlresel ccedilapta hissedilen bazı koumltuuml tecruumlbeler de standardize edilmiş
finansal raporlama sistemine olan ihtiyacın doğmasında oumlnemli bir etken olmuştur
Oumlrnek verecek olursak 1997ndash1998 yılları arasında Asya uumllkelerini etkileyen buhran
ve 2000 2001 ve 2002rsquode Amerikarsquoda oumlnemli halka accedilık şirketlerden Enron World
Com Arthur Andersen Adelphi Communications gibi prestijli şirketlerdeki mali
raporlamada yapılan usulsuumlzluumlkler yatırımcıların sermaye piyasalarına olan
guumlvenlerini kaybolmasına sebep olmuştur Mali tabloların raporlanması iccedilin yuumlksek
kalitede ve tam bir set olarak uluslararası muhasebe standartlarına olan gereksinimi
artırmıştır Muhasebe uygulamasındaki farklılıklar uumllkelerin bulundukları boumllgedeki
ekonomik siyasal ve sosyal ilişkilerden de kaynaklanabilmektedir Finansal tablolar
duumlzenlenirken ve kullanıcılar tarafında yorumlanırken ccedileşitli farklılıklara aynı
zamanda bu farklılıktan kaynaklanan yanlış anlaşılmalara sebep olmaktadır
Muhasebe uygulamalarında teknik kavramsal ve kuumlltuumlrel farklılıklar bu durumun
temel nedenidir (Uumllkuuml 2008 56)
Avrupa Komisyonursquonun 2002 yılında UMSUFRSrsquo lere uygun finansal
tabloların hazırlanmasında Avrupa Birliği iccedilerisindeki halka accedilık şirketlere uyma
zorunluluğu getirmiştir UMSUFRSrsquoye ihtiyaccedil duyulmasının nedenlerini şoumlyle
oumlzetlenebilir (Hatipoğlu 2009 19)
bull Uluslararası finansal piyasaların gelişmesi
bull Uluslararası firmaların var olması
bull Sermaye piyasalarının gelişmesi
bull Kuumlreselleşme olgusunun gereği
bull İşletmelerin duumlnyaya accedilılabilmelerinin gereği
bull Muhasebe uygulamaları ve bağımsız denetim esnasında fark edilen
usulsuumlzluumlklerin tespit edilmesi
bull Ccedilok uluslu şirketlerin her uumllke uygulamasının farklı olması sebebi ile
karşılaştıkları sorunların giderilmesi iccedilin
bull Finansal piyasalarda fon sağlamak iccedilin ortak bir muhasebe dilinin
kullanılması gereği
37
bull Doğru tam oumlzuumln oumlnceliğine uygun accedilık ve kıyaslanabilir mali tabloların
hazırlanması gereğidir
UMSUFRSrsquodan istenen yararların elde edilmesi muhasebe standartlarına
uygun duumlzenlenmiş mali tabloların doğru bir biccedilimde uygulanmasına bağlıdır
Dolayısıyla standartları uygularken ortaya ccedilıkan problemler goumlz oumlnuumlnde
bulundurulduğunda bu problemlerin hem raporların duumlzenlenmesinde hem de
raporların kullanılmasıyla ilgili olduğu anlaşılmaktadır Muhasebe standartlarının
aslında muhasebe kayıtlarına ait olmadığını doğrudan raporlamayla ilgili olduğu
ifade edilebilir Finansal raporların kapsamını ve biccedilimini temelde raporlamadaki
standartlaşma değiştirmişti Son zamanlara değin ldquomuhasebe standartlarırdquo olarak
duumlzenlenen bu standartlar artık ldquofinansal raporlama standartlarırdquo ismiyle
yayımlanıyor olması temelde finansal raporlamaya vurgu yapmanın bir goumlstergesidir
(Oumlzkan ve Acar 2010 53)
Duumlnya genelinde devletler muhasebe sistemlerinde meydana gelen
ccedileşitlilikleri ortadan kaldırmak iccedilin muhasebede standartlaşma ccedilalışmaları
yapmaktadırlar Farklı uumllkelerde uygulanan muhasebe standartlarındaki farklılık
bull Elde edilen finansal sonuccedilların kıyaslanmasını zorlaştırmakta
bull Sermaye piyasalarında fon toplama suumlrecine mani oluşturmakta
bull Uluslararası şirketlerin mal alıp satarken sıkıntı yaşamasına sebep
olmaktadır
Yukarıda belirtilen olumsuzlukların giderilmesi ulusal muhasebe
standartlarının birbiriyle uyumlu hale getirilmesi duumlnya genelinde ortak muhasebe
standartlarının uygulanması gerekliliğini ortaya koymaktadır (Oumlzkan ve Acar 2010
58)
Finansal bilgi kullanıcıları iccedilin hazırlanan raporların gerccedilek guumlvenilir ve
kıyaslanabilir bilgi uumlretmesi aynı oumlzellikteki olayları aynı şekilde değerlendirilmesi
en oumlnemli hedeftir Bunun gerccedilekleşebilmesi iccedilin duumlnyada buumltuumln kullanıcılar
tarafından anlaşılabilecek şekilde mali tablo ve finansal raporların hazırlanması
gerekmektedir
38
Finansal bilgilerin raporlanması dışında standartlar aynı zamanda ait olduğu
uumllkelerin birbirileri arasında sistematik olarak uyumlaştırmayı sağlamayı
amaccedillamaktır Bulundukları uumllke sınırları dışında yatırım yapan bazı şirketler farklı
olan ve bazı durumları ccedilelişen ulusal standartlar karşısında zorlandıkları
goumlruumllmektedir
213 Muhasebe Standartlarırsquonın Amaccedilları
Kuumlreselleşen duumlnya ile birlikte şirketler finansal kaynak gereksinimlerini
uluslararası yatırımcılardan karşılamak istemeleri finansal tabloları uluslararası
duumlzeyde kıyaslama isteği ve şirketlerin ccedilok uluslu şirketler olmak istemesi gibi
sonuccedilları guumln yuumlzuumlne ccedilıkarmıştır Bu nedenle şirketler finansal bilgi ihtiyaccedillarını
karşılamak iccedilin yeterli tam doğru guumlvenilir finansal tablolara ihtiyacı gittikccedile oumlnem
kazanmıştır Fakat her uumllkenin ulusal muhasebe prensipleri ve muhasebe
politikalarının diğerlerinden farklı olması yasal proseduumlrlerinin farklı olması sonucu
uluslararası seviyede mali tabloların duumlzenlenmesini zorunlu hale getirmiş buumltuumln bu
sonuccedillar uluslararası muhasebe standartlarına uygun muhasebe ve denetim
uygulamalarına geccedililmesinin oumlnemini arttırmıştır (Usta2007 15)
Finansal tablolar hazırlandığı zaman UFRSrsquoyi dikkate almamak nitelik ve
nicelik bakımından yetersizlik sebebiyle yanlış değerlendirmelere ve kararlara yol
accedilabilir (Şensoy 2013 7)
Uluslararası ticaret yapan işletmelerin kıyaslanması hem de finansal
tabloların karşılaştırılması ancak ortak bir dil kullanılarak sağlanmış olur
Muhasebe standartlarının oluşturulma amaccedillarını aşağıdaki gibi sıralamak
muumlmkuumlnduumlr
bull Uygulamadaki farklılıklara son vermek muhasebe uygulamalarında
tekduumlzeni oluşturmak
bull Mali tabloların herkes tarafından anlaşılacak şekilde accedilık uygun
anlaşılabilir taraf olmaksızın ve kıyaslanabilir olmasını sağlamak
bull İşletmeyle ilgili kişi ve kurumların doğru değerlendirme yaparak doğru
kararlar vermesini sağlamak
39
bull Uluslararası piyasalarda ortak dil kullanarak bilgi uumlretimi ve uumlretilen
bilgiyi sunulması esnasında kolaylık sağlamak
bull Ccedilok uluslu işletmelerin tek bir standarda goumlre işlem yapmasını sağlayarak
farklılıktan dolayı ccedilıkabilecek sorunların oumlnuumlne geccedilmektedir
Kaydetme ve sınıflandırma gibi ccedileşitli muhasebe faaliyetlerinin anlaşılması
ve yorumlanmasını kolaylaştırmak iccedilin uluslararası standartlaşmaya ihtiyaccedil
duyulmaktadır (Usta 2007 15)
214 Muhasebe Standartlarının Fayda Ve Sakıncaları
Kuumlresel her alanda kullanılabilecek finansal raporlama standartları setinin
oluşturulmasının sağladığı faydalar şoumlyledir
bull Farklı muhasebe uygulamalarını kullanan şirketler arasında ek maliyet
oluşacağından bu durum standartlarla ortadan kaldırılacaktır
bull Yurtdışı ortakları şirketlerin ortak finansal tablolarını duumlzeltmeye gerek
kalmayacak
bull Artan yuumlksek faiz maliyetleri yatırımcılar ve borccedil verenler accedilısından risk
oluşturduğundan bu riski ortadan kaldıracaktır
bull Uluslararası işlem yapan şirketler fon toplamak veya borccedillanma yapmak
istediklerinde finansal tablolarını ilgili uumllkenin anlayabileceği şekilde
duumlzenlemesi yani ilgili uumllke uygulamasına doumlnuumlşme zorunluluğu da
ortadan kalkacaktır
bull Ekonomik alanda yapılacak işbirliklerinin oumlnuumlndeki bir takım engeller
engel ortadan kalkmış olacaktır
Yukarıda belirtilen faydalar dışında uluslararası muhasebe standartlarının
olumsuz yanları da bulunmaktadır
Uluslararası muhasebe standartlarının uygulanmasıyla duumlnyada tek tip
muhasebe standartlarının oluşturulması amaccedillanmaktadır Muhasebe standartlarının
tek duumlze olması bazı bilim adamları tarafından olumsuz karşılanmaktadır Tek
duumlzenin olumsuz yanı muhasebenin sert otoriteye dayanarak gelişemeyeceği eğer
tek bir otorite tarafından belirlenirse ccedilok sayıda standart oluşturulması gerektiği
40
goumlsterilmektedir Buna alternatif ise standartların birkaccedil standart geliştiricisi
tarafından sunulması ve bunlardan en uygun olanının ise işletmeler tarafından
seccedililmesidir Başka bir eleştiri standartların yaptırım guumlcuumlnuumln olmaması ve sadece
yol goumlsterici mahiyette olmasıdır (Hikmet 2001 71)
Standartların hayata geccedilirilmesini guumlccedilleştiren vergi muhasebesi anlayışını
kabul eden uumllkelerde muhasebe standartları vergi duumlzenlemeleri iccedilinde yer
almamıştır Bu nedenle uygulamada bir mecburiyet olmadığından standartların
hayata geccedilirilmesi guumlccedilleşmiştir (Guumlcenme 2003 27)
Eleştirilere rağmen muhasebe standartları devletler ve işletmeler tarafından
olumlu karşılanmakta ve uygulanmaktadır
22 Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarının Ortaya Ccedilıkışı
Kuumlreselleşen duumlnyada sadece ulusal standartlara goumlre muhasebe ve raporlama
sisteminin yetersiz kaldığı duumlşuumlnuumllmektedir (Nuriyev2009 36)
1959 yılında ilk defa Buumlyuumlk Avrupa Serbest Muhasebeciler kurumunun
uumlyelerinden Jacob Kraayenhof Uluslararası Muhasebe Standartlarının ccedilalışmalarına
başlanması gerektiğini ileri suumlrmuumlştuumlr Avrupa Birliğine muhasebe sistemleriyle ilgili
bilgi vermek iccedilin ise 1961 yılında Groupedrsquo Etudes kurulmuştur Kanada İngiltere
ve ABDrsquonin profesyonel enstituumlleri tarafından 1966 yılında Muhasebeciler
Uluslararası Eğitim Grubu (AISG-Accountants International Study Group)
oluşturulmuştur Adı geccedilen kuruluşlarla birlikte muhasebeyle ilgili ilk uluslararası
kuruluşlar yapılandırılmaya başlanmıştır (Nuriyev2009 36)
20yuumlzyılın sonunda Uzak Doğu Asya Latin Amerika ve ABD ve Avrupa
Birliğirsquonde başlayan ekonomik durgunluk kısa suumlrede gelişmekte olan ekonomileri
de etkilemiş ve finansal oumllccediluumlm muhasebe alanında karşılaştırıla bilirlik ve gerccedilek
durumun yansıtıla bilirliği uluslararası faaliyet goumlsteren işletmelerin en oumlnemli ortak
ihtiyacı haline gelmiştir (Başaran 2008 156)
Yakınsamanın gerccedilekleşmesi halinde Amerikan sermaye piyasalarında
menkul kıymetleri işlem goumlren Avrupa Birliği uumllkelerindeki şirketler finansal
raporların Amerikan Muhasebe Standartları accedilısından yeniden duumlzenlemek
mecburiyetinde kalmayacak bununla birlikte işletmenin sermaye piyasası borsasına
41
girişindeki zorluklar ve maliyetler azalacaktır Enron ve benzeri skandallar ile
birlikte UFRSrsquonin finansal piyasaların gerccedilek guumlvenilir ve doğru işlemesi accedilısından
ne derece oumlnemli olduğu daha iyi anlaşılmıştır (Yalkın 2003 45)
23 UFRSrsquonin Belirlenmesinde Etkisi Olan Kuruluşlar
Uluslararası muhasebe ve finansal raporlama standartları ile ilgili alanda
duumlnyada birccedilok kurum veya kuruluş faaliyet goumlstermektedir UFRS ile ilgili
ccedilalışmalar yapan muhasebe ve finansal raporlama standartlarının oluşturulması
duumlzenlenmesi ve onların kullanımına yardımcı olan bazı oumlrguumltler
bull Uluslararası Muhasebe Standartları Kurumu
bull Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu
bull Menkul Kıymetler Borsaları Uluslararası Oumlrguumltuuml
bull Avrupa Birliği
bull Amerikan Finansal Muhasebe Standartları Kurulursquodur
bull Basel Kurulu
bull Birleşmiş Milletler
bull Ekonomik İş Birliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml
bull Duumlnya Bankası ve Uluslararası Para Fonu
231 Uluslararası Muhasebe Standartları Kurumu
1960rsquolı yıllarda Uluslararası Muhasebe Standartlarırsquonın duumlzenlenmesi
hususunda ilk muumlzakereler başlanmıştır Burumun bir oumlrguumlt aracılığıyla
gerccedilekleştirilmesi adına yapılan ilk adım Sydneyrsquode Ekim 1972rsquode 10 Duumlnya
Muhasebe Kongresinde goumlruumlşuumllmuumlştuumlr (Başpınar2005 53) Goumlruumlşme sonucunda elde
edilen somut verilere goumlre İngiltere Galler ve ABD tarafından Muhasebecilerin
Uluslararası Ccedilalışma Grubu (AISG) kurulmuştur Bu tavsiye uzun suumlrmeden
1973rsquode gerccedilekleşmiş Kanada Fransa Avustralya Almanya İngiltere Japonya
İrlanda Meksika ve ABDrsquodeki uzmanlaşmış muhasebe oumlrguumltlerinin yaptığı bir
anlaşmayla Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesi (IASC) kurulmuştur (Bekccedili
ve Oumlzdemir 2006 145)
42
IASCrsquonin Uluslararası Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarırsquona
youmlnelik faaliyetleri Uluslararası Sermaye Piyasaları Komisyonları Oumlrguumltuuml (IOSCO)
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml (OECD) Duumlnya Bankası Birleşmiş
Milletler ve Avrupa Birliği gibi oumlrguumltler tarafından desteklenmekte uyumlaştırma
faaliyetleri devam etmektedir Tuumlrkiyersquode bu komiteye destek veren kuruluşlar
olarak IASCrsquoye 1974 yılında uumlye olan Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği
(TMUD) ve 1994rsquote uumlye olan Tuumlrkiye Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler ve
Yeminli Mali Muumlşavirler Odaları Birliği ve (TUumlRMOB) goumlsterilebilir (Cavlak 2015
81)
Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesirsquonin kuruluş amacı denetlenmiş
finansal tabloların hazırlanmasında uygulanacak muhasebe standartlarını kamu
yararına uygun olarak duumlzenlemek ve bu standartların buumltuumln uumllkelerce kabul
edilmesini ve uygulanmasını sağlamaktır (Savun 2014 8) Uluslararası muhasebe
Standartları Komitesi her uumllkenin muhasebe standardı oluşturucusu ile ccedilalışmalar
yaparak duumlnya ccedilapında muhasebe standartlarını birbiriyle uyumlu hale getirmeyi
amaccedillamaktaydı (Parlakkaya 2004 123)
Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesirsquonin (IASC) diğer amaccedilları ise
mali tabloların duumlzenlenmesinde ve sunumunda esas alınacak standartları daha iyi
duruma getirmek geliştirilen standartları yayımlamak bu standartlarında duumlnyada
benimsenmesini sağlamaktır Aynı zamanda duumlzenlemeleri geliştirerek uluslararası
uyumu sağlamak hususunda ccedilalışma yapmaktır (Uumlstuumlndağ 2000 46)
Komitenin kuruluş yasasındaki anlaşmaya goumlre uumlyeler aşağıdaki
yuumlkuumlmluumlluumlkleri uumlstlenme konusunda anlaşmışlardır
bull Komitenin ccedilıkardığı standartları desteklemek
bull Yayımlanan bu standartlara hazırlanan mali tabloların uygun olmasını
sağlamak eğer uyumsuzluk olması durumunda uyumsuzluğun derecesini
mali tablolarda belirtilmesi sağlamak uluslararası muhasebe standartlarına
uyulması hususunda menkul kıymet borsa goumlrevlilerini inandırmak
bull İnceleme sırasında mali tabloların standartlara goumlre hazırlanıp
hazırlanmadığı konusunda denetccedilileri bu hususta kesin yargıya varmalarını
sağlamak
43
bull Uluslararası muhasebe standartlarına mali tablolarda uyulmadığı hallerde
mali tablolarda accedilıklanmaması durumunda denetccedililerin bunu raporlarında
belirtmelerini sağlamak (Akguumln 2007 86)
2001 yılına kadar IASC tarafından standartlar Uluslararası Muhasebe
Standartları (IAS-International Accountng Standards) adı ile yayınlamaktaydı 2001
yılında IASC yerini Uluslararası Muhasebe Standartları Kuruluna (IASBndash
International Accounting Standards Board) bırakmış ve standartlar Uluslararası
Finansal Raporlama Standartları (IFRS-International Financial Reporting Standards )
adı ile yayınlanmaya başlamıştır
Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu duumlnya genelinde muhasebe
standartlarını birbirine yakınlaştırmayı temel amaccedil edindiği iccedilin ulusal muhasebe
standardı belirleyicileri ile birlikte ccedilalışmalar yapmıştır IASBrsquoın finansal raporlama
ve muhasebe standartlarının kullanıcıları tarafından oumlnemli derecede ilgi goumlrmesini
kurulun hazırladığı standartların duumlnyada birccedilok yerde uygulanabilecek şekilde basit
ve anlaşılabilir olduğu ile accedilıklayabiliriz (Akdoğan 2006 56)
232 Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu
Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (IFAC-International Federation of
Accountants) 1977rsquode kurulmuştur Muhasebede etik eğitim problemleri ve aynı
zamanda denetimle ilgili konularla ilgilenmektedir Federasyonda bulunan bireyler
120 uumllkeden 160 uumlyesi ile 25 milyon bireyi temsil etmektedirler IFAC kamuya
yarar sağlayacak profesyonel ve nitelikli standartlar geliştirmeyi ulusal ve
uluslararası standartlar arasında yakınsamayı amaccedillamaktadır Yerel muhasebe
oumlrguumltleri huumlkuumlmetler standart koyucu kurumlar ve duumlzenleyici kurumlarla disiplinli
ccedilalışmalar yaparak sorumluluk aldığı bu gibi vazifelerde başarı olmalarına olanak
sağlar Uumlyeler arasında ortak goumlrev dağılımı ilerleterek global bir mali mimari
yaratmayı hedeflemektedir (Karapınar 2013 142)
IFACrsquoın doumlrt oumlnemli standart kurulu vardır (Nuriyev2009 47)
bull Uluslararası Muhasebe Eğitimi Standartları Kurulu
bull Uluslararası Denetim ve Sigorta Standartları Kurulu
bull Uluslararası Muhasebeciler Etik Standartları Kurulu
44
bull Uluslararası Kamu Sektoumlruuml Muhasebe Standartları Kurulu
233 Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Oumlrguumltuuml
Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Oumlrguumltuuml (IOSCO) 1983 yılında
kurulmasının amacı halka sunulan işlemlerini ve uluslararası sermaye piyasalarının
ccedilalışmalarını arttırmaktır (Alpay 201420) IOSCO global standart oluşturucu olarak
duumlnyada benimsenmiş bir kuruluştur (Ccedilelik 2013 30) ABDrsquodeki Sermaye Piyasaları
Komisyonu İngilterersquodeki Finansal Kurumlar Otoritesi Tuumlrkiyersquodeki Sermaye
Piyasası Kurulu ve 177 uumlyeden oluşan IOSCO uumllkelerin menkul kıymet hazırlama
kurumlarının uluslararası temsilcisidir (Şahin 2010 11)
1983 yılında kurulan Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Oumlrguumltuuml
(IOSCO-International Organization of Securities Commisions) menkul kıymet
sektoumlruuml iccedilin global bir standart tayin edici olarak kabul edilir (Ccedilelik 2013 30)
Kuumlreselleşen sermaye piyasalarının etkisiyle 1990rsquolı yıllarda menkul kıymet
işlemleri uluslararası boyut kazanmış menkul kıymet ihraccedilccedilıları birccedilok uumllkede
menkul kıymet alım satımı yapmaktadır Birden fazla borsaya kote olmuş
işletmelerin sayısı gitgide artmaktadır IOSCO uluslararası muhasebe standartlarının
oluşturulmasında elliye yakın uumllkenin sermaye piyasalarındaki standart oluşturucu
kurumlar aracılığıyla duumlnyada etkin bir kurum olmuştur (Uumlstuumlndağ 2000 51-52)
IOSCO uumlyeleri arasında kaliteli bilgi akışı sağlamak sermaye
piyasalarındaki duumlzenleyicidenetleyici otoritelerin ilgi alanları kapsamında
eşguumlduumlm sağlamak sermaye piyasalarının resmi yapısına ait ortak uluslararası
standartlar duumlzenlemek amacıyla oluşturulan kurumdur (İbiş ve Akarccedilay 2003 2)
IOSCO ulusal muhasebe standartları komiteleri dışında kalan standart
duumlzenleme suumlreci iccedilerisinde youmlnettiği tartışmalar neticesinde elde ettiği tesir etmesi
accedilısından ccedilok ayrı bir pozisyona sahiptir (Uysal 2006 93)
IOSCO en oumlnemli ccedilalışmalarını uumlccedil komite (Teknik Komite Yuumlruumltme
Komitesi ve Gelişmekte Olan Piyasalar Komitesi) aracılığıyla yuumlruumltmektedir
Gelişmekte Olan Piyasalar Komitesirsquonin amacı gelişen piyasaların etkinliğini
artırmak iccedilin ilkeler oluşturmak ve bilgi akışını sağlamaktır IOSCOrsquonun ana
duumlzenleyici komitesi olan Yuumlruumltme Komitesine bağlı iki profesyonel kuruldan
45
oluşur Duumlnyarsquonın en hacimli ve gelişmiş uluslararası niteliğe sahip piyasalarını
duumlzenleyen 15 duumlzenleyici kurum olan Teknik Komitersquodir(Technical Committee) Bu
Kurul uluslararası menkul kıymetler ve vadeli işlemlere doumlnuumlk youmlnetmeliklere ait
oumlnemli konularda ve bu konulara ait uygulamalara doumlnuumlk verilecek tepkilerin
incelenmesini amaccedillamaktadır Bu kapsamda Kurul duumlnyadaki sermaye
piyasalarında uygulama esnasında sık karşılaşılan problemler ve gereksinimleri takip
ederek bu hususlarda raporlar hazırlamakta ve standart duumlzenleyici kurumlarca takip
edilecek prensipler geliştirmektir Yuumlruumltme Komitesirsquonin amacı Kurulun amaccedillarını
yerine getirilmesi iccedilin gerekli duumlzenlemeler yaparak başkanlar komitesinin
programına alır icra organıdır (Hatipoğlu 2009 49)
1993rsquote yerel ve kuumlresel bazda menkul kıymet alım satımında işletmelerin
mali tablolarının hazırlanmasında uyulacak kuralları goumlsteren muhasebe
standartlarının tespit edildiği bir liste uumlzerinde IOSCO ile IASB fikir birliğine
varmıştır 1993 senesindeki anlaşmadan sonra taraflar arasında gerccedilekleştirilen
goumlruumlşmeler neticesinde 1995 senesinde uluslararası menkul kıymet alım satımında
temel alınan muhasebe standartlarının belirlenmesine youmlnelik anlaştıkları goumlruumlluumlr
(Dalkılıccedil 2008 29)
IASB tarafından uluslararası menkul kıymet alım satım işlemlerinde uyulması
gereken muhasebe standartlarının tamamını IOSCO Mayıs 2000rsquode tarihinde
onaylamıştır IOSCO uumlye uumllkelerin uluslararası muhasebe standartlarını uygulaması
iccedilin 2005 yılında tavsiye kararı aldı UFRS kıyaslanabilir ulusal ve uluslararası
finansal raporlamanın yapılabilmesi iccedilin asıl dayanak olmuştur IFRSrsquoyi gittikccedile
oumlnemli kılan ve uluslararası muhasebe seti olarak uygulanmasının en oumlnemli
nedenlerinden biri de IOSCO uluslararası boyutlarda kote edilen halka accedilık
ccedilokuluslu şirketlerin IFRSrsquoyi kullanmalarına youmlnelik verdiği tavsiyelerdir (Ccedilelik
2013 31)
234 Avrupa Birliği
Avrupa Birliği tarafından uumlyeliğe sahip uumllkelerde muhasebe ve denetimle
ilgili konularda ortak uygulamalar iccedilin ldquoDirektiflerYoumlnergelerrdquo başlığı altında
değişiklikler hazırlanmıştır Bu değişikliklerin uygulamaya konulmasını uumlye
46
uumllkelerin kendilerine verilen belirli bir zaman sonunda gerccedilekleştirmesi
gerekmektedir
AB Komisyonursquonun 1995rsquote yayımlamış olduğu bir belge ile ABrsquonin
direktiflerinin yetersiz olduğu fikri resmi olarak onaylanmıştır Bu raporda doumlrt ve
yedinci youmlnergelerin uumlye uumllkelerdeki değişik muhasebe geleneklerinin korunmasına
izin verdiği fakat aynı zamanda karşılaştırılabilir finansal raporlar hazırlanması
konusunda oumlnemli katkılarının olduğu belirtilmiştir Ancak aynı raporda AB
şirketleri iccedilin en acil konunun bu şirketlerin youmlnergelere dayanan ulusal yasalarına
goumlre hazırlanmış oldukları finansal raporların uluslararası sermaye piyasalarında
kabul goumlrmemesi olduğu belirtilmektedir Diğer oumlnemli problem ise youmlnergelerin pek
ccedilok seccedileneği barındırmakta olması ve yuumlruumlrluumlğe girdikleri tarihten sonra ortaya ccedilıkan
veya oumlnemi artan bir dizi konusunu iccedilermemesi oumlnemli bir sorundur (Sakin 2003
16)
Bu nedenle AB 1995rsquote muhasebe duumlzenlemeleri konusunda bir tebliğ
yayımlayarak beş ccediloumlzuumlm sunmuştur Bunlar
1Ccedilok uluslu Avrupa firmalarını Muhasebe Direktiflerine dacirchil etmemek ve
bu firmaları muhasebe standartları konusunda zorunlu tutmamak
2 Varolan Muhasebe Direktiflerini revize etmek
3 Avrupa Muhasebe Standartları Kurulursquonu kurmak
4 Muhasebe Standartlarını tanıma konusunda Amerika ile ahit imzalamak
5 Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulursquona uumlye olmak (Dalkılıccedil 2008
31)
Avrupa Komisyonu 2000 yılında halka arz edilen işletmeleri 2005rsquote ise
uluslararası piyasada işlem goumlren ve borsaya kote olmuş şirketleri ki buna bankalar
ve sigorta firmaları dahil konsolide finansal tablolarını UFRSrsquona uygun
duumlzenlenmesini zorunlu kılmıştır Avrupa Parlamentosu bu uygulamayı Mart
2002rsquode onamıştır ve Eyluumll 2002 yılında uygulamayı yayımlamıştır ABrsquone bağlı
7000 yakın işletme ve bu işletmelerin ortakları ve iştirakleri ile Uluslararası Finansal
Raporlama standartlarını uygulamaya başlamıştır Uumlye uumllkeler bu sorumluluğu
47
uygulama konusunda buumltuumln işletmelerini dahil etme konusunda mecburi
tutulmamıştır (İbiş ve Oumlzkan 2006 31)
Avrupa Birliğirsquonin Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarını uygun
muhasebe kayıtları ve finansal tablo duumlzenlemesinin gayesinden biri de accedilıklığı ve
kıyaslanabilirliği artırarak sermaye piyasasının gelişimine kolaylık sağlamaktır
(Karkacıer 2009 14)
Aralık 2008rsquode Avrupa Komisyonursquonun (European Commission) aldığı
karara goumlre sadece ABD Japonya Hindistan Ccedilin Kanada Guumlney Kore uumllkelerinin
ulusal muhasebe standartlarının Avrupa Birliğirsquonin kabul etmiş olduğu
UMSUFRSrsquolere (IASIFRS) denk olduğu (equivalence) kararı alınmıştır Avrupa
Birliği iccedilerisinde duumlzenlenmiş piyasalarda menkul kıymet ihraccedil etmek isteyen uumllkeler
2009 yılından itibaren ya Avrupa Birliğinin kabul etmiş olduğu UMSUFRSrsquolere
yada IASB tarafından yayınlanmış UMSUFRSrsquoleri (IASIFRS) kullanmak
zorundadırlar (Hatipoğlu 2009 47)
235 Amerikan Finansal Muhasebe Standartları Kurulu
ABDrsquode Menkul Kıymetler Borsası Komisyonu muhasebe standartlarını
belirlemede yetkili organ iken bu yetki yerini muhasebe teşkilatlarına bırakmıştır
Muhasebe standartları oluşturul iken birccedilok kurum ve kuruluş destek vermiştir
ABDrsquode bu alanda en ccedilok desteği Amerikan Sertifikalı Kamu Muhasebecileri Birliği
vermiştir (Ccediliftccedili 1997 170)
AICPA kapasitesinde 1939rsquoda Muhasebe Proseduumlrleri Komitesinin
oluşturulmasıyla başlayan standart yayımlama faaliyetleri 1973 yılında kimseye
bağımlı olmadan goumlrevlendirilen Finansal Muhasebe Standartları Kurulu (FASB-
Financial Accounting Standards Board) tarafından devam ettirilmiştir (Oumlztuumlrk 2006
71)
236 Basel Kurulu
Basel Komitesi bankacılık işlemlerini duumlzenleyici otoriteler tarafından
oluşturulmuştur UFRSrsquoye youmlnelik yaptığı ccedilalışmalar neticesinde UFRSrsquona ve
uluslararası muhasebe uygulamalarına uyum ccedilalışmalarını Nisan 2000rsquode
desteklediğini duyurmuştur Bankacılık sektoumlruumlnde Basel-II ilkeleri 2008 tarihinde
48
yuumlruumlrluumlğe konuldu Şirketlerin bankalarla işlem yapabilmeleri iccedilin UFRSrsquoyi
uygulamaları gerekir (İbiş ve Oumlzkan 2006 31)
İsviccedilrersquonin Basel şehrinde Uluslararası Oumldemeler Bankası iccedilerisinde Basel
Bankacılık Denetim Kurulu faaliyet goumlstermektedir Gelişmiş uumllkelerdeki merkez
bankaları ve bankacılık denetim kurumlarından youmlneticilerin iştirakiyle oluşmuştur
Danışman olarak bankacılık alanında uluslararası muhasebe standartlarını
yayımlayan oumlrguumlttuumlr Basel Kurulu aracılığıyla yayımlanan Basel-2 ilkeleri UFRS ye
kaynak oluşturmaktadır (Dalkılıccedil 2008 30)
237 Birleşmiş Milletler (BM)
Birleşmiş Milletler (BM) 1970rsquoli yıllardan itibaren uluslararası muhasebe
standartlarıyla ilgilenmiştir BMrsquonin muhasebe standartlarına ve finansal
raporlamaya ilişkin yuumlruumlttuumlğuuml buumltuumln ccedilalışmalar ccedilokuluslu şirketlerin faaliyetlerine
youmlnelik yapıldığı goumlruumlluumlr (Usta 2007 39)
BM bu konudaki ccedilalışmalarına ek olarak 1976rsquoda bir grup uzman
goumlrevlendirerek başlamıştır Ccedilok uluslu işletmelerin finansal tablolarında
accedilıklanması gerekli bilgilere ilişkin accedilıklamalar bu grubun ccedilalışmaları neticesinde
yapılmıştır BM 1977 yılında ccedilok uluslu şirketlerin kapsamlı finansal raporlar
duumlzenlemesi iccedilin standartlar yayımlamıştır Buna goumlre ccedilok uluslu şirketlerin mali ve
mali olmayan hususlarda detaylı raporlar hazırlaması istenmiştir Fakat bu kurallar
sadece uumllkelerin ccedilok uluslu işletmelerinden isteyecekleri raporlama konularına bir
oumlnderlik etmenin oumltesine geccedilememiştir (Bitlisli 2010 49-50)
BM buumlnyesinde muhasebe standartları kurallar seti ile ilgili olarak bir
komisyon kurulmuştur 1982 yılında İktisadi ve Sosyal Kurulu aracılığıyla
uluslararası şirketlere ait boumlluumlmde ccedilalışma yapan ldquoUluslararası Muhasebe ve
Raporlama Standartları Uzmanları Ccedilalışma Gruburdquo (ISAR) kurulmuştur (Usta 2007
39)
ISARrsquoın yaptığı ccedilalışmalar senede bir defa yayımlanmakta uluslararası
boyutta muhasebe alanındaki gelişmeler hakkında ve oumlne ccedilıkan muhasebe
hususlarında gelişen uumllkeler ve eski doğu bloğu uumllkelerine yararlı bir kaynak
sağlamaktadır Birleşmiş Milletlerrsquo in muhasebe konularındaki ccedilalışmalarına
49
ldquogelişmemiş ve gelişmekte olan uumllkelere katkıda bulunmardquo goumlruumlşuuml yoğunluk
kazanmıştır (Uumlstuumlndağ 2000 49-50)
ISARrsquo ın muhasebe standartlarının uyumlaştırılmasına katkıları
bull ISAR muhasebe standartlaştırma setine boumllgesel ve uumllkesel duumlzeyde
katkıda bulunmak
bull Birden fazla uluslu şirketlerin faaliyetlerinin accedilıklanmasında mali
tabloların doğru ve kıyaslanabilir olmasını sağlamak
bull Ccedilok uluslu şirketlerin gelişmekte olan uumllkelere yatırım yapmalarını olanak
vermek amacıyla kıyaslanabilir doğru muhasebe ve finansal raporlama sağlamak
bull Muhasebe standartları hususunda uyumlaştırmaya yardımcı olmak iccedilin
Uluslararası finansal raporlama ve muhasebe ile ilgilenen denetim elemanı ve
muhasebe teşkilatları ile muumlzakere etmek (Ccedilelik 2013 38-39)
238 Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml (OECD)
BMrsquoden farklı olarak Ekonomik İş birliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml (OECD)rsquonuumln
muhasebe standartlarına bakış accedilısı gelişmemiş veya gelişmekte olan uumllkeler
accedilısından değil ekonomik olarak gelişmiş uumllkeler accedilısına youmlneliktir OECD UMS
alanındaki ccedilalışması standart oluşturmaktan ziyade raporlama yapmaya youmlneliktir
(Uumlstuumlndağ 2000 50)
OECD 1976rsquoda mali verilerin accedilıklanması hakkında yol goumlsterici nitelikte bir
bildirge yayımlamıştır Muhasebe Standartları ile ilgili ccedilalışmalar yapabilmek iccedilin
1979 lsquoda OECD ve ccedilokuluslu işletmeler kendi aralarında bir ccedilalışma grubu
oluşturdular Bu grup muhasebe standartlarında uyumlaştırma sağlayarak
kıyaslanabilirliği artırmak ve gerccedilek sorunlar bulmak iccedilin faaliyetlerini
yuumlruumltmuumlşlerdir Bundan dolayı bu grup muhasebe standartlarını duumlzenleme kuruluşu
olarak benimsenmemektedir OECD sadece muhasebe standartlarının
uyumlaştırılmasına doumlnuumlk ccedilalışmaları destekleyen bir kuruluştur (Karkacıer 2009
10)
239 Duumlnya Bankası ve Uluslararası Para Fonu
Muhasebe alanında uluslararası standartlaşmayı oumlnemli bulan ve geliştirilen
standartların hayata geccedilirilmesini vurgulayan iki kurum vardır Bu kurumlar
50
ekonomik anlamda buhranda olan uumllkelere geri almak şartıyla nakit veren
kurumlardır Oumlrneğin Uluslararası Para Fonu (IMF) borccedil verdiği uumllkelere UFRSrsquoyi
tavsiye etmekte ve bazı alanlarda standartların belirlenmesi davetinde bulunmaktadır
Buna ek olarak Duumlnya Bankası (WB) ve IMF IFACrsquoın ccedilalışmalarına da destek
vererek UFRSrsquoyeesas alan muhasebe standartlarının hızla ccediloğalmasına oumlncuumlluumlk
etmektedir (Alpay 2014 22-23)
24 Uluslararası Muhasebe Standartlarına Youmlnelik Bazı Uumllkelerde
Yapılan Ccedilalışmalar
241 ABDrsquode Yapılan Ccedilalışmalar
ABDrsquode muhasebe standartlarının duumlzenlenmesinde kamu ve oumlzel sektoumlr
kuruluşları karışımına dayalı olarak oluşturulmaktadır (Bostancı 2002 3)
Amerika Birleşik Devletlerirsquonde 1887 yılında kurulan ve bir oumlzel sektoumlr
kuruluşu olan Amerikan Yeminli Serbest Muhasebeciler Enstituumlsuuml (AICPA) 1929
Finansal Kriz rsquoinden sonra krize tepki olarak ccedilıkarılan ve yatırımcıları korumaya
youmlnelik olarak oluşturulan 1933 Menkul Kıymetler Yasası ve 1934 Menkul
Kıymetler Borsası Yasasırsquodır Sermaye Piyasası Komisyonu (SEC) 1933ve 1934
yıllarında yuumlruumlrluumlğe giren kanunlarla finansal raporlamaya ait duumlzenlemeleri tespit
etme goumlrevi verildi SEC kurulduğundan buyana Accounting Series Releases ve
Staff Accounting Bulletins adıyla muhasebe alanları hakkında belgeler
yayımlamıştır Muhasebe standartları tespit etmedeki goumlrevi denetim ve goumlzetim
fonksiyonuyla sınırlandırmıştır SEC oumlzel sektoumlr duumlzenleyici kuruluşlara muhasebe
ve bağımsız denetim iccedilin oluşturulacak kuralların tespitinde daha yetkili olmasına
imkan vermektedir (Bitlisli 2010 33)
ABDrsquode duumlzenleyici kuruluşlar accedilısından bakıldığında muhasebe
standartlarına ait gelişmeler ve duumlzenlemelerde etkili olan uumlccedil doumlnem vardır Birinci
doumlnem AICPArsquonin yoğun goumlrev yaptığı 1939-1959 Muhasebe Proseduumlrleri Komitesi
(CAP) İkinci doumlnem1959-1973 Muhasebe Prensipleri Kurulu (APB) ve uumlccediluumlncuuml
doumlnem 1973rsquote kurulan ABDrsquode muhasebe standartlarını oluşturma goumlrevini ifa eden
FASB doumlnemidir FASB ccedilalışmaları muhasebe firmaları ve diğer organizasyonların
goumlnuumllluuml şahıslarının yardımıyla finansa edilmektedir FASB muhasebe standartlarını
51
bu standartların iyileştirilmesinde uygulanan kavramları ve duumlzenlenen standartlara
anlaşılabilirlik kazandırmak iccedilin youmlnergeler yayımlamaktadır FASBrsquoın oluşturduğu
muhasebe standartlarına SECrsquoin resmi desteği bulanmaktadır Ancak FASB
muhasebe standartlarını oluştururken konu ile alakalı tuumlm kurumların suumlrece dahil
olmasını bu standartların hakkında ilgili kurumlara bilgi verilmesine doumlnuumlk metot
izler FASB halka accedilık toplantılar yapar FASB standart oluşturulurken yoğun
ccedilalışamamaktadır (Akguumln 2007 92)
FASB standartları duumlzenlerken iki ana esasa dayanır Bunlar hem kamu
muhasebesi mesleğinin hem de oumlzel sektoumlr muhasebesi mesleğinin gereksinimini ve
fikirlerini yanıtlaması ldquodueprocess doğrudan katılımcı suumlreccedilrdquo sistemi ile buumltuumln ilgili
kurumlara ve şahıslara fikirlerini aktarmaları iccedilin fırsat vermesi boumlylece hitap ettiği
tuumlm kurumlarla fikir birliği iccedilinde ccedilalışmaktadır (Başpınar2005 43)
IASB ‐ FASB aralarında Uluslararası Finansal Raporlama Standartları ile US
GAAP arasında var olan farkları ortadan kaldırmak iccedilin 2002rsquode Norwalk
Anlaşması Yakınsama Projesi (Convergence Project) başlatmışlardır Norwalk
Anlaşması 2006 tarihinde revize edilmiş uluslararası sermaye piyasalarında
kullanılacak kalitesi yuumlksek ve geniş kullanım yelpazesine sahip muhasebe
standartları geliştirmeyi amaccedil edinmiştir 2006rsquoda IASB ile FASB uumlyeleri geleceğe
doumlnuumlk UFRS hakkında birlikte ccedilalışmayı kararlaştırmışlardır 2007 yılında Kamu
Muhasebe Standartları Kurulu (GASB) ve FASBrsquoın ccedilalışmalarını kontrol etmekle
yetkili Amerikan Finansal Muhasebe Vakfı (FAF)rsquodır (Elitaş vd 2011 3-4)
242 İngilterersquode Yapılan Ccedilalışmalar
İngilterede 1844 yılında muhasebe uygulamalarına youmlnelik ilk duumlzenleme
Birleşik Krallık Şirketler Kanunursquola yapılmıştır 1900rsquode ccedilıkarılan yasa ile denetim
konusu oluşturulmuştur 1947rsquode ise Şirketler Kanunu yeniden goumlzden geccedilirilerek
muhasebe uygulamalarına youmlnlendirmeye suumlrduumlrmuumlştuumlr 1970 yılına kadar İngiltere
ve Galler Yeminli Muhasebeciler Enstituumlsuuml (ICAEW) etkiliydi Bu enstituuml muhasebe
uygulamalarında yetkili meslek mensuplarından oluşmakta idi Sonraki suumlreccedilte
muhasebe uygulamalarındaki ccedileşitliliği ortadan kaldırmak iccedilin Muhasebe
Standartları Belirleme Komitesi (ASSC) kuruldu Bu kuruluş 1976 yılında 6
muhasebe oumlrguumltuumlnden oluşan Muhasebe Kuruluşları Danışma Komitesinin (CCAB)
52
desteğini alarak Muhasebe Standartları Komitesi(ASC) ismini aldı ASCrsquonin
yaptırıma etkisi olmaması CCABrsquodeki uumlyelerinin tasdik etmesi gerekmesi
ccedilalışmalarının ilerlememesi ve sonunda 1989 yılında şirketler kanununun
ccedilıkarılmasıyla Finansal Raporlama Konseyi (FRC Financial Reproting Council)
standart oluşturma suumlrecinde goumlrevli kuruluş olarak kurulmuş oldu (Yalccedilın 2014 50)
FRC standart duumlzenleme esnasında goumlzetim yapmaktan ve etkin işleyişinden
sorumludur (Başpınar 2005 44)
Sanayi ticaret muhasebe mesleği gibi farklı zuumlmrenin temsilcilerinden
meydana gelen FRC buumltuumln alakalı kurum ve zuumlmrelerin katılımını sağlanmayı
amaccedillamaktadır FRC toplantıları halka kapalıdır (Bostancı 2002 4)
Daha sonra ise Muhasebe Standartları Kurulu (ASB Accounting Standards
Board) kurularak standartların geliştirilmesi ve yayımlanması sağlanmıştır FRCrsquoe
ASBrsquoın uumlyelerini atamaktadır ve atanan uumlyeler muhasebe alanında yeterli teknik
bilgiye sahip olmalıdır Birde ASB ve FRCrsquoye bağlı olarak Finansal raporlama
Goumlzetim Heyeti (FRRP) kurulmuştur (Uumlstuumlndağ 2000 42)
243 Almanyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Almanyarsquoda muhasebe faaliyetleri tekduumlzen muhasebe sistemi ile devam
ettirilmiştir Guumln esaslı olarak da Almanyarsquonın koumlkluuml muhasebe geccedilmişi var
olduğundan bu sistem hayata geccedilirilmiştir Almanyarsquonın bu uygulamaya sahip
olmasıyla muhasebe standartlarının oluşturulmasında ve duumlzenlenmesinde etkili bir
kurul kurulmamış yalnızca Alman Muhasebeciler Enstituumlsuuml bu konular hakkında
duumlşuumlncelerini dile getirmiş ve accedilıklamalar yapmıştır Ancak 1998 yılında muhasebe
standartlarını meydana getirmek ile yetkili Almanya Muhasebe Standartları Komitesi
(GASC) kurulmuştur GASC İngiliz-Amerikan oumlrneğinde olduğu gibi bağımsız bir
kuruluş olarak kurulmuştur (Yalccedilın 2014 50-51)
GASCrsquonin amaccedilları konsolide finansal tablolara ilgili standartlar
duumlzenlemek Almanyarsquoyı uluslararası standartlaşma kurularında temsil etmek ilgili
Bakanlığa muhasebe uygulamalarında danışmanlık sağlamaktır GASCrsquonin
kurulmasının ardından muhasebe standartlarını belirlemekle yetkili kılınan
53
Bakanlıkla aralarında bir anlaşma imzalanmıştır Dolayısıyla Almanyarsquoda muhasebe
standardını oluşturan kurum olarak bilinmektedir (Uumlstuumlndağ 2000 43)
GASC standart yaratma esnasında halka accedilık toplantılar yapılması taslak
halinde standartları yayımlayarak ilgililerden fikir alması dolayısıyla standartlarla
ilgili ccedilevrelerin fikirlerini suumlrece dahil etmesiyle danışma kurumlarının kurulmasını
tavsiye etmektedir Almanyada muhasebe standartları yapılacak duumlzenlemelerin
diğer uumllkelerde yaşanan gelişmelere deneyimlere bakılarak yasama yoluyla
yapılmasından ziyade duumlzenleyici kuruluşlar tarafından yapılmıştır GASCrsquonin
faaliyetleri sadece konsolide mali tabloların hazırlanması ile sınırlandırılmıştır
Almanyarsquoda ulusal muhasebe duumlzenlemelerinde geleneksel bir yapı soumlz konusudur
Ancak uluslararası muhasebe standartları bağımsız bir duumlzenleyici kuruluş tarafından
oluşturulmaktadır Bu durum duumlnya genelinde muhasebe standartlarının
oluşturulmasında hakim olan uygulamanın oumlnemini ortaya koymuştur (Başpınar
2005 46)
244 Fransarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Fransarsquodaki muhasebe standartları ile ilgili ccedilalışmalar iki safhada ele
alınabilir Birincisi Genel Hesap Planı kapsamında yuumlruumltuumllen faaliyetler ikincisi
Muhasebe Uzmanları ve Yeminli Muhasipler Birliği (OECCA)rsquonce yuumlruumltuumllen
faaliyetlerdir Fransarsquoda Genel Hesap Planı muhasebe uygulamalarında birccedilok kanun
ve kararname olmasına rağmen baskın bir guumlccediltuumlr Fransa tek duumlzen muhasebe
sisteminin duumlnyada oumlncuumlsuumlduumlr İlk Genel Hesap Planını Fransa1947 tarihinde
uygulamaya geccedilirmiştir Ulusal Muhasebe Konseyi (CNC) Genel Hesap Planının
uygulanmasını sağlamakla sorumludur Aynı zamanda OECCArsquoda 1966 yılından
itibaren yuumlksek ruumltbeli kamu yetkililerinden muhasebe sanayi ticaret ve işccedili sandık
teşkilat ve sendikalarının oumlnde gelen uumlyeleri vardır Genel hesap planının
uygulanması iyileştirilmesi ve benimsenen muhasebe ilkeleri hususunda fikir ve
tavsiyelerini standart olarak yayımlamaktadır Bu faaliyetlere Borsa İşletmeleri
Komisyonu ve Muhasebe Denetccedilileri Birliği gibi kuruluşlar da katkı sunmaktadır
AICPA ile OECCArsquonın ccedilalışma şekilleri ve gayeleri aynı olsa da AICPA
OECCArsquodan daha huumlr ve daha etkindir (Şensoy 2008 35-36)
54
245 Kanadarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Kanadarsquoda muhasebe ve denetim standartlarının gelişiminde lider olan
Terminoloji Komitesi Kanada Yeminli Muhasebeciler Enstituumlsuuml buumlnyesinde
kurulmuştur ve komitenin iccedilindeki ccedileşitli kurullar aracılığıyla standartlar
oluşturmaktadır Standart tespitinde yetkili kuruluşlar
bull Kanada Muhasebe Standartları Kurulu (ACSB)rsquonun amacı işletmelerce
hazırlanan finansal bilgilerin kalitesini arttırmak ve muhasebe standartları
ile uluslararası duumlzenlemeler arasında uyumu sağlamaktır
bull Denetim Standartları Kurulu denetimin kalitesini arttırmak amacıyla
Uluslararası Denetim Uygulamaları Komitesi ndashIPAC gibi kuruluşlarla
denetim alanında uluslararası uyumun sağlanması goumlrevini uumlstlenmiştir
bull Kontrol Kriterleri Kurulu işletmelerin kaynakları organizasyon kuumlltuumlrleri
yapıları iş suumlreccedilleri risk youmlnetim uygulamalarına ilişkin kontrol
mekanizmalarını belirler
bull Kamu Sektoumlruuml Muhasebe Kurulu huumlkuumlmetlerin karar verme suumlreccedillerine ve
sorumluluklarına ait muhasebe standartları geliştirmekle goumlrevlidir
bull Araştırma Departmanı mali ve mali olmayan bilgilerin kullanıcıları ve
hazırlayanlar iccedilin oumlnemli olan konulara dair araştırmalar yapmak
tartışmalar accedilmak ve danışmanlık yapmak amacıyla oluşturulmuştur
bull Muhasebe Standartları Goumlzetim Konseyi Muhasebe Standartları
Kurulunun faaliyetlerini denetlemek ve soumlz konusu faaliyetlere ilişkin
kaynak sağlayarak
bull Kamu yararına hizmet etmesi amacıyla faaliyete geccedilmiştir (Uumllkuuml 2008 16-
17)
246 Japonyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Japonyarsquoda muhasebe mesleği ve uygulamaları Kamu Uzman Muhasebecileri
(CPA) yasası adı altında ilk kez 1948 yılında ccedilıkartılmıştır Bu yasa muhasebe
mesleği alanında anahtar niteliğindeki konuları iccedilermektedir Bu yasa ile CPA ve alt
duumlzey CPArsquoların mesleki yeterlilik sınavları mesleki uumlyelik kaydı goumlrev ve
sorumlulukları ve denetim kurumlarına ilişkin niteliklerin oluşturulması
55
amaccedillanmıştır CPArsquolar başlangıccedilta topluma karşı ccedilok oumlnemli bir sosyal sorumluluk
iccedilinde olduklarını fark etmişlerdir Bu nedenle bağımsız olarak standartları yuumlksek
etik kuralları kapsamında mesleki goumlrev anlayışı iccedilinde guumlvenilir ve yuumlksek teknik
yetenekte olanlara accedilık tutulan bir sorumluluğu uumlstuumln goumlrmuumlşlerdir Bu konudaki
diğer bir yapılanma ise Japonyarsquoda Genel Kabul Goumlrmuumlş Muhasebe İlkeleri
GAAPrsquolar ccedilok youmlnluuml ve kurumsal niteliği oldukccedila yuumlksek olan aşağıda sırasıyla
belirtilen muhasebe oumlrguumltlerince ccedilıkarılmıştır (Akguumln 2007 96)
247 Ccedilinrsquode Yapılan Ccedilalışmalar
Ccedilinrsquode 1990 yılından itibaren Shanghai ve Shenzen borsalarının kurulmasını
takip muhasebe sistemi koumlkten değişmiştir Ccedilin huumlkuumlmeti her iki borsanın
buumlyuumlmesine karşı 1992rsquode Halka Arz Yapmış Şirketler iccedilin Muhasebe
Duumlzenlemesini yayımlamıştır Ccedilin huumlkuumlmeti geleneksel Sovyet muhasebe
modelinden bu duumlzenlemeden sonra ayrılmıştır Uluslararası muhasebe standartlarını
kapsayan pek ccedilok muhasebe uygulamalarını benimseniş ve kendi sistemine dahil
etmiştir Ccedilin huumlkuumlmeti sınır oumltesi yatırımlara kolaylık sağlamak iccedilin B tipi fon hisse
senedi ihraccedil eden işletmelerin gelirlerini UMSrsquoye goumlre baştan goumlzden geccedilirerek
duumlzenlemesini zorunlu kılmıştır Ccedilin ccedileşitli duumlzenlemeler yapmasına rağmen her iki
uygulama arasındaki farklılıkları giderememiştir Ccedilin ulusal muhasebe standartları ile
uluslararası muhasebe standartları arasındaki farklılığı gidermek iccedilin 1998rsquode
yeniden halka arz yapmış şirketler iccedilin muhasebe duumlzenlemesi yayımlamıştır Finans
Bakanlığırsquonca IFRS oumlrnek alınmış ve 16 adet yeni Ccedilin Muhasebe Standartları
(Chinese Accounting Standarts) yayımlanmıştır Borsaya kote edilen işletmeler 1
Ocak 2007 yılından itibaren geccedilerli kılınmıştır (Ccedilankaya 2007 135)
248 Rusyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Rusya 1998rsquode Uluslararası Muhasebe Raporlama Standartları ile ulusal
muhasebe standartları arasındaki farklılıkları gidermek iccedilin ccedilalışma duumlzenlemiştir
Rusya Federasyonu Maliye Bakanlığı 1998rsquoden bu yana 20 yeni standart
yayımlayarak uyumlaştırma faaliyetlerinde oumlnemli ccedilalışmalara başlamıştır
Huumlkuumlmetin goumlsterdiği yol IFRS ile Rusya Muhasebe Standartlarının uyumlaştırılması
gerekliliğidir AB IFRS uygulamalarının Rusyarsquoda yaygınlaşması iccedilin bir oumlneride
bulunmuştur Tuumlm ticari bankalar finansal tablolarını hem uluslararası muhasebe
56
standartlarına hem de ulusal muhasebe standartlarına uygun duumlzenlemekle
zorunludur (Ccedilankaya 2007 135)
249 Diğer Uumllkelerdeki Ccedilalışmalar
Muhasebe standartlarının yaratılması amacıyla gelişmiş uumllkelerde de
ccedilalışmalar yapılmaktadır Belccedilika İspanya İsveccedil İtalya Hollanda ve Avustralya bu
uumllkelere oumlrnektir
Belccedilika 1975 yılındaki kanunla muhasebe uygulamalarının şekil ve
kapsamını ilkelere bağlamış mali tablo ve raporları bu ilkeler ccedilizgisinde
oluşturmuştur Bu yasayla asgari oumllccediluumlde standartlaştırılmış hesap planını işaret
etmekte bilanccedilo kacircr-zarar hesabı ve ilavelerinin kapsam ve dizinini accedilıklamaktadır
Muhasebe Standartları Komitesi Krallık talimatıyla kuruldu Bu kurulun amacı
muhasebe uygulamaları ve ilkeleri geliştirmekle sorumludur Ticaret Kanunursquonun
hazırlanmasını mecburi kıldığı mali tablo ve raporlar rutin bir şekilde vergi
dairelerine verilmekte ayrıca anonim şirketler yasanın mecburi kıldığı mali tablo ve
raporları resmi gazetede yayımlamaktadır (Tokay 1987 70)
Norveccedil Şirketler Kanunu şirketlerin mali tablolarını tam ve guumlvenilir bir
şekilde duumlzenlenmesini mecburi kılmıştır Yasaya goumlre kacircr-zarar tablosunun gelir ve
gider hesaplarının bilanccedilonun aktif ve pasif hesaplarının detaylı accedilıklanması gerekir
Oumlnceki suumlre ile mukayeseli tutarlar yalnız hisse senetleri menkul değerler borsasına
ayrılmış şirketlerin mali tablolarında bulunmaktadır Yerel uzman muhasebe
kurulları ise iccedilinde bulundukları devlet komitelerinde muhasebe ve raporlama
standartlarını geliştirmeye doumlnuumlk ccedilalışmalar yapmışlardır Bu komisyonların
yayımlanan bildirileri emir niteliğindedir (Tokay 1987 70-71)
İspanyarsquoda ticari faaliyetler 1985rsquote ccedilıkarılan Ticaret Kanunu ile
yuumlruumltuumllmekte idi Ancak bu yasa bazı yasa ve youmlnetmeliklerle değişmiştir Anonim
ve limitet şirketler 1951 ve 1953 senelerinde yuumlruumlrluumlğe giren yasalara goumlre
yuumlruumltuumllmeye başlanmıştı 1973rsquote yayımlanan genel muhasebe planıyla muhasebe
uygulamalarının accedilıklanmasını ve sunulmasını zorunlu kılmıştır (Tokay 1987 71)
İsveccedilrsquote 1929 yılında yuumlruumlrluumlğe giren Defter Tutma Kanunu ve 1944 yılında
yuumlruumlrluumlğe giren Şirketler Kanunları ile tuumlm şirketlere muhasebe kayıtlarını tutma
57
mecburiyeti getirilmiştir Bu kanunlar muhasebe ilkeleriyle ilgili politikaları iccediline
alır İsveccedil Yetkili Kamu Muhasebecileri Enstituumlsuuml muhasebe ve denetleme ile ilgili
pek ccedilok tebliğ sunmuştur Bu tebliğlerin uygulanması zorunlu değildir 1977
senesinde ccedilıkarılan Şirketler Kanunursquona goumlre şirketler daha ccedilok accedilıklayıcı oumlzellikte
mali tablolar hazırlamak mecburiyetinde idiler (Tokay 1987 71-72)
İtalyarsquoda vergi kaynaklı muhasebe uygulanmaktaydı Bu sebeple de ilgililere
fazla faydası yoktu İşletmelerin hazırladıkları mali tabloların mali belge olarak
goumlruumllmesi vergi kanunlarındaki pek ccedilok muhasebe prensipleri tarafından da
desteklenmiştir İtalyarsquodaki aktif hesapların var olandan duumlşuumlk goumlsterilmesi satışların
muhasebe uygulamalarında goumlsterilmemesi gibi durumlar mevcuttur Olayların yasal
defterlerin haricinde takip edildiği de soumlylenir İtalyarsquoda Sermaye Piyasası Kurulu
(CONSOB) 1975rsquote kurulmuştur CONSOBrsquoun goumlrevi muhasebe uygulamalarının
duumlzenlemektir CONSOB IASCrsquonin yayımladığı Uluslararası Muhasebe Standartları
tamamını uyumlu hale getirerek İtalyarsquoda bu muhasebe standartlarının kabul
edileceğini onaylamıştır Boumlylelikle muhasebe standardı oluşturma problemine
ccediloumlzuumlm bulmuştur (Tokay 1987 73)
Hollandarsquoda uygulanan muhasebe prensipleri oumlzel veya kamu kuruluşları
tarafından oluşturulmamaktadır Yalnızca Hollanda Hesaplar Yasası genel
terimlerle bilanccedilo ve gelir tablosunda olması gereken verileri sınıflandırma ve
sunma biccedilimini goumlstermektedir Hollandarsquodaki vergi kanunlarının muhasebe
uygulamalarındaki etkisi pek azdır Vergi kanunları muhasebecilere kapsamlı bir
yargı erki vermiştir Nedeni ise muhasebecilerin genel kabul goumlmuumlş muhasebe
ilkelerini takip edeceğidir (Tokay 1987 73-74)
25 Tuumlrkiye MuhasebeFinansal Raporlama Standartlarının Gelişimi
251 Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarına Genel Bakış
Uumllkelerin muhasebe standartları oluştururken hukuki ve finansal sisteminden
şirketlerin ortaklık yapısından ve finansman youmlntemlerinden muhasebe mesleği
gelişim seviyesinden muhasebeden ccedilıkan sonuccedilları kullanan kişilerin eğitim ve
gelişmişlik duumlzeyleri gibi bazı farklılıklar ile karşılaşılır (Goumlkccedilen vd 2016 9)
58
Tuumlrkiye muhasebe sisteminin oluşmasına yeni bir duumlzen almasına yol
goumlsteren uumllke ccedilapında farklılıklara sebep olan Tuumlrk Ticaret Kanunu Vergi
Kanunları Sermaye Piyasası Kanunu Bankalar Kanunu Sigorta mevzuatındaki
huumlkuumlmler bu farlılığın sebebidir (Şahin 2010 24)
Tuumlrkiyersquode faaliyet goumlsteren işletmeler ekonominin kuumlreselleşmesinden ccedilok
fazla etkilenmiştir Şirketlerin halka arzı şirket menkul kıymetlerinin duumlnya
borsalarında işlem goumlrmeye başlaması ve uluslararası ticaretin oumlnemli oumllccediluumlde
artması uumllkemizde uygulanan muhasebe ilke ve politikalarını uluslararası muhasebe
standartlarına uygun hale getirmemizi mecburi kılmıştır (Koumlroğlu ve Doğan 2012 3)
TTK ve VUKrsquodaki maddeler uumllkemizde muhasebe faaliyetlerinin
şekillenmesinde rol oynamıştır Bahsi geccedilen maddelerin bir gereksinimi
karşılamadığı zamanlarda kuruluşlar kendi faaliyetlerine giren şirketler iccedilin
muhasebe uygulamalarını youmln goumlsterici yapmışlardır (Soumlnmez 2003 24)
Farklı kurum ve kuruluşların kendi oumlzluumlklerinde tek duumlzeni sağlamak
amaccedilları ile başlayan muhasebe standartlarının gelişimi daha sonra Tuumlrkiyersquode
ABrsquoye uumlyelik talebinin etkisiyle IASIFRSrsquoler zorunlu hacircle getirilmiştir (Ccedilelik 2012
28)
Uumllkemizde muhasebe uygulamaları iktisadi ve siyasi youmlnden yoğun ilişkiler
iccedilinde olduğumuz uumllkeler oumlrnek alınarak aktarılan kanunlardan oluşmaktadır
1850rsquode uygulamaya konulan ldquoKanunname-i Ticaretrdquo kanunu 1807 tarihli Fransız
Ticaret Kanunun ccedilevirisi olup tacirlerin tutmakla muumlkellef olduğu defterler
hususunda getirmiştir Daha sonra 1926rsquoda yuumlruumlrluumlğe konulan 865 sayılı Ticaret
Kanunu Alman Ticaret Kanunursquondan alınmıştır (Babaoğlu 2011 17)
Uumllkemizde muhasebe standartları gelişimi devlet oumlncuumlluumlğuuml ile gerccedilekleşmiştir
(Cinit 2013 26) 1989 yılına kadar Muhasebe meslek oumlrguumltleri etkin değillerdir
Meslek teşkilatlar uumllke genelinde kullanılacak muhasebe ilkeleri
geliştirememişlerdir Nitekim Tuumlrkiyersquode Suumlmerbank tarafından 1930rsquolu yıllarda
duumlzenli belirli bir hesap planına ağırlık verilmiş ilk muhasebe uygulaması
gerccedilekleştirildi (Can ve Goumlr 2011 2)
1950rsquoden sonra Amerika ile ilişkilerimiz ilerlemiş ve sonucunda Amerikan
sistemin tesiri altında kalınmıştır1987 yılından itibaren ABrsquone tam uumlyelik iccedilin
59
başvurulması neticesinde Avrupa Birliği duumlzenlemelerinin etkisinde kalınmıştır
(Kocamaz 2012 111)
Tuumlrkiyersquode ilk oumlnemli adım Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği tarafından
Uluslararası Muhasebe Standartlarını Tuumlrkccedile rsquoye tercuumlme edip yayımlaması ile
başlamıştır Bu girişim muumleyyidesi olmadığı iccedilin ilmi bir eser olarak kalmıştır
(Bekccedili 2007 29) Birccedilok kişi Tuumlrkiye Muhasebeciler Uzmanları Derneği
aracılığıyla uluslararası muhasebe standartları hakkında fikir sahibi olmuştur
(Uumlstuumlnel 2002 3)
Maliye Bakanlığınca duumlzenlenen 1992 yılında kabul edilen 1994rsquote de
uygulamaya konulan Tekduumlzen Muhasebe Sistemi uumllkemizde accedilık şeffaf ve
kıyaslanabilir muhasebe kayıtlarının ve mali tabloların hazırlanmasının yerleşmesi
adına ulusal anlamda muhasebe sisteminin standartlaşmasına youmlnelik oumlnemli bir
gelişmedir (Cavlak 2015 86)
Tuumlrkiye Bankacılık Duumlzenleme ve Denetleme Kurulu Sermaye Piyasası
Kurulu ve Uluslar arası Menkul Kıymet Komisyonları Komitesirsquonin uumlyesi olması
aynı zamanda ABrsquoye giriş suumlrecinde bir uumllke olması sebebi ile 2005 yılından bu
yana borsada işlem goumlren şirketler ve bankalar mali tablolarını hazırlarken
uluslararası muhasebe ve finansal raporlama standartlarına uygun hazırlamaktadır
(Guumlney vd 2012 123)
TTK ve VUKrsquo da ki ilgili maddeler uumllkemizde muhasebe uygulamalarının
yuumlruumltuumllmesini sağlamıştır Fakat bu konu ile ilgili maddelerin ihtiyaccedilları
karşılamadığı durumlarda oumlzel yetkili bazı kurumların yetki alanına giren şirketler
iccedilin yol goumlsterici faaliyetlerde bulunduğu goumlruumlluumlr (Başpınar2005 46)
252 Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar
Tuumlrkiyersquode muhasebe mesleğinin gelişimine katkı sağlayan bir diğer kurum
ise 1942 yılında kurulan Eksper Muhasipler ve İşletme Organizatoumlrleri Derneğidir
1967 yılında adı değişmiş ve Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneğirdquo olmuştur Bu
dernek 1942de Profesoumlr Osman Fikret Arkun İsmail Otar ve 12 arkadaşı tarafından
60
resmi olarak kurulmuş bu alandaki ilk oumlzel teşebbuumlstuumlr 1967de derneğin
konumunda bir takım farklılıklar yapılmış ve uumlye sayısı artmıştır (Usta 2007 50)
Muhasebe standardizasyonu alanında uumllkemizde gerccedilekleştirilen ilk oumlnemli
ccedilalışma TMUDrsquoun UMSrsquoyi Tuumlrkccedilersquoye ccedilevirip yayınlaması ile başlamıştır 1977
yılında IFACrsquoa kurucu uumlye ve ISACrsquoa uumlye olarak katılmıştır Halen faaliyetlerine
devam eden dernek 20111999 tarihinde Akdeniz Uumllkeleri Muhasebeciler
Federasyonursquona (Feacutedeacuterationdes Experts Comptables Mediterraneacuteens FCM) uumlye
oldu 2004 yılında ise Uluslararası Muhasebe Eğitmenleri ve Araştırmacılar
Birliğirsquone (International Association for Accounting Educationand Research
IAAER) uumlye olmuştur (Cinit 2013 30)
253 İktisadi Devlet Teşekkuumlllerini Yeniden Duumlzenleme Komisyonu
Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar
Tuumlrkiyersquo de muhasebe sisteminin ilerlemesine katkı sağlayan tek duumlzen
muhasebe sistemi oumlncelikle KİTrsquoler iccedilin mecburi kılınsa da sonraları diğer
işletmelerce de kabul edilmiştir Tek duumlzen muhasebe sistemi İktisadi Devlet
Teşekkuumlllerini Yeniden Duumlzenleme Komisyonu tarafından 1968 yılında yayımlanan
ve 1972 yılında uygulamaya konulmuştur (Koumltuumloğlu 2008 16)
Komisyon bu amaccedilla 1968-1970 yılları arasında 6 adet rapor yayımlanmıştır
bull Muhasebe Usullerinin Islahı ve Yeknesaklaştırılması
bull Muhasebenin Temel Kavramları ve Kabul Goumlrmuumlş Muhasebe İlkeleri
bull Tekduumlzen Genel Hesap Planı Genel Accedilıklamaları ve Rapor Sistemi
bull Mali İşler-Muhasebe ve Kontrol Dairelerinin Organizasyonu
bull Accedilıklamalar ve Terimler (Guumlleryuumlz 2014 15)
254 Tuumlrkiye Bankalar Birliği Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar
Bankalar Birliği bankalar arasındaki muhasebe uygulamalarında tekduumlzeliği
sağlamak iccedilin birccedilok konuda ccedilalışmalar yapmıştır Oumlrneğin 1969rsquoda uygulamaya
konulan kanununa goumlre bankalar kredi muumlşterilerinden istediği bilanccedilo ve gelir
tablosunun tuumlrlerini tespit etmiştir Boumlylece Tuumlrkiyersquode bu mali tabloların
işlenmesine oumlncuuml olmuşlardır (Başpınar 2005 47)
61
Tuumlrkiye Bankalar Birliğirsquonce duumlzenlenen Tek Duumlzen Hesap Planına ait
accedilıklamalar
bull Uumllkemizde var olan buumltuumln bankalar iccedilin muhasebe uygulamasına mali
tablolar duumlzenlemesi youmlnelik tek duumlzen sağlamaktır
bull Tekduumlzen Hesap Planının numaralama sistemi doğrultusunda bankalar
tarafından sunulacak olan ve kuumlresel bankacılık faaliyetlerinde de anlaşılır
tek duumlzen bilanccedilo ve kacircr zarar tablosunun duumlzenlenmesini sağlamaktır
bull Banka denetiminde ve goumlzetiminde ihtiyaccedil duyulan verilerin en guumlvenilir
kaliteli biccedilimde THP tarafından karşılanmasıdır
bull İstatistik amaccedillı bankalardan talep edilen verilerin en guumlvenilir kaliteli
biccedilimde THP tarafından karşılanmasıdır
bull Bankaların kendi faaliyet alanları doğrultusunda Tekduumlzen hesap planını
kullanmasını ve ayrıntılı hesapların gereksinime goumlre uygulama alanının
genişletilmesini sağlar (Ccedilelik 2013 54)
2006rsquoda ldquoBankaların Muhasebe Uygulamalarına ve Belgelerin Saklanmasına
İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Youmlnetmelikrdquo yayımlanarak bankalar TMSKrsquonca
yayımlanan TMS-TFRSrsquoyi temel aldıklarını ilan ettiler (Guumlleryuumlz 2014 16)
255 Tuumlrk Standartları Enstituumlsuuml Muhasebe Standartları Oumlzel Daimi
Oumlrguumltuumlnuumln Yaptığı Ccedilalışmalar
1987 Yılında oluşturulan komite TMSrsquo nın oluşturmakla vazifelendirilmiş bu
kapsamda43 adet muhasebe standardı oluşturulmuştur Teknik kurul elemelerinden
geccedilerli not alıp yayınlanmaya hazır standartlar şunlardır (Goumlkdeniz 1996 13)
bull Raporlama Bilanccedilo Formu Standardı
bull Raporlama Kᾶr ve Zarar Tablosu Formu Standardı
bull Muhasebenin Temel İlkeleri Standardı
bull Denetim Genel İlkeleri Denetccediliye İlişkin Accedilıklama Standardı
Uluslararası muhasebe standartları Tuumlrk Standartları Enstituumlsuuml (TSE)rsquoye bağlı
olarak 1987rsquode kurulan TSE Muhasebe Standartları Oumlzel Daim Oumlrguumltuuml TMSrsquoyi
oluşturma goumlrevini uumlstlenmiştir Oumlrguumlt TUumlRMOBrsquotan sonra faaliyetlerine ara
62
vermiştir TMSKrsquonın kurulmasını kabul etmiş bu anlamda da muhasebe
standartlarının oumlzerk tek bir kuruldan oluşturulmasını sağlamaya youmlnelik ccedilalışmalara
destek vermiştir TUumlRMOBrsquoun kurulmasıyla bu oumlrguumlt faaliyetlerini bir suumlre
durdurmuş ve muhasebe standartlarının tek bir kurum tarafından gerccedilekleştirilmesi
uumlzerine TMSKrsquonın kurulmasını prensip olarak onaylamıştır (Cinit 2013 28)
Oumlrguumlt tarafından duumlzenlenen muhasebe standartları Tuumlrk muhasebe
sisteminin iyileştirilmesi ve AB IV Direktifine uyum accedilısından gereklidir Ancak
TSErsquonin oluşturduğu standartların uygulamada etkisi goumlruumllmemiştir (Goumlkccedilen vd
2016 11)
256 Sigorta Murakabe (Denetleme) Kurulu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar
1962 yılında Sigorta Murakabe Kurulu adıyla kurulan Tuumlrkiyede oumlzel
sigortacılık sektoumlruumlnde işlem yapan gerccedilek ve tuumlzel kişilerin kamu adına denetimini
yapmak uumlzere faaliyete geccedilmiştir Kurul sigorta denetleme uzman ve aktuumlerleri
ismini 1994 senesinde Hazine Muumlsteşarlığı ccedilatısı altında almıştır
Sigorta ve reasuumlrans şirketleri accedilısından muhasebe uygulamaları iccedilin bir
duumlzenlemeye rastlanmamıştır Bu şirketlerde uygulanacak tek duumlzen muhasebe
sistemine youmlnelik ilk duumlzenleme Tuumlrkiye Sigorta ve Reasuumlrans Şirketleri Birliği
Hazine Muumlsteşarlığı ve Sigorta Denetleme Kurulursquonun yetkililerinin iştirakiyle
01011994 yılında ccedilıkarılan ldquoTekduumlzen Hesap Planı ile yapılmıştır (Oğlakccedilı
201614) THP bilanccedilo ve gelir-gider tablosunun tek tipli olarak duumlzenlenmesine
olanak verir sigortacılık sektoumlruumlnde muhasebe kayıt işlemlerinde ve mali tabloların
hazırlanması youmlnelik tek duumlzeni sağlar sektoumlruumln ve işletmelerin maddicirc gelişimini
değerlendirir ilgili grupların ihtiyaccedillarına goumlre istediği veriyi sağlar (Dalkılıccedil 2008
56)
257 Bankacılık Duumlzenleme ve Denetleme Kurumu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar
BDDK bankaların faaliyetlerini ait kayıtlarını duumlzenlemek uumlzere 1999rsquoda
uygulamaya konan 4389 sayılı Bankalar Kanunu ile kurulmuştur Bankacılık
Duumlzenleme ve Denetleme Kurulu 4389 sayılı kanunla bankacılık konularında birccedilok
63
duumlzenlemelerde bulunmuştur TCMBrsquonin uumllkemizdeki bankaların faaliyetlerini
denetleyen bağımsız denetim firmalarından ccedilalışmalarını yuumlruumltuumlrken Avrupa Birliği
duumlzenlemelerine ve uluslararası muhasebe standartlarına uygun işlem yapmalarını
istemiştir Boumlylece muhasebe standartlarına uyumun ilk oumlrneğidir (Kocamaz 2012
115)
Bankacılık sektoumlruumlnde bağımsız denetim ve duumlzenleyici kuruma gerek
duyulmasına 1999 yılında karar verilmiştir Bu konuda ki temel amaccedil duumlzenleme ve
denetimin faaliyetlerinin daha sık yapılması ve tarafsız karar alabilecek mercilerin
oluşturulmasıdır4389 sayılı Bankacılık Kanunu ile Haziran 1999rsquoda Bankacılık
Duumlzenleme ve Denetleme Kurumursquonun (BDDK) kurulmasına karar verilmiştir
(BDDK Tanıtım Kitapccedilığı 2012 5)
Bankacılık Denetleme Duumlzenleme Kurulu 2002 yılında Muhasebe Uygulama
Youmlnetmeliği yayımlamıştır Yayımlanan youmlnetmelikle bankacılık sektoumlruuml ilgili 19
tane muhasebe standardı yayımlamıştır (İbiş ve Oumlzkan 2006 13) Ancak kurum
08112006 tarihinde yayımladığı ldquoBankaların Konsolide Finansal Tablolarının
Duumlzenlenmesine İlişkin Tebliğrdquo ile bu standartlar yuumlruumlrluumlkten kaldırılmıştır Buna
goumlre bankalar finansal tablolarını TFRSrsquoyi uygulayarak duumlzenlemekle yuumlkuumlmluuml
tutulmuştur Bu şekilde bankalar 2006 sonu itibari ile TFRS ile uyumlu muhasebe ve
finansal raporlama standartlarını kullanmaya başlamışlardır (Cavlak 2015 91)
1 Ekim 2002rsquode yuumlruumlrluumlğe giren 19 adet tebliğ başlıkları şoumlyledir
64
Tablo 21 BDDKrsquonın UMS ile Uyumlu Tebliğ Ettiği Muhasebe Standartları (Goumlkccedilen vd 2016 14-15) Tebliğ No
Tebliğ Kısımlarında Duumlzenlenen Konular
1Bildiri Finansal Araccedilların Muhasebeleştirilmesi Standardı 2Bildiri Maddi Duran Varlıkların Muhasebeleştirilmesi Standardı 3Bildiri Maddi Olmayan Duran Varlıkların Muhasebeleştirilmesi Standardı 4Bildiri Kiralama İşlemlerine İlişkin Muhasebe Standardı 5Bildiri Bankanın Dahil Olduğu Risk Grubuyla Yaptığı İşlemlerin
Muhasebeleştirilmesi Standardı 6Bildiri Banka Birleşme Ve Devirleri İle Bankalarca İktisap Edilen
Ortaklıkların Muhasebeleştirilmesi Standardı 7Bildiri Varlıklardaki Değer Azalışının Muhasebeleştirilmesi Standardı 8Bildiri Karşılıklar Şarta Bağlı Yuumlkuumlmluumlluumlkler Ve Varlıkların
Muhasebeleştirilmesi Standardı 9Bildiri Devlet Teşviklerinin Muhasebeleştirilmesi Ve Devlet
Yardımlarının Dipnotlarda Accedilıklanması Standardı 10Bildiri Banka Ccedilalışanlarının Haklarının Muhasebeleştirilmesi Standardı 11Bildiri Kur Değişim Etkilerinin Muhasebeleştirilmesi Standardı 12Bildiri Doumlnem Net KarZararı Temek Hatalar Ve Muhasebe
Politikalarında Yapılan Değişikliklerin Muhasebeleştirilmesi Standardı
13Bildiri Bilanccedilo Tarihinden Sonra Ortaya Ccedilıkan Hususların Muhasebeleştirilmesi Standardı
14Bildiri Mali Tabloların Yuumlksek Enflasyon Doumlnemlerinde Duumlzenlenmesine İlişkin Muhasebe Standardı
15Bildiri Konsolide Mali Tabloların Duumlzenlenmesi Bağlı Ortaklık Birlikte Kontrol Edilen Ortaklık Ve İştiraklerin Muhasebeleştirilmesi Standardı
16Bildiri Nakit Akım Tablosunun Duumlzenlenmesine İlişkin Muhasebe Standardı
17Bildiri Kamuya Accedilıklanacak Mali Tablolar İle Bunlara İlişkin Accedilıklama Ve Dipnotlar Standardı
18Bildiri Vergilerin Muhasebeleştirilmesi Standardı 19Bildiri Oumlzel Finans Kurumlarınca Kamuya Accedilıklanacak Mali Tablolar İle
Bunlara İlişkin Accedilıklama Ve Dipnotlar Standardı Yıllık Faaliyet Raporuna İlişkin Tebliğ
258 Maliye Bakanlığı Başkanlığında Kurulan Muhasebe Standartları
Komisyonunun Yaptığı Ccedilalışmalar
1990rsquoda birccedilok kesimin yetkililerinin katılımı ile kurulan komisyonun esas
amacı Tuumlrkiyersquode standart duumlzensizliğine ortadan kaldırmak iccedilin buumltuumln tuumlm
kesimleri bağlayan tek tipli muhasebe standartları hazırlamaktır (Başpınar 2005 49)
Tuumlrkiyersquode buguumlne kadar muhasebe standartları oluşturmaya ccedilalışan birbirinden
65
bağımsız aralarında herhangi bir koordinasyon bulunmayan standart saptama
amaccedillarında farklılık bulunan ccedileşitli kuruluşlar bulunduğundan aynı konularda farklı
standartlar yayınlanabilmiştir İşte Maliye Bakanlığı buumlnyesinde işlem yapan
muhasebe standartları komisyonu bu farklı uygulamaları ele alarak Avrupa
Topluluğursquonun Doumlrduumlncuuml Youmlnergesini de dikkate alarak Banka ve Sigorta
İşletmeleri gibi kurumlar hariccedil buumltuumln şirketlerin uygulayabileceği muhasebe
standartlarını hazırlamaya ccedilalışmaktadır (Akguumln 2007 127)
Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği duumlzenlenen konular şoumlyledir
(Arıkan 1996 66)
bull Muhasebenin temel kavramları
bull Muhasebe politikalarının accedilıklanması
bull Finansal tablolar ilkeleri
bull Finansal tabloların duumlzenlenmesi ve sunulması
bull Tekduumlzen hesap ccedilerccedilevesi hesap planı ve işleyişi
259 Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar
Sermaye Piyasası Kanunun 2499 sayılı madde ile 1981 yılında sermaye
piyasası kurulu oluşturulmuştur SPK IOSCOrsquonun teşvik etmesi ile AB ile uyum
suumlresinde (Seri XI No25 Tebliği) UMSUFRS ile uyumlu muhasebe standartlarını
yayımlamış ve uygulamaya koymuştur (Aksoy 2005190) Bahsi geccedilen bu tebliğ 34
adet standarttan oluşur (Ccedilankaya 2007 133)
SPK 2003 yılında UFRS ile uyumlu muhasebe standartları hazırlamış ve Seri
XI No25 sayılı tebliğ ile 34 adet standart yayımlamıştır (Goumlkccedilen vd 2016 12-13)
66
Tablo 22 SPKrsquonın UFRS İle Uyumlu Finansal Raporlama Standartları (Goumlkccedilen vd 201612-13) 1 Mali Tablolara İlişkin Genel Bilgiler 2 Mali Tablolar Sunumu 3 Ara Mali Tablolar 4 Nakit Akım Tablosu 5 Hasılat 6 Stoklar 7 Maddi Varlıklar 8 Maddi Olmayan Duran Varlıklar 9 Varlıklarda Değer Duumlşuumlkluumlğuuml 10 Borccedillanma Maliyeti 11 Finansal Araccedillar 12 İşletme Birleşmeleri 13 Konsolide Mali Tablolar Bağlı Ortaklıklar Muumlşterek Youmlnetime Bağlı
Teşebbuumlsler Ve İştiraklerin Muhasebeleştirilmesi 14 Kur Değişiminin Etkileri 15 Yuumlksek Enflasyon Doumlnemlerinde Mali Tabloların Duumlzeltilmesi 16 Hisse Başına Kazanccedil 17 Bilanccedilo Tarihinden Sonraki Olaylar 18 Karşılıklar Şarta Bağlı Yuumlkuumlmluumlluumlkler 19 Muhasebe Politikaları Muhasebe Tahminlerinde Değişiklik Ve Hatalar 20 Kiralama İşlemleri 21 İlişkili Taraflar 22 Finansal Bilgilerin Boumlluumlmlere Goumlre Raporlama 23 Banka Ve Benzeri Finans Kuruluşlarının Finansal Tablolarının Kamuya
Accedilıklanması 24 İnşaat Soumlzleşmeleri 25 Durdurulan Faaliyetler 26 Devlet Teşvik Ve Yardımları 27 Yatırım Amaccedillı Gayrimenkuller 28 Kurum Kazancı Uumlzerinden Hesaplanan Vergiler 29 Ccedilalışanlara Sağlanan Faydalar 30 Emeklilik Planları 31 Tarımsal Faaliyetler 32 Finansal Tablo Ve Raporların Accedilıklanması Ve Borsaya Goumlnderilmesi 33 İlk Doumlnem Finansal Tablolar 34 Muhtelif Huumlkuumlmler
67
2510 Tuumlrkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulunun Yaptığı
Ccedilalışmalar
1989rsquoda yayımlanan 3568 sayılı Muhasebe Mesleği Kanunu goumlre Tuumlrkiyersquode
muhasebe mesleğini duumlzenleyen ve kamu statuumlsuumlne haiz bir meslek kuruluşu olarak
TUumlRMOBrsquoun kurulmasına karar verilmiştir (Can ve Goumlr 2011 2)
TUumlRMOBrsquoun IASBrsquo ye uumlye olması 1994 yılıdır Tuumlrkiye Muhasebe ve
Denetim Standartları Kurulunu (TMUDESK) 9 Şubat 1994rsquote yılında TUumlRMOB
kurmuştur Duumlnya bankasının hazırladığı Mould Raporu bu kuruluşa sebep
olmuştur(Koumltuumloğlu200817) TMUDESK 1994rsquote ilk olarak uyumlaştırma
ccedilalışmaları başlatmıştır (Hatunoğlu vd 2013 53)
TMUDESK denetlenmiş mali tabloların gereksinime goumlre hazırlanmış
doğru guumlvenilir dengeli kıyaslanabilir ve anlaşılır oumlzellikte olması toplum yararını
goumlzeten ulusal denetim standartlarını belirlemek ve yayın yapmak amacıyla
kurulmuştur (Başpınar 2005 50)
TMUDESKrsquoin muhasebe standartları ile edindiği amaccedillar
bull Duumlnya ccedilapında ccedilalışmaları olan şirketlerin ve diğer kuruluşların finansal
tablolarının hazırlanmasını sağlayarak muhasebe prensiplerinde tek duumlzeni
sağlamaktır (Elitaş vd 2011 4)
bull Finansal raporların oluşturulmasında ve uumlccediluumlncuuml şahıslara sunulmasında temel
alınacak muhasebe standartlarını ileri duumlzeye taşımak ve yayımlamak
bull UMS ile TMS arasında uyum sağlamak
bull Tuumlrkiye ekonomisi ile ihtiyaccedillarını beraber duumlşuumlnmek
bull Mali tabloların hazırlanması ve sunulmasına ait kanun ile muhasebe
standartları ve uygulama şekillerini uyumlaştırılmasına youmlnelik ccedilalışmalarda
bulunmak
bull Uumllkemizdeki muhasebe faaliyetlerinde benimsenmiş muhasebe kavram ve
temel bilgilerin muhasebe standartlarının ilerlemesinde faydalanmak (Yalkın
2006 297)
68
TMUDESKrsquoin uumlye sayısı altmış sınırlandırılmıştır Faaliyetleri yuumlruumltme
komitesi tarafından youmlnetilmektedir Yuumlruumltme Komitesi bir başkan bir sekreter ve
iki sekreter yardımcısından oluşmaktadır TUumlRMOBrsquoun uumlyeleri atadığı şahıslar ile
ilgili kuruluşların temsilcilerinden oluşur Birbirini takip eden sıra numaraları ile
oluşturulan standartlar Kurul tarafından onaylandıktan sonra TUumlRMOB tarafından
en fazla bir ay iccedilinde yayımlanmaktadır (Ccedilevik 2015 46-47)
2511 Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Kurulu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar
Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Kurulu (TMSK) 15121999 tarih ve 4487
sayılı kanun ile değişiklik yapılan 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunursquonun Ek-1
maddesi ile kamu tuumlzel kişiliğini haiz idari ve mali oumlzerkliğe sahip bir kuruluş olarak
kurulmuş ve 07032002rsquode ilk toplantısını yapmış ve faaliyetlerine başlamıştı
(Cavlak 2015 92) Boumlylece Tuumlrkiyersquode muhasebe standartlarını oluşturma
sorumluluğu tek bir kuruma verilmiştir Kurumrsquoun kuruluş gerekccedilesi ldquoDenetlenmiş
finansal tabloların sunumunda finansal tabloların ihtiyaca uygun gerccedilek guumlvenilir
dengeli karşılaştırılabilir ve anlaşılabilir nitelikte olmaları iccedilin ulusal muhasebe
ilkelerinin gelişmesini ve benimsenmesini sağlayacak ve kamu yararı iccedilin
uygulanacak ulusal muhasebe standartlarını saptamak ve yayımlamaktırrdquo (İbiş ve
Akarccedilay 2003 8-9)
Bu kurum MB Sermaye Piyasası Kurulu Bankacılık Denetleme ve
Duumlzenleme Kurumu Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ve Hazine Muumlsteşarlığı YOumlK
TOBBrsquoden birer (Bekccedili ve Oumlzdemir 2006147) TUumlRMOBrsquodan bir YMM ve bir
SMMM olmak uumlzere toplam 9 temsilciden oluşur (Parlakkaya 2004 132)
TMS TMSKrsquoca yayımlanan muhasebe standartları finansal raporlama
standartları ve yorumlardan oluşur Bahsi geccedilen standartlar IASBrsquonin yayımladığı
UMSUFRS birebir Tuumlrkccedileye ccedilevrilmesidir Bunun iccedilin IASB ile telif hakkı
soumlzleşmesi yaparak Tuumlrkccedileye ccedilevirdiği Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarını resmi
gazetede yayımlamıştır TMSK Kavramsal ccedilerccedileve haricinde 31 adet TMS kodunu
kullanarak muhasebe standardı yayımlamıştır (Akdoğan 2007 102)
69
2512 Tuumlrk Ticaret Kanunu (TTK)
Tuumlrkiyersquode ortaklıklara ait muhasebe mali veriler ve finansal tablolara ilişkin
ilk huumlkuumlmlere TTKrsquo da yer verilmiştir (Uumlstuumlndağ 2000 52)
13 Ocak 2011rsquode Resmi Gazetersquode genel huumlkuumlmlerini de kapsayarak
yayımlanmıştır 1 Temmuz 2012rsquode uygulamaya konulmuştur Vergi merkezli
muhasebeden bilgi merkezli muhasebe anlayışına geccediliş iccedilin oumlnemli bir adım olan
TTK genel kabul goumlrmuumlş muhasebe ilkelerini uygulamaya doumlnuumlştuumlren
muhasebefinansal raporlama standartlarıyla uyumlu finansal raporlama yapılmasını
raporlanan bu tabloların da denetim standartları doğrultusunda denetlenmesini
oumlngoumlrmektedir (Guumlrdal 2013 2)
Yeni TTK ile vergi kanunlarına goumlre tutulan muhasebe anlayışının yerine
şirketlerin youmlnetimine ilgili ccedilıkar gruplarına şirketin finansal durumu hakkında
uluslararası finansal raporlama standartları doğrultusunda bilgi vermek amacı oumln
plandadır (Savun 2014 21)
6102 sayılı TTKrsquonda işletmelerin bağımsız dış denetimden geccedilmesinin
gerekliliği işletmeler ve muhasebe meslek erbapları iccedilin oumlnemli karardır Limited
şirketlere ve anonim şirketlere bağımsız denetime tabi tutulması mecburi kılınmıştır
(Fidan ve Cinit 2013 2)
2513 Kamu Goumlzetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu
Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar (KGMDSK)
KGMDSKrsquonın hedefi uluslararası muhasebe standartlarıyla uyum iccedilerisinde
olan TMSrsquo nı duumlzenlemek ve yayınlamaktır Bağımsız olarak denetlenmesinde
uygulamasında birlik sağlamak denetim uygulamalarını tespit etmek bağımsız
denetccedililer ve bağımsız denetim kurumlarını goumlrevlendirmek ve bu kurumların
ccedilalışmalarını denetlemek ve bağımsız denetim sahasında kamu goumlzetimi yapma
yetkisine sahip Kamu Goumlzetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun
kuruluşunu teşkilatını goumlrevlerini yetkilerini ve sorumluluklarını duumlzenlemektir
(Bitlisli 2014 40)
70
KGMDSK Kurulu tarafından 26 Eyluumll 2011 tarihinde karar verilmiş ve 02
Kasım 2011rsquode 660 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname ile yuumlruumlrluumlğe girmiştir
(Cavlak 2015 93)
KGMDSK tarafından hazırlanmış olan TMSTFRSrsquolerin 04062017 tarihi
itibari ile doumlkuumlmuuml aşağıdaki gibidir (httpwwwkgmdskgovtr04062017)
71
Tablo 23 KGMDSK tarafından hazırlanan TMSTFRSrsquoler bull Tuumlrkiye Finansal Raporlama Standartlarının İlk Uygulaması (TFRS 1) bull Hisse Bazlı Oumldemeler (TFRS 2) bull İşletme Birleşmeleri (TFRS 3) bull Sigorta Soumlzleşmeleri (TFRS 4) bull Satış Amaccedillı Elde Tutulan Duran Varlıklar Durdurulan Faaliyetler(TFRS 5) bull Maden Kaynaklarının Araştırılması ve Değerlendirilmesi (TFRS 6) bull Finansal Araccedillar Accedilıklamalar (TFRS 7) bull Faaliyet Boumlluumlmleri (TFRS 8) bull Finansal Araccedillar (TFRS 9 -2010 Versiyonu) bull Finansal Araccedillar (TFRS 9 -2011 Versiyonu) bull Konsolide Finansal Tablolar (TFRS 10) bull Muumlşterek Anlaşmalar (TFRS 11) bull Diğer İşletmelerdeki Paylara İlişkin Accedilıklamalar (TFRS 12) bull Gerccedileğe Uygun Değer Oumllccediluumlmuuml (TFRS 13) bull Duumlzenlemeye Dayalı Erteleme Hesapları (TFRS 14) bull Finansal Tabloların Sunuluşu (TMS 1) bull Stoklar (TMS 2) bull Nakit Akış Tabloları (TMS 7) bull Muhasebe Politikaları Muhasebe Tahminlerinde Değişiklikler ve Hatalar (TMS 8) bull Raporlama Doumlneminden (Bilanccedilo Tarihinden) Sonraki Olaylar (TMS 10) bull İnşaat Soumlzleşmeleri (TMS 11) bull Gelir Vergileri (TMS 12) bull Maddi Duran Varlıklar (TMS 16) bull Kiralama İşlemleri (TMS 17) bull Hacircsılat (TMS 18) bull Ccedilalışanlara Sağlanan Faydalar (TMS 19) bull Devlet Teşviklerinin Muhasebeleştirilmesi ve Devlet Yardımlarının Accedilıklaması
(TMS 20) bull Kur Değişiminin Etkileri (TMS 21) bull Borccedillanma Maliyetleri (TMS 23) bull İlişkili Taraf Accedilıklamaları (TMS 24) bull Emeklilik Fayda Planlarında Muhasebeleştirme ve Raporlama (TMS 26) bull Bireysel Finansal Tablolar (TMS 27) bull İştiraklerdeki ve İş Ortaklıklarındaki Yatırımlar (TMS 28) bull Yuumlksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama (TMS 29) bull Finansal Araccedillar Sunum (TMS 32) bull Hisse Başına Kazanccedil (TMS 33) bull Ara Doumlnem Finansal Raporlama (TMS 34) bull Varlıklarda Değer Duumlşuumlkluumlğuuml (TMS 36) bull Karşılıklar Koşullu Borccedillar ve Koşullu Varlıklar (TMS 37) bull Maddi Olmayan Duran Varlıklar (TMS 38) bull Finansal Araccedillar Muhasebeleştirme ve Oumllccedilme (TMS 39) bull Yatırım Amaccedillı Gayrimenkuller (TMS 40) bull Tarımsal Faaliyetler (TMS 41)
72
26 Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Stadartlarının
Uygulanmasında Karşılaşılan Problemler
261 Uygulama Esnasında Genel Problemler
TMS ve TFRSrsquo nin teorik ve karmaşık uumlsluba sahiptir Suumlrekli değişiklik
yapılması gerccedileğe uygun değer yaklaşımları karışıklıklara sebep olması standartlar
hakkında bilgi sahibi olan bilinccedilli personele ihtiyaccedil duyulmaktadır Meslek
mensuplarının pratik eğitim verilmemesinden dolayı eğitimin yetersiz kalması vergi
kanunlarının suumlrekli değişmesi standartları kapsayan accedilıklamaların eksik kalması
yapılan accedilıklamaların anlaşılmasının zor olması İşletmeler ve uygulayıcıların
alışkanlık kazandığı uygulamaların bir anda değiştirilememesi Tuumlrkiyersquode
IASIFRSrsquoye geccedilişte yaşanabilecek sorunlardandır (Goumlnen ve Uğurluer 2007 234-
235 Şensoy 2008 235- 236)
262 Standartların Ccedilevirilerinde Yaşanan Problemler
Standartların kabullenilme suumlrecinde kısa olmayan İngilizce cuumlmlelere yer
verilmesi yer verilen terimlerdeki tutarsızlık ccedileşitli kavramları ifade ederken bile
farklı olmayan terimlere yer verilmesi ccedileviri yapılırken de zor terminoloji
kullanılması ccedileviriye ilişkin karşılaşılan zorluklardandır (Hatipoğlu 2009 102)
263 Meslek Mensuplarının Bilgi ve Eğitimi İle İlgili Problemler
IASIFRSrsquolere hakim kalifiye personel gereksinimi yaşanılan bir diğer
sorundur (Goumlnen ve Uğurluel 2010 5)
Standartların uygulanmasında buumlyuumlk roluuml muhasebe meslek mensupları
uumlstlenmiştir Bundan oumltuumlruuml standartlara geccediliş aşamasında muhasebecilerin eğitiminin
oumlnceliği bilinmektedir Uygulayan kişilere youmlnelik eğitimlerin geccediliş evresini
kolaylaştıracağından meslek odalarında uumlniversitelerde teorik ve pratik eğitimlere
ağırlık goumlsterilmesi gerekmektedir (Şensoy 2008 239)
73
264 Yasal Nitelik Kazandırılmasında Yaşanan Problemler
Muhasebe standartlarının yasal oumlzellik taşıması ve bir bağlayıcılığının olması
uygulanabilirliği accedilısından oumlnemlidir (Akdoğan 2007 109) Uumllkemizde TMSK
aracılığıyla oluşturulan muhasebe ve finansal raporlama standartları oumlnceleri sadece
oumlneri oumlzelliğindeyken faaliyet goumlsterme mecburiyeti bulunmamaktadır Bunun
oumlnuumlne geccedilmek iccedilin yasal değişikliğe uğramış ve bir takım işletmelere mecburi olması
6102 sayılı Tuumlrk Ticaret Kanunun 1 Temmuz 2012 tarihinde faaliyete alınmasıyla
sağlanmıştır
Yeni TTK yuumlruumlrluumlğe girmesi finansal faaliyetlerde muumlhim ve buumlyuumlk
değişikliklere olanak sağlamıştır TMS TFRSrsquo nın1 Ocak 2013 tarihinde
uygulanmaya başlanması anonim ve limitet şirketler iccedilin mecburi bir durum almıştır
Şirketler TMSrsquonin mali gelecek stratejiler belirleyerek yol haritası belirlemişlerdir
Uumllkemizde işletmelerde standartların benimsenip uygulamaya konulması hususunda
yaptırımlar 6102 sayılı TTK ile gerccedilekleşmiştir Uumllkemizde faaliyet goumlsteren tuumlm
işletmelerin vergi merkezli muhasebe sisteminden bilgi merkezli muhasebe
uygulamalarını tercih etme durumunda kalmasına vesile olmuştur (Genccediloğlu ve
Ertan 2012 7)
74
75
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
MUHASEBE MESLEK MENSUPLARININ TUumlRKİYE
MUHASEBE STANDARTLARI VE TUumlRKİYE FİNANSAL
RAPORLAMA STANDARTLARI ALGISINA İLİŞKİN
CcedilALIŞMA SİVAS İLİ OumlRNEĞİ
Ccedilalışmanın bu boumlluumlmuumlne kadar TMSTFRSUFRS hakkında genel teorik
bilgilere yer verilmiş TMSTFRSUFRSrsquo lerin duumlnyadaki faaliyetleri ve uumllkemizdeki
faaliyetleri ile ilgili bilgilere değinilmiştir
Tezin bu boumlluumlmuumlnde ise Sivas ili SMMM Odasırsquona bağlı mesleği icra eden
meslek mensuplarına veri toplama aracı olan anket yoluyla araştırma yapılmıştır
Aynı zamanda bu boumlluumlmde araştırmanın amacı oumlnemi kapsamı araştırmanın
youmlntemi ve metotları yine araştırma sonucunda ortaya ccedilıkan verilerin analiz
edilmesi bu verilerin incelenmesi ve literatuumlr ccedilalışması da bu boumlluumlmde
bulunmaktadır
31 Literatuumlr Ccedilalışması
Tuumlrkiye muhasebe ve finansal raporlama standartları muhasebe meslek
mensuplarının algıları bağımsız denetccedililer farkındalık duumlzeyi gibi konularda
ccedilalışmalara rastlanmıştır Sivas İlinde muhasebe meslek mensuplarının TMS ve
TFRS algılarını farkındalık duumlzeylerini oumllccedilen bir ccedilalışmaya rastlanmamıştır Benzer
konular ile ilgili yapılan ccedilalışmalar aşağıda anlatılmıştır
Civan ve Kara (2012) ldquoMuhasebe Standartlarının Muhasebe Mesleğinde
Uygulanmasına Youmlnelik Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında Gaziantep ilinde
faaliyet goumlsteren Serbest Muhasebeciler ve Mali Muumlşavirler Odasırsquona kayıtlı
muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamış Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarırsquonın
meslek mensupları tarafından bilinme duumlzeyi oumllccediluumllmuumlş ve karşılaştıkları problemler
uumlzerinde durulmuştur Ccedilalışmanın bulguları şoumlyledir muhasebe meslek
mensuplarının yeteri kadar muhasebe standartları hakkında bilgi sahibi olmadıkları
ve nasıl uygulayacaklarını bilmediklerinden kaynaklanan problemler olduğu kanısına
varılmıştır Bu problemler ccediloumlzuumlm yolu olarak henuumlz standartlar taslak
76
durumundayken muhasebe meslek mensuplarının da fikirlerine yer verilmeli
TUumlRMOB ve Uumlniversitelerin işbirliği ile tuumlm illerde standartlar konferans seminer ve
panellerle tanıtılması gerekliliği sonucu ortaya ccedilıkmıştır
Bekccedili (2007) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe
Standartları Hakkındaki Goumlruumlşlerinin Değerlendirilmesine Youmlnelik Bir Araştırmardquo
isimli ccedilalışmasında Burdur ve Isparta illerinde goumlrev yapan muhasebe meslek
mensuplarını ele alarak muhasebe meslek mensuplarının perspektifinden
standartlara youmlnelik algı duumlzeylerini araştırmayı amaccedillamıştır Ccedilalışma sonucu elde
edilen bulgular muhasebe meslek mensupları standartlar sayesinde ccedileşitli sektoumlrlere
ait mali tablolarla kıyaslama yapılabileceğini ve TMS ile muhasebe mesleği daha da
oumlnem kazanacağı duumlşuumlncesinde oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Bunlara ek olarak muhasebe
meslek mensupları SPK TUumlRMOB ve Maliye Bakanlığırsquonın TMS ile ilgili daha
fazla ve etkin ccedilalışmalar duumlzenleyip ve eğitim ccedilalışmalarını da arttırmak durumunda
olduğu kanısına varılmıştır
Uumllkuuml (2008) yılında ldquoKOBİrsquoler İccedilin UFRS Taslağının Muhasebe Meslek
Mensupları Tarafından Algılanışına Youmlnelik Bir Araştırma (İstanbul Oumlrneği)rdquo adlı
ccedilalışmasında İSMMMO kayıtlı muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamıştır
Muhasebe meslek mensupları KOBİrsquolerin algı duumlzeyini oumllccedilmek aynı zamanda UFRS
ile ilgili algılarını oumllccedilmeyi ve KOBİ standartlarının muhasebecilere etkilerini analiz
etmeyi amaccedillamıştır Ccedilalışmanın sonucunda elde edilen bulgular muhasebe meslek
mensupları muhasebenin uumlrettiği bilgileri UFRS sayesinde daha guumlvenilir olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir Ancak muhasebe meslek mensuplarının UFRS ile ilgili eğitim bilgi
seviyelerini yeterli olmadığı sonucuna ulaşmışlardır
Erdoğan ve Dinccedil (2009) ldquoTuumlrkiye Muhasebe Standartları ve Muhasebe
Meslek Mensuplarının Bilgi Duumlzeylerinin İncelenmesirdquo adlı ccedilalışmalarında
yayınlanmış standartlar konusunda muhasebe meslek mensuplarının ne derecede
haberdar oldukları uygulamada mevcut bilgilerini ne derecede kullandıkları ve
meslek mensupları arasında farklılık olup olmadığını belirlemek Muhasebe meslek
mensupları uumlzerinde yapılan anket sonucunda genel olarak meslek mensuplarının
muhasebe standartlarından haberdar olduklarını soumlylemek muumlmkuumln fakat bir
kısmının standartlar hakkındaki bilgilerini yetersiz olarak goumlrduumlkleri tespit edilmiştir
77
Sahip olunan bilginin yeterliliği konusunda ise kendilerine en ccedilok guumlvenen unvan
grubunun Yeminli Mali Muumlşavirler olduğu sonucuna varılmıştır
Hatipoğlu (2009) ldquoTuumlrkiyersquode Uluslararası Muhasebe Standartlarırsquonın
Gelişimi Gerekliliği ve Uygulanabilirliği Uumlzerine Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmasında
UMSUFRSrsquo nin uumllkemizde uygulanışı ve muhasebecilerin standartlardan
beklentileri ve standartların algılarında etkili faktoumlrleri belirlemeyi amaccedillamıştır
Şuan ki UFRS Setirsquonin yazım şekli kullanılan dilin tuumlm duumlnyada anlaşılan ve kolay
uygulanabilir nitelikte teorik bir dille kaleme alınmıştır Aynı zamanda standartta yer
alan cuumlmleler karmaşık ve uzun cuumlmlelerden oluşması bahsi geccedilen standartlar
orijinal halinden alındığı iccedilin başka dillere tercuumlmesinde problemler yaşanmaktadır
Muhasebe Standartlarının yuumlruumlrluumlğe girdiğinden buguumlne kadar devamlı
guumlncellenmesi standartların doğru ve her zaman tutarlı bilgi vermesinin oumlnuumlnde
buumlyuumlk engeldir
Can ve Goumlr (2011) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama Standartlarının Meslek
Mensupları Arasında Bilinirlik Duumlzeyini Oumllccedilmeye Youmlnelik Bir Araştırma (Ankara ve
Ccedilankırı İlleri Oumlrneği)rdquo isimli ccedilalışmasında Ccedilankırı ve Ankararsquoda faaliyet goumlsteren
muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamış katılımcıların demografik
oumlzelliklerinin saptanması ve soumlz konusu standartların muhasebe meslek mensupları
algı duumlzeyleri ve bilinirlik derecesini araştırmayı amaccedillamıştır Muhasebe meslek
erbapları TMS ile ilgili bilgi donanımları mevcut ve bunun yanı sıra Standartlarda
yapılan değişiklik ve duumlzenlemelerle yakından ilgilenmektedir Standartların anlatım
şekli karmaşık ve anlaşılır olmadığını ve muhasebe meslek mensuplarının duumlzenli
eğitime gereksinim duyduklarını duumlşuumlnmektedirler standartlar ile mali tabloların
kıyaslana bilirliği muhasebe alanındaki faaliyetlerin tekduumlzen olduğu ve
standartların denetim faaliyetlerini kolaylaştıracağını duumlşuumlnmektedir TMS alanında
eğitim seminer ve konferans verilmediğini TUumlRMOBrsquo un aynı zamanda bağlı
oldukları meslek odalarının bu konuda pasif kaldığı kanaatindeler
Ccedilankaya ve Hatipoğlu (2011) ldquoTuumlrkiyersquode Uluslararası Muhasebe
Standartlarırsquonın Uygulanabilirliğini Etkileyen Faktoumlrlerin Meslek Mensuplarınca
Değerlendirilmesine Youmlnelik Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında farklı birccedilok ilde
faaliyet goumlsteren muhasebe meslek mensuplarına anket uygulanmıştır
78
UMSUFRSrsquolerin uumllkemiz şartlarında uygulanmasıyla alakalı muhasebe meslek
mensuplarının taleplerini saptamak ve bu talepler doğrultusunda uygulamada etkili
faktoumlrler uumlzerinde ccedilalışmalar yapmayı amaccedillamışlardır Uumllkemizde UMSUFRSrsquolerin
meslek mensupları tarafından kabul goumlrmesi aynı zamanda uygularken muhasebe
meslek mensuplarının taleplerine etki eden başlıca etkenler şunlardır standartlarla
alakalı bilgilendirici seminer eğitim konferansa gibi etkinliklerin olmaması kısaca
eğitim problemleri(eğitim faktoumlruuml) soumlz konusu standartların Tuumlrkiye mali
ekonomisinin buumlyuumlk boumlluumlmuumlnuuml kapsayan KOBİrsquolere hitap etmemesi(ekonomik ve
hukuki ccedilevre faktoumlruuml) bahsi geccedilen standartların yazım şekli tercuumlmesi gibi yalın
halinden oumltuumlruuml yaşanan sorunları buumlnyesinde taşıması (standartlar faktoumlruuml) yine
bahsi geccedilen standartların uygulanabilirliği suumlrecinde kuumlltuumlr etkeninin ihmal
edilmemesi varılan sonuccedillar arasında olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
Dinccedil ve Atabay (2011) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının TFRSrsquoye Youmlnelik
Duumlşuumlnceleri ve Uygulama Başarısına Etki Etmesi Muhtemel Faktoumlrlere Youmlnelik Bir
Araştırma ndash Trabzon Alt Boumllgesi Oumlrneğirdquo isimli ccedilalışmalarında Trabzon ve ccedilevre
illerinde faaliyet goumlsteren muhasebe meslek mensuplarına anket uygulanmıştır
Muhasebecilerin standartlar la ilgili bilgilerini oumllccedilmek algı duumlzeylerini belirlemek ve
standartların uygulanabilirliğinde etki eden kriterler incelenmiştir Muhasebe Meslek
mensupların standartlar hakkında olması gerekli bilgiye sahip olmadıkları sonucu
ccedilıkmıştır Bunlara ek olarak Trabzon ve ccedilevre illerinde katılımcıların ccediloğunluğu
standartlar setinden haberleri var fakat standartlar setinin ne şekilde uygulanması
gerektiği hakkında yeterli bilgiye sahip değillerdir Bu sebeple muhasebe meslek
odalarının meslek mensuplarının katılacağı mecburi eğitimler seminer ve
konferanslar hazırlanmalı ve eğitimlerin yanı sıra uygulamaya da yer verilmesi
gerektiği sonucuna varılmıştır
Elitaş ve diğerlerinin (2011) ldquoMuhasebe Meslek Mensupları Perspektifinden
Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarırdquo isimli ccedilalışmasında Afyon‐Denizli‐Uşakrsquota bulunan
muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamıştır Muhasebecilerin bakış accedilısından
standartları incelemeyi amaccedillamışlardır Muhasebe meslek mensupları standartlar
ile ilgili bilgi duumlzeyleri yetersiz olmasının yanında TMS ile ilgili eğitim verilmesi
gerektiği duumlşuumlncesine sahip oldukları ortaya ccedilıkmıştır TMS uygulamaya başladıktan
sonra denetim faaliyetleri daha sistemli ve kolay olduğu ve standartlarla birlikte
79
muhasebe mesleği daha saygın konuma ulaşacağı oumlnemi artıracağı duumlşuumlncesi ortaya
ccedilıkmıştır Toplam 16 yıl ve uumlzerinde faaliyet goumlsteren meslek mensupları standartlar
sebebiyle mesleği bırakma duumlşuumlncesindedirler Muhasebe mesleğine yeni giren
meslek mensuplarının boumlyle bir duumlşuumlncesinin olmadığı sonucuna varılmıştır
Kurcan ve diğerleri (2011) ldquoMeslek Mensuplarının UFRSrsquoye Bakış Accedilıları ve
Farkındalık Duumlzeyleri Uumlzerine Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında Antalya ve
Alanyarsquoda bulunan muhasebeciler uumlzerinde anket ccedilalışması yapmıştır Bu ccedilalışmada
muhasebecilerin standartlara karşı algı duumlzeylerini ortaya koymak amaccedillanmıştır
Araştırma sonuccedilları muhasebe meslek mensuplarının TMSTFRS alanında yeterli
bilgiye sahip olmadığını goumlstermektedir Muhasebeciler standartların anlaşılır
olmadığı ve uygulama noktasında sıkıntılar yaşadıkları sonucuna varılmıştır
Guumlneş ve diğerleri (2011) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının KOBİ TFRSrsquoye
Youmlnelik Bilgi Duumlzeyleri ve Uygulamaya Youmlnelik Beklentileri Elazığ ve Malatya
İlleri Oumlrneğirdquo isimli ccedilalışmalarında Elazığ ve Malatya bulunan faaliyet
muhasebecilere anket ccedilalışması yapılmıştır Muhasebe meslek mensuplarının KOBİ
TFRS hakkında bilgi duumlzeylerinin yeterli olmadığı aynı zamanda uygularken
muhasebe meslek mensuplarına daha fazla iş yuumlkuuml vereceği bunun iccedilin ccediloumlzuumlmleyici
tavsiyeler bulmayı amaccedillamışlardır Ayrıca muhasebeciler KOBİ TFRSrsquo nin tam
suumlresinde ve doğru uygulayıp uygulayamayacağı ile ilgili teredduumltleri olduğu KOBİ
TFRSrsquo yi doğru uygulayabileceklerinden emin olmadıkları sonucu goumlzlemlenmiştir
Oumlzdemir (2012) ldquoKOBİler İccedilin Finansal Raporlama Standardı ve Mali
Muumlşavirlerin Uygulama Oumlncesi İlgi Duumlzeylerine Youmlnelik Ampirik Bir Araştırmardquo
isimli ccedilalışmasında Ankara ilinde faaliyet goumlsteren smmmrsquo lere anket uygulanmış
anketteki katılımcıların demografik oumlzellikleri youmlnuumlyle KOBİ TFRS uygulamasından
oumlnceki ilgi ve algılarını oumllccedilmeyi amaccedillamışlardır Eğitim duumlzeyi Lisansuumlstuuml olan
SMMMrsquolerin KOBI TFRS standardına hakkında daha fazla bilgi sahibi olduğu
goumlruumllmuumlştuumlr Mesleğe henuumlz yeni başlamış SMMMrsquoler mesleki tecruumlbe suumlrelerine
bakıldığında standartlara en ilgili grup iccedilerisinde oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Aynı
zamanda defterlerini tutmakla yuumlkuumlmluuml oldukları muumlkellef sayısına bakıldığında
sayıca en az olan SMMMrsquoler KOBI TFRS ile daha fazla ilgili olduğuna ulaşılmıştır
80
Ccedilankaya ve Dinccedil (2012) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama Standartlarının
Uygulama Başarısını Etkileyen Faktoumlrler Bağımsız Denetccedililer Uumlzerine Bir
Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında TMSTFRSrsquo lerin uygulanmasındaki başarıyı
etkileyen kriterleri analiz etmeyi amaccedillamıştır Muhasebecilerin standartların ne
kadar oumlnemli olduğunu ve ihtiyacı karşıladığı ile ilgili duumlşuumlnceleri demografik
oumlzelliklerden olan yaş grupları youmlnuumlnden farklılık goumlsterdiği sonucuna varılmıştır
Muhasebe meslek mensuplarının soumlz konusu standartların kolay oumlğrenilip ve
uygulamaya konulması iccedilin bir takım beklentileri bulunmaktadır Oluşturulan
demografik gruplar arasında anlamlı bir farklılığın bulunmadığı anket sonucunda
goumlruumllmuumlştuumlr Bu sebeple eğitim alma ve oumlğrenme aynı zamanda uygulamadaki bazı
ccedilalışmalar ve yapılan faaliyetlerin pozitif etki sağlayacağı youmlnuumlnde ccedilıkmıştır Eğitim
duumlzeyi lisans ve lisansuumlstuuml olan muhasebe meslek mensupları eğitim duumlzeyi oumln
lisans ve altında olanlara nazaran standartlar hakkında daha fazla bilgiye sahip
oldukları sonucuna varılmıştır Katılımcıların tuumlmuuml standartların Tuumlrkccedileye tercuumlme
edilirken kullanılan dilin standart oumlğrenmeyi kolaylaştırmanın aksine zorlaştırdığını
belirlemişlerdir Yaş grupları accedilısından bakıldığında 35 yaş uumlzeri ndash 44 yaş altı grupta
bulunan katılımcılar standartlarda devamlı yeniliklerin ve guumlncellemelerin
yapıldığından dolayı oumlğrenim suumlresini uzattığı duumlşuumlncesi ortaya ccedilıkmıştır
Oumlzkan ve Oumlzşahin (2012) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının KOBİ TFRSrsquoye
Youmlnelik Bilgi Duumlzeyleri Finansal Raporlama Standartları Hakkındaki Goumlruumlşlerinin
Tespitine Youmlnelik Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında Kayserirsquode faaliyet goumlsteren
muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamıştır Bu ccedilalışmada muhasebe meslek
mensuplarının KOBİ TFRS hakkındaki duumlşuumlncelerini oumllccedilmek ve demografik
nitelikleri accedilısından anlamlı bir goumlruumlş farklılığı bulunup bulunmadığını incelemeyi
amaccedillamıştır Muhasebe meslek mensupları KOBI TFRSrsquonin yuumlruumlrluumlğe girmesiyle
şirketlerin daha guumlvenilir bilgilerle analiz yapacağı mali tablolarının daha şeffaf ve
kıyaslanabilir olacağı uumlccediluumlncuuml şahıslara finansal tablo kullanıcılarına daha guumlvenilir
bilgi vereceği muhasebe alanında tek bir dil birliği sağlanıp tek duumlzen olacağı vergi
işlemlerinin aynı zamanda denetim faaliyetlerinin kolaylaşacağı ve muhasebe
mesleğinin değerinin artacağı duumlşuumlncesindedirler Bunlara ek olarak muhasebe
meslek mensupları TUumlRMOB TMSK ilgili muhasebe meslek odaları ve eğitim
81
veren kurum ve kuruluşların soumlz konusu standartların uygulanması iccedilin yeterli
seviyede eğitim ve uygulama ccedilalışmaları youmlnuumlnde eksik kaldığı duumlşuumlncesindedirler
Erol Fidan ve Cinit (2013) ldquo01 Ocak 2013 Oumlncesinde Tuumlrkiye Finansal
Raporlama Standartları Ccedilerccedilevesinde KOBİ Muhasebe Standartlarının Muhasebe
Meslek Mensupları Tarafından Algı Duumlzeylerinin Tespitine Youmlnelik Uygulama
(Yalova İli Oumlrneği)rdquo isimli ccedilalışmalarında 2013 yılında soumlz konusu standartları
uygulayan kesim olan muhasebecilerin bahsi geccedilen standartlar ile ilgili algı ve bilgi
duumlzeylerini oumllccedilmek standartları uygulamayı etkileyen faktoumlrleri belirlemek amacıyla
hazırlanmıştır Muhasebe meslek mensupları arasında demografik oumlzellikler değişken
gruplar youmlnuumlyle incelenmiş istatistiki olarak anlamlı bir farklılık olduğu sonucuna
varılmıştır
32 Araştırmanın Amacı
Ccedilalışmanın amacı Sivasrsquota faaliyet goumlsteren SMMMrsquolerin TMS ve TFRS
adıyla duyurulan standartlar hakkında goumlruumlş accedilılarını algılarını anket yoluyla
goumlzlemlemektir Aynı şekilde SMMMrsquolerin standartlar konusundaki fikirlerini farklı
demografik oumlzellikler accedilısından istatistiki olarak farklılıklarının incelenmesidir
33 Araştırmanın Oumlnemi
Uumllkemizde yeni TTK ve TMS TFRSrsquo lerin uygulamaya konulmasının
ardından muhasebe alanında koumlkluuml değişiklikler meydana gelmiştir
Muhasebenin şekillenmesini sağlayan yasa ve tuumlzuumlklerin ccedileşitli faaliyetleri
nedeniyle meslek mensuplarının standartları hayata geccedilirmesi guumlccedilleşmiştir Bundan
dolayı standartların oumlğrenilmesi esastır
TFRSrsquolerin tercuumlme edilip bırakılması anlaşılmasını zorlaştırdığından oumltuumlruuml
hayata geccedilirilmesini de etkilediği bilinmektedir Bu guumlccedilluumlk ccedilekilmesinin temel
nedeni TFRS uygulamalarındaki oumlğrenim eksiklikleridir Meslek mensuplarının
TFRS ile alakalı yeterli teorik bilgi seviyesine ve uygulama noktasında gerekli
donanımı sağlamamaları diğer bir problemdir Mesleki oda ve eğitim kurumlarının
bu alanda eğitimlerle destek vermesi bu suumlreci daha kolay atlatmalarına olanak tanır
82
Bu ccedilalışma Sivas ilinde muhasebe mesleğini icra eden meslek mensuplarının
TMSTFRS algılarını inceleyen bir araştırma olduğundan oumlnemlidir
34 Araştırmanın Kapsamı
Bu araştırmada SMMM Odasırsquona bağlı SMMM ruhsatına sahip uumlyeler
tarafından doldurulan anketten ccedilıkarımlara yer verilmiştir Bu alanda meslek
mensupları ve standartlar uumlzerinde ccedilalışılmış araştırmalarla karşılaşılmaktadır Bu
araştırmada ise meslek mensuplarının sadece ankette yer alan sorular neticesinde
varılan sonuccedillar değerlendirilmiştir Veri toplama aracı olan ankette bulunan
soruların hazırlanmasında o alandaki ccedilalışmalardan faydalanılmıştır Buna ek olarak
her bir anket sorusu iccedilin hipotez oluşturulmuş demografik oumlzellikler goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak bulgular elde edilmiştir
35 Araştırmanın Youmlntemi
Ccedilalışmamın son boumlluumlmuumlnde araştırmanın ana kuumltlesi ve oumlrneklem ccedilalışmada
yer verilen anket soruları ve verilerin analizi ve yorumu iccedilin kullanılan analiz
youmlntemlerine değinilmiştir
Araştırmanın ana kuumltlesini Sivasrsquota mesleği ifa eden ve Sivas SMMMO
edinilen bilgiye goumlre 353 SMMM ve 3 YMM oluşmaktadır Bunlardan 213rsquosı aktif
olarak faaliyet goumlstermektedir 140rsquoı ise pasiftir Toplamda 110 SMMMrsquoye ulaşılarak
anket ccedilalışması yapılmıştır Ancak anket formunda eksik bilgilerden ve geccedilersiz
anket formlarından dolayı 99 SMMMrsquonin istatistik verilerine bakılmıştır
Araştırmamıza katılım sağlayan meslek mensupları ile yuumlz yuumlze goumlruumlşme
tekniği kullanılmıştır Yuumlz yuumlze goumlruumlşme tekniğinin tercih edilme nedeni meslek
mensuplarının sorulara doğru ve tutarlı cevaplar vermesini sağlamaktadır Ulaşılan
sonuccedillar SPSS 220 istatistik programı yardımıyla analiz edilmiştir
Ccedilalışmada kullanılan anket soruları Aysel CANrsquoa ait 2016 yılında ldquoMuhasebe
Meslek Mensuplarının UFRSTFRSrsquoYE Bakış Accedilıları ve Meslekteki Farkındalık
Duumlzeyleri Uumlzerine Bir Araştırmardquo isimli Tuumlrk Hava Kurumu Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml İşletme Anabilim Dalı İşletme Programında kabul edilen tezden
faydalanılarak hazırlanmıştır
83
36 Araştırmada Kullanılan Youmlntemler
Bu ccedilalışma Sivas il genelinde SMMM unvanına sahip 99 katılımcıyla
goumlruumlşuumllmuumlştuumlr 5li likert oumllccedilek olarak hazırlanan ve 13 maddeden oluşan ankete
verilen cevaplardan her bir kişi iccedilin bir toplam puan elde edilmiştir Elde edilen bu
toplam puanlar katılımcıların TMS-TFRS algısını goumlstermektedir Bu puanlar
kullanılarak Sivas ilinde faaliyet SMMMrsquolerin TMS-TFRS algısının oumllccediluumllmesi
amaccedillanmıştır
Anket guumlvenilirliğini oumllccedilmede iccedil tutarlılığı ortaya koyabilmek iccedilin
Cronbachrsquos Alpha katsayısı hesaplanmıştır Ccedilalışmada elde edilen puanların
katılımcıların demografik bilgilerine goumlre istatistik olarak aralarında anlamlı bir fark
olup olmadığını belirlemektir Bu sebeple yapılacak olan testlerin parametrik veya
non-parametrik olup olmadığını belirlemek iccedilin normallik testi uygulanmaktadır
Normallik testi Kolmogorov-Smirnov Testi ile test edilmiştir Normallik
varsayımının sağlanmadığı durumlarda parametrik olmayan Mann-Whitney U
Testi kullanılmaktadır İkiden fazla duumlzeyli değişkenlerin duumlzeyleri arasında
farklılık olup olmadığını belirlemek iccedilin normallik varsayımının sağlanmadığı
durumlarda non-parametrik bir test olan Kruskall-Wallis Testi kullanılmıştır
Katılımcıların ankette bulunan her bir ifadeye hangi duumlzeyde katıldığı ya da
goumlruumlşlerinin Kesinlikle Katılıyorum (5) Katılıyorum (4) Kararsızım (3)
Katılmıyorum (2) Kesinlikle Katılmıyorum (1) nitelemelerinden hangisine
girdiği yapılan bir sınıflama oumllccedileği ile belirlenmiştir Sınıflama oumllccedileğinin
oluşturulmasında
Aralık Genişliği (a) = Dizi Genişliği divide Yapılacak Grup Sayısı formuumlluuml
kullanılmıştır (Tekin 1987 262) Buna goumlre oluşturulan oumllccedilekte nitelik duumlzeyi ve
puan değerleri ile değer aralıkları Tablo 31rsquode goumlsterilmiştir
a= 45
a= 080 bulunur
84
Tablo 31 Anket Maddelerinin Puan Aralıkları Nitelik Duumlzeyi Puan Aralığı Değer Aralıkları Kesinlikle Katılıyorum 5 420-500 Katılıyorum 4 340-419 Kararsızım 3 260-339 Katılmıyorum 2 180-259 Kesinlikle Katılmıyorum 1 100-179
37 Araştırmanın Bulguları
Araştırma kapsamında elde edilen veriler IBM SPSS 22 istatistik paket
programı kullanılarak analiz edilmiştir Analiz sonuccedilları ilerleyen boumlluumlmlerde
ayrıntılı olarak incelenmektedir
371 Araştırmada Kullanılan Oumllccedileğin Guumlvenilirlik Analizi
Cronbachrsquos Alpha katsayısı her sorunun kendine ait puanları oumlrneğin 18 adet
sorusu olan ankette sorulara verilen yanıtların toplanarak hesaplandığı ihtimallerde
oumllccedilekteki sorular birbiri ile benziyor mu yakınlık derecesi var mı gibi sorulara cevap
bir katsayıdır Alfa sayısı ankette bulunan 13 sorunun aynı tuumlrden olup olmadığını
incelemek veya bir buumltuumlnluumlğuuml sağlayıp sağlamadığını goumlsterir (Kartal 2004 6)
000 le α lt 040 ise oumllccedilekte guumlvenilirlikten bahsedilemez
040 le α lt 060 ise oumllccedilek duumlşuumlk guumlvenilirdir
060 le α lt 080 ise oumllccedilek oldukccedila guumlvenilirdir
080 le α lt 100 ise oumllccedilek yuumlksek derecede guumlvenilirdir
Anketimizde likert tipi oumllccedileğe ait toplam 13 soru vardır Likert tipi oumllccedilekli
sorulara guumlvenirlik analizi yaptığımızda guumlvenirliği yani Cronbachrsquos Alpha katsayısı
0750 olarak bulunmuştur yani oumllccedileğimiz oldukccedila guumlvenilirdir
85
Tablo 32 Guumlvenilirlik Analizi Tablosu Cronbachs Alpha Number of Items Guumlvenilirlik Durumu
0750 13 Oldukccedila guumlvenilir
372 Ankete Katılanların Demografik Oumlzelliklerine Ait Frekans
Tabloları
Elde edilen bulgular oumllccedileği cevaplayan muhasebe meslek mensuplarının
demografik oumlzelliklerini oumlne ccedilıkarmaktadır Demografik oumlzellikler kapsamında
oumllccedileğe katılanların cinsiyeti yaşı eğitim duumlzeyi ve mesleki tecruumlbe suumlrelerini
goumlsteren bulgular bulunmaktadır
3721 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımı
Oumllccedileğe cevap veren meslek mensuplarının cinsiyetleri değerlendirildiğinde
sayıca fazlasını erkek meslek mensuplarından meydana geldiği goumlzlemlenmiştir
Tablo 33rsquode cinsiyete accedilısından muhasebe meslek mensuplarının dağılımı
bulunmaktadır
Tablo 33 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımı Cinsiyet Frekans Yuumlzde Kadın 33 333 Erkek 66 667 TOPLAM 99 100
Ankete katılanların 333 kadın667 si erkek meslek mensuplarından
oluşmaktadır
3722 Katılımcıların Yaş Gruplarına Goumlre Dağılımı
Oumllccedileğe cevap veren katılımcıların yaşları incelendiğinde 30 yaş ve daha
kuumlccediluumlk yaşta olan muhasebe meslek mensuplarının ccediloğunluğu oluşturduğu
goumlruumllmektedir Tablo 34rsquode yaş gruplarına goumlre muhasebe meslek mensuplarının
dağılımı goumlsterilmektedir
86
Tablo 34 Katılımcıların Yaşa Goumlre Dağılımı Yaş aralığı Frekans Yuumlzde 30 ve daha az 52 525 31-40 arası 34 343 41-50 arası 8 81 50 ve uumlzeri 5 51 TOPLAM 99 1000
Meslek mensuplarının yaşları itibariyle dağılımlarına bakıldığında Ankete
katılan 525 (52 kişi) 30 ve daha az yaş grubunda 343 uuml (34 kişi) 31-40 yaş
arasında 81 i (8 kişi) 41-50 yaş arasında51i (5 kişi) 50 ve uumlzeri yaş
grubundadır
3723 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre Dağılımı
Oumllccedileğe katılan katılımcıların eğitim duumlzeyleri accedilısından değerlendirildiğinde
lisans mezunu muhasebe meslek mensuplarının ccediloğunluğu oluşturduğu
goumlruumllmektedir Tablo 35rsquote eğitim duumlzeylerine goumlre muhasebe meslek mensuplarının
dağılımı bulunmaktadır
Tablo 35 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre Dağılımı Eğitim Duumlzeyi Frekans Yuumlzde Lise 3 30 Oumln Lisans 5 51 Lisans 81 818 Lisansuumlstuuml 10 101 TOPLAM 99 1000
Meslek Mensuplarının eğitim duumlzeyleri itibariyle dağılımlarına
bakıldığında3 lise ve daha az 51 oumln lisans 818 lisans 101 lisansuumlstuuml
eğitim mezunu oldukları goumlruumllmektedir
3724 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbe Suumlrelerine Goumlre Dağılımı
Oumllccedileği cevaplayan muhasebe meslek mensuplarının tecruumlbe suumlreleri accedilısından
değerlendirildiğinde6-10 yıl arası tecruumlbesi bulunan muhasebe meslek
mensuplarının ccediloğunluğu oluşturduğu goumlzlemlenmiştir Tablo 36rsquoda tecruumlbe
suumlrelerini accedilısından muhasebe meslek mensuplarının dağılımı goumlsterilmiştir
87
Tablo 36 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre Dağılımları Mesleki Tecruumlbe Frekans Yuumlzde
5 ve daha az 34 343 6-10 yıl arası 35 354 11-15 yıl arası 17 172 16-20 yıl arası 8 81 21 yıl ve uumlzeri 5 51 TOPLAM 99 1000
Ankete katılan meslek mensuplarının 343rsquouuml 5 yıla kadar 354rsquouuml 6-10 yıl
arasında 172rsquosi 11-15 yıl ve 8rsquoi 16-20 yıl 51rsquoi 21 yıldan fazla deneyime
sahip olduğu goumlruumllmektedir
373 Muhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe Standartları ve Tuumlrkiye Finansal Raporlama Standartları Algılarına İlişkin Duumlşuumlnceleri
Muhasebe meslek mensuplarının TMSTFRS ile ilgili duumlşuumlncelerinin frekans
dağılımı bulunmuş olumlu duumlzeyde bir katılım gerccedilekleştiği goumlruumllmuumlştuumlr
88
Tablo 37 Katılımcıların TMS ve TFRS Algılarına İlişkin Frekans Değerleri
DEĞİŞKENLER
FREKANSLAR
TO
PLA
M K
esin
likle
ka
tılm
ıyor
um
Kat
ılmıy
orum
Kar
arsı
zım
Kat
ılıyo
rum
Kes
inlik
le
Kat
ılıyo
rum
N N N N N
1-Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları gerekli bir duumlzenlemedir
4 4 2 2 1 1 55 556 37 374 99
2-Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamadaki başarısı iccedilin vergi mevzuatı ve muhasebe standartları muumlmkuumln olduğunca uyumlaştırılmalıdır
7 71 0 0 2 2 46 465 44 444 99
3- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarına uygun hazırlanan bir finansal tablo finansal tablodan yararlananlar iccedilin daha guumlvenli bilgi sunar
0 0 4 4 2 2 46 465 47 475 99
4-Uumllkemizde uygulanan muhasebe sistemi uygulamaları genel tebliği TMS ve TFRS ile uyum iccedilindedir
6 61 22 222 24 242 41 414 6 61 99
5- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sadece ccedileviri olarak değil standardın iccedileriği ve uygulama şekli accedilık ve anlaşılır olmalıdır
0 0 4 4 5 51 41 414 49 495 99
6- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarında yapılan accedilıklamalar uygulama iccedilin yeterlidir
12 121 30 303 42 424 9 91 6 61 99
7- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sektoumlrlere goumlre ayrı ayrı duumlzenlenmelidir
1 1 13 131 15 152 50 505 20 202 99
8- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları konusunda teorik bilgi duumlzeyim yeterlidir
3 3 36 364 23 232 30 303 7 70 99
9- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları ilgili taraflara daha tarafsız doğru ve guumlvenilir bilgi sağlayacaktır
0 0 5 51 4 4 74 747 16 162 99
10- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının kullanımı işletmelerin denetimlerini artıracaktır
1 1 1 1 5 51 66 667 26 263 99
11- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın uygulamaya geccedilmesiyle işletmelerin para ve sermaye piyasalarında fon bulmaları kolaylaşacaktır
0 0 9 91 41 414 38 384 11 111 99
12- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları belirli derecede esnek olmalıdır
6 61 29 293 23 232 33 333 8 81 99
13-Muhasebe uygulamaları genel tebliğirsquode ki muhasebenin temel kavramları muhasebenin ihtiyaccedillarını karşılamada yeterlidir
27 273 52 525 4 4 12 121 4 4 99
89
bull Ankette bulunan ilk soru Tablo 37 incelendiğinde Tuumlrkiye Muhasebe ve
Finansal Raporlama Standartları gerekli bir duumlzenlemedir ifadesine
ldquokesinlikle katılmıyorumrdquo olarak yanıtlayan 4 (4 kişi) rdquo Katılmıyorumrdquo
2 (2 kişi) ldquoKararsızımrdquo 1 (1 kişi) ldquoKatılıyorumrdquo 556 (55 kişi)
ldquoKesinlikle katılıyorumrdquo yanıtını veren ise 374 (37) tuumlr Buradan
hareketle katılımcıların ccediloğunluğu TMS VE TFRSrsquo lerin gerekli bir
ccedilalışma olduğu duumlşuumlncesindedir
bull Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamadaki
başarısı iccedilin vergi mevzuatı ve muhasebe standartları muumlmkuumln olduğunca
uyumlaştırılmalıdır ifadesine kesinlikle katılmıyorum cevabını veren
71 (7 kişi) Karasızım cevabını veren 2 (2 kişi) Katılıyorum
cevabını veren 465 (46 kişi) Kesinlikle Katılıyorum cevabını veren
444 (44 kişi) bulunmaktadır Ankete katılan 99 meslek mensubundan 90
kişi bu soruya olumlu cevap vermiştir Standartlar ve vergi mevzuatı
birbiri ile uyum iccedilerisinde olmalıdır duumlşuumlncesini savunmuşlardır
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarına uygun
hazırlanan bir finansal tablo finansal tablodan yararlananlar iccedilin daha
guumlvenilir bilgi sunarrdquo İfadesine 4 katılmıyorum2 kararsız olmasına
karşın 465 katılıyorum 475 kesinlikle katılıyorum cevabı vermiştir
Ankete katılan meslek mensuplarının buumlyuumlk bir ccediloğunluğu TMS ve TFRS
guumlvenli bilgi sunduğu goumlruumlşuumlndedir
bull ldquoUumllkemizde Uygulanan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği TMS
Ve TFRS İle Uyum İccedilindedirrdquo İfadesine muhasebecilerin 61 lsquoi
kesinlikle katılmıyorum222 katılmıyorum242 lsquosi kararsızım derken
414 katılıyorum ve 61 kesinlikle katılıyorum olarak yanıtlamıştır
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sadece ccedileviri
olarak değil standardın iccedileriği ve uygulama şekli accedilık ve anlaşılır
olmalıdırrdquo ifadesine 4 katılmıyorum 5rsquoi kararsız yanıtını vermiş olsa
bile 414 katılıyorum derken 495 kesinlikle katılıyorum cevabını
vererek TMS ve TFRS lsquolerin sadece ccedileviriden ibaret olmaması gerektiğini
accedilık ve anlaşılır olması fikrini desteklediği goumlruumllmektedir
90
bull Ankete katılan meslek mensupları ldquoTuumlrkiye muhasebe Ve Finansal
Raporlama Standartlarında yapılan accedilıklamalar uygulama iccedilin yeterlidirrdquo
ifadesine 121 kesinlikle katılmıyorum 303 katılmıyorum 424
kararsızım 91 katılıyorum 61 kesinlikle katılıyorum şeklinde
yanıtlamıştır Buradan ccedilıkarılabilecek sonuccedil 4242uuml olumsuz yanıt
vermiş yani standartlara youmlnelik yapılan accedilıklamaları yeterli bulmamıştır
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sektoumlrlere goumlre
ayrı ayrı duumlzenlenmelidirrdquo İfadesine meslek mensuplarının 1rsquoi kesinlikle
katılmıyorum 131rsquoi katılmıyorum152rsquosi kararsızım 505rsquoi
katılıyorum202rsquosi kesinlikle katılıyorum olarak yanıtlamıştır Bunun
anlamı ankete katılan meslek mensuplarının buumlyuumlk ccediloğunluğu sektoumlre goumlre
ayrı ayrı duumlzenlenmesi gerektiği fikrini desteklemişlerdir
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları konusunda teorik
bilgi duumlzeyim yeterlidirrdquo İfadesini 394uuml olumsuz yanıtlarken 232 lsquosi
kararsız kalmış374uuml olumlu yanıtlamıştır Bunun anlamı meslek
mensupları TMS TFRS konusunda yeterli teorik bilgiye sahip olduğunu
duumlşuumlnmemektedir
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları ile ilgili taraflara
daha tarafsız doğru ve guumlvenilir bilgi sağlayacaktırrdquo İfadesine anket
ccedilalışmamıza katılan meslek mensuplarının 5 katılmıyorum olarak
yanıtlarken 4 kararsız kalmıştır 747rsquosi katılmaktadır 162rsquosi
kesinlikle katılıyorum işaretlemiştir Kısaca 909 TMS ve TFRSrsquo lerin
kullanıcılara tarafsız gerccedilek ve guumlvenilen bilgi vereceği duumlşuumlncesindedir
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarırsquo nın kullanımı
işletmelerin denetimlerini kolaylaştıracaktırrdquo İfadesine meslek
mensuplarının 1rsquoİ Kesinlikle katılmazken 1rsquoi katılmıyorum 51i
kararsızken 667rsquosi katılıyor ve 263 kesinlikle katılıyorum seccedileneğini
işaretlemiştir Oumlzetle 93rsquouuml olumlu yanıtlamıştır TMS ve TFRS kullanımı
işletmelerin denetimlerini kolaylaştıracağı fikrini savunmuşlardır
91
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın uygulamaya
geccedilmesiyle işletmelerin para ve sermaye piyasalarından fon bulmaları
kolaylaşacaktırrdquo İfadesine verilen cevapların bir kısmı olumlu iken 495
414 kararsız kalmıştı 91 lsquoi katılmıyorum seccedileneğini işaretlemişlerdir
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları belirli derecede
esnek olmalıdırrdquo Ankete katılan meslek mensuplarının 61rsquoi kesinlikle
katılmıyorum293rsquouuml katılmıyorum 232 kararsızım 333
katılıyorum 81 kesinlikle katılıyorum şeklinde cevap vermiştir
bull ldquoMuhasebe Sistemi Uygulamaları Genel tebliğirsquo deki muhasebenin temel
kavramları muhasebenin ihtiyaccedillarını karşılamada yeterlidirrdquo İfadesine
Meslek mensuplarının 273rsquouuml kesinlikle katılmıyorum 525rsquoi
katılmıyorum 4rsquouuml kararsızım121rsquoi katılıyorum4rsquouuml kesinlikle
katılıyorum şeklinde yanıtlamıştır
374 Muhasebe Meslek Mensuplarının TMS TFRS Algılarına Youmlnelik
Anket Katılım Duumlzeylerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapmaları
Anket formunda yer alan muhasebe meslek mensuplarının TMSTFRS algılarını
oumllccedilmek iccedilin hazırlanan ifadeler bu konu ile ilgili duumlşuumlnceleri belirleyici niteliktedir
Tablo 38rsquode katılımcıların 13 ifadeye bildirdikleri goumlruumlşlerinin aritmetik ortalama
(X) standart sapma (S) ve bu değerlerin hangi katılım duumlzeyine girdiği yer
almaktadır
92
Tablo 38 Katılım Duumlzeylerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapmaları İfade Metni
Ort (X)
Ss (S)
Katılım Duumlzeyi
3- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarına uygun hazırlanan bir finansal tablo finansal tablodan yararlananlar iccedilin daha guumlvenli bilgi sunar
437
0722
Kesinlikle Katılıyorum
5- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sadece ccedileviri olarak değil standardın iccedileriği ve uygulama şekli accedilık ve anlaşılır olmalıdır
436
0762
Kesinlikle Katılıyorum
2-Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamadaki başarısı iccedilin vergi mevzuatı ve muhasebe standartları muumlmkuumln olduğunca uyumlaştırılmalıdır
421
1032
Kesinlikle Katılıyorum
1-Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları gerekli bir duumlzenlemedir
420
0891
Kesinlikle Katılıyorum
10- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının kullanımı işletmelerin denetimlerini artıracaktır
416
0650
Katılıyorum
9- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları ilgili taraflara daha tarafsız doğru ve guumlvenilir bilgi sağlayacaktır
402 0638 Katılıyorum
7- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sektoumlrlere goumlre ayrı ayrı duumlzenlenmelidir
375 0959 Katılıyorum
11- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın uygulamaya geccedilmesiyle işletmelerin para ve sermaye piyasalarında fon bulmaları kolaylaşacaktır
351 0812 Katılıyorum
4-Uumllkemizde uygulanan muhasebe sistemi uygulamaları genel tebliği TMS ve TFRS ile uyum iccedilindedir
319 1046 Kararsızım
12- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları belirli derecede esnek olmalıdır
308 1094 Kararsızım
8- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları konusunda teorik bilgi duumlzeyim yeterlidir
302 1039 Kararsızım
6- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarında yapılan accedilıklamalar uygulama iccedilin yeterlidir
266 1010 Kararsızım
13-Muhasebe uygulamaları genel tebliğirsquode ki muhasebenin temel kavramları muhasebenin ihtiyaccedillarını karşılamada yeterlidir
213 1075 Katılmıyorum
TOPLAM 359 0931 Katılıyorum
(100-179) Kesinlikle Katılmıyorum (180-259) Katılmıyorum (260-339) Kararsızım (340-419) Katılıyorum (420-500) Kesinlikle Katılıyorum
Tablo 38rsquode goumlruumllduumlğuuml uumlzere ankette yer alan ifadelerle Muhasebe meslek
mensuplarının TMSTFRS algılarını oumllccediluumllduumlğuumlnde katılımcılar tarafından
lsquolsquokesinlikle katılıyorumrsquorsquo ve lsquolsquokatılmıyorumrsquorsquo duumlzeyleri arasında değerlendirilmiştir
93
Boumlylece bu maddelerin ortalamalarına bakıldığında katılımcıların ankette yer
alan 13 ifadenin buumltuumlnuumlne lsquolsquokatılıyorumrsquorsquo duumlzeyinde goumlruumlş bildirmiş oldukları
goumlruumllmektedir (X=359) Buradan ccedilıkaracağımız sonuca goumlre muhasebe meslek
mensuplarının TMS ve TFRS uygulamalarına olumlu goumlruumlş bildirmişlerdir
Kısaca oumlzetlemek gerekirse Sivas ilindeki muhasebe meslek mensupları
TMSTFRSrsquonin gerekli bir duumlzenleme olduğunu finansal tablo kullanıcılarına
tarafsız doğru ve guumlvenli bilgi sunduğu standartların dilinin accedilık ve anlaşılır
olmasının oumlnuumlndeki engelleri kaldıracağını bu konuda kitap yanın bildirilerin
sayısının yetersiz olduğu anketteki goumlruumlşleri sonucunda ortaya ccedilıkmaktadır
375 Demografik Değişkenlere Goumlre Muhasebe Meslek Mensuplarının
TMS ve TFRS Algılarının Karşılaştırılması
Oumllccedilekten alınan toplam goumlruumlş puanı değişkeninin normal dağılım goumlsterip
goumlstermediği Kolmogorov-Smirnov Normallik testi ile test edilmiştir
Tablo 39 Kolmogorov- Smirnov Normallik Testi Sonucu Kolmogorov-Smirnov Testi
İstatistik(ort) N Sig(p) Goumlruumlş 46697 99 0005
Elde edilen toplam puanlara ait Kolomogorov-Smirnov Normallik Testi
sonucu p(sig)0005lt005 olduğu iccedilin bu değerler normal dağılım varsayımını
sağlamamaktadır Bu nedenle cinsiyete goumlre TMS-TFRS algı duumlzeyleri bağlamında
anlamlı fark olup olmadığını belirlemek maksadıyla Mann-Whitney U Testi
kullanılırken yaş oumlğrenim durumu ve mesleki deneyime goumlre TMS-TFRS algı
seviyeleri accedilısından anlamlı fark olup olmadığını incelemek amacıyla Kruskall-
Wallis Testi kullanılmıştır
Ccedilalışmamın varsayımlarının incelenmesinde cinsiyet eğitim duumlzeyi yaş ve
mesleki tecruumlbe accedilısından meydana gelen doumlrt grup karşılaştırılmıştır
94
3751 Muhasebe Meslek Mensuplarının Cinsiyete Goumlre TMS ve TFRS
Algılarının Karşılaştırılması
Cinsiyet accedilısından gruplar kadın ve erkek olarak belirtilmiştir Değişken
sayısı iki olduğundan Mann Whitney U testi kullanılmıştır Mann Whitney U testi
birbirine bağlı olmayan iki adet gruptan elde ettiğimiz puanlar sonucunda birbirinden
anlamlı farklılık bulunup bulunmadığını incelemek iccedilin kullanılır
Non parametrik olan Mann Whitney U testinde normal dağılım goumlstermeyen
bir dağılımda iki bağımsız grup ortalamalarını karşılaştırmak amacıyla kullanılan bir
youmlntemdir Bu doğrultuda gruplara ait rank değerleri Tablo 310rsquoda goumlsterilmiştir
Tablo 310 Muhasebe Meslek Mensuplarının Cinsiyete Goumlre TMS ve TFRS Algılarının Z Testi ve Mann Whitney U Testi Sonuccedilları
Cinsiyet N Rankların Ortalaması
Ss Z P
Kadın 33 4947 163250 -0131
0896 Erkek 66 5027 331750
0H Cinsiyete goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık yoktur
1H Cinsiyete goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık bulunmaktadır
p=0896gt005 olduğundan 0H hipotezi kabul edilir Cinsiyetin TMS-TFRS
algısı uumlzerinde anlamlı bir farklılığa neden olmamaktadır
Bunun anlamı 0H kabul 1H red edilir meslek mensuplarının cinsiyetlerinin
TMS ve TFRS algısına etkisi bulunmamaktadır
3752 Muhasebe Meslek Mensuplarının Eğitim Duumlzeylerine Goumlre TMS
ve TFRS Algılarının Kruskall-Wallis Testi Sonuccedilları
Eğitim duumlzeyi accedilısından oluşturulan gruplar LiseOumln lisans Lisans ve Yuumlksek
Lisans şeklinde oluşturulmuştur Burada Kruskall-Wallis Testi testi kullanılmıştır
Tablo 311rsquode oluşturulan gruplara ait değerler mevcuttur
95
Tablo 311 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının Karşılaştırılması
0H Eğitime goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık yoktur
1H Eğitime goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık bulunur
p=0334gt005 olduğu iccedilin 0H kabul edilir Bu nedenle eğitime goumlre Serbest
Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS algılarının medyanları arasında farklılık
yoktur
Bunun anlamı 0H kabul 1H red edilir muhasebe meslek mensuplarının
eğitim duumlzeylerinin TMS ve TFRS algısına etkisi bulunmamaktadır
3753 Muhasebe Meslek Mensuplarının Yaş Gruplarına Goumlre TMS Ve
TFRS Algılarının Kruskall-Wallis Testi Ve Mann Whitney U Testi Sonuccedilları
Yaşları accedilısından gruplara Kruskall-Wallis Testi testi uygulanmıştır Daha
sonraki aşamada Buumltuumln yaş grupları ikili olarak Mann-Whitney U testi ile
karşılaştırılmıştır Gruplara ait rank değerleri Tablo 312rsquode goumlsterilmiştir
Tablo 312 Katılımcıların Yaş Grubuna Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının Karşılaştırılması
Yaş aralığı N Rankların Ortalaması
Serbestlik derecesi
Kruskall-Wallis Testi
P
30 ve daha az 52 5263 3
10109
0018 31-40 arası 34 4625
41-50 arası 8 6819 50 ve uumlzeri 5 1910
Eğitim duumlzeyi
N Rankların Ortalaması
Serbestlik derecesi
Kruskall-Wallis Testi
p
Lise 3 4000 3
3397
0334 Oumln lisans 5 3000
Lisans 81 5080 Lisansuumlstuuml 10 5650
96
0H Yaşlara goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık yoktur
1H Yaşlara goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık vardır
p=0018lt005 olması sebebiyle 0H kabul edilmez Bu nedenle yaşlara goumlre
Serbest Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS algılarının medyanları arasında farklılık
vardır
Yaşa goumlre gruplar arasında farklılık olduğu iccedilin farklılığın hangi gruptan
kaynaklandığını bulmamız gerekmektedir Buumltuumln yaş grupları ikili olarak Mann-
Whitney U testi ile karşılaştırılmıştır
Tablo 313 Katılımcıların Yaş Gruplarının İkili Olarak Karşılaştırılması Yaş Aralığı N Ortalama Ranklar P
30 ve daha az 31-40 arası
52 34
4566 4019
0318
30 ve daha az 41-50 arası
52 8
2926 3856
0159
30 ve daha az 50 ve uumlzeri
52 5
3070 1130
0012
31-40 arası 41-50 arası
34 8
1953 2988
0029
31-40 arası 50 ve uumlzeri
34 5
2153 960
0027
41-50 arası 50 ve uumlzeri
8 5
875 420
0034
Tabloya goumlre 50 ve uumlzeri yaşta olanların diğer yaştakilere goumlre TMS-TFRS
algı duumlzeylerinin anlamlı seviyede duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Yani yaş ortalaması
arttıkccedila TMSTFRS algıları daha duumlşuumlk daha genccedil meslek mensuplarınınki ise daha
yuumlksek olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
97
3754 Muhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre
TMS Ve TFRS Algılarının Kruskal Wallis Testine Goumlre Karşılaştırılması
Tecruumlbe accedilısından gruplar 5 yıl ve oumlncesi 6-10 yıl11-15 yıl ve 16-20 yıl 21
ve uumlstuuml olarak goumlsterilmiştir Değişken sayısı uumlccedil ve uumlzeri olduğundan Kruskal Wallis
Testi kullanılmıştır Tablo 314rsquode gruplara ait rank değerleri bulunmaktadır
Tablo 314 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının Kruskall-Wallis Testi Sonuccedilları
Mesleki tecruumlbe
N Rankort Serbestlik derecesi
Kruskall-Wallis Testi
P
5 ve daha az 34 4287 4
11213
0024 6-10 arası 35 5639 11-15 arası 17 5626 16-20 arası 8 5838
21 ve uumlzeri 5 1910
0H Mesleki deneyime goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-
TFRS algılarının medyanları arasında farklılık yoktur
1H Mesleki deneyime goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-
TFRS algılarının medyanları arasında farklılık mevcuttur
p=0024lt005 olduğundan 0H red edilir Bu nedenle mesleki deneyime goumlre
Serbest Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS algılarının medyanları arasında farklılık
vardır
Mesleki deneyime goumlre gruplar arasında farklılık olduğu iccedilin farklılığın hangi
gruptan kaynaklandığını bulmamız gerekmektedir Buumltuumln gruplar ikili olarak Mann-
Whitney U testi karşılaştırılmıştır Tablo 315rsquode goumlruumllmektedir
98
Tablo 315 Katılımcıların Mesleki Deneyimini İkili Gruplar Olarak Mann Whitney U testi Sonuccedilları Mesleki tecruumlbe N Ortalama ranklar p 5yıl ve daha az 6-10 yıl arası
34 35
2968 4017
0029
5yıl ve daha az 11-15yıl arası
34 17
2362 3076
0103
5yıl ve daha az 16-20 yıl arası
34 8
2041 2613
0232
5yıl ve daha az 21yıl ve uumlstuuml
34 5
2166 870
0017
6-10yıl arası 11-15 yıl arası
35 17
2647 2656
0984
6-10yıl arası 16-20yıl arası
35 8
2159 2381
0649
6-10yıl arası 21 yıl ve uumlstuuml
35 5
2216 850
0017
11-15 yıl arası 16-20yıl arası
17 8
1285 1331
0877
11-15 yıl arası 21yıl ve uumlstuuml
17 5
1309 610
0031
16-20yıl arası 21yıl ve uumlstuuml
8 5
863 440
0049
Tabloya goumlre 21 yıl ve uumlzeri mesleki deneyime sahip olanların diğerlerine
goumlre TMS-TFRS algı duumlzeylerinin anlamlı seviyede duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir
Yani mesleğe yeni katılanların TMS TFRS hakkında duumlşuumlnceleri daha olumlu iken
21 yıl ve uumlzeri mesleki deneyime sahip olanların algı duumlzeyleri dolayısıyla
TMSTFRS hakkında bilgileri daha duumlşuumlktuumlr
99
SONUCcedil VE OumlNERİLER
Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarırsquonın ccedilevirisi olan Tuumlrkiye
Finansal Raporlama Standartlarının (TFRS) 26082014 tarihli Resmi Gazetersquode
yayınlandığı uumlzere SPKrsquoya goumlre borsada veya teşkilatlanmış diğer bir piyasada işlem
goumlren şirketler aracı kurumlar portfoumly youmlnetim şirketleri bankalar sigorta ve
reasuumlrans şirketleri bireysel emeklilik şirketleri iccedilin zorunluluğu getirilmiştir Bu
bağlamda muhasebe meslek mensuplarının uygulama noktasında oumlnemli rolleri
vardır Bu konuda araştırma yapanlar TFRSlsquo nin muhasebe meslek mensuplarının
uygulayış şekilleri hakkında fikirleri bilgi seviyeleri talepleri gibi youmlnlerden farklı
illerde ccedilalışmalar yapmışlardır
Muhasebe standartlarıyla ilgili buguumlne kadar yapılan akademik ccedilalışmaların
fazlalığı verilen eğitimler duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde ve uygulama zorunluluğu getirilmiş
olmasına rağmen hala standartlarla ilgili bilgi duumlzeyi ve eğitim eksikliği olması
ccedilelişki oluşturmaktadır Bu sebeple zorunluluk getirilmiş muhasebe standartlarıyla
ilgili verilen eğitimlerin kalitesi tartışılabilir hale gelmektedir Verilecek eğitimler
oumlncesinde ve sonrasında bu durumun oumllccediluumllmesi iccedilin akademik accedilıdan oumln test-son test
uygulanarak meslek mensuplarının oumlğrenim duumlzeyi ve eğitimlerin amacına ulaşıp
ulaşmadığı incelenmektedir Muhasebe standartlarıyla ilgili olan eğitimler bilimsel
oumlğretici modellerle desteklenmelidir
Muhasebe standartlarında zorunlu uygulamayla birlikte standartların
oluşturulma amacı doğrultusunda olumlu sonuccedillar elde edilmesi hedeflenmiştir
Muhasebe standartlarının amacına ulaşabilmesi iccedilin muhasebe ve finans alanında
mesleğini icra etmek isteyen oumlğrenciler accedilısından muhasebe standartları meslek
liselerinde ve uumlniversitelerin ilgili boumlluumlmlerinde eğitim muumlfredatında yer alması
gerekliliği accedilık bir şekilde ortadadır
TFRSrsquo nin olumsuz sonuccedilları bilgi duumlzeyi eksikliği sistematik eğitim
sorunu standartların ccedileviri sorunu meslek mensupları accedilısından fazladan iş yuumlkuuml
meslek bırakma eğilimi duumlşuumlncesine stres ve kaygıya yol accedilmaktadır Olumlu accedilıdan
daha şeffaf gerccedilekccedili ve doğru finansal raporlar olacağı vergi muhasebeciliğinin
bilgi muhasebeciliğine doumlnuumlşeceği yeni meslek mensuplarının standartlarla ilgili
100
bilgi duumlzeyi ve farkındalığının yuumlksek olduğu sonuccedillarına ulaşılmıştır Muhasebe
standartlarının kabul edilmesi ve yuumlruumlrluumlğe girme tarihi duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu konuyla
ilgili yapılacak olan makalelerin TFRS farkındalığı oumllccedilmesinin anlamsız olacağı
ortadadır Bunun yerine TFRS ile ilgili oumlğrenme ve uzmanlaşma suumlreciyle ilgili
olumsuz sonuccedilların minimuma indirilebilecek bilimsel ccedilalışmalar yapılmasının
faydalı olacağı duumlşuumlncesindeyiz
Standartların kanunen uygulama zorunluluğu getirilmiş olmasının yeterli ve
verimli sonuccedillarının olmadığı bu nedenle ilk olarak TFRSrsquo ye youmlnelik suumlrekli ve
sistemli bir eğitimin olması gerektiği alanda yapılmış olan ccedilalışmaların incelemesinin
oumlnemli bir ccedilıktısıdır Yapılmış olan benzer ccedilalışmaların bulguları doğrultusunda bilgi
ve eğitim eksikliğinin halen devam ettiği ise somut bir goumlstergedir TFRS ve KOBİ
TFRS ile ilgili olumsuz durumların oumlnuumlne geccedililebilmesi iccedilin meslek odalarının
sistemli ve akademisyenlerle işbirliği iccedilerisinde ccedilalışmalarını gerccedilekleştirmelidirler
Bu ccedilalışmada ise Sivas ilinde faaliyet goumlsteren muhasebe meslek
mensuplarının TFRS kapsamında ki algılarını konuya hakim olup olmadıklarını ve
TFRSrsquonin mali tablolara etkileri konusundaki duumlşuumlnceleriyle ilgili bulgular elde
ederek fikir sahibi olmamız amaccedillanmıştır
Sonuccedil olarak meslek mensuplarının TMS TFRSrsquoye youmlnelik algı seviyelerini
oumllccedilmeyi amaccedillayan ccedilalışma ve veri toplama aracı neticesinde muhasebe meslek
mensupları TMS TFRSrsquolerin muhasebe mesleğine fayda sağlayacağı
duumlşuumlncesindedirler
Katılımcılar tek duumlzen hesap uygulamalarının yetersiz kaldığı fakat
TMSTFRS hakkında verilen eğitim ve seminerlerin de yeterli olmadığı faaliyete
geccedilirme aşamasında noksan kaldığı duumlşuumlncesindedirler Bu eksikliğin giderilmesi
iccedilin mesleki teşkilatlardan eğitim talep etmektedirler
Muhasebecilere karşı uygulanan eğitimlerin geccediliş suumlrecini kolaylaştıracağı
kanaatinde olan meslek mensupları meslek odalarında uumlniversitelerde teknik ve
uygulama eğitimlerin verilmesi gerekliliğini oumln plana ccedilıkarmışlardır Hatta buumlyuumlk bir
kesim bağlı bulundukları meslek odalarından eğitim almak istediği sonucu ccedilıkmıştır
101
Analiz sonuccedillarından ccedilıkarılan bir diğer husus ise TFRSrsquoye uyumlu
oluşturulan finansal tablolar karar alan mercilerin daha doğru ve guumlvenilir karar
almalarına olanak sağlamaktadır Bumali tablolar işletmelere youmlnetim
muhasebesinde stratejik ve oumlnemli kararların alınmasına da katkı sağlar
TFRSrsquolerin anlaşılabilir guumlnluumlk konuşma diline sahip olmaması ve
standartları teorik ve karışık bilgilerle doldurulması finansal tabloların
oluşturulmasını guumlccedilleştirmektedir
Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarında sunulan bilgiler
faaliyete geccedilirmek iccedilin yetersiz kaldığı TMS VE TFRS hakkında teorik bilginin
yetersiz olduğu standartların uygulama noktasında faaliyet goumlsteren işletmelerin
adedinin az olması sonucu ccedilıkmıştır Araştırma neticesinde goumlruumllmuumlştuumlr ki Sivasrsquota
faaliyet goumlsteren muhasebe meslek mensupları TMS VE TFRSrsquo lerin uygulamaya
geccedilirilmesi duumlşuumlncesinde olmakla beraber standartlarla ilgili bilgi seviyelerinin
duumlşuumlk olduğu uygulamada problemler yaşanacağı ve konuyla alakalı eğitimin
yetersiz olduğu kanısına varılmıştır
Uumlniversitelerde muhasebe dersi alan oumlğrenciler başta olmak uumlzere verilen
muhasebe meslek eğitimi teorikten ccedilok uygulama alanına geccedililmesi aynı zamanda
meslek mensuplarına da meslek odaları tarafından TMSTFRS eğitimlerinin
duumlzenlenmesi muhasebe mesleğinin daha saygın statuumlde olmasının oumlnuumlndeki
engelleri kaldıracağı accedilıkccedila goumlruumllmuumlştuumlr
Bundan sonra yapılacak ccedilalışmalarda standartların uygulama aşamasında
yaşanacak sorunların tespit edilerek hangi konularda eksiklikler olduğu ve bunların
ccediloumlzuumlmuumlne youmlnelik araştırmalar yapılabilir Ccedilalışmanın daha farklı bakış accedilılarıyla ele
alınarak araştırılması da araştırmacıları farklı sonuccedillara goumltuumlrebilecektir
102
103
KAYNAKLAR
Akbulut Yıldız ldquoKavramsal Ccedilerccedilevede Yapılması Duumlşuumlnuumllen Değişiklikler (IASB-
FASB Ortak Projesi)rdquo Muhasebe Bilim Duumlnyası Dergisi MODAV Cilt 9
Sayı 3 Eyluumll 2007 s20
Akdoğan Nalan ldquoTuumlrkiye Muhasebe Standartlarırsquonın İlk Uygulamasında Uyulacak
Esaslar ve TFRSrsquoye Geccediliş Bilanccedilosunun Duumlzenlenmesirdquo Muhasebe Bilim ve
Duumlnya Dergisi yıl 8 Sayı 1 Temmuz 2006 s2
Akdoğan Nalan Hamdi Aydın ldquoMuhasebe Teorilerirdquo Ankara Uumlniversitesi
Basımevi Ankara1987
Akdoğan Habib ldquoMuhasebe Meslek Etiğinin Kamunun Aydınlatılmasındaki
Oumlnemine Meslek Mensuplarının Yaklaşımırdquo Eskişehir2003
Akguumln A İ (2007) Vadeli İşlemlere Youmlnelik Uluslararası Finansal Raporlama
standartlarının Tuumlrkiye Accedilısından Değerlendirilmesi ve Muhasebeleştirilmesi
(Yayımlanmamış Doktora Tezi) İstanbul Marmara Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Aksoy Tamer ldquoFinansal Muhasebe ve Raporlama Standartlarında Uyumlaştırma ve
UMSUFRS Bazında Kuumlresel Muhasebe Standartları Setine Youmlneliş Eğilimirdquo
Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi Sayı 71 s71
Alagoumlz Ali - Ceran Yunus (2007) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları
Meslek Oumlrguumltuumlnden Beklentileri ile Mesleki Vizyon Algılarını Belirlemeye
Youmlnelik Bir Araştırma Konya İli Uygulamasırdquo Selccediluk Uumlniversitesi İktisadi
ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi Sayı
14 ss 291-312
Ali Deran İncilay Erduru Dursun KeleşldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki
Sorunları Ve Meslek Odalarından Beklentilerinin Demografik Oumlzellikler Ve
Faaliyet Goumlsterilen Ekonomik Ccedilevre Accedilısından Değerlendirilmesi Ordu
Oumlrneğirdquo Selccediluk Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Sosyal
Ekonomik Araştırmalar Dergisi (TheJournal of SocialEconomicResearch)
ISSN 2148 ndash 3043 Ekim 2016 Yıl 16 Sayı 32
104
Alpay EE (2014) Finansal Raporlamada Standardizasyon ve Muhasebe Meslek
Mensuplarının Oumlğrenme Suumlreccedillerinin Psikolojik Temelleri
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Samsun On Dokuz Mayıs
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Alpay EE (2014) Finansal Raporlamada Standardizasyon ve Muhasebe Meslek
Mensuplarının Oumlğrenme Suumlreccedillerinin Psikolojik Temelleri
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Samsun On Dokuz Mayıs
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Arıkan Yahya (2006) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Vergi
Uygulamalarındaki Sorunlarına İlişkin Ccediloumlzuumlm Oumlnerilerimizrdquo Mali Ccediloumlzuumlm
Sayı 75 ss 13-19
Arıkan Yahya ldquoMuhasebe Mesleğinin Duumlnuuml ve Buguumlnuumlnuumln Karşılaştırılmasırdquo Mali
Ccediloumlzuumlm Sayı79 _SMMMO Yayınları Ocak ndash Şubat 2007 s11
Atmaca M Ccedilelenk H(2011) ldquoUluslararası Muhasebe ve Finansal Raporlama
Standartlarının Finansal Analize Etkilerinin Regresyon Analizi İle
Oumllccediluumllmesine Youmlnelik Bir Araştırmardquo Muhasebe ve Finansman Dergisi (49)
113-125
Ayboğa Hanifi Muhasebe Hukuk İlişkilerinin Oluşumu Muhasebe Finansman
Dergisi Aralık 1999 s11
Babaoğlu İlknur (2012) ldquoKOBİrsquoler İccedilin UFRSrsquonin İncelenmesi ve Uumllkemizdeki
Muhasebe Mesleği Mensupları Tarafından Benimsenme Durumuna Youmlnelik
Bir Araştırma (Mardin Oumlrneği)rdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Sosyal Bilimler
Enstituumlsuuml İşletme ABD Yuumlksek Lisans Tezi
Bahruz Nuriyev ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartlarının İlk Uygulaması-
UFRS 1 Kapsamında Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına Genel
Bakışrdquo(Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
2009) s36 S38
Başer Metin ldquoMuhasebe Mesleğinin Oumlrguumltlenmesinde Tuumlrkiyerdquo IV Tuumlrkiye
Muhasebe Denetimi Sempozyumu İstanbul SMMM Odası Yayınları 30
Antalya 1999 s60 - 61
105
Başpınar A (2005) ldquoTuumlrkiyersquode ve Duumlnyada Muhasebe standartlarının Oluşumuna
Genel Bir Bakışrdquo Maliye Dergisi (48) 42-57
Bayazıtlı E Oumlzdemir F Alpay EE (2015) ldquoFinansal Raporlamada
Standardizasyon ve Muhasebe Meslek Mensuplarını Zorlayan Oumlğrenme
Suumlrecinin Bilinccedilli Yetkinlik Oumlğrenme Modeli Temelinde İrdelenmesirdquo
Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi 8(1) 1-32
Bekccedili İ Oumlzdemir O (2006) ldquoMuhasebe Standartlarının Oluşum Suumlreci ve Tuumlrkiye
Finansal Raporlama Standartlarına Youmlnelik Muhasebe Meslek Mensuplarının
Bakış Accedilıları Uumlzerine Bir Araştırmardquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İİBF
Dergisi 11(2)143-164
Bekccedili İsmail (2007) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe
Standartları Hakkındaki Goumlruumlşlerinin Değerlendirilmesine Youmlnelik Bir
Araştırmardquo Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi 22 27-40
Bektoumlre Sabri ve Soumlzbilir Halim Genel Muhasebe Nisan Kitabevi Ankara 2007
Berberoğlu ldquoUluslararası Muhasebe Standartları ile Uumllkemizdeki Muhasebe
Standartları Uygulamalarının Karşılaştırılması rdquo s34
Bitlisli F(2014) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının
Finansal Tablolar Ve Analiz Sonuccedilları Uumlzerindeki Etkileri Bir Uygulama(
Yayımlanmamış Doktora Tezi) Isparta Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi
Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Bitlisli F(2014) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının
Finansal Tablolar Ve Analiz Sonuccedilları Uumlzerindeki Etkileri Bir Uygulama(
Yayımlanmamış Doktora Tezi) Isparta Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi
Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Bostancı S (2002) ldquoKuumlreselleşen Muhasebede standartlaşma ve Tuumlrkiye Muhasebe
Standartları Kurulurdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi (59) 71-80
Bostancı Serpil ldquoKuumlreselleşen Muhasebede Standartlaşma ve Tuumlrkiye Muhasebe
Standartları Kurulurdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi ISMMMO yıl 12 sayı 59
Nisan-Mayıs-Haziran 2002 s
106
Burcu DemirelldquoTuumlrkiye Muhasebe Standartlarının Uumllkemiz Muhasebe Uygulamaları
ile Karşılaştırılması ve Antalya Youmlresindeki Konaklama İşletmelerinde Bir
Araştırmardquo (Yuumlksek Lisans Tezi Akdeniz Uumlniversitesi Sosyal Bilimler
Enstituumlsuuml 2003) s17
Can İsmail ve GOumlR Yusuf (2011) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama Standartlarının
Meslek Mensupları Arasında Bilinirlik Duumlzeyini Oumllccedilmeye Youmlnelik Bir
Araştırma (Ankara ve Ccedilankırı İlleri Oumlrneği)rdquo World of IFRS Dergisi (5) 1-
10
Cansen Başaran ldquoEvrensel Muhasebe Standartlarına Doğruhelliprdquo Mali Ccediloumlzuumlm
Dergisi ISMMMO yıl 11 sayı 57 Ekim- Kasım-Aralık 2001 s156
Canyaş O Yeminli Mali Muumlşavirlerin Vergisel Sorumluluğu Maliye ve Hukuk
Yayınları Ankara 2006
Cavlak H (2015) Uluslararası Finansal Raporlama Standartları ve Kurumsal
Youmlnetim İlişkisi Kurumsal Youmlnetim Endeksirsquone Tabi Şirketlerde Bir Anket
Ccedilalışması (Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) İstanbul Marmara
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Ceylan Guumllşah (2011) ldquo213 Sayılı Vergi Usul Kanunu Ve 3568 Sayılı Kanun
Civan Mehmet ve KARA Ekrem (2002) ldquoMuhasebe Standartlarının Muhasebe
Mesleğinde Uygulanmasına Youmlnelik Bir Araştırmardquo Muhasebe ve
Finansman Dergisi 14 74-81
Ccedilankaya Fikret ve DİNCcedil Engin (2012) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama
Standartlarının Uygulama Başarısını Etkileyen Faktoumlrler Bağımsız
Denetccedililer Uumlzerine Bir Araştırmardquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi
ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi (17) 1 81-102
Ccedilankaya Fikret ve HATİPOĞLU Oğuzhan (2011) ldquoTuumlrkiyersquode Uluslararası
Muhasebe Standartlarırsquonın Uygulanabilirliğini Etkileyen Faktoumlrlerin Meslek
Mensuplarınca Değerlendirilmesine Youmlnelik Bir Araştırmardquo Uluslararası
İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi 7 61-88
Ccedilelik lsquolsquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama
Standartlarına Bakış Accedilılarının Değerlendirilmesine İlişkin Ampirik Bir
Ccedilalışma Niğde Oumlrneğirsquorsquo ss 4-8 S6 s30
107
Ccedilelik Serpil lsquolsquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal
Raporlama Standartlarına Bakış Accedilılarının Değerlendirilmesine İlişkin
Ampirik Bir Ccedilalışma Niğde Oumlrneğirsquorsquo (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi
Niğde Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml2013) s5 )
Ccedilerccedilevesinde Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler Ve Yeminli Mali
Muumlşavirlerin Sorumlulukları Afyonkarahisar İli Uygulamasırdquo Afyon
Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Maliye Anabilim Dalı
Yuumlksek Lisans Tezi
Ccediliftccedili Yavuz ldquoTuumlrkiyersquode ve Duumlnyada Muhasebe Standartlarının Gelişimi ve
Uluslararası Uyumlaştırma Ccedilalışmaları rdquo İstanbul Uumlniversitesi İşletme
Fakuumlltesi Dergisi 26(2) 1997 ss 170-171
Dalkılıccedil AF (2008) Ulusal ve Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarında
Mesleki Yargının Roluuml (Yayınlanmamış Doktora Tezi) İzmir Dokuz Eyluumll
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Dalkılıccedil AF (2008) Ulusal ve Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarında
Mesleki Yargının Roluuml (Yayınlanmamış Doktora Tezi) İzmir Dokuz Eyluumll
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Demir M Kısakuumlrek M Akcan (2014) Finansal Muhasebe Dersi Basılmamış Ders
Notları
Dinccedil Engin ve ATABAY Esra (2011) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının TFRSrsquoye
Youmlnelik Duumlşuumlnceleri ve Uygulama Başarısına Etki Etmesi Muhtemel
Faktoumlrlere Youmlnelik Bir Araştırma ndash Trabzon Alt Boumllgesi Oumlrneğirdquo World of
IFRS Dergisi 20 1-13
Duman Ouml Muhasebe Denetimi ve Raporlama TESMER Temel Eğitim Staj Merkezi
Elitaş Cemal KARAKOCcedil Mehtap ve OumlZDEMİR Serkan (2011) ldquoMuhasebe
Meslek Mensupları Perspektifinden Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarırdquo World
of IFRS Dergisi 8 1-14
Erdoğan Murat ve DİNCcedil Engin (2009) ldquoTuumlrkiye Muhasebe Standartları ve
Muhasebe Meslek Mensuplarının Bilgi Duumlzeylerinin İncelenmesirdquo Muhasebe
ve Finansman Dergisi 43 154-169
108
Fidan Erol Meral ve CİNİT Hasan (2013) ldquo01 Ocak 2013 Oumlncesinde Tuumlrkiye
Finansal Raporlama Standartları Ccedilerccedilevesinde KOBİ Muhasebe
Standartlarının Muhasebe Meslek Mensupları Tarafından Algı Duumlzeylerinin
Tespitine Youmlnelik Uygulama(Yalova İli Oumlrneği)rdquo Akademik Yaklaşımlar
Dergisi (4) 1 51-79
Fidan Erol Meral ve Cinit Hasan (2013) ldquo1 Ocak 2013 Oumlncesinde Tuumlrkiye
Finansal Raporlama Standartları Ccedilerccedilevesinde KOBİ Muhasebe
Standartlarının Muhasebe Meslek Mensupları Tarafından Algısı (Bursa İli
Oumlrneği)rdquo Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi 40 63-82
Fidan Erol Meral ve Cinit Hasan (2013) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama Standartları
Ccedilerccedilevesinde KOBİ Muhasebe Standartlarının Muhasebe Meslek Mensupları
Tarafından Algı Duumlzeylerinin Tespitine Youmlnelik Uygulama (Eskişehir İli
Oumlrneği)rdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi 59 39-60
Goumlkgoumlz A Zeytin M (2012) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki
Faaliyetlerinde Karşılaştıkları Sorunlar ve Beklentileri Bilecik ve Yalova
İlleri Uygulamasırdquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler
Fakuumlltesi Dergisi Cilt 17 s 477-493
Goumlkgoumlz Ahmet - Zeytin Mustafa (2012) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının
Mesleki Faaliyetlerinde Karşılaştıkları Sorunlar ve Beklentileri Bilecik Ve
Yalova İlleri Uygulamasırdquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari
Bilimler Fakuumlltesi Dergisi c 17 s 1 ss 477-493
Guumlcenme Uumlmit ldquoKuumlreselleşmede Muhasebe Standartlarırdquo Muhasebe ve Finansman
Dergisi MUFAD Sayı 5 Ocak 2000 s7
Guumlcenme Uumlmit ldquoUumllkemizdeki Muhasebe Uygulamalarının Tuumlrkiye Muhasebe
Standartlarına Uyumurdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi MUFAD Sayı 19
Temmuz 2003 s27
Guumlcenme Uuml(2000) Genel Muhasebe Kitabı Marmara Kitabevi Yayınları
Guumlleryuumlz M (2014) Finansal Araccedilların Vergi Usul Kanunu ve Tuumlrkiye
MuhasebeFinansal Raporlama Standartlarırsquona Goumlre İncelenmesi
109
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) İstanbul Okan Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Guumlleryuumlz M (2014) Finansal Araccedilların Vergi Usul Kanunu ve Tuumlrkiye
MuhasebeFinansal Raporlama Standartlarırsquona Goumlre İncelenmesi
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) İstanbul Okan Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Guumlneş Recep Durmuş Ahmet Fethi ve SOLAK Bilal (2011) ldquoMuhasebe Meslek
Mensuplarının KOBİ TFRSrsquoye Youmlnelik Bilgi Duumlzeyleri ve Uygulamaya
Youmlnelik Beklentileri Elazığ ve Malatya İlleri Oumlrneğirdquo World of IFRS
Dergisi 6 1-14
Guumlrdal K (2013) ldquoTTKTMSTFRS VUK Duumlzenlemeleri ve Maliyet Denetimirdquo
Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi (1) 1-26
Guumlrdal K (2013) ldquoTTKTMSTFRS VUK Duumlzenlemeleri ve Maliyet Denetimirdquo
Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi (1) 1-26
Guumlvemli Oktay (2009) ldquoTuumlrkiyersquode Muhasebe Meslek Oumlrguumltuumlnuumln 20Yılı Bir
Değerlendirmerdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi Sayı 44 Ekim s6-16
Guumlvemli Oktay (2013) ldquoCumhuriyet Doumlneminde Muhasebe Mesleğinin
Oumlrguumltlenmesi Uumlzerinerdquo Muftav Dergisi Ocak 2013 s136-151
Hatipoğlu Oğushan (2009) ldquoTuumlrkiyersquode Uluslararası Muhasebe Standartlarırsquonın
Gelişimi Gerekliliği ve Uygulanabilirliği Uumlzerine Bir Araştırmardquo Karadeniz
Teknik Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İşletme ABD Yuumlksek Lisans
Tezi
Hatunoğlu Z Uccedilantuumlrk M Kıllı M (2013) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama
Standartlarırsquonın Bilinirlik Duumlzeyin Uumlzerine Kahramanmaraşrsquota Bir Alan
Ccedilalışmasırdquo Niğde Uumlniversitesi İİBF Dergisi 6(1) 51-62
Hatunoğlu Z Uccedilantuumlrk M Kıllı M (2013) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama
Standartlarırsquonın Bilinirlik Duumlzeyin Uumlzerine Kahramanmaraşrsquota Bir Alan
Ccedilalışmasırdquo Niğde Uumlniversitesi İİBF Dergisi 6(1) 51-62
Işık Abdulkadir- Oumlzen Zafer - Kabasoluk Orhan (2006) ldquoMeslek Mensuplarının
Sorunları ve Ccediloumlzuumlm Oumlnerilerirdquo Denizli SMMMO Yayın no 8 Denizli
110
İbiş C Oumlzkan S (2006) ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartları
(UFRS)rsquona Genel Bakışrdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi (74) 25-43
İbiş Cemal Serdar Oumlzkan ldquoUluslararası Finansala Raporlama Standartları
(UFRS)rsquona Genel Bakışrdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi DSMMMO sayı 74 Ocak-
Şubat-Mart 2006 s27
İnayet Pehlivan Aydın İsletmelerde Mali Analiz Gazi Kitabevi Ankara Subat
2007
İzmirkhan HasanovldquoAzerbaycanrsquoda Ufrsrsquonin Oumlğrenilme Suumlreci Muhasebe Meslek
Mensuplarına Youmlnelik Bir Araştırmardquo Ondokuz Mayıs Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml İşletme Ana Bilim Dalı 2018 Samsun
Kahraman A (2016) ldquoMuhasebe Standartlarının Sektoumlrel Algılanması Mermer
İşletmeleri Oumlrneğirdquo (Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Afyon Kocatepe
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Karaman İktisadi ve İdari Bilimler
Dergisi Sayı2 Cilt5 Aralık 2005
Kalaycı Şeref - Tekşen Oumlmer (2006) ldquoMuhasebecilik Mesleğinde Karşılaşılan
Sorunlar ve Ccediloumlzuumlm Oumlnerileri Isparta İl Merkezi Uygulamasırdquo Muhasebe ve
Finansman Dergisi Sayı 31 ss 90-101
Karabınar Selahattin ldquoMuhasebe İklimini Kuumlresel Duumlzeyde Youmlnlendiren
Kuruluşlarrdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi MUFAD Sayı 31 s 142
Karkacıer A (2009) Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Uygulamalarının Bağımsız
Denetim Suumlrecine Etkisi Uumlzerine Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yuumlksek
Lisans Tezi) Tokat Gaziosmanpaşa Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Karkacıer A (2009) Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Uygulamalarının Bağımsız
Denetim Suumlrecine Etkisi Uumlzerine Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yuumlksek
Lisans Tezi) Tokat Gaziosmanpaşa Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Kocamaz H (2012) ldquoUluslararası Muhasebe Standartlarının Duumlnyada ve Tuumlrkiyersquode
Oluşum ve Gelişim Suumlrecirdquo Kahramanmaraş Suumltccediluuml İmam Uumlniversitesi-
İktisadi İdari Bilimler Dergisi (2)2 105-120
Koccedil Yalkın Yuumlksel Genel Muhasebe ilkeler ve Uygulamalar Nobel Yayın Dağıtım
Ankara 2006
111
Koccedil Yalkın Yuumlksel ldquoAB ve ABDrsquode Uluslararası Finansal Raporlama
Standartlarının Uygulamasına Geccediliş Ccedilalışmalarırdquo Muhasebe ve Finansman
Dergisi MUFAD Sayı 19 Temmuz 2003 s26
Konsolidasyonrdquo İstanbul Ticaret Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İşletme
Anabilim Dalı Muhasebe Denetimi Bilim Dalı
Koumlroğlu Ccedil Doğan C (2012) ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartlarına
Uyum Suumlreci ve Muhasebe Meslek Mensuplarının Bilgi Duumlzeylerinin
İncelenmesi (Marmaris İlccedilesi Oumlrneği)rdquo World of IFRS (5) 1-13
Koumlroğlu Ccedil Doğan C (2012) ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartlarına
Uyum Suumlreci ve Muhasebe Meslek Mensuplarının Bilgi Duumlzeylerinin
İncelenmesi (Marmaris İlccedilesi Oumlrneği)rdquo World of IFRS (5) 1-13
Koumltuumloğlu ŞG (2008) Uluslararası Muhasebe Standartları Paralelinde Tuumlrkiye ve
Amerikan Muhasebe Standartlarırsquonın Bazı Standartlarda Karşılaştırılması
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Gaziantep Gaziantep Uumlniversitesi
Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Koumltuumloğlu ŞG (2008) Uluslararası Muhasebe Standartları Paralelinde Tuumlrkiye ve
Amerikan Muhasebe Standartlarırsquonın Bazı Standartlarda Karşılaştırılması
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Gaziantep Gaziantep Uumlniversitesi
Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Kurcan Fatma UYAR Suumlleyman ve TETİK Niluumlfer (2011) ldquoMeslek
Mensuplarının UFRSrsquoye Bakış Accedilıları ve Farkındalık Duumlzeyleri Uumlzerine Bir
Araştırmardquo Muhasebe ve Vergi Uygulamaları (MUVU) Dergisi (4) 3 15-
28
Kurtcebe Emin ldquo21 Yuumlzyılda Muhasebe Mesleğinin Vizyonurdquo Pamukkale
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Yuumlksek Lisans Tezi İşletme Anabilim
Dalı Muhasebe Finansman Bilim Dalı EYLUumlL2008
Mustafa A Aysan ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartları ve Kuumlresel
Uyumrdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi MUFAD sayı 34 Nisan 2007
s55
112
Nazım Hikmet ldquoUluslararası Muhasebe Standartları ve Karşı Goumlruumlşlerrdquo Muhasebe
ve Finansman Dergisi MUFAD Sayı 10 Nisan 2001 s71
Nuriyev ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartlarının İlk Uygulaması- UFRS 1
Kapsamında Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına Genel Bakışrdquo
s36 s38 s47
Oumlzdemir Fevzi Serkan (2012) ldquoKOBİler İccedilin Finansal Raporlama Standardı ve
Mali Muumlşavirlerin Uygulama Oumlncesi İlgi Duumlzeylerine Youmlnelik Ampirik Bir
Araştırmardquo Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi 38 57-84
Oumlzdemir Fevzi Serkan (2013) ldquoFinansal Raporlama Standartlarını Oumlğrenme
Suumlrecinde Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin Durumları Samsunrsquoda
Ampirik Bir Araştırmardquo Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi 41
Oumlzkan S Erdener Acar E (2010) Uluslararası MuhasebeFinansal Raporlama
Standartlarının finansal tablolar analizi uumlzerindeki etkilerine genel bakışrdquo
Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi
Oumlztuumlrk ldquoKar Amacı Guumltmeyen Kuruluşlardan Olan Vakıfların Denetimi UFRS
Accedilısından İncelenmesi ve Oumlrnek Uygulamardquo s71
Oumlztuumlrk Uğur ldquoKar Amacı Guumltmeyen Kuruluşlardan Olan Vakıfların Denetimi
UFRS Accedilısından İncelenmesi ve Oumlrnek Uygulamardquo (Yuumlksek Lisans Tezi
Gazi Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml 2016) s67-68
Oumlzulucan A- Benguuml H - Oumlzdemir F S (2010) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının
Guumlncel Sorunları Uygulamada Karşılaştıkları Yetersizlikler Ve Meslek
Odalarından Beklentilerinin Unvanları Ve Mesleki Deneyim Suumlreleri
Youmlnuumlyle İncelenmesi Tuumlrkiye Genelinde Bir Araştırmardquo Muhasebe ve
Denetime Bakış 31 ss 41-64
Oumlzulucan A Benguuml H Oumlzdemir F S (2010) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının
Guumlncel Sorunları Uygulamada Karşılaştıkları Yetersizlikler ve Meslek
Odalarından Beklentilerinin Uumlnvanları ve Mesleki Deneyim Suumlreleri Youmlnuumlyle
İncelenmesi Tuumlrkiye Genelinde Bir Araştırmardquo Muhasebe ve Denetime
Bakış Dergisi Mayıs Sayı 31 s 41-64
113
Oumlzyuumlrek Hamide Tuumlrkiyersquode Muhasebe Ve Muhasebe Mesleğinin Tarihi
Muhasebecilerin İş Tatmini Beklentileri Karşılaşılan Sorunlar(Ufuk
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İşletme Anabilim Dalı Yuumlksek Lisans
Tezi 2009)
Parlakkaya R (2004) ldquoMuhasebede Uluslararası Uyum ve Avrupa Birliği Suumlrecinde
Tuumlrkiyersquode Muhasebe Uyumlaştırma Ccedilalışmalarırdquo SUuml İİBF Sosyal ve
Ekonomik Araştırmalar Dergisi (7) 343-359
Perizat Başak Berberoğlu ldquoUluslararası Muhasebe Standartları ile Uumllkemizdeki
Muhasebe Standartları Uygulamalarının Karşılaştırılması rdquo(Yuumlksek Lisans
Tezi Akdeniz Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml 2002) s34
Poroy Arsoy Aylin ve BORA Tuba (2012) ldquoKOBİ Muhasebe Standartlarının
Gelişimi ve Tuumlrkiye Uygulaması Uumlzerine Bir Araştırmardquo Muhasebe ve
Finansman Dergisi 56 17-27
Pur HPldquoVergi Denetimi Karşısında Yeminli Mali Muumlşavirlik
MesleğirdquohttparchiveismmmoorgtrdocsSempozyum05SEMPOZYUM
3620HUSEYIN20PERVIZ20PURdoc 10012010
Resmi Gazete 13-06-1989 tarih ve 20194 Sayılı RG
httpwwwresmigazetegovtrarsiv20194pdf
Saim Uumlstuumlndağ ldquoGlobal Muhasebe Standartlarına Doğrurdquo Active Bankacılık Ve
Finans Dergisi Sayı 5 2003 s28
Savun A 2014 ldquoStoklar ve Maddi Duran Varlıklara İlişkin Muhasebe
Standartlarının İşletmelerce Accedilıklanan Muhasebe Bilgi Duumlzeyine Etkisi
Tuumlrkiyersquodeki İşletmeler Uumlzerine Bir Uygulamardquo (Yayımlanmamış Yuumlksek
Lisans Tezi) Adana Ccedilukurova Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Soumlzbilir Naciye Tuumlrkiyersquode Muhasebe Uygulamalarında Etiksel Boyutlar
Afyon 2000
Syham Sunder ldquoTekduumlzen Raporlama Standartlarının Yukarıdan Aşağıya
Uygulanmak İstenmesi Niccedilin Tekrar Duumlşuumlnuumllmelirdquo (ccedilev Bilgehan Alagoumlz)
Muhasebe ve Finansman Dergisi MUFAD Sayı 31 Temmuz 2006 ss 6-10
114
Şahin E (2010) Uluslararası Muhasebe Standartları Ccedilerccedilevesinde Oluşturulan
Tms-16 Tms-36 Tms-38 Muhasebe Standartlarının Tekduumlzen Muhasebe
Sistemi ile Karşılaştırılması Ve Ccedilorumrsquoda Bir Sanayi İşletmesi Oumlrneği
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Ccedilorum Hitit Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Şahin E (2010) Uluslararası Muhasebe Standartları Ccedilerccedilevesinde Oluşturulan
Tms-16 Tms-36 Tms-38 Muhasebe Standartlarının Tekduumlzen Muhasebe
Sistemi ile Karşılaştırılması Ve Ccedilorumrsquoda Bir Sanayi İşletmesi Oumlrneği
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Ccedilorum Hitit Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Şenol H 2005Ulusal ve Uluslararası Muhasebe Standartlarına Goumlre Varlıkların
Değerlemesi SM ve SMMMrsquolerin Uygulama Duumlzeylerinin Tespitine Youmlnelik
Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Isparta Suumlleyman
Demirel Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Şensoy lsquolsquoUluslar arası Finansal Raporlama Standartlarının Ortaya Ccedilıkışı ve
Gelişimi İle Muhasebe Standartlarının Tuumlrkiyersquodeki Durumursquorsquo s7
Tokay SH (1987) Muhasebe Standartlaştırma Ccedilalışmalarının İncelenmesi ve
Tuumlrkiye Accedilısından Değerlendirilmesi(Yayınlanmamış Doktora Tezi)
Ankara Gazi Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Tokay SH (1987) Muhasebe Standartlaştırma Ccedilalışmalarının İncelenmesi ve
Tuumlrkiye Accedilısından Değerlendirilmesi(Yayınlanmamış Doktora Tezi)
Ankara Gazi Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Tuğay Osman - Tekşen Oumlmer (2014) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları
Burdur İlinde Bir Araştırmardquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İİBF Dergisi
C 19 s 1 ss 223-232
Tuumlrker M (2004) ldquoVergi Kayıplarının Oumlnlenmesinde Muhasebe Meslek
Mensuplarının Vergi Beyannamelerini İmzalaması ve Maliye Bakanlığına Bir
Oumlneri Tuumlrmob Yayınları-249İstanbul
Usta Hale (2007) Muhasebe Mesleği ile İlgili Uluslararası Muhasebe Standartları
Ve Tuumlrkiyersquodeki Duumlzenlemeler ile Karşılaştırılması (Yuumlksek Lisans Tezi
Gazi Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml 2007) s15-16
115
Uysal OumlOuml (2006) ldquoUluslararası Muhasebe Standartlarının Oluşum Suumlreci IASC ve
Oumlnde Gelen Ulusal ve Uluslararası Oumlrguumltlerrdquo Muhasebe ve Denetime Bakış
Dergisi (90) 87-105
Uysal OumlOuml (2006) ldquoUluslararası Muhasebe Standartlarının Oluşum Suumlreci IASC ve
Oumlnde Gelen Ulusal ve Uluslararası Oumlrguumltlerrdquo Muhasebe ve Denetime Bakış
Dergisi (90) 87-105
Uzay Ş Guumlngoumlr Ş (2004) ldquoMuhasebecilerin Sorunları ve Beklentileri Kayseri ve
Nevşehir İlleri Uygulamasırdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi Sayı 22
Nisan s 94-104
Uumllkuuml Sema lsquolsquoKobirsquoler İccedilin UFRS Taslağının Muhasebe Mesleği Mensupları
Tarafından Algılanışına Youmlnelik Bir Araştırma (İstanbul Oumlrneği)rsquorsquo
(Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Sakarya Uumlniversitesi Sosyal Bilimler
Enstituumlsuuml2008) s8
Uumllkuuml Sema (2008) ldquoKOBİrsquoler İccedilin UFRS Taslağının Muhasebe Meslek Mensupları
Tarafından Algılanışına Youmlnelik Bir Araştırma (İstanbul Oumlrneği)rdquo Sakarya
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İşletme ABD Muhasebe ve Finansman
Bilim Dalı Yuumlksek Lisans Tezi
Uumlstuumlndağ S (2000) ldquoMuhasebe Standartları Oluşturulması Suumlrecirdquo Muhasebe ve
Denetime Bakış (1) 31-55
Yalkın K Y Demir V Demir D (2006) ldquoUluslararası Finansal Raporlama
Standartları ve Tuumlrkiyersquode Finansal Raporlama Standartlarının Gelişimi 17
Duumlnya Muhasebe Kongresirdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi(Oumlzel Sayı) (76) 291-307
116
117
EKLER
Ek 1 Anket Formu
Sayın Katılımcı
Bu veri toplama aracı Cumhuriyet Uumlniversitesi İşletme Anabilim Dalırsquonda
yuumlruumltuumllmekte olan ldquoSerbest Muhasebeci Mali Muumlşavir Ve Yeminli Mali Muumlşavir
Meslek Mensuplarının TMS Ve TFRS Algısı Sivas İli Oumlrneğirdquo isimli yuumlksek
lisans tezi kapsamında meslek mensuplarından edinilen bilgiler doğrultusunda
değerlendirilecektir Veri toplama aracı soruları tamamen bilimsel amaccedillar iccedilin
kullanılacak olup bilgileriniz 3 şahıs ya da işletmelerle kesinlikle
paylaşılmayacaktır
Katılımınız iccedilin şimdiden teşekkuumlrler
Dr Oumlğr Uumlyesi Yuumlksel AYDIN Buse DAĞ FİŞNE
CUuml İşletme ABD Oumlğretim Uumlyesi CUuml İşletme ABD YL Oumlğrencisi
118
Kes
inlik
le
Kat
ılmıy
orum
Kat
ılmıy
orum
Kar
arsı
zım
Kat
ılıyo
rum
Kes
inlik
le
Kat
ılmıy
orum
-1
-2
-3
-4
-5
Soru
1)Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları gerekli bir duumlzenlemedir 1 2 3 4 5
2) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamadaki başarısı iccedilin vergi mevzuatı ve muhasebe standartları muumlmkuumln olduğunca uyumlaştırılmalıdır
1 2 3 4 5
3) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarına uygun hazırlanan bir finansal tablo finansal tablodan yararlananlar iccedilin daha guumlvenilir bilgi sunar
1 2 3 4 5
4)Uumllkemizde uygulanan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği TMS ve TFRS ile uyum iccedilindedir 1 2 3 4 5
5) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sadece ccedileviri olarak değil standardın iccedileriği ve uygulama şekli accedilık ve anlaşılır olmalıdır
1 2 3 4 5
6)Tuumlrkiye muhasebe ve finansal raporlama standartlarında yapılan accedilıklamalar uygulamalar iccedilin yeterlidir 1 2 3 4 5
7) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sektoumlrlere goumlre ayrı ayrı duumlzenlenmelidir 1 2 3 4 5
8) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları konusunda teorik bilgi duumlzeyim yeterlidir 1 2 3 4 5
9) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları ilgili taraflara daha tarafsız doğru ve guumlvenilir bilgi sağlayacaktır 1 2 3 4 5
10) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın kullanımı işletmelerin denetimlerini kolaylaştıracaktır 1 2 3 4 5
11) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın uygulamaya geccedilmesiyle işletmelerin para ve sermaye piyasalarından fon bulmaları kolaylaşacaktır
1 2 3 4 5
12) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları belirli derecede esnek olmalıdır 1 2 3 4 5
13)Muhasebe Sistemi Uygulamaları Genel Tebliğirsquondeki muhasebenin temel kavramları muhasebenin ihtiyaccedillarını karşılamada yeterlidir
1 2 3 4 5
Yaşınız ( )30 ve daha az ( )31-40 ( )41-50 ( )50ve uumlstuuml Cinsiyetiniz Kadın ( ) Erkek ( ) Eğitim Durumunuz
Lise ( ) Oumln Lisans ( ) Lisans( ) Lisansuumlstuuml ( )
Mesleki Deneyiminiz
5ve daha az ( ) 6-10 yıl ( ) 11-15 yıl ( ) 16-20 yıl( ) 21ve uumlstuuml( )
119
OumlZGECcedilMİŞ
KİŞİSEL BİLGİLER
Adı Soyadı Buse DAĞ FİŞNE
Uyruğu TC
Doğum Tarihi ve Yeri 27041991 SİVAS
EGİTİM
Derece Kurum Mezuniyet Yılı
Oumln Lisans Cumhuriyet Uumlniversitesi 2011
Lisans Anadolu Uumlniversitesi 2015
İŞ TECRUumlBESİ
Tarih Kurum Goumlrev
2011-2012 Vakıf Bank TAO Bireysel Emeklilik Satış Temsilcisi
2012-2014 Garanti Bankası AŞ Garanti Emeklilik Satış Youmlneticisi
2014-2017 Şeker Bank TAŞ Bireysel Krediler Satış Youmlneticisi
2018- Hakan Fişne Sigorta Acenteliği Sigorta Teknik Personel
YABANCI DİL BİLGİSİ
İngilizce YOumlKDİL ( ) UumlDS ( ) TOEFL ( ) EILTS ( )
Page 6
iii
249 Diğer Uumllkelerdeki Ccedilalışmalar 56
25 Tuumlrkiye MuhasebeFinansal Raporlama Standartlarının Gelişimi 57
251 Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarına Genel Bakış 57
252 Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar 59
253 İktisadi Devlet Teşekkuumlllerini Yeniden Duumlzenleme Komisyonu
Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar 60
254 Tuumlrkiye Bankalar Birliği Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar 60
255 Tuumlrk Standartları Enstituumlsuuml Muhasebe Standartları Oumlzel Daimi
Oumlrguumltuumlnuumln Yaptığı Ccedilalışmalar 61
256 Sigorta Murakabe (Denetleme) Kurulu Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar 62
257 Bankacılık Duumlzenleme ve Denetleme Kurumu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar 62
258 Maliye Bakanlığı Başkanlığında Kurulan Muhasebe Standartları
Komisyonunun Yaptığı Ccedilalışmalar 64
259 Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar 65
2510 Tuumlrkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulunun Yaptığı
Ccedilalışmalar 67
2511 Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Kurulu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar 68
2512 Tuumlrk Ticaret Kanunu (TTK) 69
2513 Kamu Goumlzetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu
Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar (KGMDSK) 69
26 Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Stadartlarının Uygulanmasında
Karşılaşılan Problemler 72
261Uygulama Esnasında Genel Problemler 72
262 Standartların Ccedilevirilerinde Yaşanan Problemler 72
263 Meslek Mensuplarının Bilgi Ve Eğitimi İle İlgili Problemler 72
264 Yasal Nitelik Kazandırılmasında Yaşanan Problemler 73
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM 75
MUHASEBE MESLEK MENSUPLARININ TUumlRKİYE MUHASEBE
STANDARTLARI VE TUumlRKİYE FİNANSAL RAPORLAMA
STANDARTLARI ALGISINA İLİŞKİN CcedilALIŞMA SİVAS İLİ OumlRNEĞİ 75
iv
31 Literatuumlr Ccedilalışması 75
32Araştırmanın Amacı 81
33 Araştırmanın Oumlnemi 81
34 Araştırmanın Kapsamı 82
35Araştırmanın Youmlntemi 82
36 Araştırmada Kullanılan Youmlntemler 83
37 Araştırmanın Bulguları 84
371 Araştırmada Kullanılan Oumllccedileğin Guumlvenilirlik Analizi 84
372 Ankete Katılanların Demografik Oumlzelliklerine Ait Frekans Tabloları 85
3721 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımı 85
3722 Katılımcıların Yaş Gruplarına Goumlre Dağılımı 85
3723 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre Dağılımı 86
3724 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbe Suumlrelerine Goumlre Dağılımı 86
373 Muhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe Standartları ve
Tuumlrkiye Finansal Raporlama Standartları Algılarına İlişkin
Duumlşuumlnceleri 87
374 Muhasebe Meslek Mensuplarının TMS TFRS Algılarına Youmlnelik
Anket Katılım Duumlzeylerinin Aritmetik Ortalama ve Standart
Sapmaları 91
375 Demografik Değişkenlere Goumlre Muhasebe Meslek Mensuplarının
TMS ve TFRS Algılarının Karşılaştırılması 93
3751 Muhasebe Meslek Mensuplarının Cinsiyete Goumlre TMS ve TFRS
Algılarının Karşılaştırılması 94
3752 Muhasebe Meslek Mensuplarının Eğitim Duumlzeylerine Goumlre TMS
ve TFRS Algılarının Kruskall-Wallis TestiSonuccedilları 94
3753 Muhasebe Meslek Mensuplarının Yaş Gruplarına Goumlre TMS Ve
TFRS Algılarının Kruskall-Wallis TestiVe Mann Whitney U
Testi Sonuccedilları 95
3754 Muhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre
TMS Ve TFRS Algılarının Kruskal Wallis Testine Goumlre
Karşılaştırılması 97
v
SONUCcedil VE OumlNERİLER 99
KAYNAKLAR 103
EKLER 117
Ek 1 Anket Formu 117
OumlZGECcedilMİŞ 119
vi
vii
KISALTMALAR
AB Avrupa Birliği
BDDK Bankacılık Duumlzenleme ve Denetleme Kurulu
BKK Bakanlar Kurulu Kararı
FCM FeacutedeacuterationdesExpertsComptablesMediterraneacuteens
GKGMİ Genel Kabul Goumlrmuumlş Muhasebe İlkeleri
IAAER International Associationfor Accounting EducationandResearch
IAS International Accounting Standards
IASB International Accounting Standards Board
IASC International Accounting StandardsComitee
IASCF International Accounting StandardCommittee Foundation
IFAC International Federation of Accountants
IFRS International Financial ReportingStandards
IOSCO International Organisation of SecuritiesCommissions
İMKB İstanbul Menkul Kıymetler Borsası
KGK Kamu Goumlzetimi ve Denetimi Kurumu
KİT Kamu İktisadi Teşekkuumlluuml
SPK Sermaye Piyasası Kurumu
SM Serbest Muhasebeci
SME Small andMedium Enterprises
SS Standart Sapma
SMMM Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir
TFRS Tuumlrkiye Finansal Raporlama Standartları
TMS Tuumlrkiye Muhasebe Standartları
TMSK Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Kurulu
viii
TMUD Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği
TMUDESK Tuumlrkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu
TSE Tuumlrk Standartları Enstituumlsuuml
TUumlRMOB Tuumlrkiye Serbest Muhasebeci
UFRS Uluslararası Finansal Raporlama Standartları
UMS Uluslararası Muhasebe Standartları
UMSK Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu
VUK Vergi Usul Kanunu
YMM Yeminli Mali Muumlşavir
YTTK Yeni Tuumlrk Ticaret Kanunu
χsup2 Ki-Kare
ix
TABLOLAR DİZİNİ
Tablo 11 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları Ve Beklentileri 32
Tablo 21 BDDKrsquonın UMS ile Uyumlu Tebliğ Ettiği Muhasebe Standartları 64
Tablo 22 SPKrsquonın UFRS İle Uyumlu Finansal Raporlama Standartları 66
Tablo 23 KGMDSK tarafından hazırlanan TMSTFRSrsquoler 71
Tablo 31 Anket Maddelerinin Puan Aralıkları 84
Tablo 32 Guumlvenilirlik Analizi Tablosu 85
Tablo 33 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımı 85
Tablo 34 Katılımcıların Yaşa Goumlre Dağılımı 86
Tablo 35 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre Dağılımı 86
Tablo 36 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre Dağılımları 87
Tablo 37 Katılımcıların TMS ve TFRS Algılarına İlişkin Frekans Değerleri 88
Tablo 38 Katılım Duumlzeylerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapmaları 92
Tablo 39 Kolmogorov- Smirnov Normallik Testi Sonucu 93
Tablo 310 Muhasebe Meslek Mensuplarının Cinsiyete Goumlre TMS ve TFRS
Algılarının Z Testi ve Mann Whitney U Testi Sonuccedilları 94
Tablo 311 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının
Karşılaştırılması 95
Tablo 312 Katılımcıların Yaş Grubuna Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının
Karşılaştırılması 95
Tablo 313 Katılımcıların Yaş Gruplarının İkili Olarak Karşılaştırılması 96
Tablo 314 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre TMS Ve TFRS
Algılarının Kruskall-Wallis Testi Sonuccedilları 97
Tablo 315 Katılımcıların Mesleki Deneyimini İkili Gruplar Olarak Mann
Whitney U testi Sonuccedilları 98
x
xi
OumlZET
Ccedilalışma kapsamında muhasebe meslek mensuplarının Tuumlrkiye Finansal
Raporlama Standartları (TFRS) Tuumlrkiye muhasebe Standartları ile ilgili bilgi
duumlzeylerinin oumllccediluumllduumlğuuml makaleler ve konu ile ilgili olarak hazırlanmış lisansuumlstuuml
tezler incelenmiş olup muhasebe meslek mensuplarının muhasebe standartlarıyla
ilgili beklentileri ve bilgi duumlzeylerin oumllccediluumllmesi ile ilgili olarak farklı illerde yapılmış
ccedilalışmaların tuumlmuumlnde en oumlnemli ortak sorunun muhasebe meslek mensuplarının
standartlarla ilgili bilgi ve sistematik eğitim eksikliği olduğu sonucuna varıldığı
goumlruumllmuumlştuumlr Ccedilalışmalarda yasal duumlzenlemeler ile zorunlu hale getirilen muhasebe
standartlarının uygulamada fazla karşılık bulamadığı muhasebe meslek mensupları
accedilısından fazladan iş yuumlkuuml olarak algılandığı sonucuna varılmıştır Muhasebe Meslek
Mensupları TFRSrsquoyi uygulamada ccedileşitli sıkıntılar yaşadıkları kimi standartların
sadece ccedileviri bazında kalması ve TFRS hakkında gerekli eğitim eksikliklerinden
kaynaklanan problemlerden dolayı bu ccedilalışmanın konusu olan Muhasebe Meslek
Mensuplarının TMSTFRS algısına ilişkin bir araştırma yapılmıştır Araştırmanın
amacı Sivas ilinde ccedilalışan muhasebe meslek mensuplarının oumlğrenim duumlzeyleri
yaşları cinsiyetleri ve tecruumlbe duumlzeyleri de dikkate alınarak TMS TFRSrsquoye bakış
accedilıları ortaya konmaya ccedilalışılmıştır
Anahtar Kelimeler Uluslararası Muhasebe ve Finansal Raporlama Standardı
Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standardı Muhasebe Meslek Mensubu
xii
xiii
ABSTRACT
Turkey of the work covered by professional accountants Financial Reporting
Standards (IFRS) Turkey Accounting Standards of knowledge about prepared as
related articles and threads as measured are examined graduate theses professional
accountants regarding the measurement of expectations and level of knowledge
about accounting standards in all of the studies conducted in different provinces the
most important common problems that the accounting profession is a lack of
systematic training and information on standards the results were found to be
reached Studies have concluded embodiment returns in terms of regulations of the
professional accountant found not necessarily conclude that rendered accounting
standards perceived as extra work Professional Accountants TFRS in practice they
suffer from various problems some just remain in some translations of the standards
and which is the subject of this study because of the problems stem from the lack of
education about IFRS Accounting of Professionals IAS IFRS has made a survey on
the perception The purpose of the research learning levels of professional
accountants working in Sivas ages genders and experience levels taking into
consideration the TAS TFRS perspectives have tried to reveal
Keywords International Accounting and Financial Reporting Standard
Turkey Accounting and Financial Reporting Standards the Professional Accountants
xiv
1
GİRİŞ
Ccedilalışmamızın ilk boumlluumlmuumlnde muhasebenin tarihccedilesi muhasebe mesleği
hakkında genel bilgilere yer verilmiş olup ikinci boumlluumlmuumlnde ise Uluslararası
Muhasebe Finansal Raporlama Standartlarının ortaya ccedilıkış nedenleri oumlnemi
yararları ve UMSUFRSrsquonin oluşumuna youmln veren kuruluşların yaptığı ccedilalışmalar
aynı zamanda gelişmiş uumllkelerde yapılan ccedilalışmalar incelenmiştir Tuumlrkiye Muhasebe
ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamaya konmasında gerekli unsurlara
değinilmiştir Uumlccediluumlncuuml boumlluumlmuumlnde ise Sivas ili SMMM Odasırsquona bağlı mesleği icra
eden zuumlmreye veri toplama aracı vasıtasıyla sorular sorularak alan araştırması
yapılmıştır Aynı zamanda uumlccediluumlncuuml boumlluumlmde araştırmanın amacı oumlnemi kapsamı
araştırmanın youmlntemi ve metotları yine araştırma sonucunda ortaya ccedilıkan verilerin
analiz edilmesi ve bu verilerin incelenmesi ve alan araştırması yani literatuumlr ccedilalışması
da bu kısımda bulunmaktadır
Araştırmanın amacı doğrultusunda meslek mensupların oumlğrenim duumlzeylerinin
yaşlarının mesleki deneyimlerinin ve cinsiyetlerinin dikkate alınarak bu standartlara
dair goumlruumlş ilgi ve bakış accedilılarının ortaya konulması bu yolla standartları asıl
uygulaması beklenilen kesim olan meslek mensuplarının standartlarla ilgili
beklentilerinin değerlendirilmesi amacıyla Sivas İlinde faaliyet goumlsteren ve Sivas
Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler odasına kayıtlı olarak ccedilalışan tesaduumlfi olarak
seccedililen muhasebe meslek mensuplarına yuumlz yuumlze anket youmlntemi kullanılmıştır107
muhasebe meslek mensubuna anket uygulanmış fakat 8 tanesi eksik bilgiler ve
birden fazla seccedileneğin işaretlenmesi sonucu geccedilersiz sayılmıştır99 meslek
mensubunun anket cevaplarıyla ccedilalışma tamamlanmıştır
Anket sonuccedilları IBM SPSS Statistic 22 Programı ile değerlendirilmiştir
Araştırmanın sonucunda muhasebe meslek mensuplarına meslek odaları
tarafından TMSTFRS eğitimlerinin duumlzenlenmesi muhasebe mesleğinin daha saygın
statuumlde olmasının oumlnuumlndeki engelleri kaldıracağı accedilıkccedila goumlruumllmuumlştuumlr
2
3
BİRİNCİ BOumlLUumlM
MUHASEBE MESLEĞİNİN DUumlNYArsquoDA VE TUumlRKİYErsquoDEKİ
OLUŞUM SUumlRECİ VE KARŞILAŞILAN SORUNLARI
11 MuhasebeninTanımı
İşletmeler mal ve hizmet uumlreterek uumlrettiklerinin satışını sağlayıp hedeflerini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışmaktadırlar Faaliyette bulunurken sayılamayacak kadar ccedilok
sayıda finansal ve finansal olmayan para ile ifade edilemeyen işlemler de
gerccedilekleştirmektedirler
Bir işletme idarecisi işletmeyi denetlemek iccedilin muhasebe verilerine ihtiyaccedil
duyar Muhasebe verileri olmadan hedeflerin yerine getirilip getirilmediğini tespit
etmek muumlmkuumln olamayacağından işletmenin faaliyetlerini denetim altında tutmak
ihtiyaccedil duyulduğunda değişikliğe gitmek hedeflerde birtakım duumlzeltmelerin
yapılması beklenilmeyen olayların karşısında tedbir almak imkacircnsızdır (Guumlvemli
2000 20)
Bir işletmede meydana gelen olayların bir sistem doğrultusunda duumlzenli bir
biccedilimde kaydedilme gereğinin bir sonucu olarak muhasebe doğmuştur
İşletmenin dili olarak bilinen muhasebe Arapccedila koumlkenli bir kelimedir ve
hesap kelimesinden tuumlretilmiştir Tuumlrk Dil Kurumu goumlre muhasebe kelimesi
ldquohesaplaşma karşılıklı hesap alışverişi yapmak hesap işleri ile uğraşmardquo anlamlarına
gelmektedir
İşletme accedilısından duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde muhasebe işletmenin amaccedilları
doğrultusunda faaliyetlerini yerine getirirken varlık ve kaynak yapısında meydana
gelen değişime sebep olan mali olayların kaydedilmesi bu kayıtların anlaşılabilir
hale getirilmesi suumlrecini ifade eder (Guumlvemli 2000 22)
Kısacası muhasebe işletmenin varlıklarında ve kaynaklarında değişime yol
accedilan ve mali finansal işlemleri belgelerine dayalı olarak kaydeden sınıflandıran
oumlzetleyip sonuccedilları finansal tablolar halinde raporlayan ve bunları analiz edip ve
yorumlayan bir bilim ve sanattır (Guumlvemli 2000 23)
4
Muhasebe suumlrecinde yapılan buumltuumln işlemler kaydetme sınıflandırma
oumlzetleyip raporlamak ve analiz edip yorumlamak başlıkları altında toplanabilir
Muhasebenin işletmede meydana gelen bir olayla ilgilenmesi iccedilin oumlncelikle
bu olayın işletmenin varlık veya kaynak yapısında bir değişim meydana getirmesi
gerekir Bu niteliklere sahip olaya mali nitelikli olay denilir Bir olayın mali nitelikli
olması muhasebenin bu olayı kayıt altına alması iccedilin yeterli değildir Bu olayın para
ile de ifade edilebiliyor olması da gerekir Para bir oumllccedilme aracıdır Tıpkı metre
kilogram adet gibi para da oumllccediluuml aracı bir değeri ifade eder İşletmede varlık ve
kaynakların farklı oumllccedilme araccedilları ile birimleri tespit edilebilir Fakat bu farklı oumllccedilme
araccedillarını ortak bir dille ifade etmenin tek yolu para birimidir (Uumlstuumlndağ 2000 20)
İşletmede meydana gelen bir olay hem mali hem de para ile oumllccediluumllebiliyor
olması bu finansal olayın muhasebeye konu olması iccedilin yeterli değildir Bu finansal
olayın muhasebeye konu olabilmesi iccedilin bir diğer şart bu olayın bir belgeye
dayanmasıdır Belge muhasebe suumlrecinde uumlretilen bilginin guumlvenirliliğinin en oumlnemli
delilidir İster işletme iccedilinde ister işletme dışında bir kişi olarak muhasebe
kayıtlarının tarafsız ve sunulan bilgilerin guumlvenilirliğine ancak muhasebe kayıtlarının
tarafsız ve objektif olarak hazırlanan belgelere dayandırılarak yapıldığına
inanılmaktadır Bu belgeler fatura ccedilek senet banka hesap oumlzetleri işccedili bordroları
vb olabilir (Deran vd 2016 86)
O halde işletmede meydana gelen bir olayla muhasebenin ilgilenmesi iccedilin bu
olayın mali nitelikli olması para ile ifade edilmesi ve belgelere dayalı olması gerekir
Eğer işletmede meydana gelen bir olay bu kriterleri sağlıyorsa muhasebe
defterlerine kayıt suumlreci başlamaktadır Kayıt suumlreci işletmede meydana gelen
olayların guumlnluumlk deftere tarih konu miktar ve tutar bilgilerinin belgelendirilerek
yazılması işlemidir Bu işlem kısaca kaydetme olarak adlandırılır (Demir vd 2014
13) Bir işletmede guumlnluumlk binlerce işlem gerccedilekleştiği duumlşuumlnuumlluumlrse guumlnluumlk defterde
yapılan kayıtların anlamlı bir sonuccedil ccedilıkarılması guumlccedilleşecektir Bu bilgilerin
kullanılabilir hale gelmesi iccedilin bu bilgileri tasnif işleminin yapılması gerekir Kayıt
altına alınan belgeleri kendi arasında sınıflandırmak iccedilin buumlyuumlk defter kullanılır
Duumlzenleme ve kaydetme işlemleri sırasında ccedilıkabilecek yanlışların giderilmesine
5
olanak goumlstererek bir nevi oumlz denetim sağlamaktadır Yapılan bu işleme
sınıflandırma denilmektedir (Guumlvemli 2000 30)
Buumltuumln mal alışların ve satışların ccedilalışanlar iccedilin yapılan oumldemelerin oumlzel ve
resmi kurumlara yapılan oumldemelerin ve onlardan sağlanan tahsilatların vb işlemlerin
hepsinin kaydedilmesi ve sınıflandırılması ile muhasebeden beklenen fayda yine de
elde edilemeyecektir İşletmelerin yıl sonuna kadar yaptıkları sayısız işlemleri teker
teker incelemek ccedilok vakit alacağından henuumlz yarı işlenmiş bu verilerin yeni bir
aşamada ele alınması ve faydalı bir bilgi haline getirilmesi gerekmektedir Bundan
dolayı kaydedilen ve uygun bir biccedilimde sınıflandıran aynı oumlzellikteki bu yarı
işlenmiş verilerin oumlzetlenmesi gerekmektedir Bu sınıflandırılıp bir araya getirilen
işlemlerden daha kolay sonuccedillar ccedilıkarılabilmeye ve yapılan kayıtların kontroluumlnuuml
sağlamaya zemin hazırlanmış olur Kişilere daha fazla yarar sağlamak iccedilin aynı
oumlzellikteki işlemleri oumlzetlemek temel unsurdur Oumlzetlenen ve henuumlz tam işlenmiş
bilgi duumlzeyine gelmemiş olan bu verilen anlamlı bir bilgi haline gelmesi iccedilin
işletmede bir doumlnemde ortaya ccedilıkan değer hareketlerini ccedileşitli accedilılardan ele alan
raporların duumlzenlenmesi gerekir Boumlylece işletme hakkında karar verme durumunda
olanların yapacakları analiz ve yorum ccedilalışmalarında detayların iccedilinde kaybolmanın
oumlnuumlne geccedililmiştir Kaydetme suumlreci bilgilerin oumlzetlenip raporlanması ile son bulur
Bu raporlara ise finansal tablolar denilmektedir (Demir vd 2014 17)
Muhasebe kayıt suumlrecinde işlemlerin yapıldığı defter ve tablolar aşağıdaki
gibidir
bull Kaydetme fonksiyon iccedilin guumlnluumlk defterler (yevmiye defteri) kullanılır
bull Sınıflandırma fonksiyonu da buumlyuumlk defterler(kebir defteri) ile gerccedilekleştirilir
bull Oumlzetleyip raporlama fonksiyonu aylık mizanlar ve oumlzellikle bilanccedilo ve gelir
tablosu diğer tabloların duumlzenlenmesiyle yerine getirilir
bull Analiz edip yorumlama fonksiyonu ise raporlara dayanılarak ve analiz
teknikleri kullanılarak gerccedilekleştirilir (Demir vd 2014 18)
Muhasebe kaydetme suumlreci mali nitelikli olayların mali tablolarla sunumuyla
noktalanmaktadır Bundan sonraki aşamada ise bu tabloların sunduğu bilgileri
kullanarak işletmenin amaccedillarını ne kadar gerccedilekleştirdiğini anlamak uumlzere analiz ve
yorum suumlreci başlamaktadır Bu suumlreccedilte işletmenin varlık ve kaynaklarındaki
6
değişim faaliyetler sonucu elde edilen kar veya zarar analiz ve yorum yapılarak
işletme amaccedillarına ne oumllccediluumlde ulaşıldığı araştırılır tahminler ve buumltccedileleme faaliyetleri
iccedilin veriler elde edilir (Demir vd 2014 19)
Muhasebe temelde yukarıda sıraladığımız fonksiyonları iccediline almakla
birlikte ayrıca şu fonksiyonların gerccedilekleşmesini de sağlar
bull Vergi matrahının tespitine aracılık etmek
bull Kanunda sayılan muumlkellefiyetleri yerine getirmek
bull Varlık ve kaynaklarda meydana gelen mali değişimleri tespit etmek
bull Meydana gelen değişiklikleri belgelere dayandırarak anlaşmazlıklarda ispat
aracı olmak
bull Bilgi ve belgeleri birimlere zamanında sunarak uumlretim faktoumlrlerini optimum
kullanmak
bull Belirli bir suumlre iccedilerisinde elde edilen gelirler ile katlanılan giderleri
karşılaştırarak aradaki farkı tespit edip kar ya da zarar olarak goumlstermek
(Demir vd 2014 19)
12 Muhasebenin Tuumlrleri
Muhasebe tuumlrleri farklı kaynaklarda farklı biccedilimlerde tuumlrlere ayrılsa da genel
olarak en uygun sınıflandırma şoumlyledir (Sevilenguumll 2005 20)
bull Genel muhasebe
bull Maliyet muhasebesi
bull Youmlnetim muhasebesi
bull Uzmanlık muhasebeleri
Genel muhasebe tuumlm muhasebe ccedileşitlerini ve muhasebe oumlğrenimindeki
temel kavram ve ilkeleri ortaya koyan muhasebe alanı olarak goumlruumlluumlr İşletmenin
sahip olduğu emtiaların nereden temin edildiği ve bu varlıkların ne amaccedilla
kullanıldığı hesaplar aracılığı ile belirleyen gelir ve giderler hesaplarını
dengeleyerek faaliyet sonucunu goumlsteren muhasebe tuumlruumlduumlr Aynı zamanda genel
muhasebe hesaplarında gelir gider kar ve zarar işletmenin oumlz kaynağındaki yuumlkseliş
ve azalışlar goumlsterilir İşletmenin finansal yapısına genel muhasebe hesaplarında yer
7
verilir İşletmenin karar alma strateji uygulama doğabilecek sorunlara karşı tedbir
alma suumlrecinde oumlnemli rol oynamaktadır (Sevilenguumll 2005 20)
Uumlretim faaliyeti ile uğraşan işletmelerin uumlretim safhasında ortaya ccedilıkan
başka bir deyişle iş ilişkiler neticesinde meydana gelen değer hareketlerinin kaydı ve
bunlara dayalı hesaplamalar maliyet muhasebesinin ilgi alanına girmektedir Uumlretim
işletmeleri aynı zamanda alım satımla da ilgilenmektedir Dolayısıyla bu işletmeler
hem maliyet muhasebesini hem de genel muhasebeyi beraber kullanmak
durumundadırlar Ticaret işletmeleri alım satım faaliyetlerine dayanırken uumlretim
işletmeleri buna ilave olarak satın aldıkları hammadde ve mamuller ortaya koyarlar
Maliyet muhasebesi uumlruumlnlerin maliyetlerini doğru biccedilimde belirleyerek işletme
youmlnetiminin sağlıklı kararlar almasına yardımcı olacak veriler ortaya ccedilıkarmıştır Bu
veriler sayesinde işletme youmlnetimi satış fiyatlarının doğru tespiti harcamaların
denetlenmesi ve geleceğe youmlnelik planlama faaliyetlerine temeli sağlamış olur
(Guumlcenme 2000 7)
Genel muhasebe ve maliyet muhasebesi faaliyetleri sonucunda uumlretilen
bilgileri işletme youmlnetiminin kararlar vermesinde nasıl kullanılacağıyla ilgilenen
muhasebe dalına youmlnetim muhasebesi ismi verilir Burada ccedileşitli karar verme
teknikleri muhasebenin uumlrettiği bilgilere uygulanmakta bu yolla youmlneticilerin doğru
karar vermelerine yardımcı olmak amaccedillanmaktadır (Bektoumlre 2007 15)
Yukarıda bahsedilen muhasebe tuumlruumlnuumln ccedileşitli faaliyet alanları (bankacılık
inşaat konaklama vs) oumlzelliklerine uygun olarak adapte edilmesiyle
oluşturulmaktadır Banka Muhasebesi Sigorta Muhasebesi İnşaat Muhasebesi
Konaklama Muhasebesi bu tuumlruumln başlıca oumlrnekleridir (Guumlcenme 2000 8)
13 Muhasebe Teorisi ve Tarihi Gelişimi
Muhasebe tarihccedililerine goumlre muhasebenin koumlkleri Mısırrsquoda Nil Vadisinde
Fırat ve Dicle nehirleri ortasında doğmuştur Finansal gelişmeler beraberinde
muhasebe sisteminin de ilerlemesi alfabe ve matematikle birlikte verilerin nereye
kaydedileceği sorusunu beraberinde getirmiştir Papiruumls kağıdı ve taş tabletler bu
soruya ccediloumlzuumlm getirmiştir Muhasebenin ilk etkisine bu coğrafyada rastlanması bu
tabletlerinde buralarda karşımıza ccedilıkması da olağandır Bu izlere rastlanması bu
8
youmlrelerde ticari işlemlerin yapıldığını ve ekonomik yapıyı goumlstermektedir
(Guumlvemli1995 103-110)
Bu uygarlığın beşiği olan boumllgeler muhasebenin sadece duumlşuumlnceden ibaret
olmadığını kaydedilmesini de finansal gelişme alfabe ve sayıların icadı kayıt
yapılacak kağıt ve tabletlerin icadını beraberinde getirmiştir Muhasebenin basit
anlamıyla muumlbadele kelimesiyle guumln yuumlzuumlne ccedilıktığı ve geliştiği oumlngoumlruumllmektedir
(Guumlvemli 1995 103-110)
Muhasebe birccedilok alanda goumlruumllen ldquodeğişimrdquo olgusuyla ortaya ccedilıkmaktadır
Ccedilok eski doumlnemlerden beri ekonomik faaliyetler belirli kayıtları gerekli kılmaktadır
Başlangıccedilta bu kayıt işlemi alacak ve borccedilların kaydı şeklinde yuumlruumltuumllmektedir
Ekonomik hayatın gelişimiyle paralel olarak bu kayıtlar tuumlm ekonomik faaliyetleri
iccedilerecek biccedilimde gelişmektedir Muhasebede buguumln kullanılan youmlntem ccedilift taraflı
kayıt youmlntemidir Bu youmlntem 14 ve 15 Yuumlzyıllarda İtalyarsquoda gelişmeye başlamıştır
Muhasebeye ait ilk yazılı eserlerde İtalyarsquoda ortaya ccedilıkmıştır 1458rsquode Benedetli
Cortigli Di Ragusa ve 14942 de Luca Paciolarsquonın yayınladıkları eserlerin buguumlnkuuml
muhasebe sistemine temek teşkil ettiği duumlşuumlnuumllmektedir Muhasebe konusundaki
oumlnemli gelişmeler ise 20 Yuumlzyılda gerccedilekleşmektedir Sanayi devrimi sonrasında
işletmelerin gittikccedile buumlyuumlmesi youmlnetim ve denetim amaccedillı bilgi ihtiyacının artması
muhasebe teori ve uygulamasının da hızlı gelişmesine yol accedilmaktadır (Guumlcenme
2000 37)
131 Tuumlrkiyersquode Muhasebe Mesleğinin Tarihi Gelişimi
Muhasebe uygulamaları uumllkemizde batıdaki gibi ekonomik yaşamla aynı
doğrultuda bir ilerleme kat etmiştir Muhasebe 1850rsquode ccedilıkarılan ve Fransız Ticaret
Kanununun ccedilevirisi niteliğinde olan Kanunname-i Ticaret ile bir duumlzene
bağlanmıştır 1926 yılına kadar muhasebe Fransız muhasebe etkisinde kalmıştır
1926 yılında ccedilıkarılan 856 sayılı Ticaret Kanununun Alman kaynaklı olması
nedeniyle Tuumlrk muhasebe sisteminde bu kez Alman muhasebe literatuumlruumlnuumln etkisi
goumlzlenmiştir Planlı kalkınmaya geccediliş beraberinde birtakım gelişmeleri de
getirmiştir1964 yılında yuumlruumlrluumlğe giren 440 sayılı devletin KİTrsquo lerinin uygulama
youmlntemlerini tek sistem olmasını kanuni bir mecburiyet goumlrmuumlştuumlr Tek duumlzen
muhasebe sisteminin kamu iktisadi teşebbuumlslerindeki uygulaması ancak 1972
9
tarihinden itibaren muumlmkuumln olabilmiştir1977 yılında maliyet muhasebesi iccedilin
bankalar da ise 1986 yılında uygulamaya konulmuştur 1994 yılından itibaren
muhasebe uygulamaları genel tebliği ile ldquoTekduumlzen Muhasebe Sistemirdquo uygulamaya
konulmuştur (Demir vd 2014 20)
1311 Cumhuriyetten Oumlnce Muhasebe Uygulamaları
Tuumlrklerin meydana getirdiği muhasebe geccedilmişi uumlccedil başlık altında toplanabilir
ilk doumlnem 1071 yılı ve oumlncesi ikinci doumlnem 1071-1839 yılları uumlccediluumlncuuml doumlnem
1839rsquodan sonraki yılları kapsamaktadır1071 yılı Anadolursquonun kapılarının Tuumlrklere
accedilılması olarak kabul edilmektedir Aynı zamanda 1071 yılında Arap ve Fars
kuumlltuumlruumlnuumln etkileri goumlruumllmektedir1839 yılı ise Tanzimat Fermanırsquonın ilan edildiği
Osmanlı İmparatorluğursquonda batılılaşmanın etkilerinin goumlruumllmeye başlandığı tarihtir
(Guumlvemli 2000 35)
Guumlnuumlmuumlze kadar aktarılan ilk muhasebe niteliğindeki yazıtların sahibi
Goumlktuumlrklerrsquodir Goumlktuumlrklerden sonra ise Karahanlı Devletirsquone ait hesap işlemleriyle
alakalı tuumlm bilgilere değinilen oumlnemli belgeleri iccedilerisinde barındıran ldquoKutadgu Biligrdquo
ve ldquoDivanuuml Lugat-it Tuumlrkrdquoduumlr Tuumlrk Dili ve Tuumlrk Kuumlltuumlruumlyle alakalı hesapların aynı
şekilde teorik ve uygulamalarının farklılığı Tuumlrklerin Arap ve Fars kuumlltuumlruuml ile
karşılaştıktan sonra meydana gelmiştir Bu kuumlltuumlr değişimi İlhanlı Devleti Selccediluklu
Devleti ve Osmanlı Devletirsquodir Selccediluklu devleti muhasebe tarihinde vakıflara oumlnem
vermiş bunun yanı sıra vakıf muhasebesinin gelişimi oumlnemli yer tutmaktadır Devlet
gelirlerinin buumlyuumlk kısmı ldquoAşar Vergisirdquo ve ldquoOumlşuumlr vergisirdquo ile sağlanmıştır (Başer
1999 15)
1312 Cumhuriyet Doumlneminde Muhasebe Uygulamaları
Balkan Savaşı Birinci Duumlnya Savaşı ve Kurtuluş Savaşında milli muumlcadele
goumlsteren uumllkemizin Cumhuriyetin ilk yıllarında ekonomik olarak geri kalmıştır Milli
muumlcadele yılları Tuumlrk milleti iccedilin azim ve dayanışma oumlrneği goumlstermesine rağmen
aynı zamanda ccedilok buumlyuumlk bir yıkım anlamına gelmektedir Savaşta kaybedilen nuumlfus
ile birlikte uumllke iccedilerisinde eğitimli uumlniversite tahsili goumlrmuumlş insanların ccediloğu hayatını
kaybetmiştir Ekonomik faaliyet goumlsteren bir takım azınlık nuumlfus ise uumllkeyi terk
etmiştir Kurtuluş Savaşırsquondan sonra 1923 lsquote Atatuumlrkrsquouumln oumlnderliğinde halkımız hızlı
10
bir şekilde dayanışma goumlstererek yuumlkselme hareketi başlatmış ve 10 yıl gibi kısa bir
suumlrede kendi ihtiyacı olan mal ve hizmeti uumlreterek başka uumllkelere muhtaccedil olmadan
yaşayabilecek ekonomik duumlzeye ulaşmıştır (Kurtcebe 2008 20)
1923-33 yıllarının şartlarında sıfır enflasyon olan bir ortamda yatırım
ihtiyacının en yuumlksek olduğu noktada ekonominin olağan uumlstuuml gelişim goumlstermesi o
doumlnemin başarısından kaynaklanmaktadır Vergi Usul Kanunu 1950 yılında
yuumlruumlrluumlğe girmiştir 1957 yılında ise Tuumlrk Ticaret Kanunursquonun duumlzenlenmesi
muhasebeye ilişkin yargıları muhasebe sisteminin tutunması ve ilerlemesine meşru
bir ortam sağlamıştır13 Haziran 1989 tarih ve 20194 sayılı Resmi Gazetersquode
bildirilen 3568 sayılı Meslek Kanunu ile muhasebe mesleği yasal statuumlye sahip
olmuştur Daha sonra Tuumlrkiye Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler Ve Yeminli Mali
Muumlşavirler Odaları Birliği(TUumlRMOB) ve TUumlRMOBrsquoa bağlı SMMM Odaları tesis
edilmiştir (Başer 1999 13)
132 Duumlnyada Muhasebe Mesleğinin Tarihi Gelişimi
Duumlnyada muhasebe mesleğinin ortaya ccedilıkması 18 yuumlzyıl sonuna denk gelmiştir
Sanayi devrimiyle birlikte buumlyuumlk işletmeler muhasebeye gereksinim duymuştur Bu
sebeple muhasebe mesleği değer kazanmıştır Muhasebe mesleğinin teşkilatlanması
19 yuumlzyılın ortalarında başlamıştır İlk olarak muhasebe mesleğinin teşkilatlanması
İskoccedilyarsquoda kurulmuş ardından bu teşkilatlanmayı diğer uumllkeler izlemiştir (Usta
2017 54)
1321 İngilterersquode Muhasebe Mesleği İle İlgili Duumlzenlemeler
İngilterersquode muhasebe tarihine bakıldığında muhasebe mesleğinin ccedilok
eskilere dayandığı goumlruumllmektedir Fakat muhasebe mesleği değer kazanmaya 19
yuumlzyılda Sanayi Devrimi sonrasında başlamıştır Sanayi devrimi ile beraber
kurumsallaşan işletmelerin sayısı da artmış tuumlzelkişilikler ortaya ccedilıkmıştır Bununla
birlikte muhasebe mesleğinin oumlnemi uumlzerinde durulmuş ve ilerleme kaydedilmiştir
Muhasebe meslek mensupları tarafından farklı boumllgelerde mesleki oumlrguumltler dernekler
kurulmuş ve oumlrguumltlenme sağlanmıştır (Uumlstuumlndağ 2000 46)
11
İngilterersquode 1880 yılında muhasebe alanında yayınlanan ilk resmi mevzuat
ldquoKraliyet ruhsatırdquo olmuştur Gelişme goumlsteren ticari faaliyetler neticesinde soumlz
konusu mevzuatta farklı değişiklikler ve duumlzenlemeler yapılmıştır Muhasebe meslek
derneklerinin ve oumlrguumltlerinin oluşması1855 ve 1867 yıllarına denk gelen Kraliyet
Ruhsatı ile birlikte başlamıştır İngilterersquode meslek unvanları da Kraliyet Ruhsatı ile
belirlenmiştir Bu unvanlar şoumlyledir
bull Ruhsatlı Muhasebeci
bull Yeterlik Belgeli Muhasebeci
bull Maliyet ve İşletme Muhasebecisi
bull Kurum Haznedarı ( Muhasebecisi)
Bu muhasebe meslek unvanlarına sahip meslek mensuplarının faaliyetleri şu
şekildedir denetim hizmetleri danışmanlık hizmetleri izah name hizmetleri
inceleme ve soruşturma hizmetleri finansal tabloların işlenmesi ve defter tutma
hizmetleridir Soumlz konusu meslek mensuplarının sorumlukları ise bilinccedilli davranarak
cezai işlemlerden doğan sorumluluk ve ihmal kusur durumundan doğan mali
sorumluluklardır (Usta 2017 58)
1322 Almanyarsquoda Muhasebe Mesleği İle İlgili Duumlzenlemeler
Almanyarsquoda farklı meslek grubunda faaliyet goumlsteren muhasebe meslek
mensupları bulunmaktadır İşletme Denetccedilileri Odası buumlnyesinde denetccedili olarak
faaliyet goumlsteren meslek mensupları belirli bir hacmin uumlzerindeki işletmelerin yasal
duumlzenleme ve denetim faaliyetlerini yuumlruumltmekte ve vergisel işlemlerine danışmanlık
hizmeti sağlamaktadırlar İşletme Denetccedilileri adı altında faaliyet goumlsteren denetccedililer
İşletme Denetccedilileri Enstituumlsuuml başlığı altında yer almaktadır Yeminli Muhasebe
Denetccedilileri ise Yeminli Muhasebe Denetccedilileri Federal Birliğirsquone kayıtlı olarak
faaliyet goumlsterirler Bu denetccedililer belirli bir hacmin altındaki işletmelerin yasal
duumlzenleme ve denetimini sağlamakla yuumlkuumlmluumller aynı zamanda vergisel
işlemlerinde danışmanlık hizmeti sağlamaktadırlar Almanyarsquoda iki tuumlr vergi
uzmanlığı bulunmaktadır Bunlar Vergi Danışmanlığı (Steuerberater) ve Vergi
Yetkilileridir (Steuerbevollmaumlchtigte ) Bu uzman meslek mensuplarının goumlrevi
defter tutmak ve vergisel işlemlerde danışmanlık yapmaktır İşletme denetccedilileri ve
Yeminli Muhasebe Denetccedilileri olarak tanımlanan muhasebe uzmanlarının ccediloğunluğu
12
aynı zamanda Vergi Danışmanı(Steuerberater) olarak faaliyette bulunurlar
Almanyarsquoda bulunan gelir idaresinin faaliyetlerinin artmasıyla doğru orantılı olarak
muumlkelleflerin vergi oumldemeye karşı tutumları hassasiyetleri aynı zamanda vergi
kaybını vergi kaccedilırma problemini ciddi derecede engellemektedir Bunun iccedilin
vergilendirmenin uygulanabilmesi accedilısından mali muumlşavirlerin (Wirtschaftspruumlfer)
buumlyuumlk paya sahip olduğunu bildirmek lazımdır Almanyarsquoda bulunan muhasebe
meslek mensuplarına hizmet veren kuruluşlar ldquo Alman Yeminli Kamu
Muhasebecileri Enstituumlsuumlrdquo ve ldquo Muhasebeciler Odasırdquodır Bu kuruluşlar muhasebe
meslek mensupları yaptırım sağlayıcıdırlar (Kınay 2010 67)
1323 Fransarsquoda Muhasebe Mesleği İle İlgili Gelişmeler
Fransarsquoda muhasebe mesleğinin tarihi incelendiğinde muhasebe meslek
teşkilatının diğer uumllkelerden oumlnce olduğu goumlruumllmektedir Fransarsquoda teşkilatlanma
hareketleri 1700rsquoluuml yıllarda başlamıştır Burada muhasebe mesleğini yapmak iccedilin
bazı şartlar getirilmiştir 1927 yılında yapılan yasal duumlzenlemeler bu alandaki ilk
ccedilalışmalardır Yapılan bu duumlzenlemeler 1942 yılında geliştirilmiş ldquoUzman ve Yetkili
Muhasebeciler Milli Birliğirdquo kurulmuştur Denetim faaliyetleri ile diğer muhasebe
faaliyetlerinin birbirlerinden ayrılması iccedilin 1966 yılında kararname yayınlanmıştır
Muhasebe alanında yapılan ccedilalışmalar Maliye Bakanlığırsquonın buumlnyesinde denetleme
alanındaki ccedilalışmaları ise Adalet Bakanlığı buumlnyesinde yuumlruumltuumllmuumlştuumlr Uzman
muhasebeci mesleğinin şartlarını sağlamayan veya denetccedililik belgesine sahip
olmayan muhasebecilerin denetleyici faaliyetler ile uğraşması 1978 yılında
kaldırılmıştır Fransarsquoda uzman muhasebeci olabilmek iccedilin bazı genel ve oumlzel şartları
yerine getirmek gerekmektedir Aranan genel nitelikler Fransa uyruklu olmak
kanunda belirtilen medeni haklarını kullanması iccedilin herhangi bir engeli olmaması
uzman muhasebeci diplomasına sahip olması ve 25yaşından buumlyuumlk olması gibi
şartları taşıyor olması gerekir Uzman muhasebeci diplomasını alabilmek iccedilin uumlccedil
suumlreccedilte oluşan bir sınavı başarı ile tamamlaması gerekir Bu suumlreccediller yazılı sınav
staj suumlresi ve tez ccedilalışmasıdır Uzman muhasebeci adayları yazılı sınavını başarı ile
geccedilmelerinin ardından en az iki yıl bir uzman muhasebeci goumlzetiminde olması
şartıyla toplamda uumlccedil yıl stajı tamamlamış olması gerekmektedir Staj suumlrecinin
ardından muhasebe alanında tez hazırlamaları ve savunmaya girmeleri
13
gerekmektedir Bu suumlreccedilleri başarı ile bitiren adaylara ldquoUzman Muhasebeci
Diplomasırdquo verilir Fransarsquoda mesleki teşkilatlanma iki kuruluş buumlnyesinde
gerccedilekleşmektedir Bunlar ldquoMuhasebe Uzmanları ve Yetkili Muhasebeciler
Odasırdquodır Bu odaya Muhasebe Uzmanları ve Yetkili Muhasebeciler uumlye olmaktadır
ldquoŞirket Denetccedilileri Ulusal Birliğirdquo adı altında toplanan bu birliğe ise Ortaklık
Denetccedilileri uumlye olmaktadır Soumlz konusu muhasebe meslek mensupları işletmelere ait
yıllık defterlerini mali tabloları hesaplarını denetler işletmelerin yasallığının
denetimini sağlamaktadır (Usta 2007 63)
1324 Amerika Birleşik Devletlerirsquonde Muhasebe Mesleği İle İlgili
Gelişmeler
Amerika Birleşik Devletirsquonde muhasebe mesleği iccedil savaşın ardından
Amerikarsquoya tamamen yerleşen İngiliz vatandaşı muhasebe meslek mensupları
sayesinde gelişme goumlstermiştir İlk kurulan meslek teşkilatı Amerikan Sertifikalı
Kamu Muhasebecileri Enstituumlsuuml ( AICPA )duumlr Bu teşkilatın faaliyet goumlstermeye
başlaması ile beraber muhasebecilerin sorunlarına ccediloumlzuumlm bulmak iccedilin ccedilalışılmış ve
muhasebe ilkeleri şekillenmeye başlamıştır 1929 yılında yaşanan Buumlyuumlk Kriz ile
denetleme faaliyetlerinin oumlnemini artırmıştır ldquoMuhasebe İlkeleri Kurulurdquo 1957
yılında kurulmuş daha sonra ldquoFinansal Muhasebe Standartları Kurulurdquo olmuştur Bu
kurulun yaptığı ccedilalışmalar sonucu meydana gelen Amerika Birleşik Devletlerirsquonde
Finansal Muhasebe Standartları Kurulu buumlnyesinde yapılan ccedilalışmalar sonucu elde
edilen ilke ve kurallar hala uygulanmaktadır ABDrsquode başlıca oumlnemli muhasebe
meslek kuruluşları aşağıdaki gibidir
bull Amerikan Sertifikalı Kamu Muhasebecileri Enstituumlsuuml(AICPA) İleri
derecede profesyonel muhasebecilik finansal değerlendirme vergi
işlemleri muhasebesi aynı zamanda youmlnetim danışmanlığı alanlarında
hizmet veren muhasebe meslek mensuplarından meydana gelen bir
teşkilattır ABDrsquode muhasebe meslek mensupları alanında kurulmuş en
oumlnemli teşkilattır
bull Ulusal Muhasebeciler Derneği ( NAA ) Youmlnetim Muhasebesi Enstituumlsuuml
adı altında 1972 yılında kurulan finans ve isletme ekonomisi oumlrguumlt ve
oumlrguumltsel davranış halkı bilgilendirmek isletme iccedilindeki ve dışındaki
14
kişilere bilgi aktarma karar suumlreci aşamalarındaki konuları buumlnyesinde
barındıran eğitim programlarıyla Sertifikalı Youmlnetim Muhasebesi
Uzmanları kazandırır
bull Amerikan Muhasebeciler Birliği (AAA) Uumlniversitede oumlğretim
elemanlarının ve muhasebe mesleğini uygulayanların kurduğu bu oumlrguumlt
muhasebe alanında yapılan ccedilalışmaları destekler finansal destek sağlar ve
muhasebe ilkelerinin gelişimine katkı sağlar
bull Eyalet Sertifikalı Kamu Muhasebecileri Dernekleri (SACPA) ABDrsquode
ccedilok yaygın olan Sertifikalı Kamu Muhasebecilerinin bulundukları
şehirlerde oluşturdukları derneklerdir Aynı mesleğe mensupların mesleki
dayanışmaları uzmanlık eğitimleri ve mesleki ahlak konularında
ccedilalışmaları yuumlruumltmek
bull İccedil Denetccedililer Enstituumlsuuml ( IIA )
bull Finansal Youmlneticiler Enstituumlsuuml ( FEI )
bull Devlet Muhasebeciler Birliği ( AGA )
bull ABD Genel Muhasebeciler Dairesi ( GAO ) (Ceylan 2011 70)
ABDrsquode muhasebecilik meslek mensupları iccedilerisinde Sertifikalı Kamu
Muhasebecileri en oumlnemli konuma sahiptir Bu meslek mensupları arasında faaliyet
goumlsterenler enduumlstri banka ve sigorta ve kar amacı guumltmeyen işletmelerin denetim
faaliyetini yaparlar Vergi muhasebesi ve vergisel işlemlerde karşılaşılan sorunlarda
da danışmanlık yapmaktadırlar ABDrsquode Sertifikalı Kamu Muhasebecisi olmak iccedilin 4
yıllık yuumlksek oumlğrenim goumlrmek gerekir Fakat bazı şehirlerde 2 yıllık oumln lisans
programları da kabul edilmektedir Şartları tutan muhasebe meslek mensubu
adayların yılda iki defa yapılan sınavdan başarılı olması gerekir Sınavda geccedilerli not
alan adaylar 1-3 yıl suumlre ile staj yapmaktadır Bahsedilen suumlreccedilleri tamamlayanlar
Sertifikalı Kamu Muhasebecisi unvanını almaya hak elde eder ABDrsquode muhasebe
meslek mensupları mesleğin getirdiği kuraları yerine gerccedilekleştirmedikleri zaman
yaptırımlar meslek oumlrguumlt teşkilatları tarafından uygulanır Muhasebe meslek
mensubunun sorumluluklarından bazıları şunlardır muumlkellef ile imzalanan soumlzleşme
standartlar oumlrnek teşkil edecek mahkeme kararları tahvil ve hisse senedi
komisyonunun verdiği kararlar ve kanunlar kapsamında belirlenmiştir Muhasebe
meslek mensuplarının sorumlulukları ihmal edildiği takdirde doğacak yaptırım ve
15
ortaya ccedilıkan ceza zararla sınırlandırılıp kasıt olması durumunda ayrıca para cezası
bulunmaktadır (Usta 2007 80)
14 Muhasebe Mesleğinin Gelişimi Meslek Odaları ve Uumlst Kuruluş
(TUumlRMOB)
Uumllkemizde 1850 yılında muhasebe alanında ilk duumlzenleme ldquoKanunname-i
Ticaretrdquo ile sağlanmıştır Muhasebe Uzmanlığı Mesleği nin kurulmasının en oumlncuuml
gereksinimleri 1930lardameydana gelmiştir 1926rsquoda muhasebe alanında yeni ve
oumlnemli gelişmelerin başlamasında Sanayi ve Maden Bankası Suumlmerbankrsquota yapılan
maliyet muhasebesi uygulamaları etkili olmuştur1950 yılında vergi reformu ile
faaliyete başlayan vergi kanunları ve 1956yılında revize edilerek Ticaret Kanunu
olarak yuumlruumlrluumlğe konulmuştur bu da muhasebe alanındaki gelişimi hızlandırmıştır
Yine 1964 yılında İktisadi Devlet Teşekkuumllleri ve İştirakleri ile ilgili duumlzenleme
yuumlruumlrluumlğe girmiş ve muhasebe alanındaki ilerlemeleri hızlandırmıştır Uumllkemizdeki
ekonominin gelişmesiyle beraber muhasebe mesleğine gereksinimde artmıştır
Tuumlrkiyersquode muhasebe mesleğinin ilerlemesi iccedilin oumlnemli bir adımda Eksper
Muhasipler ve İşletme Organizatoumlrleri Derneğinin 1967 yılında Tuumlrkiye Muhasebe
Uzmanları Derneği olarak değiştirilmesidir Muhasebe mesleğinin tanımı topluma
tanıtılması Duumlnya uygulamalarıyla uumllkemiz uygulaması karşılaştırılması ve bu konu
ile alakalı uluslararası ccedilalışmalar yapılması accedilısından etkisi olmuştur 1980rsquoli yıllarda
kasa defterinin zorunlu tutulması gerektiği aynı zamanda katma değer vergisi
kanununun uygulamaya girmesi ile muumlkelleflere ayda bir beyanname verme
zorunluluğu getirilmiştir Bundan dolayı da muhasebe mesleğine duyulan
gereksinimde artmıştır Bahsi geccedilen muhasebe mesleği 13 Haziran1989 tarih ve
3568 Sayılı ldquoSerbest Muhasebecilik Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik ve
Yeminli Mali Muumlşavirlik Kanunurdquo ile yasal nitelik kazanmıştır Serbest Muhasebeci
Malicirc Muumlşavirler ve Yeminli Malicirc Muumlşavirler kendilerine ayrı meslek odası
kurmaktadırlar Kurulan bu odalar muhasebe meslek mensuplarının gereksinimlerine
cevap vermek meslekicirc işlemlerinde yardımcı olmak meslek kurallarını ve meslek
ahlakının gelişmesini sağlamak amacıyla kurulmuş tuumlzel kişiliği bulunan meslek
kuruluşlarıdır Meslek odasına uumlye olmayan muhasebe meslek mensupları meslekicirc
16
faaliyet goumlsteremezler Bulunduğu ilin adını taşıyan Serbest Muhasebeci Mali
Muumlşavirler Ve Yeminli Mali Muumlşavirler Odası başlığında meslek kuruluşu
kurabilmektedirler Bunun sonucu uumllkemiz meslek mensupları haklarını korumak
konsolide olmak iccedilin yerel teşkilatlar meydana gelmiştir Bu teşkilatlara ldquoSerbest
Muhasebeci Mali Muumlşavirler Odalarırdquo ismi verilmiştir ldquoSMMMOrdquo şeklinde
kısaltılan ve bağlı bulunduğu ile ve boumllgeye goumlre adlandırılır Sivas SMMMO gibi
Buumltuumln illerdeki meslek odalarının tek bir ccedilatı altında birleştiği kuruluşa ise yukarıda
belirtildiği gibi TUumlRMOB denir TUumlRMOBrsquo un merkezi Ankararsquodır Serbest
Muhasebeci Mali Muumlşavirler ve Yeminli Mali Muumlşavirlerin bağlı olduğu illerdeki
odaların bir araya gelmesiyle Tuumlrkiye Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler ve
Yeminli Mali Muumlşavirler Odaları Birliği (TUumlRMOB) bir uumlst teşkilat oumlrguumlt olarak
faaliyette bulunur (Kınay 2010 65 Kurtcebe 2008 44)
TUumlRMOB sivil toplum oumlrguumltleri gibi vatandaşların haklarını koruyup
yuumlcelterek toplumun yararını goumlzetmektedir TUumlRMOBrsquoun goumlrevlerini daha da
detaylandırmak gerekirse
bull Meslek mensuplarının menfaatlerini goumlzetmek
bull Meslek etiğini sağlamak
bull Muhasebe mesleğini geliştirip ccedilağa ayak uydurabilmesi iccedilin gerekli
ccedilalışma yapmak
bull Diğer yetkili kurumlarca mesela maliye bakanlığı ile ilişkileri yuumlruumltmek
bilgi alışverişi sağlamak
bull Farklı illerdeki meslek odaları arasında oluşabilecek anlaşmazlıkları
ccediloumlzmek
bull Meslekte uyulması gerek kaideleri ortaya koymak
bull Meslek odalarının denetlenmesini sağlamak
bull Mesleki kurallara uymayanlarla alakalı disiplin cezasına tabi tutmak
sayılmaktadır (Usta 2007 75)
TUumlRMOB aracılığıyla 1993rsquote kurulan Temel Eğitim Ve Staj Merkezi
(TESMER) SMMM staj ccedilalışmalarını duumlzenlemek mesleki sınavlara hazırlık
kursları oluşturmak sınavlara hazırlamak iccedilin kitaplar yayımlamak uumlzere
kurulmuştur (Kınay 2010 71)
17
15 3568 Sayılı Meslek Yasası
13 Haziran 1989 tarih ve 20194 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanan3568
sayılı Serbest Muhasebecilik Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik Ve Yeminli Mali
Muumlşavirlik Kanununa İlişkin Tasarı Gerekccedilesi03041989 tarihinde doumlnemin
Başbakanı Turgut OumlZAL tarafından Tuumlrkiye Buumlyuumlk Millet Meclisi Başkanlığırsquona
goumlnderilmiştir (Kurtcebe 2008 25)
3568 Sayılı Meslek Kanunun 1 Maddesine goumlre amaccedilları şunlardır
bull İşletme faaliyet ve işlemlerinin sağlam ve guumlvenilen şekilde
duumlzenlenmesini sağlamak
bull İşletme faaliyetlerini ilgili yasa ve mevzuat ışığında denetler değerlendirir
gerccedilek durumu ilgili şahıslara ve resmi makamların faydalanmaları iccedilin
taraf seccedilmeden bilgileri sunar
bull Mesleki standartları meydana getirmek uumlzere serbest muhasebecilik
serbest muhasebeci mali muumlşavirlik ve yeminli mali muumlşavirlik meslekleri
ve hizmetleri ile serbest muhasebeci mali muumlşavir ve yeminli mali
muumlşavirler odaları
bull Serbest muhasebeci mali muumlşavirler ve yeminli mali muumlşavirler odaları
birliğinin kurulmasına oumlrguumlt faaliyet ve denetleme işlemlerine
bull Organlarının seccedilim suumlreccedillerine ilişkin esaslarını duumlzenlemektir
Bu kanun maddelerine goumlre mesleği ifa etmeye hak kazananlara lsquoSerbest
Muhasebeci Mali Muumlşavirrsquo ve lsquoYeminli Mali Muumlşavirrsquo denir ldquoMali Muumlşavirler
kamuya sunulan hizmet niteliğindeki goumlrevlerini mesleğin oumlzel ve genel şartlarına
aykırı olmadan yapan muhasebe meslek mensuplarıdır (Ceylan 2011 75)
Meslek Yasasının Genel Gerekccedilesinde şunlara değinilmiştir
Finansal kalkınmayla orantılı olarak Devlette ekonomik hayat iccedilindeki roluuml
ve işlemleri oumlnemli derecede artış goumlstermiştir Bunun sonucunda da vergilere olan
gereksinimde artmıştır Muhasebenin yanında işletmecilik ve vergi alanlarında daha
fazla bilgi ve uzmanlık gerektirmesi vergi ilişkileri oumlte yandan ticari gelişmeler
oumlncuumlluumlk etmiştir Maliye Bakanlığının denetim konusunda yuumlkuumlnuuml hafifletmek vergi
sisteminin değişmesine engel olmak işletme ve vergi alanında guumlven ve ahlak
unsurunun gelişmesini sağlamak uyuşmazlıkları en aza indirebilmek muhasebecilik
18
mali muumlşavirlik yeminli malı muumlşavirlik mesleklerini uumllkemize getirilmesi
amaccedillanmıştır (Ceylan 2011 85)
Mali muumlşavirlik mesleği ekonomik kaynakların belirlenmesinde en doğru
bilgiyi sağlayacak olması uumllke ccedilapında denetim faaliyetlerini artırmanın tek yolu
olması sebebiyle uumlzerinde hassasiyet goumlsterilmesi gereken meslektir Bu kanunla
muumlkellef ile kamu kurumları arasında iletişimi sağlamakta muumlkellef ve Devlet
accedilısından iş birliği ve guumlven ortamı sağlamaktadır (Kurtcebe 2008 38)
16 Muhasebe Meslek Mensupları
161 Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir
Muhasebeci bir işletmedeki para ile ifade edilebilecek tuumlm faaliyetleri
kaydeden sınıflandıran oumlzetleyen analiz edip ccedilıkarımlarda bulunan bunları
yorumlayan ihtiyacı duyulduğunda uumlccediluumlncuuml şahıslara aktaran kişidir Başka bir
deyişle muhasebeci
bull Buumltccedileleme ve denetleme maksadıyla bilgi uumlreten kişidir
bull Youmlnetim uygulamalarını takip eden kişidir
bull Muhasebe uygulamalarını meydana getiren bireydir
bull Hesap planını meydana getiren ve mali tabloları duumlzenleyen bireydir
bull Muhasebe işlemlerini gerccedilekleştiren bireydir
bull Youmlnetime has tabloları meydana getiren bireydir
bull Vergisel işlemleri gerccedilekleştiren ve beyannameleri oluşturan bireydir
(Bektoumlre ve Soumlzbilir 2007 10ndash17)
Serbest muhasebeci mali muumlşavir ise ticaretle uğraşan şirketlerin muhasebe
kurallarını ve yaptırımları kapsamında kayıtlarını kaydeden kar ve zarar ilişkisini
duumlzenleyen kişidir (Usta 2007 78)
Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler resmi ve oumlzel kurumların gelirlerini ve
giderlerini kaydeder vergi beyannamelerini duumlzenler muumlkellefleri ve vergi dairesi
arasında uzlaşma sağlar sosyal guumlvenlik kurumu ile ilişkileri duumlzenler Kullandıkları
malzemelere bilgisayar mali defter makbuz hesap makinesi beyanname oumlrnek
verilebilir
19
3568 sayılı ldquoSerbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik Ve Yeminli Mali Muumlşavirlik
Kanunurdquonun 4 Maddesinde Muhasebe Meslek mensubu olabilmenin genel şartları
aşağıdaki gibi belirtilmiştir
a) TC vatandaşı olmak
b) Kanunda verilen medeni hakları kullanmak iccedilin herhangi bir engeli
bulunmamak
c) Kamu haklarından mahrum bulunmamak
d) Taksirli succedillar hariccedil affa uğramış olsa bile ağır hapis veya 5 yıldan fazla
hapis ya da zimmet ihtilas irtikap ruumlşvet hırsızlık dolandırıcılık sahtecilik inancı
koumltuumlye kullanma dolanlı iflas gibi yuumlz kızartıcı succedillar ile istimal ve istihlak
kaccedilakccedilılığı dışında kalan kaccedilakccedilılık succedilları resmi ihale ve alım satımlara fesat
karıştırma veya Devlet sırlarını accedilığa vurma vergi kaccedilakccedilılığı veya vergi
kaccedilakccedilılığına teşebbuumls succedillarından dolayı huumlkuumlm giymiş bulunmamak
e) Ceza veya disiplin soruşturması nedeniyle memuriyetten ccedilıkarılmış
olmamak
f) Meslek şeref ve haysiyetine uymayan durumları bulunmamak
Kanunun bu maddesinde başka meslekler iccedilin ayrı ayrı oumlzel şartlar sınavlar
ve sorumluluklardan bahsedilmektedir
Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir olabilmek iccedilin aranan oumlzel şartları su
şekildedir
a) Hukuk iktisat maliye işletme muhasebe bankacılık kamu youmlnetimi ve
siyasal bilimler dallarında eğitim veren fakuumllte ve yuumlksekokullardan veya denkliği
Yuumlksekoumlğretim Kurumunca tasdik edilmiş yabancı yuumlksek oumlğretim kurumlarından en
az lisans seviyesinde mezun olmak veya diğer oumlğretim kurumlarından lisans
seviyesinde mezun olmakla beraber bu fıkrada belirtilen bilim dallarından lisansuumlstuuml
seviyesinde diploma almış olmak
b) Staj amacıyla serbest muhasebeci mali muumlşavir veya yeminli mali muumlşavir
yanında iki yıl ccedilalışmış olmak
c) Serbest muhasebeci mali muumlşavirlik sınavını kazanmış olmak
20
d) Serbest muhasebeci mali muumlşavirlik ruhsatını almış olmak
Tuumlrkiye genelinde mali denetim yapan kamu bankalarının muumlfettişleri ile
kanunları uyarınca vergi inceleme yetkisi almış olanlardan bu yetkilerini aldıkları
tarihten itibaren kamu kurum ve kuruluşlarında 8 yıllık hizmet suumlresini dolduranlar
ile (a) bendinde sayılan konularda en az 8 yıl oumlğretim uumlyesi veya goumlrevlisi olarak
ccedilalışmış bulunanlar iccedilin sınav şartı aranmaz (3568 sayılı kanun 4 Maddesi)
162 Yeminli Mali Muumlşavir
Yeminli Mali Muumlşavirler şahıs ve tuumlzel kişiliğe ait şirketlerin muhasebe
duumlzenini oluşturan geliştiren para ile ifade edilen her konuda belgelere dayanarak
incelemede bulunan ve denetim faaliyetlerini yuumlruumlten finansal tabloları
beyannameleri kanun ve youmlnetmelik huumlkuumlmlerinin standartlara uygunluğunu
inceleyen tasdik eden kişidir Yeminli mali muumlşavirler defter tutmazlar (Usta 2007
80)
Yeminli Mali Muumlşavir olmanın oumlzel şartları 3568 Sayılı Kanunrsquoda şu şekilde
belirtilmiştir
Yeminli Mali Muumlşavir olabilmek iccedilin
a) En az 1O yıl Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik yapmış olmak
b) Yeminli Mali Muumlşavirlik sınavını vermiş olmak
c) Yeminli Mali Muumlşavir ruhsatını almış olmak şartları aranır
Su kadar ki kanunları uyarınca vergi inceleme yetkisi almış olanların bu
yetkiyi aldıkları tarihten itibaren kamu kurum ve kuruluşlarında geccedilen hizmet
suumlreleri ile hukuk iktisat maliye işletme muhasebe bankacılık kamu youmlnetimi ve
siyasal bilimler dallarında oumlğretim uumlyeliği veya goumlrevliliği yapmış olanların bu
hizmetlerinde geccedilen suumlreleri serbest muhasebeci mali muumlşavirlikte geccedilmiş suumlre
olarak kabul edilir
Kanunları uyarınca vergi inceleme yetkisi almış ve mesleki yeterlilik sınavını
vermiş olanlar ile yukarıda sayılan konularda profesoumlrluumlk unvanı almış bulunanlar
iccedilin sınav şartı aranmaz
21
Yeminli Mali Muumlşavirlik sınavını ve Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik
sınavını aynı komisyon yapmaktadır
Sınavla ilgili temel ilkeler şoumlyledir
bull Yeminli Mali Muumlşavir ve Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir adaylarının
yeterlilik duumlzeylerinin oumllccediluumllmesinde sınava tabi tutulmaları ve girdikleri sınavlarda
geccedilerli puan almaları esastır
bull Sınavlar Yeminli Mali Muumlşavir ve Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir
adayları iccedilin ayrı ayrı aranan genel ve oumlzel nitelikler ile mesleklerin gerektirdiği
diğer nitelikler goumlz oumlnuumlnde bulundurularak hazırlanmalıdır
bull Yazılı olarak yapılacak sınavlarda gizlilik ilkesi esastır
Soumlz konusu sınavda başarısız olan adaylar sınav sonuccedillarının ilan edildiği
itibaren en geccedil 2 yıl iccedilinde uumlccedil sınava daha girebilmek hakkına sahiptirler Soumlz konusu
sınav haklarını zamanında kullanmayan adaylar veya başarısız olanlar bir daha
duumlzenlenen meslek sınavlarına katılamamaktadırlar
Yeminli Mali Muumlşavirliğin Ccedilalışma konuları şunlardır
bull Gerccedilek ve tuumlzel kişilere ait girişim ve işletmelerini muhasebe alt yapılarını
kurmak geliştirmek işletmecilik muhasebe finans mali mevzuat ve bunların
uygulamaları ile ilgili isleri duumlzenleyerek veya bu konularda muumlşavirlik danışmanlık
yapmak
Yukarıdaki bentte belirtilen konularda belgeler ışığında inceleme yapmak
tahlil etmek denetimde bulunmak finansal tablo veya beyannamelerle ilgili
ccedilalışmalarda yazılı beyan vermek rapor duumlzenlemek tahkim ve bilirkişilik
işlemlerini yapmak
Yeminli Mali Muumlşavirlerin tasdik işlemlerinden meydana gelen sorumluluk
ise kanunda su şekilde belirlenmiştir
bull Yeminli Mali Muumlşavirler gerccedilek ve tuumlzelkişilerin veya bunlara ait girişim ve
işletmelerinin finansal tablolarının ve beyannamelerinin mevzuat huumlkuumlmleri
muhasebe kuralları ile muhasebe standartlarına uygun olup olmadığını ve hesapların
denetim muhasebesi standartlarına goumlre incelediğini onaylarlar
22
bull Yeminli mali muumlşavirlerin tasdik edecekleri onaylayacakları belgeler tasdik
konuları ile tasdik usul ve esaslar gerccedilek ve tuumlzelkişilerin muumlkellef şekilleri iş
kolları ve ciroları doumlviz kurundan kazandıkları işlemler ithalat ve ihracatları
yatırımın miktarları Maliye ve Guumlmruumlk Bakanlığınca ccedilıkarılacak youmlnetmeliklerle
belirlenir
Soumlz konusu kanun gereğince kamu kurum ve kuruluşlarına sunulan tasdik
edilmiş finansal tablolar kamu idaresinin yetkili memurları tarafından tasdikin
kapsamı sınırınca incelenmiş bir belge olarak kabul edilir Ancak ccedileşitli kanunlarla
kamu idaresine tanınan teftiş ve inceleme yetkilerinin kullanılmasına ve gerektiğinde
tekrarına ait hususlar saklıdır Yeminli Mali Muumlşavirler yaptıkları tasdikin
doğruluğundan sorumludurlar Yaptıkları tasdikin doğru olmaması sonucunda
tasdikin kapsamı ile sınırlı olmak uumlzere vergilerden ve kesilecek cezalardan
muumlkellefle birlikte sorumlu tutulurlar Yeminli Mali Muumlşavirler yaptıkları tasdikin
kapsamını duumlzenleyecekleri raporda accedilıkccedila belirtirler Bu kanun huumlkuumlmlerine goumlre
meslek icra edenlerin vergi kanunları ve diğer kanunlardaki sorumlulukları saklıdır
(Ceylan 2011 89)
Bilgisayar hesap makinesi yasal defterler beyannameler makbuzlar
birtakım kırtasiye malzemeleri muhasebe programları kullandığı araccedil ve
gereccedillerdendir
Yeminli mali muumlşavirlik mesleğini yapmak isteyen adayların sayısal duumlşuumlnme
yeteneğine ayrıntı odaklı buumlro işlerinde ccedilalışmayı seven sayılarla tablolarla
verilerle uğraşmaktan hoşlanan duumlzenli sorumlu sabırlı ve dikkatli kişiler olması
aranan oumlzellikler arasındadır
Mesleğe girişte bazı oumln eğitimler verilmektedir 3568 sayılı SMMM ve YMM
kanunu gereğince hukuk iktisat maliye işletme muhasebe bankacılık kamu
youmlnetimi iibf ve siyasal bilimler dallarında eğitim veren fakuumllteler oumln eğitimin
verildiği yerlerdir (Usta 2007 82)
163 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorumlulukları
SMMMrsquolerin başlıca sorumlulukları denetim faaliyetlerinden doğmaktadır
3568 sayılı Meslek Kanunrsquounda ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu SM ve
SMMMrsquolere muumlkelleflere ait vergi beyannamelerinin imzalatılması uygunluk
23
denetimi yetkisi YMMrsquolere ise uygunluk yetkisi ile tasdik yetkisi birlikte verilmiştir
Bundan dolayı muhasebe meslek mensupları uygunluk denetim faaliyetleri ve tasdik
işlemini yaparak denetim faaliyetlerini bir arada yuumlruumltmektedir
1631 Muhasebe Meslek Mensuplarının Vergi Beyannamelerini
İmzalama Yetkisi
Muhasebe meslek mensupları uygunluk denetimini yerine getirmek iccedilin
vergi yuumlkuumlmluumlluumlğuuml olan muumlkelleflerinin defter ve finansal belgelere dayanan
beyannamelerin vergi mevzuatına aynı zamanda muhasebe standartlarına uygun olup
olmadığını analiz ederler Vergi Usul Kanunrsquouna sonradan eklenen tekrar eden
227rsquonci madde ile vergi beyannamelerinin 3568sayılı Kanuna goumlre goumlreve başlamış
SM SMMM ve YMMrsquolere imzalatılması mecburiyeti eklenmiştir Serbest
Muhasebeci ve Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin Vergi Usul Kanunursquonun
muumlkerrer 227 Maddesi gereğince tasdik edilecek vergi beyannamelerinde uyulması
gereken esaslara ccedilerccedilevesinde zorunlu meslek kararı 2001 yılında yayımlanmıştır Bu
zorunlu meslek kararı VUKrsquonun muumlkerrer 227 maddesine goumlre vergi
beyannamelerinin sonunda ek olarak sunulan finansal tabloların ve hesap
hareketlerinin defter kayıtlarına bu defter kayıtlarının dayanağı niteliğinde olan
belgelere uygunluğunun tespitine youmlnelik mesleki ccedilalışma ilkelerini iccedilermektedir
Yeminli mali muumlşavirlerin onaylama tasdik işlemleriyle alakalı kurallar zorunlu
meslek kararı ccedilerccedilevesinde ele alınmıştır (Usta 2007 89)
bull Muhasebe Meslek Mensuplarının Beyannamelere İmza Atma Yetkisi
Verilmesinin Amacı Meslek mensupları tarafından vergi
beyannamelerinin imzalanması vergileme accedilısından bir ldquooumln denetimrdquo
niteliği taşımaktadır Vergi beyannamelerinde yer alan bilgiler hem vergi
yuumlkuumlmluumllerini hem de vergi beyannamelerini imzalayan muhasebe
meslek mensuplarını sorumluluk altına sokmaktadır Boumlylece gelir
idaresi vergi beyannameleri ve eklerinin daha sonra kendi elemanları
tarafından denetlenmeleri sırasında daha az zaman ve kaynak
harcayacaklardır Meslek mensuplarının vergi beyannamelerini
imzalaması işleminin denetim kuralları ccedilerccedilevesinde gerccedilekleşmesi
halinde Maliye Bakanlığı vergi youmlnetiminde ve denetiminde zaman ve
24
maliyet accedilısından buumlyuumlk tasarruf etme olanağı bulacaktır (Tuumlrker 2004
71)
bull Muhasebe Meslek Mensuplarının Yaptıkları Uygunluk Denetimi
Bazı beyannamelerin muhasebe meslek mensuplarına imzalatılması
zorunludur Bunlar muumlkelleflerin yani vergiye konu olan yuumlkuumlmluumllerin
gelir vergisi ve kurumlar vergisi katma değer vergisi ve muhtasar
beyannameleridir Bunların dışında kalan beyannamelerin muhasebe
meslek mensuplarına imzalattırılması zorunlu değildir Buna ek olarak
gelir kalemleri uumlcret gayrimenkul sermaye iradı menkul sermaye iradı
ile sair kazanccedil ve iratlardan meydana gelen gelir vergisi muumlkelleflerinin
beyannamelerini imzalatılması isteğe bağlıdır Zorunlu meslek kararı
kapsamında vergi beyannameleri imzalanırken muhasebe meslek
mensuplarının faaliyet youmlntemleri şekillenmiştir Bahsi geccedilen meslek
kararı VUKrsquoun muumlkerrer 227 Maddesi uyarınca vergi beyannamelerine
ait ekte hazırlanan mali tabloların ve hesap oumlzeti aynı zamanda defter
kayıtları ve bunların dayanağı niteliğindeki belgelerin uygun olup
olmadığını belirlemeye doumlnuumlk mesleki ccedilalışma ilkelerini
duumlzenlemektedir 3568 sayılı Meslek Yasasırsquo nın 12 Maddesi gereğince
yeminli mali muumlşavirlerin onay verme işlemiyle ilgili ccedilalışmalar zorunlu
meslek kararı iccedilerisinde değildir VUKrsquoun muumlkerrer 227 Maddesi
gereğince istenilen uygunluk denetimi belirli bir sınır ccedilizilmiş olup
kayıtların dayanağı niteliğindeki belgeler uygunluk şartını sağlamıştır
Bahsedilen denetim faaliyetinin ifa edilmesinde uumlccediluumlncuuml şahısların
beyanlarıyla uygun olup olmadığı ve belgelerin doğruluk payını
araştırma gibi goumlrevlerinin yerine getirilmesi talep edilmemiştir Bu
sebeple VUKrsquonun muumlkerrer 227 Maddesi gereğince vergi beyannamesi
imzalamak amacıyla yapılacak sınırlı uygunluk denetiminin
(SUD)iccedileriğini muumlkellefin kendi tuttuğu defter kayıtları ve para ile ifade
edilen tuumlm işlemleri oluşturmaktadır Denetim kriterleri ise kanunlar
yasalar şirkete ait ana soumlzleşme şirketin ccedilıkardığı iccedil youmlnetmelikleri iş
soumlzleşmeleri haricinde kabul edilmiş muhasebe şekil ve kuralları aynı
zamanda standartlara uygun defter kayıtları yasalara uygun oumlzellikte
25
olmalıdır VUKrsquoun muumlkerrer 227 Maddesi gereğince uygulanacak SUD
ccedilalışmalarına karşıt inceleme ve uumlccediluumlncuuml şahıslara uygunluğu kabul
edilmediğinden dolayı vergi yenilemesi olmadığı gibi doğruluk
denetimini iccedilinde barındıran ve aksi inceleme yetkisiyle oluşturulan
yeminli mali muumlşavirlerin onaylama işlemi de değildir Vergi
beyannamelerinin onaylanmasında muhasebe meslek mensuplarının SUD
faaliyeti vergi beyannamelerinin ekindeki mali bilgilerin veya hesap
hareketlerine ait oumlzetlerin defterlere uygun olup olmadığı yine bu
kayıtların doğru olarak ve bir dayanağı bulunan belgelere goumlre yapılması
amacıyla uygulanan oumln denetimdir (Ceylan 2011 90)
bull Vergi Beyannamelerini İmzalatmayan Muumlkellefler Hakkında
Yapılacak İşlemler Muumlkellefler Vergi beyannamelerini muhasebe
meslek mensuplarına imzalatmaları gereklidir Ancak buna rağmen
imzalatmayan ya da kanunda izah edilen şekilde imzalatmayan
muumlkelleflerle ilgili VUKrsquoun ilgili maddeleri uyarınca cezai işlem
yapılmaktadır Bu davranış aynı kanunun 30rsquouncu maddesi devamına
4008 sayılı kanunla eklenmiş 8 sayılı bent uyarınca rersquosen takdiri
gerektirmektedir Bu durum vergi dairelerince takdir komisyonuna intikal
ettirilecektir Ayrıca soumlz konusu muumlkelleflerin oumlncelikle incelenmesine
oumlzen goumlsterilecektir (Tuumlrker 2004 119)
1632 Yeminli Mali Muumlşavirlerin Tasdik İşlemi
3568 sayılı Kanunrsquoun 12rsquonci maddesi gereğince ldquoYeminli Mali Muumlşavirler
gerccedilek ve tuumlzelkişilerin veya bunlara ait girişim ve işletmelerinin finansal
tablolarının ve duumlzenlenecek beyannamelerin mevzuatta belirtilen huumlkuumlmlere uygun
muhasebe ilkeleri ile muhasebe standartlarına uygun olup olmadığı ve ilgili
hesapların denetim standartları kapsamında incelendiğini onaylayıp tasdik ederler
Yapılan onaylama ve tasdik işleminin amacı ve kapsamı şoumlyle accedilıklanır
bull Tasdik İşleminin Amacı Gerccedilek veya tuumlzel kişilere ait girişim ve
işletmelerinin hesaplarını ve kayıt edilen veriler neticesinde sonuccedillarını
ortaya ccedilıkaran finansal tablolarının eksik ve yanlış yanıltıcı olmayacak
şekilde tam ve gerccedileğe uygun olarak duumlzenleyerek kamunun
26
faydalanmasını sağlamak Gerccedilek veya tuumlzel kişilere ait girişim ve
işletmelerinin bahsi geccedilen mevzuat accedilısından olan isteklerini(vergi iadesi
ve mahsubu gibi) yerine getirirken hızlı karşılık vermek muumlkelleflerin
haklarını goumlzetmek ve ccedilıkarlarını korumak Gelir İdaresi Başkanlığı ile
muumlkellef arasında guumlveni sağlamaktır
Yeminli mali muumlşavirlerin sunduğu hizmetler sonucu birtakım yararlar
meydana gelmektedir şirketlerin muhasebe departmanlarında ki personelleri
eğitilmektedir Muhasebe uygulamalarında karşılaşılan hilelerin oumlnuumlne geccedililmekte
evrakta sahteciliğe engel olmak iccedilin muhasebe denetimi muumlşteriler korunmaktadır
Yasaları uygularken yanlış uygulamanın oumlnuumlne geccedililmekte ve yasalara uyum
sağlanmaktadır Muumlkelleflere dolaylı olarak vergi konularında eğitimler verilmekte
ve muumlkelleflerin vergi oumldeme konusundaki bilincini artırmaktadırlar Yeminli mali
muumlşavirlerin denetim faaliyetleri sonucu sağlanan yararlara karşılık yapılan
denetimler Gelir İdaresi Başkanlığına hiccedilbir finansal anlamda yuumlk olmamaktadır
Vergi denetim faaliyetleri kapsamında birimlerin yaptıkları denetimler ile yeminli
mali muumlşavirlerin yaptığı denetimleri arasında ciddi farklar mevcuttur Vergi denetim
birimleri doumlnemi kapanan ve beyan edilmiş vergi matrahlarını incelemektedir
Yeminli mali muumlşavirler ise doumlnem kapanan değil doumlnem iccedilinde denetim
faaliyetlerini suumlrduumlrmektedirler Baka bir deyişle yeminli mali muumlşavirler iccedilinde
bulunulan cari doumlnemin vergi denetim faaliyetlerini gerccedilekleştirirler Diğer taraftan
uluslararası standartlara goumlre yapılan denetimlerle yeminli mali muumlşavirlerin
yaptıkları denetimler arasında belli başlı farklılık bulunmaktadır (Pur 2010 95)
bull Tasdik İşleminin Kapsamı Yeminli mali muumlşavirlerin onaylayacakları
belgeler tasdike ilişkin konuları tasdikin usul ve esaslar gerccedilek ve tuumlzel
kişilerin muumlkellefiyet ccedileşitleri iş kolları ve işletme ciroları doumlvizden
kaynaklı kar işlemleri ithalat ve ihracatları yatırım miktarları ve ccedileşitleri
Maliye Bakanlığı tarafından ccedilıkarılacak youmlnetmelikler ccedilerccedilevesince
belirlenir Ccedilıkarılan kanunlar gereğince kamuya ait kurum ve
kuruluşlarına sunulan onaylanmış finansal tablolar kamu kurumunda
yetkili memur tarafından tasdikin kapsamı neticesinde değerlendirilmiş bir
belge olarak kabul goumlruumlluumlr Fakat farklı kanunlar neticesinde kamu
27
buumlnyesine gerccedilekleşen teftiş ve inceleme yetkilerine ilişkin hususları
barındırır (Kınay 2010 90)
Tasdik işlemlerinin kapsamı Yeminli Mali Muumlşavirlerin Tasdik Edecekleri
Belgeler Tasdike ilişkin Konuları Tasdike İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında
Youmlnetmeliğin 7 Maddesi aşağıda belirtilmiştir Maliye Bakanlığı beyannameleri
bildirimleri ve belgelerin tasdikine ilişkin işleyişleri ve belgelerin onaylanmasını
tasdik kapsamına almayla yetkilidir Tasdik işlemini yapabilmek iccedilin bazı bilgilere
ihtiyaccedil duyulur Bu bilgiler şekil youmlnuumlnden şartları ile onaya ilişkin başka ilke ve
esaslar Maliye Bakanlığı tarafından ccedilıkartılan tebliğlerle belirlenir Yukarıda
belirtilen konuların ve belgelerin onayına paralel olarak Maliye Bakanlığı tarafından
tebliğ ccedilıkartılmazsa yeminli mali muumlşavirler bu konu ve belgelerle ilgili olarak
tasdik işlemini gerccedilekleştiremezler Yukarı da bahsi geccedilen tasdik işlemi VUKrsquonun
muumlkerrer 227 maddesinde ele alınmış beyanname imzalama işlemiyle aynı değildir
Beyanname imzalama işlemi yapılırken oumlnce uygunluk incelemesi yapılmaktadır
Buna ek olarak beyannamenin ve finansal tabloların onaylanması doğruluğunun da
tasdik edildiği anlamına gelmektedir (Canyaş2006 84)
Tasdik işlemlerinin gerccedilekleşmesi ile Vergi beyannamelerine imza atılması
arasında oumlnemli fark bulunmaktadır Beyannamelerin imzalanması hizmeti şekil
accedilışından yapılan bir işlemdir Uumllkemizde beyannamelerin imzalanması işlemi diğer
uumllkelerde uygulanan şekillerle benzerlik goumlstermektedir Buna ek olarak uumllkemizde
yeminli mali muumlşavirlerin onayladıkları beyannamelerde bulunan bilgilerin doğru
olup olmadığından sorumludurlar Ancak başka uumllkelerde bu tarz sorumluluk soumlz
konusu değildir (Canyaş 2006 85)
Yeminli mali muumlşavirler finansal tabloları beyannameleri ve tasdike konu
olan işlemlerin sonuccedillarını bir rapora bağlarlar Bu rapor yine yeminli mali
muumlşavirlerin uumlccedil oumlrnek olarak duumlzenlenmesiyle sonuccedillanır
Duumlzenlenen tasdik raporlarının iki tanesi ilgili kamu kurum ve kuruluşların
yetkililerine verilir Soumlz konusu rapor ile finansal tablolar ve beyannameler ile
mutabakat uzlaşma sağlanır Bu işlemde yeminli mali muumlşavirlerin sorumluluğu
altındadır Bu raporların birer oumlrneği tasdikin konusu belgelerle beraber yeminli mali
muumlşavirler aracılığıyla doğrudan gelir idaresi başkanlığına verilir (Canyaş 2006 86)
28
17 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları
Meslek mensuplarının kendi iccedillerindeki haksız yarışa engel olunmaması
oumldemelerin yapılmaması gelir duumlzeylerinin duumlşuumlk olması yeni yasal duumlzenlemelere
gerek duyulması asgari uumlcret tarifesi uygulaması iş yuumlklerinin ve buumlrokratik
işlemlerinin yoğunluğu muumlkelleflerle ve stajyerlerle ilgili sıkıntıları ve beyanname
suumlrelerine ilişkin sorunlarının olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr
Muhasebe meslek mensupları toplumda oumlnemli bir vazifeyi yerine
getirdiğinden muhasebe meslek mensuplarının sorunları dikkate alınmalı guumlndeme
getirilmeli ve sorunlarına ilişkin ccediloumlzuumlmler getirilmelidir (Deran vd 2016 86)
Meslek mensuplarının sorunları ile ilgili olarak yapılan araştırmalarda
aşağıdaki gibi sonuccedillara varılmıştır
Kalaycı ve Tekşenrsquoin 2006 yılında yapmış oldukları ccedilalışmada Isparta İli
lsquonde 32 SM19 SMMM1 YMM anket yapılmıştır Anket sonucu varılan sorunlar
şoumlyledir muumlkelleflerinin daha az vergi oumldemesini sağlayan muhasebecinin en sevilen
muhasebeci olarak kabul edilmesi suumlrekli kanunlarda yapılan değişiklikler ucuz
defter tutulması iş yuumlkuuml fazlalığı muhasebe uumlcretinin emeklerinin karşılığından
duumlşuumlk olması muhasebe uumlcretlerinin oumldenmesine sıra gelmemesi olarak tespit
edilmiştir Ccedilalışma sonucunda muhasebe meslek mensuplarının beklentilerine de yer
verilmiştir Muhasebe uumlcretinin aylık olarak oumldenmesi muumlkellefler belgelerini
zamanında getirmesi vergi oumldemelerini muumlkelleflerin kendilerinin yapması mali
konularda muhasebecilerle bağlantılı olunması sahte belge duumlzenlenmemesi ve
kullanılmaması haksız rekabete ccediloumlzuumlm bulunması sosyal aktivitelerin artırılması
kanun değişiklikleri en kısa suumlrede bildirilmesi resmi kurumlarla ilgili karşılaşılan
sorunların ccediloumlzuumlmuumln de odaların yardımcı olması meslek iccedili eğitimin arttırılması
işlem yoğunluğunun azaltılması iccedilin ccedilalışma yapılması adli tatilin olduğu gibi mali
tatilin olması beklentiler arasındadır
Alagoumlz ve Ceranrsquoın 2007 yılında yapmış oldukları ccedilalışmada Konya İlinde
183 SM 167 SMMM 4 YMM ile anket yapılmıştır Anket sonucu varılan muhasebe
meslek mensuplarının sorunları şoumlyledir Muhasebe uumlcretlerinin oumldenmesine sıra
gelmemesi muumlkellef ile bilgi ve belge akışı sorunu muhasebeci seccediliminde objektif
kriterin olmayışı muumlkellefin zorlayıcı oumlnerilerde bulunması suumlre uzatımlarının son
29
guumlnde yapılması ccedilok fazla buumlrokratik suumlreccediller devamlı yeni duumlzenlemelerle birlikte
artan iş yuumlkuuml kamu kurumları ile meslek mensupları arasında iletişimsizlik kamu
kurumlarındaki memurlarla yaşanan problemler yetersiz sayıda memurun ccedilalışması
tespit edilen sorunlardır Muhasebe meslek mensuplarının beklentileri ise otomatik
tahsil sistemi oluşturulmalı haksız rekabet oumlnlenmeli muumlkellefler bilgilendirilmeli
suumlre uzatılmalı erkenden bildirilmeli gibi yanıtlar beklentiler arasında ccedilıkmıştır
Yayla 2007 yılında yapmış olduğu ccedilalışmada Guumlmuumlşhane Ordu Giresun
Trabzon Rize Samsun illerinde SM SMMM olmak uumlzere 172 meslek mensubuna
anket uygulamış fazla mesai yapılması elde edilen kazancın tatmin edici olmaması
sahip olunan mesleki sorumluluk mesleki işlerin ccedileşitliliği mesleğe muumlkellef
tarafından değer verilmemesi beyanname verilme suumlrelerinin ccedilok kısıtlayıcı olması
muhasebe mesleği sorunları arsında sayılmıştır Muhasebe meslek mensuplarının
beklentileri ise kayıt dışı muhasebecilik yapanlara youmlnelik denetimler sıklaştırılmalı
tarife dışı uumlcret uygulamalarının uumlzerine gidilmeli meslek iccedili denetim arttırılmalı
beyanname verilme ve yuumlkuumlmluumlluumlklerin oumldenme suumlresi esnek hale getirilmeli e-
beyanname uygulaması gibi fiziki bağımlılığı azaltan uygulamalar mesleki işlerin
buumltuumlnuumlne sirayet etmeli Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletlerindeki mesleki
standartlar Tuumlrkiyersquoye adapte edilmeli mesleğe giriş sınırlandırılmalı zorlaştırılmalı
mesleğin daha yararlı olduğunun anlaşılmasını sağlamak iccedilin meslek odaları ve
meslek kuruluşları kamuyu ve muumlkellefleri aydınlatmak amacıyla tanıtıcı yayınlar
yapmalı meslek mensuplarının sosyal ve psikolojik youmlnelimleri daha fazla dikkate
alınması gerekliliği meslek mensuplarının talep ve beklentileri arasındadır
Bilen 2008 yılında Erzurum Erzincan Malatya Elazığ Van Kars Bitlis
illerinde ccedilalışma yapmış bu doğrultuda 154 SM 142 SMMM anket uygulamıştır
Ccedilalışmanın sonucunda meslek mensuplarının duumlzenli tahsilat yapamaması
meslektaşların uumlcret tarifesi altında defter tutması mevzuatın sık değişmesi iş
yoğunluğu kayıt dışı korsan ccedilalışanlar kalifiye eleman bulunamaması bazı oumlnemsiz
hataların cezasının buumlyuumlk olması denetim eksikliğinin mesleğin daha ciddi
uygulanmasını engellemesi vergi dairelerinde mesleği bilmeyen elemanların olması
karşılaşılan sorunlar olduğu sonucuna varılmıştır Kayıt dışılık giderilmeli mesleki
saygınlık artırılmalı uumlcretlerde birliktelik sağlanmalı meslektaşlar arasında iletişim
ve dayanışma sağlanmalı muumlkellefler meslek kapsamında bilgilendirilmeli
30
muumlkellefler belge duumlzenini ciddiye almalı oda youmlnetimi sorunlara daha fazla ilgi
goumlstermeli mesleğin oumlnemi topluma anlatılmalı mesleki denetimler artırılmalı
TURMOB daha etkin olmalı mesleki seminerler artırılmalı mali tatil yeniden
duumlzenlenmeli ve Temmuz ayında beyanname verilmeyip Ağustos ayı ile
birleştirilmeli şeklinde oumlnerilerde bulunulmuş meslek mensuplarının beklentilerine
değinilmiştir
Oumlzulucan vd 2010 yılında yapmış oldukları ccedilalışmalarında Tuumlrkiye Geneli
SM 395 SMMM 952 YMM 18 anket uygulamıştır Muhasebe mesleğinin sorunları
olarak uumlcret tatminsizliği muumlkellefler ile muhasebeciler arasındaki guumlven problemi
yaşanması muumlkelleflerin muhasebe sistemlerini oumlnemli goumlrmemeleri muumlkelleflerin
oumldenmesi gereken defter tasdik ve muhasebe uumlcretlerini isteksiz ve geccedil oumldemesi
muumlkelleflerin muhasebe konusunda bilgi sahibi olmamaları muumlkelleflerin kanuna
aykırı olan istekleri muumlkelleflerin kayıtlardaki karışıklıkları mevcut mali tatil
suumlresinin yetersiz olması yoğun buumlrokratik işlemler mevzuatın sık sık değişmesi oumlne
suumlruumllmuumlştuumlr Muhasebe meslek mensuplarının beklentileri ise periyodik meslek
eğitimi artırılmalı mevzuat sadeleştirilmeli ve sık sık değiştirilmesi oumlnlenmeli ulusal
ve uluslararası muhasebe standartlarının uyum iccedilinde ve basit anlaşılabilir konuma
getirilmeli maliye ve vergi dairelerinde uzman kişiler istihdam edilmeli mesleği
yapabilme oumlzelliğine sahip olmadan usulsuumlz olarak ifa edenlere youmlnelik denetim ve
muumleyyideler artırılmalı muhasebe meslek mensuplarının sosyal faaliyet ve psikolojik
destek youmlnleri geliştirilmeli vergi daireleri yenilenmeli alınan uumlcretlerin muhasebe
meslek mensupları arasında tek bir fiyat olarak tahsil edilmesi youmlnuumlnde ccedilalışmalar
yapılmalı kayıt dışı ekonomi ile muumlcadele daha etkin hale getirilmeli meslek
odaları daha fazla etkinleştirilmeli mesleğin ifa edildiği ofislerin fiziki şartlara
uygun ve donanımlı olması iccedilin belli standartlar getirilmeli muumlkellef veya kurumlar
ile meslek mensupları arasındaki sorunların ccediloumlzuumlmuumlnde odalar etkin rol oynamalı
meslek mensupları değişiklikleri(mevzuat kitap dergi vb) takip edebilmesi iccedilin
elektronik ortam sağlanması beklentiler arasında goumlsterilir
Biyan 2012 yılında yapmış olduğu ccedilalışmada Tuumlrkiye Geneli 243 SM 2497
SMMMrsquo ye anket uygulanmıştır Muhasebe meslek mensuplarının karşılaştığı
sorunlar haksız rekabetin olması meslek mensuplarının duumlzenli tahsilat
yapamaması mesleğe duyulan saygının yetersizliği odaların haklarını yeterince
31
savunmaması kanuni duumlzenlemelerin anlaşılır olmaması kendi muumllkiyetinde
olmayan işyerlerinde faaliyet goumlsterilmesi kalifiye eleman sorunu mali tatilden
yeterince yararlanılamaması sorunlar arasındadır Ccedilalışmanın sonunda meslek
mensuplarının beklentileri ve taleplerine değinilmiştir Bunlar haksız rekabet
oumlnlenmeli duumlzenli tahsilat sistemi kurulmalı odalar daha aktif hizmet sunmalı
kanuni duumlzenlemeler daha anlaşılır olmalı kalifiye eleman iccedilin ccedilalışmalar
yapılmasıdır
İbrahimoğlu vd 2014 yılında yapmış oldukları ccedilalışmada Burdur İli 69 SM
29 SMMM 1 YMMrsquoye anket uygulamışlardır Ccedilalışmalar sonucunda muhasebe
meslek mensuplarının sorunları arasında goumlsterilen maddeler şunlardır muumlkelleflere
az vergi oumldemesi ccedilıkaran muhasebeci en iyi muhasebeci olarak goumlruumllmesi kanunlarda
sık sık değişiklik yapılması meslek odası tarafından uygulanan uumlcret tarifesinden
daha ucuza defter tutulması meslekte iş yuumlkuumlnuumln fazla olması alınan uumlcretlerin
emeği karşılamaması muumlkelleflerin muhasebe uumlcretlerini oumldeme noktasında isteksiz
davranması aynı zamanda muhasebe belgelerini tam suumlresinde ve eksik olmadan
getirilmeli vergi oumldemeleri muumlkellefler tarafından yapılmalı muumlkellefler sahte evrak
duumlzenlememeli ve kullanmamalı vergi mevzuatı kolay anlaşılabilir hale getirilmeli
resmi kurumlarla olan iş ilişkilerinde karşılaştıkları sorunların ccediloumlzuumlmuumlne odalar
yardımcı olmalı meslek iccedili eğitimin artırılması muumlkelleflerde sorumluluk bilincinin
oluşturulmasına youmlnelik ccedilalışmalar yapılmalı vergi yargısı daha hızlı karar vermeli
kamuoyunda muhasebe mesleğinin itibarını artırmaya youmlnelik ccedilalışmalar yapılması
beklentiler arasındadır
Oumlztuumlrk ve Şimşek 2017 yılında yapmış oldukları ccedilalışmada Erzurum İlinde 10
SM 72 SMMM ile anket yapmış aşağıdaki sorunlar tespit edilmiştir Alınan uumlcretler
karşısında verilen emeğin yetersiz olması yoğunluk nedeniyle oumlzel hayata zaman
ayrılamaması yetişmiş (kalifiye) eleman bulmakta zorlanılması akademik derslerde
ve mesleğe başlamadan oumlnceki eğitimlerde teorik anlatılması pratiğe oumlnem
verilmemesi muumlkelleflerin evraklarını zamanında ulaştırmaması muhasebe
uumlcretlerinin geccedil oumldenmesi yada hiccedil oumldenmemesi muumlkelleflerin muhasebeciye değer
vermemesi devlet dairelerinde meslek mensubuna karşı oumln yargılı davranış tutumu
meslektaşların haksız rekabet goumlstererek daha ucuza defter tutulması ccedilok sayıda
beyannamenin sıklıkla verilmesi mevzuat yoğunluğu yayımlanan kanun
32
metinlerinin accedilık ve net olmaması Ccedilalışmalarında muhasebe meslek mensuplarının
beklenti ve taleplerine de yer verilmiştir Bunlar ihtiyacı karşılayacak uumlcret politikası
getirilmeli mali tatil uygulaması işlevsel hale getirilmeli zamanında tahsil
gerccedilekleşmeli meslek mensuplarına karşı oumln yargı giderilmeli haksız rekabet
oumlnlenmeli beyanname verilme suumlreleri esnek hale getirilmeli şeklinde yer verilmiştir
Muhasebecilerin muumlkelleflerden Maliye Bakanlığırsquondan ve mesleki
teşkilatlardan beklentileri uumlzerinde durulmuş son zamanlarda yaşanan ekonomik
krizlerden etkilenme duumlzeyleri tespit edilmiştir Muhasebe meslek mensuplarının
mesleklerini icra ederken oumlzel hayatlarından fedakarlık yaptıkları bilinmektedir
Meslek mensuplarının ilk talepleri zamanla yarıştıkları ve iş yuumlkuuml fazlalığı olduğu
yapılacak iyileştirmeler ile bu yuumlkuuml azaltmaya youmlnelik ccedilalışmalar yapılması
olmuştur Araştırma sonuccedillarına goumlre muhasebeciler mevzuatta suumlrekli farklılaştığı
ve bu farklılığı izlemekte guumlccedilluumlk ccedilektiklerini yeni meslek mensuplarının
muhasebecilik uumlcretlerini duumlşuumlrduumlğuuml iş yuumlkuumlnuumln ccedilok olduğu gibi ekonomik
karşılığının da yetersiz olduğunu muumlkelleflerden talep ettikleri doumlkuumlmlerin suumlresinde
kendilerine ulaşmadığı vb yaşanan sıkıntılardandır (Deran vd 2016 15)
Yapılan bu ccedilalışmalar sonucunda ortaya ccedilıkan muhasebe meslek
mensuplarının ortak sorun ve beklentilerini tek bir tabloda oumlzetlemek gerekirse
Tablo 11 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları Ve Beklentileri Sorunları Beklentileri
Suumlrekli Kanunlarda Yapılan Değişiklikler
Muhasebe Uumlcretinin Aylık Olarak Oumldenmesi
Ucuz Defter Tutulması Muumlkelleflerin Belgelerini Zamanında Getirmesi
İş Yuumlkuuml Fazlalığı Vergi Oumldemelerini Muumlkelleflerin Kendilerinin Yapması
Muumlkellef İle Bilgi Ve Belge Akışı Sorunu
Mali Konularda Muhasebecilerle Bağlantılı Olunması
Suumlre Uzatımlarının Son Guumlnde Yapılması
Haksız Rekabete Ccediloumlzuumlm Bulunması
Kamu Kurumlarındaki Memurlarla Yaşanan Problemler
Meslek İccedili Eğitimin Arttırılması
Nitelikli Ara Elaman Bulmada Sıkıntı Yaşandığı Sorunlar
Meslek İccedili Denetim Arttırılması
Muumlkelleflerin Kanuna Aykırı Olan İstekleri
Odalar Daha Aktif Hizmet Sunmalı
33
İKİNCİ BOumlLUumlM
ULUSLARARASI MUHASEBE STANDARTLARI (UMS)
ULUSLARARASI FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI
(UFRS) TUumlRKİYE MUHASEBESTANDARTLARI (TMS)
TUumlRKİYE FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI (TFRS)
21 UFRS Hakkında Genel Bilgiler
Duumlnyada pek ccedilok uumllkelere bakıldığında iki farklı muhasebe standardı
uyguladıkları goumlruumllmektedir
Bunlardan ilkinin Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (UFRS) seti
olduğu soumlylenebilir Finansal Raporlamada kayıtların biccediliminden ziyade iccedileriğin
oumlnemsenerek ilke odaklı olarak uygulanmıştır İkincisi ABD Genel Kabul Goumlrmuumlş
Muhasebe İlkeleri Standart Setidir Gelişmiş veya gelişmekte olan uumllkelerde
uygulanan bu setin oumlzelliği her tuumlrluuml işlem ve faaliyetleri iccedilerisine alarak kural bazlı
olmasıdır (Can 2016 65)
Muhasebe sisteminden elde edilen bilgiler işletme ccedilıkar grupları ve sermaye
piyasası aktoumlrleri accedilısından aynı bilgiyi sağlamalıdır Şirketlerin aynı faaliyetleri aynı
biccedilimde izah edilmeli elde edilen veriler tam guumlvenilir oumlzuumln oumlnceliğine uygun ve
kıyaslanabilir olmalıdır Bunu sağlamak ancak belirli standartlara uygun muhasebe
kayıtlarının oluşturulması ve finansal tabloların hazırlanması ve işletme ccedilıkar
gruplarına ve sermaye piyasasındaki yatırımcılara aktarılmasıyla muumlmkuumlnduumlr
Sermaye piyasasındaki yatırımcılara bilgi verilmesi ldquomuhasebe standartlarınınrdquo
hazırlanması ve hayata geccedilirilmesiyle sağlanacaktır (Uumlstuumlndağ 2000 31)
Muhasebe standartlarının benimsenmesi ve uygulanmasıyla globalleşen
duumlnyada mali bilgilerin guumlvenilirliğini artırmıştır Uluslararası muhasebe
standartlarının sadece oluşturulması yeterli değildir Bu uumllkelerinde kendi ulusal
muhasebe standartlarını uluslararası muhasebe standartlarına uyumlu hale getirmesi
gerekir (Bostancı 2002 72)
1973-2001 yılları arasında standartlar Uluslararası Muhasebe Standartları
Komitesi (IASC-International Accounting StandardsComitee) tarafından
34
hazırlanmaktaydı Uluslararası Muhasebe Standartları (IAS-International Accountng
Standards) adı ile yayınlanmaktaydı 2001 yılında IASC Uluslararası Muhasebe
Standartları Kurulu (IASBndashInternational Accounting Standards Board) şeklinde
değişti ve standartlar Uluslararası Standart adını alarak yayınlanmaya başlamıştır
(Hasanov 2018 50)
UFRS uumllkelere ait standartların aksine kurallar olmadan ilkeler uumlzerine
kurulmuştur Duumlnyaya bakıldığında bu ilkelere goumlre hazırlanan finansal tablolar
şeffaflığı arttırdığı iccedilin başka bir deyişle guumlven ortamı yarattığı iccedilin ilgi goumlrmektedir
Bundan dolayı uluslararası piyasada iş yapmayı hedefleyen kurum veya kuruluşlar
finansal raporlarını bu bağlamda hazırlaması gerektiğinin farkındadırlar
UFRSrsquoye goumlre raporlama yapan kurum ve kuruluşlar finansal durum tablosu
(bilanccedilo) kapsamlı gelir tablosu (gelir tablosu) oumlz kaynak değişim tablosu nakit
akış tablosu ve dipnotları hazırlamak zorundadırlar (Atmaca ve Ccedilelenk 2011 110)
UFRSrsquoye goumlre raporlama yapacak işletmeler iccedilin kavramsal ccedilerccedilevede bilgi
kullanıcıları temel ve ikincil bilgi kullanıcısı olarak ayrılmıştır Temel bilgi
kullanıcıları işletmeye yatırım ve işletmeye borccedil verenler olarak nitelendirilmiştir
Eğer bu iki kesimin bilgi ihtiyacı sayılan raporlarla karşılanabiliyorsa diğer
kesimlerin de bilgi ihtiyacının karşılanacağı beklenmektedir
Finansal Raporlama Standartları (IFRS-International Financial Reporting)
Finansal tablo ve raporlar kullanıcılarına isabetli karar alma suumlreci iccedilin faydalandığı
goumlstergelerdir Kullanıcılarına ihtiyacı olan bilgiyi sunabilmek iccedilin duumlzenli
muhasebe uygulamaları iccedilin gereklidir (Hasanov 2018 69)
211 Muhasebe Standartlarının Tanımı
Muhasebe standartları gerek muhasebe kayıtlarında gerekse finansal tablo
raporlarında işletmeler arasındaki uygulamadan kaynaklanan farklılıkları asgari
duumlzeye indiren duumlzenlemelerdir (Şenol 2005 2)
Muhasebe standartları ilgililerinin ihtiyaccedil duyduğu işletme sonuccedillarını doğru
tarafsız tam kıyaslanabilir guumlvenilir ve anlaşılabilir olarak yansıtan mali tabloların
hazırlanmasında uyulması gereken kurallar buumltuumlnuumlduumlr (Bostancı 2002 72)
35
Uluslararası Muhasebe Standartları mali bilginin finansal tablo kullanıcılarına
aktarılmasında ccedilok sayıda seccedilenek sunan uluslararası raporlamaya imkan sağlayan
işletmelere karar alma suumlreccedillerinde en uygun planlama ve programı seccedilme imkanı
sunan ilke ve kurallar buumltuumlnuumlduumlr Diğer bir ifadeyle uluslararası muhasebe standardı
ccedilok uluslu şirketlerin yıl sonu mali tablolarının hazırlanmasında doumlnem sonu
değerleme işlemlerinde bir birlik sağlamak amacıyla oluşturulan uygulanan
standartlardır (Atmaca ve Ccedilelenk 2011 114)
UFRS kuumlresel bazda karşılaştırma ve değerlendirme yapmaya imkan veren
en doğru ve guumlvenilir verinin elde edilmesi iccedilin oluşturulan ilke ve kurallar
buumltuumlnuumlduumlr (İbiş ve Oumlzkan 2006 27)
Uluslararası muhasebe standartları farklı uumllkelerdeki şirketlerin birbirlerine
ait olan mali tablolarını kıyaslayabilmesine ve değerlendirme yapmasına imlan
sağlayan duumlzenlemeler olarak tanımlanmıştır Uluslararası muhasebe standartları
mali tabloların hazırlanmasında ve sunumunda emredici kurallardan ziyade ilkeler
ve kurallarla youmlnlendirmeler yapmaktadır (Kahraman 2016 27)
212 Muhasebe Standartlarını Gerektiren Gelişmeler
Uluslararası duumlzeyde muhasebe standartları ilk kez 1959 yılında Jacob
Kraayenhof tarafından yayımlanan bir makalede ifade edilmiştir Bu sahada dikkat
ccedileken ikinci adım ise ABD Birleşik Krallık ve Kanada kendi aralarındaki muhasebe
işlemlerinden kaynaklanan ve birbirinden ayrılan noktaları ortadan kaldırmak uumlzere
1966 yılında Uluslararası Muhasebeciler Ccedilalışma Grubursquonun kurulmasıdır (Bayazıtlı
vd 2015 4)
Kuumlreselleşen duumlnyada ekonominin sınır oumltesi boyutlara ulaşmasıyla uumllke
ekonomileri birbirine bağlamıştır Mali tabloların duumlzenlenmesinde ve
raporlanmasında tek bir muhasebe dilini kullanmak zorunlu hale gelmiştir (Kocamaz
2012 106) Bu sebeple mali tablolarda ki verilerin doğru anlaşılır tarafsız
kıyaslanabilir eksiksiz olması iccedilin tuumlm duumlnya tarafından uygulanan ve kabul edilen
muhasebe standart ve ilkelerin uygulanması ihtiyacını doğurmuş ve muhasebe de
ldquoortak bir muhasebe dilirdquo oluşturulmasını guumlndeme getirmiştir (Akdoğan 2007 101)
36
Etkisi kuumlresel ccedilapta hissedilen bazı koumltuuml tecruumlbeler de standardize edilmiş
finansal raporlama sistemine olan ihtiyacın doğmasında oumlnemli bir etken olmuştur
Oumlrnek verecek olursak 1997ndash1998 yılları arasında Asya uumllkelerini etkileyen buhran
ve 2000 2001 ve 2002rsquode Amerikarsquoda oumlnemli halka accedilık şirketlerden Enron World
Com Arthur Andersen Adelphi Communications gibi prestijli şirketlerdeki mali
raporlamada yapılan usulsuumlzluumlkler yatırımcıların sermaye piyasalarına olan
guumlvenlerini kaybolmasına sebep olmuştur Mali tabloların raporlanması iccedilin yuumlksek
kalitede ve tam bir set olarak uluslararası muhasebe standartlarına olan gereksinimi
artırmıştır Muhasebe uygulamasındaki farklılıklar uumllkelerin bulundukları boumllgedeki
ekonomik siyasal ve sosyal ilişkilerden de kaynaklanabilmektedir Finansal tablolar
duumlzenlenirken ve kullanıcılar tarafında yorumlanırken ccedileşitli farklılıklara aynı
zamanda bu farklılıktan kaynaklanan yanlış anlaşılmalara sebep olmaktadır
Muhasebe uygulamalarında teknik kavramsal ve kuumlltuumlrel farklılıklar bu durumun
temel nedenidir (Uumllkuuml 2008 56)
Avrupa Komisyonursquonun 2002 yılında UMSUFRSrsquo lere uygun finansal
tabloların hazırlanmasında Avrupa Birliği iccedilerisindeki halka accedilık şirketlere uyma
zorunluluğu getirmiştir UMSUFRSrsquoye ihtiyaccedil duyulmasının nedenlerini şoumlyle
oumlzetlenebilir (Hatipoğlu 2009 19)
bull Uluslararası finansal piyasaların gelişmesi
bull Uluslararası firmaların var olması
bull Sermaye piyasalarının gelişmesi
bull Kuumlreselleşme olgusunun gereği
bull İşletmelerin duumlnyaya accedilılabilmelerinin gereği
bull Muhasebe uygulamaları ve bağımsız denetim esnasında fark edilen
usulsuumlzluumlklerin tespit edilmesi
bull Ccedilok uluslu şirketlerin her uumllke uygulamasının farklı olması sebebi ile
karşılaştıkları sorunların giderilmesi iccedilin
bull Finansal piyasalarda fon sağlamak iccedilin ortak bir muhasebe dilinin
kullanılması gereği
37
bull Doğru tam oumlzuumln oumlnceliğine uygun accedilık ve kıyaslanabilir mali tabloların
hazırlanması gereğidir
UMSUFRSrsquodan istenen yararların elde edilmesi muhasebe standartlarına
uygun duumlzenlenmiş mali tabloların doğru bir biccedilimde uygulanmasına bağlıdır
Dolayısıyla standartları uygularken ortaya ccedilıkan problemler goumlz oumlnuumlnde
bulundurulduğunda bu problemlerin hem raporların duumlzenlenmesinde hem de
raporların kullanılmasıyla ilgili olduğu anlaşılmaktadır Muhasebe standartlarının
aslında muhasebe kayıtlarına ait olmadığını doğrudan raporlamayla ilgili olduğu
ifade edilebilir Finansal raporların kapsamını ve biccedilimini temelde raporlamadaki
standartlaşma değiştirmişti Son zamanlara değin ldquomuhasebe standartlarırdquo olarak
duumlzenlenen bu standartlar artık ldquofinansal raporlama standartlarırdquo ismiyle
yayımlanıyor olması temelde finansal raporlamaya vurgu yapmanın bir goumlstergesidir
(Oumlzkan ve Acar 2010 53)
Duumlnya genelinde devletler muhasebe sistemlerinde meydana gelen
ccedileşitlilikleri ortadan kaldırmak iccedilin muhasebede standartlaşma ccedilalışmaları
yapmaktadırlar Farklı uumllkelerde uygulanan muhasebe standartlarındaki farklılık
bull Elde edilen finansal sonuccedilların kıyaslanmasını zorlaştırmakta
bull Sermaye piyasalarında fon toplama suumlrecine mani oluşturmakta
bull Uluslararası şirketlerin mal alıp satarken sıkıntı yaşamasına sebep
olmaktadır
Yukarıda belirtilen olumsuzlukların giderilmesi ulusal muhasebe
standartlarının birbiriyle uyumlu hale getirilmesi duumlnya genelinde ortak muhasebe
standartlarının uygulanması gerekliliğini ortaya koymaktadır (Oumlzkan ve Acar 2010
58)
Finansal bilgi kullanıcıları iccedilin hazırlanan raporların gerccedilek guumlvenilir ve
kıyaslanabilir bilgi uumlretmesi aynı oumlzellikteki olayları aynı şekilde değerlendirilmesi
en oumlnemli hedeftir Bunun gerccedilekleşebilmesi iccedilin duumlnyada buumltuumln kullanıcılar
tarafından anlaşılabilecek şekilde mali tablo ve finansal raporların hazırlanması
gerekmektedir
38
Finansal bilgilerin raporlanması dışında standartlar aynı zamanda ait olduğu
uumllkelerin birbirileri arasında sistematik olarak uyumlaştırmayı sağlamayı
amaccedillamaktır Bulundukları uumllke sınırları dışında yatırım yapan bazı şirketler farklı
olan ve bazı durumları ccedilelişen ulusal standartlar karşısında zorlandıkları
goumlruumllmektedir
213 Muhasebe Standartlarırsquonın Amaccedilları
Kuumlreselleşen duumlnya ile birlikte şirketler finansal kaynak gereksinimlerini
uluslararası yatırımcılardan karşılamak istemeleri finansal tabloları uluslararası
duumlzeyde kıyaslama isteği ve şirketlerin ccedilok uluslu şirketler olmak istemesi gibi
sonuccedilları guumln yuumlzuumlne ccedilıkarmıştır Bu nedenle şirketler finansal bilgi ihtiyaccedillarını
karşılamak iccedilin yeterli tam doğru guumlvenilir finansal tablolara ihtiyacı gittikccedile oumlnem
kazanmıştır Fakat her uumllkenin ulusal muhasebe prensipleri ve muhasebe
politikalarının diğerlerinden farklı olması yasal proseduumlrlerinin farklı olması sonucu
uluslararası seviyede mali tabloların duumlzenlenmesini zorunlu hale getirmiş buumltuumln bu
sonuccedillar uluslararası muhasebe standartlarına uygun muhasebe ve denetim
uygulamalarına geccedililmesinin oumlnemini arttırmıştır (Usta2007 15)
Finansal tablolar hazırlandığı zaman UFRSrsquoyi dikkate almamak nitelik ve
nicelik bakımından yetersizlik sebebiyle yanlış değerlendirmelere ve kararlara yol
accedilabilir (Şensoy 2013 7)
Uluslararası ticaret yapan işletmelerin kıyaslanması hem de finansal
tabloların karşılaştırılması ancak ortak bir dil kullanılarak sağlanmış olur
Muhasebe standartlarının oluşturulma amaccedillarını aşağıdaki gibi sıralamak
muumlmkuumlnduumlr
bull Uygulamadaki farklılıklara son vermek muhasebe uygulamalarında
tekduumlzeni oluşturmak
bull Mali tabloların herkes tarafından anlaşılacak şekilde accedilık uygun
anlaşılabilir taraf olmaksızın ve kıyaslanabilir olmasını sağlamak
bull İşletmeyle ilgili kişi ve kurumların doğru değerlendirme yaparak doğru
kararlar vermesini sağlamak
39
bull Uluslararası piyasalarda ortak dil kullanarak bilgi uumlretimi ve uumlretilen
bilgiyi sunulması esnasında kolaylık sağlamak
bull Ccedilok uluslu işletmelerin tek bir standarda goumlre işlem yapmasını sağlayarak
farklılıktan dolayı ccedilıkabilecek sorunların oumlnuumlne geccedilmektedir
Kaydetme ve sınıflandırma gibi ccedileşitli muhasebe faaliyetlerinin anlaşılması
ve yorumlanmasını kolaylaştırmak iccedilin uluslararası standartlaşmaya ihtiyaccedil
duyulmaktadır (Usta 2007 15)
214 Muhasebe Standartlarının Fayda Ve Sakıncaları
Kuumlresel her alanda kullanılabilecek finansal raporlama standartları setinin
oluşturulmasının sağladığı faydalar şoumlyledir
bull Farklı muhasebe uygulamalarını kullanan şirketler arasında ek maliyet
oluşacağından bu durum standartlarla ortadan kaldırılacaktır
bull Yurtdışı ortakları şirketlerin ortak finansal tablolarını duumlzeltmeye gerek
kalmayacak
bull Artan yuumlksek faiz maliyetleri yatırımcılar ve borccedil verenler accedilısından risk
oluşturduğundan bu riski ortadan kaldıracaktır
bull Uluslararası işlem yapan şirketler fon toplamak veya borccedillanma yapmak
istediklerinde finansal tablolarını ilgili uumllkenin anlayabileceği şekilde
duumlzenlemesi yani ilgili uumllke uygulamasına doumlnuumlşme zorunluluğu da
ortadan kalkacaktır
bull Ekonomik alanda yapılacak işbirliklerinin oumlnuumlndeki bir takım engeller
engel ortadan kalkmış olacaktır
Yukarıda belirtilen faydalar dışında uluslararası muhasebe standartlarının
olumsuz yanları da bulunmaktadır
Uluslararası muhasebe standartlarının uygulanmasıyla duumlnyada tek tip
muhasebe standartlarının oluşturulması amaccedillanmaktadır Muhasebe standartlarının
tek duumlze olması bazı bilim adamları tarafından olumsuz karşılanmaktadır Tek
duumlzenin olumsuz yanı muhasebenin sert otoriteye dayanarak gelişemeyeceği eğer
tek bir otorite tarafından belirlenirse ccedilok sayıda standart oluşturulması gerektiği
40
goumlsterilmektedir Buna alternatif ise standartların birkaccedil standart geliştiricisi
tarafından sunulması ve bunlardan en uygun olanının ise işletmeler tarafından
seccedililmesidir Başka bir eleştiri standartların yaptırım guumlcuumlnuumln olmaması ve sadece
yol goumlsterici mahiyette olmasıdır (Hikmet 2001 71)
Standartların hayata geccedilirilmesini guumlccedilleştiren vergi muhasebesi anlayışını
kabul eden uumllkelerde muhasebe standartları vergi duumlzenlemeleri iccedilinde yer
almamıştır Bu nedenle uygulamada bir mecburiyet olmadığından standartların
hayata geccedilirilmesi guumlccedilleşmiştir (Guumlcenme 2003 27)
Eleştirilere rağmen muhasebe standartları devletler ve işletmeler tarafından
olumlu karşılanmakta ve uygulanmaktadır
22 Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarının Ortaya Ccedilıkışı
Kuumlreselleşen duumlnyada sadece ulusal standartlara goumlre muhasebe ve raporlama
sisteminin yetersiz kaldığı duumlşuumlnuumllmektedir (Nuriyev2009 36)
1959 yılında ilk defa Buumlyuumlk Avrupa Serbest Muhasebeciler kurumunun
uumlyelerinden Jacob Kraayenhof Uluslararası Muhasebe Standartlarının ccedilalışmalarına
başlanması gerektiğini ileri suumlrmuumlştuumlr Avrupa Birliğine muhasebe sistemleriyle ilgili
bilgi vermek iccedilin ise 1961 yılında Groupedrsquo Etudes kurulmuştur Kanada İngiltere
ve ABDrsquonin profesyonel enstituumlleri tarafından 1966 yılında Muhasebeciler
Uluslararası Eğitim Grubu (AISG-Accountants International Study Group)
oluşturulmuştur Adı geccedilen kuruluşlarla birlikte muhasebeyle ilgili ilk uluslararası
kuruluşlar yapılandırılmaya başlanmıştır (Nuriyev2009 36)
20yuumlzyılın sonunda Uzak Doğu Asya Latin Amerika ve ABD ve Avrupa
Birliğirsquonde başlayan ekonomik durgunluk kısa suumlrede gelişmekte olan ekonomileri
de etkilemiş ve finansal oumllccediluumlm muhasebe alanında karşılaştırıla bilirlik ve gerccedilek
durumun yansıtıla bilirliği uluslararası faaliyet goumlsteren işletmelerin en oumlnemli ortak
ihtiyacı haline gelmiştir (Başaran 2008 156)
Yakınsamanın gerccedilekleşmesi halinde Amerikan sermaye piyasalarında
menkul kıymetleri işlem goumlren Avrupa Birliği uumllkelerindeki şirketler finansal
raporların Amerikan Muhasebe Standartları accedilısından yeniden duumlzenlemek
mecburiyetinde kalmayacak bununla birlikte işletmenin sermaye piyasası borsasına
41
girişindeki zorluklar ve maliyetler azalacaktır Enron ve benzeri skandallar ile
birlikte UFRSrsquonin finansal piyasaların gerccedilek guumlvenilir ve doğru işlemesi accedilısından
ne derece oumlnemli olduğu daha iyi anlaşılmıştır (Yalkın 2003 45)
23 UFRSrsquonin Belirlenmesinde Etkisi Olan Kuruluşlar
Uluslararası muhasebe ve finansal raporlama standartları ile ilgili alanda
duumlnyada birccedilok kurum veya kuruluş faaliyet goumlstermektedir UFRS ile ilgili
ccedilalışmalar yapan muhasebe ve finansal raporlama standartlarının oluşturulması
duumlzenlenmesi ve onların kullanımına yardımcı olan bazı oumlrguumltler
bull Uluslararası Muhasebe Standartları Kurumu
bull Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu
bull Menkul Kıymetler Borsaları Uluslararası Oumlrguumltuuml
bull Avrupa Birliği
bull Amerikan Finansal Muhasebe Standartları Kurulursquodur
bull Basel Kurulu
bull Birleşmiş Milletler
bull Ekonomik İş Birliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml
bull Duumlnya Bankası ve Uluslararası Para Fonu
231 Uluslararası Muhasebe Standartları Kurumu
1960rsquolı yıllarda Uluslararası Muhasebe Standartlarırsquonın duumlzenlenmesi
hususunda ilk muumlzakereler başlanmıştır Burumun bir oumlrguumlt aracılığıyla
gerccedilekleştirilmesi adına yapılan ilk adım Sydneyrsquode Ekim 1972rsquode 10 Duumlnya
Muhasebe Kongresinde goumlruumlşuumllmuumlştuumlr (Başpınar2005 53) Goumlruumlşme sonucunda elde
edilen somut verilere goumlre İngiltere Galler ve ABD tarafından Muhasebecilerin
Uluslararası Ccedilalışma Grubu (AISG) kurulmuştur Bu tavsiye uzun suumlrmeden
1973rsquode gerccedilekleşmiş Kanada Fransa Avustralya Almanya İngiltere Japonya
İrlanda Meksika ve ABDrsquodeki uzmanlaşmış muhasebe oumlrguumltlerinin yaptığı bir
anlaşmayla Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesi (IASC) kurulmuştur (Bekccedili
ve Oumlzdemir 2006 145)
42
IASCrsquonin Uluslararası Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarırsquona
youmlnelik faaliyetleri Uluslararası Sermaye Piyasaları Komisyonları Oumlrguumltuuml (IOSCO)
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml (OECD) Duumlnya Bankası Birleşmiş
Milletler ve Avrupa Birliği gibi oumlrguumltler tarafından desteklenmekte uyumlaştırma
faaliyetleri devam etmektedir Tuumlrkiyersquode bu komiteye destek veren kuruluşlar
olarak IASCrsquoye 1974 yılında uumlye olan Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği
(TMUD) ve 1994rsquote uumlye olan Tuumlrkiye Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler ve
Yeminli Mali Muumlşavirler Odaları Birliği ve (TUumlRMOB) goumlsterilebilir (Cavlak 2015
81)
Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesirsquonin kuruluş amacı denetlenmiş
finansal tabloların hazırlanmasında uygulanacak muhasebe standartlarını kamu
yararına uygun olarak duumlzenlemek ve bu standartların buumltuumln uumllkelerce kabul
edilmesini ve uygulanmasını sağlamaktır (Savun 2014 8) Uluslararası muhasebe
Standartları Komitesi her uumllkenin muhasebe standardı oluşturucusu ile ccedilalışmalar
yaparak duumlnya ccedilapında muhasebe standartlarını birbiriyle uyumlu hale getirmeyi
amaccedillamaktaydı (Parlakkaya 2004 123)
Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesirsquonin (IASC) diğer amaccedilları ise
mali tabloların duumlzenlenmesinde ve sunumunda esas alınacak standartları daha iyi
duruma getirmek geliştirilen standartları yayımlamak bu standartlarında duumlnyada
benimsenmesini sağlamaktır Aynı zamanda duumlzenlemeleri geliştirerek uluslararası
uyumu sağlamak hususunda ccedilalışma yapmaktır (Uumlstuumlndağ 2000 46)
Komitenin kuruluş yasasındaki anlaşmaya goumlre uumlyeler aşağıdaki
yuumlkuumlmluumlluumlkleri uumlstlenme konusunda anlaşmışlardır
bull Komitenin ccedilıkardığı standartları desteklemek
bull Yayımlanan bu standartlara hazırlanan mali tabloların uygun olmasını
sağlamak eğer uyumsuzluk olması durumunda uyumsuzluğun derecesini
mali tablolarda belirtilmesi sağlamak uluslararası muhasebe standartlarına
uyulması hususunda menkul kıymet borsa goumlrevlilerini inandırmak
bull İnceleme sırasında mali tabloların standartlara goumlre hazırlanıp
hazırlanmadığı konusunda denetccedilileri bu hususta kesin yargıya varmalarını
sağlamak
43
bull Uluslararası muhasebe standartlarına mali tablolarda uyulmadığı hallerde
mali tablolarda accedilıklanmaması durumunda denetccedililerin bunu raporlarında
belirtmelerini sağlamak (Akguumln 2007 86)
2001 yılına kadar IASC tarafından standartlar Uluslararası Muhasebe
Standartları (IAS-International Accountng Standards) adı ile yayınlamaktaydı 2001
yılında IASC yerini Uluslararası Muhasebe Standartları Kuruluna (IASBndash
International Accounting Standards Board) bırakmış ve standartlar Uluslararası
Finansal Raporlama Standartları (IFRS-International Financial Reporting Standards )
adı ile yayınlanmaya başlamıştır
Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu duumlnya genelinde muhasebe
standartlarını birbirine yakınlaştırmayı temel amaccedil edindiği iccedilin ulusal muhasebe
standardı belirleyicileri ile birlikte ccedilalışmalar yapmıştır IASBrsquoın finansal raporlama
ve muhasebe standartlarının kullanıcıları tarafından oumlnemli derecede ilgi goumlrmesini
kurulun hazırladığı standartların duumlnyada birccedilok yerde uygulanabilecek şekilde basit
ve anlaşılabilir olduğu ile accedilıklayabiliriz (Akdoğan 2006 56)
232 Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu
Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (IFAC-International Federation of
Accountants) 1977rsquode kurulmuştur Muhasebede etik eğitim problemleri ve aynı
zamanda denetimle ilgili konularla ilgilenmektedir Federasyonda bulunan bireyler
120 uumllkeden 160 uumlyesi ile 25 milyon bireyi temsil etmektedirler IFAC kamuya
yarar sağlayacak profesyonel ve nitelikli standartlar geliştirmeyi ulusal ve
uluslararası standartlar arasında yakınsamayı amaccedillamaktadır Yerel muhasebe
oumlrguumltleri huumlkuumlmetler standart koyucu kurumlar ve duumlzenleyici kurumlarla disiplinli
ccedilalışmalar yaparak sorumluluk aldığı bu gibi vazifelerde başarı olmalarına olanak
sağlar Uumlyeler arasında ortak goumlrev dağılımı ilerleterek global bir mali mimari
yaratmayı hedeflemektedir (Karapınar 2013 142)
IFACrsquoın doumlrt oumlnemli standart kurulu vardır (Nuriyev2009 47)
bull Uluslararası Muhasebe Eğitimi Standartları Kurulu
bull Uluslararası Denetim ve Sigorta Standartları Kurulu
bull Uluslararası Muhasebeciler Etik Standartları Kurulu
44
bull Uluslararası Kamu Sektoumlruuml Muhasebe Standartları Kurulu
233 Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Oumlrguumltuuml
Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Oumlrguumltuuml (IOSCO) 1983 yılında
kurulmasının amacı halka sunulan işlemlerini ve uluslararası sermaye piyasalarının
ccedilalışmalarını arttırmaktır (Alpay 201420) IOSCO global standart oluşturucu olarak
duumlnyada benimsenmiş bir kuruluştur (Ccedilelik 2013 30) ABDrsquodeki Sermaye Piyasaları
Komisyonu İngilterersquodeki Finansal Kurumlar Otoritesi Tuumlrkiyersquodeki Sermaye
Piyasası Kurulu ve 177 uumlyeden oluşan IOSCO uumllkelerin menkul kıymet hazırlama
kurumlarının uluslararası temsilcisidir (Şahin 2010 11)
1983 yılında kurulan Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Oumlrguumltuuml
(IOSCO-International Organization of Securities Commisions) menkul kıymet
sektoumlruuml iccedilin global bir standart tayin edici olarak kabul edilir (Ccedilelik 2013 30)
Kuumlreselleşen sermaye piyasalarının etkisiyle 1990rsquolı yıllarda menkul kıymet
işlemleri uluslararası boyut kazanmış menkul kıymet ihraccedilccedilıları birccedilok uumllkede
menkul kıymet alım satımı yapmaktadır Birden fazla borsaya kote olmuş
işletmelerin sayısı gitgide artmaktadır IOSCO uluslararası muhasebe standartlarının
oluşturulmasında elliye yakın uumllkenin sermaye piyasalarındaki standart oluşturucu
kurumlar aracılığıyla duumlnyada etkin bir kurum olmuştur (Uumlstuumlndağ 2000 51-52)
IOSCO uumlyeleri arasında kaliteli bilgi akışı sağlamak sermaye
piyasalarındaki duumlzenleyicidenetleyici otoritelerin ilgi alanları kapsamında
eşguumlduumlm sağlamak sermaye piyasalarının resmi yapısına ait ortak uluslararası
standartlar duumlzenlemek amacıyla oluşturulan kurumdur (İbiş ve Akarccedilay 2003 2)
IOSCO ulusal muhasebe standartları komiteleri dışında kalan standart
duumlzenleme suumlreci iccedilerisinde youmlnettiği tartışmalar neticesinde elde ettiği tesir etmesi
accedilısından ccedilok ayrı bir pozisyona sahiptir (Uysal 2006 93)
IOSCO en oumlnemli ccedilalışmalarını uumlccedil komite (Teknik Komite Yuumlruumltme
Komitesi ve Gelişmekte Olan Piyasalar Komitesi) aracılığıyla yuumlruumltmektedir
Gelişmekte Olan Piyasalar Komitesirsquonin amacı gelişen piyasaların etkinliğini
artırmak iccedilin ilkeler oluşturmak ve bilgi akışını sağlamaktır IOSCOrsquonun ana
duumlzenleyici komitesi olan Yuumlruumltme Komitesine bağlı iki profesyonel kuruldan
45
oluşur Duumlnyarsquonın en hacimli ve gelişmiş uluslararası niteliğe sahip piyasalarını
duumlzenleyen 15 duumlzenleyici kurum olan Teknik Komitersquodir(Technical Committee) Bu
Kurul uluslararası menkul kıymetler ve vadeli işlemlere doumlnuumlk youmlnetmeliklere ait
oumlnemli konularda ve bu konulara ait uygulamalara doumlnuumlk verilecek tepkilerin
incelenmesini amaccedillamaktadır Bu kapsamda Kurul duumlnyadaki sermaye
piyasalarında uygulama esnasında sık karşılaşılan problemler ve gereksinimleri takip
ederek bu hususlarda raporlar hazırlamakta ve standart duumlzenleyici kurumlarca takip
edilecek prensipler geliştirmektir Yuumlruumltme Komitesirsquonin amacı Kurulun amaccedillarını
yerine getirilmesi iccedilin gerekli duumlzenlemeler yaparak başkanlar komitesinin
programına alır icra organıdır (Hatipoğlu 2009 49)
1993rsquote yerel ve kuumlresel bazda menkul kıymet alım satımında işletmelerin
mali tablolarının hazırlanmasında uyulacak kuralları goumlsteren muhasebe
standartlarının tespit edildiği bir liste uumlzerinde IOSCO ile IASB fikir birliğine
varmıştır 1993 senesindeki anlaşmadan sonra taraflar arasında gerccedilekleştirilen
goumlruumlşmeler neticesinde 1995 senesinde uluslararası menkul kıymet alım satımında
temel alınan muhasebe standartlarının belirlenmesine youmlnelik anlaştıkları goumlruumlluumlr
(Dalkılıccedil 2008 29)
IASB tarafından uluslararası menkul kıymet alım satım işlemlerinde uyulması
gereken muhasebe standartlarının tamamını IOSCO Mayıs 2000rsquode tarihinde
onaylamıştır IOSCO uumlye uumllkelerin uluslararası muhasebe standartlarını uygulaması
iccedilin 2005 yılında tavsiye kararı aldı UFRS kıyaslanabilir ulusal ve uluslararası
finansal raporlamanın yapılabilmesi iccedilin asıl dayanak olmuştur IFRSrsquoyi gittikccedile
oumlnemli kılan ve uluslararası muhasebe seti olarak uygulanmasının en oumlnemli
nedenlerinden biri de IOSCO uluslararası boyutlarda kote edilen halka accedilık
ccedilokuluslu şirketlerin IFRSrsquoyi kullanmalarına youmlnelik verdiği tavsiyelerdir (Ccedilelik
2013 31)
234 Avrupa Birliği
Avrupa Birliği tarafından uumlyeliğe sahip uumllkelerde muhasebe ve denetimle
ilgili konularda ortak uygulamalar iccedilin ldquoDirektiflerYoumlnergelerrdquo başlığı altında
değişiklikler hazırlanmıştır Bu değişikliklerin uygulamaya konulmasını uumlye
46
uumllkelerin kendilerine verilen belirli bir zaman sonunda gerccedilekleştirmesi
gerekmektedir
AB Komisyonursquonun 1995rsquote yayımlamış olduğu bir belge ile ABrsquonin
direktiflerinin yetersiz olduğu fikri resmi olarak onaylanmıştır Bu raporda doumlrt ve
yedinci youmlnergelerin uumlye uumllkelerdeki değişik muhasebe geleneklerinin korunmasına
izin verdiği fakat aynı zamanda karşılaştırılabilir finansal raporlar hazırlanması
konusunda oumlnemli katkılarının olduğu belirtilmiştir Ancak aynı raporda AB
şirketleri iccedilin en acil konunun bu şirketlerin youmlnergelere dayanan ulusal yasalarına
goumlre hazırlanmış oldukları finansal raporların uluslararası sermaye piyasalarında
kabul goumlrmemesi olduğu belirtilmektedir Diğer oumlnemli problem ise youmlnergelerin pek
ccedilok seccedileneği barındırmakta olması ve yuumlruumlrluumlğe girdikleri tarihten sonra ortaya ccedilıkan
veya oumlnemi artan bir dizi konusunu iccedilermemesi oumlnemli bir sorundur (Sakin 2003
16)
Bu nedenle AB 1995rsquote muhasebe duumlzenlemeleri konusunda bir tebliğ
yayımlayarak beş ccediloumlzuumlm sunmuştur Bunlar
1Ccedilok uluslu Avrupa firmalarını Muhasebe Direktiflerine dacirchil etmemek ve
bu firmaları muhasebe standartları konusunda zorunlu tutmamak
2 Varolan Muhasebe Direktiflerini revize etmek
3 Avrupa Muhasebe Standartları Kurulursquonu kurmak
4 Muhasebe Standartlarını tanıma konusunda Amerika ile ahit imzalamak
5 Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulursquona uumlye olmak (Dalkılıccedil 2008
31)
Avrupa Komisyonu 2000 yılında halka arz edilen işletmeleri 2005rsquote ise
uluslararası piyasada işlem goumlren ve borsaya kote olmuş şirketleri ki buna bankalar
ve sigorta firmaları dahil konsolide finansal tablolarını UFRSrsquona uygun
duumlzenlenmesini zorunlu kılmıştır Avrupa Parlamentosu bu uygulamayı Mart
2002rsquode onamıştır ve Eyluumll 2002 yılında uygulamayı yayımlamıştır ABrsquone bağlı
7000 yakın işletme ve bu işletmelerin ortakları ve iştirakleri ile Uluslararası Finansal
Raporlama standartlarını uygulamaya başlamıştır Uumlye uumllkeler bu sorumluluğu
47
uygulama konusunda buumltuumln işletmelerini dahil etme konusunda mecburi
tutulmamıştır (İbiş ve Oumlzkan 2006 31)
Avrupa Birliğirsquonin Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarını uygun
muhasebe kayıtları ve finansal tablo duumlzenlemesinin gayesinden biri de accedilıklığı ve
kıyaslanabilirliği artırarak sermaye piyasasının gelişimine kolaylık sağlamaktır
(Karkacıer 2009 14)
Aralık 2008rsquode Avrupa Komisyonursquonun (European Commission) aldığı
karara goumlre sadece ABD Japonya Hindistan Ccedilin Kanada Guumlney Kore uumllkelerinin
ulusal muhasebe standartlarının Avrupa Birliğirsquonin kabul etmiş olduğu
UMSUFRSrsquolere (IASIFRS) denk olduğu (equivalence) kararı alınmıştır Avrupa
Birliği iccedilerisinde duumlzenlenmiş piyasalarda menkul kıymet ihraccedil etmek isteyen uumllkeler
2009 yılından itibaren ya Avrupa Birliğinin kabul etmiş olduğu UMSUFRSrsquolere
yada IASB tarafından yayınlanmış UMSUFRSrsquoleri (IASIFRS) kullanmak
zorundadırlar (Hatipoğlu 2009 47)
235 Amerikan Finansal Muhasebe Standartları Kurulu
ABDrsquode Menkul Kıymetler Borsası Komisyonu muhasebe standartlarını
belirlemede yetkili organ iken bu yetki yerini muhasebe teşkilatlarına bırakmıştır
Muhasebe standartları oluşturul iken birccedilok kurum ve kuruluş destek vermiştir
ABDrsquode bu alanda en ccedilok desteği Amerikan Sertifikalı Kamu Muhasebecileri Birliği
vermiştir (Ccediliftccedili 1997 170)
AICPA kapasitesinde 1939rsquoda Muhasebe Proseduumlrleri Komitesinin
oluşturulmasıyla başlayan standart yayımlama faaliyetleri 1973 yılında kimseye
bağımlı olmadan goumlrevlendirilen Finansal Muhasebe Standartları Kurulu (FASB-
Financial Accounting Standards Board) tarafından devam ettirilmiştir (Oumlztuumlrk 2006
71)
236 Basel Kurulu
Basel Komitesi bankacılık işlemlerini duumlzenleyici otoriteler tarafından
oluşturulmuştur UFRSrsquoye youmlnelik yaptığı ccedilalışmalar neticesinde UFRSrsquona ve
uluslararası muhasebe uygulamalarına uyum ccedilalışmalarını Nisan 2000rsquode
desteklediğini duyurmuştur Bankacılık sektoumlruumlnde Basel-II ilkeleri 2008 tarihinde
48
yuumlruumlrluumlğe konuldu Şirketlerin bankalarla işlem yapabilmeleri iccedilin UFRSrsquoyi
uygulamaları gerekir (İbiş ve Oumlzkan 2006 31)
İsviccedilrersquonin Basel şehrinde Uluslararası Oumldemeler Bankası iccedilerisinde Basel
Bankacılık Denetim Kurulu faaliyet goumlstermektedir Gelişmiş uumllkelerdeki merkez
bankaları ve bankacılık denetim kurumlarından youmlneticilerin iştirakiyle oluşmuştur
Danışman olarak bankacılık alanında uluslararası muhasebe standartlarını
yayımlayan oumlrguumlttuumlr Basel Kurulu aracılığıyla yayımlanan Basel-2 ilkeleri UFRS ye
kaynak oluşturmaktadır (Dalkılıccedil 2008 30)
237 Birleşmiş Milletler (BM)
Birleşmiş Milletler (BM) 1970rsquoli yıllardan itibaren uluslararası muhasebe
standartlarıyla ilgilenmiştir BMrsquonin muhasebe standartlarına ve finansal
raporlamaya ilişkin yuumlruumlttuumlğuuml buumltuumln ccedilalışmalar ccedilokuluslu şirketlerin faaliyetlerine
youmlnelik yapıldığı goumlruumlluumlr (Usta 2007 39)
BM bu konudaki ccedilalışmalarına ek olarak 1976rsquoda bir grup uzman
goumlrevlendirerek başlamıştır Ccedilok uluslu işletmelerin finansal tablolarında
accedilıklanması gerekli bilgilere ilişkin accedilıklamalar bu grubun ccedilalışmaları neticesinde
yapılmıştır BM 1977 yılında ccedilok uluslu şirketlerin kapsamlı finansal raporlar
duumlzenlemesi iccedilin standartlar yayımlamıştır Buna goumlre ccedilok uluslu şirketlerin mali ve
mali olmayan hususlarda detaylı raporlar hazırlaması istenmiştir Fakat bu kurallar
sadece uumllkelerin ccedilok uluslu işletmelerinden isteyecekleri raporlama konularına bir
oumlnderlik etmenin oumltesine geccedilememiştir (Bitlisli 2010 49-50)
BM buumlnyesinde muhasebe standartları kurallar seti ile ilgili olarak bir
komisyon kurulmuştur 1982 yılında İktisadi ve Sosyal Kurulu aracılığıyla
uluslararası şirketlere ait boumlluumlmde ccedilalışma yapan ldquoUluslararası Muhasebe ve
Raporlama Standartları Uzmanları Ccedilalışma Gruburdquo (ISAR) kurulmuştur (Usta 2007
39)
ISARrsquoın yaptığı ccedilalışmalar senede bir defa yayımlanmakta uluslararası
boyutta muhasebe alanındaki gelişmeler hakkında ve oumlne ccedilıkan muhasebe
hususlarında gelişen uumllkeler ve eski doğu bloğu uumllkelerine yararlı bir kaynak
sağlamaktadır Birleşmiş Milletlerrsquo in muhasebe konularındaki ccedilalışmalarına
49
ldquogelişmemiş ve gelişmekte olan uumllkelere katkıda bulunmardquo goumlruumlşuuml yoğunluk
kazanmıştır (Uumlstuumlndağ 2000 49-50)
ISARrsquo ın muhasebe standartlarının uyumlaştırılmasına katkıları
bull ISAR muhasebe standartlaştırma setine boumllgesel ve uumllkesel duumlzeyde
katkıda bulunmak
bull Birden fazla uluslu şirketlerin faaliyetlerinin accedilıklanmasında mali
tabloların doğru ve kıyaslanabilir olmasını sağlamak
bull Ccedilok uluslu şirketlerin gelişmekte olan uumllkelere yatırım yapmalarını olanak
vermek amacıyla kıyaslanabilir doğru muhasebe ve finansal raporlama sağlamak
bull Muhasebe standartları hususunda uyumlaştırmaya yardımcı olmak iccedilin
Uluslararası finansal raporlama ve muhasebe ile ilgilenen denetim elemanı ve
muhasebe teşkilatları ile muumlzakere etmek (Ccedilelik 2013 38-39)
238 Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml (OECD)
BMrsquoden farklı olarak Ekonomik İş birliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml (OECD)rsquonuumln
muhasebe standartlarına bakış accedilısı gelişmemiş veya gelişmekte olan uumllkeler
accedilısından değil ekonomik olarak gelişmiş uumllkeler accedilısına youmlneliktir OECD UMS
alanındaki ccedilalışması standart oluşturmaktan ziyade raporlama yapmaya youmlneliktir
(Uumlstuumlndağ 2000 50)
OECD 1976rsquoda mali verilerin accedilıklanması hakkında yol goumlsterici nitelikte bir
bildirge yayımlamıştır Muhasebe Standartları ile ilgili ccedilalışmalar yapabilmek iccedilin
1979 lsquoda OECD ve ccedilokuluslu işletmeler kendi aralarında bir ccedilalışma grubu
oluşturdular Bu grup muhasebe standartlarında uyumlaştırma sağlayarak
kıyaslanabilirliği artırmak ve gerccedilek sorunlar bulmak iccedilin faaliyetlerini
yuumlruumltmuumlşlerdir Bundan dolayı bu grup muhasebe standartlarını duumlzenleme kuruluşu
olarak benimsenmemektedir OECD sadece muhasebe standartlarının
uyumlaştırılmasına doumlnuumlk ccedilalışmaları destekleyen bir kuruluştur (Karkacıer 2009
10)
239 Duumlnya Bankası ve Uluslararası Para Fonu
Muhasebe alanında uluslararası standartlaşmayı oumlnemli bulan ve geliştirilen
standartların hayata geccedilirilmesini vurgulayan iki kurum vardır Bu kurumlar
50
ekonomik anlamda buhranda olan uumllkelere geri almak şartıyla nakit veren
kurumlardır Oumlrneğin Uluslararası Para Fonu (IMF) borccedil verdiği uumllkelere UFRSrsquoyi
tavsiye etmekte ve bazı alanlarda standartların belirlenmesi davetinde bulunmaktadır
Buna ek olarak Duumlnya Bankası (WB) ve IMF IFACrsquoın ccedilalışmalarına da destek
vererek UFRSrsquoyeesas alan muhasebe standartlarının hızla ccediloğalmasına oumlncuumlluumlk
etmektedir (Alpay 2014 22-23)
24 Uluslararası Muhasebe Standartlarına Youmlnelik Bazı Uumllkelerde
Yapılan Ccedilalışmalar
241 ABDrsquode Yapılan Ccedilalışmalar
ABDrsquode muhasebe standartlarının duumlzenlenmesinde kamu ve oumlzel sektoumlr
kuruluşları karışımına dayalı olarak oluşturulmaktadır (Bostancı 2002 3)
Amerika Birleşik Devletlerirsquonde 1887 yılında kurulan ve bir oumlzel sektoumlr
kuruluşu olan Amerikan Yeminli Serbest Muhasebeciler Enstituumlsuuml (AICPA) 1929
Finansal Kriz rsquoinden sonra krize tepki olarak ccedilıkarılan ve yatırımcıları korumaya
youmlnelik olarak oluşturulan 1933 Menkul Kıymetler Yasası ve 1934 Menkul
Kıymetler Borsası Yasasırsquodır Sermaye Piyasası Komisyonu (SEC) 1933ve 1934
yıllarında yuumlruumlrluumlğe giren kanunlarla finansal raporlamaya ait duumlzenlemeleri tespit
etme goumlrevi verildi SEC kurulduğundan buyana Accounting Series Releases ve
Staff Accounting Bulletins adıyla muhasebe alanları hakkında belgeler
yayımlamıştır Muhasebe standartları tespit etmedeki goumlrevi denetim ve goumlzetim
fonksiyonuyla sınırlandırmıştır SEC oumlzel sektoumlr duumlzenleyici kuruluşlara muhasebe
ve bağımsız denetim iccedilin oluşturulacak kuralların tespitinde daha yetkili olmasına
imkan vermektedir (Bitlisli 2010 33)
ABDrsquode duumlzenleyici kuruluşlar accedilısından bakıldığında muhasebe
standartlarına ait gelişmeler ve duumlzenlemelerde etkili olan uumlccedil doumlnem vardır Birinci
doumlnem AICPArsquonin yoğun goumlrev yaptığı 1939-1959 Muhasebe Proseduumlrleri Komitesi
(CAP) İkinci doumlnem1959-1973 Muhasebe Prensipleri Kurulu (APB) ve uumlccediluumlncuuml
doumlnem 1973rsquote kurulan ABDrsquode muhasebe standartlarını oluşturma goumlrevini ifa eden
FASB doumlnemidir FASB ccedilalışmaları muhasebe firmaları ve diğer organizasyonların
goumlnuumllluuml şahıslarının yardımıyla finansa edilmektedir FASB muhasebe standartlarını
51
bu standartların iyileştirilmesinde uygulanan kavramları ve duumlzenlenen standartlara
anlaşılabilirlik kazandırmak iccedilin youmlnergeler yayımlamaktadır FASBrsquoın oluşturduğu
muhasebe standartlarına SECrsquoin resmi desteği bulanmaktadır Ancak FASB
muhasebe standartlarını oluştururken konu ile alakalı tuumlm kurumların suumlrece dahil
olmasını bu standartların hakkında ilgili kurumlara bilgi verilmesine doumlnuumlk metot
izler FASB halka accedilık toplantılar yapar FASB standart oluşturulurken yoğun
ccedilalışamamaktadır (Akguumln 2007 92)
FASB standartları duumlzenlerken iki ana esasa dayanır Bunlar hem kamu
muhasebesi mesleğinin hem de oumlzel sektoumlr muhasebesi mesleğinin gereksinimini ve
fikirlerini yanıtlaması ldquodueprocess doğrudan katılımcı suumlreccedilrdquo sistemi ile buumltuumln ilgili
kurumlara ve şahıslara fikirlerini aktarmaları iccedilin fırsat vermesi boumlylece hitap ettiği
tuumlm kurumlarla fikir birliği iccedilinde ccedilalışmaktadır (Başpınar2005 43)
IASB ‐ FASB aralarında Uluslararası Finansal Raporlama Standartları ile US
GAAP arasında var olan farkları ortadan kaldırmak iccedilin 2002rsquode Norwalk
Anlaşması Yakınsama Projesi (Convergence Project) başlatmışlardır Norwalk
Anlaşması 2006 tarihinde revize edilmiş uluslararası sermaye piyasalarında
kullanılacak kalitesi yuumlksek ve geniş kullanım yelpazesine sahip muhasebe
standartları geliştirmeyi amaccedil edinmiştir 2006rsquoda IASB ile FASB uumlyeleri geleceğe
doumlnuumlk UFRS hakkında birlikte ccedilalışmayı kararlaştırmışlardır 2007 yılında Kamu
Muhasebe Standartları Kurulu (GASB) ve FASBrsquoın ccedilalışmalarını kontrol etmekle
yetkili Amerikan Finansal Muhasebe Vakfı (FAF)rsquodır (Elitaş vd 2011 3-4)
242 İngilterersquode Yapılan Ccedilalışmalar
İngilterede 1844 yılında muhasebe uygulamalarına youmlnelik ilk duumlzenleme
Birleşik Krallık Şirketler Kanunursquola yapılmıştır 1900rsquode ccedilıkarılan yasa ile denetim
konusu oluşturulmuştur 1947rsquode ise Şirketler Kanunu yeniden goumlzden geccedilirilerek
muhasebe uygulamalarına youmlnlendirmeye suumlrduumlrmuumlştuumlr 1970 yılına kadar İngiltere
ve Galler Yeminli Muhasebeciler Enstituumlsuuml (ICAEW) etkiliydi Bu enstituuml muhasebe
uygulamalarında yetkili meslek mensuplarından oluşmakta idi Sonraki suumlreccedilte
muhasebe uygulamalarındaki ccedileşitliliği ortadan kaldırmak iccedilin Muhasebe
Standartları Belirleme Komitesi (ASSC) kuruldu Bu kuruluş 1976 yılında 6
muhasebe oumlrguumltuumlnden oluşan Muhasebe Kuruluşları Danışma Komitesinin (CCAB)
52
desteğini alarak Muhasebe Standartları Komitesi(ASC) ismini aldı ASCrsquonin
yaptırıma etkisi olmaması CCABrsquodeki uumlyelerinin tasdik etmesi gerekmesi
ccedilalışmalarının ilerlememesi ve sonunda 1989 yılında şirketler kanununun
ccedilıkarılmasıyla Finansal Raporlama Konseyi (FRC Financial Reproting Council)
standart oluşturma suumlrecinde goumlrevli kuruluş olarak kurulmuş oldu (Yalccedilın 2014 50)
FRC standart duumlzenleme esnasında goumlzetim yapmaktan ve etkin işleyişinden
sorumludur (Başpınar 2005 44)
Sanayi ticaret muhasebe mesleği gibi farklı zuumlmrenin temsilcilerinden
meydana gelen FRC buumltuumln alakalı kurum ve zuumlmrelerin katılımını sağlanmayı
amaccedillamaktadır FRC toplantıları halka kapalıdır (Bostancı 2002 4)
Daha sonra ise Muhasebe Standartları Kurulu (ASB Accounting Standards
Board) kurularak standartların geliştirilmesi ve yayımlanması sağlanmıştır FRCrsquoe
ASBrsquoın uumlyelerini atamaktadır ve atanan uumlyeler muhasebe alanında yeterli teknik
bilgiye sahip olmalıdır Birde ASB ve FRCrsquoye bağlı olarak Finansal raporlama
Goumlzetim Heyeti (FRRP) kurulmuştur (Uumlstuumlndağ 2000 42)
243 Almanyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Almanyarsquoda muhasebe faaliyetleri tekduumlzen muhasebe sistemi ile devam
ettirilmiştir Guumln esaslı olarak da Almanyarsquonın koumlkluuml muhasebe geccedilmişi var
olduğundan bu sistem hayata geccedilirilmiştir Almanyarsquonın bu uygulamaya sahip
olmasıyla muhasebe standartlarının oluşturulmasında ve duumlzenlenmesinde etkili bir
kurul kurulmamış yalnızca Alman Muhasebeciler Enstituumlsuuml bu konular hakkında
duumlşuumlncelerini dile getirmiş ve accedilıklamalar yapmıştır Ancak 1998 yılında muhasebe
standartlarını meydana getirmek ile yetkili Almanya Muhasebe Standartları Komitesi
(GASC) kurulmuştur GASC İngiliz-Amerikan oumlrneğinde olduğu gibi bağımsız bir
kuruluş olarak kurulmuştur (Yalccedilın 2014 50-51)
GASCrsquonin amaccedilları konsolide finansal tablolara ilgili standartlar
duumlzenlemek Almanyarsquoyı uluslararası standartlaşma kurularında temsil etmek ilgili
Bakanlığa muhasebe uygulamalarında danışmanlık sağlamaktır GASCrsquonin
kurulmasının ardından muhasebe standartlarını belirlemekle yetkili kılınan
53
Bakanlıkla aralarında bir anlaşma imzalanmıştır Dolayısıyla Almanyarsquoda muhasebe
standardını oluşturan kurum olarak bilinmektedir (Uumlstuumlndağ 2000 43)
GASC standart yaratma esnasında halka accedilık toplantılar yapılması taslak
halinde standartları yayımlayarak ilgililerden fikir alması dolayısıyla standartlarla
ilgili ccedilevrelerin fikirlerini suumlrece dahil etmesiyle danışma kurumlarının kurulmasını
tavsiye etmektedir Almanyada muhasebe standartları yapılacak duumlzenlemelerin
diğer uumllkelerde yaşanan gelişmelere deneyimlere bakılarak yasama yoluyla
yapılmasından ziyade duumlzenleyici kuruluşlar tarafından yapılmıştır GASCrsquonin
faaliyetleri sadece konsolide mali tabloların hazırlanması ile sınırlandırılmıştır
Almanyarsquoda ulusal muhasebe duumlzenlemelerinde geleneksel bir yapı soumlz konusudur
Ancak uluslararası muhasebe standartları bağımsız bir duumlzenleyici kuruluş tarafından
oluşturulmaktadır Bu durum duumlnya genelinde muhasebe standartlarının
oluşturulmasında hakim olan uygulamanın oumlnemini ortaya koymuştur (Başpınar
2005 46)
244 Fransarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Fransarsquodaki muhasebe standartları ile ilgili ccedilalışmalar iki safhada ele
alınabilir Birincisi Genel Hesap Planı kapsamında yuumlruumltuumllen faaliyetler ikincisi
Muhasebe Uzmanları ve Yeminli Muhasipler Birliği (OECCA)rsquonce yuumlruumltuumllen
faaliyetlerdir Fransarsquoda Genel Hesap Planı muhasebe uygulamalarında birccedilok kanun
ve kararname olmasına rağmen baskın bir guumlccediltuumlr Fransa tek duumlzen muhasebe
sisteminin duumlnyada oumlncuumlsuumlduumlr İlk Genel Hesap Planını Fransa1947 tarihinde
uygulamaya geccedilirmiştir Ulusal Muhasebe Konseyi (CNC) Genel Hesap Planının
uygulanmasını sağlamakla sorumludur Aynı zamanda OECCArsquoda 1966 yılından
itibaren yuumlksek ruumltbeli kamu yetkililerinden muhasebe sanayi ticaret ve işccedili sandık
teşkilat ve sendikalarının oumlnde gelen uumlyeleri vardır Genel hesap planının
uygulanması iyileştirilmesi ve benimsenen muhasebe ilkeleri hususunda fikir ve
tavsiyelerini standart olarak yayımlamaktadır Bu faaliyetlere Borsa İşletmeleri
Komisyonu ve Muhasebe Denetccedilileri Birliği gibi kuruluşlar da katkı sunmaktadır
AICPA ile OECCArsquonın ccedilalışma şekilleri ve gayeleri aynı olsa da AICPA
OECCArsquodan daha huumlr ve daha etkindir (Şensoy 2008 35-36)
54
245 Kanadarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Kanadarsquoda muhasebe ve denetim standartlarının gelişiminde lider olan
Terminoloji Komitesi Kanada Yeminli Muhasebeciler Enstituumlsuuml buumlnyesinde
kurulmuştur ve komitenin iccedilindeki ccedileşitli kurullar aracılığıyla standartlar
oluşturmaktadır Standart tespitinde yetkili kuruluşlar
bull Kanada Muhasebe Standartları Kurulu (ACSB)rsquonun amacı işletmelerce
hazırlanan finansal bilgilerin kalitesini arttırmak ve muhasebe standartları
ile uluslararası duumlzenlemeler arasında uyumu sağlamaktır
bull Denetim Standartları Kurulu denetimin kalitesini arttırmak amacıyla
Uluslararası Denetim Uygulamaları Komitesi ndashIPAC gibi kuruluşlarla
denetim alanında uluslararası uyumun sağlanması goumlrevini uumlstlenmiştir
bull Kontrol Kriterleri Kurulu işletmelerin kaynakları organizasyon kuumlltuumlrleri
yapıları iş suumlreccedilleri risk youmlnetim uygulamalarına ilişkin kontrol
mekanizmalarını belirler
bull Kamu Sektoumlruuml Muhasebe Kurulu huumlkuumlmetlerin karar verme suumlreccedillerine ve
sorumluluklarına ait muhasebe standartları geliştirmekle goumlrevlidir
bull Araştırma Departmanı mali ve mali olmayan bilgilerin kullanıcıları ve
hazırlayanlar iccedilin oumlnemli olan konulara dair araştırmalar yapmak
tartışmalar accedilmak ve danışmanlık yapmak amacıyla oluşturulmuştur
bull Muhasebe Standartları Goumlzetim Konseyi Muhasebe Standartları
Kurulunun faaliyetlerini denetlemek ve soumlz konusu faaliyetlere ilişkin
kaynak sağlayarak
bull Kamu yararına hizmet etmesi amacıyla faaliyete geccedilmiştir (Uumllkuuml 2008 16-
17)
246 Japonyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Japonyarsquoda muhasebe mesleği ve uygulamaları Kamu Uzman Muhasebecileri
(CPA) yasası adı altında ilk kez 1948 yılında ccedilıkartılmıştır Bu yasa muhasebe
mesleği alanında anahtar niteliğindeki konuları iccedilermektedir Bu yasa ile CPA ve alt
duumlzey CPArsquoların mesleki yeterlilik sınavları mesleki uumlyelik kaydı goumlrev ve
sorumlulukları ve denetim kurumlarına ilişkin niteliklerin oluşturulması
55
amaccedillanmıştır CPArsquolar başlangıccedilta topluma karşı ccedilok oumlnemli bir sosyal sorumluluk
iccedilinde olduklarını fark etmişlerdir Bu nedenle bağımsız olarak standartları yuumlksek
etik kuralları kapsamında mesleki goumlrev anlayışı iccedilinde guumlvenilir ve yuumlksek teknik
yetenekte olanlara accedilık tutulan bir sorumluluğu uumlstuumln goumlrmuumlşlerdir Bu konudaki
diğer bir yapılanma ise Japonyarsquoda Genel Kabul Goumlrmuumlş Muhasebe İlkeleri
GAAPrsquolar ccedilok youmlnluuml ve kurumsal niteliği oldukccedila yuumlksek olan aşağıda sırasıyla
belirtilen muhasebe oumlrguumltlerince ccedilıkarılmıştır (Akguumln 2007 96)
247 Ccedilinrsquode Yapılan Ccedilalışmalar
Ccedilinrsquode 1990 yılından itibaren Shanghai ve Shenzen borsalarının kurulmasını
takip muhasebe sistemi koumlkten değişmiştir Ccedilin huumlkuumlmeti her iki borsanın
buumlyuumlmesine karşı 1992rsquode Halka Arz Yapmış Şirketler iccedilin Muhasebe
Duumlzenlemesini yayımlamıştır Ccedilin huumlkuumlmeti geleneksel Sovyet muhasebe
modelinden bu duumlzenlemeden sonra ayrılmıştır Uluslararası muhasebe standartlarını
kapsayan pek ccedilok muhasebe uygulamalarını benimseniş ve kendi sistemine dahil
etmiştir Ccedilin huumlkuumlmeti sınır oumltesi yatırımlara kolaylık sağlamak iccedilin B tipi fon hisse
senedi ihraccedil eden işletmelerin gelirlerini UMSrsquoye goumlre baştan goumlzden geccedilirerek
duumlzenlemesini zorunlu kılmıştır Ccedilin ccedileşitli duumlzenlemeler yapmasına rağmen her iki
uygulama arasındaki farklılıkları giderememiştir Ccedilin ulusal muhasebe standartları ile
uluslararası muhasebe standartları arasındaki farklılığı gidermek iccedilin 1998rsquode
yeniden halka arz yapmış şirketler iccedilin muhasebe duumlzenlemesi yayımlamıştır Finans
Bakanlığırsquonca IFRS oumlrnek alınmış ve 16 adet yeni Ccedilin Muhasebe Standartları
(Chinese Accounting Standarts) yayımlanmıştır Borsaya kote edilen işletmeler 1
Ocak 2007 yılından itibaren geccedilerli kılınmıştır (Ccedilankaya 2007 135)
248 Rusyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Rusya 1998rsquode Uluslararası Muhasebe Raporlama Standartları ile ulusal
muhasebe standartları arasındaki farklılıkları gidermek iccedilin ccedilalışma duumlzenlemiştir
Rusya Federasyonu Maliye Bakanlığı 1998rsquoden bu yana 20 yeni standart
yayımlayarak uyumlaştırma faaliyetlerinde oumlnemli ccedilalışmalara başlamıştır
Huumlkuumlmetin goumlsterdiği yol IFRS ile Rusya Muhasebe Standartlarının uyumlaştırılması
gerekliliğidir AB IFRS uygulamalarının Rusyarsquoda yaygınlaşması iccedilin bir oumlneride
bulunmuştur Tuumlm ticari bankalar finansal tablolarını hem uluslararası muhasebe
56
standartlarına hem de ulusal muhasebe standartlarına uygun duumlzenlemekle
zorunludur (Ccedilankaya 2007 135)
249 Diğer Uumllkelerdeki Ccedilalışmalar
Muhasebe standartlarının yaratılması amacıyla gelişmiş uumllkelerde de
ccedilalışmalar yapılmaktadır Belccedilika İspanya İsveccedil İtalya Hollanda ve Avustralya bu
uumllkelere oumlrnektir
Belccedilika 1975 yılındaki kanunla muhasebe uygulamalarının şekil ve
kapsamını ilkelere bağlamış mali tablo ve raporları bu ilkeler ccedilizgisinde
oluşturmuştur Bu yasayla asgari oumllccediluumlde standartlaştırılmış hesap planını işaret
etmekte bilanccedilo kacircr-zarar hesabı ve ilavelerinin kapsam ve dizinini accedilıklamaktadır
Muhasebe Standartları Komitesi Krallık talimatıyla kuruldu Bu kurulun amacı
muhasebe uygulamaları ve ilkeleri geliştirmekle sorumludur Ticaret Kanunursquonun
hazırlanmasını mecburi kıldığı mali tablo ve raporlar rutin bir şekilde vergi
dairelerine verilmekte ayrıca anonim şirketler yasanın mecburi kıldığı mali tablo ve
raporları resmi gazetede yayımlamaktadır (Tokay 1987 70)
Norveccedil Şirketler Kanunu şirketlerin mali tablolarını tam ve guumlvenilir bir
şekilde duumlzenlenmesini mecburi kılmıştır Yasaya goumlre kacircr-zarar tablosunun gelir ve
gider hesaplarının bilanccedilonun aktif ve pasif hesaplarının detaylı accedilıklanması gerekir
Oumlnceki suumlre ile mukayeseli tutarlar yalnız hisse senetleri menkul değerler borsasına
ayrılmış şirketlerin mali tablolarında bulunmaktadır Yerel uzman muhasebe
kurulları ise iccedilinde bulundukları devlet komitelerinde muhasebe ve raporlama
standartlarını geliştirmeye doumlnuumlk ccedilalışmalar yapmışlardır Bu komisyonların
yayımlanan bildirileri emir niteliğindedir (Tokay 1987 70-71)
İspanyarsquoda ticari faaliyetler 1985rsquote ccedilıkarılan Ticaret Kanunu ile
yuumlruumltuumllmekte idi Ancak bu yasa bazı yasa ve youmlnetmeliklerle değişmiştir Anonim
ve limitet şirketler 1951 ve 1953 senelerinde yuumlruumlrluumlğe giren yasalara goumlre
yuumlruumltuumllmeye başlanmıştı 1973rsquote yayımlanan genel muhasebe planıyla muhasebe
uygulamalarının accedilıklanmasını ve sunulmasını zorunlu kılmıştır (Tokay 1987 71)
İsveccedilrsquote 1929 yılında yuumlruumlrluumlğe giren Defter Tutma Kanunu ve 1944 yılında
yuumlruumlrluumlğe giren Şirketler Kanunları ile tuumlm şirketlere muhasebe kayıtlarını tutma
57
mecburiyeti getirilmiştir Bu kanunlar muhasebe ilkeleriyle ilgili politikaları iccediline
alır İsveccedil Yetkili Kamu Muhasebecileri Enstituumlsuuml muhasebe ve denetleme ile ilgili
pek ccedilok tebliğ sunmuştur Bu tebliğlerin uygulanması zorunlu değildir 1977
senesinde ccedilıkarılan Şirketler Kanunursquona goumlre şirketler daha ccedilok accedilıklayıcı oumlzellikte
mali tablolar hazırlamak mecburiyetinde idiler (Tokay 1987 71-72)
İtalyarsquoda vergi kaynaklı muhasebe uygulanmaktaydı Bu sebeple de ilgililere
fazla faydası yoktu İşletmelerin hazırladıkları mali tabloların mali belge olarak
goumlruumllmesi vergi kanunlarındaki pek ccedilok muhasebe prensipleri tarafından da
desteklenmiştir İtalyarsquodaki aktif hesapların var olandan duumlşuumlk goumlsterilmesi satışların
muhasebe uygulamalarında goumlsterilmemesi gibi durumlar mevcuttur Olayların yasal
defterlerin haricinde takip edildiği de soumlylenir İtalyarsquoda Sermaye Piyasası Kurulu
(CONSOB) 1975rsquote kurulmuştur CONSOBrsquoun goumlrevi muhasebe uygulamalarının
duumlzenlemektir CONSOB IASCrsquonin yayımladığı Uluslararası Muhasebe Standartları
tamamını uyumlu hale getirerek İtalyarsquoda bu muhasebe standartlarının kabul
edileceğini onaylamıştır Boumlylelikle muhasebe standardı oluşturma problemine
ccediloumlzuumlm bulmuştur (Tokay 1987 73)
Hollandarsquoda uygulanan muhasebe prensipleri oumlzel veya kamu kuruluşları
tarafından oluşturulmamaktadır Yalnızca Hollanda Hesaplar Yasası genel
terimlerle bilanccedilo ve gelir tablosunda olması gereken verileri sınıflandırma ve
sunma biccedilimini goumlstermektedir Hollandarsquodaki vergi kanunlarının muhasebe
uygulamalarındaki etkisi pek azdır Vergi kanunları muhasebecilere kapsamlı bir
yargı erki vermiştir Nedeni ise muhasebecilerin genel kabul goumlmuumlş muhasebe
ilkelerini takip edeceğidir (Tokay 1987 73-74)
25 Tuumlrkiye MuhasebeFinansal Raporlama Standartlarının Gelişimi
251 Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarına Genel Bakış
Uumllkelerin muhasebe standartları oluştururken hukuki ve finansal sisteminden
şirketlerin ortaklık yapısından ve finansman youmlntemlerinden muhasebe mesleği
gelişim seviyesinden muhasebeden ccedilıkan sonuccedilları kullanan kişilerin eğitim ve
gelişmişlik duumlzeyleri gibi bazı farklılıklar ile karşılaşılır (Goumlkccedilen vd 2016 9)
58
Tuumlrkiye muhasebe sisteminin oluşmasına yeni bir duumlzen almasına yol
goumlsteren uumllke ccedilapında farklılıklara sebep olan Tuumlrk Ticaret Kanunu Vergi
Kanunları Sermaye Piyasası Kanunu Bankalar Kanunu Sigorta mevzuatındaki
huumlkuumlmler bu farlılığın sebebidir (Şahin 2010 24)
Tuumlrkiyersquode faaliyet goumlsteren işletmeler ekonominin kuumlreselleşmesinden ccedilok
fazla etkilenmiştir Şirketlerin halka arzı şirket menkul kıymetlerinin duumlnya
borsalarında işlem goumlrmeye başlaması ve uluslararası ticaretin oumlnemli oumllccediluumlde
artması uumllkemizde uygulanan muhasebe ilke ve politikalarını uluslararası muhasebe
standartlarına uygun hale getirmemizi mecburi kılmıştır (Koumlroğlu ve Doğan 2012 3)
TTK ve VUKrsquodaki maddeler uumllkemizde muhasebe faaliyetlerinin
şekillenmesinde rol oynamıştır Bahsi geccedilen maddelerin bir gereksinimi
karşılamadığı zamanlarda kuruluşlar kendi faaliyetlerine giren şirketler iccedilin
muhasebe uygulamalarını youmln goumlsterici yapmışlardır (Soumlnmez 2003 24)
Farklı kurum ve kuruluşların kendi oumlzluumlklerinde tek duumlzeni sağlamak
amaccedilları ile başlayan muhasebe standartlarının gelişimi daha sonra Tuumlrkiyersquode
ABrsquoye uumlyelik talebinin etkisiyle IASIFRSrsquoler zorunlu hacircle getirilmiştir (Ccedilelik 2012
28)
Uumllkemizde muhasebe uygulamaları iktisadi ve siyasi youmlnden yoğun ilişkiler
iccedilinde olduğumuz uumllkeler oumlrnek alınarak aktarılan kanunlardan oluşmaktadır
1850rsquode uygulamaya konulan ldquoKanunname-i Ticaretrdquo kanunu 1807 tarihli Fransız
Ticaret Kanunun ccedilevirisi olup tacirlerin tutmakla muumlkellef olduğu defterler
hususunda getirmiştir Daha sonra 1926rsquoda yuumlruumlrluumlğe konulan 865 sayılı Ticaret
Kanunu Alman Ticaret Kanunursquondan alınmıştır (Babaoğlu 2011 17)
Uumllkemizde muhasebe standartları gelişimi devlet oumlncuumlluumlğuuml ile gerccedilekleşmiştir
(Cinit 2013 26) 1989 yılına kadar Muhasebe meslek oumlrguumltleri etkin değillerdir
Meslek teşkilatlar uumllke genelinde kullanılacak muhasebe ilkeleri
geliştirememişlerdir Nitekim Tuumlrkiyersquode Suumlmerbank tarafından 1930rsquolu yıllarda
duumlzenli belirli bir hesap planına ağırlık verilmiş ilk muhasebe uygulaması
gerccedilekleştirildi (Can ve Goumlr 2011 2)
1950rsquoden sonra Amerika ile ilişkilerimiz ilerlemiş ve sonucunda Amerikan
sistemin tesiri altında kalınmıştır1987 yılından itibaren ABrsquone tam uumlyelik iccedilin
59
başvurulması neticesinde Avrupa Birliği duumlzenlemelerinin etkisinde kalınmıştır
(Kocamaz 2012 111)
Tuumlrkiyersquode ilk oumlnemli adım Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği tarafından
Uluslararası Muhasebe Standartlarını Tuumlrkccedile rsquoye tercuumlme edip yayımlaması ile
başlamıştır Bu girişim muumleyyidesi olmadığı iccedilin ilmi bir eser olarak kalmıştır
(Bekccedili 2007 29) Birccedilok kişi Tuumlrkiye Muhasebeciler Uzmanları Derneği
aracılığıyla uluslararası muhasebe standartları hakkında fikir sahibi olmuştur
(Uumlstuumlnel 2002 3)
Maliye Bakanlığınca duumlzenlenen 1992 yılında kabul edilen 1994rsquote de
uygulamaya konulan Tekduumlzen Muhasebe Sistemi uumllkemizde accedilık şeffaf ve
kıyaslanabilir muhasebe kayıtlarının ve mali tabloların hazırlanmasının yerleşmesi
adına ulusal anlamda muhasebe sisteminin standartlaşmasına youmlnelik oumlnemli bir
gelişmedir (Cavlak 2015 86)
Tuumlrkiye Bankacılık Duumlzenleme ve Denetleme Kurulu Sermaye Piyasası
Kurulu ve Uluslar arası Menkul Kıymet Komisyonları Komitesirsquonin uumlyesi olması
aynı zamanda ABrsquoye giriş suumlrecinde bir uumllke olması sebebi ile 2005 yılından bu
yana borsada işlem goumlren şirketler ve bankalar mali tablolarını hazırlarken
uluslararası muhasebe ve finansal raporlama standartlarına uygun hazırlamaktadır
(Guumlney vd 2012 123)
TTK ve VUKrsquo da ki ilgili maddeler uumllkemizde muhasebe uygulamalarının
yuumlruumltuumllmesini sağlamıştır Fakat bu konu ile ilgili maddelerin ihtiyaccedilları
karşılamadığı durumlarda oumlzel yetkili bazı kurumların yetki alanına giren şirketler
iccedilin yol goumlsterici faaliyetlerde bulunduğu goumlruumlluumlr (Başpınar2005 46)
252 Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar
Tuumlrkiyersquode muhasebe mesleğinin gelişimine katkı sağlayan bir diğer kurum
ise 1942 yılında kurulan Eksper Muhasipler ve İşletme Organizatoumlrleri Derneğidir
1967 yılında adı değişmiş ve Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneğirdquo olmuştur Bu
dernek 1942de Profesoumlr Osman Fikret Arkun İsmail Otar ve 12 arkadaşı tarafından
60
resmi olarak kurulmuş bu alandaki ilk oumlzel teşebbuumlstuumlr 1967de derneğin
konumunda bir takım farklılıklar yapılmış ve uumlye sayısı artmıştır (Usta 2007 50)
Muhasebe standardizasyonu alanında uumllkemizde gerccedilekleştirilen ilk oumlnemli
ccedilalışma TMUDrsquoun UMSrsquoyi Tuumlrkccedilersquoye ccedilevirip yayınlaması ile başlamıştır 1977
yılında IFACrsquoa kurucu uumlye ve ISACrsquoa uumlye olarak katılmıştır Halen faaliyetlerine
devam eden dernek 20111999 tarihinde Akdeniz Uumllkeleri Muhasebeciler
Federasyonursquona (Feacutedeacuterationdes Experts Comptables Mediterraneacuteens FCM) uumlye
oldu 2004 yılında ise Uluslararası Muhasebe Eğitmenleri ve Araştırmacılar
Birliğirsquone (International Association for Accounting Educationand Research
IAAER) uumlye olmuştur (Cinit 2013 30)
253 İktisadi Devlet Teşekkuumlllerini Yeniden Duumlzenleme Komisyonu
Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar
Tuumlrkiyersquo de muhasebe sisteminin ilerlemesine katkı sağlayan tek duumlzen
muhasebe sistemi oumlncelikle KİTrsquoler iccedilin mecburi kılınsa da sonraları diğer
işletmelerce de kabul edilmiştir Tek duumlzen muhasebe sistemi İktisadi Devlet
Teşekkuumlllerini Yeniden Duumlzenleme Komisyonu tarafından 1968 yılında yayımlanan
ve 1972 yılında uygulamaya konulmuştur (Koumltuumloğlu 2008 16)
Komisyon bu amaccedilla 1968-1970 yılları arasında 6 adet rapor yayımlanmıştır
bull Muhasebe Usullerinin Islahı ve Yeknesaklaştırılması
bull Muhasebenin Temel Kavramları ve Kabul Goumlrmuumlş Muhasebe İlkeleri
bull Tekduumlzen Genel Hesap Planı Genel Accedilıklamaları ve Rapor Sistemi
bull Mali İşler-Muhasebe ve Kontrol Dairelerinin Organizasyonu
bull Accedilıklamalar ve Terimler (Guumlleryuumlz 2014 15)
254 Tuumlrkiye Bankalar Birliği Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar
Bankalar Birliği bankalar arasındaki muhasebe uygulamalarında tekduumlzeliği
sağlamak iccedilin birccedilok konuda ccedilalışmalar yapmıştır Oumlrneğin 1969rsquoda uygulamaya
konulan kanununa goumlre bankalar kredi muumlşterilerinden istediği bilanccedilo ve gelir
tablosunun tuumlrlerini tespit etmiştir Boumlylece Tuumlrkiyersquode bu mali tabloların
işlenmesine oumlncuuml olmuşlardır (Başpınar 2005 47)
61
Tuumlrkiye Bankalar Birliğirsquonce duumlzenlenen Tek Duumlzen Hesap Planına ait
accedilıklamalar
bull Uumllkemizde var olan buumltuumln bankalar iccedilin muhasebe uygulamasına mali
tablolar duumlzenlemesi youmlnelik tek duumlzen sağlamaktır
bull Tekduumlzen Hesap Planının numaralama sistemi doğrultusunda bankalar
tarafından sunulacak olan ve kuumlresel bankacılık faaliyetlerinde de anlaşılır
tek duumlzen bilanccedilo ve kacircr zarar tablosunun duumlzenlenmesini sağlamaktır
bull Banka denetiminde ve goumlzetiminde ihtiyaccedil duyulan verilerin en guumlvenilir
kaliteli biccedilimde THP tarafından karşılanmasıdır
bull İstatistik amaccedillı bankalardan talep edilen verilerin en guumlvenilir kaliteli
biccedilimde THP tarafından karşılanmasıdır
bull Bankaların kendi faaliyet alanları doğrultusunda Tekduumlzen hesap planını
kullanmasını ve ayrıntılı hesapların gereksinime goumlre uygulama alanının
genişletilmesini sağlar (Ccedilelik 2013 54)
2006rsquoda ldquoBankaların Muhasebe Uygulamalarına ve Belgelerin Saklanmasına
İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Youmlnetmelikrdquo yayımlanarak bankalar TMSKrsquonca
yayımlanan TMS-TFRSrsquoyi temel aldıklarını ilan ettiler (Guumlleryuumlz 2014 16)
255 Tuumlrk Standartları Enstituumlsuuml Muhasebe Standartları Oumlzel Daimi
Oumlrguumltuumlnuumln Yaptığı Ccedilalışmalar
1987 Yılında oluşturulan komite TMSrsquo nın oluşturmakla vazifelendirilmiş bu
kapsamda43 adet muhasebe standardı oluşturulmuştur Teknik kurul elemelerinden
geccedilerli not alıp yayınlanmaya hazır standartlar şunlardır (Goumlkdeniz 1996 13)
bull Raporlama Bilanccedilo Formu Standardı
bull Raporlama Kᾶr ve Zarar Tablosu Formu Standardı
bull Muhasebenin Temel İlkeleri Standardı
bull Denetim Genel İlkeleri Denetccediliye İlişkin Accedilıklama Standardı
Uluslararası muhasebe standartları Tuumlrk Standartları Enstituumlsuuml (TSE)rsquoye bağlı
olarak 1987rsquode kurulan TSE Muhasebe Standartları Oumlzel Daim Oumlrguumltuuml TMSrsquoyi
oluşturma goumlrevini uumlstlenmiştir Oumlrguumlt TUumlRMOBrsquotan sonra faaliyetlerine ara
62
vermiştir TMSKrsquonın kurulmasını kabul etmiş bu anlamda da muhasebe
standartlarının oumlzerk tek bir kuruldan oluşturulmasını sağlamaya youmlnelik ccedilalışmalara
destek vermiştir TUumlRMOBrsquoun kurulmasıyla bu oumlrguumlt faaliyetlerini bir suumlre
durdurmuş ve muhasebe standartlarının tek bir kurum tarafından gerccedilekleştirilmesi
uumlzerine TMSKrsquonın kurulmasını prensip olarak onaylamıştır (Cinit 2013 28)
Oumlrguumlt tarafından duumlzenlenen muhasebe standartları Tuumlrk muhasebe
sisteminin iyileştirilmesi ve AB IV Direktifine uyum accedilısından gereklidir Ancak
TSErsquonin oluşturduğu standartların uygulamada etkisi goumlruumllmemiştir (Goumlkccedilen vd
2016 11)
256 Sigorta Murakabe (Denetleme) Kurulu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar
1962 yılında Sigorta Murakabe Kurulu adıyla kurulan Tuumlrkiyede oumlzel
sigortacılık sektoumlruumlnde işlem yapan gerccedilek ve tuumlzel kişilerin kamu adına denetimini
yapmak uumlzere faaliyete geccedilmiştir Kurul sigorta denetleme uzman ve aktuumlerleri
ismini 1994 senesinde Hazine Muumlsteşarlığı ccedilatısı altında almıştır
Sigorta ve reasuumlrans şirketleri accedilısından muhasebe uygulamaları iccedilin bir
duumlzenlemeye rastlanmamıştır Bu şirketlerde uygulanacak tek duumlzen muhasebe
sistemine youmlnelik ilk duumlzenleme Tuumlrkiye Sigorta ve Reasuumlrans Şirketleri Birliği
Hazine Muumlsteşarlığı ve Sigorta Denetleme Kurulursquonun yetkililerinin iştirakiyle
01011994 yılında ccedilıkarılan ldquoTekduumlzen Hesap Planı ile yapılmıştır (Oğlakccedilı
201614) THP bilanccedilo ve gelir-gider tablosunun tek tipli olarak duumlzenlenmesine
olanak verir sigortacılık sektoumlruumlnde muhasebe kayıt işlemlerinde ve mali tabloların
hazırlanması youmlnelik tek duumlzeni sağlar sektoumlruumln ve işletmelerin maddicirc gelişimini
değerlendirir ilgili grupların ihtiyaccedillarına goumlre istediği veriyi sağlar (Dalkılıccedil 2008
56)
257 Bankacılık Duumlzenleme ve Denetleme Kurumu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar
BDDK bankaların faaliyetlerini ait kayıtlarını duumlzenlemek uumlzere 1999rsquoda
uygulamaya konan 4389 sayılı Bankalar Kanunu ile kurulmuştur Bankacılık
Duumlzenleme ve Denetleme Kurulu 4389 sayılı kanunla bankacılık konularında birccedilok
63
duumlzenlemelerde bulunmuştur TCMBrsquonin uumllkemizdeki bankaların faaliyetlerini
denetleyen bağımsız denetim firmalarından ccedilalışmalarını yuumlruumltuumlrken Avrupa Birliği
duumlzenlemelerine ve uluslararası muhasebe standartlarına uygun işlem yapmalarını
istemiştir Boumlylece muhasebe standartlarına uyumun ilk oumlrneğidir (Kocamaz 2012
115)
Bankacılık sektoumlruumlnde bağımsız denetim ve duumlzenleyici kuruma gerek
duyulmasına 1999 yılında karar verilmiştir Bu konuda ki temel amaccedil duumlzenleme ve
denetimin faaliyetlerinin daha sık yapılması ve tarafsız karar alabilecek mercilerin
oluşturulmasıdır4389 sayılı Bankacılık Kanunu ile Haziran 1999rsquoda Bankacılık
Duumlzenleme ve Denetleme Kurumursquonun (BDDK) kurulmasına karar verilmiştir
(BDDK Tanıtım Kitapccedilığı 2012 5)
Bankacılık Denetleme Duumlzenleme Kurulu 2002 yılında Muhasebe Uygulama
Youmlnetmeliği yayımlamıştır Yayımlanan youmlnetmelikle bankacılık sektoumlruuml ilgili 19
tane muhasebe standardı yayımlamıştır (İbiş ve Oumlzkan 2006 13) Ancak kurum
08112006 tarihinde yayımladığı ldquoBankaların Konsolide Finansal Tablolarının
Duumlzenlenmesine İlişkin Tebliğrdquo ile bu standartlar yuumlruumlrluumlkten kaldırılmıştır Buna
goumlre bankalar finansal tablolarını TFRSrsquoyi uygulayarak duumlzenlemekle yuumlkuumlmluuml
tutulmuştur Bu şekilde bankalar 2006 sonu itibari ile TFRS ile uyumlu muhasebe ve
finansal raporlama standartlarını kullanmaya başlamışlardır (Cavlak 2015 91)
1 Ekim 2002rsquode yuumlruumlrluumlğe giren 19 adet tebliğ başlıkları şoumlyledir
64
Tablo 21 BDDKrsquonın UMS ile Uyumlu Tebliğ Ettiği Muhasebe Standartları (Goumlkccedilen vd 2016 14-15) Tebliğ No
Tebliğ Kısımlarında Duumlzenlenen Konular
1Bildiri Finansal Araccedilların Muhasebeleştirilmesi Standardı 2Bildiri Maddi Duran Varlıkların Muhasebeleştirilmesi Standardı 3Bildiri Maddi Olmayan Duran Varlıkların Muhasebeleştirilmesi Standardı 4Bildiri Kiralama İşlemlerine İlişkin Muhasebe Standardı 5Bildiri Bankanın Dahil Olduğu Risk Grubuyla Yaptığı İşlemlerin
Muhasebeleştirilmesi Standardı 6Bildiri Banka Birleşme Ve Devirleri İle Bankalarca İktisap Edilen
Ortaklıkların Muhasebeleştirilmesi Standardı 7Bildiri Varlıklardaki Değer Azalışının Muhasebeleştirilmesi Standardı 8Bildiri Karşılıklar Şarta Bağlı Yuumlkuumlmluumlluumlkler Ve Varlıkların
Muhasebeleştirilmesi Standardı 9Bildiri Devlet Teşviklerinin Muhasebeleştirilmesi Ve Devlet
Yardımlarının Dipnotlarda Accedilıklanması Standardı 10Bildiri Banka Ccedilalışanlarının Haklarının Muhasebeleştirilmesi Standardı 11Bildiri Kur Değişim Etkilerinin Muhasebeleştirilmesi Standardı 12Bildiri Doumlnem Net KarZararı Temek Hatalar Ve Muhasebe
Politikalarında Yapılan Değişikliklerin Muhasebeleştirilmesi Standardı
13Bildiri Bilanccedilo Tarihinden Sonra Ortaya Ccedilıkan Hususların Muhasebeleştirilmesi Standardı
14Bildiri Mali Tabloların Yuumlksek Enflasyon Doumlnemlerinde Duumlzenlenmesine İlişkin Muhasebe Standardı
15Bildiri Konsolide Mali Tabloların Duumlzenlenmesi Bağlı Ortaklık Birlikte Kontrol Edilen Ortaklık Ve İştiraklerin Muhasebeleştirilmesi Standardı
16Bildiri Nakit Akım Tablosunun Duumlzenlenmesine İlişkin Muhasebe Standardı
17Bildiri Kamuya Accedilıklanacak Mali Tablolar İle Bunlara İlişkin Accedilıklama Ve Dipnotlar Standardı
18Bildiri Vergilerin Muhasebeleştirilmesi Standardı 19Bildiri Oumlzel Finans Kurumlarınca Kamuya Accedilıklanacak Mali Tablolar İle
Bunlara İlişkin Accedilıklama Ve Dipnotlar Standardı Yıllık Faaliyet Raporuna İlişkin Tebliğ
258 Maliye Bakanlığı Başkanlığında Kurulan Muhasebe Standartları
Komisyonunun Yaptığı Ccedilalışmalar
1990rsquoda birccedilok kesimin yetkililerinin katılımı ile kurulan komisyonun esas
amacı Tuumlrkiyersquode standart duumlzensizliğine ortadan kaldırmak iccedilin buumltuumln tuumlm
kesimleri bağlayan tek tipli muhasebe standartları hazırlamaktır (Başpınar 2005 49)
Tuumlrkiyersquode buguumlne kadar muhasebe standartları oluşturmaya ccedilalışan birbirinden
65
bağımsız aralarında herhangi bir koordinasyon bulunmayan standart saptama
amaccedillarında farklılık bulunan ccedileşitli kuruluşlar bulunduğundan aynı konularda farklı
standartlar yayınlanabilmiştir İşte Maliye Bakanlığı buumlnyesinde işlem yapan
muhasebe standartları komisyonu bu farklı uygulamaları ele alarak Avrupa
Topluluğursquonun Doumlrduumlncuuml Youmlnergesini de dikkate alarak Banka ve Sigorta
İşletmeleri gibi kurumlar hariccedil buumltuumln şirketlerin uygulayabileceği muhasebe
standartlarını hazırlamaya ccedilalışmaktadır (Akguumln 2007 127)
Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği duumlzenlenen konular şoumlyledir
(Arıkan 1996 66)
bull Muhasebenin temel kavramları
bull Muhasebe politikalarının accedilıklanması
bull Finansal tablolar ilkeleri
bull Finansal tabloların duumlzenlenmesi ve sunulması
bull Tekduumlzen hesap ccedilerccedilevesi hesap planı ve işleyişi
259 Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar
Sermaye Piyasası Kanunun 2499 sayılı madde ile 1981 yılında sermaye
piyasası kurulu oluşturulmuştur SPK IOSCOrsquonun teşvik etmesi ile AB ile uyum
suumlresinde (Seri XI No25 Tebliği) UMSUFRS ile uyumlu muhasebe standartlarını
yayımlamış ve uygulamaya koymuştur (Aksoy 2005190) Bahsi geccedilen bu tebliğ 34
adet standarttan oluşur (Ccedilankaya 2007 133)
SPK 2003 yılında UFRS ile uyumlu muhasebe standartları hazırlamış ve Seri
XI No25 sayılı tebliğ ile 34 adet standart yayımlamıştır (Goumlkccedilen vd 2016 12-13)
66
Tablo 22 SPKrsquonın UFRS İle Uyumlu Finansal Raporlama Standartları (Goumlkccedilen vd 201612-13) 1 Mali Tablolara İlişkin Genel Bilgiler 2 Mali Tablolar Sunumu 3 Ara Mali Tablolar 4 Nakit Akım Tablosu 5 Hasılat 6 Stoklar 7 Maddi Varlıklar 8 Maddi Olmayan Duran Varlıklar 9 Varlıklarda Değer Duumlşuumlkluumlğuuml 10 Borccedillanma Maliyeti 11 Finansal Araccedillar 12 İşletme Birleşmeleri 13 Konsolide Mali Tablolar Bağlı Ortaklıklar Muumlşterek Youmlnetime Bağlı
Teşebbuumlsler Ve İştiraklerin Muhasebeleştirilmesi 14 Kur Değişiminin Etkileri 15 Yuumlksek Enflasyon Doumlnemlerinde Mali Tabloların Duumlzeltilmesi 16 Hisse Başına Kazanccedil 17 Bilanccedilo Tarihinden Sonraki Olaylar 18 Karşılıklar Şarta Bağlı Yuumlkuumlmluumlluumlkler 19 Muhasebe Politikaları Muhasebe Tahminlerinde Değişiklik Ve Hatalar 20 Kiralama İşlemleri 21 İlişkili Taraflar 22 Finansal Bilgilerin Boumlluumlmlere Goumlre Raporlama 23 Banka Ve Benzeri Finans Kuruluşlarının Finansal Tablolarının Kamuya
Accedilıklanması 24 İnşaat Soumlzleşmeleri 25 Durdurulan Faaliyetler 26 Devlet Teşvik Ve Yardımları 27 Yatırım Amaccedillı Gayrimenkuller 28 Kurum Kazancı Uumlzerinden Hesaplanan Vergiler 29 Ccedilalışanlara Sağlanan Faydalar 30 Emeklilik Planları 31 Tarımsal Faaliyetler 32 Finansal Tablo Ve Raporların Accedilıklanması Ve Borsaya Goumlnderilmesi 33 İlk Doumlnem Finansal Tablolar 34 Muhtelif Huumlkuumlmler
67
2510 Tuumlrkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulunun Yaptığı
Ccedilalışmalar
1989rsquoda yayımlanan 3568 sayılı Muhasebe Mesleği Kanunu goumlre Tuumlrkiyersquode
muhasebe mesleğini duumlzenleyen ve kamu statuumlsuumlne haiz bir meslek kuruluşu olarak
TUumlRMOBrsquoun kurulmasına karar verilmiştir (Can ve Goumlr 2011 2)
TUumlRMOBrsquoun IASBrsquo ye uumlye olması 1994 yılıdır Tuumlrkiye Muhasebe ve
Denetim Standartları Kurulunu (TMUDESK) 9 Şubat 1994rsquote yılında TUumlRMOB
kurmuştur Duumlnya bankasının hazırladığı Mould Raporu bu kuruluşa sebep
olmuştur(Koumltuumloğlu200817) TMUDESK 1994rsquote ilk olarak uyumlaştırma
ccedilalışmaları başlatmıştır (Hatunoğlu vd 2013 53)
TMUDESK denetlenmiş mali tabloların gereksinime goumlre hazırlanmış
doğru guumlvenilir dengeli kıyaslanabilir ve anlaşılır oumlzellikte olması toplum yararını
goumlzeten ulusal denetim standartlarını belirlemek ve yayın yapmak amacıyla
kurulmuştur (Başpınar 2005 50)
TMUDESKrsquoin muhasebe standartları ile edindiği amaccedillar
bull Duumlnya ccedilapında ccedilalışmaları olan şirketlerin ve diğer kuruluşların finansal
tablolarının hazırlanmasını sağlayarak muhasebe prensiplerinde tek duumlzeni
sağlamaktır (Elitaş vd 2011 4)
bull Finansal raporların oluşturulmasında ve uumlccediluumlncuuml şahıslara sunulmasında temel
alınacak muhasebe standartlarını ileri duumlzeye taşımak ve yayımlamak
bull UMS ile TMS arasında uyum sağlamak
bull Tuumlrkiye ekonomisi ile ihtiyaccedillarını beraber duumlşuumlnmek
bull Mali tabloların hazırlanması ve sunulmasına ait kanun ile muhasebe
standartları ve uygulama şekillerini uyumlaştırılmasına youmlnelik ccedilalışmalarda
bulunmak
bull Uumllkemizdeki muhasebe faaliyetlerinde benimsenmiş muhasebe kavram ve
temel bilgilerin muhasebe standartlarının ilerlemesinde faydalanmak (Yalkın
2006 297)
68
TMUDESKrsquoin uumlye sayısı altmış sınırlandırılmıştır Faaliyetleri yuumlruumltme
komitesi tarafından youmlnetilmektedir Yuumlruumltme Komitesi bir başkan bir sekreter ve
iki sekreter yardımcısından oluşmaktadır TUumlRMOBrsquoun uumlyeleri atadığı şahıslar ile
ilgili kuruluşların temsilcilerinden oluşur Birbirini takip eden sıra numaraları ile
oluşturulan standartlar Kurul tarafından onaylandıktan sonra TUumlRMOB tarafından
en fazla bir ay iccedilinde yayımlanmaktadır (Ccedilevik 2015 46-47)
2511 Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Kurulu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar
Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Kurulu (TMSK) 15121999 tarih ve 4487
sayılı kanun ile değişiklik yapılan 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunursquonun Ek-1
maddesi ile kamu tuumlzel kişiliğini haiz idari ve mali oumlzerkliğe sahip bir kuruluş olarak
kurulmuş ve 07032002rsquode ilk toplantısını yapmış ve faaliyetlerine başlamıştı
(Cavlak 2015 92) Boumlylece Tuumlrkiyersquode muhasebe standartlarını oluşturma
sorumluluğu tek bir kuruma verilmiştir Kurumrsquoun kuruluş gerekccedilesi ldquoDenetlenmiş
finansal tabloların sunumunda finansal tabloların ihtiyaca uygun gerccedilek guumlvenilir
dengeli karşılaştırılabilir ve anlaşılabilir nitelikte olmaları iccedilin ulusal muhasebe
ilkelerinin gelişmesini ve benimsenmesini sağlayacak ve kamu yararı iccedilin
uygulanacak ulusal muhasebe standartlarını saptamak ve yayımlamaktırrdquo (İbiş ve
Akarccedilay 2003 8-9)
Bu kurum MB Sermaye Piyasası Kurulu Bankacılık Denetleme ve
Duumlzenleme Kurumu Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ve Hazine Muumlsteşarlığı YOumlK
TOBBrsquoden birer (Bekccedili ve Oumlzdemir 2006147) TUumlRMOBrsquodan bir YMM ve bir
SMMM olmak uumlzere toplam 9 temsilciden oluşur (Parlakkaya 2004 132)
TMS TMSKrsquoca yayımlanan muhasebe standartları finansal raporlama
standartları ve yorumlardan oluşur Bahsi geccedilen standartlar IASBrsquonin yayımladığı
UMSUFRS birebir Tuumlrkccedileye ccedilevrilmesidir Bunun iccedilin IASB ile telif hakkı
soumlzleşmesi yaparak Tuumlrkccedileye ccedilevirdiği Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarını resmi
gazetede yayımlamıştır TMSK Kavramsal ccedilerccedileve haricinde 31 adet TMS kodunu
kullanarak muhasebe standardı yayımlamıştır (Akdoğan 2007 102)
69
2512 Tuumlrk Ticaret Kanunu (TTK)
Tuumlrkiyersquode ortaklıklara ait muhasebe mali veriler ve finansal tablolara ilişkin
ilk huumlkuumlmlere TTKrsquo da yer verilmiştir (Uumlstuumlndağ 2000 52)
13 Ocak 2011rsquode Resmi Gazetersquode genel huumlkuumlmlerini de kapsayarak
yayımlanmıştır 1 Temmuz 2012rsquode uygulamaya konulmuştur Vergi merkezli
muhasebeden bilgi merkezli muhasebe anlayışına geccediliş iccedilin oumlnemli bir adım olan
TTK genel kabul goumlrmuumlş muhasebe ilkelerini uygulamaya doumlnuumlştuumlren
muhasebefinansal raporlama standartlarıyla uyumlu finansal raporlama yapılmasını
raporlanan bu tabloların da denetim standartları doğrultusunda denetlenmesini
oumlngoumlrmektedir (Guumlrdal 2013 2)
Yeni TTK ile vergi kanunlarına goumlre tutulan muhasebe anlayışının yerine
şirketlerin youmlnetimine ilgili ccedilıkar gruplarına şirketin finansal durumu hakkında
uluslararası finansal raporlama standartları doğrultusunda bilgi vermek amacı oumln
plandadır (Savun 2014 21)
6102 sayılı TTKrsquonda işletmelerin bağımsız dış denetimden geccedilmesinin
gerekliliği işletmeler ve muhasebe meslek erbapları iccedilin oumlnemli karardır Limited
şirketlere ve anonim şirketlere bağımsız denetime tabi tutulması mecburi kılınmıştır
(Fidan ve Cinit 2013 2)
2513 Kamu Goumlzetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu
Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar (KGMDSK)
KGMDSKrsquonın hedefi uluslararası muhasebe standartlarıyla uyum iccedilerisinde
olan TMSrsquo nı duumlzenlemek ve yayınlamaktır Bağımsız olarak denetlenmesinde
uygulamasında birlik sağlamak denetim uygulamalarını tespit etmek bağımsız
denetccedililer ve bağımsız denetim kurumlarını goumlrevlendirmek ve bu kurumların
ccedilalışmalarını denetlemek ve bağımsız denetim sahasında kamu goumlzetimi yapma
yetkisine sahip Kamu Goumlzetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun
kuruluşunu teşkilatını goumlrevlerini yetkilerini ve sorumluluklarını duumlzenlemektir
(Bitlisli 2014 40)
70
KGMDSK Kurulu tarafından 26 Eyluumll 2011 tarihinde karar verilmiş ve 02
Kasım 2011rsquode 660 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname ile yuumlruumlrluumlğe girmiştir
(Cavlak 2015 93)
KGMDSK tarafından hazırlanmış olan TMSTFRSrsquolerin 04062017 tarihi
itibari ile doumlkuumlmuuml aşağıdaki gibidir (httpwwwkgmdskgovtr04062017)
71
Tablo 23 KGMDSK tarafından hazırlanan TMSTFRSrsquoler bull Tuumlrkiye Finansal Raporlama Standartlarının İlk Uygulaması (TFRS 1) bull Hisse Bazlı Oumldemeler (TFRS 2) bull İşletme Birleşmeleri (TFRS 3) bull Sigorta Soumlzleşmeleri (TFRS 4) bull Satış Amaccedillı Elde Tutulan Duran Varlıklar Durdurulan Faaliyetler(TFRS 5) bull Maden Kaynaklarının Araştırılması ve Değerlendirilmesi (TFRS 6) bull Finansal Araccedillar Accedilıklamalar (TFRS 7) bull Faaliyet Boumlluumlmleri (TFRS 8) bull Finansal Araccedillar (TFRS 9 -2010 Versiyonu) bull Finansal Araccedillar (TFRS 9 -2011 Versiyonu) bull Konsolide Finansal Tablolar (TFRS 10) bull Muumlşterek Anlaşmalar (TFRS 11) bull Diğer İşletmelerdeki Paylara İlişkin Accedilıklamalar (TFRS 12) bull Gerccedileğe Uygun Değer Oumllccediluumlmuuml (TFRS 13) bull Duumlzenlemeye Dayalı Erteleme Hesapları (TFRS 14) bull Finansal Tabloların Sunuluşu (TMS 1) bull Stoklar (TMS 2) bull Nakit Akış Tabloları (TMS 7) bull Muhasebe Politikaları Muhasebe Tahminlerinde Değişiklikler ve Hatalar (TMS 8) bull Raporlama Doumlneminden (Bilanccedilo Tarihinden) Sonraki Olaylar (TMS 10) bull İnşaat Soumlzleşmeleri (TMS 11) bull Gelir Vergileri (TMS 12) bull Maddi Duran Varlıklar (TMS 16) bull Kiralama İşlemleri (TMS 17) bull Hacircsılat (TMS 18) bull Ccedilalışanlara Sağlanan Faydalar (TMS 19) bull Devlet Teşviklerinin Muhasebeleştirilmesi ve Devlet Yardımlarının Accedilıklaması
(TMS 20) bull Kur Değişiminin Etkileri (TMS 21) bull Borccedillanma Maliyetleri (TMS 23) bull İlişkili Taraf Accedilıklamaları (TMS 24) bull Emeklilik Fayda Planlarında Muhasebeleştirme ve Raporlama (TMS 26) bull Bireysel Finansal Tablolar (TMS 27) bull İştiraklerdeki ve İş Ortaklıklarındaki Yatırımlar (TMS 28) bull Yuumlksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama (TMS 29) bull Finansal Araccedillar Sunum (TMS 32) bull Hisse Başına Kazanccedil (TMS 33) bull Ara Doumlnem Finansal Raporlama (TMS 34) bull Varlıklarda Değer Duumlşuumlkluumlğuuml (TMS 36) bull Karşılıklar Koşullu Borccedillar ve Koşullu Varlıklar (TMS 37) bull Maddi Olmayan Duran Varlıklar (TMS 38) bull Finansal Araccedillar Muhasebeleştirme ve Oumllccedilme (TMS 39) bull Yatırım Amaccedillı Gayrimenkuller (TMS 40) bull Tarımsal Faaliyetler (TMS 41)
72
26 Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Stadartlarının
Uygulanmasında Karşılaşılan Problemler
261 Uygulama Esnasında Genel Problemler
TMS ve TFRSrsquo nin teorik ve karmaşık uumlsluba sahiptir Suumlrekli değişiklik
yapılması gerccedileğe uygun değer yaklaşımları karışıklıklara sebep olması standartlar
hakkında bilgi sahibi olan bilinccedilli personele ihtiyaccedil duyulmaktadır Meslek
mensuplarının pratik eğitim verilmemesinden dolayı eğitimin yetersiz kalması vergi
kanunlarının suumlrekli değişmesi standartları kapsayan accedilıklamaların eksik kalması
yapılan accedilıklamaların anlaşılmasının zor olması İşletmeler ve uygulayıcıların
alışkanlık kazandığı uygulamaların bir anda değiştirilememesi Tuumlrkiyersquode
IASIFRSrsquoye geccedilişte yaşanabilecek sorunlardandır (Goumlnen ve Uğurluer 2007 234-
235 Şensoy 2008 235- 236)
262 Standartların Ccedilevirilerinde Yaşanan Problemler
Standartların kabullenilme suumlrecinde kısa olmayan İngilizce cuumlmlelere yer
verilmesi yer verilen terimlerdeki tutarsızlık ccedileşitli kavramları ifade ederken bile
farklı olmayan terimlere yer verilmesi ccedileviri yapılırken de zor terminoloji
kullanılması ccedileviriye ilişkin karşılaşılan zorluklardandır (Hatipoğlu 2009 102)
263 Meslek Mensuplarının Bilgi ve Eğitimi İle İlgili Problemler
IASIFRSrsquolere hakim kalifiye personel gereksinimi yaşanılan bir diğer
sorundur (Goumlnen ve Uğurluel 2010 5)
Standartların uygulanmasında buumlyuumlk roluuml muhasebe meslek mensupları
uumlstlenmiştir Bundan oumltuumlruuml standartlara geccediliş aşamasında muhasebecilerin eğitiminin
oumlnceliği bilinmektedir Uygulayan kişilere youmlnelik eğitimlerin geccediliş evresini
kolaylaştıracağından meslek odalarında uumlniversitelerde teorik ve pratik eğitimlere
ağırlık goumlsterilmesi gerekmektedir (Şensoy 2008 239)
73
264 Yasal Nitelik Kazandırılmasında Yaşanan Problemler
Muhasebe standartlarının yasal oumlzellik taşıması ve bir bağlayıcılığının olması
uygulanabilirliği accedilısından oumlnemlidir (Akdoğan 2007 109) Uumllkemizde TMSK
aracılığıyla oluşturulan muhasebe ve finansal raporlama standartları oumlnceleri sadece
oumlneri oumlzelliğindeyken faaliyet goumlsterme mecburiyeti bulunmamaktadır Bunun
oumlnuumlne geccedilmek iccedilin yasal değişikliğe uğramış ve bir takım işletmelere mecburi olması
6102 sayılı Tuumlrk Ticaret Kanunun 1 Temmuz 2012 tarihinde faaliyete alınmasıyla
sağlanmıştır
Yeni TTK yuumlruumlrluumlğe girmesi finansal faaliyetlerde muumlhim ve buumlyuumlk
değişikliklere olanak sağlamıştır TMS TFRSrsquo nın1 Ocak 2013 tarihinde
uygulanmaya başlanması anonim ve limitet şirketler iccedilin mecburi bir durum almıştır
Şirketler TMSrsquonin mali gelecek stratejiler belirleyerek yol haritası belirlemişlerdir
Uumllkemizde işletmelerde standartların benimsenip uygulamaya konulması hususunda
yaptırımlar 6102 sayılı TTK ile gerccedilekleşmiştir Uumllkemizde faaliyet goumlsteren tuumlm
işletmelerin vergi merkezli muhasebe sisteminden bilgi merkezli muhasebe
uygulamalarını tercih etme durumunda kalmasına vesile olmuştur (Genccediloğlu ve
Ertan 2012 7)
74
75
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
MUHASEBE MESLEK MENSUPLARININ TUumlRKİYE
MUHASEBE STANDARTLARI VE TUumlRKİYE FİNANSAL
RAPORLAMA STANDARTLARI ALGISINA İLİŞKİN
CcedilALIŞMA SİVAS İLİ OumlRNEĞİ
Ccedilalışmanın bu boumlluumlmuumlne kadar TMSTFRSUFRS hakkında genel teorik
bilgilere yer verilmiş TMSTFRSUFRSrsquo lerin duumlnyadaki faaliyetleri ve uumllkemizdeki
faaliyetleri ile ilgili bilgilere değinilmiştir
Tezin bu boumlluumlmuumlnde ise Sivas ili SMMM Odasırsquona bağlı mesleği icra eden
meslek mensuplarına veri toplama aracı olan anket yoluyla araştırma yapılmıştır
Aynı zamanda bu boumlluumlmde araştırmanın amacı oumlnemi kapsamı araştırmanın
youmlntemi ve metotları yine araştırma sonucunda ortaya ccedilıkan verilerin analiz
edilmesi bu verilerin incelenmesi ve literatuumlr ccedilalışması da bu boumlluumlmde
bulunmaktadır
31 Literatuumlr Ccedilalışması
Tuumlrkiye muhasebe ve finansal raporlama standartları muhasebe meslek
mensuplarının algıları bağımsız denetccedililer farkındalık duumlzeyi gibi konularda
ccedilalışmalara rastlanmıştır Sivas İlinde muhasebe meslek mensuplarının TMS ve
TFRS algılarını farkındalık duumlzeylerini oumllccedilen bir ccedilalışmaya rastlanmamıştır Benzer
konular ile ilgili yapılan ccedilalışmalar aşağıda anlatılmıştır
Civan ve Kara (2012) ldquoMuhasebe Standartlarının Muhasebe Mesleğinde
Uygulanmasına Youmlnelik Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında Gaziantep ilinde
faaliyet goumlsteren Serbest Muhasebeciler ve Mali Muumlşavirler Odasırsquona kayıtlı
muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamış Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarırsquonın
meslek mensupları tarafından bilinme duumlzeyi oumllccediluumllmuumlş ve karşılaştıkları problemler
uumlzerinde durulmuştur Ccedilalışmanın bulguları şoumlyledir muhasebe meslek
mensuplarının yeteri kadar muhasebe standartları hakkında bilgi sahibi olmadıkları
ve nasıl uygulayacaklarını bilmediklerinden kaynaklanan problemler olduğu kanısına
varılmıştır Bu problemler ccediloumlzuumlm yolu olarak henuumlz standartlar taslak
76
durumundayken muhasebe meslek mensuplarının da fikirlerine yer verilmeli
TUumlRMOB ve Uumlniversitelerin işbirliği ile tuumlm illerde standartlar konferans seminer ve
panellerle tanıtılması gerekliliği sonucu ortaya ccedilıkmıştır
Bekccedili (2007) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe
Standartları Hakkındaki Goumlruumlşlerinin Değerlendirilmesine Youmlnelik Bir Araştırmardquo
isimli ccedilalışmasında Burdur ve Isparta illerinde goumlrev yapan muhasebe meslek
mensuplarını ele alarak muhasebe meslek mensuplarının perspektifinden
standartlara youmlnelik algı duumlzeylerini araştırmayı amaccedillamıştır Ccedilalışma sonucu elde
edilen bulgular muhasebe meslek mensupları standartlar sayesinde ccedileşitli sektoumlrlere
ait mali tablolarla kıyaslama yapılabileceğini ve TMS ile muhasebe mesleği daha da
oumlnem kazanacağı duumlşuumlncesinde oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Bunlara ek olarak muhasebe
meslek mensupları SPK TUumlRMOB ve Maliye Bakanlığırsquonın TMS ile ilgili daha
fazla ve etkin ccedilalışmalar duumlzenleyip ve eğitim ccedilalışmalarını da arttırmak durumunda
olduğu kanısına varılmıştır
Uumllkuuml (2008) yılında ldquoKOBİrsquoler İccedilin UFRS Taslağının Muhasebe Meslek
Mensupları Tarafından Algılanışına Youmlnelik Bir Araştırma (İstanbul Oumlrneği)rdquo adlı
ccedilalışmasında İSMMMO kayıtlı muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamıştır
Muhasebe meslek mensupları KOBİrsquolerin algı duumlzeyini oumllccedilmek aynı zamanda UFRS
ile ilgili algılarını oumllccedilmeyi ve KOBİ standartlarının muhasebecilere etkilerini analiz
etmeyi amaccedillamıştır Ccedilalışmanın sonucunda elde edilen bulgular muhasebe meslek
mensupları muhasebenin uumlrettiği bilgileri UFRS sayesinde daha guumlvenilir olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir Ancak muhasebe meslek mensuplarının UFRS ile ilgili eğitim bilgi
seviyelerini yeterli olmadığı sonucuna ulaşmışlardır
Erdoğan ve Dinccedil (2009) ldquoTuumlrkiye Muhasebe Standartları ve Muhasebe
Meslek Mensuplarının Bilgi Duumlzeylerinin İncelenmesirdquo adlı ccedilalışmalarında
yayınlanmış standartlar konusunda muhasebe meslek mensuplarının ne derecede
haberdar oldukları uygulamada mevcut bilgilerini ne derecede kullandıkları ve
meslek mensupları arasında farklılık olup olmadığını belirlemek Muhasebe meslek
mensupları uumlzerinde yapılan anket sonucunda genel olarak meslek mensuplarının
muhasebe standartlarından haberdar olduklarını soumlylemek muumlmkuumln fakat bir
kısmının standartlar hakkındaki bilgilerini yetersiz olarak goumlrduumlkleri tespit edilmiştir
77
Sahip olunan bilginin yeterliliği konusunda ise kendilerine en ccedilok guumlvenen unvan
grubunun Yeminli Mali Muumlşavirler olduğu sonucuna varılmıştır
Hatipoğlu (2009) ldquoTuumlrkiyersquode Uluslararası Muhasebe Standartlarırsquonın
Gelişimi Gerekliliği ve Uygulanabilirliği Uumlzerine Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmasında
UMSUFRSrsquo nin uumllkemizde uygulanışı ve muhasebecilerin standartlardan
beklentileri ve standartların algılarında etkili faktoumlrleri belirlemeyi amaccedillamıştır
Şuan ki UFRS Setirsquonin yazım şekli kullanılan dilin tuumlm duumlnyada anlaşılan ve kolay
uygulanabilir nitelikte teorik bir dille kaleme alınmıştır Aynı zamanda standartta yer
alan cuumlmleler karmaşık ve uzun cuumlmlelerden oluşması bahsi geccedilen standartlar
orijinal halinden alındığı iccedilin başka dillere tercuumlmesinde problemler yaşanmaktadır
Muhasebe Standartlarının yuumlruumlrluumlğe girdiğinden buguumlne kadar devamlı
guumlncellenmesi standartların doğru ve her zaman tutarlı bilgi vermesinin oumlnuumlnde
buumlyuumlk engeldir
Can ve Goumlr (2011) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama Standartlarının Meslek
Mensupları Arasında Bilinirlik Duumlzeyini Oumllccedilmeye Youmlnelik Bir Araştırma (Ankara ve
Ccedilankırı İlleri Oumlrneği)rdquo isimli ccedilalışmasında Ccedilankırı ve Ankararsquoda faaliyet goumlsteren
muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamış katılımcıların demografik
oumlzelliklerinin saptanması ve soumlz konusu standartların muhasebe meslek mensupları
algı duumlzeyleri ve bilinirlik derecesini araştırmayı amaccedillamıştır Muhasebe meslek
erbapları TMS ile ilgili bilgi donanımları mevcut ve bunun yanı sıra Standartlarda
yapılan değişiklik ve duumlzenlemelerle yakından ilgilenmektedir Standartların anlatım
şekli karmaşık ve anlaşılır olmadığını ve muhasebe meslek mensuplarının duumlzenli
eğitime gereksinim duyduklarını duumlşuumlnmektedirler standartlar ile mali tabloların
kıyaslana bilirliği muhasebe alanındaki faaliyetlerin tekduumlzen olduğu ve
standartların denetim faaliyetlerini kolaylaştıracağını duumlşuumlnmektedir TMS alanında
eğitim seminer ve konferans verilmediğini TUumlRMOBrsquo un aynı zamanda bağlı
oldukları meslek odalarının bu konuda pasif kaldığı kanaatindeler
Ccedilankaya ve Hatipoğlu (2011) ldquoTuumlrkiyersquode Uluslararası Muhasebe
Standartlarırsquonın Uygulanabilirliğini Etkileyen Faktoumlrlerin Meslek Mensuplarınca
Değerlendirilmesine Youmlnelik Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında farklı birccedilok ilde
faaliyet goumlsteren muhasebe meslek mensuplarına anket uygulanmıştır
78
UMSUFRSrsquolerin uumllkemiz şartlarında uygulanmasıyla alakalı muhasebe meslek
mensuplarının taleplerini saptamak ve bu talepler doğrultusunda uygulamada etkili
faktoumlrler uumlzerinde ccedilalışmalar yapmayı amaccedillamışlardır Uumllkemizde UMSUFRSrsquolerin
meslek mensupları tarafından kabul goumlrmesi aynı zamanda uygularken muhasebe
meslek mensuplarının taleplerine etki eden başlıca etkenler şunlardır standartlarla
alakalı bilgilendirici seminer eğitim konferansa gibi etkinliklerin olmaması kısaca
eğitim problemleri(eğitim faktoumlruuml) soumlz konusu standartların Tuumlrkiye mali
ekonomisinin buumlyuumlk boumlluumlmuumlnuuml kapsayan KOBİrsquolere hitap etmemesi(ekonomik ve
hukuki ccedilevre faktoumlruuml) bahsi geccedilen standartların yazım şekli tercuumlmesi gibi yalın
halinden oumltuumlruuml yaşanan sorunları buumlnyesinde taşıması (standartlar faktoumlruuml) yine
bahsi geccedilen standartların uygulanabilirliği suumlrecinde kuumlltuumlr etkeninin ihmal
edilmemesi varılan sonuccedillar arasında olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
Dinccedil ve Atabay (2011) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının TFRSrsquoye Youmlnelik
Duumlşuumlnceleri ve Uygulama Başarısına Etki Etmesi Muhtemel Faktoumlrlere Youmlnelik Bir
Araştırma ndash Trabzon Alt Boumllgesi Oumlrneğirdquo isimli ccedilalışmalarında Trabzon ve ccedilevre
illerinde faaliyet goumlsteren muhasebe meslek mensuplarına anket uygulanmıştır
Muhasebecilerin standartlar la ilgili bilgilerini oumllccedilmek algı duumlzeylerini belirlemek ve
standartların uygulanabilirliğinde etki eden kriterler incelenmiştir Muhasebe Meslek
mensupların standartlar hakkında olması gerekli bilgiye sahip olmadıkları sonucu
ccedilıkmıştır Bunlara ek olarak Trabzon ve ccedilevre illerinde katılımcıların ccediloğunluğu
standartlar setinden haberleri var fakat standartlar setinin ne şekilde uygulanması
gerektiği hakkında yeterli bilgiye sahip değillerdir Bu sebeple muhasebe meslek
odalarının meslek mensuplarının katılacağı mecburi eğitimler seminer ve
konferanslar hazırlanmalı ve eğitimlerin yanı sıra uygulamaya da yer verilmesi
gerektiği sonucuna varılmıştır
Elitaş ve diğerlerinin (2011) ldquoMuhasebe Meslek Mensupları Perspektifinden
Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarırdquo isimli ccedilalışmasında Afyon‐Denizli‐Uşakrsquota bulunan
muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamıştır Muhasebecilerin bakış accedilısından
standartları incelemeyi amaccedillamışlardır Muhasebe meslek mensupları standartlar
ile ilgili bilgi duumlzeyleri yetersiz olmasının yanında TMS ile ilgili eğitim verilmesi
gerektiği duumlşuumlncesine sahip oldukları ortaya ccedilıkmıştır TMS uygulamaya başladıktan
sonra denetim faaliyetleri daha sistemli ve kolay olduğu ve standartlarla birlikte
79
muhasebe mesleği daha saygın konuma ulaşacağı oumlnemi artıracağı duumlşuumlncesi ortaya
ccedilıkmıştır Toplam 16 yıl ve uumlzerinde faaliyet goumlsteren meslek mensupları standartlar
sebebiyle mesleği bırakma duumlşuumlncesindedirler Muhasebe mesleğine yeni giren
meslek mensuplarının boumlyle bir duumlşuumlncesinin olmadığı sonucuna varılmıştır
Kurcan ve diğerleri (2011) ldquoMeslek Mensuplarının UFRSrsquoye Bakış Accedilıları ve
Farkındalık Duumlzeyleri Uumlzerine Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında Antalya ve
Alanyarsquoda bulunan muhasebeciler uumlzerinde anket ccedilalışması yapmıştır Bu ccedilalışmada
muhasebecilerin standartlara karşı algı duumlzeylerini ortaya koymak amaccedillanmıştır
Araştırma sonuccedilları muhasebe meslek mensuplarının TMSTFRS alanında yeterli
bilgiye sahip olmadığını goumlstermektedir Muhasebeciler standartların anlaşılır
olmadığı ve uygulama noktasında sıkıntılar yaşadıkları sonucuna varılmıştır
Guumlneş ve diğerleri (2011) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının KOBİ TFRSrsquoye
Youmlnelik Bilgi Duumlzeyleri ve Uygulamaya Youmlnelik Beklentileri Elazığ ve Malatya
İlleri Oumlrneğirdquo isimli ccedilalışmalarında Elazığ ve Malatya bulunan faaliyet
muhasebecilere anket ccedilalışması yapılmıştır Muhasebe meslek mensuplarının KOBİ
TFRS hakkında bilgi duumlzeylerinin yeterli olmadığı aynı zamanda uygularken
muhasebe meslek mensuplarına daha fazla iş yuumlkuuml vereceği bunun iccedilin ccediloumlzuumlmleyici
tavsiyeler bulmayı amaccedillamışlardır Ayrıca muhasebeciler KOBİ TFRSrsquo nin tam
suumlresinde ve doğru uygulayıp uygulayamayacağı ile ilgili teredduumltleri olduğu KOBİ
TFRSrsquo yi doğru uygulayabileceklerinden emin olmadıkları sonucu goumlzlemlenmiştir
Oumlzdemir (2012) ldquoKOBİler İccedilin Finansal Raporlama Standardı ve Mali
Muumlşavirlerin Uygulama Oumlncesi İlgi Duumlzeylerine Youmlnelik Ampirik Bir Araştırmardquo
isimli ccedilalışmasında Ankara ilinde faaliyet goumlsteren smmmrsquo lere anket uygulanmış
anketteki katılımcıların demografik oumlzellikleri youmlnuumlyle KOBİ TFRS uygulamasından
oumlnceki ilgi ve algılarını oumllccedilmeyi amaccedillamışlardır Eğitim duumlzeyi Lisansuumlstuuml olan
SMMMrsquolerin KOBI TFRS standardına hakkında daha fazla bilgi sahibi olduğu
goumlruumllmuumlştuumlr Mesleğe henuumlz yeni başlamış SMMMrsquoler mesleki tecruumlbe suumlrelerine
bakıldığında standartlara en ilgili grup iccedilerisinde oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Aynı
zamanda defterlerini tutmakla yuumlkuumlmluuml oldukları muumlkellef sayısına bakıldığında
sayıca en az olan SMMMrsquoler KOBI TFRS ile daha fazla ilgili olduğuna ulaşılmıştır
80
Ccedilankaya ve Dinccedil (2012) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama Standartlarının
Uygulama Başarısını Etkileyen Faktoumlrler Bağımsız Denetccedililer Uumlzerine Bir
Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında TMSTFRSrsquo lerin uygulanmasındaki başarıyı
etkileyen kriterleri analiz etmeyi amaccedillamıştır Muhasebecilerin standartların ne
kadar oumlnemli olduğunu ve ihtiyacı karşıladığı ile ilgili duumlşuumlnceleri demografik
oumlzelliklerden olan yaş grupları youmlnuumlnden farklılık goumlsterdiği sonucuna varılmıştır
Muhasebe meslek mensuplarının soumlz konusu standartların kolay oumlğrenilip ve
uygulamaya konulması iccedilin bir takım beklentileri bulunmaktadır Oluşturulan
demografik gruplar arasında anlamlı bir farklılığın bulunmadığı anket sonucunda
goumlruumllmuumlştuumlr Bu sebeple eğitim alma ve oumlğrenme aynı zamanda uygulamadaki bazı
ccedilalışmalar ve yapılan faaliyetlerin pozitif etki sağlayacağı youmlnuumlnde ccedilıkmıştır Eğitim
duumlzeyi lisans ve lisansuumlstuuml olan muhasebe meslek mensupları eğitim duumlzeyi oumln
lisans ve altında olanlara nazaran standartlar hakkında daha fazla bilgiye sahip
oldukları sonucuna varılmıştır Katılımcıların tuumlmuuml standartların Tuumlrkccedileye tercuumlme
edilirken kullanılan dilin standart oumlğrenmeyi kolaylaştırmanın aksine zorlaştırdığını
belirlemişlerdir Yaş grupları accedilısından bakıldığında 35 yaş uumlzeri ndash 44 yaş altı grupta
bulunan katılımcılar standartlarda devamlı yeniliklerin ve guumlncellemelerin
yapıldığından dolayı oumlğrenim suumlresini uzattığı duumlşuumlncesi ortaya ccedilıkmıştır
Oumlzkan ve Oumlzşahin (2012) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının KOBİ TFRSrsquoye
Youmlnelik Bilgi Duumlzeyleri Finansal Raporlama Standartları Hakkındaki Goumlruumlşlerinin
Tespitine Youmlnelik Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında Kayserirsquode faaliyet goumlsteren
muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamıştır Bu ccedilalışmada muhasebe meslek
mensuplarının KOBİ TFRS hakkındaki duumlşuumlncelerini oumllccedilmek ve demografik
nitelikleri accedilısından anlamlı bir goumlruumlş farklılığı bulunup bulunmadığını incelemeyi
amaccedillamıştır Muhasebe meslek mensupları KOBI TFRSrsquonin yuumlruumlrluumlğe girmesiyle
şirketlerin daha guumlvenilir bilgilerle analiz yapacağı mali tablolarının daha şeffaf ve
kıyaslanabilir olacağı uumlccediluumlncuuml şahıslara finansal tablo kullanıcılarına daha guumlvenilir
bilgi vereceği muhasebe alanında tek bir dil birliği sağlanıp tek duumlzen olacağı vergi
işlemlerinin aynı zamanda denetim faaliyetlerinin kolaylaşacağı ve muhasebe
mesleğinin değerinin artacağı duumlşuumlncesindedirler Bunlara ek olarak muhasebe
meslek mensupları TUumlRMOB TMSK ilgili muhasebe meslek odaları ve eğitim
81
veren kurum ve kuruluşların soumlz konusu standartların uygulanması iccedilin yeterli
seviyede eğitim ve uygulama ccedilalışmaları youmlnuumlnde eksik kaldığı duumlşuumlncesindedirler
Erol Fidan ve Cinit (2013) ldquo01 Ocak 2013 Oumlncesinde Tuumlrkiye Finansal
Raporlama Standartları Ccedilerccedilevesinde KOBİ Muhasebe Standartlarının Muhasebe
Meslek Mensupları Tarafından Algı Duumlzeylerinin Tespitine Youmlnelik Uygulama
(Yalova İli Oumlrneği)rdquo isimli ccedilalışmalarında 2013 yılında soumlz konusu standartları
uygulayan kesim olan muhasebecilerin bahsi geccedilen standartlar ile ilgili algı ve bilgi
duumlzeylerini oumllccedilmek standartları uygulamayı etkileyen faktoumlrleri belirlemek amacıyla
hazırlanmıştır Muhasebe meslek mensupları arasında demografik oumlzellikler değişken
gruplar youmlnuumlyle incelenmiş istatistiki olarak anlamlı bir farklılık olduğu sonucuna
varılmıştır
32 Araştırmanın Amacı
Ccedilalışmanın amacı Sivasrsquota faaliyet goumlsteren SMMMrsquolerin TMS ve TFRS
adıyla duyurulan standartlar hakkında goumlruumlş accedilılarını algılarını anket yoluyla
goumlzlemlemektir Aynı şekilde SMMMrsquolerin standartlar konusundaki fikirlerini farklı
demografik oumlzellikler accedilısından istatistiki olarak farklılıklarının incelenmesidir
33 Araştırmanın Oumlnemi
Uumllkemizde yeni TTK ve TMS TFRSrsquo lerin uygulamaya konulmasının
ardından muhasebe alanında koumlkluuml değişiklikler meydana gelmiştir
Muhasebenin şekillenmesini sağlayan yasa ve tuumlzuumlklerin ccedileşitli faaliyetleri
nedeniyle meslek mensuplarının standartları hayata geccedilirmesi guumlccedilleşmiştir Bundan
dolayı standartların oumlğrenilmesi esastır
TFRSrsquolerin tercuumlme edilip bırakılması anlaşılmasını zorlaştırdığından oumltuumlruuml
hayata geccedilirilmesini de etkilediği bilinmektedir Bu guumlccedilluumlk ccedilekilmesinin temel
nedeni TFRS uygulamalarındaki oumlğrenim eksiklikleridir Meslek mensuplarının
TFRS ile alakalı yeterli teorik bilgi seviyesine ve uygulama noktasında gerekli
donanımı sağlamamaları diğer bir problemdir Mesleki oda ve eğitim kurumlarının
bu alanda eğitimlerle destek vermesi bu suumlreci daha kolay atlatmalarına olanak tanır
82
Bu ccedilalışma Sivas ilinde muhasebe mesleğini icra eden meslek mensuplarının
TMSTFRS algılarını inceleyen bir araştırma olduğundan oumlnemlidir
34 Araştırmanın Kapsamı
Bu araştırmada SMMM Odasırsquona bağlı SMMM ruhsatına sahip uumlyeler
tarafından doldurulan anketten ccedilıkarımlara yer verilmiştir Bu alanda meslek
mensupları ve standartlar uumlzerinde ccedilalışılmış araştırmalarla karşılaşılmaktadır Bu
araştırmada ise meslek mensuplarının sadece ankette yer alan sorular neticesinde
varılan sonuccedillar değerlendirilmiştir Veri toplama aracı olan ankette bulunan
soruların hazırlanmasında o alandaki ccedilalışmalardan faydalanılmıştır Buna ek olarak
her bir anket sorusu iccedilin hipotez oluşturulmuş demografik oumlzellikler goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak bulgular elde edilmiştir
35 Araştırmanın Youmlntemi
Ccedilalışmamın son boumlluumlmuumlnde araştırmanın ana kuumltlesi ve oumlrneklem ccedilalışmada
yer verilen anket soruları ve verilerin analizi ve yorumu iccedilin kullanılan analiz
youmlntemlerine değinilmiştir
Araştırmanın ana kuumltlesini Sivasrsquota mesleği ifa eden ve Sivas SMMMO
edinilen bilgiye goumlre 353 SMMM ve 3 YMM oluşmaktadır Bunlardan 213rsquosı aktif
olarak faaliyet goumlstermektedir 140rsquoı ise pasiftir Toplamda 110 SMMMrsquoye ulaşılarak
anket ccedilalışması yapılmıştır Ancak anket formunda eksik bilgilerden ve geccedilersiz
anket formlarından dolayı 99 SMMMrsquonin istatistik verilerine bakılmıştır
Araştırmamıza katılım sağlayan meslek mensupları ile yuumlz yuumlze goumlruumlşme
tekniği kullanılmıştır Yuumlz yuumlze goumlruumlşme tekniğinin tercih edilme nedeni meslek
mensuplarının sorulara doğru ve tutarlı cevaplar vermesini sağlamaktadır Ulaşılan
sonuccedillar SPSS 220 istatistik programı yardımıyla analiz edilmiştir
Ccedilalışmada kullanılan anket soruları Aysel CANrsquoa ait 2016 yılında ldquoMuhasebe
Meslek Mensuplarının UFRSTFRSrsquoYE Bakış Accedilıları ve Meslekteki Farkındalık
Duumlzeyleri Uumlzerine Bir Araştırmardquo isimli Tuumlrk Hava Kurumu Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml İşletme Anabilim Dalı İşletme Programında kabul edilen tezden
faydalanılarak hazırlanmıştır
83
36 Araştırmada Kullanılan Youmlntemler
Bu ccedilalışma Sivas il genelinde SMMM unvanına sahip 99 katılımcıyla
goumlruumlşuumllmuumlştuumlr 5li likert oumllccedilek olarak hazırlanan ve 13 maddeden oluşan ankete
verilen cevaplardan her bir kişi iccedilin bir toplam puan elde edilmiştir Elde edilen bu
toplam puanlar katılımcıların TMS-TFRS algısını goumlstermektedir Bu puanlar
kullanılarak Sivas ilinde faaliyet SMMMrsquolerin TMS-TFRS algısının oumllccediluumllmesi
amaccedillanmıştır
Anket guumlvenilirliğini oumllccedilmede iccedil tutarlılığı ortaya koyabilmek iccedilin
Cronbachrsquos Alpha katsayısı hesaplanmıştır Ccedilalışmada elde edilen puanların
katılımcıların demografik bilgilerine goumlre istatistik olarak aralarında anlamlı bir fark
olup olmadığını belirlemektir Bu sebeple yapılacak olan testlerin parametrik veya
non-parametrik olup olmadığını belirlemek iccedilin normallik testi uygulanmaktadır
Normallik testi Kolmogorov-Smirnov Testi ile test edilmiştir Normallik
varsayımının sağlanmadığı durumlarda parametrik olmayan Mann-Whitney U
Testi kullanılmaktadır İkiden fazla duumlzeyli değişkenlerin duumlzeyleri arasında
farklılık olup olmadığını belirlemek iccedilin normallik varsayımının sağlanmadığı
durumlarda non-parametrik bir test olan Kruskall-Wallis Testi kullanılmıştır
Katılımcıların ankette bulunan her bir ifadeye hangi duumlzeyde katıldığı ya da
goumlruumlşlerinin Kesinlikle Katılıyorum (5) Katılıyorum (4) Kararsızım (3)
Katılmıyorum (2) Kesinlikle Katılmıyorum (1) nitelemelerinden hangisine
girdiği yapılan bir sınıflama oumllccedileği ile belirlenmiştir Sınıflama oumllccedileğinin
oluşturulmasında
Aralık Genişliği (a) = Dizi Genişliği divide Yapılacak Grup Sayısı formuumlluuml
kullanılmıştır (Tekin 1987 262) Buna goumlre oluşturulan oumllccedilekte nitelik duumlzeyi ve
puan değerleri ile değer aralıkları Tablo 31rsquode goumlsterilmiştir
a= 45
a= 080 bulunur
84
Tablo 31 Anket Maddelerinin Puan Aralıkları Nitelik Duumlzeyi Puan Aralığı Değer Aralıkları Kesinlikle Katılıyorum 5 420-500 Katılıyorum 4 340-419 Kararsızım 3 260-339 Katılmıyorum 2 180-259 Kesinlikle Katılmıyorum 1 100-179
37 Araştırmanın Bulguları
Araştırma kapsamında elde edilen veriler IBM SPSS 22 istatistik paket
programı kullanılarak analiz edilmiştir Analiz sonuccedilları ilerleyen boumlluumlmlerde
ayrıntılı olarak incelenmektedir
371 Araştırmada Kullanılan Oumllccedileğin Guumlvenilirlik Analizi
Cronbachrsquos Alpha katsayısı her sorunun kendine ait puanları oumlrneğin 18 adet
sorusu olan ankette sorulara verilen yanıtların toplanarak hesaplandığı ihtimallerde
oumllccedilekteki sorular birbiri ile benziyor mu yakınlık derecesi var mı gibi sorulara cevap
bir katsayıdır Alfa sayısı ankette bulunan 13 sorunun aynı tuumlrden olup olmadığını
incelemek veya bir buumltuumlnluumlğuuml sağlayıp sağlamadığını goumlsterir (Kartal 2004 6)
000 le α lt 040 ise oumllccedilekte guumlvenilirlikten bahsedilemez
040 le α lt 060 ise oumllccedilek duumlşuumlk guumlvenilirdir
060 le α lt 080 ise oumllccedilek oldukccedila guumlvenilirdir
080 le α lt 100 ise oumllccedilek yuumlksek derecede guumlvenilirdir
Anketimizde likert tipi oumllccedileğe ait toplam 13 soru vardır Likert tipi oumllccedilekli
sorulara guumlvenirlik analizi yaptığımızda guumlvenirliği yani Cronbachrsquos Alpha katsayısı
0750 olarak bulunmuştur yani oumllccedileğimiz oldukccedila guumlvenilirdir
85
Tablo 32 Guumlvenilirlik Analizi Tablosu Cronbachs Alpha Number of Items Guumlvenilirlik Durumu
0750 13 Oldukccedila guumlvenilir
372 Ankete Katılanların Demografik Oumlzelliklerine Ait Frekans
Tabloları
Elde edilen bulgular oumllccedileği cevaplayan muhasebe meslek mensuplarının
demografik oumlzelliklerini oumlne ccedilıkarmaktadır Demografik oumlzellikler kapsamında
oumllccedileğe katılanların cinsiyeti yaşı eğitim duumlzeyi ve mesleki tecruumlbe suumlrelerini
goumlsteren bulgular bulunmaktadır
3721 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımı
Oumllccedileğe cevap veren meslek mensuplarının cinsiyetleri değerlendirildiğinde
sayıca fazlasını erkek meslek mensuplarından meydana geldiği goumlzlemlenmiştir
Tablo 33rsquode cinsiyete accedilısından muhasebe meslek mensuplarının dağılımı
bulunmaktadır
Tablo 33 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımı Cinsiyet Frekans Yuumlzde Kadın 33 333 Erkek 66 667 TOPLAM 99 100
Ankete katılanların 333 kadın667 si erkek meslek mensuplarından
oluşmaktadır
3722 Katılımcıların Yaş Gruplarına Goumlre Dağılımı
Oumllccedileğe cevap veren katılımcıların yaşları incelendiğinde 30 yaş ve daha
kuumlccediluumlk yaşta olan muhasebe meslek mensuplarının ccediloğunluğu oluşturduğu
goumlruumllmektedir Tablo 34rsquode yaş gruplarına goumlre muhasebe meslek mensuplarının
dağılımı goumlsterilmektedir
86
Tablo 34 Katılımcıların Yaşa Goumlre Dağılımı Yaş aralığı Frekans Yuumlzde 30 ve daha az 52 525 31-40 arası 34 343 41-50 arası 8 81 50 ve uumlzeri 5 51 TOPLAM 99 1000
Meslek mensuplarının yaşları itibariyle dağılımlarına bakıldığında Ankete
katılan 525 (52 kişi) 30 ve daha az yaş grubunda 343 uuml (34 kişi) 31-40 yaş
arasında 81 i (8 kişi) 41-50 yaş arasında51i (5 kişi) 50 ve uumlzeri yaş
grubundadır
3723 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre Dağılımı
Oumllccedileğe katılan katılımcıların eğitim duumlzeyleri accedilısından değerlendirildiğinde
lisans mezunu muhasebe meslek mensuplarının ccediloğunluğu oluşturduğu
goumlruumllmektedir Tablo 35rsquote eğitim duumlzeylerine goumlre muhasebe meslek mensuplarının
dağılımı bulunmaktadır
Tablo 35 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre Dağılımı Eğitim Duumlzeyi Frekans Yuumlzde Lise 3 30 Oumln Lisans 5 51 Lisans 81 818 Lisansuumlstuuml 10 101 TOPLAM 99 1000
Meslek Mensuplarının eğitim duumlzeyleri itibariyle dağılımlarına
bakıldığında3 lise ve daha az 51 oumln lisans 818 lisans 101 lisansuumlstuuml
eğitim mezunu oldukları goumlruumllmektedir
3724 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbe Suumlrelerine Goumlre Dağılımı
Oumllccedileği cevaplayan muhasebe meslek mensuplarının tecruumlbe suumlreleri accedilısından
değerlendirildiğinde6-10 yıl arası tecruumlbesi bulunan muhasebe meslek
mensuplarının ccediloğunluğu oluşturduğu goumlzlemlenmiştir Tablo 36rsquoda tecruumlbe
suumlrelerini accedilısından muhasebe meslek mensuplarının dağılımı goumlsterilmiştir
87
Tablo 36 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre Dağılımları Mesleki Tecruumlbe Frekans Yuumlzde
5 ve daha az 34 343 6-10 yıl arası 35 354 11-15 yıl arası 17 172 16-20 yıl arası 8 81 21 yıl ve uumlzeri 5 51 TOPLAM 99 1000
Ankete katılan meslek mensuplarının 343rsquouuml 5 yıla kadar 354rsquouuml 6-10 yıl
arasında 172rsquosi 11-15 yıl ve 8rsquoi 16-20 yıl 51rsquoi 21 yıldan fazla deneyime
sahip olduğu goumlruumllmektedir
373 Muhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe Standartları ve Tuumlrkiye Finansal Raporlama Standartları Algılarına İlişkin Duumlşuumlnceleri
Muhasebe meslek mensuplarının TMSTFRS ile ilgili duumlşuumlncelerinin frekans
dağılımı bulunmuş olumlu duumlzeyde bir katılım gerccedilekleştiği goumlruumllmuumlştuumlr
88
Tablo 37 Katılımcıların TMS ve TFRS Algılarına İlişkin Frekans Değerleri
DEĞİŞKENLER
FREKANSLAR
TO
PLA
M K
esin
likle
ka
tılm
ıyor
um
Kat
ılmıy
orum
Kar
arsı
zım
Kat
ılıyo
rum
Kes
inlik
le
Kat
ılıyo
rum
N N N N N
1-Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları gerekli bir duumlzenlemedir
4 4 2 2 1 1 55 556 37 374 99
2-Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamadaki başarısı iccedilin vergi mevzuatı ve muhasebe standartları muumlmkuumln olduğunca uyumlaştırılmalıdır
7 71 0 0 2 2 46 465 44 444 99
3- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarına uygun hazırlanan bir finansal tablo finansal tablodan yararlananlar iccedilin daha guumlvenli bilgi sunar
0 0 4 4 2 2 46 465 47 475 99
4-Uumllkemizde uygulanan muhasebe sistemi uygulamaları genel tebliği TMS ve TFRS ile uyum iccedilindedir
6 61 22 222 24 242 41 414 6 61 99
5- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sadece ccedileviri olarak değil standardın iccedileriği ve uygulama şekli accedilık ve anlaşılır olmalıdır
0 0 4 4 5 51 41 414 49 495 99
6- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarında yapılan accedilıklamalar uygulama iccedilin yeterlidir
12 121 30 303 42 424 9 91 6 61 99
7- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sektoumlrlere goumlre ayrı ayrı duumlzenlenmelidir
1 1 13 131 15 152 50 505 20 202 99
8- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları konusunda teorik bilgi duumlzeyim yeterlidir
3 3 36 364 23 232 30 303 7 70 99
9- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları ilgili taraflara daha tarafsız doğru ve guumlvenilir bilgi sağlayacaktır
0 0 5 51 4 4 74 747 16 162 99
10- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının kullanımı işletmelerin denetimlerini artıracaktır
1 1 1 1 5 51 66 667 26 263 99
11- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın uygulamaya geccedilmesiyle işletmelerin para ve sermaye piyasalarında fon bulmaları kolaylaşacaktır
0 0 9 91 41 414 38 384 11 111 99
12- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları belirli derecede esnek olmalıdır
6 61 29 293 23 232 33 333 8 81 99
13-Muhasebe uygulamaları genel tebliğirsquode ki muhasebenin temel kavramları muhasebenin ihtiyaccedillarını karşılamada yeterlidir
27 273 52 525 4 4 12 121 4 4 99
89
bull Ankette bulunan ilk soru Tablo 37 incelendiğinde Tuumlrkiye Muhasebe ve
Finansal Raporlama Standartları gerekli bir duumlzenlemedir ifadesine
ldquokesinlikle katılmıyorumrdquo olarak yanıtlayan 4 (4 kişi) rdquo Katılmıyorumrdquo
2 (2 kişi) ldquoKararsızımrdquo 1 (1 kişi) ldquoKatılıyorumrdquo 556 (55 kişi)
ldquoKesinlikle katılıyorumrdquo yanıtını veren ise 374 (37) tuumlr Buradan
hareketle katılımcıların ccediloğunluğu TMS VE TFRSrsquo lerin gerekli bir
ccedilalışma olduğu duumlşuumlncesindedir
bull Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamadaki
başarısı iccedilin vergi mevzuatı ve muhasebe standartları muumlmkuumln olduğunca
uyumlaştırılmalıdır ifadesine kesinlikle katılmıyorum cevabını veren
71 (7 kişi) Karasızım cevabını veren 2 (2 kişi) Katılıyorum
cevabını veren 465 (46 kişi) Kesinlikle Katılıyorum cevabını veren
444 (44 kişi) bulunmaktadır Ankete katılan 99 meslek mensubundan 90
kişi bu soruya olumlu cevap vermiştir Standartlar ve vergi mevzuatı
birbiri ile uyum iccedilerisinde olmalıdır duumlşuumlncesini savunmuşlardır
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarına uygun
hazırlanan bir finansal tablo finansal tablodan yararlananlar iccedilin daha
guumlvenilir bilgi sunarrdquo İfadesine 4 katılmıyorum2 kararsız olmasına
karşın 465 katılıyorum 475 kesinlikle katılıyorum cevabı vermiştir
Ankete katılan meslek mensuplarının buumlyuumlk bir ccediloğunluğu TMS ve TFRS
guumlvenli bilgi sunduğu goumlruumlşuumlndedir
bull ldquoUumllkemizde Uygulanan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği TMS
Ve TFRS İle Uyum İccedilindedirrdquo İfadesine muhasebecilerin 61 lsquoi
kesinlikle katılmıyorum222 katılmıyorum242 lsquosi kararsızım derken
414 katılıyorum ve 61 kesinlikle katılıyorum olarak yanıtlamıştır
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sadece ccedileviri
olarak değil standardın iccedileriği ve uygulama şekli accedilık ve anlaşılır
olmalıdırrdquo ifadesine 4 katılmıyorum 5rsquoi kararsız yanıtını vermiş olsa
bile 414 katılıyorum derken 495 kesinlikle katılıyorum cevabını
vererek TMS ve TFRS lsquolerin sadece ccedileviriden ibaret olmaması gerektiğini
accedilık ve anlaşılır olması fikrini desteklediği goumlruumllmektedir
90
bull Ankete katılan meslek mensupları ldquoTuumlrkiye muhasebe Ve Finansal
Raporlama Standartlarında yapılan accedilıklamalar uygulama iccedilin yeterlidirrdquo
ifadesine 121 kesinlikle katılmıyorum 303 katılmıyorum 424
kararsızım 91 katılıyorum 61 kesinlikle katılıyorum şeklinde
yanıtlamıştır Buradan ccedilıkarılabilecek sonuccedil 4242uuml olumsuz yanıt
vermiş yani standartlara youmlnelik yapılan accedilıklamaları yeterli bulmamıştır
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sektoumlrlere goumlre
ayrı ayrı duumlzenlenmelidirrdquo İfadesine meslek mensuplarının 1rsquoi kesinlikle
katılmıyorum 131rsquoi katılmıyorum152rsquosi kararsızım 505rsquoi
katılıyorum202rsquosi kesinlikle katılıyorum olarak yanıtlamıştır Bunun
anlamı ankete katılan meslek mensuplarının buumlyuumlk ccediloğunluğu sektoumlre goumlre
ayrı ayrı duumlzenlenmesi gerektiği fikrini desteklemişlerdir
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları konusunda teorik
bilgi duumlzeyim yeterlidirrdquo İfadesini 394uuml olumsuz yanıtlarken 232 lsquosi
kararsız kalmış374uuml olumlu yanıtlamıştır Bunun anlamı meslek
mensupları TMS TFRS konusunda yeterli teorik bilgiye sahip olduğunu
duumlşuumlnmemektedir
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları ile ilgili taraflara
daha tarafsız doğru ve guumlvenilir bilgi sağlayacaktırrdquo İfadesine anket
ccedilalışmamıza katılan meslek mensuplarının 5 katılmıyorum olarak
yanıtlarken 4 kararsız kalmıştır 747rsquosi katılmaktadır 162rsquosi
kesinlikle katılıyorum işaretlemiştir Kısaca 909 TMS ve TFRSrsquo lerin
kullanıcılara tarafsız gerccedilek ve guumlvenilen bilgi vereceği duumlşuumlncesindedir
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarırsquo nın kullanımı
işletmelerin denetimlerini kolaylaştıracaktırrdquo İfadesine meslek
mensuplarının 1rsquoİ Kesinlikle katılmazken 1rsquoi katılmıyorum 51i
kararsızken 667rsquosi katılıyor ve 263 kesinlikle katılıyorum seccedileneğini
işaretlemiştir Oumlzetle 93rsquouuml olumlu yanıtlamıştır TMS ve TFRS kullanımı
işletmelerin denetimlerini kolaylaştıracağı fikrini savunmuşlardır
91
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın uygulamaya
geccedilmesiyle işletmelerin para ve sermaye piyasalarından fon bulmaları
kolaylaşacaktırrdquo İfadesine verilen cevapların bir kısmı olumlu iken 495
414 kararsız kalmıştı 91 lsquoi katılmıyorum seccedileneğini işaretlemişlerdir
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları belirli derecede
esnek olmalıdırrdquo Ankete katılan meslek mensuplarının 61rsquoi kesinlikle
katılmıyorum293rsquouuml katılmıyorum 232 kararsızım 333
katılıyorum 81 kesinlikle katılıyorum şeklinde cevap vermiştir
bull ldquoMuhasebe Sistemi Uygulamaları Genel tebliğirsquo deki muhasebenin temel
kavramları muhasebenin ihtiyaccedillarını karşılamada yeterlidirrdquo İfadesine
Meslek mensuplarının 273rsquouuml kesinlikle katılmıyorum 525rsquoi
katılmıyorum 4rsquouuml kararsızım121rsquoi katılıyorum4rsquouuml kesinlikle
katılıyorum şeklinde yanıtlamıştır
374 Muhasebe Meslek Mensuplarının TMS TFRS Algılarına Youmlnelik
Anket Katılım Duumlzeylerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapmaları
Anket formunda yer alan muhasebe meslek mensuplarının TMSTFRS algılarını
oumllccedilmek iccedilin hazırlanan ifadeler bu konu ile ilgili duumlşuumlnceleri belirleyici niteliktedir
Tablo 38rsquode katılımcıların 13 ifadeye bildirdikleri goumlruumlşlerinin aritmetik ortalama
(X) standart sapma (S) ve bu değerlerin hangi katılım duumlzeyine girdiği yer
almaktadır
92
Tablo 38 Katılım Duumlzeylerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapmaları İfade Metni
Ort (X)
Ss (S)
Katılım Duumlzeyi
3- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarına uygun hazırlanan bir finansal tablo finansal tablodan yararlananlar iccedilin daha guumlvenli bilgi sunar
437
0722
Kesinlikle Katılıyorum
5- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sadece ccedileviri olarak değil standardın iccedileriği ve uygulama şekli accedilık ve anlaşılır olmalıdır
436
0762
Kesinlikle Katılıyorum
2-Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamadaki başarısı iccedilin vergi mevzuatı ve muhasebe standartları muumlmkuumln olduğunca uyumlaştırılmalıdır
421
1032
Kesinlikle Katılıyorum
1-Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları gerekli bir duumlzenlemedir
420
0891
Kesinlikle Katılıyorum
10- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının kullanımı işletmelerin denetimlerini artıracaktır
416
0650
Katılıyorum
9- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları ilgili taraflara daha tarafsız doğru ve guumlvenilir bilgi sağlayacaktır
402 0638 Katılıyorum
7- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sektoumlrlere goumlre ayrı ayrı duumlzenlenmelidir
375 0959 Katılıyorum
11- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın uygulamaya geccedilmesiyle işletmelerin para ve sermaye piyasalarında fon bulmaları kolaylaşacaktır
351 0812 Katılıyorum
4-Uumllkemizde uygulanan muhasebe sistemi uygulamaları genel tebliği TMS ve TFRS ile uyum iccedilindedir
319 1046 Kararsızım
12- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları belirli derecede esnek olmalıdır
308 1094 Kararsızım
8- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları konusunda teorik bilgi duumlzeyim yeterlidir
302 1039 Kararsızım
6- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarında yapılan accedilıklamalar uygulama iccedilin yeterlidir
266 1010 Kararsızım
13-Muhasebe uygulamaları genel tebliğirsquode ki muhasebenin temel kavramları muhasebenin ihtiyaccedillarını karşılamada yeterlidir
213 1075 Katılmıyorum
TOPLAM 359 0931 Katılıyorum
(100-179) Kesinlikle Katılmıyorum (180-259) Katılmıyorum (260-339) Kararsızım (340-419) Katılıyorum (420-500) Kesinlikle Katılıyorum
Tablo 38rsquode goumlruumllduumlğuuml uumlzere ankette yer alan ifadelerle Muhasebe meslek
mensuplarının TMSTFRS algılarını oumllccediluumllduumlğuumlnde katılımcılar tarafından
lsquolsquokesinlikle katılıyorumrsquorsquo ve lsquolsquokatılmıyorumrsquorsquo duumlzeyleri arasında değerlendirilmiştir
93
Boumlylece bu maddelerin ortalamalarına bakıldığında katılımcıların ankette yer
alan 13 ifadenin buumltuumlnuumlne lsquolsquokatılıyorumrsquorsquo duumlzeyinde goumlruumlş bildirmiş oldukları
goumlruumllmektedir (X=359) Buradan ccedilıkaracağımız sonuca goumlre muhasebe meslek
mensuplarının TMS ve TFRS uygulamalarına olumlu goumlruumlş bildirmişlerdir
Kısaca oumlzetlemek gerekirse Sivas ilindeki muhasebe meslek mensupları
TMSTFRSrsquonin gerekli bir duumlzenleme olduğunu finansal tablo kullanıcılarına
tarafsız doğru ve guumlvenli bilgi sunduğu standartların dilinin accedilık ve anlaşılır
olmasının oumlnuumlndeki engelleri kaldıracağını bu konuda kitap yanın bildirilerin
sayısının yetersiz olduğu anketteki goumlruumlşleri sonucunda ortaya ccedilıkmaktadır
375 Demografik Değişkenlere Goumlre Muhasebe Meslek Mensuplarının
TMS ve TFRS Algılarının Karşılaştırılması
Oumllccedilekten alınan toplam goumlruumlş puanı değişkeninin normal dağılım goumlsterip
goumlstermediği Kolmogorov-Smirnov Normallik testi ile test edilmiştir
Tablo 39 Kolmogorov- Smirnov Normallik Testi Sonucu Kolmogorov-Smirnov Testi
İstatistik(ort) N Sig(p) Goumlruumlş 46697 99 0005
Elde edilen toplam puanlara ait Kolomogorov-Smirnov Normallik Testi
sonucu p(sig)0005lt005 olduğu iccedilin bu değerler normal dağılım varsayımını
sağlamamaktadır Bu nedenle cinsiyete goumlre TMS-TFRS algı duumlzeyleri bağlamında
anlamlı fark olup olmadığını belirlemek maksadıyla Mann-Whitney U Testi
kullanılırken yaş oumlğrenim durumu ve mesleki deneyime goumlre TMS-TFRS algı
seviyeleri accedilısından anlamlı fark olup olmadığını incelemek amacıyla Kruskall-
Wallis Testi kullanılmıştır
Ccedilalışmamın varsayımlarının incelenmesinde cinsiyet eğitim duumlzeyi yaş ve
mesleki tecruumlbe accedilısından meydana gelen doumlrt grup karşılaştırılmıştır
94
3751 Muhasebe Meslek Mensuplarının Cinsiyete Goumlre TMS ve TFRS
Algılarının Karşılaştırılması
Cinsiyet accedilısından gruplar kadın ve erkek olarak belirtilmiştir Değişken
sayısı iki olduğundan Mann Whitney U testi kullanılmıştır Mann Whitney U testi
birbirine bağlı olmayan iki adet gruptan elde ettiğimiz puanlar sonucunda birbirinden
anlamlı farklılık bulunup bulunmadığını incelemek iccedilin kullanılır
Non parametrik olan Mann Whitney U testinde normal dağılım goumlstermeyen
bir dağılımda iki bağımsız grup ortalamalarını karşılaştırmak amacıyla kullanılan bir
youmlntemdir Bu doğrultuda gruplara ait rank değerleri Tablo 310rsquoda goumlsterilmiştir
Tablo 310 Muhasebe Meslek Mensuplarının Cinsiyete Goumlre TMS ve TFRS Algılarının Z Testi ve Mann Whitney U Testi Sonuccedilları
Cinsiyet N Rankların Ortalaması
Ss Z P
Kadın 33 4947 163250 -0131
0896 Erkek 66 5027 331750
0H Cinsiyete goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık yoktur
1H Cinsiyete goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık bulunmaktadır
p=0896gt005 olduğundan 0H hipotezi kabul edilir Cinsiyetin TMS-TFRS
algısı uumlzerinde anlamlı bir farklılığa neden olmamaktadır
Bunun anlamı 0H kabul 1H red edilir meslek mensuplarının cinsiyetlerinin
TMS ve TFRS algısına etkisi bulunmamaktadır
3752 Muhasebe Meslek Mensuplarının Eğitim Duumlzeylerine Goumlre TMS
ve TFRS Algılarının Kruskall-Wallis Testi Sonuccedilları
Eğitim duumlzeyi accedilısından oluşturulan gruplar LiseOumln lisans Lisans ve Yuumlksek
Lisans şeklinde oluşturulmuştur Burada Kruskall-Wallis Testi testi kullanılmıştır
Tablo 311rsquode oluşturulan gruplara ait değerler mevcuttur
95
Tablo 311 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının Karşılaştırılması
0H Eğitime goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık yoktur
1H Eğitime goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık bulunur
p=0334gt005 olduğu iccedilin 0H kabul edilir Bu nedenle eğitime goumlre Serbest
Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS algılarının medyanları arasında farklılık
yoktur
Bunun anlamı 0H kabul 1H red edilir muhasebe meslek mensuplarının
eğitim duumlzeylerinin TMS ve TFRS algısına etkisi bulunmamaktadır
3753 Muhasebe Meslek Mensuplarının Yaş Gruplarına Goumlre TMS Ve
TFRS Algılarının Kruskall-Wallis Testi Ve Mann Whitney U Testi Sonuccedilları
Yaşları accedilısından gruplara Kruskall-Wallis Testi testi uygulanmıştır Daha
sonraki aşamada Buumltuumln yaş grupları ikili olarak Mann-Whitney U testi ile
karşılaştırılmıştır Gruplara ait rank değerleri Tablo 312rsquode goumlsterilmiştir
Tablo 312 Katılımcıların Yaş Grubuna Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının Karşılaştırılması
Yaş aralığı N Rankların Ortalaması
Serbestlik derecesi
Kruskall-Wallis Testi
P
30 ve daha az 52 5263 3
10109
0018 31-40 arası 34 4625
41-50 arası 8 6819 50 ve uumlzeri 5 1910
Eğitim duumlzeyi
N Rankların Ortalaması
Serbestlik derecesi
Kruskall-Wallis Testi
p
Lise 3 4000 3
3397
0334 Oumln lisans 5 3000
Lisans 81 5080 Lisansuumlstuuml 10 5650
96
0H Yaşlara goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık yoktur
1H Yaşlara goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık vardır
p=0018lt005 olması sebebiyle 0H kabul edilmez Bu nedenle yaşlara goumlre
Serbest Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS algılarının medyanları arasında farklılık
vardır
Yaşa goumlre gruplar arasında farklılık olduğu iccedilin farklılığın hangi gruptan
kaynaklandığını bulmamız gerekmektedir Buumltuumln yaş grupları ikili olarak Mann-
Whitney U testi ile karşılaştırılmıştır
Tablo 313 Katılımcıların Yaş Gruplarının İkili Olarak Karşılaştırılması Yaş Aralığı N Ortalama Ranklar P
30 ve daha az 31-40 arası
52 34
4566 4019
0318
30 ve daha az 41-50 arası
52 8
2926 3856
0159
30 ve daha az 50 ve uumlzeri
52 5
3070 1130
0012
31-40 arası 41-50 arası
34 8
1953 2988
0029
31-40 arası 50 ve uumlzeri
34 5
2153 960
0027
41-50 arası 50 ve uumlzeri
8 5
875 420
0034
Tabloya goumlre 50 ve uumlzeri yaşta olanların diğer yaştakilere goumlre TMS-TFRS
algı duumlzeylerinin anlamlı seviyede duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Yani yaş ortalaması
arttıkccedila TMSTFRS algıları daha duumlşuumlk daha genccedil meslek mensuplarınınki ise daha
yuumlksek olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
97
3754 Muhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre
TMS Ve TFRS Algılarının Kruskal Wallis Testine Goumlre Karşılaştırılması
Tecruumlbe accedilısından gruplar 5 yıl ve oumlncesi 6-10 yıl11-15 yıl ve 16-20 yıl 21
ve uumlstuuml olarak goumlsterilmiştir Değişken sayısı uumlccedil ve uumlzeri olduğundan Kruskal Wallis
Testi kullanılmıştır Tablo 314rsquode gruplara ait rank değerleri bulunmaktadır
Tablo 314 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının Kruskall-Wallis Testi Sonuccedilları
Mesleki tecruumlbe
N Rankort Serbestlik derecesi
Kruskall-Wallis Testi
P
5 ve daha az 34 4287 4
11213
0024 6-10 arası 35 5639 11-15 arası 17 5626 16-20 arası 8 5838
21 ve uumlzeri 5 1910
0H Mesleki deneyime goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-
TFRS algılarının medyanları arasında farklılık yoktur
1H Mesleki deneyime goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-
TFRS algılarının medyanları arasında farklılık mevcuttur
p=0024lt005 olduğundan 0H red edilir Bu nedenle mesleki deneyime goumlre
Serbest Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS algılarının medyanları arasında farklılık
vardır
Mesleki deneyime goumlre gruplar arasında farklılık olduğu iccedilin farklılığın hangi
gruptan kaynaklandığını bulmamız gerekmektedir Buumltuumln gruplar ikili olarak Mann-
Whitney U testi karşılaştırılmıştır Tablo 315rsquode goumlruumllmektedir
98
Tablo 315 Katılımcıların Mesleki Deneyimini İkili Gruplar Olarak Mann Whitney U testi Sonuccedilları Mesleki tecruumlbe N Ortalama ranklar p 5yıl ve daha az 6-10 yıl arası
34 35
2968 4017
0029
5yıl ve daha az 11-15yıl arası
34 17
2362 3076
0103
5yıl ve daha az 16-20 yıl arası
34 8
2041 2613
0232
5yıl ve daha az 21yıl ve uumlstuuml
34 5
2166 870
0017
6-10yıl arası 11-15 yıl arası
35 17
2647 2656
0984
6-10yıl arası 16-20yıl arası
35 8
2159 2381
0649
6-10yıl arası 21 yıl ve uumlstuuml
35 5
2216 850
0017
11-15 yıl arası 16-20yıl arası
17 8
1285 1331
0877
11-15 yıl arası 21yıl ve uumlstuuml
17 5
1309 610
0031
16-20yıl arası 21yıl ve uumlstuuml
8 5
863 440
0049
Tabloya goumlre 21 yıl ve uumlzeri mesleki deneyime sahip olanların diğerlerine
goumlre TMS-TFRS algı duumlzeylerinin anlamlı seviyede duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir
Yani mesleğe yeni katılanların TMS TFRS hakkında duumlşuumlnceleri daha olumlu iken
21 yıl ve uumlzeri mesleki deneyime sahip olanların algı duumlzeyleri dolayısıyla
TMSTFRS hakkında bilgileri daha duumlşuumlktuumlr
99
SONUCcedil VE OumlNERİLER
Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarırsquonın ccedilevirisi olan Tuumlrkiye
Finansal Raporlama Standartlarının (TFRS) 26082014 tarihli Resmi Gazetersquode
yayınlandığı uumlzere SPKrsquoya goumlre borsada veya teşkilatlanmış diğer bir piyasada işlem
goumlren şirketler aracı kurumlar portfoumly youmlnetim şirketleri bankalar sigorta ve
reasuumlrans şirketleri bireysel emeklilik şirketleri iccedilin zorunluluğu getirilmiştir Bu
bağlamda muhasebe meslek mensuplarının uygulama noktasında oumlnemli rolleri
vardır Bu konuda araştırma yapanlar TFRSlsquo nin muhasebe meslek mensuplarının
uygulayış şekilleri hakkında fikirleri bilgi seviyeleri talepleri gibi youmlnlerden farklı
illerde ccedilalışmalar yapmışlardır
Muhasebe standartlarıyla ilgili buguumlne kadar yapılan akademik ccedilalışmaların
fazlalığı verilen eğitimler duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde ve uygulama zorunluluğu getirilmiş
olmasına rağmen hala standartlarla ilgili bilgi duumlzeyi ve eğitim eksikliği olması
ccedilelişki oluşturmaktadır Bu sebeple zorunluluk getirilmiş muhasebe standartlarıyla
ilgili verilen eğitimlerin kalitesi tartışılabilir hale gelmektedir Verilecek eğitimler
oumlncesinde ve sonrasında bu durumun oumllccediluumllmesi iccedilin akademik accedilıdan oumln test-son test
uygulanarak meslek mensuplarının oumlğrenim duumlzeyi ve eğitimlerin amacına ulaşıp
ulaşmadığı incelenmektedir Muhasebe standartlarıyla ilgili olan eğitimler bilimsel
oumlğretici modellerle desteklenmelidir
Muhasebe standartlarında zorunlu uygulamayla birlikte standartların
oluşturulma amacı doğrultusunda olumlu sonuccedillar elde edilmesi hedeflenmiştir
Muhasebe standartlarının amacına ulaşabilmesi iccedilin muhasebe ve finans alanında
mesleğini icra etmek isteyen oumlğrenciler accedilısından muhasebe standartları meslek
liselerinde ve uumlniversitelerin ilgili boumlluumlmlerinde eğitim muumlfredatında yer alması
gerekliliği accedilık bir şekilde ortadadır
TFRSrsquo nin olumsuz sonuccedilları bilgi duumlzeyi eksikliği sistematik eğitim
sorunu standartların ccedileviri sorunu meslek mensupları accedilısından fazladan iş yuumlkuuml
meslek bırakma eğilimi duumlşuumlncesine stres ve kaygıya yol accedilmaktadır Olumlu accedilıdan
daha şeffaf gerccedilekccedili ve doğru finansal raporlar olacağı vergi muhasebeciliğinin
bilgi muhasebeciliğine doumlnuumlşeceği yeni meslek mensuplarının standartlarla ilgili
100
bilgi duumlzeyi ve farkındalığının yuumlksek olduğu sonuccedillarına ulaşılmıştır Muhasebe
standartlarının kabul edilmesi ve yuumlruumlrluumlğe girme tarihi duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu konuyla
ilgili yapılacak olan makalelerin TFRS farkındalığı oumllccedilmesinin anlamsız olacağı
ortadadır Bunun yerine TFRS ile ilgili oumlğrenme ve uzmanlaşma suumlreciyle ilgili
olumsuz sonuccedilların minimuma indirilebilecek bilimsel ccedilalışmalar yapılmasının
faydalı olacağı duumlşuumlncesindeyiz
Standartların kanunen uygulama zorunluluğu getirilmiş olmasının yeterli ve
verimli sonuccedillarının olmadığı bu nedenle ilk olarak TFRSrsquo ye youmlnelik suumlrekli ve
sistemli bir eğitimin olması gerektiği alanda yapılmış olan ccedilalışmaların incelemesinin
oumlnemli bir ccedilıktısıdır Yapılmış olan benzer ccedilalışmaların bulguları doğrultusunda bilgi
ve eğitim eksikliğinin halen devam ettiği ise somut bir goumlstergedir TFRS ve KOBİ
TFRS ile ilgili olumsuz durumların oumlnuumlne geccedililebilmesi iccedilin meslek odalarının
sistemli ve akademisyenlerle işbirliği iccedilerisinde ccedilalışmalarını gerccedilekleştirmelidirler
Bu ccedilalışmada ise Sivas ilinde faaliyet goumlsteren muhasebe meslek
mensuplarının TFRS kapsamında ki algılarını konuya hakim olup olmadıklarını ve
TFRSrsquonin mali tablolara etkileri konusundaki duumlşuumlnceleriyle ilgili bulgular elde
ederek fikir sahibi olmamız amaccedillanmıştır
Sonuccedil olarak meslek mensuplarının TMS TFRSrsquoye youmlnelik algı seviyelerini
oumllccedilmeyi amaccedillayan ccedilalışma ve veri toplama aracı neticesinde muhasebe meslek
mensupları TMS TFRSrsquolerin muhasebe mesleğine fayda sağlayacağı
duumlşuumlncesindedirler
Katılımcılar tek duumlzen hesap uygulamalarının yetersiz kaldığı fakat
TMSTFRS hakkında verilen eğitim ve seminerlerin de yeterli olmadığı faaliyete
geccedilirme aşamasında noksan kaldığı duumlşuumlncesindedirler Bu eksikliğin giderilmesi
iccedilin mesleki teşkilatlardan eğitim talep etmektedirler
Muhasebecilere karşı uygulanan eğitimlerin geccediliş suumlrecini kolaylaştıracağı
kanaatinde olan meslek mensupları meslek odalarında uumlniversitelerde teknik ve
uygulama eğitimlerin verilmesi gerekliliğini oumln plana ccedilıkarmışlardır Hatta buumlyuumlk bir
kesim bağlı bulundukları meslek odalarından eğitim almak istediği sonucu ccedilıkmıştır
101
Analiz sonuccedillarından ccedilıkarılan bir diğer husus ise TFRSrsquoye uyumlu
oluşturulan finansal tablolar karar alan mercilerin daha doğru ve guumlvenilir karar
almalarına olanak sağlamaktadır Bumali tablolar işletmelere youmlnetim
muhasebesinde stratejik ve oumlnemli kararların alınmasına da katkı sağlar
TFRSrsquolerin anlaşılabilir guumlnluumlk konuşma diline sahip olmaması ve
standartları teorik ve karışık bilgilerle doldurulması finansal tabloların
oluşturulmasını guumlccedilleştirmektedir
Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarında sunulan bilgiler
faaliyete geccedilirmek iccedilin yetersiz kaldığı TMS VE TFRS hakkında teorik bilginin
yetersiz olduğu standartların uygulama noktasında faaliyet goumlsteren işletmelerin
adedinin az olması sonucu ccedilıkmıştır Araştırma neticesinde goumlruumllmuumlştuumlr ki Sivasrsquota
faaliyet goumlsteren muhasebe meslek mensupları TMS VE TFRSrsquo lerin uygulamaya
geccedilirilmesi duumlşuumlncesinde olmakla beraber standartlarla ilgili bilgi seviyelerinin
duumlşuumlk olduğu uygulamada problemler yaşanacağı ve konuyla alakalı eğitimin
yetersiz olduğu kanısına varılmıştır
Uumlniversitelerde muhasebe dersi alan oumlğrenciler başta olmak uumlzere verilen
muhasebe meslek eğitimi teorikten ccedilok uygulama alanına geccedililmesi aynı zamanda
meslek mensuplarına da meslek odaları tarafından TMSTFRS eğitimlerinin
duumlzenlenmesi muhasebe mesleğinin daha saygın statuumlde olmasının oumlnuumlndeki
engelleri kaldıracağı accedilıkccedila goumlruumllmuumlştuumlr
Bundan sonra yapılacak ccedilalışmalarda standartların uygulama aşamasında
yaşanacak sorunların tespit edilerek hangi konularda eksiklikler olduğu ve bunların
ccediloumlzuumlmuumlne youmlnelik araştırmalar yapılabilir Ccedilalışmanın daha farklı bakış accedilılarıyla ele
alınarak araştırılması da araştırmacıları farklı sonuccedillara goumltuumlrebilecektir
102
103
KAYNAKLAR
Akbulut Yıldız ldquoKavramsal Ccedilerccedilevede Yapılması Duumlşuumlnuumllen Değişiklikler (IASB-
FASB Ortak Projesi)rdquo Muhasebe Bilim Duumlnyası Dergisi MODAV Cilt 9
Sayı 3 Eyluumll 2007 s20
Akdoğan Nalan ldquoTuumlrkiye Muhasebe Standartlarırsquonın İlk Uygulamasında Uyulacak
Esaslar ve TFRSrsquoye Geccediliş Bilanccedilosunun Duumlzenlenmesirdquo Muhasebe Bilim ve
Duumlnya Dergisi yıl 8 Sayı 1 Temmuz 2006 s2
Akdoğan Nalan Hamdi Aydın ldquoMuhasebe Teorilerirdquo Ankara Uumlniversitesi
Basımevi Ankara1987
Akdoğan Habib ldquoMuhasebe Meslek Etiğinin Kamunun Aydınlatılmasındaki
Oumlnemine Meslek Mensuplarının Yaklaşımırdquo Eskişehir2003
Akguumln A İ (2007) Vadeli İşlemlere Youmlnelik Uluslararası Finansal Raporlama
standartlarının Tuumlrkiye Accedilısından Değerlendirilmesi ve Muhasebeleştirilmesi
(Yayımlanmamış Doktora Tezi) İstanbul Marmara Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Aksoy Tamer ldquoFinansal Muhasebe ve Raporlama Standartlarında Uyumlaştırma ve
UMSUFRS Bazında Kuumlresel Muhasebe Standartları Setine Youmlneliş Eğilimirdquo
Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi Sayı 71 s71
Alagoumlz Ali - Ceran Yunus (2007) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları
Meslek Oumlrguumltuumlnden Beklentileri ile Mesleki Vizyon Algılarını Belirlemeye
Youmlnelik Bir Araştırma Konya İli Uygulamasırdquo Selccediluk Uumlniversitesi İktisadi
ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi Sayı
14 ss 291-312
Ali Deran İncilay Erduru Dursun KeleşldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki
Sorunları Ve Meslek Odalarından Beklentilerinin Demografik Oumlzellikler Ve
Faaliyet Goumlsterilen Ekonomik Ccedilevre Accedilısından Değerlendirilmesi Ordu
Oumlrneğirdquo Selccediluk Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Sosyal
Ekonomik Araştırmalar Dergisi (TheJournal of SocialEconomicResearch)
ISSN 2148 ndash 3043 Ekim 2016 Yıl 16 Sayı 32
104
Alpay EE (2014) Finansal Raporlamada Standardizasyon ve Muhasebe Meslek
Mensuplarının Oumlğrenme Suumlreccedillerinin Psikolojik Temelleri
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Samsun On Dokuz Mayıs
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Alpay EE (2014) Finansal Raporlamada Standardizasyon ve Muhasebe Meslek
Mensuplarının Oumlğrenme Suumlreccedillerinin Psikolojik Temelleri
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Samsun On Dokuz Mayıs
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Arıkan Yahya (2006) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Vergi
Uygulamalarındaki Sorunlarına İlişkin Ccediloumlzuumlm Oumlnerilerimizrdquo Mali Ccediloumlzuumlm
Sayı 75 ss 13-19
Arıkan Yahya ldquoMuhasebe Mesleğinin Duumlnuuml ve Buguumlnuumlnuumln Karşılaştırılmasırdquo Mali
Ccediloumlzuumlm Sayı79 _SMMMO Yayınları Ocak ndash Şubat 2007 s11
Atmaca M Ccedilelenk H(2011) ldquoUluslararası Muhasebe ve Finansal Raporlama
Standartlarının Finansal Analize Etkilerinin Regresyon Analizi İle
Oumllccediluumllmesine Youmlnelik Bir Araştırmardquo Muhasebe ve Finansman Dergisi (49)
113-125
Ayboğa Hanifi Muhasebe Hukuk İlişkilerinin Oluşumu Muhasebe Finansman
Dergisi Aralık 1999 s11
Babaoğlu İlknur (2012) ldquoKOBİrsquoler İccedilin UFRSrsquonin İncelenmesi ve Uumllkemizdeki
Muhasebe Mesleği Mensupları Tarafından Benimsenme Durumuna Youmlnelik
Bir Araştırma (Mardin Oumlrneği)rdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Sosyal Bilimler
Enstituumlsuuml İşletme ABD Yuumlksek Lisans Tezi
Bahruz Nuriyev ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartlarının İlk Uygulaması-
UFRS 1 Kapsamında Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına Genel
Bakışrdquo(Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
2009) s36 S38
Başer Metin ldquoMuhasebe Mesleğinin Oumlrguumltlenmesinde Tuumlrkiyerdquo IV Tuumlrkiye
Muhasebe Denetimi Sempozyumu İstanbul SMMM Odası Yayınları 30
Antalya 1999 s60 - 61
105
Başpınar A (2005) ldquoTuumlrkiyersquode ve Duumlnyada Muhasebe standartlarının Oluşumuna
Genel Bir Bakışrdquo Maliye Dergisi (48) 42-57
Bayazıtlı E Oumlzdemir F Alpay EE (2015) ldquoFinansal Raporlamada
Standardizasyon ve Muhasebe Meslek Mensuplarını Zorlayan Oumlğrenme
Suumlrecinin Bilinccedilli Yetkinlik Oumlğrenme Modeli Temelinde İrdelenmesirdquo
Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi 8(1) 1-32
Bekccedili İ Oumlzdemir O (2006) ldquoMuhasebe Standartlarının Oluşum Suumlreci ve Tuumlrkiye
Finansal Raporlama Standartlarına Youmlnelik Muhasebe Meslek Mensuplarının
Bakış Accedilıları Uumlzerine Bir Araştırmardquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İİBF
Dergisi 11(2)143-164
Bekccedili İsmail (2007) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe
Standartları Hakkındaki Goumlruumlşlerinin Değerlendirilmesine Youmlnelik Bir
Araştırmardquo Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi 22 27-40
Bektoumlre Sabri ve Soumlzbilir Halim Genel Muhasebe Nisan Kitabevi Ankara 2007
Berberoğlu ldquoUluslararası Muhasebe Standartları ile Uumllkemizdeki Muhasebe
Standartları Uygulamalarının Karşılaştırılması rdquo s34
Bitlisli F(2014) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının
Finansal Tablolar Ve Analiz Sonuccedilları Uumlzerindeki Etkileri Bir Uygulama(
Yayımlanmamış Doktora Tezi) Isparta Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi
Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Bitlisli F(2014) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının
Finansal Tablolar Ve Analiz Sonuccedilları Uumlzerindeki Etkileri Bir Uygulama(
Yayımlanmamış Doktora Tezi) Isparta Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi
Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Bostancı S (2002) ldquoKuumlreselleşen Muhasebede standartlaşma ve Tuumlrkiye Muhasebe
Standartları Kurulurdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi (59) 71-80
Bostancı Serpil ldquoKuumlreselleşen Muhasebede Standartlaşma ve Tuumlrkiye Muhasebe
Standartları Kurulurdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi ISMMMO yıl 12 sayı 59
Nisan-Mayıs-Haziran 2002 s
106
Burcu DemirelldquoTuumlrkiye Muhasebe Standartlarının Uumllkemiz Muhasebe Uygulamaları
ile Karşılaştırılması ve Antalya Youmlresindeki Konaklama İşletmelerinde Bir
Araştırmardquo (Yuumlksek Lisans Tezi Akdeniz Uumlniversitesi Sosyal Bilimler
Enstituumlsuuml 2003) s17
Can İsmail ve GOumlR Yusuf (2011) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama Standartlarının
Meslek Mensupları Arasında Bilinirlik Duumlzeyini Oumllccedilmeye Youmlnelik Bir
Araştırma (Ankara ve Ccedilankırı İlleri Oumlrneği)rdquo World of IFRS Dergisi (5) 1-
10
Cansen Başaran ldquoEvrensel Muhasebe Standartlarına Doğruhelliprdquo Mali Ccediloumlzuumlm
Dergisi ISMMMO yıl 11 sayı 57 Ekim- Kasım-Aralık 2001 s156
Canyaş O Yeminli Mali Muumlşavirlerin Vergisel Sorumluluğu Maliye ve Hukuk
Yayınları Ankara 2006
Cavlak H (2015) Uluslararası Finansal Raporlama Standartları ve Kurumsal
Youmlnetim İlişkisi Kurumsal Youmlnetim Endeksirsquone Tabi Şirketlerde Bir Anket
Ccedilalışması (Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) İstanbul Marmara
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Ceylan Guumllşah (2011) ldquo213 Sayılı Vergi Usul Kanunu Ve 3568 Sayılı Kanun
Civan Mehmet ve KARA Ekrem (2002) ldquoMuhasebe Standartlarının Muhasebe
Mesleğinde Uygulanmasına Youmlnelik Bir Araştırmardquo Muhasebe ve
Finansman Dergisi 14 74-81
Ccedilankaya Fikret ve DİNCcedil Engin (2012) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama
Standartlarının Uygulama Başarısını Etkileyen Faktoumlrler Bağımsız
Denetccedililer Uumlzerine Bir Araştırmardquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi
ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi (17) 1 81-102
Ccedilankaya Fikret ve HATİPOĞLU Oğuzhan (2011) ldquoTuumlrkiyersquode Uluslararası
Muhasebe Standartlarırsquonın Uygulanabilirliğini Etkileyen Faktoumlrlerin Meslek
Mensuplarınca Değerlendirilmesine Youmlnelik Bir Araştırmardquo Uluslararası
İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi 7 61-88
Ccedilelik lsquolsquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama
Standartlarına Bakış Accedilılarının Değerlendirilmesine İlişkin Ampirik Bir
Ccedilalışma Niğde Oumlrneğirsquorsquo ss 4-8 S6 s30
107
Ccedilelik Serpil lsquolsquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal
Raporlama Standartlarına Bakış Accedilılarının Değerlendirilmesine İlişkin
Ampirik Bir Ccedilalışma Niğde Oumlrneğirsquorsquo (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi
Niğde Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml2013) s5 )
Ccedilerccedilevesinde Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler Ve Yeminli Mali
Muumlşavirlerin Sorumlulukları Afyonkarahisar İli Uygulamasırdquo Afyon
Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Maliye Anabilim Dalı
Yuumlksek Lisans Tezi
Ccediliftccedili Yavuz ldquoTuumlrkiyersquode ve Duumlnyada Muhasebe Standartlarının Gelişimi ve
Uluslararası Uyumlaştırma Ccedilalışmaları rdquo İstanbul Uumlniversitesi İşletme
Fakuumlltesi Dergisi 26(2) 1997 ss 170-171
Dalkılıccedil AF (2008) Ulusal ve Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarında
Mesleki Yargının Roluuml (Yayınlanmamış Doktora Tezi) İzmir Dokuz Eyluumll
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Dalkılıccedil AF (2008) Ulusal ve Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarında
Mesleki Yargının Roluuml (Yayınlanmamış Doktora Tezi) İzmir Dokuz Eyluumll
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Demir M Kısakuumlrek M Akcan (2014) Finansal Muhasebe Dersi Basılmamış Ders
Notları
Dinccedil Engin ve ATABAY Esra (2011) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının TFRSrsquoye
Youmlnelik Duumlşuumlnceleri ve Uygulama Başarısına Etki Etmesi Muhtemel
Faktoumlrlere Youmlnelik Bir Araştırma ndash Trabzon Alt Boumllgesi Oumlrneğirdquo World of
IFRS Dergisi 20 1-13
Duman Ouml Muhasebe Denetimi ve Raporlama TESMER Temel Eğitim Staj Merkezi
Elitaş Cemal KARAKOCcedil Mehtap ve OumlZDEMİR Serkan (2011) ldquoMuhasebe
Meslek Mensupları Perspektifinden Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarırdquo World
of IFRS Dergisi 8 1-14
Erdoğan Murat ve DİNCcedil Engin (2009) ldquoTuumlrkiye Muhasebe Standartları ve
Muhasebe Meslek Mensuplarının Bilgi Duumlzeylerinin İncelenmesirdquo Muhasebe
ve Finansman Dergisi 43 154-169
108
Fidan Erol Meral ve CİNİT Hasan (2013) ldquo01 Ocak 2013 Oumlncesinde Tuumlrkiye
Finansal Raporlama Standartları Ccedilerccedilevesinde KOBİ Muhasebe
Standartlarının Muhasebe Meslek Mensupları Tarafından Algı Duumlzeylerinin
Tespitine Youmlnelik Uygulama(Yalova İli Oumlrneği)rdquo Akademik Yaklaşımlar
Dergisi (4) 1 51-79
Fidan Erol Meral ve Cinit Hasan (2013) ldquo1 Ocak 2013 Oumlncesinde Tuumlrkiye
Finansal Raporlama Standartları Ccedilerccedilevesinde KOBİ Muhasebe
Standartlarının Muhasebe Meslek Mensupları Tarafından Algısı (Bursa İli
Oumlrneği)rdquo Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi 40 63-82
Fidan Erol Meral ve Cinit Hasan (2013) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama Standartları
Ccedilerccedilevesinde KOBİ Muhasebe Standartlarının Muhasebe Meslek Mensupları
Tarafından Algı Duumlzeylerinin Tespitine Youmlnelik Uygulama (Eskişehir İli
Oumlrneği)rdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi 59 39-60
Goumlkgoumlz A Zeytin M (2012) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki
Faaliyetlerinde Karşılaştıkları Sorunlar ve Beklentileri Bilecik ve Yalova
İlleri Uygulamasırdquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler
Fakuumlltesi Dergisi Cilt 17 s 477-493
Goumlkgoumlz Ahmet - Zeytin Mustafa (2012) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının
Mesleki Faaliyetlerinde Karşılaştıkları Sorunlar ve Beklentileri Bilecik Ve
Yalova İlleri Uygulamasırdquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari
Bilimler Fakuumlltesi Dergisi c 17 s 1 ss 477-493
Guumlcenme Uumlmit ldquoKuumlreselleşmede Muhasebe Standartlarırdquo Muhasebe ve Finansman
Dergisi MUFAD Sayı 5 Ocak 2000 s7
Guumlcenme Uumlmit ldquoUumllkemizdeki Muhasebe Uygulamalarının Tuumlrkiye Muhasebe
Standartlarına Uyumurdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi MUFAD Sayı 19
Temmuz 2003 s27
Guumlcenme Uuml(2000) Genel Muhasebe Kitabı Marmara Kitabevi Yayınları
Guumlleryuumlz M (2014) Finansal Araccedilların Vergi Usul Kanunu ve Tuumlrkiye
MuhasebeFinansal Raporlama Standartlarırsquona Goumlre İncelenmesi
109
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) İstanbul Okan Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Guumlleryuumlz M (2014) Finansal Araccedilların Vergi Usul Kanunu ve Tuumlrkiye
MuhasebeFinansal Raporlama Standartlarırsquona Goumlre İncelenmesi
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) İstanbul Okan Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Guumlneş Recep Durmuş Ahmet Fethi ve SOLAK Bilal (2011) ldquoMuhasebe Meslek
Mensuplarının KOBİ TFRSrsquoye Youmlnelik Bilgi Duumlzeyleri ve Uygulamaya
Youmlnelik Beklentileri Elazığ ve Malatya İlleri Oumlrneğirdquo World of IFRS
Dergisi 6 1-14
Guumlrdal K (2013) ldquoTTKTMSTFRS VUK Duumlzenlemeleri ve Maliyet Denetimirdquo
Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi (1) 1-26
Guumlrdal K (2013) ldquoTTKTMSTFRS VUK Duumlzenlemeleri ve Maliyet Denetimirdquo
Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi (1) 1-26
Guumlvemli Oktay (2009) ldquoTuumlrkiyersquode Muhasebe Meslek Oumlrguumltuumlnuumln 20Yılı Bir
Değerlendirmerdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi Sayı 44 Ekim s6-16
Guumlvemli Oktay (2013) ldquoCumhuriyet Doumlneminde Muhasebe Mesleğinin
Oumlrguumltlenmesi Uumlzerinerdquo Muftav Dergisi Ocak 2013 s136-151
Hatipoğlu Oğushan (2009) ldquoTuumlrkiyersquode Uluslararası Muhasebe Standartlarırsquonın
Gelişimi Gerekliliği ve Uygulanabilirliği Uumlzerine Bir Araştırmardquo Karadeniz
Teknik Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İşletme ABD Yuumlksek Lisans
Tezi
Hatunoğlu Z Uccedilantuumlrk M Kıllı M (2013) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama
Standartlarırsquonın Bilinirlik Duumlzeyin Uumlzerine Kahramanmaraşrsquota Bir Alan
Ccedilalışmasırdquo Niğde Uumlniversitesi İİBF Dergisi 6(1) 51-62
Hatunoğlu Z Uccedilantuumlrk M Kıllı M (2013) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama
Standartlarırsquonın Bilinirlik Duumlzeyin Uumlzerine Kahramanmaraşrsquota Bir Alan
Ccedilalışmasırdquo Niğde Uumlniversitesi İİBF Dergisi 6(1) 51-62
Işık Abdulkadir- Oumlzen Zafer - Kabasoluk Orhan (2006) ldquoMeslek Mensuplarının
Sorunları ve Ccediloumlzuumlm Oumlnerilerirdquo Denizli SMMMO Yayın no 8 Denizli
110
İbiş C Oumlzkan S (2006) ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartları
(UFRS)rsquona Genel Bakışrdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi (74) 25-43
İbiş Cemal Serdar Oumlzkan ldquoUluslararası Finansala Raporlama Standartları
(UFRS)rsquona Genel Bakışrdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi DSMMMO sayı 74 Ocak-
Şubat-Mart 2006 s27
İnayet Pehlivan Aydın İsletmelerde Mali Analiz Gazi Kitabevi Ankara Subat
2007
İzmirkhan HasanovldquoAzerbaycanrsquoda Ufrsrsquonin Oumlğrenilme Suumlreci Muhasebe Meslek
Mensuplarına Youmlnelik Bir Araştırmardquo Ondokuz Mayıs Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml İşletme Ana Bilim Dalı 2018 Samsun
Kahraman A (2016) ldquoMuhasebe Standartlarının Sektoumlrel Algılanması Mermer
İşletmeleri Oumlrneğirdquo (Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Afyon Kocatepe
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Karaman İktisadi ve İdari Bilimler
Dergisi Sayı2 Cilt5 Aralık 2005
Kalaycı Şeref - Tekşen Oumlmer (2006) ldquoMuhasebecilik Mesleğinde Karşılaşılan
Sorunlar ve Ccediloumlzuumlm Oumlnerileri Isparta İl Merkezi Uygulamasırdquo Muhasebe ve
Finansman Dergisi Sayı 31 ss 90-101
Karabınar Selahattin ldquoMuhasebe İklimini Kuumlresel Duumlzeyde Youmlnlendiren
Kuruluşlarrdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi MUFAD Sayı 31 s 142
Karkacıer A (2009) Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Uygulamalarının Bağımsız
Denetim Suumlrecine Etkisi Uumlzerine Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yuumlksek
Lisans Tezi) Tokat Gaziosmanpaşa Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Karkacıer A (2009) Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Uygulamalarının Bağımsız
Denetim Suumlrecine Etkisi Uumlzerine Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yuumlksek
Lisans Tezi) Tokat Gaziosmanpaşa Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Kocamaz H (2012) ldquoUluslararası Muhasebe Standartlarının Duumlnyada ve Tuumlrkiyersquode
Oluşum ve Gelişim Suumlrecirdquo Kahramanmaraş Suumltccediluuml İmam Uumlniversitesi-
İktisadi İdari Bilimler Dergisi (2)2 105-120
Koccedil Yalkın Yuumlksel Genel Muhasebe ilkeler ve Uygulamalar Nobel Yayın Dağıtım
Ankara 2006
111
Koccedil Yalkın Yuumlksel ldquoAB ve ABDrsquode Uluslararası Finansal Raporlama
Standartlarının Uygulamasına Geccediliş Ccedilalışmalarırdquo Muhasebe ve Finansman
Dergisi MUFAD Sayı 19 Temmuz 2003 s26
Konsolidasyonrdquo İstanbul Ticaret Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İşletme
Anabilim Dalı Muhasebe Denetimi Bilim Dalı
Koumlroğlu Ccedil Doğan C (2012) ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartlarına
Uyum Suumlreci ve Muhasebe Meslek Mensuplarının Bilgi Duumlzeylerinin
İncelenmesi (Marmaris İlccedilesi Oumlrneği)rdquo World of IFRS (5) 1-13
Koumlroğlu Ccedil Doğan C (2012) ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartlarına
Uyum Suumlreci ve Muhasebe Meslek Mensuplarının Bilgi Duumlzeylerinin
İncelenmesi (Marmaris İlccedilesi Oumlrneği)rdquo World of IFRS (5) 1-13
Koumltuumloğlu ŞG (2008) Uluslararası Muhasebe Standartları Paralelinde Tuumlrkiye ve
Amerikan Muhasebe Standartlarırsquonın Bazı Standartlarda Karşılaştırılması
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Gaziantep Gaziantep Uumlniversitesi
Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Koumltuumloğlu ŞG (2008) Uluslararası Muhasebe Standartları Paralelinde Tuumlrkiye ve
Amerikan Muhasebe Standartlarırsquonın Bazı Standartlarda Karşılaştırılması
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Gaziantep Gaziantep Uumlniversitesi
Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Kurcan Fatma UYAR Suumlleyman ve TETİK Niluumlfer (2011) ldquoMeslek
Mensuplarının UFRSrsquoye Bakış Accedilıları ve Farkındalık Duumlzeyleri Uumlzerine Bir
Araştırmardquo Muhasebe ve Vergi Uygulamaları (MUVU) Dergisi (4) 3 15-
28
Kurtcebe Emin ldquo21 Yuumlzyılda Muhasebe Mesleğinin Vizyonurdquo Pamukkale
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Yuumlksek Lisans Tezi İşletme Anabilim
Dalı Muhasebe Finansman Bilim Dalı EYLUumlL2008
Mustafa A Aysan ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartları ve Kuumlresel
Uyumrdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi MUFAD sayı 34 Nisan 2007
s55
112
Nazım Hikmet ldquoUluslararası Muhasebe Standartları ve Karşı Goumlruumlşlerrdquo Muhasebe
ve Finansman Dergisi MUFAD Sayı 10 Nisan 2001 s71
Nuriyev ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartlarının İlk Uygulaması- UFRS 1
Kapsamında Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına Genel Bakışrdquo
s36 s38 s47
Oumlzdemir Fevzi Serkan (2012) ldquoKOBİler İccedilin Finansal Raporlama Standardı ve
Mali Muumlşavirlerin Uygulama Oumlncesi İlgi Duumlzeylerine Youmlnelik Ampirik Bir
Araştırmardquo Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi 38 57-84
Oumlzdemir Fevzi Serkan (2013) ldquoFinansal Raporlama Standartlarını Oumlğrenme
Suumlrecinde Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin Durumları Samsunrsquoda
Ampirik Bir Araştırmardquo Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi 41
Oumlzkan S Erdener Acar E (2010) Uluslararası MuhasebeFinansal Raporlama
Standartlarının finansal tablolar analizi uumlzerindeki etkilerine genel bakışrdquo
Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi
Oumlztuumlrk ldquoKar Amacı Guumltmeyen Kuruluşlardan Olan Vakıfların Denetimi UFRS
Accedilısından İncelenmesi ve Oumlrnek Uygulamardquo s71
Oumlztuumlrk Uğur ldquoKar Amacı Guumltmeyen Kuruluşlardan Olan Vakıfların Denetimi
UFRS Accedilısından İncelenmesi ve Oumlrnek Uygulamardquo (Yuumlksek Lisans Tezi
Gazi Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml 2016) s67-68
Oumlzulucan A- Benguuml H - Oumlzdemir F S (2010) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının
Guumlncel Sorunları Uygulamada Karşılaştıkları Yetersizlikler Ve Meslek
Odalarından Beklentilerinin Unvanları Ve Mesleki Deneyim Suumlreleri
Youmlnuumlyle İncelenmesi Tuumlrkiye Genelinde Bir Araştırmardquo Muhasebe ve
Denetime Bakış 31 ss 41-64
Oumlzulucan A Benguuml H Oumlzdemir F S (2010) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının
Guumlncel Sorunları Uygulamada Karşılaştıkları Yetersizlikler ve Meslek
Odalarından Beklentilerinin Uumlnvanları ve Mesleki Deneyim Suumlreleri Youmlnuumlyle
İncelenmesi Tuumlrkiye Genelinde Bir Araştırmardquo Muhasebe ve Denetime
Bakış Dergisi Mayıs Sayı 31 s 41-64
113
Oumlzyuumlrek Hamide Tuumlrkiyersquode Muhasebe Ve Muhasebe Mesleğinin Tarihi
Muhasebecilerin İş Tatmini Beklentileri Karşılaşılan Sorunlar(Ufuk
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İşletme Anabilim Dalı Yuumlksek Lisans
Tezi 2009)
Parlakkaya R (2004) ldquoMuhasebede Uluslararası Uyum ve Avrupa Birliği Suumlrecinde
Tuumlrkiyersquode Muhasebe Uyumlaştırma Ccedilalışmalarırdquo SUuml İİBF Sosyal ve
Ekonomik Araştırmalar Dergisi (7) 343-359
Perizat Başak Berberoğlu ldquoUluslararası Muhasebe Standartları ile Uumllkemizdeki
Muhasebe Standartları Uygulamalarının Karşılaştırılması rdquo(Yuumlksek Lisans
Tezi Akdeniz Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml 2002) s34
Poroy Arsoy Aylin ve BORA Tuba (2012) ldquoKOBİ Muhasebe Standartlarının
Gelişimi ve Tuumlrkiye Uygulaması Uumlzerine Bir Araştırmardquo Muhasebe ve
Finansman Dergisi 56 17-27
Pur HPldquoVergi Denetimi Karşısında Yeminli Mali Muumlşavirlik
MesleğirdquohttparchiveismmmoorgtrdocsSempozyum05SEMPOZYUM
3620HUSEYIN20PERVIZ20PURdoc 10012010
Resmi Gazete 13-06-1989 tarih ve 20194 Sayılı RG
httpwwwresmigazetegovtrarsiv20194pdf
Saim Uumlstuumlndağ ldquoGlobal Muhasebe Standartlarına Doğrurdquo Active Bankacılık Ve
Finans Dergisi Sayı 5 2003 s28
Savun A 2014 ldquoStoklar ve Maddi Duran Varlıklara İlişkin Muhasebe
Standartlarının İşletmelerce Accedilıklanan Muhasebe Bilgi Duumlzeyine Etkisi
Tuumlrkiyersquodeki İşletmeler Uumlzerine Bir Uygulamardquo (Yayımlanmamış Yuumlksek
Lisans Tezi) Adana Ccedilukurova Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Soumlzbilir Naciye Tuumlrkiyersquode Muhasebe Uygulamalarında Etiksel Boyutlar
Afyon 2000
Syham Sunder ldquoTekduumlzen Raporlama Standartlarının Yukarıdan Aşağıya
Uygulanmak İstenmesi Niccedilin Tekrar Duumlşuumlnuumllmelirdquo (ccedilev Bilgehan Alagoumlz)
Muhasebe ve Finansman Dergisi MUFAD Sayı 31 Temmuz 2006 ss 6-10
114
Şahin E (2010) Uluslararası Muhasebe Standartları Ccedilerccedilevesinde Oluşturulan
Tms-16 Tms-36 Tms-38 Muhasebe Standartlarının Tekduumlzen Muhasebe
Sistemi ile Karşılaştırılması Ve Ccedilorumrsquoda Bir Sanayi İşletmesi Oumlrneği
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Ccedilorum Hitit Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Şahin E (2010) Uluslararası Muhasebe Standartları Ccedilerccedilevesinde Oluşturulan
Tms-16 Tms-36 Tms-38 Muhasebe Standartlarının Tekduumlzen Muhasebe
Sistemi ile Karşılaştırılması Ve Ccedilorumrsquoda Bir Sanayi İşletmesi Oumlrneği
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Ccedilorum Hitit Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Şenol H 2005Ulusal ve Uluslararası Muhasebe Standartlarına Goumlre Varlıkların
Değerlemesi SM ve SMMMrsquolerin Uygulama Duumlzeylerinin Tespitine Youmlnelik
Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Isparta Suumlleyman
Demirel Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Şensoy lsquolsquoUluslar arası Finansal Raporlama Standartlarının Ortaya Ccedilıkışı ve
Gelişimi İle Muhasebe Standartlarının Tuumlrkiyersquodeki Durumursquorsquo s7
Tokay SH (1987) Muhasebe Standartlaştırma Ccedilalışmalarının İncelenmesi ve
Tuumlrkiye Accedilısından Değerlendirilmesi(Yayınlanmamış Doktora Tezi)
Ankara Gazi Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Tokay SH (1987) Muhasebe Standartlaştırma Ccedilalışmalarının İncelenmesi ve
Tuumlrkiye Accedilısından Değerlendirilmesi(Yayınlanmamış Doktora Tezi)
Ankara Gazi Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Tuğay Osman - Tekşen Oumlmer (2014) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları
Burdur İlinde Bir Araştırmardquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İİBF Dergisi
C 19 s 1 ss 223-232
Tuumlrker M (2004) ldquoVergi Kayıplarının Oumlnlenmesinde Muhasebe Meslek
Mensuplarının Vergi Beyannamelerini İmzalaması ve Maliye Bakanlığına Bir
Oumlneri Tuumlrmob Yayınları-249İstanbul
Usta Hale (2007) Muhasebe Mesleği ile İlgili Uluslararası Muhasebe Standartları
Ve Tuumlrkiyersquodeki Duumlzenlemeler ile Karşılaştırılması (Yuumlksek Lisans Tezi
Gazi Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml 2007) s15-16
115
Uysal OumlOuml (2006) ldquoUluslararası Muhasebe Standartlarının Oluşum Suumlreci IASC ve
Oumlnde Gelen Ulusal ve Uluslararası Oumlrguumltlerrdquo Muhasebe ve Denetime Bakış
Dergisi (90) 87-105
Uysal OumlOuml (2006) ldquoUluslararası Muhasebe Standartlarının Oluşum Suumlreci IASC ve
Oumlnde Gelen Ulusal ve Uluslararası Oumlrguumltlerrdquo Muhasebe ve Denetime Bakış
Dergisi (90) 87-105
Uzay Ş Guumlngoumlr Ş (2004) ldquoMuhasebecilerin Sorunları ve Beklentileri Kayseri ve
Nevşehir İlleri Uygulamasırdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi Sayı 22
Nisan s 94-104
Uumllkuuml Sema lsquolsquoKobirsquoler İccedilin UFRS Taslağının Muhasebe Mesleği Mensupları
Tarafından Algılanışına Youmlnelik Bir Araştırma (İstanbul Oumlrneği)rsquorsquo
(Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Sakarya Uumlniversitesi Sosyal Bilimler
Enstituumlsuuml2008) s8
Uumllkuuml Sema (2008) ldquoKOBİrsquoler İccedilin UFRS Taslağının Muhasebe Meslek Mensupları
Tarafından Algılanışına Youmlnelik Bir Araştırma (İstanbul Oumlrneği)rdquo Sakarya
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İşletme ABD Muhasebe ve Finansman
Bilim Dalı Yuumlksek Lisans Tezi
Uumlstuumlndağ S (2000) ldquoMuhasebe Standartları Oluşturulması Suumlrecirdquo Muhasebe ve
Denetime Bakış (1) 31-55
Yalkın K Y Demir V Demir D (2006) ldquoUluslararası Finansal Raporlama
Standartları ve Tuumlrkiyersquode Finansal Raporlama Standartlarının Gelişimi 17
Duumlnya Muhasebe Kongresirdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi(Oumlzel Sayı) (76) 291-307
116
117
EKLER
Ek 1 Anket Formu
Sayın Katılımcı
Bu veri toplama aracı Cumhuriyet Uumlniversitesi İşletme Anabilim Dalırsquonda
yuumlruumltuumllmekte olan ldquoSerbest Muhasebeci Mali Muumlşavir Ve Yeminli Mali Muumlşavir
Meslek Mensuplarının TMS Ve TFRS Algısı Sivas İli Oumlrneğirdquo isimli yuumlksek
lisans tezi kapsamında meslek mensuplarından edinilen bilgiler doğrultusunda
değerlendirilecektir Veri toplama aracı soruları tamamen bilimsel amaccedillar iccedilin
kullanılacak olup bilgileriniz 3 şahıs ya da işletmelerle kesinlikle
paylaşılmayacaktır
Katılımınız iccedilin şimdiden teşekkuumlrler
Dr Oumlğr Uumlyesi Yuumlksel AYDIN Buse DAĞ FİŞNE
CUuml İşletme ABD Oumlğretim Uumlyesi CUuml İşletme ABD YL Oumlğrencisi
118
Kes
inlik
le
Kat
ılmıy
orum
Kat
ılmıy
orum
Kar
arsı
zım
Kat
ılıyo
rum
Kes
inlik
le
Kat
ılmıy
orum
-1
-2
-3
-4
-5
Soru
1)Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları gerekli bir duumlzenlemedir 1 2 3 4 5
2) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamadaki başarısı iccedilin vergi mevzuatı ve muhasebe standartları muumlmkuumln olduğunca uyumlaştırılmalıdır
1 2 3 4 5
3) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarına uygun hazırlanan bir finansal tablo finansal tablodan yararlananlar iccedilin daha guumlvenilir bilgi sunar
1 2 3 4 5
4)Uumllkemizde uygulanan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği TMS ve TFRS ile uyum iccedilindedir 1 2 3 4 5
5) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sadece ccedileviri olarak değil standardın iccedileriği ve uygulama şekli accedilık ve anlaşılır olmalıdır
1 2 3 4 5
6)Tuumlrkiye muhasebe ve finansal raporlama standartlarında yapılan accedilıklamalar uygulamalar iccedilin yeterlidir 1 2 3 4 5
7) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sektoumlrlere goumlre ayrı ayrı duumlzenlenmelidir 1 2 3 4 5
8) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları konusunda teorik bilgi duumlzeyim yeterlidir 1 2 3 4 5
9) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları ilgili taraflara daha tarafsız doğru ve guumlvenilir bilgi sağlayacaktır 1 2 3 4 5
10) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın kullanımı işletmelerin denetimlerini kolaylaştıracaktır 1 2 3 4 5
11) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın uygulamaya geccedilmesiyle işletmelerin para ve sermaye piyasalarından fon bulmaları kolaylaşacaktır
1 2 3 4 5
12) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları belirli derecede esnek olmalıdır 1 2 3 4 5
13)Muhasebe Sistemi Uygulamaları Genel Tebliğirsquondeki muhasebenin temel kavramları muhasebenin ihtiyaccedillarını karşılamada yeterlidir
1 2 3 4 5
Yaşınız ( )30 ve daha az ( )31-40 ( )41-50 ( )50ve uumlstuuml Cinsiyetiniz Kadın ( ) Erkek ( ) Eğitim Durumunuz
Lise ( ) Oumln Lisans ( ) Lisans( ) Lisansuumlstuuml ( )
Mesleki Deneyiminiz
5ve daha az ( ) 6-10 yıl ( ) 11-15 yıl ( ) 16-20 yıl( ) 21ve uumlstuuml( )
119
OumlZGECcedilMİŞ
KİŞİSEL BİLGİLER
Adı Soyadı Buse DAĞ FİŞNE
Uyruğu TC
Doğum Tarihi ve Yeri 27041991 SİVAS
EGİTİM
Derece Kurum Mezuniyet Yılı
Oumln Lisans Cumhuriyet Uumlniversitesi 2011
Lisans Anadolu Uumlniversitesi 2015
İŞ TECRUumlBESİ
Tarih Kurum Goumlrev
2011-2012 Vakıf Bank TAO Bireysel Emeklilik Satış Temsilcisi
2012-2014 Garanti Bankası AŞ Garanti Emeklilik Satış Youmlneticisi
2014-2017 Şeker Bank TAŞ Bireysel Krediler Satış Youmlneticisi
2018- Hakan Fişne Sigorta Acenteliği Sigorta Teknik Personel
YABANCI DİL BİLGİSİ
İngilizce YOumlKDİL ( ) UumlDS ( ) TOEFL ( ) EILTS ( )
Page 7
iv
31 Literatuumlr Ccedilalışması 75
32Araştırmanın Amacı 81
33 Araştırmanın Oumlnemi 81
34 Araştırmanın Kapsamı 82
35Araştırmanın Youmlntemi 82
36 Araştırmada Kullanılan Youmlntemler 83
37 Araştırmanın Bulguları 84
371 Araştırmada Kullanılan Oumllccedileğin Guumlvenilirlik Analizi 84
372 Ankete Katılanların Demografik Oumlzelliklerine Ait Frekans Tabloları 85
3721 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımı 85
3722 Katılımcıların Yaş Gruplarına Goumlre Dağılımı 85
3723 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre Dağılımı 86
3724 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbe Suumlrelerine Goumlre Dağılımı 86
373 Muhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe Standartları ve
Tuumlrkiye Finansal Raporlama Standartları Algılarına İlişkin
Duumlşuumlnceleri 87
374 Muhasebe Meslek Mensuplarının TMS TFRS Algılarına Youmlnelik
Anket Katılım Duumlzeylerinin Aritmetik Ortalama ve Standart
Sapmaları 91
375 Demografik Değişkenlere Goumlre Muhasebe Meslek Mensuplarının
TMS ve TFRS Algılarının Karşılaştırılması 93
3751 Muhasebe Meslek Mensuplarının Cinsiyete Goumlre TMS ve TFRS
Algılarının Karşılaştırılması 94
3752 Muhasebe Meslek Mensuplarının Eğitim Duumlzeylerine Goumlre TMS
ve TFRS Algılarının Kruskall-Wallis TestiSonuccedilları 94
3753 Muhasebe Meslek Mensuplarının Yaş Gruplarına Goumlre TMS Ve
TFRS Algılarının Kruskall-Wallis TestiVe Mann Whitney U
Testi Sonuccedilları 95
3754 Muhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre
TMS Ve TFRS Algılarının Kruskal Wallis Testine Goumlre
Karşılaştırılması 97
v
SONUCcedil VE OumlNERİLER 99
KAYNAKLAR 103
EKLER 117
Ek 1 Anket Formu 117
OumlZGECcedilMİŞ 119
vi
vii
KISALTMALAR
AB Avrupa Birliği
BDDK Bankacılık Duumlzenleme ve Denetleme Kurulu
BKK Bakanlar Kurulu Kararı
FCM FeacutedeacuterationdesExpertsComptablesMediterraneacuteens
GKGMİ Genel Kabul Goumlrmuumlş Muhasebe İlkeleri
IAAER International Associationfor Accounting EducationandResearch
IAS International Accounting Standards
IASB International Accounting Standards Board
IASC International Accounting StandardsComitee
IASCF International Accounting StandardCommittee Foundation
IFAC International Federation of Accountants
IFRS International Financial ReportingStandards
IOSCO International Organisation of SecuritiesCommissions
İMKB İstanbul Menkul Kıymetler Borsası
KGK Kamu Goumlzetimi ve Denetimi Kurumu
KİT Kamu İktisadi Teşekkuumlluuml
SPK Sermaye Piyasası Kurumu
SM Serbest Muhasebeci
SME Small andMedium Enterprises
SS Standart Sapma
SMMM Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir
TFRS Tuumlrkiye Finansal Raporlama Standartları
TMS Tuumlrkiye Muhasebe Standartları
TMSK Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Kurulu
viii
TMUD Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği
TMUDESK Tuumlrkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu
TSE Tuumlrk Standartları Enstituumlsuuml
TUumlRMOB Tuumlrkiye Serbest Muhasebeci
UFRS Uluslararası Finansal Raporlama Standartları
UMS Uluslararası Muhasebe Standartları
UMSK Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu
VUK Vergi Usul Kanunu
YMM Yeminli Mali Muumlşavir
YTTK Yeni Tuumlrk Ticaret Kanunu
χsup2 Ki-Kare
ix
TABLOLAR DİZİNİ
Tablo 11 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları Ve Beklentileri 32
Tablo 21 BDDKrsquonın UMS ile Uyumlu Tebliğ Ettiği Muhasebe Standartları 64
Tablo 22 SPKrsquonın UFRS İle Uyumlu Finansal Raporlama Standartları 66
Tablo 23 KGMDSK tarafından hazırlanan TMSTFRSrsquoler 71
Tablo 31 Anket Maddelerinin Puan Aralıkları 84
Tablo 32 Guumlvenilirlik Analizi Tablosu 85
Tablo 33 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımı 85
Tablo 34 Katılımcıların Yaşa Goumlre Dağılımı 86
Tablo 35 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre Dağılımı 86
Tablo 36 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre Dağılımları 87
Tablo 37 Katılımcıların TMS ve TFRS Algılarına İlişkin Frekans Değerleri 88
Tablo 38 Katılım Duumlzeylerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapmaları 92
Tablo 39 Kolmogorov- Smirnov Normallik Testi Sonucu 93
Tablo 310 Muhasebe Meslek Mensuplarının Cinsiyete Goumlre TMS ve TFRS
Algılarının Z Testi ve Mann Whitney U Testi Sonuccedilları 94
Tablo 311 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının
Karşılaştırılması 95
Tablo 312 Katılımcıların Yaş Grubuna Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının
Karşılaştırılması 95
Tablo 313 Katılımcıların Yaş Gruplarının İkili Olarak Karşılaştırılması 96
Tablo 314 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre TMS Ve TFRS
Algılarının Kruskall-Wallis Testi Sonuccedilları 97
Tablo 315 Katılımcıların Mesleki Deneyimini İkili Gruplar Olarak Mann
Whitney U testi Sonuccedilları 98
x
xi
OumlZET
Ccedilalışma kapsamında muhasebe meslek mensuplarının Tuumlrkiye Finansal
Raporlama Standartları (TFRS) Tuumlrkiye muhasebe Standartları ile ilgili bilgi
duumlzeylerinin oumllccediluumllduumlğuuml makaleler ve konu ile ilgili olarak hazırlanmış lisansuumlstuuml
tezler incelenmiş olup muhasebe meslek mensuplarının muhasebe standartlarıyla
ilgili beklentileri ve bilgi duumlzeylerin oumllccediluumllmesi ile ilgili olarak farklı illerde yapılmış
ccedilalışmaların tuumlmuumlnde en oumlnemli ortak sorunun muhasebe meslek mensuplarının
standartlarla ilgili bilgi ve sistematik eğitim eksikliği olduğu sonucuna varıldığı
goumlruumllmuumlştuumlr Ccedilalışmalarda yasal duumlzenlemeler ile zorunlu hale getirilen muhasebe
standartlarının uygulamada fazla karşılık bulamadığı muhasebe meslek mensupları
accedilısından fazladan iş yuumlkuuml olarak algılandığı sonucuna varılmıştır Muhasebe Meslek
Mensupları TFRSrsquoyi uygulamada ccedileşitli sıkıntılar yaşadıkları kimi standartların
sadece ccedileviri bazında kalması ve TFRS hakkında gerekli eğitim eksikliklerinden
kaynaklanan problemlerden dolayı bu ccedilalışmanın konusu olan Muhasebe Meslek
Mensuplarının TMSTFRS algısına ilişkin bir araştırma yapılmıştır Araştırmanın
amacı Sivas ilinde ccedilalışan muhasebe meslek mensuplarının oumlğrenim duumlzeyleri
yaşları cinsiyetleri ve tecruumlbe duumlzeyleri de dikkate alınarak TMS TFRSrsquoye bakış
accedilıları ortaya konmaya ccedilalışılmıştır
Anahtar Kelimeler Uluslararası Muhasebe ve Finansal Raporlama Standardı
Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standardı Muhasebe Meslek Mensubu
xii
xiii
ABSTRACT
Turkey of the work covered by professional accountants Financial Reporting
Standards (IFRS) Turkey Accounting Standards of knowledge about prepared as
related articles and threads as measured are examined graduate theses professional
accountants regarding the measurement of expectations and level of knowledge
about accounting standards in all of the studies conducted in different provinces the
most important common problems that the accounting profession is a lack of
systematic training and information on standards the results were found to be
reached Studies have concluded embodiment returns in terms of regulations of the
professional accountant found not necessarily conclude that rendered accounting
standards perceived as extra work Professional Accountants TFRS in practice they
suffer from various problems some just remain in some translations of the standards
and which is the subject of this study because of the problems stem from the lack of
education about IFRS Accounting of Professionals IAS IFRS has made a survey on
the perception The purpose of the research learning levels of professional
accountants working in Sivas ages genders and experience levels taking into
consideration the TAS TFRS perspectives have tried to reveal
Keywords International Accounting and Financial Reporting Standard
Turkey Accounting and Financial Reporting Standards the Professional Accountants
xiv
1
GİRİŞ
Ccedilalışmamızın ilk boumlluumlmuumlnde muhasebenin tarihccedilesi muhasebe mesleği
hakkında genel bilgilere yer verilmiş olup ikinci boumlluumlmuumlnde ise Uluslararası
Muhasebe Finansal Raporlama Standartlarının ortaya ccedilıkış nedenleri oumlnemi
yararları ve UMSUFRSrsquonin oluşumuna youmln veren kuruluşların yaptığı ccedilalışmalar
aynı zamanda gelişmiş uumllkelerde yapılan ccedilalışmalar incelenmiştir Tuumlrkiye Muhasebe
ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamaya konmasında gerekli unsurlara
değinilmiştir Uumlccediluumlncuuml boumlluumlmuumlnde ise Sivas ili SMMM Odasırsquona bağlı mesleği icra
eden zuumlmreye veri toplama aracı vasıtasıyla sorular sorularak alan araştırması
yapılmıştır Aynı zamanda uumlccediluumlncuuml boumlluumlmde araştırmanın amacı oumlnemi kapsamı
araştırmanın youmlntemi ve metotları yine araştırma sonucunda ortaya ccedilıkan verilerin
analiz edilmesi ve bu verilerin incelenmesi ve alan araştırması yani literatuumlr ccedilalışması
da bu kısımda bulunmaktadır
Araştırmanın amacı doğrultusunda meslek mensupların oumlğrenim duumlzeylerinin
yaşlarının mesleki deneyimlerinin ve cinsiyetlerinin dikkate alınarak bu standartlara
dair goumlruumlş ilgi ve bakış accedilılarının ortaya konulması bu yolla standartları asıl
uygulaması beklenilen kesim olan meslek mensuplarının standartlarla ilgili
beklentilerinin değerlendirilmesi amacıyla Sivas İlinde faaliyet goumlsteren ve Sivas
Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler odasına kayıtlı olarak ccedilalışan tesaduumlfi olarak
seccedililen muhasebe meslek mensuplarına yuumlz yuumlze anket youmlntemi kullanılmıştır107
muhasebe meslek mensubuna anket uygulanmış fakat 8 tanesi eksik bilgiler ve
birden fazla seccedileneğin işaretlenmesi sonucu geccedilersiz sayılmıştır99 meslek
mensubunun anket cevaplarıyla ccedilalışma tamamlanmıştır
Anket sonuccedilları IBM SPSS Statistic 22 Programı ile değerlendirilmiştir
Araştırmanın sonucunda muhasebe meslek mensuplarına meslek odaları
tarafından TMSTFRS eğitimlerinin duumlzenlenmesi muhasebe mesleğinin daha saygın
statuumlde olmasının oumlnuumlndeki engelleri kaldıracağı accedilıkccedila goumlruumllmuumlştuumlr
2
3
BİRİNCİ BOumlLUumlM
MUHASEBE MESLEĞİNİN DUumlNYArsquoDA VE TUumlRKİYErsquoDEKİ
OLUŞUM SUumlRECİ VE KARŞILAŞILAN SORUNLARI
11 MuhasebeninTanımı
İşletmeler mal ve hizmet uumlreterek uumlrettiklerinin satışını sağlayıp hedeflerini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışmaktadırlar Faaliyette bulunurken sayılamayacak kadar ccedilok
sayıda finansal ve finansal olmayan para ile ifade edilemeyen işlemler de
gerccedilekleştirmektedirler
Bir işletme idarecisi işletmeyi denetlemek iccedilin muhasebe verilerine ihtiyaccedil
duyar Muhasebe verileri olmadan hedeflerin yerine getirilip getirilmediğini tespit
etmek muumlmkuumln olamayacağından işletmenin faaliyetlerini denetim altında tutmak
ihtiyaccedil duyulduğunda değişikliğe gitmek hedeflerde birtakım duumlzeltmelerin
yapılması beklenilmeyen olayların karşısında tedbir almak imkacircnsızdır (Guumlvemli
2000 20)
Bir işletmede meydana gelen olayların bir sistem doğrultusunda duumlzenli bir
biccedilimde kaydedilme gereğinin bir sonucu olarak muhasebe doğmuştur
İşletmenin dili olarak bilinen muhasebe Arapccedila koumlkenli bir kelimedir ve
hesap kelimesinden tuumlretilmiştir Tuumlrk Dil Kurumu goumlre muhasebe kelimesi
ldquohesaplaşma karşılıklı hesap alışverişi yapmak hesap işleri ile uğraşmardquo anlamlarına
gelmektedir
İşletme accedilısından duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde muhasebe işletmenin amaccedilları
doğrultusunda faaliyetlerini yerine getirirken varlık ve kaynak yapısında meydana
gelen değişime sebep olan mali olayların kaydedilmesi bu kayıtların anlaşılabilir
hale getirilmesi suumlrecini ifade eder (Guumlvemli 2000 22)
Kısacası muhasebe işletmenin varlıklarında ve kaynaklarında değişime yol
accedilan ve mali finansal işlemleri belgelerine dayalı olarak kaydeden sınıflandıran
oumlzetleyip sonuccedilları finansal tablolar halinde raporlayan ve bunları analiz edip ve
yorumlayan bir bilim ve sanattır (Guumlvemli 2000 23)
4
Muhasebe suumlrecinde yapılan buumltuumln işlemler kaydetme sınıflandırma
oumlzetleyip raporlamak ve analiz edip yorumlamak başlıkları altında toplanabilir
Muhasebenin işletmede meydana gelen bir olayla ilgilenmesi iccedilin oumlncelikle
bu olayın işletmenin varlık veya kaynak yapısında bir değişim meydana getirmesi
gerekir Bu niteliklere sahip olaya mali nitelikli olay denilir Bir olayın mali nitelikli
olması muhasebenin bu olayı kayıt altına alması iccedilin yeterli değildir Bu olayın para
ile de ifade edilebiliyor olması da gerekir Para bir oumllccedilme aracıdır Tıpkı metre
kilogram adet gibi para da oumllccediluuml aracı bir değeri ifade eder İşletmede varlık ve
kaynakların farklı oumllccedilme araccedilları ile birimleri tespit edilebilir Fakat bu farklı oumllccedilme
araccedillarını ortak bir dille ifade etmenin tek yolu para birimidir (Uumlstuumlndağ 2000 20)
İşletmede meydana gelen bir olay hem mali hem de para ile oumllccediluumllebiliyor
olması bu finansal olayın muhasebeye konu olması iccedilin yeterli değildir Bu finansal
olayın muhasebeye konu olabilmesi iccedilin bir diğer şart bu olayın bir belgeye
dayanmasıdır Belge muhasebe suumlrecinde uumlretilen bilginin guumlvenirliliğinin en oumlnemli
delilidir İster işletme iccedilinde ister işletme dışında bir kişi olarak muhasebe
kayıtlarının tarafsız ve sunulan bilgilerin guumlvenilirliğine ancak muhasebe kayıtlarının
tarafsız ve objektif olarak hazırlanan belgelere dayandırılarak yapıldığına
inanılmaktadır Bu belgeler fatura ccedilek senet banka hesap oumlzetleri işccedili bordroları
vb olabilir (Deran vd 2016 86)
O halde işletmede meydana gelen bir olayla muhasebenin ilgilenmesi iccedilin bu
olayın mali nitelikli olması para ile ifade edilmesi ve belgelere dayalı olması gerekir
Eğer işletmede meydana gelen bir olay bu kriterleri sağlıyorsa muhasebe
defterlerine kayıt suumlreci başlamaktadır Kayıt suumlreci işletmede meydana gelen
olayların guumlnluumlk deftere tarih konu miktar ve tutar bilgilerinin belgelendirilerek
yazılması işlemidir Bu işlem kısaca kaydetme olarak adlandırılır (Demir vd 2014
13) Bir işletmede guumlnluumlk binlerce işlem gerccedilekleştiği duumlşuumlnuumlluumlrse guumlnluumlk defterde
yapılan kayıtların anlamlı bir sonuccedil ccedilıkarılması guumlccedilleşecektir Bu bilgilerin
kullanılabilir hale gelmesi iccedilin bu bilgileri tasnif işleminin yapılması gerekir Kayıt
altına alınan belgeleri kendi arasında sınıflandırmak iccedilin buumlyuumlk defter kullanılır
Duumlzenleme ve kaydetme işlemleri sırasında ccedilıkabilecek yanlışların giderilmesine
5
olanak goumlstererek bir nevi oumlz denetim sağlamaktadır Yapılan bu işleme
sınıflandırma denilmektedir (Guumlvemli 2000 30)
Buumltuumln mal alışların ve satışların ccedilalışanlar iccedilin yapılan oumldemelerin oumlzel ve
resmi kurumlara yapılan oumldemelerin ve onlardan sağlanan tahsilatların vb işlemlerin
hepsinin kaydedilmesi ve sınıflandırılması ile muhasebeden beklenen fayda yine de
elde edilemeyecektir İşletmelerin yıl sonuna kadar yaptıkları sayısız işlemleri teker
teker incelemek ccedilok vakit alacağından henuumlz yarı işlenmiş bu verilerin yeni bir
aşamada ele alınması ve faydalı bir bilgi haline getirilmesi gerekmektedir Bundan
dolayı kaydedilen ve uygun bir biccedilimde sınıflandıran aynı oumlzellikteki bu yarı
işlenmiş verilerin oumlzetlenmesi gerekmektedir Bu sınıflandırılıp bir araya getirilen
işlemlerden daha kolay sonuccedillar ccedilıkarılabilmeye ve yapılan kayıtların kontroluumlnuuml
sağlamaya zemin hazırlanmış olur Kişilere daha fazla yarar sağlamak iccedilin aynı
oumlzellikteki işlemleri oumlzetlemek temel unsurdur Oumlzetlenen ve henuumlz tam işlenmiş
bilgi duumlzeyine gelmemiş olan bu verilen anlamlı bir bilgi haline gelmesi iccedilin
işletmede bir doumlnemde ortaya ccedilıkan değer hareketlerini ccedileşitli accedilılardan ele alan
raporların duumlzenlenmesi gerekir Boumlylece işletme hakkında karar verme durumunda
olanların yapacakları analiz ve yorum ccedilalışmalarında detayların iccedilinde kaybolmanın
oumlnuumlne geccedililmiştir Kaydetme suumlreci bilgilerin oumlzetlenip raporlanması ile son bulur
Bu raporlara ise finansal tablolar denilmektedir (Demir vd 2014 17)
Muhasebe kayıt suumlrecinde işlemlerin yapıldığı defter ve tablolar aşağıdaki
gibidir
bull Kaydetme fonksiyon iccedilin guumlnluumlk defterler (yevmiye defteri) kullanılır
bull Sınıflandırma fonksiyonu da buumlyuumlk defterler(kebir defteri) ile gerccedilekleştirilir
bull Oumlzetleyip raporlama fonksiyonu aylık mizanlar ve oumlzellikle bilanccedilo ve gelir
tablosu diğer tabloların duumlzenlenmesiyle yerine getirilir
bull Analiz edip yorumlama fonksiyonu ise raporlara dayanılarak ve analiz
teknikleri kullanılarak gerccedilekleştirilir (Demir vd 2014 18)
Muhasebe kaydetme suumlreci mali nitelikli olayların mali tablolarla sunumuyla
noktalanmaktadır Bundan sonraki aşamada ise bu tabloların sunduğu bilgileri
kullanarak işletmenin amaccedillarını ne kadar gerccedilekleştirdiğini anlamak uumlzere analiz ve
yorum suumlreci başlamaktadır Bu suumlreccedilte işletmenin varlık ve kaynaklarındaki
6
değişim faaliyetler sonucu elde edilen kar veya zarar analiz ve yorum yapılarak
işletme amaccedillarına ne oumllccediluumlde ulaşıldığı araştırılır tahminler ve buumltccedileleme faaliyetleri
iccedilin veriler elde edilir (Demir vd 2014 19)
Muhasebe temelde yukarıda sıraladığımız fonksiyonları iccediline almakla
birlikte ayrıca şu fonksiyonların gerccedilekleşmesini de sağlar
bull Vergi matrahının tespitine aracılık etmek
bull Kanunda sayılan muumlkellefiyetleri yerine getirmek
bull Varlık ve kaynaklarda meydana gelen mali değişimleri tespit etmek
bull Meydana gelen değişiklikleri belgelere dayandırarak anlaşmazlıklarda ispat
aracı olmak
bull Bilgi ve belgeleri birimlere zamanında sunarak uumlretim faktoumlrlerini optimum
kullanmak
bull Belirli bir suumlre iccedilerisinde elde edilen gelirler ile katlanılan giderleri
karşılaştırarak aradaki farkı tespit edip kar ya da zarar olarak goumlstermek
(Demir vd 2014 19)
12 Muhasebenin Tuumlrleri
Muhasebe tuumlrleri farklı kaynaklarda farklı biccedilimlerde tuumlrlere ayrılsa da genel
olarak en uygun sınıflandırma şoumlyledir (Sevilenguumll 2005 20)
bull Genel muhasebe
bull Maliyet muhasebesi
bull Youmlnetim muhasebesi
bull Uzmanlık muhasebeleri
Genel muhasebe tuumlm muhasebe ccedileşitlerini ve muhasebe oumlğrenimindeki
temel kavram ve ilkeleri ortaya koyan muhasebe alanı olarak goumlruumlluumlr İşletmenin
sahip olduğu emtiaların nereden temin edildiği ve bu varlıkların ne amaccedilla
kullanıldığı hesaplar aracılığı ile belirleyen gelir ve giderler hesaplarını
dengeleyerek faaliyet sonucunu goumlsteren muhasebe tuumlruumlduumlr Aynı zamanda genel
muhasebe hesaplarında gelir gider kar ve zarar işletmenin oumlz kaynağındaki yuumlkseliş
ve azalışlar goumlsterilir İşletmenin finansal yapısına genel muhasebe hesaplarında yer
7
verilir İşletmenin karar alma strateji uygulama doğabilecek sorunlara karşı tedbir
alma suumlrecinde oumlnemli rol oynamaktadır (Sevilenguumll 2005 20)
Uumlretim faaliyeti ile uğraşan işletmelerin uumlretim safhasında ortaya ccedilıkan
başka bir deyişle iş ilişkiler neticesinde meydana gelen değer hareketlerinin kaydı ve
bunlara dayalı hesaplamalar maliyet muhasebesinin ilgi alanına girmektedir Uumlretim
işletmeleri aynı zamanda alım satımla da ilgilenmektedir Dolayısıyla bu işletmeler
hem maliyet muhasebesini hem de genel muhasebeyi beraber kullanmak
durumundadırlar Ticaret işletmeleri alım satım faaliyetlerine dayanırken uumlretim
işletmeleri buna ilave olarak satın aldıkları hammadde ve mamuller ortaya koyarlar
Maliyet muhasebesi uumlruumlnlerin maliyetlerini doğru biccedilimde belirleyerek işletme
youmlnetiminin sağlıklı kararlar almasına yardımcı olacak veriler ortaya ccedilıkarmıştır Bu
veriler sayesinde işletme youmlnetimi satış fiyatlarının doğru tespiti harcamaların
denetlenmesi ve geleceğe youmlnelik planlama faaliyetlerine temeli sağlamış olur
(Guumlcenme 2000 7)
Genel muhasebe ve maliyet muhasebesi faaliyetleri sonucunda uumlretilen
bilgileri işletme youmlnetiminin kararlar vermesinde nasıl kullanılacağıyla ilgilenen
muhasebe dalına youmlnetim muhasebesi ismi verilir Burada ccedileşitli karar verme
teknikleri muhasebenin uumlrettiği bilgilere uygulanmakta bu yolla youmlneticilerin doğru
karar vermelerine yardımcı olmak amaccedillanmaktadır (Bektoumlre 2007 15)
Yukarıda bahsedilen muhasebe tuumlruumlnuumln ccedileşitli faaliyet alanları (bankacılık
inşaat konaklama vs) oumlzelliklerine uygun olarak adapte edilmesiyle
oluşturulmaktadır Banka Muhasebesi Sigorta Muhasebesi İnşaat Muhasebesi
Konaklama Muhasebesi bu tuumlruumln başlıca oumlrnekleridir (Guumlcenme 2000 8)
13 Muhasebe Teorisi ve Tarihi Gelişimi
Muhasebe tarihccedililerine goumlre muhasebenin koumlkleri Mısırrsquoda Nil Vadisinde
Fırat ve Dicle nehirleri ortasında doğmuştur Finansal gelişmeler beraberinde
muhasebe sisteminin de ilerlemesi alfabe ve matematikle birlikte verilerin nereye
kaydedileceği sorusunu beraberinde getirmiştir Papiruumls kağıdı ve taş tabletler bu
soruya ccediloumlzuumlm getirmiştir Muhasebenin ilk etkisine bu coğrafyada rastlanması bu
tabletlerinde buralarda karşımıza ccedilıkması da olağandır Bu izlere rastlanması bu
8
youmlrelerde ticari işlemlerin yapıldığını ve ekonomik yapıyı goumlstermektedir
(Guumlvemli1995 103-110)
Bu uygarlığın beşiği olan boumllgeler muhasebenin sadece duumlşuumlnceden ibaret
olmadığını kaydedilmesini de finansal gelişme alfabe ve sayıların icadı kayıt
yapılacak kağıt ve tabletlerin icadını beraberinde getirmiştir Muhasebenin basit
anlamıyla muumlbadele kelimesiyle guumln yuumlzuumlne ccedilıktığı ve geliştiği oumlngoumlruumllmektedir
(Guumlvemli 1995 103-110)
Muhasebe birccedilok alanda goumlruumllen ldquodeğişimrdquo olgusuyla ortaya ccedilıkmaktadır
Ccedilok eski doumlnemlerden beri ekonomik faaliyetler belirli kayıtları gerekli kılmaktadır
Başlangıccedilta bu kayıt işlemi alacak ve borccedilların kaydı şeklinde yuumlruumltuumllmektedir
Ekonomik hayatın gelişimiyle paralel olarak bu kayıtlar tuumlm ekonomik faaliyetleri
iccedilerecek biccedilimde gelişmektedir Muhasebede buguumln kullanılan youmlntem ccedilift taraflı
kayıt youmlntemidir Bu youmlntem 14 ve 15 Yuumlzyıllarda İtalyarsquoda gelişmeye başlamıştır
Muhasebeye ait ilk yazılı eserlerde İtalyarsquoda ortaya ccedilıkmıştır 1458rsquode Benedetli
Cortigli Di Ragusa ve 14942 de Luca Paciolarsquonın yayınladıkları eserlerin buguumlnkuuml
muhasebe sistemine temek teşkil ettiği duumlşuumlnuumllmektedir Muhasebe konusundaki
oumlnemli gelişmeler ise 20 Yuumlzyılda gerccedilekleşmektedir Sanayi devrimi sonrasında
işletmelerin gittikccedile buumlyuumlmesi youmlnetim ve denetim amaccedillı bilgi ihtiyacının artması
muhasebe teori ve uygulamasının da hızlı gelişmesine yol accedilmaktadır (Guumlcenme
2000 37)
131 Tuumlrkiyersquode Muhasebe Mesleğinin Tarihi Gelişimi
Muhasebe uygulamaları uumllkemizde batıdaki gibi ekonomik yaşamla aynı
doğrultuda bir ilerleme kat etmiştir Muhasebe 1850rsquode ccedilıkarılan ve Fransız Ticaret
Kanununun ccedilevirisi niteliğinde olan Kanunname-i Ticaret ile bir duumlzene
bağlanmıştır 1926 yılına kadar muhasebe Fransız muhasebe etkisinde kalmıştır
1926 yılında ccedilıkarılan 856 sayılı Ticaret Kanununun Alman kaynaklı olması
nedeniyle Tuumlrk muhasebe sisteminde bu kez Alman muhasebe literatuumlruumlnuumln etkisi
goumlzlenmiştir Planlı kalkınmaya geccediliş beraberinde birtakım gelişmeleri de
getirmiştir1964 yılında yuumlruumlrluumlğe giren 440 sayılı devletin KİTrsquo lerinin uygulama
youmlntemlerini tek sistem olmasını kanuni bir mecburiyet goumlrmuumlştuumlr Tek duumlzen
muhasebe sisteminin kamu iktisadi teşebbuumlslerindeki uygulaması ancak 1972
9
tarihinden itibaren muumlmkuumln olabilmiştir1977 yılında maliyet muhasebesi iccedilin
bankalar da ise 1986 yılında uygulamaya konulmuştur 1994 yılından itibaren
muhasebe uygulamaları genel tebliği ile ldquoTekduumlzen Muhasebe Sistemirdquo uygulamaya
konulmuştur (Demir vd 2014 20)
1311 Cumhuriyetten Oumlnce Muhasebe Uygulamaları
Tuumlrklerin meydana getirdiği muhasebe geccedilmişi uumlccedil başlık altında toplanabilir
ilk doumlnem 1071 yılı ve oumlncesi ikinci doumlnem 1071-1839 yılları uumlccediluumlncuuml doumlnem
1839rsquodan sonraki yılları kapsamaktadır1071 yılı Anadolursquonun kapılarının Tuumlrklere
accedilılması olarak kabul edilmektedir Aynı zamanda 1071 yılında Arap ve Fars
kuumlltuumlruumlnuumln etkileri goumlruumllmektedir1839 yılı ise Tanzimat Fermanırsquonın ilan edildiği
Osmanlı İmparatorluğursquonda batılılaşmanın etkilerinin goumlruumllmeye başlandığı tarihtir
(Guumlvemli 2000 35)
Guumlnuumlmuumlze kadar aktarılan ilk muhasebe niteliğindeki yazıtların sahibi
Goumlktuumlrklerrsquodir Goumlktuumlrklerden sonra ise Karahanlı Devletirsquone ait hesap işlemleriyle
alakalı tuumlm bilgilere değinilen oumlnemli belgeleri iccedilerisinde barındıran ldquoKutadgu Biligrdquo
ve ldquoDivanuuml Lugat-it Tuumlrkrdquoduumlr Tuumlrk Dili ve Tuumlrk Kuumlltuumlruumlyle alakalı hesapların aynı
şekilde teorik ve uygulamalarının farklılığı Tuumlrklerin Arap ve Fars kuumlltuumlruuml ile
karşılaştıktan sonra meydana gelmiştir Bu kuumlltuumlr değişimi İlhanlı Devleti Selccediluklu
Devleti ve Osmanlı Devletirsquodir Selccediluklu devleti muhasebe tarihinde vakıflara oumlnem
vermiş bunun yanı sıra vakıf muhasebesinin gelişimi oumlnemli yer tutmaktadır Devlet
gelirlerinin buumlyuumlk kısmı ldquoAşar Vergisirdquo ve ldquoOumlşuumlr vergisirdquo ile sağlanmıştır (Başer
1999 15)
1312 Cumhuriyet Doumlneminde Muhasebe Uygulamaları
Balkan Savaşı Birinci Duumlnya Savaşı ve Kurtuluş Savaşında milli muumlcadele
goumlsteren uumllkemizin Cumhuriyetin ilk yıllarında ekonomik olarak geri kalmıştır Milli
muumlcadele yılları Tuumlrk milleti iccedilin azim ve dayanışma oumlrneği goumlstermesine rağmen
aynı zamanda ccedilok buumlyuumlk bir yıkım anlamına gelmektedir Savaşta kaybedilen nuumlfus
ile birlikte uumllke iccedilerisinde eğitimli uumlniversite tahsili goumlrmuumlş insanların ccediloğu hayatını
kaybetmiştir Ekonomik faaliyet goumlsteren bir takım azınlık nuumlfus ise uumllkeyi terk
etmiştir Kurtuluş Savaşırsquondan sonra 1923 lsquote Atatuumlrkrsquouumln oumlnderliğinde halkımız hızlı
10
bir şekilde dayanışma goumlstererek yuumlkselme hareketi başlatmış ve 10 yıl gibi kısa bir
suumlrede kendi ihtiyacı olan mal ve hizmeti uumlreterek başka uumllkelere muhtaccedil olmadan
yaşayabilecek ekonomik duumlzeye ulaşmıştır (Kurtcebe 2008 20)
1923-33 yıllarının şartlarında sıfır enflasyon olan bir ortamda yatırım
ihtiyacının en yuumlksek olduğu noktada ekonominin olağan uumlstuuml gelişim goumlstermesi o
doumlnemin başarısından kaynaklanmaktadır Vergi Usul Kanunu 1950 yılında
yuumlruumlrluumlğe girmiştir 1957 yılında ise Tuumlrk Ticaret Kanunursquonun duumlzenlenmesi
muhasebeye ilişkin yargıları muhasebe sisteminin tutunması ve ilerlemesine meşru
bir ortam sağlamıştır13 Haziran 1989 tarih ve 20194 sayılı Resmi Gazetersquode
bildirilen 3568 sayılı Meslek Kanunu ile muhasebe mesleği yasal statuumlye sahip
olmuştur Daha sonra Tuumlrkiye Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler Ve Yeminli Mali
Muumlşavirler Odaları Birliği(TUumlRMOB) ve TUumlRMOBrsquoa bağlı SMMM Odaları tesis
edilmiştir (Başer 1999 13)
132 Duumlnyada Muhasebe Mesleğinin Tarihi Gelişimi
Duumlnyada muhasebe mesleğinin ortaya ccedilıkması 18 yuumlzyıl sonuna denk gelmiştir
Sanayi devrimiyle birlikte buumlyuumlk işletmeler muhasebeye gereksinim duymuştur Bu
sebeple muhasebe mesleği değer kazanmıştır Muhasebe mesleğinin teşkilatlanması
19 yuumlzyılın ortalarında başlamıştır İlk olarak muhasebe mesleğinin teşkilatlanması
İskoccedilyarsquoda kurulmuş ardından bu teşkilatlanmayı diğer uumllkeler izlemiştir (Usta
2017 54)
1321 İngilterersquode Muhasebe Mesleği İle İlgili Duumlzenlemeler
İngilterersquode muhasebe tarihine bakıldığında muhasebe mesleğinin ccedilok
eskilere dayandığı goumlruumllmektedir Fakat muhasebe mesleği değer kazanmaya 19
yuumlzyılda Sanayi Devrimi sonrasında başlamıştır Sanayi devrimi ile beraber
kurumsallaşan işletmelerin sayısı da artmış tuumlzelkişilikler ortaya ccedilıkmıştır Bununla
birlikte muhasebe mesleğinin oumlnemi uumlzerinde durulmuş ve ilerleme kaydedilmiştir
Muhasebe meslek mensupları tarafından farklı boumllgelerde mesleki oumlrguumltler dernekler
kurulmuş ve oumlrguumltlenme sağlanmıştır (Uumlstuumlndağ 2000 46)
11
İngilterersquode 1880 yılında muhasebe alanında yayınlanan ilk resmi mevzuat
ldquoKraliyet ruhsatırdquo olmuştur Gelişme goumlsteren ticari faaliyetler neticesinde soumlz
konusu mevzuatta farklı değişiklikler ve duumlzenlemeler yapılmıştır Muhasebe meslek
derneklerinin ve oumlrguumltlerinin oluşması1855 ve 1867 yıllarına denk gelen Kraliyet
Ruhsatı ile birlikte başlamıştır İngilterersquode meslek unvanları da Kraliyet Ruhsatı ile
belirlenmiştir Bu unvanlar şoumlyledir
bull Ruhsatlı Muhasebeci
bull Yeterlik Belgeli Muhasebeci
bull Maliyet ve İşletme Muhasebecisi
bull Kurum Haznedarı ( Muhasebecisi)
Bu muhasebe meslek unvanlarına sahip meslek mensuplarının faaliyetleri şu
şekildedir denetim hizmetleri danışmanlık hizmetleri izah name hizmetleri
inceleme ve soruşturma hizmetleri finansal tabloların işlenmesi ve defter tutma
hizmetleridir Soumlz konusu meslek mensuplarının sorumlukları ise bilinccedilli davranarak
cezai işlemlerden doğan sorumluluk ve ihmal kusur durumundan doğan mali
sorumluluklardır (Usta 2017 58)
1322 Almanyarsquoda Muhasebe Mesleği İle İlgili Duumlzenlemeler
Almanyarsquoda farklı meslek grubunda faaliyet goumlsteren muhasebe meslek
mensupları bulunmaktadır İşletme Denetccedilileri Odası buumlnyesinde denetccedili olarak
faaliyet goumlsteren meslek mensupları belirli bir hacmin uumlzerindeki işletmelerin yasal
duumlzenleme ve denetim faaliyetlerini yuumlruumltmekte ve vergisel işlemlerine danışmanlık
hizmeti sağlamaktadırlar İşletme Denetccedilileri adı altında faaliyet goumlsteren denetccedililer
İşletme Denetccedilileri Enstituumlsuuml başlığı altında yer almaktadır Yeminli Muhasebe
Denetccedilileri ise Yeminli Muhasebe Denetccedilileri Federal Birliğirsquone kayıtlı olarak
faaliyet goumlsterirler Bu denetccedililer belirli bir hacmin altındaki işletmelerin yasal
duumlzenleme ve denetimini sağlamakla yuumlkuumlmluumller aynı zamanda vergisel
işlemlerinde danışmanlık hizmeti sağlamaktadırlar Almanyarsquoda iki tuumlr vergi
uzmanlığı bulunmaktadır Bunlar Vergi Danışmanlığı (Steuerberater) ve Vergi
Yetkilileridir (Steuerbevollmaumlchtigte ) Bu uzman meslek mensuplarının goumlrevi
defter tutmak ve vergisel işlemlerde danışmanlık yapmaktır İşletme denetccedilileri ve
Yeminli Muhasebe Denetccedilileri olarak tanımlanan muhasebe uzmanlarının ccediloğunluğu
12
aynı zamanda Vergi Danışmanı(Steuerberater) olarak faaliyette bulunurlar
Almanyarsquoda bulunan gelir idaresinin faaliyetlerinin artmasıyla doğru orantılı olarak
muumlkelleflerin vergi oumldemeye karşı tutumları hassasiyetleri aynı zamanda vergi
kaybını vergi kaccedilırma problemini ciddi derecede engellemektedir Bunun iccedilin
vergilendirmenin uygulanabilmesi accedilısından mali muumlşavirlerin (Wirtschaftspruumlfer)
buumlyuumlk paya sahip olduğunu bildirmek lazımdır Almanyarsquoda bulunan muhasebe
meslek mensuplarına hizmet veren kuruluşlar ldquo Alman Yeminli Kamu
Muhasebecileri Enstituumlsuumlrdquo ve ldquo Muhasebeciler Odasırdquodır Bu kuruluşlar muhasebe
meslek mensupları yaptırım sağlayıcıdırlar (Kınay 2010 67)
1323 Fransarsquoda Muhasebe Mesleği İle İlgili Gelişmeler
Fransarsquoda muhasebe mesleğinin tarihi incelendiğinde muhasebe meslek
teşkilatının diğer uumllkelerden oumlnce olduğu goumlruumllmektedir Fransarsquoda teşkilatlanma
hareketleri 1700rsquoluuml yıllarda başlamıştır Burada muhasebe mesleğini yapmak iccedilin
bazı şartlar getirilmiştir 1927 yılında yapılan yasal duumlzenlemeler bu alandaki ilk
ccedilalışmalardır Yapılan bu duumlzenlemeler 1942 yılında geliştirilmiş ldquoUzman ve Yetkili
Muhasebeciler Milli Birliğirdquo kurulmuştur Denetim faaliyetleri ile diğer muhasebe
faaliyetlerinin birbirlerinden ayrılması iccedilin 1966 yılında kararname yayınlanmıştır
Muhasebe alanında yapılan ccedilalışmalar Maliye Bakanlığırsquonın buumlnyesinde denetleme
alanındaki ccedilalışmaları ise Adalet Bakanlığı buumlnyesinde yuumlruumltuumllmuumlştuumlr Uzman
muhasebeci mesleğinin şartlarını sağlamayan veya denetccedililik belgesine sahip
olmayan muhasebecilerin denetleyici faaliyetler ile uğraşması 1978 yılında
kaldırılmıştır Fransarsquoda uzman muhasebeci olabilmek iccedilin bazı genel ve oumlzel şartları
yerine getirmek gerekmektedir Aranan genel nitelikler Fransa uyruklu olmak
kanunda belirtilen medeni haklarını kullanması iccedilin herhangi bir engeli olmaması
uzman muhasebeci diplomasına sahip olması ve 25yaşından buumlyuumlk olması gibi
şartları taşıyor olması gerekir Uzman muhasebeci diplomasını alabilmek iccedilin uumlccedil
suumlreccedilte oluşan bir sınavı başarı ile tamamlaması gerekir Bu suumlreccediller yazılı sınav
staj suumlresi ve tez ccedilalışmasıdır Uzman muhasebeci adayları yazılı sınavını başarı ile
geccedilmelerinin ardından en az iki yıl bir uzman muhasebeci goumlzetiminde olması
şartıyla toplamda uumlccedil yıl stajı tamamlamış olması gerekmektedir Staj suumlrecinin
ardından muhasebe alanında tez hazırlamaları ve savunmaya girmeleri
13
gerekmektedir Bu suumlreccedilleri başarı ile bitiren adaylara ldquoUzman Muhasebeci
Diplomasırdquo verilir Fransarsquoda mesleki teşkilatlanma iki kuruluş buumlnyesinde
gerccedilekleşmektedir Bunlar ldquoMuhasebe Uzmanları ve Yetkili Muhasebeciler
Odasırdquodır Bu odaya Muhasebe Uzmanları ve Yetkili Muhasebeciler uumlye olmaktadır
ldquoŞirket Denetccedilileri Ulusal Birliğirdquo adı altında toplanan bu birliğe ise Ortaklık
Denetccedilileri uumlye olmaktadır Soumlz konusu muhasebe meslek mensupları işletmelere ait
yıllık defterlerini mali tabloları hesaplarını denetler işletmelerin yasallığının
denetimini sağlamaktadır (Usta 2007 63)
1324 Amerika Birleşik Devletlerirsquonde Muhasebe Mesleği İle İlgili
Gelişmeler
Amerika Birleşik Devletirsquonde muhasebe mesleği iccedil savaşın ardından
Amerikarsquoya tamamen yerleşen İngiliz vatandaşı muhasebe meslek mensupları
sayesinde gelişme goumlstermiştir İlk kurulan meslek teşkilatı Amerikan Sertifikalı
Kamu Muhasebecileri Enstituumlsuuml ( AICPA )duumlr Bu teşkilatın faaliyet goumlstermeye
başlaması ile beraber muhasebecilerin sorunlarına ccediloumlzuumlm bulmak iccedilin ccedilalışılmış ve
muhasebe ilkeleri şekillenmeye başlamıştır 1929 yılında yaşanan Buumlyuumlk Kriz ile
denetleme faaliyetlerinin oumlnemini artırmıştır ldquoMuhasebe İlkeleri Kurulurdquo 1957
yılında kurulmuş daha sonra ldquoFinansal Muhasebe Standartları Kurulurdquo olmuştur Bu
kurulun yaptığı ccedilalışmalar sonucu meydana gelen Amerika Birleşik Devletlerirsquonde
Finansal Muhasebe Standartları Kurulu buumlnyesinde yapılan ccedilalışmalar sonucu elde
edilen ilke ve kurallar hala uygulanmaktadır ABDrsquode başlıca oumlnemli muhasebe
meslek kuruluşları aşağıdaki gibidir
bull Amerikan Sertifikalı Kamu Muhasebecileri Enstituumlsuuml(AICPA) İleri
derecede profesyonel muhasebecilik finansal değerlendirme vergi
işlemleri muhasebesi aynı zamanda youmlnetim danışmanlığı alanlarında
hizmet veren muhasebe meslek mensuplarından meydana gelen bir
teşkilattır ABDrsquode muhasebe meslek mensupları alanında kurulmuş en
oumlnemli teşkilattır
bull Ulusal Muhasebeciler Derneği ( NAA ) Youmlnetim Muhasebesi Enstituumlsuuml
adı altında 1972 yılında kurulan finans ve isletme ekonomisi oumlrguumlt ve
oumlrguumltsel davranış halkı bilgilendirmek isletme iccedilindeki ve dışındaki
14
kişilere bilgi aktarma karar suumlreci aşamalarındaki konuları buumlnyesinde
barındıran eğitim programlarıyla Sertifikalı Youmlnetim Muhasebesi
Uzmanları kazandırır
bull Amerikan Muhasebeciler Birliği (AAA) Uumlniversitede oumlğretim
elemanlarının ve muhasebe mesleğini uygulayanların kurduğu bu oumlrguumlt
muhasebe alanında yapılan ccedilalışmaları destekler finansal destek sağlar ve
muhasebe ilkelerinin gelişimine katkı sağlar
bull Eyalet Sertifikalı Kamu Muhasebecileri Dernekleri (SACPA) ABDrsquode
ccedilok yaygın olan Sertifikalı Kamu Muhasebecilerinin bulundukları
şehirlerde oluşturdukları derneklerdir Aynı mesleğe mensupların mesleki
dayanışmaları uzmanlık eğitimleri ve mesleki ahlak konularında
ccedilalışmaları yuumlruumltmek
bull İccedil Denetccedililer Enstituumlsuuml ( IIA )
bull Finansal Youmlneticiler Enstituumlsuuml ( FEI )
bull Devlet Muhasebeciler Birliği ( AGA )
bull ABD Genel Muhasebeciler Dairesi ( GAO ) (Ceylan 2011 70)
ABDrsquode muhasebecilik meslek mensupları iccedilerisinde Sertifikalı Kamu
Muhasebecileri en oumlnemli konuma sahiptir Bu meslek mensupları arasında faaliyet
goumlsterenler enduumlstri banka ve sigorta ve kar amacı guumltmeyen işletmelerin denetim
faaliyetini yaparlar Vergi muhasebesi ve vergisel işlemlerde karşılaşılan sorunlarda
da danışmanlık yapmaktadırlar ABDrsquode Sertifikalı Kamu Muhasebecisi olmak iccedilin 4
yıllık yuumlksek oumlğrenim goumlrmek gerekir Fakat bazı şehirlerde 2 yıllık oumln lisans
programları da kabul edilmektedir Şartları tutan muhasebe meslek mensubu
adayların yılda iki defa yapılan sınavdan başarılı olması gerekir Sınavda geccedilerli not
alan adaylar 1-3 yıl suumlre ile staj yapmaktadır Bahsedilen suumlreccedilleri tamamlayanlar
Sertifikalı Kamu Muhasebecisi unvanını almaya hak elde eder ABDrsquode muhasebe
meslek mensupları mesleğin getirdiği kuraları yerine gerccedilekleştirmedikleri zaman
yaptırımlar meslek oumlrguumlt teşkilatları tarafından uygulanır Muhasebe meslek
mensubunun sorumluluklarından bazıları şunlardır muumlkellef ile imzalanan soumlzleşme
standartlar oumlrnek teşkil edecek mahkeme kararları tahvil ve hisse senedi
komisyonunun verdiği kararlar ve kanunlar kapsamında belirlenmiştir Muhasebe
meslek mensuplarının sorumlulukları ihmal edildiği takdirde doğacak yaptırım ve
15
ortaya ccedilıkan ceza zararla sınırlandırılıp kasıt olması durumunda ayrıca para cezası
bulunmaktadır (Usta 2007 80)
14 Muhasebe Mesleğinin Gelişimi Meslek Odaları ve Uumlst Kuruluş
(TUumlRMOB)
Uumllkemizde 1850 yılında muhasebe alanında ilk duumlzenleme ldquoKanunname-i
Ticaretrdquo ile sağlanmıştır Muhasebe Uzmanlığı Mesleği nin kurulmasının en oumlncuuml
gereksinimleri 1930lardameydana gelmiştir 1926rsquoda muhasebe alanında yeni ve
oumlnemli gelişmelerin başlamasında Sanayi ve Maden Bankası Suumlmerbankrsquota yapılan
maliyet muhasebesi uygulamaları etkili olmuştur1950 yılında vergi reformu ile
faaliyete başlayan vergi kanunları ve 1956yılında revize edilerek Ticaret Kanunu
olarak yuumlruumlrluumlğe konulmuştur bu da muhasebe alanındaki gelişimi hızlandırmıştır
Yine 1964 yılında İktisadi Devlet Teşekkuumllleri ve İştirakleri ile ilgili duumlzenleme
yuumlruumlrluumlğe girmiş ve muhasebe alanındaki ilerlemeleri hızlandırmıştır Uumllkemizdeki
ekonominin gelişmesiyle beraber muhasebe mesleğine gereksinimde artmıştır
Tuumlrkiyersquode muhasebe mesleğinin ilerlemesi iccedilin oumlnemli bir adımda Eksper
Muhasipler ve İşletme Organizatoumlrleri Derneğinin 1967 yılında Tuumlrkiye Muhasebe
Uzmanları Derneği olarak değiştirilmesidir Muhasebe mesleğinin tanımı topluma
tanıtılması Duumlnya uygulamalarıyla uumllkemiz uygulaması karşılaştırılması ve bu konu
ile alakalı uluslararası ccedilalışmalar yapılması accedilısından etkisi olmuştur 1980rsquoli yıllarda
kasa defterinin zorunlu tutulması gerektiği aynı zamanda katma değer vergisi
kanununun uygulamaya girmesi ile muumlkelleflere ayda bir beyanname verme
zorunluluğu getirilmiştir Bundan dolayı da muhasebe mesleğine duyulan
gereksinimde artmıştır Bahsi geccedilen muhasebe mesleği 13 Haziran1989 tarih ve
3568 Sayılı ldquoSerbest Muhasebecilik Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik ve
Yeminli Mali Muumlşavirlik Kanunurdquo ile yasal nitelik kazanmıştır Serbest Muhasebeci
Malicirc Muumlşavirler ve Yeminli Malicirc Muumlşavirler kendilerine ayrı meslek odası
kurmaktadırlar Kurulan bu odalar muhasebe meslek mensuplarının gereksinimlerine
cevap vermek meslekicirc işlemlerinde yardımcı olmak meslek kurallarını ve meslek
ahlakının gelişmesini sağlamak amacıyla kurulmuş tuumlzel kişiliği bulunan meslek
kuruluşlarıdır Meslek odasına uumlye olmayan muhasebe meslek mensupları meslekicirc
16
faaliyet goumlsteremezler Bulunduğu ilin adını taşıyan Serbest Muhasebeci Mali
Muumlşavirler Ve Yeminli Mali Muumlşavirler Odası başlığında meslek kuruluşu
kurabilmektedirler Bunun sonucu uumllkemiz meslek mensupları haklarını korumak
konsolide olmak iccedilin yerel teşkilatlar meydana gelmiştir Bu teşkilatlara ldquoSerbest
Muhasebeci Mali Muumlşavirler Odalarırdquo ismi verilmiştir ldquoSMMMOrdquo şeklinde
kısaltılan ve bağlı bulunduğu ile ve boumllgeye goumlre adlandırılır Sivas SMMMO gibi
Buumltuumln illerdeki meslek odalarının tek bir ccedilatı altında birleştiği kuruluşa ise yukarıda
belirtildiği gibi TUumlRMOB denir TUumlRMOBrsquo un merkezi Ankararsquodır Serbest
Muhasebeci Mali Muumlşavirler ve Yeminli Mali Muumlşavirlerin bağlı olduğu illerdeki
odaların bir araya gelmesiyle Tuumlrkiye Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler ve
Yeminli Mali Muumlşavirler Odaları Birliği (TUumlRMOB) bir uumlst teşkilat oumlrguumlt olarak
faaliyette bulunur (Kınay 2010 65 Kurtcebe 2008 44)
TUumlRMOB sivil toplum oumlrguumltleri gibi vatandaşların haklarını koruyup
yuumlcelterek toplumun yararını goumlzetmektedir TUumlRMOBrsquoun goumlrevlerini daha da
detaylandırmak gerekirse
bull Meslek mensuplarının menfaatlerini goumlzetmek
bull Meslek etiğini sağlamak
bull Muhasebe mesleğini geliştirip ccedilağa ayak uydurabilmesi iccedilin gerekli
ccedilalışma yapmak
bull Diğer yetkili kurumlarca mesela maliye bakanlığı ile ilişkileri yuumlruumltmek
bilgi alışverişi sağlamak
bull Farklı illerdeki meslek odaları arasında oluşabilecek anlaşmazlıkları
ccediloumlzmek
bull Meslekte uyulması gerek kaideleri ortaya koymak
bull Meslek odalarının denetlenmesini sağlamak
bull Mesleki kurallara uymayanlarla alakalı disiplin cezasına tabi tutmak
sayılmaktadır (Usta 2007 75)
TUumlRMOB aracılığıyla 1993rsquote kurulan Temel Eğitim Ve Staj Merkezi
(TESMER) SMMM staj ccedilalışmalarını duumlzenlemek mesleki sınavlara hazırlık
kursları oluşturmak sınavlara hazırlamak iccedilin kitaplar yayımlamak uumlzere
kurulmuştur (Kınay 2010 71)
17
15 3568 Sayılı Meslek Yasası
13 Haziran 1989 tarih ve 20194 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanan3568
sayılı Serbest Muhasebecilik Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik Ve Yeminli Mali
Muumlşavirlik Kanununa İlişkin Tasarı Gerekccedilesi03041989 tarihinde doumlnemin
Başbakanı Turgut OumlZAL tarafından Tuumlrkiye Buumlyuumlk Millet Meclisi Başkanlığırsquona
goumlnderilmiştir (Kurtcebe 2008 25)
3568 Sayılı Meslek Kanunun 1 Maddesine goumlre amaccedilları şunlardır
bull İşletme faaliyet ve işlemlerinin sağlam ve guumlvenilen şekilde
duumlzenlenmesini sağlamak
bull İşletme faaliyetlerini ilgili yasa ve mevzuat ışığında denetler değerlendirir
gerccedilek durumu ilgili şahıslara ve resmi makamların faydalanmaları iccedilin
taraf seccedilmeden bilgileri sunar
bull Mesleki standartları meydana getirmek uumlzere serbest muhasebecilik
serbest muhasebeci mali muumlşavirlik ve yeminli mali muumlşavirlik meslekleri
ve hizmetleri ile serbest muhasebeci mali muumlşavir ve yeminli mali
muumlşavirler odaları
bull Serbest muhasebeci mali muumlşavirler ve yeminli mali muumlşavirler odaları
birliğinin kurulmasına oumlrguumlt faaliyet ve denetleme işlemlerine
bull Organlarının seccedilim suumlreccedillerine ilişkin esaslarını duumlzenlemektir
Bu kanun maddelerine goumlre mesleği ifa etmeye hak kazananlara lsquoSerbest
Muhasebeci Mali Muumlşavirrsquo ve lsquoYeminli Mali Muumlşavirrsquo denir ldquoMali Muumlşavirler
kamuya sunulan hizmet niteliğindeki goumlrevlerini mesleğin oumlzel ve genel şartlarına
aykırı olmadan yapan muhasebe meslek mensuplarıdır (Ceylan 2011 75)
Meslek Yasasının Genel Gerekccedilesinde şunlara değinilmiştir
Finansal kalkınmayla orantılı olarak Devlette ekonomik hayat iccedilindeki roluuml
ve işlemleri oumlnemli derecede artış goumlstermiştir Bunun sonucunda da vergilere olan
gereksinimde artmıştır Muhasebenin yanında işletmecilik ve vergi alanlarında daha
fazla bilgi ve uzmanlık gerektirmesi vergi ilişkileri oumlte yandan ticari gelişmeler
oumlncuumlluumlk etmiştir Maliye Bakanlığının denetim konusunda yuumlkuumlnuuml hafifletmek vergi
sisteminin değişmesine engel olmak işletme ve vergi alanında guumlven ve ahlak
unsurunun gelişmesini sağlamak uyuşmazlıkları en aza indirebilmek muhasebecilik
18
mali muumlşavirlik yeminli malı muumlşavirlik mesleklerini uumllkemize getirilmesi
amaccedillanmıştır (Ceylan 2011 85)
Mali muumlşavirlik mesleği ekonomik kaynakların belirlenmesinde en doğru
bilgiyi sağlayacak olması uumllke ccedilapında denetim faaliyetlerini artırmanın tek yolu
olması sebebiyle uumlzerinde hassasiyet goumlsterilmesi gereken meslektir Bu kanunla
muumlkellef ile kamu kurumları arasında iletişimi sağlamakta muumlkellef ve Devlet
accedilısından iş birliği ve guumlven ortamı sağlamaktadır (Kurtcebe 2008 38)
16 Muhasebe Meslek Mensupları
161 Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir
Muhasebeci bir işletmedeki para ile ifade edilebilecek tuumlm faaliyetleri
kaydeden sınıflandıran oumlzetleyen analiz edip ccedilıkarımlarda bulunan bunları
yorumlayan ihtiyacı duyulduğunda uumlccediluumlncuuml şahıslara aktaran kişidir Başka bir
deyişle muhasebeci
bull Buumltccedileleme ve denetleme maksadıyla bilgi uumlreten kişidir
bull Youmlnetim uygulamalarını takip eden kişidir
bull Muhasebe uygulamalarını meydana getiren bireydir
bull Hesap planını meydana getiren ve mali tabloları duumlzenleyen bireydir
bull Muhasebe işlemlerini gerccedilekleştiren bireydir
bull Youmlnetime has tabloları meydana getiren bireydir
bull Vergisel işlemleri gerccedilekleştiren ve beyannameleri oluşturan bireydir
(Bektoumlre ve Soumlzbilir 2007 10ndash17)
Serbest muhasebeci mali muumlşavir ise ticaretle uğraşan şirketlerin muhasebe
kurallarını ve yaptırımları kapsamında kayıtlarını kaydeden kar ve zarar ilişkisini
duumlzenleyen kişidir (Usta 2007 78)
Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler resmi ve oumlzel kurumların gelirlerini ve
giderlerini kaydeder vergi beyannamelerini duumlzenler muumlkellefleri ve vergi dairesi
arasında uzlaşma sağlar sosyal guumlvenlik kurumu ile ilişkileri duumlzenler Kullandıkları
malzemelere bilgisayar mali defter makbuz hesap makinesi beyanname oumlrnek
verilebilir
19
3568 sayılı ldquoSerbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik Ve Yeminli Mali Muumlşavirlik
Kanunurdquonun 4 Maddesinde Muhasebe Meslek mensubu olabilmenin genel şartları
aşağıdaki gibi belirtilmiştir
a) TC vatandaşı olmak
b) Kanunda verilen medeni hakları kullanmak iccedilin herhangi bir engeli
bulunmamak
c) Kamu haklarından mahrum bulunmamak
d) Taksirli succedillar hariccedil affa uğramış olsa bile ağır hapis veya 5 yıldan fazla
hapis ya da zimmet ihtilas irtikap ruumlşvet hırsızlık dolandırıcılık sahtecilik inancı
koumltuumlye kullanma dolanlı iflas gibi yuumlz kızartıcı succedillar ile istimal ve istihlak
kaccedilakccedilılığı dışında kalan kaccedilakccedilılık succedilları resmi ihale ve alım satımlara fesat
karıştırma veya Devlet sırlarını accedilığa vurma vergi kaccedilakccedilılığı veya vergi
kaccedilakccedilılığına teşebbuumls succedillarından dolayı huumlkuumlm giymiş bulunmamak
e) Ceza veya disiplin soruşturması nedeniyle memuriyetten ccedilıkarılmış
olmamak
f) Meslek şeref ve haysiyetine uymayan durumları bulunmamak
Kanunun bu maddesinde başka meslekler iccedilin ayrı ayrı oumlzel şartlar sınavlar
ve sorumluluklardan bahsedilmektedir
Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir olabilmek iccedilin aranan oumlzel şartları su
şekildedir
a) Hukuk iktisat maliye işletme muhasebe bankacılık kamu youmlnetimi ve
siyasal bilimler dallarında eğitim veren fakuumllte ve yuumlksekokullardan veya denkliği
Yuumlksekoumlğretim Kurumunca tasdik edilmiş yabancı yuumlksek oumlğretim kurumlarından en
az lisans seviyesinde mezun olmak veya diğer oumlğretim kurumlarından lisans
seviyesinde mezun olmakla beraber bu fıkrada belirtilen bilim dallarından lisansuumlstuuml
seviyesinde diploma almış olmak
b) Staj amacıyla serbest muhasebeci mali muumlşavir veya yeminli mali muumlşavir
yanında iki yıl ccedilalışmış olmak
c) Serbest muhasebeci mali muumlşavirlik sınavını kazanmış olmak
20
d) Serbest muhasebeci mali muumlşavirlik ruhsatını almış olmak
Tuumlrkiye genelinde mali denetim yapan kamu bankalarının muumlfettişleri ile
kanunları uyarınca vergi inceleme yetkisi almış olanlardan bu yetkilerini aldıkları
tarihten itibaren kamu kurum ve kuruluşlarında 8 yıllık hizmet suumlresini dolduranlar
ile (a) bendinde sayılan konularda en az 8 yıl oumlğretim uumlyesi veya goumlrevlisi olarak
ccedilalışmış bulunanlar iccedilin sınav şartı aranmaz (3568 sayılı kanun 4 Maddesi)
162 Yeminli Mali Muumlşavir
Yeminli Mali Muumlşavirler şahıs ve tuumlzel kişiliğe ait şirketlerin muhasebe
duumlzenini oluşturan geliştiren para ile ifade edilen her konuda belgelere dayanarak
incelemede bulunan ve denetim faaliyetlerini yuumlruumlten finansal tabloları
beyannameleri kanun ve youmlnetmelik huumlkuumlmlerinin standartlara uygunluğunu
inceleyen tasdik eden kişidir Yeminli mali muumlşavirler defter tutmazlar (Usta 2007
80)
Yeminli Mali Muumlşavir olmanın oumlzel şartları 3568 Sayılı Kanunrsquoda şu şekilde
belirtilmiştir
Yeminli Mali Muumlşavir olabilmek iccedilin
a) En az 1O yıl Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik yapmış olmak
b) Yeminli Mali Muumlşavirlik sınavını vermiş olmak
c) Yeminli Mali Muumlşavir ruhsatını almış olmak şartları aranır
Su kadar ki kanunları uyarınca vergi inceleme yetkisi almış olanların bu
yetkiyi aldıkları tarihten itibaren kamu kurum ve kuruluşlarında geccedilen hizmet
suumlreleri ile hukuk iktisat maliye işletme muhasebe bankacılık kamu youmlnetimi ve
siyasal bilimler dallarında oumlğretim uumlyeliği veya goumlrevliliği yapmış olanların bu
hizmetlerinde geccedilen suumlreleri serbest muhasebeci mali muumlşavirlikte geccedilmiş suumlre
olarak kabul edilir
Kanunları uyarınca vergi inceleme yetkisi almış ve mesleki yeterlilik sınavını
vermiş olanlar ile yukarıda sayılan konularda profesoumlrluumlk unvanı almış bulunanlar
iccedilin sınav şartı aranmaz
21
Yeminli Mali Muumlşavirlik sınavını ve Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlik
sınavını aynı komisyon yapmaktadır
Sınavla ilgili temel ilkeler şoumlyledir
bull Yeminli Mali Muumlşavir ve Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir adaylarının
yeterlilik duumlzeylerinin oumllccediluumllmesinde sınava tabi tutulmaları ve girdikleri sınavlarda
geccedilerli puan almaları esastır
bull Sınavlar Yeminli Mali Muumlşavir ve Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavir
adayları iccedilin ayrı ayrı aranan genel ve oumlzel nitelikler ile mesleklerin gerektirdiği
diğer nitelikler goumlz oumlnuumlnde bulundurularak hazırlanmalıdır
bull Yazılı olarak yapılacak sınavlarda gizlilik ilkesi esastır
Soumlz konusu sınavda başarısız olan adaylar sınav sonuccedillarının ilan edildiği
itibaren en geccedil 2 yıl iccedilinde uumlccedil sınava daha girebilmek hakkına sahiptirler Soumlz konusu
sınav haklarını zamanında kullanmayan adaylar veya başarısız olanlar bir daha
duumlzenlenen meslek sınavlarına katılamamaktadırlar
Yeminli Mali Muumlşavirliğin Ccedilalışma konuları şunlardır
bull Gerccedilek ve tuumlzel kişilere ait girişim ve işletmelerini muhasebe alt yapılarını
kurmak geliştirmek işletmecilik muhasebe finans mali mevzuat ve bunların
uygulamaları ile ilgili isleri duumlzenleyerek veya bu konularda muumlşavirlik danışmanlık
yapmak
Yukarıdaki bentte belirtilen konularda belgeler ışığında inceleme yapmak
tahlil etmek denetimde bulunmak finansal tablo veya beyannamelerle ilgili
ccedilalışmalarda yazılı beyan vermek rapor duumlzenlemek tahkim ve bilirkişilik
işlemlerini yapmak
Yeminli Mali Muumlşavirlerin tasdik işlemlerinden meydana gelen sorumluluk
ise kanunda su şekilde belirlenmiştir
bull Yeminli Mali Muumlşavirler gerccedilek ve tuumlzelkişilerin veya bunlara ait girişim ve
işletmelerinin finansal tablolarının ve beyannamelerinin mevzuat huumlkuumlmleri
muhasebe kuralları ile muhasebe standartlarına uygun olup olmadığını ve hesapların
denetim muhasebesi standartlarına goumlre incelediğini onaylarlar
22
bull Yeminli mali muumlşavirlerin tasdik edecekleri onaylayacakları belgeler tasdik
konuları ile tasdik usul ve esaslar gerccedilek ve tuumlzelkişilerin muumlkellef şekilleri iş
kolları ve ciroları doumlviz kurundan kazandıkları işlemler ithalat ve ihracatları
yatırımın miktarları Maliye ve Guumlmruumlk Bakanlığınca ccedilıkarılacak youmlnetmeliklerle
belirlenir
Soumlz konusu kanun gereğince kamu kurum ve kuruluşlarına sunulan tasdik
edilmiş finansal tablolar kamu idaresinin yetkili memurları tarafından tasdikin
kapsamı sınırınca incelenmiş bir belge olarak kabul edilir Ancak ccedileşitli kanunlarla
kamu idaresine tanınan teftiş ve inceleme yetkilerinin kullanılmasına ve gerektiğinde
tekrarına ait hususlar saklıdır Yeminli Mali Muumlşavirler yaptıkları tasdikin
doğruluğundan sorumludurlar Yaptıkları tasdikin doğru olmaması sonucunda
tasdikin kapsamı ile sınırlı olmak uumlzere vergilerden ve kesilecek cezalardan
muumlkellefle birlikte sorumlu tutulurlar Yeminli Mali Muumlşavirler yaptıkları tasdikin
kapsamını duumlzenleyecekleri raporda accedilıkccedila belirtirler Bu kanun huumlkuumlmlerine goumlre
meslek icra edenlerin vergi kanunları ve diğer kanunlardaki sorumlulukları saklıdır
(Ceylan 2011 89)
Bilgisayar hesap makinesi yasal defterler beyannameler makbuzlar
birtakım kırtasiye malzemeleri muhasebe programları kullandığı araccedil ve
gereccedillerdendir
Yeminli mali muumlşavirlik mesleğini yapmak isteyen adayların sayısal duumlşuumlnme
yeteneğine ayrıntı odaklı buumlro işlerinde ccedilalışmayı seven sayılarla tablolarla
verilerle uğraşmaktan hoşlanan duumlzenli sorumlu sabırlı ve dikkatli kişiler olması
aranan oumlzellikler arasındadır
Mesleğe girişte bazı oumln eğitimler verilmektedir 3568 sayılı SMMM ve YMM
kanunu gereğince hukuk iktisat maliye işletme muhasebe bankacılık kamu
youmlnetimi iibf ve siyasal bilimler dallarında eğitim veren fakuumllteler oumln eğitimin
verildiği yerlerdir (Usta 2007 82)
163 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorumlulukları
SMMMrsquolerin başlıca sorumlulukları denetim faaliyetlerinden doğmaktadır
3568 sayılı Meslek Kanunrsquounda ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu SM ve
SMMMrsquolere muumlkelleflere ait vergi beyannamelerinin imzalatılması uygunluk
23
denetimi yetkisi YMMrsquolere ise uygunluk yetkisi ile tasdik yetkisi birlikte verilmiştir
Bundan dolayı muhasebe meslek mensupları uygunluk denetim faaliyetleri ve tasdik
işlemini yaparak denetim faaliyetlerini bir arada yuumlruumltmektedir
1631 Muhasebe Meslek Mensuplarının Vergi Beyannamelerini
İmzalama Yetkisi
Muhasebe meslek mensupları uygunluk denetimini yerine getirmek iccedilin
vergi yuumlkuumlmluumlluumlğuuml olan muumlkelleflerinin defter ve finansal belgelere dayanan
beyannamelerin vergi mevzuatına aynı zamanda muhasebe standartlarına uygun olup
olmadığını analiz ederler Vergi Usul Kanunrsquouna sonradan eklenen tekrar eden
227rsquonci madde ile vergi beyannamelerinin 3568sayılı Kanuna goumlre goumlreve başlamış
SM SMMM ve YMMrsquolere imzalatılması mecburiyeti eklenmiştir Serbest
Muhasebeci ve Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin Vergi Usul Kanunursquonun
muumlkerrer 227 Maddesi gereğince tasdik edilecek vergi beyannamelerinde uyulması
gereken esaslara ccedilerccedilevesinde zorunlu meslek kararı 2001 yılında yayımlanmıştır Bu
zorunlu meslek kararı VUKrsquonun muumlkerrer 227 maddesine goumlre vergi
beyannamelerinin sonunda ek olarak sunulan finansal tabloların ve hesap
hareketlerinin defter kayıtlarına bu defter kayıtlarının dayanağı niteliğinde olan
belgelere uygunluğunun tespitine youmlnelik mesleki ccedilalışma ilkelerini iccedilermektedir
Yeminli mali muumlşavirlerin onaylama tasdik işlemleriyle alakalı kurallar zorunlu
meslek kararı ccedilerccedilevesinde ele alınmıştır (Usta 2007 89)
bull Muhasebe Meslek Mensuplarının Beyannamelere İmza Atma Yetkisi
Verilmesinin Amacı Meslek mensupları tarafından vergi
beyannamelerinin imzalanması vergileme accedilısından bir ldquooumln denetimrdquo
niteliği taşımaktadır Vergi beyannamelerinde yer alan bilgiler hem vergi
yuumlkuumlmluumllerini hem de vergi beyannamelerini imzalayan muhasebe
meslek mensuplarını sorumluluk altına sokmaktadır Boumlylece gelir
idaresi vergi beyannameleri ve eklerinin daha sonra kendi elemanları
tarafından denetlenmeleri sırasında daha az zaman ve kaynak
harcayacaklardır Meslek mensuplarının vergi beyannamelerini
imzalaması işleminin denetim kuralları ccedilerccedilevesinde gerccedilekleşmesi
halinde Maliye Bakanlığı vergi youmlnetiminde ve denetiminde zaman ve
24
maliyet accedilısından buumlyuumlk tasarruf etme olanağı bulacaktır (Tuumlrker 2004
71)
bull Muhasebe Meslek Mensuplarının Yaptıkları Uygunluk Denetimi
Bazı beyannamelerin muhasebe meslek mensuplarına imzalatılması
zorunludur Bunlar muumlkelleflerin yani vergiye konu olan yuumlkuumlmluumllerin
gelir vergisi ve kurumlar vergisi katma değer vergisi ve muhtasar
beyannameleridir Bunların dışında kalan beyannamelerin muhasebe
meslek mensuplarına imzalattırılması zorunlu değildir Buna ek olarak
gelir kalemleri uumlcret gayrimenkul sermaye iradı menkul sermaye iradı
ile sair kazanccedil ve iratlardan meydana gelen gelir vergisi muumlkelleflerinin
beyannamelerini imzalatılması isteğe bağlıdır Zorunlu meslek kararı
kapsamında vergi beyannameleri imzalanırken muhasebe meslek
mensuplarının faaliyet youmlntemleri şekillenmiştir Bahsi geccedilen meslek
kararı VUKrsquoun muumlkerrer 227 Maddesi uyarınca vergi beyannamelerine
ait ekte hazırlanan mali tabloların ve hesap oumlzeti aynı zamanda defter
kayıtları ve bunların dayanağı niteliğindeki belgelerin uygun olup
olmadığını belirlemeye doumlnuumlk mesleki ccedilalışma ilkelerini
duumlzenlemektedir 3568 sayılı Meslek Yasasırsquo nın 12 Maddesi gereğince
yeminli mali muumlşavirlerin onay verme işlemiyle ilgili ccedilalışmalar zorunlu
meslek kararı iccedilerisinde değildir VUKrsquoun muumlkerrer 227 Maddesi
gereğince istenilen uygunluk denetimi belirli bir sınır ccedilizilmiş olup
kayıtların dayanağı niteliğindeki belgeler uygunluk şartını sağlamıştır
Bahsedilen denetim faaliyetinin ifa edilmesinde uumlccediluumlncuuml şahısların
beyanlarıyla uygun olup olmadığı ve belgelerin doğruluk payını
araştırma gibi goumlrevlerinin yerine getirilmesi talep edilmemiştir Bu
sebeple VUKrsquonun muumlkerrer 227 Maddesi gereğince vergi beyannamesi
imzalamak amacıyla yapılacak sınırlı uygunluk denetiminin
(SUD)iccedileriğini muumlkellefin kendi tuttuğu defter kayıtları ve para ile ifade
edilen tuumlm işlemleri oluşturmaktadır Denetim kriterleri ise kanunlar
yasalar şirkete ait ana soumlzleşme şirketin ccedilıkardığı iccedil youmlnetmelikleri iş
soumlzleşmeleri haricinde kabul edilmiş muhasebe şekil ve kuralları aynı
zamanda standartlara uygun defter kayıtları yasalara uygun oumlzellikte
25
olmalıdır VUKrsquoun muumlkerrer 227 Maddesi gereğince uygulanacak SUD
ccedilalışmalarına karşıt inceleme ve uumlccediluumlncuuml şahıslara uygunluğu kabul
edilmediğinden dolayı vergi yenilemesi olmadığı gibi doğruluk
denetimini iccedilinde barındıran ve aksi inceleme yetkisiyle oluşturulan
yeminli mali muumlşavirlerin onaylama işlemi de değildir Vergi
beyannamelerinin onaylanmasında muhasebe meslek mensuplarının SUD
faaliyeti vergi beyannamelerinin ekindeki mali bilgilerin veya hesap
hareketlerine ait oumlzetlerin defterlere uygun olup olmadığı yine bu
kayıtların doğru olarak ve bir dayanağı bulunan belgelere goumlre yapılması
amacıyla uygulanan oumln denetimdir (Ceylan 2011 90)
bull Vergi Beyannamelerini İmzalatmayan Muumlkellefler Hakkında
Yapılacak İşlemler Muumlkellefler Vergi beyannamelerini muhasebe
meslek mensuplarına imzalatmaları gereklidir Ancak buna rağmen
imzalatmayan ya da kanunda izah edilen şekilde imzalatmayan
muumlkelleflerle ilgili VUKrsquoun ilgili maddeleri uyarınca cezai işlem
yapılmaktadır Bu davranış aynı kanunun 30rsquouncu maddesi devamına
4008 sayılı kanunla eklenmiş 8 sayılı bent uyarınca rersquosen takdiri
gerektirmektedir Bu durum vergi dairelerince takdir komisyonuna intikal
ettirilecektir Ayrıca soumlz konusu muumlkelleflerin oumlncelikle incelenmesine
oumlzen goumlsterilecektir (Tuumlrker 2004 119)
1632 Yeminli Mali Muumlşavirlerin Tasdik İşlemi
3568 sayılı Kanunrsquoun 12rsquonci maddesi gereğince ldquoYeminli Mali Muumlşavirler
gerccedilek ve tuumlzelkişilerin veya bunlara ait girişim ve işletmelerinin finansal
tablolarının ve duumlzenlenecek beyannamelerin mevzuatta belirtilen huumlkuumlmlere uygun
muhasebe ilkeleri ile muhasebe standartlarına uygun olup olmadığı ve ilgili
hesapların denetim standartları kapsamında incelendiğini onaylayıp tasdik ederler
Yapılan onaylama ve tasdik işleminin amacı ve kapsamı şoumlyle accedilıklanır
bull Tasdik İşleminin Amacı Gerccedilek veya tuumlzel kişilere ait girişim ve
işletmelerinin hesaplarını ve kayıt edilen veriler neticesinde sonuccedillarını
ortaya ccedilıkaran finansal tablolarının eksik ve yanlış yanıltıcı olmayacak
şekilde tam ve gerccedileğe uygun olarak duumlzenleyerek kamunun
26
faydalanmasını sağlamak Gerccedilek veya tuumlzel kişilere ait girişim ve
işletmelerinin bahsi geccedilen mevzuat accedilısından olan isteklerini(vergi iadesi
ve mahsubu gibi) yerine getirirken hızlı karşılık vermek muumlkelleflerin
haklarını goumlzetmek ve ccedilıkarlarını korumak Gelir İdaresi Başkanlığı ile
muumlkellef arasında guumlveni sağlamaktır
Yeminli mali muumlşavirlerin sunduğu hizmetler sonucu birtakım yararlar
meydana gelmektedir şirketlerin muhasebe departmanlarında ki personelleri
eğitilmektedir Muhasebe uygulamalarında karşılaşılan hilelerin oumlnuumlne geccedililmekte
evrakta sahteciliğe engel olmak iccedilin muhasebe denetimi muumlşteriler korunmaktadır
Yasaları uygularken yanlış uygulamanın oumlnuumlne geccedililmekte ve yasalara uyum
sağlanmaktadır Muumlkelleflere dolaylı olarak vergi konularında eğitimler verilmekte
ve muumlkelleflerin vergi oumldeme konusundaki bilincini artırmaktadırlar Yeminli mali
muumlşavirlerin denetim faaliyetleri sonucu sağlanan yararlara karşılık yapılan
denetimler Gelir İdaresi Başkanlığına hiccedilbir finansal anlamda yuumlk olmamaktadır
Vergi denetim faaliyetleri kapsamında birimlerin yaptıkları denetimler ile yeminli
mali muumlşavirlerin yaptığı denetimleri arasında ciddi farklar mevcuttur Vergi denetim
birimleri doumlnemi kapanan ve beyan edilmiş vergi matrahlarını incelemektedir
Yeminli mali muumlşavirler ise doumlnem kapanan değil doumlnem iccedilinde denetim
faaliyetlerini suumlrduumlrmektedirler Baka bir deyişle yeminli mali muumlşavirler iccedilinde
bulunulan cari doumlnemin vergi denetim faaliyetlerini gerccedilekleştirirler Diğer taraftan
uluslararası standartlara goumlre yapılan denetimlerle yeminli mali muumlşavirlerin
yaptıkları denetimler arasında belli başlı farklılık bulunmaktadır (Pur 2010 95)
bull Tasdik İşleminin Kapsamı Yeminli mali muumlşavirlerin onaylayacakları
belgeler tasdike ilişkin konuları tasdikin usul ve esaslar gerccedilek ve tuumlzel
kişilerin muumlkellefiyet ccedileşitleri iş kolları ve işletme ciroları doumlvizden
kaynaklı kar işlemleri ithalat ve ihracatları yatırım miktarları ve ccedileşitleri
Maliye Bakanlığı tarafından ccedilıkarılacak youmlnetmelikler ccedilerccedilevesince
belirlenir Ccedilıkarılan kanunlar gereğince kamuya ait kurum ve
kuruluşlarına sunulan onaylanmış finansal tablolar kamu kurumunda
yetkili memur tarafından tasdikin kapsamı neticesinde değerlendirilmiş bir
belge olarak kabul goumlruumlluumlr Fakat farklı kanunlar neticesinde kamu
27
buumlnyesine gerccedilekleşen teftiş ve inceleme yetkilerine ilişkin hususları
barındırır (Kınay 2010 90)
Tasdik işlemlerinin kapsamı Yeminli Mali Muumlşavirlerin Tasdik Edecekleri
Belgeler Tasdike ilişkin Konuları Tasdike İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında
Youmlnetmeliğin 7 Maddesi aşağıda belirtilmiştir Maliye Bakanlığı beyannameleri
bildirimleri ve belgelerin tasdikine ilişkin işleyişleri ve belgelerin onaylanmasını
tasdik kapsamına almayla yetkilidir Tasdik işlemini yapabilmek iccedilin bazı bilgilere
ihtiyaccedil duyulur Bu bilgiler şekil youmlnuumlnden şartları ile onaya ilişkin başka ilke ve
esaslar Maliye Bakanlığı tarafından ccedilıkartılan tebliğlerle belirlenir Yukarıda
belirtilen konuların ve belgelerin onayına paralel olarak Maliye Bakanlığı tarafından
tebliğ ccedilıkartılmazsa yeminli mali muumlşavirler bu konu ve belgelerle ilgili olarak
tasdik işlemini gerccedilekleştiremezler Yukarı da bahsi geccedilen tasdik işlemi VUKrsquonun
muumlkerrer 227 maddesinde ele alınmış beyanname imzalama işlemiyle aynı değildir
Beyanname imzalama işlemi yapılırken oumlnce uygunluk incelemesi yapılmaktadır
Buna ek olarak beyannamenin ve finansal tabloların onaylanması doğruluğunun da
tasdik edildiği anlamına gelmektedir (Canyaş2006 84)
Tasdik işlemlerinin gerccedilekleşmesi ile Vergi beyannamelerine imza atılması
arasında oumlnemli fark bulunmaktadır Beyannamelerin imzalanması hizmeti şekil
accedilışından yapılan bir işlemdir Uumllkemizde beyannamelerin imzalanması işlemi diğer
uumllkelerde uygulanan şekillerle benzerlik goumlstermektedir Buna ek olarak uumllkemizde
yeminli mali muumlşavirlerin onayladıkları beyannamelerde bulunan bilgilerin doğru
olup olmadığından sorumludurlar Ancak başka uumllkelerde bu tarz sorumluluk soumlz
konusu değildir (Canyaş 2006 85)
Yeminli mali muumlşavirler finansal tabloları beyannameleri ve tasdike konu
olan işlemlerin sonuccedillarını bir rapora bağlarlar Bu rapor yine yeminli mali
muumlşavirlerin uumlccedil oumlrnek olarak duumlzenlenmesiyle sonuccedillanır
Duumlzenlenen tasdik raporlarının iki tanesi ilgili kamu kurum ve kuruluşların
yetkililerine verilir Soumlz konusu rapor ile finansal tablolar ve beyannameler ile
mutabakat uzlaşma sağlanır Bu işlemde yeminli mali muumlşavirlerin sorumluluğu
altındadır Bu raporların birer oumlrneği tasdikin konusu belgelerle beraber yeminli mali
muumlşavirler aracılığıyla doğrudan gelir idaresi başkanlığına verilir (Canyaş 2006 86)
28
17 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları
Meslek mensuplarının kendi iccedillerindeki haksız yarışa engel olunmaması
oumldemelerin yapılmaması gelir duumlzeylerinin duumlşuumlk olması yeni yasal duumlzenlemelere
gerek duyulması asgari uumlcret tarifesi uygulaması iş yuumlklerinin ve buumlrokratik
işlemlerinin yoğunluğu muumlkelleflerle ve stajyerlerle ilgili sıkıntıları ve beyanname
suumlrelerine ilişkin sorunlarının olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr
Muhasebe meslek mensupları toplumda oumlnemli bir vazifeyi yerine
getirdiğinden muhasebe meslek mensuplarının sorunları dikkate alınmalı guumlndeme
getirilmeli ve sorunlarına ilişkin ccediloumlzuumlmler getirilmelidir (Deran vd 2016 86)
Meslek mensuplarının sorunları ile ilgili olarak yapılan araştırmalarda
aşağıdaki gibi sonuccedillara varılmıştır
Kalaycı ve Tekşenrsquoin 2006 yılında yapmış oldukları ccedilalışmada Isparta İli
lsquonde 32 SM19 SMMM1 YMM anket yapılmıştır Anket sonucu varılan sorunlar
şoumlyledir muumlkelleflerinin daha az vergi oumldemesini sağlayan muhasebecinin en sevilen
muhasebeci olarak kabul edilmesi suumlrekli kanunlarda yapılan değişiklikler ucuz
defter tutulması iş yuumlkuuml fazlalığı muhasebe uumlcretinin emeklerinin karşılığından
duumlşuumlk olması muhasebe uumlcretlerinin oumldenmesine sıra gelmemesi olarak tespit
edilmiştir Ccedilalışma sonucunda muhasebe meslek mensuplarının beklentilerine de yer
verilmiştir Muhasebe uumlcretinin aylık olarak oumldenmesi muumlkellefler belgelerini
zamanında getirmesi vergi oumldemelerini muumlkelleflerin kendilerinin yapması mali
konularda muhasebecilerle bağlantılı olunması sahte belge duumlzenlenmemesi ve
kullanılmaması haksız rekabete ccediloumlzuumlm bulunması sosyal aktivitelerin artırılması
kanun değişiklikleri en kısa suumlrede bildirilmesi resmi kurumlarla ilgili karşılaşılan
sorunların ccediloumlzuumlmuumln de odaların yardımcı olması meslek iccedili eğitimin arttırılması
işlem yoğunluğunun azaltılması iccedilin ccedilalışma yapılması adli tatilin olduğu gibi mali
tatilin olması beklentiler arasındadır
Alagoumlz ve Ceranrsquoın 2007 yılında yapmış oldukları ccedilalışmada Konya İlinde
183 SM 167 SMMM 4 YMM ile anket yapılmıştır Anket sonucu varılan muhasebe
meslek mensuplarının sorunları şoumlyledir Muhasebe uumlcretlerinin oumldenmesine sıra
gelmemesi muumlkellef ile bilgi ve belge akışı sorunu muhasebeci seccediliminde objektif
kriterin olmayışı muumlkellefin zorlayıcı oumlnerilerde bulunması suumlre uzatımlarının son
29
guumlnde yapılması ccedilok fazla buumlrokratik suumlreccediller devamlı yeni duumlzenlemelerle birlikte
artan iş yuumlkuuml kamu kurumları ile meslek mensupları arasında iletişimsizlik kamu
kurumlarındaki memurlarla yaşanan problemler yetersiz sayıda memurun ccedilalışması
tespit edilen sorunlardır Muhasebe meslek mensuplarının beklentileri ise otomatik
tahsil sistemi oluşturulmalı haksız rekabet oumlnlenmeli muumlkellefler bilgilendirilmeli
suumlre uzatılmalı erkenden bildirilmeli gibi yanıtlar beklentiler arasında ccedilıkmıştır
Yayla 2007 yılında yapmış olduğu ccedilalışmada Guumlmuumlşhane Ordu Giresun
Trabzon Rize Samsun illerinde SM SMMM olmak uumlzere 172 meslek mensubuna
anket uygulamış fazla mesai yapılması elde edilen kazancın tatmin edici olmaması
sahip olunan mesleki sorumluluk mesleki işlerin ccedileşitliliği mesleğe muumlkellef
tarafından değer verilmemesi beyanname verilme suumlrelerinin ccedilok kısıtlayıcı olması
muhasebe mesleği sorunları arsında sayılmıştır Muhasebe meslek mensuplarının
beklentileri ise kayıt dışı muhasebecilik yapanlara youmlnelik denetimler sıklaştırılmalı
tarife dışı uumlcret uygulamalarının uumlzerine gidilmeli meslek iccedili denetim arttırılmalı
beyanname verilme ve yuumlkuumlmluumlluumlklerin oumldenme suumlresi esnek hale getirilmeli e-
beyanname uygulaması gibi fiziki bağımlılığı azaltan uygulamalar mesleki işlerin
buumltuumlnuumlne sirayet etmeli Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletlerindeki mesleki
standartlar Tuumlrkiyersquoye adapte edilmeli mesleğe giriş sınırlandırılmalı zorlaştırılmalı
mesleğin daha yararlı olduğunun anlaşılmasını sağlamak iccedilin meslek odaları ve
meslek kuruluşları kamuyu ve muumlkellefleri aydınlatmak amacıyla tanıtıcı yayınlar
yapmalı meslek mensuplarının sosyal ve psikolojik youmlnelimleri daha fazla dikkate
alınması gerekliliği meslek mensuplarının talep ve beklentileri arasındadır
Bilen 2008 yılında Erzurum Erzincan Malatya Elazığ Van Kars Bitlis
illerinde ccedilalışma yapmış bu doğrultuda 154 SM 142 SMMM anket uygulamıştır
Ccedilalışmanın sonucunda meslek mensuplarının duumlzenli tahsilat yapamaması
meslektaşların uumlcret tarifesi altında defter tutması mevzuatın sık değişmesi iş
yoğunluğu kayıt dışı korsan ccedilalışanlar kalifiye eleman bulunamaması bazı oumlnemsiz
hataların cezasının buumlyuumlk olması denetim eksikliğinin mesleğin daha ciddi
uygulanmasını engellemesi vergi dairelerinde mesleği bilmeyen elemanların olması
karşılaşılan sorunlar olduğu sonucuna varılmıştır Kayıt dışılık giderilmeli mesleki
saygınlık artırılmalı uumlcretlerde birliktelik sağlanmalı meslektaşlar arasında iletişim
ve dayanışma sağlanmalı muumlkellefler meslek kapsamında bilgilendirilmeli
30
muumlkellefler belge duumlzenini ciddiye almalı oda youmlnetimi sorunlara daha fazla ilgi
goumlstermeli mesleğin oumlnemi topluma anlatılmalı mesleki denetimler artırılmalı
TURMOB daha etkin olmalı mesleki seminerler artırılmalı mali tatil yeniden
duumlzenlenmeli ve Temmuz ayında beyanname verilmeyip Ağustos ayı ile
birleştirilmeli şeklinde oumlnerilerde bulunulmuş meslek mensuplarının beklentilerine
değinilmiştir
Oumlzulucan vd 2010 yılında yapmış oldukları ccedilalışmalarında Tuumlrkiye Geneli
SM 395 SMMM 952 YMM 18 anket uygulamıştır Muhasebe mesleğinin sorunları
olarak uumlcret tatminsizliği muumlkellefler ile muhasebeciler arasındaki guumlven problemi
yaşanması muumlkelleflerin muhasebe sistemlerini oumlnemli goumlrmemeleri muumlkelleflerin
oumldenmesi gereken defter tasdik ve muhasebe uumlcretlerini isteksiz ve geccedil oumldemesi
muumlkelleflerin muhasebe konusunda bilgi sahibi olmamaları muumlkelleflerin kanuna
aykırı olan istekleri muumlkelleflerin kayıtlardaki karışıklıkları mevcut mali tatil
suumlresinin yetersiz olması yoğun buumlrokratik işlemler mevzuatın sık sık değişmesi oumlne
suumlruumllmuumlştuumlr Muhasebe meslek mensuplarının beklentileri ise periyodik meslek
eğitimi artırılmalı mevzuat sadeleştirilmeli ve sık sık değiştirilmesi oumlnlenmeli ulusal
ve uluslararası muhasebe standartlarının uyum iccedilinde ve basit anlaşılabilir konuma
getirilmeli maliye ve vergi dairelerinde uzman kişiler istihdam edilmeli mesleği
yapabilme oumlzelliğine sahip olmadan usulsuumlz olarak ifa edenlere youmlnelik denetim ve
muumleyyideler artırılmalı muhasebe meslek mensuplarının sosyal faaliyet ve psikolojik
destek youmlnleri geliştirilmeli vergi daireleri yenilenmeli alınan uumlcretlerin muhasebe
meslek mensupları arasında tek bir fiyat olarak tahsil edilmesi youmlnuumlnde ccedilalışmalar
yapılmalı kayıt dışı ekonomi ile muumlcadele daha etkin hale getirilmeli meslek
odaları daha fazla etkinleştirilmeli mesleğin ifa edildiği ofislerin fiziki şartlara
uygun ve donanımlı olması iccedilin belli standartlar getirilmeli muumlkellef veya kurumlar
ile meslek mensupları arasındaki sorunların ccediloumlzuumlmuumlnde odalar etkin rol oynamalı
meslek mensupları değişiklikleri(mevzuat kitap dergi vb) takip edebilmesi iccedilin
elektronik ortam sağlanması beklentiler arasında goumlsterilir
Biyan 2012 yılında yapmış olduğu ccedilalışmada Tuumlrkiye Geneli 243 SM 2497
SMMMrsquo ye anket uygulanmıştır Muhasebe meslek mensuplarının karşılaştığı
sorunlar haksız rekabetin olması meslek mensuplarının duumlzenli tahsilat
yapamaması mesleğe duyulan saygının yetersizliği odaların haklarını yeterince
31
savunmaması kanuni duumlzenlemelerin anlaşılır olmaması kendi muumllkiyetinde
olmayan işyerlerinde faaliyet goumlsterilmesi kalifiye eleman sorunu mali tatilden
yeterince yararlanılamaması sorunlar arasındadır Ccedilalışmanın sonunda meslek
mensuplarının beklentileri ve taleplerine değinilmiştir Bunlar haksız rekabet
oumlnlenmeli duumlzenli tahsilat sistemi kurulmalı odalar daha aktif hizmet sunmalı
kanuni duumlzenlemeler daha anlaşılır olmalı kalifiye eleman iccedilin ccedilalışmalar
yapılmasıdır
İbrahimoğlu vd 2014 yılında yapmış oldukları ccedilalışmada Burdur İli 69 SM
29 SMMM 1 YMMrsquoye anket uygulamışlardır Ccedilalışmalar sonucunda muhasebe
meslek mensuplarının sorunları arasında goumlsterilen maddeler şunlardır muumlkelleflere
az vergi oumldemesi ccedilıkaran muhasebeci en iyi muhasebeci olarak goumlruumllmesi kanunlarda
sık sık değişiklik yapılması meslek odası tarafından uygulanan uumlcret tarifesinden
daha ucuza defter tutulması meslekte iş yuumlkuumlnuumln fazla olması alınan uumlcretlerin
emeği karşılamaması muumlkelleflerin muhasebe uumlcretlerini oumldeme noktasında isteksiz
davranması aynı zamanda muhasebe belgelerini tam suumlresinde ve eksik olmadan
getirilmeli vergi oumldemeleri muumlkellefler tarafından yapılmalı muumlkellefler sahte evrak
duumlzenlememeli ve kullanmamalı vergi mevzuatı kolay anlaşılabilir hale getirilmeli
resmi kurumlarla olan iş ilişkilerinde karşılaştıkları sorunların ccediloumlzuumlmuumlne odalar
yardımcı olmalı meslek iccedili eğitimin artırılması muumlkelleflerde sorumluluk bilincinin
oluşturulmasına youmlnelik ccedilalışmalar yapılmalı vergi yargısı daha hızlı karar vermeli
kamuoyunda muhasebe mesleğinin itibarını artırmaya youmlnelik ccedilalışmalar yapılması
beklentiler arasındadır
Oumlztuumlrk ve Şimşek 2017 yılında yapmış oldukları ccedilalışmada Erzurum İlinde 10
SM 72 SMMM ile anket yapmış aşağıdaki sorunlar tespit edilmiştir Alınan uumlcretler
karşısında verilen emeğin yetersiz olması yoğunluk nedeniyle oumlzel hayata zaman
ayrılamaması yetişmiş (kalifiye) eleman bulmakta zorlanılması akademik derslerde
ve mesleğe başlamadan oumlnceki eğitimlerde teorik anlatılması pratiğe oumlnem
verilmemesi muumlkelleflerin evraklarını zamanında ulaştırmaması muhasebe
uumlcretlerinin geccedil oumldenmesi yada hiccedil oumldenmemesi muumlkelleflerin muhasebeciye değer
vermemesi devlet dairelerinde meslek mensubuna karşı oumln yargılı davranış tutumu
meslektaşların haksız rekabet goumlstererek daha ucuza defter tutulması ccedilok sayıda
beyannamenin sıklıkla verilmesi mevzuat yoğunluğu yayımlanan kanun
32
metinlerinin accedilık ve net olmaması Ccedilalışmalarında muhasebe meslek mensuplarının
beklenti ve taleplerine de yer verilmiştir Bunlar ihtiyacı karşılayacak uumlcret politikası
getirilmeli mali tatil uygulaması işlevsel hale getirilmeli zamanında tahsil
gerccedilekleşmeli meslek mensuplarına karşı oumln yargı giderilmeli haksız rekabet
oumlnlenmeli beyanname verilme suumlreleri esnek hale getirilmeli şeklinde yer verilmiştir
Muhasebecilerin muumlkelleflerden Maliye Bakanlığırsquondan ve mesleki
teşkilatlardan beklentileri uumlzerinde durulmuş son zamanlarda yaşanan ekonomik
krizlerden etkilenme duumlzeyleri tespit edilmiştir Muhasebe meslek mensuplarının
mesleklerini icra ederken oumlzel hayatlarından fedakarlık yaptıkları bilinmektedir
Meslek mensuplarının ilk talepleri zamanla yarıştıkları ve iş yuumlkuuml fazlalığı olduğu
yapılacak iyileştirmeler ile bu yuumlkuuml azaltmaya youmlnelik ccedilalışmalar yapılması
olmuştur Araştırma sonuccedillarına goumlre muhasebeciler mevzuatta suumlrekli farklılaştığı
ve bu farklılığı izlemekte guumlccedilluumlk ccedilektiklerini yeni meslek mensuplarının
muhasebecilik uumlcretlerini duumlşuumlrduumlğuuml iş yuumlkuumlnuumln ccedilok olduğu gibi ekonomik
karşılığının da yetersiz olduğunu muumlkelleflerden talep ettikleri doumlkuumlmlerin suumlresinde
kendilerine ulaşmadığı vb yaşanan sıkıntılardandır (Deran vd 2016 15)
Yapılan bu ccedilalışmalar sonucunda ortaya ccedilıkan muhasebe meslek
mensuplarının ortak sorun ve beklentilerini tek bir tabloda oumlzetlemek gerekirse
Tablo 11 Muhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları Ve Beklentileri Sorunları Beklentileri
Suumlrekli Kanunlarda Yapılan Değişiklikler
Muhasebe Uumlcretinin Aylık Olarak Oumldenmesi
Ucuz Defter Tutulması Muumlkelleflerin Belgelerini Zamanında Getirmesi
İş Yuumlkuuml Fazlalığı Vergi Oumldemelerini Muumlkelleflerin Kendilerinin Yapması
Muumlkellef İle Bilgi Ve Belge Akışı Sorunu
Mali Konularda Muhasebecilerle Bağlantılı Olunması
Suumlre Uzatımlarının Son Guumlnde Yapılması
Haksız Rekabete Ccediloumlzuumlm Bulunması
Kamu Kurumlarındaki Memurlarla Yaşanan Problemler
Meslek İccedili Eğitimin Arttırılması
Nitelikli Ara Elaman Bulmada Sıkıntı Yaşandığı Sorunlar
Meslek İccedili Denetim Arttırılması
Muumlkelleflerin Kanuna Aykırı Olan İstekleri
Odalar Daha Aktif Hizmet Sunmalı
33
İKİNCİ BOumlLUumlM
ULUSLARARASI MUHASEBE STANDARTLARI (UMS)
ULUSLARARASI FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI
(UFRS) TUumlRKİYE MUHASEBESTANDARTLARI (TMS)
TUumlRKİYE FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI (TFRS)
21 UFRS Hakkında Genel Bilgiler
Duumlnyada pek ccedilok uumllkelere bakıldığında iki farklı muhasebe standardı
uyguladıkları goumlruumllmektedir
Bunlardan ilkinin Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (UFRS) seti
olduğu soumlylenebilir Finansal Raporlamada kayıtların biccediliminden ziyade iccedileriğin
oumlnemsenerek ilke odaklı olarak uygulanmıştır İkincisi ABD Genel Kabul Goumlrmuumlş
Muhasebe İlkeleri Standart Setidir Gelişmiş veya gelişmekte olan uumllkelerde
uygulanan bu setin oumlzelliği her tuumlrluuml işlem ve faaliyetleri iccedilerisine alarak kural bazlı
olmasıdır (Can 2016 65)
Muhasebe sisteminden elde edilen bilgiler işletme ccedilıkar grupları ve sermaye
piyasası aktoumlrleri accedilısından aynı bilgiyi sağlamalıdır Şirketlerin aynı faaliyetleri aynı
biccedilimde izah edilmeli elde edilen veriler tam guumlvenilir oumlzuumln oumlnceliğine uygun ve
kıyaslanabilir olmalıdır Bunu sağlamak ancak belirli standartlara uygun muhasebe
kayıtlarının oluşturulması ve finansal tabloların hazırlanması ve işletme ccedilıkar
gruplarına ve sermaye piyasasındaki yatırımcılara aktarılmasıyla muumlmkuumlnduumlr
Sermaye piyasasındaki yatırımcılara bilgi verilmesi ldquomuhasebe standartlarınınrdquo
hazırlanması ve hayata geccedilirilmesiyle sağlanacaktır (Uumlstuumlndağ 2000 31)
Muhasebe standartlarının benimsenmesi ve uygulanmasıyla globalleşen
duumlnyada mali bilgilerin guumlvenilirliğini artırmıştır Uluslararası muhasebe
standartlarının sadece oluşturulması yeterli değildir Bu uumllkelerinde kendi ulusal
muhasebe standartlarını uluslararası muhasebe standartlarına uyumlu hale getirmesi
gerekir (Bostancı 2002 72)
1973-2001 yılları arasında standartlar Uluslararası Muhasebe Standartları
Komitesi (IASC-International Accounting StandardsComitee) tarafından
34
hazırlanmaktaydı Uluslararası Muhasebe Standartları (IAS-International Accountng
Standards) adı ile yayınlanmaktaydı 2001 yılında IASC Uluslararası Muhasebe
Standartları Kurulu (IASBndashInternational Accounting Standards Board) şeklinde
değişti ve standartlar Uluslararası Standart adını alarak yayınlanmaya başlamıştır
(Hasanov 2018 50)
UFRS uumllkelere ait standartların aksine kurallar olmadan ilkeler uumlzerine
kurulmuştur Duumlnyaya bakıldığında bu ilkelere goumlre hazırlanan finansal tablolar
şeffaflığı arttırdığı iccedilin başka bir deyişle guumlven ortamı yarattığı iccedilin ilgi goumlrmektedir
Bundan dolayı uluslararası piyasada iş yapmayı hedefleyen kurum veya kuruluşlar
finansal raporlarını bu bağlamda hazırlaması gerektiğinin farkındadırlar
UFRSrsquoye goumlre raporlama yapan kurum ve kuruluşlar finansal durum tablosu
(bilanccedilo) kapsamlı gelir tablosu (gelir tablosu) oumlz kaynak değişim tablosu nakit
akış tablosu ve dipnotları hazırlamak zorundadırlar (Atmaca ve Ccedilelenk 2011 110)
UFRSrsquoye goumlre raporlama yapacak işletmeler iccedilin kavramsal ccedilerccedilevede bilgi
kullanıcıları temel ve ikincil bilgi kullanıcısı olarak ayrılmıştır Temel bilgi
kullanıcıları işletmeye yatırım ve işletmeye borccedil verenler olarak nitelendirilmiştir
Eğer bu iki kesimin bilgi ihtiyacı sayılan raporlarla karşılanabiliyorsa diğer
kesimlerin de bilgi ihtiyacının karşılanacağı beklenmektedir
Finansal Raporlama Standartları (IFRS-International Financial Reporting)
Finansal tablo ve raporlar kullanıcılarına isabetli karar alma suumlreci iccedilin faydalandığı
goumlstergelerdir Kullanıcılarına ihtiyacı olan bilgiyi sunabilmek iccedilin duumlzenli
muhasebe uygulamaları iccedilin gereklidir (Hasanov 2018 69)
211 Muhasebe Standartlarının Tanımı
Muhasebe standartları gerek muhasebe kayıtlarında gerekse finansal tablo
raporlarında işletmeler arasındaki uygulamadan kaynaklanan farklılıkları asgari
duumlzeye indiren duumlzenlemelerdir (Şenol 2005 2)
Muhasebe standartları ilgililerinin ihtiyaccedil duyduğu işletme sonuccedillarını doğru
tarafsız tam kıyaslanabilir guumlvenilir ve anlaşılabilir olarak yansıtan mali tabloların
hazırlanmasında uyulması gereken kurallar buumltuumlnuumlduumlr (Bostancı 2002 72)
35
Uluslararası Muhasebe Standartları mali bilginin finansal tablo kullanıcılarına
aktarılmasında ccedilok sayıda seccedilenek sunan uluslararası raporlamaya imkan sağlayan
işletmelere karar alma suumlreccedillerinde en uygun planlama ve programı seccedilme imkanı
sunan ilke ve kurallar buumltuumlnuumlduumlr Diğer bir ifadeyle uluslararası muhasebe standardı
ccedilok uluslu şirketlerin yıl sonu mali tablolarının hazırlanmasında doumlnem sonu
değerleme işlemlerinde bir birlik sağlamak amacıyla oluşturulan uygulanan
standartlardır (Atmaca ve Ccedilelenk 2011 114)
UFRS kuumlresel bazda karşılaştırma ve değerlendirme yapmaya imkan veren
en doğru ve guumlvenilir verinin elde edilmesi iccedilin oluşturulan ilke ve kurallar
buumltuumlnuumlduumlr (İbiş ve Oumlzkan 2006 27)
Uluslararası muhasebe standartları farklı uumllkelerdeki şirketlerin birbirlerine
ait olan mali tablolarını kıyaslayabilmesine ve değerlendirme yapmasına imlan
sağlayan duumlzenlemeler olarak tanımlanmıştır Uluslararası muhasebe standartları
mali tabloların hazırlanmasında ve sunumunda emredici kurallardan ziyade ilkeler
ve kurallarla youmlnlendirmeler yapmaktadır (Kahraman 2016 27)
212 Muhasebe Standartlarını Gerektiren Gelişmeler
Uluslararası duumlzeyde muhasebe standartları ilk kez 1959 yılında Jacob
Kraayenhof tarafından yayımlanan bir makalede ifade edilmiştir Bu sahada dikkat
ccedileken ikinci adım ise ABD Birleşik Krallık ve Kanada kendi aralarındaki muhasebe
işlemlerinden kaynaklanan ve birbirinden ayrılan noktaları ortadan kaldırmak uumlzere
1966 yılında Uluslararası Muhasebeciler Ccedilalışma Grubursquonun kurulmasıdır (Bayazıtlı
vd 2015 4)
Kuumlreselleşen duumlnyada ekonominin sınır oumltesi boyutlara ulaşmasıyla uumllke
ekonomileri birbirine bağlamıştır Mali tabloların duumlzenlenmesinde ve
raporlanmasında tek bir muhasebe dilini kullanmak zorunlu hale gelmiştir (Kocamaz
2012 106) Bu sebeple mali tablolarda ki verilerin doğru anlaşılır tarafsız
kıyaslanabilir eksiksiz olması iccedilin tuumlm duumlnya tarafından uygulanan ve kabul edilen
muhasebe standart ve ilkelerin uygulanması ihtiyacını doğurmuş ve muhasebe de
ldquoortak bir muhasebe dilirdquo oluşturulmasını guumlndeme getirmiştir (Akdoğan 2007 101)
36
Etkisi kuumlresel ccedilapta hissedilen bazı koumltuuml tecruumlbeler de standardize edilmiş
finansal raporlama sistemine olan ihtiyacın doğmasında oumlnemli bir etken olmuştur
Oumlrnek verecek olursak 1997ndash1998 yılları arasında Asya uumllkelerini etkileyen buhran
ve 2000 2001 ve 2002rsquode Amerikarsquoda oumlnemli halka accedilık şirketlerden Enron World
Com Arthur Andersen Adelphi Communications gibi prestijli şirketlerdeki mali
raporlamada yapılan usulsuumlzluumlkler yatırımcıların sermaye piyasalarına olan
guumlvenlerini kaybolmasına sebep olmuştur Mali tabloların raporlanması iccedilin yuumlksek
kalitede ve tam bir set olarak uluslararası muhasebe standartlarına olan gereksinimi
artırmıştır Muhasebe uygulamasındaki farklılıklar uumllkelerin bulundukları boumllgedeki
ekonomik siyasal ve sosyal ilişkilerden de kaynaklanabilmektedir Finansal tablolar
duumlzenlenirken ve kullanıcılar tarafında yorumlanırken ccedileşitli farklılıklara aynı
zamanda bu farklılıktan kaynaklanan yanlış anlaşılmalara sebep olmaktadır
Muhasebe uygulamalarında teknik kavramsal ve kuumlltuumlrel farklılıklar bu durumun
temel nedenidir (Uumllkuuml 2008 56)
Avrupa Komisyonursquonun 2002 yılında UMSUFRSrsquo lere uygun finansal
tabloların hazırlanmasında Avrupa Birliği iccedilerisindeki halka accedilık şirketlere uyma
zorunluluğu getirmiştir UMSUFRSrsquoye ihtiyaccedil duyulmasının nedenlerini şoumlyle
oumlzetlenebilir (Hatipoğlu 2009 19)
bull Uluslararası finansal piyasaların gelişmesi
bull Uluslararası firmaların var olması
bull Sermaye piyasalarının gelişmesi
bull Kuumlreselleşme olgusunun gereği
bull İşletmelerin duumlnyaya accedilılabilmelerinin gereği
bull Muhasebe uygulamaları ve bağımsız denetim esnasında fark edilen
usulsuumlzluumlklerin tespit edilmesi
bull Ccedilok uluslu şirketlerin her uumllke uygulamasının farklı olması sebebi ile
karşılaştıkları sorunların giderilmesi iccedilin
bull Finansal piyasalarda fon sağlamak iccedilin ortak bir muhasebe dilinin
kullanılması gereği
37
bull Doğru tam oumlzuumln oumlnceliğine uygun accedilık ve kıyaslanabilir mali tabloların
hazırlanması gereğidir
UMSUFRSrsquodan istenen yararların elde edilmesi muhasebe standartlarına
uygun duumlzenlenmiş mali tabloların doğru bir biccedilimde uygulanmasına bağlıdır
Dolayısıyla standartları uygularken ortaya ccedilıkan problemler goumlz oumlnuumlnde
bulundurulduğunda bu problemlerin hem raporların duumlzenlenmesinde hem de
raporların kullanılmasıyla ilgili olduğu anlaşılmaktadır Muhasebe standartlarının
aslında muhasebe kayıtlarına ait olmadığını doğrudan raporlamayla ilgili olduğu
ifade edilebilir Finansal raporların kapsamını ve biccedilimini temelde raporlamadaki
standartlaşma değiştirmişti Son zamanlara değin ldquomuhasebe standartlarırdquo olarak
duumlzenlenen bu standartlar artık ldquofinansal raporlama standartlarırdquo ismiyle
yayımlanıyor olması temelde finansal raporlamaya vurgu yapmanın bir goumlstergesidir
(Oumlzkan ve Acar 2010 53)
Duumlnya genelinde devletler muhasebe sistemlerinde meydana gelen
ccedileşitlilikleri ortadan kaldırmak iccedilin muhasebede standartlaşma ccedilalışmaları
yapmaktadırlar Farklı uumllkelerde uygulanan muhasebe standartlarındaki farklılık
bull Elde edilen finansal sonuccedilların kıyaslanmasını zorlaştırmakta
bull Sermaye piyasalarında fon toplama suumlrecine mani oluşturmakta
bull Uluslararası şirketlerin mal alıp satarken sıkıntı yaşamasına sebep
olmaktadır
Yukarıda belirtilen olumsuzlukların giderilmesi ulusal muhasebe
standartlarının birbiriyle uyumlu hale getirilmesi duumlnya genelinde ortak muhasebe
standartlarının uygulanması gerekliliğini ortaya koymaktadır (Oumlzkan ve Acar 2010
58)
Finansal bilgi kullanıcıları iccedilin hazırlanan raporların gerccedilek guumlvenilir ve
kıyaslanabilir bilgi uumlretmesi aynı oumlzellikteki olayları aynı şekilde değerlendirilmesi
en oumlnemli hedeftir Bunun gerccedilekleşebilmesi iccedilin duumlnyada buumltuumln kullanıcılar
tarafından anlaşılabilecek şekilde mali tablo ve finansal raporların hazırlanması
gerekmektedir
38
Finansal bilgilerin raporlanması dışında standartlar aynı zamanda ait olduğu
uumllkelerin birbirileri arasında sistematik olarak uyumlaştırmayı sağlamayı
amaccedillamaktır Bulundukları uumllke sınırları dışında yatırım yapan bazı şirketler farklı
olan ve bazı durumları ccedilelişen ulusal standartlar karşısında zorlandıkları
goumlruumllmektedir
213 Muhasebe Standartlarırsquonın Amaccedilları
Kuumlreselleşen duumlnya ile birlikte şirketler finansal kaynak gereksinimlerini
uluslararası yatırımcılardan karşılamak istemeleri finansal tabloları uluslararası
duumlzeyde kıyaslama isteği ve şirketlerin ccedilok uluslu şirketler olmak istemesi gibi
sonuccedilları guumln yuumlzuumlne ccedilıkarmıştır Bu nedenle şirketler finansal bilgi ihtiyaccedillarını
karşılamak iccedilin yeterli tam doğru guumlvenilir finansal tablolara ihtiyacı gittikccedile oumlnem
kazanmıştır Fakat her uumllkenin ulusal muhasebe prensipleri ve muhasebe
politikalarının diğerlerinden farklı olması yasal proseduumlrlerinin farklı olması sonucu
uluslararası seviyede mali tabloların duumlzenlenmesini zorunlu hale getirmiş buumltuumln bu
sonuccedillar uluslararası muhasebe standartlarına uygun muhasebe ve denetim
uygulamalarına geccedililmesinin oumlnemini arttırmıştır (Usta2007 15)
Finansal tablolar hazırlandığı zaman UFRSrsquoyi dikkate almamak nitelik ve
nicelik bakımından yetersizlik sebebiyle yanlış değerlendirmelere ve kararlara yol
accedilabilir (Şensoy 2013 7)
Uluslararası ticaret yapan işletmelerin kıyaslanması hem de finansal
tabloların karşılaştırılması ancak ortak bir dil kullanılarak sağlanmış olur
Muhasebe standartlarının oluşturulma amaccedillarını aşağıdaki gibi sıralamak
muumlmkuumlnduumlr
bull Uygulamadaki farklılıklara son vermek muhasebe uygulamalarında
tekduumlzeni oluşturmak
bull Mali tabloların herkes tarafından anlaşılacak şekilde accedilık uygun
anlaşılabilir taraf olmaksızın ve kıyaslanabilir olmasını sağlamak
bull İşletmeyle ilgili kişi ve kurumların doğru değerlendirme yaparak doğru
kararlar vermesini sağlamak
39
bull Uluslararası piyasalarda ortak dil kullanarak bilgi uumlretimi ve uumlretilen
bilgiyi sunulması esnasında kolaylık sağlamak
bull Ccedilok uluslu işletmelerin tek bir standarda goumlre işlem yapmasını sağlayarak
farklılıktan dolayı ccedilıkabilecek sorunların oumlnuumlne geccedilmektedir
Kaydetme ve sınıflandırma gibi ccedileşitli muhasebe faaliyetlerinin anlaşılması
ve yorumlanmasını kolaylaştırmak iccedilin uluslararası standartlaşmaya ihtiyaccedil
duyulmaktadır (Usta 2007 15)
214 Muhasebe Standartlarının Fayda Ve Sakıncaları
Kuumlresel her alanda kullanılabilecek finansal raporlama standartları setinin
oluşturulmasının sağladığı faydalar şoumlyledir
bull Farklı muhasebe uygulamalarını kullanan şirketler arasında ek maliyet
oluşacağından bu durum standartlarla ortadan kaldırılacaktır
bull Yurtdışı ortakları şirketlerin ortak finansal tablolarını duumlzeltmeye gerek
kalmayacak
bull Artan yuumlksek faiz maliyetleri yatırımcılar ve borccedil verenler accedilısından risk
oluşturduğundan bu riski ortadan kaldıracaktır
bull Uluslararası işlem yapan şirketler fon toplamak veya borccedillanma yapmak
istediklerinde finansal tablolarını ilgili uumllkenin anlayabileceği şekilde
duumlzenlemesi yani ilgili uumllke uygulamasına doumlnuumlşme zorunluluğu da
ortadan kalkacaktır
bull Ekonomik alanda yapılacak işbirliklerinin oumlnuumlndeki bir takım engeller
engel ortadan kalkmış olacaktır
Yukarıda belirtilen faydalar dışında uluslararası muhasebe standartlarının
olumsuz yanları da bulunmaktadır
Uluslararası muhasebe standartlarının uygulanmasıyla duumlnyada tek tip
muhasebe standartlarının oluşturulması amaccedillanmaktadır Muhasebe standartlarının
tek duumlze olması bazı bilim adamları tarafından olumsuz karşılanmaktadır Tek
duumlzenin olumsuz yanı muhasebenin sert otoriteye dayanarak gelişemeyeceği eğer
tek bir otorite tarafından belirlenirse ccedilok sayıda standart oluşturulması gerektiği
40
goumlsterilmektedir Buna alternatif ise standartların birkaccedil standart geliştiricisi
tarafından sunulması ve bunlardan en uygun olanının ise işletmeler tarafından
seccedililmesidir Başka bir eleştiri standartların yaptırım guumlcuumlnuumln olmaması ve sadece
yol goumlsterici mahiyette olmasıdır (Hikmet 2001 71)
Standartların hayata geccedilirilmesini guumlccedilleştiren vergi muhasebesi anlayışını
kabul eden uumllkelerde muhasebe standartları vergi duumlzenlemeleri iccedilinde yer
almamıştır Bu nedenle uygulamada bir mecburiyet olmadığından standartların
hayata geccedilirilmesi guumlccedilleşmiştir (Guumlcenme 2003 27)
Eleştirilere rağmen muhasebe standartları devletler ve işletmeler tarafından
olumlu karşılanmakta ve uygulanmaktadır
22 Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarının Ortaya Ccedilıkışı
Kuumlreselleşen duumlnyada sadece ulusal standartlara goumlre muhasebe ve raporlama
sisteminin yetersiz kaldığı duumlşuumlnuumllmektedir (Nuriyev2009 36)
1959 yılında ilk defa Buumlyuumlk Avrupa Serbest Muhasebeciler kurumunun
uumlyelerinden Jacob Kraayenhof Uluslararası Muhasebe Standartlarının ccedilalışmalarına
başlanması gerektiğini ileri suumlrmuumlştuumlr Avrupa Birliğine muhasebe sistemleriyle ilgili
bilgi vermek iccedilin ise 1961 yılında Groupedrsquo Etudes kurulmuştur Kanada İngiltere
ve ABDrsquonin profesyonel enstituumlleri tarafından 1966 yılında Muhasebeciler
Uluslararası Eğitim Grubu (AISG-Accountants International Study Group)
oluşturulmuştur Adı geccedilen kuruluşlarla birlikte muhasebeyle ilgili ilk uluslararası
kuruluşlar yapılandırılmaya başlanmıştır (Nuriyev2009 36)
20yuumlzyılın sonunda Uzak Doğu Asya Latin Amerika ve ABD ve Avrupa
Birliğirsquonde başlayan ekonomik durgunluk kısa suumlrede gelişmekte olan ekonomileri
de etkilemiş ve finansal oumllccediluumlm muhasebe alanında karşılaştırıla bilirlik ve gerccedilek
durumun yansıtıla bilirliği uluslararası faaliyet goumlsteren işletmelerin en oumlnemli ortak
ihtiyacı haline gelmiştir (Başaran 2008 156)
Yakınsamanın gerccedilekleşmesi halinde Amerikan sermaye piyasalarında
menkul kıymetleri işlem goumlren Avrupa Birliği uumllkelerindeki şirketler finansal
raporların Amerikan Muhasebe Standartları accedilısından yeniden duumlzenlemek
mecburiyetinde kalmayacak bununla birlikte işletmenin sermaye piyasası borsasına
41
girişindeki zorluklar ve maliyetler azalacaktır Enron ve benzeri skandallar ile
birlikte UFRSrsquonin finansal piyasaların gerccedilek guumlvenilir ve doğru işlemesi accedilısından
ne derece oumlnemli olduğu daha iyi anlaşılmıştır (Yalkın 2003 45)
23 UFRSrsquonin Belirlenmesinde Etkisi Olan Kuruluşlar
Uluslararası muhasebe ve finansal raporlama standartları ile ilgili alanda
duumlnyada birccedilok kurum veya kuruluş faaliyet goumlstermektedir UFRS ile ilgili
ccedilalışmalar yapan muhasebe ve finansal raporlama standartlarının oluşturulması
duumlzenlenmesi ve onların kullanımına yardımcı olan bazı oumlrguumltler
bull Uluslararası Muhasebe Standartları Kurumu
bull Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu
bull Menkul Kıymetler Borsaları Uluslararası Oumlrguumltuuml
bull Avrupa Birliği
bull Amerikan Finansal Muhasebe Standartları Kurulursquodur
bull Basel Kurulu
bull Birleşmiş Milletler
bull Ekonomik İş Birliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml
bull Duumlnya Bankası ve Uluslararası Para Fonu
231 Uluslararası Muhasebe Standartları Kurumu
1960rsquolı yıllarda Uluslararası Muhasebe Standartlarırsquonın duumlzenlenmesi
hususunda ilk muumlzakereler başlanmıştır Burumun bir oumlrguumlt aracılığıyla
gerccedilekleştirilmesi adına yapılan ilk adım Sydneyrsquode Ekim 1972rsquode 10 Duumlnya
Muhasebe Kongresinde goumlruumlşuumllmuumlştuumlr (Başpınar2005 53) Goumlruumlşme sonucunda elde
edilen somut verilere goumlre İngiltere Galler ve ABD tarafından Muhasebecilerin
Uluslararası Ccedilalışma Grubu (AISG) kurulmuştur Bu tavsiye uzun suumlrmeden
1973rsquode gerccedilekleşmiş Kanada Fransa Avustralya Almanya İngiltere Japonya
İrlanda Meksika ve ABDrsquodeki uzmanlaşmış muhasebe oumlrguumltlerinin yaptığı bir
anlaşmayla Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesi (IASC) kurulmuştur (Bekccedili
ve Oumlzdemir 2006 145)
42
IASCrsquonin Uluslararası Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarırsquona
youmlnelik faaliyetleri Uluslararası Sermaye Piyasaları Komisyonları Oumlrguumltuuml (IOSCO)
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml (OECD) Duumlnya Bankası Birleşmiş
Milletler ve Avrupa Birliği gibi oumlrguumltler tarafından desteklenmekte uyumlaştırma
faaliyetleri devam etmektedir Tuumlrkiyersquode bu komiteye destek veren kuruluşlar
olarak IASCrsquoye 1974 yılında uumlye olan Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği
(TMUD) ve 1994rsquote uumlye olan Tuumlrkiye Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler ve
Yeminli Mali Muumlşavirler Odaları Birliği ve (TUumlRMOB) goumlsterilebilir (Cavlak 2015
81)
Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesirsquonin kuruluş amacı denetlenmiş
finansal tabloların hazırlanmasında uygulanacak muhasebe standartlarını kamu
yararına uygun olarak duumlzenlemek ve bu standartların buumltuumln uumllkelerce kabul
edilmesini ve uygulanmasını sağlamaktır (Savun 2014 8) Uluslararası muhasebe
Standartları Komitesi her uumllkenin muhasebe standardı oluşturucusu ile ccedilalışmalar
yaparak duumlnya ccedilapında muhasebe standartlarını birbiriyle uyumlu hale getirmeyi
amaccedillamaktaydı (Parlakkaya 2004 123)
Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesirsquonin (IASC) diğer amaccedilları ise
mali tabloların duumlzenlenmesinde ve sunumunda esas alınacak standartları daha iyi
duruma getirmek geliştirilen standartları yayımlamak bu standartlarında duumlnyada
benimsenmesini sağlamaktır Aynı zamanda duumlzenlemeleri geliştirerek uluslararası
uyumu sağlamak hususunda ccedilalışma yapmaktır (Uumlstuumlndağ 2000 46)
Komitenin kuruluş yasasındaki anlaşmaya goumlre uumlyeler aşağıdaki
yuumlkuumlmluumlluumlkleri uumlstlenme konusunda anlaşmışlardır
bull Komitenin ccedilıkardığı standartları desteklemek
bull Yayımlanan bu standartlara hazırlanan mali tabloların uygun olmasını
sağlamak eğer uyumsuzluk olması durumunda uyumsuzluğun derecesini
mali tablolarda belirtilmesi sağlamak uluslararası muhasebe standartlarına
uyulması hususunda menkul kıymet borsa goumlrevlilerini inandırmak
bull İnceleme sırasında mali tabloların standartlara goumlre hazırlanıp
hazırlanmadığı konusunda denetccedilileri bu hususta kesin yargıya varmalarını
sağlamak
43
bull Uluslararası muhasebe standartlarına mali tablolarda uyulmadığı hallerde
mali tablolarda accedilıklanmaması durumunda denetccedililerin bunu raporlarında
belirtmelerini sağlamak (Akguumln 2007 86)
2001 yılına kadar IASC tarafından standartlar Uluslararası Muhasebe
Standartları (IAS-International Accountng Standards) adı ile yayınlamaktaydı 2001
yılında IASC yerini Uluslararası Muhasebe Standartları Kuruluna (IASBndash
International Accounting Standards Board) bırakmış ve standartlar Uluslararası
Finansal Raporlama Standartları (IFRS-International Financial Reporting Standards )
adı ile yayınlanmaya başlamıştır
Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu duumlnya genelinde muhasebe
standartlarını birbirine yakınlaştırmayı temel amaccedil edindiği iccedilin ulusal muhasebe
standardı belirleyicileri ile birlikte ccedilalışmalar yapmıştır IASBrsquoın finansal raporlama
ve muhasebe standartlarının kullanıcıları tarafından oumlnemli derecede ilgi goumlrmesini
kurulun hazırladığı standartların duumlnyada birccedilok yerde uygulanabilecek şekilde basit
ve anlaşılabilir olduğu ile accedilıklayabiliriz (Akdoğan 2006 56)
232 Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu
Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (IFAC-International Federation of
Accountants) 1977rsquode kurulmuştur Muhasebede etik eğitim problemleri ve aynı
zamanda denetimle ilgili konularla ilgilenmektedir Federasyonda bulunan bireyler
120 uumllkeden 160 uumlyesi ile 25 milyon bireyi temsil etmektedirler IFAC kamuya
yarar sağlayacak profesyonel ve nitelikli standartlar geliştirmeyi ulusal ve
uluslararası standartlar arasında yakınsamayı amaccedillamaktadır Yerel muhasebe
oumlrguumltleri huumlkuumlmetler standart koyucu kurumlar ve duumlzenleyici kurumlarla disiplinli
ccedilalışmalar yaparak sorumluluk aldığı bu gibi vazifelerde başarı olmalarına olanak
sağlar Uumlyeler arasında ortak goumlrev dağılımı ilerleterek global bir mali mimari
yaratmayı hedeflemektedir (Karapınar 2013 142)
IFACrsquoın doumlrt oumlnemli standart kurulu vardır (Nuriyev2009 47)
bull Uluslararası Muhasebe Eğitimi Standartları Kurulu
bull Uluslararası Denetim ve Sigorta Standartları Kurulu
bull Uluslararası Muhasebeciler Etik Standartları Kurulu
44
bull Uluslararası Kamu Sektoumlruuml Muhasebe Standartları Kurulu
233 Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Oumlrguumltuuml
Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Oumlrguumltuuml (IOSCO) 1983 yılında
kurulmasının amacı halka sunulan işlemlerini ve uluslararası sermaye piyasalarının
ccedilalışmalarını arttırmaktır (Alpay 201420) IOSCO global standart oluşturucu olarak
duumlnyada benimsenmiş bir kuruluştur (Ccedilelik 2013 30) ABDrsquodeki Sermaye Piyasaları
Komisyonu İngilterersquodeki Finansal Kurumlar Otoritesi Tuumlrkiyersquodeki Sermaye
Piyasası Kurulu ve 177 uumlyeden oluşan IOSCO uumllkelerin menkul kıymet hazırlama
kurumlarının uluslararası temsilcisidir (Şahin 2010 11)
1983 yılında kurulan Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Oumlrguumltuuml
(IOSCO-International Organization of Securities Commisions) menkul kıymet
sektoumlruuml iccedilin global bir standart tayin edici olarak kabul edilir (Ccedilelik 2013 30)
Kuumlreselleşen sermaye piyasalarının etkisiyle 1990rsquolı yıllarda menkul kıymet
işlemleri uluslararası boyut kazanmış menkul kıymet ihraccedilccedilıları birccedilok uumllkede
menkul kıymet alım satımı yapmaktadır Birden fazla borsaya kote olmuş
işletmelerin sayısı gitgide artmaktadır IOSCO uluslararası muhasebe standartlarının
oluşturulmasında elliye yakın uumllkenin sermaye piyasalarındaki standart oluşturucu
kurumlar aracılığıyla duumlnyada etkin bir kurum olmuştur (Uumlstuumlndağ 2000 51-52)
IOSCO uumlyeleri arasında kaliteli bilgi akışı sağlamak sermaye
piyasalarındaki duumlzenleyicidenetleyici otoritelerin ilgi alanları kapsamında
eşguumlduumlm sağlamak sermaye piyasalarının resmi yapısına ait ortak uluslararası
standartlar duumlzenlemek amacıyla oluşturulan kurumdur (İbiş ve Akarccedilay 2003 2)
IOSCO ulusal muhasebe standartları komiteleri dışında kalan standart
duumlzenleme suumlreci iccedilerisinde youmlnettiği tartışmalar neticesinde elde ettiği tesir etmesi
accedilısından ccedilok ayrı bir pozisyona sahiptir (Uysal 2006 93)
IOSCO en oumlnemli ccedilalışmalarını uumlccedil komite (Teknik Komite Yuumlruumltme
Komitesi ve Gelişmekte Olan Piyasalar Komitesi) aracılığıyla yuumlruumltmektedir
Gelişmekte Olan Piyasalar Komitesirsquonin amacı gelişen piyasaların etkinliğini
artırmak iccedilin ilkeler oluşturmak ve bilgi akışını sağlamaktır IOSCOrsquonun ana
duumlzenleyici komitesi olan Yuumlruumltme Komitesine bağlı iki profesyonel kuruldan
45
oluşur Duumlnyarsquonın en hacimli ve gelişmiş uluslararası niteliğe sahip piyasalarını
duumlzenleyen 15 duumlzenleyici kurum olan Teknik Komitersquodir(Technical Committee) Bu
Kurul uluslararası menkul kıymetler ve vadeli işlemlere doumlnuumlk youmlnetmeliklere ait
oumlnemli konularda ve bu konulara ait uygulamalara doumlnuumlk verilecek tepkilerin
incelenmesini amaccedillamaktadır Bu kapsamda Kurul duumlnyadaki sermaye
piyasalarında uygulama esnasında sık karşılaşılan problemler ve gereksinimleri takip
ederek bu hususlarda raporlar hazırlamakta ve standart duumlzenleyici kurumlarca takip
edilecek prensipler geliştirmektir Yuumlruumltme Komitesirsquonin amacı Kurulun amaccedillarını
yerine getirilmesi iccedilin gerekli duumlzenlemeler yaparak başkanlar komitesinin
programına alır icra organıdır (Hatipoğlu 2009 49)
1993rsquote yerel ve kuumlresel bazda menkul kıymet alım satımında işletmelerin
mali tablolarının hazırlanmasında uyulacak kuralları goumlsteren muhasebe
standartlarının tespit edildiği bir liste uumlzerinde IOSCO ile IASB fikir birliğine
varmıştır 1993 senesindeki anlaşmadan sonra taraflar arasında gerccedilekleştirilen
goumlruumlşmeler neticesinde 1995 senesinde uluslararası menkul kıymet alım satımında
temel alınan muhasebe standartlarının belirlenmesine youmlnelik anlaştıkları goumlruumlluumlr
(Dalkılıccedil 2008 29)
IASB tarafından uluslararası menkul kıymet alım satım işlemlerinde uyulması
gereken muhasebe standartlarının tamamını IOSCO Mayıs 2000rsquode tarihinde
onaylamıştır IOSCO uumlye uumllkelerin uluslararası muhasebe standartlarını uygulaması
iccedilin 2005 yılında tavsiye kararı aldı UFRS kıyaslanabilir ulusal ve uluslararası
finansal raporlamanın yapılabilmesi iccedilin asıl dayanak olmuştur IFRSrsquoyi gittikccedile
oumlnemli kılan ve uluslararası muhasebe seti olarak uygulanmasının en oumlnemli
nedenlerinden biri de IOSCO uluslararası boyutlarda kote edilen halka accedilık
ccedilokuluslu şirketlerin IFRSrsquoyi kullanmalarına youmlnelik verdiği tavsiyelerdir (Ccedilelik
2013 31)
234 Avrupa Birliği
Avrupa Birliği tarafından uumlyeliğe sahip uumllkelerde muhasebe ve denetimle
ilgili konularda ortak uygulamalar iccedilin ldquoDirektiflerYoumlnergelerrdquo başlığı altında
değişiklikler hazırlanmıştır Bu değişikliklerin uygulamaya konulmasını uumlye
46
uumllkelerin kendilerine verilen belirli bir zaman sonunda gerccedilekleştirmesi
gerekmektedir
AB Komisyonursquonun 1995rsquote yayımlamış olduğu bir belge ile ABrsquonin
direktiflerinin yetersiz olduğu fikri resmi olarak onaylanmıştır Bu raporda doumlrt ve
yedinci youmlnergelerin uumlye uumllkelerdeki değişik muhasebe geleneklerinin korunmasına
izin verdiği fakat aynı zamanda karşılaştırılabilir finansal raporlar hazırlanması
konusunda oumlnemli katkılarının olduğu belirtilmiştir Ancak aynı raporda AB
şirketleri iccedilin en acil konunun bu şirketlerin youmlnergelere dayanan ulusal yasalarına
goumlre hazırlanmış oldukları finansal raporların uluslararası sermaye piyasalarında
kabul goumlrmemesi olduğu belirtilmektedir Diğer oumlnemli problem ise youmlnergelerin pek
ccedilok seccedileneği barındırmakta olması ve yuumlruumlrluumlğe girdikleri tarihten sonra ortaya ccedilıkan
veya oumlnemi artan bir dizi konusunu iccedilermemesi oumlnemli bir sorundur (Sakin 2003
16)
Bu nedenle AB 1995rsquote muhasebe duumlzenlemeleri konusunda bir tebliğ
yayımlayarak beş ccediloumlzuumlm sunmuştur Bunlar
1Ccedilok uluslu Avrupa firmalarını Muhasebe Direktiflerine dacirchil etmemek ve
bu firmaları muhasebe standartları konusunda zorunlu tutmamak
2 Varolan Muhasebe Direktiflerini revize etmek
3 Avrupa Muhasebe Standartları Kurulursquonu kurmak
4 Muhasebe Standartlarını tanıma konusunda Amerika ile ahit imzalamak
5 Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulursquona uumlye olmak (Dalkılıccedil 2008
31)
Avrupa Komisyonu 2000 yılında halka arz edilen işletmeleri 2005rsquote ise
uluslararası piyasada işlem goumlren ve borsaya kote olmuş şirketleri ki buna bankalar
ve sigorta firmaları dahil konsolide finansal tablolarını UFRSrsquona uygun
duumlzenlenmesini zorunlu kılmıştır Avrupa Parlamentosu bu uygulamayı Mart
2002rsquode onamıştır ve Eyluumll 2002 yılında uygulamayı yayımlamıştır ABrsquone bağlı
7000 yakın işletme ve bu işletmelerin ortakları ve iştirakleri ile Uluslararası Finansal
Raporlama standartlarını uygulamaya başlamıştır Uumlye uumllkeler bu sorumluluğu
47
uygulama konusunda buumltuumln işletmelerini dahil etme konusunda mecburi
tutulmamıştır (İbiş ve Oumlzkan 2006 31)
Avrupa Birliğirsquonin Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarını uygun
muhasebe kayıtları ve finansal tablo duumlzenlemesinin gayesinden biri de accedilıklığı ve
kıyaslanabilirliği artırarak sermaye piyasasının gelişimine kolaylık sağlamaktır
(Karkacıer 2009 14)
Aralık 2008rsquode Avrupa Komisyonursquonun (European Commission) aldığı
karara goumlre sadece ABD Japonya Hindistan Ccedilin Kanada Guumlney Kore uumllkelerinin
ulusal muhasebe standartlarının Avrupa Birliğirsquonin kabul etmiş olduğu
UMSUFRSrsquolere (IASIFRS) denk olduğu (equivalence) kararı alınmıştır Avrupa
Birliği iccedilerisinde duumlzenlenmiş piyasalarda menkul kıymet ihraccedil etmek isteyen uumllkeler
2009 yılından itibaren ya Avrupa Birliğinin kabul etmiş olduğu UMSUFRSrsquolere
yada IASB tarafından yayınlanmış UMSUFRSrsquoleri (IASIFRS) kullanmak
zorundadırlar (Hatipoğlu 2009 47)
235 Amerikan Finansal Muhasebe Standartları Kurulu
ABDrsquode Menkul Kıymetler Borsası Komisyonu muhasebe standartlarını
belirlemede yetkili organ iken bu yetki yerini muhasebe teşkilatlarına bırakmıştır
Muhasebe standartları oluşturul iken birccedilok kurum ve kuruluş destek vermiştir
ABDrsquode bu alanda en ccedilok desteği Amerikan Sertifikalı Kamu Muhasebecileri Birliği
vermiştir (Ccediliftccedili 1997 170)
AICPA kapasitesinde 1939rsquoda Muhasebe Proseduumlrleri Komitesinin
oluşturulmasıyla başlayan standart yayımlama faaliyetleri 1973 yılında kimseye
bağımlı olmadan goumlrevlendirilen Finansal Muhasebe Standartları Kurulu (FASB-
Financial Accounting Standards Board) tarafından devam ettirilmiştir (Oumlztuumlrk 2006
71)
236 Basel Kurulu
Basel Komitesi bankacılık işlemlerini duumlzenleyici otoriteler tarafından
oluşturulmuştur UFRSrsquoye youmlnelik yaptığı ccedilalışmalar neticesinde UFRSrsquona ve
uluslararası muhasebe uygulamalarına uyum ccedilalışmalarını Nisan 2000rsquode
desteklediğini duyurmuştur Bankacılık sektoumlruumlnde Basel-II ilkeleri 2008 tarihinde
48
yuumlruumlrluumlğe konuldu Şirketlerin bankalarla işlem yapabilmeleri iccedilin UFRSrsquoyi
uygulamaları gerekir (İbiş ve Oumlzkan 2006 31)
İsviccedilrersquonin Basel şehrinde Uluslararası Oumldemeler Bankası iccedilerisinde Basel
Bankacılık Denetim Kurulu faaliyet goumlstermektedir Gelişmiş uumllkelerdeki merkez
bankaları ve bankacılık denetim kurumlarından youmlneticilerin iştirakiyle oluşmuştur
Danışman olarak bankacılık alanında uluslararası muhasebe standartlarını
yayımlayan oumlrguumlttuumlr Basel Kurulu aracılığıyla yayımlanan Basel-2 ilkeleri UFRS ye
kaynak oluşturmaktadır (Dalkılıccedil 2008 30)
237 Birleşmiş Milletler (BM)
Birleşmiş Milletler (BM) 1970rsquoli yıllardan itibaren uluslararası muhasebe
standartlarıyla ilgilenmiştir BMrsquonin muhasebe standartlarına ve finansal
raporlamaya ilişkin yuumlruumlttuumlğuuml buumltuumln ccedilalışmalar ccedilokuluslu şirketlerin faaliyetlerine
youmlnelik yapıldığı goumlruumlluumlr (Usta 2007 39)
BM bu konudaki ccedilalışmalarına ek olarak 1976rsquoda bir grup uzman
goumlrevlendirerek başlamıştır Ccedilok uluslu işletmelerin finansal tablolarında
accedilıklanması gerekli bilgilere ilişkin accedilıklamalar bu grubun ccedilalışmaları neticesinde
yapılmıştır BM 1977 yılında ccedilok uluslu şirketlerin kapsamlı finansal raporlar
duumlzenlemesi iccedilin standartlar yayımlamıştır Buna goumlre ccedilok uluslu şirketlerin mali ve
mali olmayan hususlarda detaylı raporlar hazırlaması istenmiştir Fakat bu kurallar
sadece uumllkelerin ccedilok uluslu işletmelerinden isteyecekleri raporlama konularına bir
oumlnderlik etmenin oumltesine geccedilememiştir (Bitlisli 2010 49-50)
BM buumlnyesinde muhasebe standartları kurallar seti ile ilgili olarak bir
komisyon kurulmuştur 1982 yılında İktisadi ve Sosyal Kurulu aracılığıyla
uluslararası şirketlere ait boumlluumlmde ccedilalışma yapan ldquoUluslararası Muhasebe ve
Raporlama Standartları Uzmanları Ccedilalışma Gruburdquo (ISAR) kurulmuştur (Usta 2007
39)
ISARrsquoın yaptığı ccedilalışmalar senede bir defa yayımlanmakta uluslararası
boyutta muhasebe alanındaki gelişmeler hakkında ve oumlne ccedilıkan muhasebe
hususlarında gelişen uumllkeler ve eski doğu bloğu uumllkelerine yararlı bir kaynak
sağlamaktadır Birleşmiş Milletlerrsquo in muhasebe konularındaki ccedilalışmalarına
49
ldquogelişmemiş ve gelişmekte olan uumllkelere katkıda bulunmardquo goumlruumlşuuml yoğunluk
kazanmıştır (Uumlstuumlndağ 2000 49-50)
ISARrsquo ın muhasebe standartlarının uyumlaştırılmasına katkıları
bull ISAR muhasebe standartlaştırma setine boumllgesel ve uumllkesel duumlzeyde
katkıda bulunmak
bull Birden fazla uluslu şirketlerin faaliyetlerinin accedilıklanmasında mali
tabloların doğru ve kıyaslanabilir olmasını sağlamak
bull Ccedilok uluslu şirketlerin gelişmekte olan uumllkelere yatırım yapmalarını olanak
vermek amacıyla kıyaslanabilir doğru muhasebe ve finansal raporlama sağlamak
bull Muhasebe standartları hususunda uyumlaştırmaya yardımcı olmak iccedilin
Uluslararası finansal raporlama ve muhasebe ile ilgilenen denetim elemanı ve
muhasebe teşkilatları ile muumlzakere etmek (Ccedilelik 2013 38-39)
238 Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml (OECD)
BMrsquoden farklı olarak Ekonomik İş birliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml (OECD)rsquonuumln
muhasebe standartlarına bakış accedilısı gelişmemiş veya gelişmekte olan uumllkeler
accedilısından değil ekonomik olarak gelişmiş uumllkeler accedilısına youmlneliktir OECD UMS
alanındaki ccedilalışması standart oluşturmaktan ziyade raporlama yapmaya youmlneliktir
(Uumlstuumlndağ 2000 50)
OECD 1976rsquoda mali verilerin accedilıklanması hakkında yol goumlsterici nitelikte bir
bildirge yayımlamıştır Muhasebe Standartları ile ilgili ccedilalışmalar yapabilmek iccedilin
1979 lsquoda OECD ve ccedilokuluslu işletmeler kendi aralarında bir ccedilalışma grubu
oluşturdular Bu grup muhasebe standartlarında uyumlaştırma sağlayarak
kıyaslanabilirliği artırmak ve gerccedilek sorunlar bulmak iccedilin faaliyetlerini
yuumlruumltmuumlşlerdir Bundan dolayı bu grup muhasebe standartlarını duumlzenleme kuruluşu
olarak benimsenmemektedir OECD sadece muhasebe standartlarının
uyumlaştırılmasına doumlnuumlk ccedilalışmaları destekleyen bir kuruluştur (Karkacıer 2009
10)
239 Duumlnya Bankası ve Uluslararası Para Fonu
Muhasebe alanında uluslararası standartlaşmayı oumlnemli bulan ve geliştirilen
standartların hayata geccedilirilmesini vurgulayan iki kurum vardır Bu kurumlar
50
ekonomik anlamda buhranda olan uumllkelere geri almak şartıyla nakit veren
kurumlardır Oumlrneğin Uluslararası Para Fonu (IMF) borccedil verdiği uumllkelere UFRSrsquoyi
tavsiye etmekte ve bazı alanlarda standartların belirlenmesi davetinde bulunmaktadır
Buna ek olarak Duumlnya Bankası (WB) ve IMF IFACrsquoın ccedilalışmalarına da destek
vererek UFRSrsquoyeesas alan muhasebe standartlarının hızla ccediloğalmasına oumlncuumlluumlk
etmektedir (Alpay 2014 22-23)
24 Uluslararası Muhasebe Standartlarına Youmlnelik Bazı Uumllkelerde
Yapılan Ccedilalışmalar
241 ABDrsquode Yapılan Ccedilalışmalar
ABDrsquode muhasebe standartlarının duumlzenlenmesinde kamu ve oumlzel sektoumlr
kuruluşları karışımına dayalı olarak oluşturulmaktadır (Bostancı 2002 3)
Amerika Birleşik Devletlerirsquonde 1887 yılında kurulan ve bir oumlzel sektoumlr
kuruluşu olan Amerikan Yeminli Serbest Muhasebeciler Enstituumlsuuml (AICPA) 1929
Finansal Kriz rsquoinden sonra krize tepki olarak ccedilıkarılan ve yatırımcıları korumaya
youmlnelik olarak oluşturulan 1933 Menkul Kıymetler Yasası ve 1934 Menkul
Kıymetler Borsası Yasasırsquodır Sermaye Piyasası Komisyonu (SEC) 1933ve 1934
yıllarında yuumlruumlrluumlğe giren kanunlarla finansal raporlamaya ait duumlzenlemeleri tespit
etme goumlrevi verildi SEC kurulduğundan buyana Accounting Series Releases ve
Staff Accounting Bulletins adıyla muhasebe alanları hakkında belgeler
yayımlamıştır Muhasebe standartları tespit etmedeki goumlrevi denetim ve goumlzetim
fonksiyonuyla sınırlandırmıştır SEC oumlzel sektoumlr duumlzenleyici kuruluşlara muhasebe
ve bağımsız denetim iccedilin oluşturulacak kuralların tespitinde daha yetkili olmasına
imkan vermektedir (Bitlisli 2010 33)
ABDrsquode duumlzenleyici kuruluşlar accedilısından bakıldığında muhasebe
standartlarına ait gelişmeler ve duumlzenlemelerde etkili olan uumlccedil doumlnem vardır Birinci
doumlnem AICPArsquonin yoğun goumlrev yaptığı 1939-1959 Muhasebe Proseduumlrleri Komitesi
(CAP) İkinci doumlnem1959-1973 Muhasebe Prensipleri Kurulu (APB) ve uumlccediluumlncuuml
doumlnem 1973rsquote kurulan ABDrsquode muhasebe standartlarını oluşturma goumlrevini ifa eden
FASB doumlnemidir FASB ccedilalışmaları muhasebe firmaları ve diğer organizasyonların
goumlnuumllluuml şahıslarının yardımıyla finansa edilmektedir FASB muhasebe standartlarını
51
bu standartların iyileştirilmesinde uygulanan kavramları ve duumlzenlenen standartlara
anlaşılabilirlik kazandırmak iccedilin youmlnergeler yayımlamaktadır FASBrsquoın oluşturduğu
muhasebe standartlarına SECrsquoin resmi desteği bulanmaktadır Ancak FASB
muhasebe standartlarını oluştururken konu ile alakalı tuumlm kurumların suumlrece dahil
olmasını bu standartların hakkında ilgili kurumlara bilgi verilmesine doumlnuumlk metot
izler FASB halka accedilık toplantılar yapar FASB standart oluşturulurken yoğun
ccedilalışamamaktadır (Akguumln 2007 92)
FASB standartları duumlzenlerken iki ana esasa dayanır Bunlar hem kamu
muhasebesi mesleğinin hem de oumlzel sektoumlr muhasebesi mesleğinin gereksinimini ve
fikirlerini yanıtlaması ldquodueprocess doğrudan katılımcı suumlreccedilrdquo sistemi ile buumltuumln ilgili
kurumlara ve şahıslara fikirlerini aktarmaları iccedilin fırsat vermesi boumlylece hitap ettiği
tuumlm kurumlarla fikir birliği iccedilinde ccedilalışmaktadır (Başpınar2005 43)
IASB ‐ FASB aralarında Uluslararası Finansal Raporlama Standartları ile US
GAAP arasında var olan farkları ortadan kaldırmak iccedilin 2002rsquode Norwalk
Anlaşması Yakınsama Projesi (Convergence Project) başlatmışlardır Norwalk
Anlaşması 2006 tarihinde revize edilmiş uluslararası sermaye piyasalarında
kullanılacak kalitesi yuumlksek ve geniş kullanım yelpazesine sahip muhasebe
standartları geliştirmeyi amaccedil edinmiştir 2006rsquoda IASB ile FASB uumlyeleri geleceğe
doumlnuumlk UFRS hakkında birlikte ccedilalışmayı kararlaştırmışlardır 2007 yılında Kamu
Muhasebe Standartları Kurulu (GASB) ve FASBrsquoın ccedilalışmalarını kontrol etmekle
yetkili Amerikan Finansal Muhasebe Vakfı (FAF)rsquodır (Elitaş vd 2011 3-4)
242 İngilterersquode Yapılan Ccedilalışmalar
İngilterede 1844 yılında muhasebe uygulamalarına youmlnelik ilk duumlzenleme
Birleşik Krallık Şirketler Kanunursquola yapılmıştır 1900rsquode ccedilıkarılan yasa ile denetim
konusu oluşturulmuştur 1947rsquode ise Şirketler Kanunu yeniden goumlzden geccedilirilerek
muhasebe uygulamalarına youmlnlendirmeye suumlrduumlrmuumlştuumlr 1970 yılına kadar İngiltere
ve Galler Yeminli Muhasebeciler Enstituumlsuuml (ICAEW) etkiliydi Bu enstituuml muhasebe
uygulamalarında yetkili meslek mensuplarından oluşmakta idi Sonraki suumlreccedilte
muhasebe uygulamalarındaki ccedileşitliliği ortadan kaldırmak iccedilin Muhasebe
Standartları Belirleme Komitesi (ASSC) kuruldu Bu kuruluş 1976 yılında 6
muhasebe oumlrguumltuumlnden oluşan Muhasebe Kuruluşları Danışma Komitesinin (CCAB)
52
desteğini alarak Muhasebe Standartları Komitesi(ASC) ismini aldı ASCrsquonin
yaptırıma etkisi olmaması CCABrsquodeki uumlyelerinin tasdik etmesi gerekmesi
ccedilalışmalarının ilerlememesi ve sonunda 1989 yılında şirketler kanununun
ccedilıkarılmasıyla Finansal Raporlama Konseyi (FRC Financial Reproting Council)
standart oluşturma suumlrecinde goumlrevli kuruluş olarak kurulmuş oldu (Yalccedilın 2014 50)
FRC standart duumlzenleme esnasında goumlzetim yapmaktan ve etkin işleyişinden
sorumludur (Başpınar 2005 44)
Sanayi ticaret muhasebe mesleği gibi farklı zuumlmrenin temsilcilerinden
meydana gelen FRC buumltuumln alakalı kurum ve zuumlmrelerin katılımını sağlanmayı
amaccedillamaktadır FRC toplantıları halka kapalıdır (Bostancı 2002 4)
Daha sonra ise Muhasebe Standartları Kurulu (ASB Accounting Standards
Board) kurularak standartların geliştirilmesi ve yayımlanması sağlanmıştır FRCrsquoe
ASBrsquoın uumlyelerini atamaktadır ve atanan uumlyeler muhasebe alanında yeterli teknik
bilgiye sahip olmalıdır Birde ASB ve FRCrsquoye bağlı olarak Finansal raporlama
Goumlzetim Heyeti (FRRP) kurulmuştur (Uumlstuumlndağ 2000 42)
243 Almanyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Almanyarsquoda muhasebe faaliyetleri tekduumlzen muhasebe sistemi ile devam
ettirilmiştir Guumln esaslı olarak da Almanyarsquonın koumlkluuml muhasebe geccedilmişi var
olduğundan bu sistem hayata geccedilirilmiştir Almanyarsquonın bu uygulamaya sahip
olmasıyla muhasebe standartlarının oluşturulmasında ve duumlzenlenmesinde etkili bir
kurul kurulmamış yalnızca Alman Muhasebeciler Enstituumlsuuml bu konular hakkında
duumlşuumlncelerini dile getirmiş ve accedilıklamalar yapmıştır Ancak 1998 yılında muhasebe
standartlarını meydana getirmek ile yetkili Almanya Muhasebe Standartları Komitesi
(GASC) kurulmuştur GASC İngiliz-Amerikan oumlrneğinde olduğu gibi bağımsız bir
kuruluş olarak kurulmuştur (Yalccedilın 2014 50-51)
GASCrsquonin amaccedilları konsolide finansal tablolara ilgili standartlar
duumlzenlemek Almanyarsquoyı uluslararası standartlaşma kurularında temsil etmek ilgili
Bakanlığa muhasebe uygulamalarında danışmanlık sağlamaktır GASCrsquonin
kurulmasının ardından muhasebe standartlarını belirlemekle yetkili kılınan
53
Bakanlıkla aralarında bir anlaşma imzalanmıştır Dolayısıyla Almanyarsquoda muhasebe
standardını oluşturan kurum olarak bilinmektedir (Uumlstuumlndağ 2000 43)
GASC standart yaratma esnasında halka accedilık toplantılar yapılması taslak
halinde standartları yayımlayarak ilgililerden fikir alması dolayısıyla standartlarla
ilgili ccedilevrelerin fikirlerini suumlrece dahil etmesiyle danışma kurumlarının kurulmasını
tavsiye etmektedir Almanyada muhasebe standartları yapılacak duumlzenlemelerin
diğer uumllkelerde yaşanan gelişmelere deneyimlere bakılarak yasama yoluyla
yapılmasından ziyade duumlzenleyici kuruluşlar tarafından yapılmıştır GASCrsquonin
faaliyetleri sadece konsolide mali tabloların hazırlanması ile sınırlandırılmıştır
Almanyarsquoda ulusal muhasebe duumlzenlemelerinde geleneksel bir yapı soumlz konusudur
Ancak uluslararası muhasebe standartları bağımsız bir duumlzenleyici kuruluş tarafından
oluşturulmaktadır Bu durum duumlnya genelinde muhasebe standartlarının
oluşturulmasında hakim olan uygulamanın oumlnemini ortaya koymuştur (Başpınar
2005 46)
244 Fransarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Fransarsquodaki muhasebe standartları ile ilgili ccedilalışmalar iki safhada ele
alınabilir Birincisi Genel Hesap Planı kapsamında yuumlruumltuumllen faaliyetler ikincisi
Muhasebe Uzmanları ve Yeminli Muhasipler Birliği (OECCA)rsquonce yuumlruumltuumllen
faaliyetlerdir Fransarsquoda Genel Hesap Planı muhasebe uygulamalarında birccedilok kanun
ve kararname olmasına rağmen baskın bir guumlccediltuumlr Fransa tek duumlzen muhasebe
sisteminin duumlnyada oumlncuumlsuumlduumlr İlk Genel Hesap Planını Fransa1947 tarihinde
uygulamaya geccedilirmiştir Ulusal Muhasebe Konseyi (CNC) Genel Hesap Planının
uygulanmasını sağlamakla sorumludur Aynı zamanda OECCArsquoda 1966 yılından
itibaren yuumlksek ruumltbeli kamu yetkililerinden muhasebe sanayi ticaret ve işccedili sandık
teşkilat ve sendikalarının oumlnde gelen uumlyeleri vardır Genel hesap planının
uygulanması iyileştirilmesi ve benimsenen muhasebe ilkeleri hususunda fikir ve
tavsiyelerini standart olarak yayımlamaktadır Bu faaliyetlere Borsa İşletmeleri
Komisyonu ve Muhasebe Denetccedilileri Birliği gibi kuruluşlar da katkı sunmaktadır
AICPA ile OECCArsquonın ccedilalışma şekilleri ve gayeleri aynı olsa da AICPA
OECCArsquodan daha huumlr ve daha etkindir (Şensoy 2008 35-36)
54
245 Kanadarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Kanadarsquoda muhasebe ve denetim standartlarının gelişiminde lider olan
Terminoloji Komitesi Kanada Yeminli Muhasebeciler Enstituumlsuuml buumlnyesinde
kurulmuştur ve komitenin iccedilindeki ccedileşitli kurullar aracılığıyla standartlar
oluşturmaktadır Standart tespitinde yetkili kuruluşlar
bull Kanada Muhasebe Standartları Kurulu (ACSB)rsquonun amacı işletmelerce
hazırlanan finansal bilgilerin kalitesini arttırmak ve muhasebe standartları
ile uluslararası duumlzenlemeler arasında uyumu sağlamaktır
bull Denetim Standartları Kurulu denetimin kalitesini arttırmak amacıyla
Uluslararası Denetim Uygulamaları Komitesi ndashIPAC gibi kuruluşlarla
denetim alanında uluslararası uyumun sağlanması goumlrevini uumlstlenmiştir
bull Kontrol Kriterleri Kurulu işletmelerin kaynakları organizasyon kuumlltuumlrleri
yapıları iş suumlreccedilleri risk youmlnetim uygulamalarına ilişkin kontrol
mekanizmalarını belirler
bull Kamu Sektoumlruuml Muhasebe Kurulu huumlkuumlmetlerin karar verme suumlreccedillerine ve
sorumluluklarına ait muhasebe standartları geliştirmekle goumlrevlidir
bull Araştırma Departmanı mali ve mali olmayan bilgilerin kullanıcıları ve
hazırlayanlar iccedilin oumlnemli olan konulara dair araştırmalar yapmak
tartışmalar accedilmak ve danışmanlık yapmak amacıyla oluşturulmuştur
bull Muhasebe Standartları Goumlzetim Konseyi Muhasebe Standartları
Kurulunun faaliyetlerini denetlemek ve soumlz konusu faaliyetlere ilişkin
kaynak sağlayarak
bull Kamu yararına hizmet etmesi amacıyla faaliyete geccedilmiştir (Uumllkuuml 2008 16-
17)
246 Japonyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Japonyarsquoda muhasebe mesleği ve uygulamaları Kamu Uzman Muhasebecileri
(CPA) yasası adı altında ilk kez 1948 yılında ccedilıkartılmıştır Bu yasa muhasebe
mesleği alanında anahtar niteliğindeki konuları iccedilermektedir Bu yasa ile CPA ve alt
duumlzey CPArsquoların mesleki yeterlilik sınavları mesleki uumlyelik kaydı goumlrev ve
sorumlulukları ve denetim kurumlarına ilişkin niteliklerin oluşturulması
55
amaccedillanmıştır CPArsquolar başlangıccedilta topluma karşı ccedilok oumlnemli bir sosyal sorumluluk
iccedilinde olduklarını fark etmişlerdir Bu nedenle bağımsız olarak standartları yuumlksek
etik kuralları kapsamında mesleki goumlrev anlayışı iccedilinde guumlvenilir ve yuumlksek teknik
yetenekte olanlara accedilık tutulan bir sorumluluğu uumlstuumln goumlrmuumlşlerdir Bu konudaki
diğer bir yapılanma ise Japonyarsquoda Genel Kabul Goumlrmuumlş Muhasebe İlkeleri
GAAPrsquolar ccedilok youmlnluuml ve kurumsal niteliği oldukccedila yuumlksek olan aşağıda sırasıyla
belirtilen muhasebe oumlrguumltlerince ccedilıkarılmıştır (Akguumln 2007 96)
247 Ccedilinrsquode Yapılan Ccedilalışmalar
Ccedilinrsquode 1990 yılından itibaren Shanghai ve Shenzen borsalarının kurulmasını
takip muhasebe sistemi koumlkten değişmiştir Ccedilin huumlkuumlmeti her iki borsanın
buumlyuumlmesine karşı 1992rsquode Halka Arz Yapmış Şirketler iccedilin Muhasebe
Duumlzenlemesini yayımlamıştır Ccedilin huumlkuumlmeti geleneksel Sovyet muhasebe
modelinden bu duumlzenlemeden sonra ayrılmıştır Uluslararası muhasebe standartlarını
kapsayan pek ccedilok muhasebe uygulamalarını benimseniş ve kendi sistemine dahil
etmiştir Ccedilin huumlkuumlmeti sınır oumltesi yatırımlara kolaylık sağlamak iccedilin B tipi fon hisse
senedi ihraccedil eden işletmelerin gelirlerini UMSrsquoye goumlre baştan goumlzden geccedilirerek
duumlzenlemesini zorunlu kılmıştır Ccedilin ccedileşitli duumlzenlemeler yapmasına rağmen her iki
uygulama arasındaki farklılıkları giderememiştir Ccedilin ulusal muhasebe standartları ile
uluslararası muhasebe standartları arasındaki farklılığı gidermek iccedilin 1998rsquode
yeniden halka arz yapmış şirketler iccedilin muhasebe duumlzenlemesi yayımlamıştır Finans
Bakanlığırsquonca IFRS oumlrnek alınmış ve 16 adet yeni Ccedilin Muhasebe Standartları
(Chinese Accounting Standarts) yayımlanmıştır Borsaya kote edilen işletmeler 1
Ocak 2007 yılından itibaren geccedilerli kılınmıştır (Ccedilankaya 2007 135)
248 Rusyarsquoda Yapılan Ccedilalışmalar
Rusya 1998rsquode Uluslararası Muhasebe Raporlama Standartları ile ulusal
muhasebe standartları arasındaki farklılıkları gidermek iccedilin ccedilalışma duumlzenlemiştir
Rusya Federasyonu Maliye Bakanlığı 1998rsquoden bu yana 20 yeni standart
yayımlayarak uyumlaştırma faaliyetlerinde oumlnemli ccedilalışmalara başlamıştır
Huumlkuumlmetin goumlsterdiği yol IFRS ile Rusya Muhasebe Standartlarının uyumlaştırılması
gerekliliğidir AB IFRS uygulamalarının Rusyarsquoda yaygınlaşması iccedilin bir oumlneride
bulunmuştur Tuumlm ticari bankalar finansal tablolarını hem uluslararası muhasebe
56
standartlarına hem de ulusal muhasebe standartlarına uygun duumlzenlemekle
zorunludur (Ccedilankaya 2007 135)
249 Diğer Uumllkelerdeki Ccedilalışmalar
Muhasebe standartlarının yaratılması amacıyla gelişmiş uumllkelerde de
ccedilalışmalar yapılmaktadır Belccedilika İspanya İsveccedil İtalya Hollanda ve Avustralya bu
uumllkelere oumlrnektir
Belccedilika 1975 yılındaki kanunla muhasebe uygulamalarının şekil ve
kapsamını ilkelere bağlamış mali tablo ve raporları bu ilkeler ccedilizgisinde
oluşturmuştur Bu yasayla asgari oumllccediluumlde standartlaştırılmış hesap planını işaret
etmekte bilanccedilo kacircr-zarar hesabı ve ilavelerinin kapsam ve dizinini accedilıklamaktadır
Muhasebe Standartları Komitesi Krallık talimatıyla kuruldu Bu kurulun amacı
muhasebe uygulamaları ve ilkeleri geliştirmekle sorumludur Ticaret Kanunursquonun
hazırlanmasını mecburi kıldığı mali tablo ve raporlar rutin bir şekilde vergi
dairelerine verilmekte ayrıca anonim şirketler yasanın mecburi kıldığı mali tablo ve
raporları resmi gazetede yayımlamaktadır (Tokay 1987 70)
Norveccedil Şirketler Kanunu şirketlerin mali tablolarını tam ve guumlvenilir bir
şekilde duumlzenlenmesini mecburi kılmıştır Yasaya goumlre kacircr-zarar tablosunun gelir ve
gider hesaplarının bilanccedilonun aktif ve pasif hesaplarının detaylı accedilıklanması gerekir
Oumlnceki suumlre ile mukayeseli tutarlar yalnız hisse senetleri menkul değerler borsasına
ayrılmış şirketlerin mali tablolarında bulunmaktadır Yerel uzman muhasebe
kurulları ise iccedilinde bulundukları devlet komitelerinde muhasebe ve raporlama
standartlarını geliştirmeye doumlnuumlk ccedilalışmalar yapmışlardır Bu komisyonların
yayımlanan bildirileri emir niteliğindedir (Tokay 1987 70-71)
İspanyarsquoda ticari faaliyetler 1985rsquote ccedilıkarılan Ticaret Kanunu ile
yuumlruumltuumllmekte idi Ancak bu yasa bazı yasa ve youmlnetmeliklerle değişmiştir Anonim
ve limitet şirketler 1951 ve 1953 senelerinde yuumlruumlrluumlğe giren yasalara goumlre
yuumlruumltuumllmeye başlanmıştı 1973rsquote yayımlanan genel muhasebe planıyla muhasebe
uygulamalarının accedilıklanmasını ve sunulmasını zorunlu kılmıştır (Tokay 1987 71)
İsveccedilrsquote 1929 yılında yuumlruumlrluumlğe giren Defter Tutma Kanunu ve 1944 yılında
yuumlruumlrluumlğe giren Şirketler Kanunları ile tuumlm şirketlere muhasebe kayıtlarını tutma
57
mecburiyeti getirilmiştir Bu kanunlar muhasebe ilkeleriyle ilgili politikaları iccediline
alır İsveccedil Yetkili Kamu Muhasebecileri Enstituumlsuuml muhasebe ve denetleme ile ilgili
pek ccedilok tebliğ sunmuştur Bu tebliğlerin uygulanması zorunlu değildir 1977
senesinde ccedilıkarılan Şirketler Kanunursquona goumlre şirketler daha ccedilok accedilıklayıcı oumlzellikte
mali tablolar hazırlamak mecburiyetinde idiler (Tokay 1987 71-72)
İtalyarsquoda vergi kaynaklı muhasebe uygulanmaktaydı Bu sebeple de ilgililere
fazla faydası yoktu İşletmelerin hazırladıkları mali tabloların mali belge olarak
goumlruumllmesi vergi kanunlarındaki pek ccedilok muhasebe prensipleri tarafından da
desteklenmiştir İtalyarsquodaki aktif hesapların var olandan duumlşuumlk goumlsterilmesi satışların
muhasebe uygulamalarında goumlsterilmemesi gibi durumlar mevcuttur Olayların yasal
defterlerin haricinde takip edildiği de soumlylenir İtalyarsquoda Sermaye Piyasası Kurulu
(CONSOB) 1975rsquote kurulmuştur CONSOBrsquoun goumlrevi muhasebe uygulamalarının
duumlzenlemektir CONSOB IASCrsquonin yayımladığı Uluslararası Muhasebe Standartları
tamamını uyumlu hale getirerek İtalyarsquoda bu muhasebe standartlarının kabul
edileceğini onaylamıştır Boumlylelikle muhasebe standardı oluşturma problemine
ccediloumlzuumlm bulmuştur (Tokay 1987 73)
Hollandarsquoda uygulanan muhasebe prensipleri oumlzel veya kamu kuruluşları
tarafından oluşturulmamaktadır Yalnızca Hollanda Hesaplar Yasası genel
terimlerle bilanccedilo ve gelir tablosunda olması gereken verileri sınıflandırma ve
sunma biccedilimini goumlstermektedir Hollandarsquodaki vergi kanunlarının muhasebe
uygulamalarındaki etkisi pek azdır Vergi kanunları muhasebecilere kapsamlı bir
yargı erki vermiştir Nedeni ise muhasebecilerin genel kabul goumlmuumlş muhasebe
ilkelerini takip edeceğidir (Tokay 1987 73-74)
25 Tuumlrkiye MuhasebeFinansal Raporlama Standartlarının Gelişimi
251 Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarına Genel Bakış
Uumllkelerin muhasebe standartları oluştururken hukuki ve finansal sisteminden
şirketlerin ortaklık yapısından ve finansman youmlntemlerinden muhasebe mesleği
gelişim seviyesinden muhasebeden ccedilıkan sonuccedilları kullanan kişilerin eğitim ve
gelişmişlik duumlzeyleri gibi bazı farklılıklar ile karşılaşılır (Goumlkccedilen vd 2016 9)
58
Tuumlrkiye muhasebe sisteminin oluşmasına yeni bir duumlzen almasına yol
goumlsteren uumllke ccedilapında farklılıklara sebep olan Tuumlrk Ticaret Kanunu Vergi
Kanunları Sermaye Piyasası Kanunu Bankalar Kanunu Sigorta mevzuatındaki
huumlkuumlmler bu farlılığın sebebidir (Şahin 2010 24)
Tuumlrkiyersquode faaliyet goumlsteren işletmeler ekonominin kuumlreselleşmesinden ccedilok
fazla etkilenmiştir Şirketlerin halka arzı şirket menkul kıymetlerinin duumlnya
borsalarında işlem goumlrmeye başlaması ve uluslararası ticaretin oumlnemli oumllccediluumlde
artması uumllkemizde uygulanan muhasebe ilke ve politikalarını uluslararası muhasebe
standartlarına uygun hale getirmemizi mecburi kılmıştır (Koumlroğlu ve Doğan 2012 3)
TTK ve VUKrsquodaki maddeler uumllkemizde muhasebe faaliyetlerinin
şekillenmesinde rol oynamıştır Bahsi geccedilen maddelerin bir gereksinimi
karşılamadığı zamanlarda kuruluşlar kendi faaliyetlerine giren şirketler iccedilin
muhasebe uygulamalarını youmln goumlsterici yapmışlardır (Soumlnmez 2003 24)
Farklı kurum ve kuruluşların kendi oumlzluumlklerinde tek duumlzeni sağlamak
amaccedilları ile başlayan muhasebe standartlarının gelişimi daha sonra Tuumlrkiyersquode
ABrsquoye uumlyelik talebinin etkisiyle IASIFRSrsquoler zorunlu hacircle getirilmiştir (Ccedilelik 2012
28)
Uumllkemizde muhasebe uygulamaları iktisadi ve siyasi youmlnden yoğun ilişkiler
iccedilinde olduğumuz uumllkeler oumlrnek alınarak aktarılan kanunlardan oluşmaktadır
1850rsquode uygulamaya konulan ldquoKanunname-i Ticaretrdquo kanunu 1807 tarihli Fransız
Ticaret Kanunun ccedilevirisi olup tacirlerin tutmakla muumlkellef olduğu defterler
hususunda getirmiştir Daha sonra 1926rsquoda yuumlruumlrluumlğe konulan 865 sayılı Ticaret
Kanunu Alman Ticaret Kanunursquondan alınmıştır (Babaoğlu 2011 17)
Uumllkemizde muhasebe standartları gelişimi devlet oumlncuumlluumlğuuml ile gerccedilekleşmiştir
(Cinit 2013 26) 1989 yılına kadar Muhasebe meslek oumlrguumltleri etkin değillerdir
Meslek teşkilatlar uumllke genelinde kullanılacak muhasebe ilkeleri
geliştirememişlerdir Nitekim Tuumlrkiyersquode Suumlmerbank tarafından 1930rsquolu yıllarda
duumlzenli belirli bir hesap planına ağırlık verilmiş ilk muhasebe uygulaması
gerccedilekleştirildi (Can ve Goumlr 2011 2)
1950rsquoden sonra Amerika ile ilişkilerimiz ilerlemiş ve sonucunda Amerikan
sistemin tesiri altında kalınmıştır1987 yılından itibaren ABrsquone tam uumlyelik iccedilin
59
başvurulması neticesinde Avrupa Birliği duumlzenlemelerinin etkisinde kalınmıştır
(Kocamaz 2012 111)
Tuumlrkiyersquode ilk oumlnemli adım Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği tarafından
Uluslararası Muhasebe Standartlarını Tuumlrkccedile rsquoye tercuumlme edip yayımlaması ile
başlamıştır Bu girişim muumleyyidesi olmadığı iccedilin ilmi bir eser olarak kalmıştır
(Bekccedili 2007 29) Birccedilok kişi Tuumlrkiye Muhasebeciler Uzmanları Derneği
aracılığıyla uluslararası muhasebe standartları hakkında fikir sahibi olmuştur
(Uumlstuumlnel 2002 3)
Maliye Bakanlığınca duumlzenlenen 1992 yılında kabul edilen 1994rsquote de
uygulamaya konulan Tekduumlzen Muhasebe Sistemi uumllkemizde accedilık şeffaf ve
kıyaslanabilir muhasebe kayıtlarının ve mali tabloların hazırlanmasının yerleşmesi
adına ulusal anlamda muhasebe sisteminin standartlaşmasına youmlnelik oumlnemli bir
gelişmedir (Cavlak 2015 86)
Tuumlrkiye Bankacılık Duumlzenleme ve Denetleme Kurulu Sermaye Piyasası
Kurulu ve Uluslar arası Menkul Kıymet Komisyonları Komitesirsquonin uumlyesi olması
aynı zamanda ABrsquoye giriş suumlrecinde bir uumllke olması sebebi ile 2005 yılından bu
yana borsada işlem goumlren şirketler ve bankalar mali tablolarını hazırlarken
uluslararası muhasebe ve finansal raporlama standartlarına uygun hazırlamaktadır
(Guumlney vd 2012 123)
TTK ve VUKrsquo da ki ilgili maddeler uumllkemizde muhasebe uygulamalarının
yuumlruumltuumllmesini sağlamıştır Fakat bu konu ile ilgili maddelerin ihtiyaccedilları
karşılamadığı durumlarda oumlzel yetkili bazı kurumların yetki alanına giren şirketler
iccedilin yol goumlsterici faaliyetlerde bulunduğu goumlruumlluumlr (Başpınar2005 46)
252 Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneği Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar
Tuumlrkiyersquode muhasebe mesleğinin gelişimine katkı sağlayan bir diğer kurum
ise 1942 yılında kurulan Eksper Muhasipler ve İşletme Organizatoumlrleri Derneğidir
1967 yılında adı değişmiş ve Tuumlrkiye Muhasebe Uzmanları Derneğirdquo olmuştur Bu
dernek 1942de Profesoumlr Osman Fikret Arkun İsmail Otar ve 12 arkadaşı tarafından
60
resmi olarak kurulmuş bu alandaki ilk oumlzel teşebbuumlstuumlr 1967de derneğin
konumunda bir takım farklılıklar yapılmış ve uumlye sayısı artmıştır (Usta 2007 50)
Muhasebe standardizasyonu alanında uumllkemizde gerccedilekleştirilen ilk oumlnemli
ccedilalışma TMUDrsquoun UMSrsquoyi Tuumlrkccedilersquoye ccedilevirip yayınlaması ile başlamıştır 1977
yılında IFACrsquoa kurucu uumlye ve ISACrsquoa uumlye olarak katılmıştır Halen faaliyetlerine
devam eden dernek 20111999 tarihinde Akdeniz Uumllkeleri Muhasebeciler
Federasyonursquona (Feacutedeacuterationdes Experts Comptables Mediterraneacuteens FCM) uumlye
oldu 2004 yılında ise Uluslararası Muhasebe Eğitmenleri ve Araştırmacılar
Birliğirsquone (International Association for Accounting Educationand Research
IAAER) uumlye olmuştur (Cinit 2013 30)
253 İktisadi Devlet Teşekkuumlllerini Yeniden Duumlzenleme Komisyonu
Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar
Tuumlrkiyersquo de muhasebe sisteminin ilerlemesine katkı sağlayan tek duumlzen
muhasebe sistemi oumlncelikle KİTrsquoler iccedilin mecburi kılınsa da sonraları diğer
işletmelerce de kabul edilmiştir Tek duumlzen muhasebe sistemi İktisadi Devlet
Teşekkuumlllerini Yeniden Duumlzenleme Komisyonu tarafından 1968 yılında yayımlanan
ve 1972 yılında uygulamaya konulmuştur (Koumltuumloğlu 2008 16)
Komisyon bu amaccedilla 1968-1970 yılları arasında 6 adet rapor yayımlanmıştır
bull Muhasebe Usullerinin Islahı ve Yeknesaklaştırılması
bull Muhasebenin Temel Kavramları ve Kabul Goumlrmuumlş Muhasebe İlkeleri
bull Tekduumlzen Genel Hesap Planı Genel Accedilıklamaları ve Rapor Sistemi
bull Mali İşler-Muhasebe ve Kontrol Dairelerinin Organizasyonu
bull Accedilıklamalar ve Terimler (Guumlleryuumlz 2014 15)
254 Tuumlrkiye Bankalar Birliği Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar
Bankalar Birliği bankalar arasındaki muhasebe uygulamalarında tekduumlzeliği
sağlamak iccedilin birccedilok konuda ccedilalışmalar yapmıştır Oumlrneğin 1969rsquoda uygulamaya
konulan kanununa goumlre bankalar kredi muumlşterilerinden istediği bilanccedilo ve gelir
tablosunun tuumlrlerini tespit etmiştir Boumlylece Tuumlrkiyersquode bu mali tabloların
işlenmesine oumlncuuml olmuşlardır (Başpınar 2005 47)
61
Tuumlrkiye Bankalar Birliğirsquonce duumlzenlenen Tek Duumlzen Hesap Planına ait
accedilıklamalar
bull Uumllkemizde var olan buumltuumln bankalar iccedilin muhasebe uygulamasına mali
tablolar duumlzenlemesi youmlnelik tek duumlzen sağlamaktır
bull Tekduumlzen Hesap Planının numaralama sistemi doğrultusunda bankalar
tarafından sunulacak olan ve kuumlresel bankacılık faaliyetlerinde de anlaşılır
tek duumlzen bilanccedilo ve kacircr zarar tablosunun duumlzenlenmesini sağlamaktır
bull Banka denetiminde ve goumlzetiminde ihtiyaccedil duyulan verilerin en guumlvenilir
kaliteli biccedilimde THP tarafından karşılanmasıdır
bull İstatistik amaccedillı bankalardan talep edilen verilerin en guumlvenilir kaliteli
biccedilimde THP tarafından karşılanmasıdır
bull Bankaların kendi faaliyet alanları doğrultusunda Tekduumlzen hesap planını
kullanmasını ve ayrıntılı hesapların gereksinime goumlre uygulama alanının
genişletilmesini sağlar (Ccedilelik 2013 54)
2006rsquoda ldquoBankaların Muhasebe Uygulamalarına ve Belgelerin Saklanmasına
İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Youmlnetmelikrdquo yayımlanarak bankalar TMSKrsquonca
yayımlanan TMS-TFRSrsquoyi temel aldıklarını ilan ettiler (Guumlleryuumlz 2014 16)
255 Tuumlrk Standartları Enstituumlsuuml Muhasebe Standartları Oumlzel Daimi
Oumlrguumltuumlnuumln Yaptığı Ccedilalışmalar
1987 Yılında oluşturulan komite TMSrsquo nın oluşturmakla vazifelendirilmiş bu
kapsamda43 adet muhasebe standardı oluşturulmuştur Teknik kurul elemelerinden
geccedilerli not alıp yayınlanmaya hazır standartlar şunlardır (Goumlkdeniz 1996 13)
bull Raporlama Bilanccedilo Formu Standardı
bull Raporlama Kᾶr ve Zarar Tablosu Formu Standardı
bull Muhasebenin Temel İlkeleri Standardı
bull Denetim Genel İlkeleri Denetccediliye İlişkin Accedilıklama Standardı
Uluslararası muhasebe standartları Tuumlrk Standartları Enstituumlsuuml (TSE)rsquoye bağlı
olarak 1987rsquode kurulan TSE Muhasebe Standartları Oumlzel Daim Oumlrguumltuuml TMSrsquoyi
oluşturma goumlrevini uumlstlenmiştir Oumlrguumlt TUumlRMOBrsquotan sonra faaliyetlerine ara
62
vermiştir TMSKrsquonın kurulmasını kabul etmiş bu anlamda da muhasebe
standartlarının oumlzerk tek bir kuruldan oluşturulmasını sağlamaya youmlnelik ccedilalışmalara
destek vermiştir TUumlRMOBrsquoun kurulmasıyla bu oumlrguumlt faaliyetlerini bir suumlre
durdurmuş ve muhasebe standartlarının tek bir kurum tarafından gerccedilekleştirilmesi
uumlzerine TMSKrsquonın kurulmasını prensip olarak onaylamıştır (Cinit 2013 28)
Oumlrguumlt tarafından duumlzenlenen muhasebe standartları Tuumlrk muhasebe
sisteminin iyileştirilmesi ve AB IV Direktifine uyum accedilısından gereklidir Ancak
TSErsquonin oluşturduğu standartların uygulamada etkisi goumlruumllmemiştir (Goumlkccedilen vd
2016 11)
256 Sigorta Murakabe (Denetleme) Kurulu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar
1962 yılında Sigorta Murakabe Kurulu adıyla kurulan Tuumlrkiyede oumlzel
sigortacılık sektoumlruumlnde işlem yapan gerccedilek ve tuumlzel kişilerin kamu adına denetimini
yapmak uumlzere faaliyete geccedilmiştir Kurul sigorta denetleme uzman ve aktuumlerleri
ismini 1994 senesinde Hazine Muumlsteşarlığı ccedilatısı altında almıştır
Sigorta ve reasuumlrans şirketleri accedilısından muhasebe uygulamaları iccedilin bir
duumlzenlemeye rastlanmamıştır Bu şirketlerde uygulanacak tek duumlzen muhasebe
sistemine youmlnelik ilk duumlzenleme Tuumlrkiye Sigorta ve Reasuumlrans Şirketleri Birliği
Hazine Muumlsteşarlığı ve Sigorta Denetleme Kurulursquonun yetkililerinin iştirakiyle
01011994 yılında ccedilıkarılan ldquoTekduumlzen Hesap Planı ile yapılmıştır (Oğlakccedilı
201614) THP bilanccedilo ve gelir-gider tablosunun tek tipli olarak duumlzenlenmesine
olanak verir sigortacılık sektoumlruumlnde muhasebe kayıt işlemlerinde ve mali tabloların
hazırlanması youmlnelik tek duumlzeni sağlar sektoumlruumln ve işletmelerin maddicirc gelişimini
değerlendirir ilgili grupların ihtiyaccedillarına goumlre istediği veriyi sağlar (Dalkılıccedil 2008
56)
257 Bankacılık Duumlzenleme ve Denetleme Kurumu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar
BDDK bankaların faaliyetlerini ait kayıtlarını duumlzenlemek uumlzere 1999rsquoda
uygulamaya konan 4389 sayılı Bankalar Kanunu ile kurulmuştur Bankacılık
Duumlzenleme ve Denetleme Kurulu 4389 sayılı kanunla bankacılık konularında birccedilok
63
duumlzenlemelerde bulunmuştur TCMBrsquonin uumllkemizdeki bankaların faaliyetlerini
denetleyen bağımsız denetim firmalarından ccedilalışmalarını yuumlruumltuumlrken Avrupa Birliği
duumlzenlemelerine ve uluslararası muhasebe standartlarına uygun işlem yapmalarını
istemiştir Boumlylece muhasebe standartlarına uyumun ilk oumlrneğidir (Kocamaz 2012
115)
Bankacılık sektoumlruumlnde bağımsız denetim ve duumlzenleyici kuruma gerek
duyulmasına 1999 yılında karar verilmiştir Bu konuda ki temel amaccedil duumlzenleme ve
denetimin faaliyetlerinin daha sık yapılması ve tarafsız karar alabilecek mercilerin
oluşturulmasıdır4389 sayılı Bankacılık Kanunu ile Haziran 1999rsquoda Bankacılık
Duumlzenleme ve Denetleme Kurumursquonun (BDDK) kurulmasına karar verilmiştir
(BDDK Tanıtım Kitapccedilığı 2012 5)
Bankacılık Denetleme Duumlzenleme Kurulu 2002 yılında Muhasebe Uygulama
Youmlnetmeliği yayımlamıştır Yayımlanan youmlnetmelikle bankacılık sektoumlruuml ilgili 19
tane muhasebe standardı yayımlamıştır (İbiş ve Oumlzkan 2006 13) Ancak kurum
08112006 tarihinde yayımladığı ldquoBankaların Konsolide Finansal Tablolarının
Duumlzenlenmesine İlişkin Tebliğrdquo ile bu standartlar yuumlruumlrluumlkten kaldırılmıştır Buna
goumlre bankalar finansal tablolarını TFRSrsquoyi uygulayarak duumlzenlemekle yuumlkuumlmluuml
tutulmuştur Bu şekilde bankalar 2006 sonu itibari ile TFRS ile uyumlu muhasebe ve
finansal raporlama standartlarını kullanmaya başlamışlardır (Cavlak 2015 91)
1 Ekim 2002rsquode yuumlruumlrluumlğe giren 19 adet tebliğ başlıkları şoumlyledir
64
Tablo 21 BDDKrsquonın UMS ile Uyumlu Tebliğ Ettiği Muhasebe Standartları (Goumlkccedilen vd 2016 14-15) Tebliğ No
Tebliğ Kısımlarında Duumlzenlenen Konular
1Bildiri Finansal Araccedilların Muhasebeleştirilmesi Standardı 2Bildiri Maddi Duran Varlıkların Muhasebeleştirilmesi Standardı 3Bildiri Maddi Olmayan Duran Varlıkların Muhasebeleştirilmesi Standardı 4Bildiri Kiralama İşlemlerine İlişkin Muhasebe Standardı 5Bildiri Bankanın Dahil Olduğu Risk Grubuyla Yaptığı İşlemlerin
Muhasebeleştirilmesi Standardı 6Bildiri Banka Birleşme Ve Devirleri İle Bankalarca İktisap Edilen
Ortaklıkların Muhasebeleştirilmesi Standardı 7Bildiri Varlıklardaki Değer Azalışının Muhasebeleştirilmesi Standardı 8Bildiri Karşılıklar Şarta Bağlı Yuumlkuumlmluumlluumlkler Ve Varlıkların
Muhasebeleştirilmesi Standardı 9Bildiri Devlet Teşviklerinin Muhasebeleştirilmesi Ve Devlet
Yardımlarının Dipnotlarda Accedilıklanması Standardı 10Bildiri Banka Ccedilalışanlarının Haklarının Muhasebeleştirilmesi Standardı 11Bildiri Kur Değişim Etkilerinin Muhasebeleştirilmesi Standardı 12Bildiri Doumlnem Net KarZararı Temek Hatalar Ve Muhasebe
Politikalarında Yapılan Değişikliklerin Muhasebeleştirilmesi Standardı
13Bildiri Bilanccedilo Tarihinden Sonra Ortaya Ccedilıkan Hususların Muhasebeleştirilmesi Standardı
14Bildiri Mali Tabloların Yuumlksek Enflasyon Doumlnemlerinde Duumlzenlenmesine İlişkin Muhasebe Standardı
15Bildiri Konsolide Mali Tabloların Duumlzenlenmesi Bağlı Ortaklık Birlikte Kontrol Edilen Ortaklık Ve İştiraklerin Muhasebeleştirilmesi Standardı
16Bildiri Nakit Akım Tablosunun Duumlzenlenmesine İlişkin Muhasebe Standardı
17Bildiri Kamuya Accedilıklanacak Mali Tablolar İle Bunlara İlişkin Accedilıklama Ve Dipnotlar Standardı
18Bildiri Vergilerin Muhasebeleştirilmesi Standardı 19Bildiri Oumlzel Finans Kurumlarınca Kamuya Accedilıklanacak Mali Tablolar İle
Bunlara İlişkin Accedilıklama Ve Dipnotlar Standardı Yıllık Faaliyet Raporuna İlişkin Tebliğ
258 Maliye Bakanlığı Başkanlığında Kurulan Muhasebe Standartları
Komisyonunun Yaptığı Ccedilalışmalar
1990rsquoda birccedilok kesimin yetkililerinin katılımı ile kurulan komisyonun esas
amacı Tuumlrkiyersquode standart duumlzensizliğine ortadan kaldırmak iccedilin buumltuumln tuumlm
kesimleri bağlayan tek tipli muhasebe standartları hazırlamaktır (Başpınar 2005 49)
Tuumlrkiyersquode buguumlne kadar muhasebe standartları oluşturmaya ccedilalışan birbirinden
65
bağımsız aralarında herhangi bir koordinasyon bulunmayan standart saptama
amaccedillarında farklılık bulunan ccedileşitli kuruluşlar bulunduğundan aynı konularda farklı
standartlar yayınlanabilmiştir İşte Maliye Bakanlığı buumlnyesinde işlem yapan
muhasebe standartları komisyonu bu farklı uygulamaları ele alarak Avrupa
Topluluğursquonun Doumlrduumlncuuml Youmlnergesini de dikkate alarak Banka ve Sigorta
İşletmeleri gibi kurumlar hariccedil buumltuumln şirketlerin uygulayabileceği muhasebe
standartlarını hazırlamaya ccedilalışmaktadır (Akguumln 2007 127)
Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği duumlzenlenen konular şoumlyledir
(Arıkan 1996 66)
bull Muhasebenin temel kavramları
bull Muhasebe politikalarının accedilıklanması
bull Finansal tablolar ilkeleri
bull Finansal tabloların duumlzenlenmesi ve sunulması
bull Tekduumlzen hesap ccedilerccedilevesi hesap planı ve işleyişi
259 Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar
Sermaye Piyasası Kanunun 2499 sayılı madde ile 1981 yılında sermaye
piyasası kurulu oluşturulmuştur SPK IOSCOrsquonun teşvik etmesi ile AB ile uyum
suumlresinde (Seri XI No25 Tebliği) UMSUFRS ile uyumlu muhasebe standartlarını
yayımlamış ve uygulamaya koymuştur (Aksoy 2005190) Bahsi geccedilen bu tebliğ 34
adet standarttan oluşur (Ccedilankaya 2007 133)
SPK 2003 yılında UFRS ile uyumlu muhasebe standartları hazırlamış ve Seri
XI No25 sayılı tebliğ ile 34 adet standart yayımlamıştır (Goumlkccedilen vd 2016 12-13)
66
Tablo 22 SPKrsquonın UFRS İle Uyumlu Finansal Raporlama Standartları (Goumlkccedilen vd 201612-13) 1 Mali Tablolara İlişkin Genel Bilgiler 2 Mali Tablolar Sunumu 3 Ara Mali Tablolar 4 Nakit Akım Tablosu 5 Hasılat 6 Stoklar 7 Maddi Varlıklar 8 Maddi Olmayan Duran Varlıklar 9 Varlıklarda Değer Duumlşuumlkluumlğuuml 10 Borccedillanma Maliyeti 11 Finansal Araccedillar 12 İşletme Birleşmeleri 13 Konsolide Mali Tablolar Bağlı Ortaklıklar Muumlşterek Youmlnetime Bağlı
Teşebbuumlsler Ve İştiraklerin Muhasebeleştirilmesi 14 Kur Değişiminin Etkileri 15 Yuumlksek Enflasyon Doumlnemlerinde Mali Tabloların Duumlzeltilmesi 16 Hisse Başına Kazanccedil 17 Bilanccedilo Tarihinden Sonraki Olaylar 18 Karşılıklar Şarta Bağlı Yuumlkuumlmluumlluumlkler 19 Muhasebe Politikaları Muhasebe Tahminlerinde Değişiklik Ve Hatalar 20 Kiralama İşlemleri 21 İlişkili Taraflar 22 Finansal Bilgilerin Boumlluumlmlere Goumlre Raporlama 23 Banka Ve Benzeri Finans Kuruluşlarının Finansal Tablolarının Kamuya
Accedilıklanması 24 İnşaat Soumlzleşmeleri 25 Durdurulan Faaliyetler 26 Devlet Teşvik Ve Yardımları 27 Yatırım Amaccedillı Gayrimenkuller 28 Kurum Kazancı Uumlzerinden Hesaplanan Vergiler 29 Ccedilalışanlara Sağlanan Faydalar 30 Emeklilik Planları 31 Tarımsal Faaliyetler 32 Finansal Tablo Ve Raporların Accedilıklanması Ve Borsaya Goumlnderilmesi 33 İlk Doumlnem Finansal Tablolar 34 Muhtelif Huumlkuumlmler
67
2510 Tuumlrkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulunun Yaptığı
Ccedilalışmalar
1989rsquoda yayımlanan 3568 sayılı Muhasebe Mesleği Kanunu goumlre Tuumlrkiyersquode
muhasebe mesleğini duumlzenleyen ve kamu statuumlsuumlne haiz bir meslek kuruluşu olarak
TUumlRMOBrsquoun kurulmasına karar verilmiştir (Can ve Goumlr 2011 2)
TUumlRMOBrsquoun IASBrsquo ye uumlye olması 1994 yılıdır Tuumlrkiye Muhasebe ve
Denetim Standartları Kurulunu (TMUDESK) 9 Şubat 1994rsquote yılında TUumlRMOB
kurmuştur Duumlnya bankasının hazırladığı Mould Raporu bu kuruluşa sebep
olmuştur(Koumltuumloğlu200817) TMUDESK 1994rsquote ilk olarak uyumlaştırma
ccedilalışmaları başlatmıştır (Hatunoğlu vd 2013 53)
TMUDESK denetlenmiş mali tabloların gereksinime goumlre hazırlanmış
doğru guumlvenilir dengeli kıyaslanabilir ve anlaşılır oumlzellikte olması toplum yararını
goumlzeten ulusal denetim standartlarını belirlemek ve yayın yapmak amacıyla
kurulmuştur (Başpınar 2005 50)
TMUDESKrsquoin muhasebe standartları ile edindiği amaccedillar
bull Duumlnya ccedilapında ccedilalışmaları olan şirketlerin ve diğer kuruluşların finansal
tablolarının hazırlanmasını sağlayarak muhasebe prensiplerinde tek duumlzeni
sağlamaktır (Elitaş vd 2011 4)
bull Finansal raporların oluşturulmasında ve uumlccediluumlncuuml şahıslara sunulmasında temel
alınacak muhasebe standartlarını ileri duumlzeye taşımak ve yayımlamak
bull UMS ile TMS arasında uyum sağlamak
bull Tuumlrkiye ekonomisi ile ihtiyaccedillarını beraber duumlşuumlnmek
bull Mali tabloların hazırlanması ve sunulmasına ait kanun ile muhasebe
standartları ve uygulama şekillerini uyumlaştırılmasına youmlnelik ccedilalışmalarda
bulunmak
bull Uumllkemizdeki muhasebe faaliyetlerinde benimsenmiş muhasebe kavram ve
temel bilgilerin muhasebe standartlarının ilerlemesinde faydalanmak (Yalkın
2006 297)
68
TMUDESKrsquoin uumlye sayısı altmış sınırlandırılmıştır Faaliyetleri yuumlruumltme
komitesi tarafından youmlnetilmektedir Yuumlruumltme Komitesi bir başkan bir sekreter ve
iki sekreter yardımcısından oluşmaktadır TUumlRMOBrsquoun uumlyeleri atadığı şahıslar ile
ilgili kuruluşların temsilcilerinden oluşur Birbirini takip eden sıra numaraları ile
oluşturulan standartlar Kurul tarafından onaylandıktan sonra TUumlRMOB tarafından
en fazla bir ay iccedilinde yayımlanmaktadır (Ccedilevik 2015 46-47)
2511 Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Kurulu Tarafından Yapılan
Ccedilalışmalar
Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Kurulu (TMSK) 15121999 tarih ve 4487
sayılı kanun ile değişiklik yapılan 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunursquonun Ek-1
maddesi ile kamu tuumlzel kişiliğini haiz idari ve mali oumlzerkliğe sahip bir kuruluş olarak
kurulmuş ve 07032002rsquode ilk toplantısını yapmış ve faaliyetlerine başlamıştı
(Cavlak 2015 92) Boumlylece Tuumlrkiyersquode muhasebe standartlarını oluşturma
sorumluluğu tek bir kuruma verilmiştir Kurumrsquoun kuruluş gerekccedilesi ldquoDenetlenmiş
finansal tabloların sunumunda finansal tabloların ihtiyaca uygun gerccedilek guumlvenilir
dengeli karşılaştırılabilir ve anlaşılabilir nitelikte olmaları iccedilin ulusal muhasebe
ilkelerinin gelişmesini ve benimsenmesini sağlayacak ve kamu yararı iccedilin
uygulanacak ulusal muhasebe standartlarını saptamak ve yayımlamaktırrdquo (İbiş ve
Akarccedilay 2003 8-9)
Bu kurum MB Sermaye Piyasası Kurulu Bankacılık Denetleme ve
Duumlzenleme Kurumu Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ve Hazine Muumlsteşarlığı YOumlK
TOBBrsquoden birer (Bekccedili ve Oumlzdemir 2006147) TUumlRMOBrsquodan bir YMM ve bir
SMMM olmak uumlzere toplam 9 temsilciden oluşur (Parlakkaya 2004 132)
TMS TMSKrsquoca yayımlanan muhasebe standartları finansal raporlama
standartları ve yorumlardan oluşur Bahsi geccedilen standartlar IASBrsquonin yayımladığı
UMSUFRS birebir Tuumlrkccedileye ccedilevrilmesidir Bunun iccedilin IASB ile telif hakkı
soumlzleşmesi yaparak Tuumlrkccedileye ccedilevirdiği Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarını resmi
gazetede yayımlamıştır TMSK Kavramsal ccedilerccedileve haricinde 31 adet TMS kodunu
kullanarak muhasebe standardı yayımlamıştır (Akdoğan 2007 102)
69
2512 Tuumlrk Ticaret Kanunu (TTK)
Tuumlrkiyersquode ortaklıklara ait muhasebe mali veriler ve finansal tablolara ilişkin
ilk huumlkuumlmlere TTKrsquo da yer verilmiştir (Uumlstuumlndağ 2000 52)
13 Ocak 2011rsquode Resmi Gazetersquode genel huumlkuumlmlerini de kapsayarak
yayımlanmıştır 1 Temmuz 2012rsquode uygulamaya konulmuştur Vergi merkezli
muhasebeden bilgi merkezli muhasebe anlayışına geccediliş iccedilin oumlnemli bir adım olan
TTK genel kabul goumlrmuumlş muhasebe ilkelerini uygulamaya doumlnuumlştuumlren
muhasebefinansal raporlama standartlarıyla uyumlu finansal raporlama yapılmasını
raporlanan bu tabloların da denetim standartları doğrultusunda denetlenmesini
oumlngoumlrmektedir (Guumlrdal 2013 2)
Yeni TTK ile vergi kanunlarına goumlre tutulan muhasebe anlayışının yerine
şirketlerin youmlnetimine ilgili ccedilıkar gruplarına şirketin finansal durumu hakkında
uluslararası finansal raporlama standartları doğrultusunda bilgi vermek amacı oumln
plandadır (Savun 2014 21)
6102 sayılı TTKrsquonda işletmelerin bağımsız dış denetimden geccedilmesinin
gerekliliği işletmeler ve muhasebe meslek erbapları iccedilin oumlnemli karardır Limited
şirketlere ve anonim şirketlere bağımsız denetime tabi tutulması mecburi kılınmıştır
(Fidan ve Cinit 2013 2)
2513 Kamu Goumlzetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu
Tarafından Yapılan Ccedilalışmalar (KGMDSK)
KGMDSKrsquonın hedefi uluslararası muhasebe standartlarıyla uyum iccedilerisinde
olan TMSrsquo nı duumlzenlemek ve yayınlamaktır Bağımsız olarak denetlenmesinde
uygulamasında birlik sağlamak denetim uygulamalarını tespit etmek bağımsız
denetccedililer ve bağımsız denetim kurumlarını goumlrevlendirmek ve bu kurumların
ccedilalışmalarını denetlemek ve bağımsız denetim sahasında kamu goumlzetimi yapma
yetkisine sahip Kamu Goumlzetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun
kuruluşunu teşkilatını goumlrevlerini yetkilerini ve sorumluluklarını duumlzenlemektir
(Bitlisli 2014 40)
70
KGMDSK Kurulu tarafından 26 Eyluumll 2011 tarihinde karar verilmiş ve 02
Kasım 2011rsquode 660 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname ile yuumlruumlrluumlğe girmiştir
(Cavlak 2015 93)
KGMDSK tarafından hazırlanmış olan TMSTFRSrsquolerin 04062017 tarihi
itibari ile doumlkuumlmuuml aşağıdaki gibidir (httpwwwkgmdskgovtr04062017)
71
Tablo 23 KGMDSK tarafından hazırlanan TMSTFRSrsquoler bull Tuumlrkiye Finansal Raporlama Standartlarının İlk Uygulaması (TFRS 1) bull Hisse Bazlı Oumldemeler (TFRS 2) bull İşletme Birleşmeleri (TFRS 3) bull Sigorta Soumlzleşmeleri (TFRS 4) bull Satış Amaccedillı Elde Tutulan Duran Varlıklar Durdurulan Faaliyetler(TFRS 5) bull Maden Kaynaklarının Araştırılması ve Değerlendirilmesi (TFRS 6) bull Finansal Araccedillar Accedilıklamalar (TFRS 7) bull Faaliyet Boumlluumlmleri (TFRS 8) bull Finansal Araccedillar (TFRS 9 -2010 Versiyonu) bull Finansal Araccedillar (TFRS 9 -2011 Versiyonu) bull Konsolide Finansal Tablolar (TFRS 10) bull Muumlşterek Anlaşmalar (TFRS 11) bull Diğer İşletmelerdeki Paylara İlişkin Accedilıklamalar (TFRS 12) bull Gerccedileğe Uygun Değer Oumllccediluumlmuuml (TFRS 13) bull Duumlzenlemeye Dayalı Erteleme Hesapları (TFRS 14) bull Finansal Tabloların Sunuluşu (TMS 1) bull Stoklar (TMS 2) bull Nakit Akış Tabloları (TMS 7) bull Muhasebe Politikaları Muhasebe Tahminlerinde Değişiklikler ve Hatalar (TMS 8) bull Raporlama Doumlneminden (Bilanccedilo Tarihinden) Sonraki Olaylar (TMS 10) bull İnşaat Soumlzleşmeleri (TMS 11) bull Gelir Vergileri (TMS 12) bull Maddi Duran Varlıklar (TMS 16) bull Kiralama İşlemleri (TMS 17) bull Hacircsılat (TMS 18) bull Ccedilalışanlara Sağlanan Faydalar (TMS 19) bull Devlet Teşviklerinin Muhasebeleştirilmesi ve Devlet Yardımlarının Accedilıklaması
(TMS 20) bull Kur Değişiminin Etkileri (TMS 21) bull Borccedillanma Maliyetleri (TMS 23) bull İlişkili Taraf Accedilıklamaları (TMS 24) bull Emeklilik Fayda Planlarında Muhasebeleştirme ve Raporlama (TMS 26) bull Bireysel Finansal Tablolar (TMS 27) bull İştiraklerdeki ve İş Ortaklıklarındaki Yatırımlar (TMS 28) bull Yuumlksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama (TMS 29) bull Finansal Araccedillar Sunum (TMS 32) bull Hisse Başına Kazanccedil (TMS 33) bull Ara Doumlnem Finansal Raporlama (TMS 34) bull Varlıklarda Değer Duumlşuumlkluumlğuuml (TMS 36) bull Karşılıklar Koşullu Borccedillar ve Koşullu Varlıklar (TMS 37) bull Maddi Olmayan Duran Varlıklar (TMS 38) bull Finansal Araccedillar Muhasebeleştirme ve Oumllccedilme (TMS 39) bull Yatırım Amaccedillı Gayrimenkuller (TMS 40) bull Tarımsal Faaliyetler (TMS 41)
72
26 Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Stadartlarının
Uygulanmasında Karşılaşılan Problemler
261 Uygulama Esnasında Genel Problemler
TMS ve TFRSrsquo nin teorik ve karmaşık uumlsluba sahiptir Suumlrekli değişiklik
yapılması gerccedileğe uygun değer yaklaşımları karışıklıklara sebep olması standartlar
hakkında bilgi sahibi olan bilinccedilli personele ihtiyaccedil duyulmaktadır Meslek
mensuplarının pratik eğitim verilmemesinden dolayı eğitimin yetersiz kalması vergi
kanunlarının suumlrekli değişmesi standartları kapsayan accedilıklamaların eksik kalması
yapılan accedilıklamaların anlaşılmasının zor olması İşletmeler ve uygulayıcıların
alışkanlık kazandığı uygulamaların bir anda değiştirilememesi Tuumlrkiyersquode
IASIFRSrsquoye geccedilişte yaşanabilecek sorunlardandır (Goumlnen ve Uğurluer 2007 234-
235 Şensoy 2008 235- 236)
262 Standartların Ccedilevirilerinde Yaşanan Problemler
Standartların kabullenilme suumlrecinde kısa olmayan İngilizce cuumlmlelere yer
verilmesi yer verilen terimlerdeki tutarsızlık ccedileşitli kavramları ifade ederken bile
farklı olmayan terimlere yer verilmesi ccedileviri yapılırken de zor terminoloji
kullanılması ccedileviriye ilişkin karşılaşılan zorluklardandır (Hatipoğlu 2009 102)
263 Meslek Mensuplarının Bilgi ve Eğitimi İle İlgili Problemler
IASIFRSrsquolere hakim kalifiye personel gereksinimi yaşanılan bir diğer
sorundur (Goumlnen ve Uğurluel 2010 5)
Standartların uygulanmasında buumlyuumlk roluuml muhasebe meslek mensupları
uumlstlenmiştir Bundan oumltuumlruuml standartlara geccediliş aşamasında muhasebecilerin eğitiminin
oumlnceliği bilinmektedir Uygulayan kişilere youmlnelik eğitimlerin geccediliş evresini
kolaylaştıracağından meslek odalarında uumlniversitelerde teorik ve pratik eğitimlere
ağırlık goumlsterilmesi gerekmektedir (Şensoy 2008 239)
73
264 Yasal Nitelik Kazandırılmasında Yaşanan Problemler
Muhasebe standartlarının yasal oumlzellik taşıması ve bir bağlayıcılığının olması
uygulanabilirliği accedilısından oumlnemlidir (Akdoğan 2007 109) Uumllkemizde TMSK
aracılığıyla oluşturulan muhasebe ve finansal raporlama standartları oumlnceleri sadece
oumlneri oumlzelliğindeyken faaliyet goumlsterme mecburiyeti bulunmamaktadır Bunun
oumlnuumlne geccedilmek iccedilin yasal değişikliğe uğramış ve bir takım işletmelere mecburi olması
6102 sayılı Tuumlrk Ticaret Kanunun 1 Temmuz 2012 tarihinde faaliyete alınmasıyla
sağlanmıştır
Yeni TTK yuumlruumlrluumlğe girmesi finansal faaliyetlerde muumlhim ve buumlyuumlk
değişikliklere olanak sağlamıştır TMS TFRSrsquo nın1 Ocak 2013 tarihinde
uygulanmaya başlanması anonim ve limitet şirketler iccedilin mecburi bir durum almıştır
Şirketler TMSrsquonin mali gelecek stratejiler belirleyerek yol haritası belirlemişlerdir
Uumllkemizde işletmelerde standartların benimsenip uygulamaya konulması hususunda
yaptırımlar 6102 sayılı TTK ile gerccedilekleşmiştir Uumllkemizde faaliyet goumlsteren tuumlm
işletmelerin vergi merkezli muhasebe sisteminden bilgi merkezli muhasebe
uygulamalarını tercih etme durumunda kalmasına vesile olmuştur (Genccediloğlu ve
Ertan 2012 7)
74
75
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
MUHASEBE MESLEK MENSUPLARININ TUumlRKİYE
MUHASEBE STANDARTLARI VE TUumlRKİYE FİNANSAL
RAPORLAMA STANDARTLARI ALGISINA İLİŞKİN
CcedilALIŞMA SİVAS İLİ OumlRNEĞİ
Ccedilalışmanın bu boumlluumlmuumlne kadar TMSTFRSUFRS hakkında genel teorik
bilgilere yer verilmiş TMSTFRSUFRSrsquo lerin duumlnyadaki faaliyetleri ve uumllkemizdeki
faaliyetleri ile ilgili bilgilere değinilmiştir
Tezin bu boumlluumlmuumlnde ise Sivas ili SMMM Odasırsquona bağlı mesleği icra eden
meslek mensuplarına veri toplama aracı olan anket yoluyla araştırma yapılmıştır
Aynı zamanda bu boumlluumlmde araştırmanın amacı oumlnemi kapsamı araştırmanın
youmlntemi ve metotları yine araştırma sonucunda ortaya ccedilıkan verilerin analiz
edilmesi bu verilerin incelenmesi ve literatuumlr ccedilalışması da bu boumlluumlmde
bulunmaktadır
31 Literatuumlr Ccedilalışması
Tuumlrkiye muhasebe ve finansal raporlama standartları muhasebe meslek
mensuplarının algıları bağımsız denetccedililer farkındalık duumlzeyi gibi konularda
ccedilalışmalara rastlanmıştır Sivas İlinde muhasebe meslek mensuplarının TMS ve
TFRS algılarını farkındalık duumlzeylerini oumllccedilen bir ccedilalışmaya rastlanmamıştır Benzer
konular ile ilgili yapılan ccedilalışmalar aşağıda anlatılmıştır
Civan ve Kara (2012) ldquoMuhasebe Standartlarının Muhasebe Mesleğinde
Uygulanmasına Youmlnelik Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında Gaziantep ilinde
faaliyet goumlsteren Serbest Muhasebeciler ve Mali Muumlşavirler Odasırsquona kayıtlı
muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamış Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarırsquonın
meslek mensupları tarafından bilinme duumlzeyi oumllccediluumllmuumlş ve karşılaştıkları problemler
uumlzerinde durulmuştur Ccedilalışmanın bulguları şoumlyledir muhasebe meslek
mensuplarının yeteri kadar muhasebe standartları hakkında bilgi sahibi olmadıkları
ve nasıl uygulayacaklarını bilmediklerinden kaynaklanan problemler olduğu kanısına
varılmıştır Bu problemler ccediloumlzuumlm yolu olarak henuumlz standartlar taslak
76
durumundayken muhasebe meslek mensuplarının da fikirlerine yer verilmeli
TUumlRMOB ve Uumlniversitelerin işbirliği ile tuumlm illerde standartlar konferans seminer ve
panellerle tanıtılması gerekliliği sonucu ortaya ccedilıkmıştır
Bekccedili (2007) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe
Standartları Hakkındaki Goumlruumlşlerinin Değerlendirilmesine Youmlnelik Bir Araştırmardquo
isimli ccedilalışmasında Burdur ve Isparta illerinde goumlrev yapan muhasebe meslek
mensuplarını ele alarak muhasebe meslek mensuplarının perspektifinden
standartlara youmlnelik algı duumlzeylerini araştırmayı amaccedillamıştır Ccedilalışma sonucu elde
edilen bulgular muhasebe meslek mensupları standartlar sayesinde ccedileşitli sektoumlrlere
ait mali tablolarla kıyaslama yapılabileceğini ve TMS ile muhasebe mesleği daha da
oumlnem kazanacağı duumlşuumlncesinde oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Bunlara ek olarak muhasebe
meslek mensupları SPK TUumlRMOB ve Maliye Bakanlığırsquonın TMS ile ilgili daha
fazla ve etkin ccedilalışmalar duumlzenleyip ve eğitim ccedilalışmalarını da arttırmak durumunda
olduğu kanısına varılmıştır
Uumllkuuml (2008) yılında ldquoKOBİrsquoler İccedilin UFRS Taslağının Muhasebe Meslek
Mensupları Tarafından Algılanışına Youmlnelik Bir Araştırma (İstanbul Oumlrneği)rdquo adlı
ccedilalışmasında İSMMMO kayıtlı muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamıştır
Muhasebe meslek mensupları KOBİrsquolerin algı duumlzeyini oumllccedilmek aynı zamanda UFRS
ile ilgili algılarını oumllccedilmeyi ve KOBİ standartlarının muhasebecilere etkilerini analiz
etmeyi amaccedillamıştır Ccedilalışmanın sonucunda elde edilen bulgular muhasebe meslek
mensupları muhasebenin uumlrettiği bilgileri UFRS sayesinde daha guumlvenilir olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir Ancak muhasebe meslek mensuplarının UFRS ile ilgili eğitim bilgi
seviyelerini yeterli olmadığı sonucuna ulaşmışlardır
Erdoğan ve Dinccedil (2009) ldquoTuumlrkiye Muhasebe Standartları ve Muhasebe
Meslek Mensuplarının Bilgi Duumlzeylerinin İncelenmesirdquo adlı ccedilalışmalarında
yayınlanmış standartlar konusunda muhasebe meslek mensuplarının ne derecede
haberdar oldukları uygulamada mevcut bilgilerini ne derecede kullandıkları ve
meslek mensupları arasında farklılık olup olmadığını belirlemek Muhasebe meslek
mensupları uumlzerinde yapılan anket sonucunda genel olarak meslek mensuplarının
muhasebe standartlarından haberdar olduklarını soumlylemek muumlmkuumln fakat bir
kısmının standartlar hakkındaki bilgilerini yetersiz olarak goumlrduumlkleri tespit edilmiştir
77
Sahip olunan bilginin yeterliliği konusunda ise kendilerine en ccedilok guumlvenen unvan
grubunun Yeminli Mali Muumlşavirler olduğu sonucuna varılmıştır
Hatipoğlu (2009) ldquoTuumlrkiyersquode Uluslararası Muhasebe Standartlarırsquonın
Gelişimi Gerekliliği ve Uygulanabilirliği Uumlzerine Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmasında
UMSUFRSrsquo nin uumllkemizde uygulanışı ve muhasebecilerin standartlardan
beklentileri ve standartların algılarında etkili faktoumlrleri belirlemeyi amaccedillamıştır
Şuan ki UFRS Setirsquonin yazım şekli kullanılan dilin tuumlm duumlnyada anlaşılan ve kolay
uygulanabilir nitelikte teorik bir dille kaleme alınmıştır Aynı zamanda standartta yer
alan cuumlmleler karmaşık ve uzun cuumlmlelerden oluşması bahsi geccedilen standartlar
orijinal halinden alındığı iccedilin başka dillere tercuumlmesinde problemler yaşanmaktadır
Muhasebe Standartlarının yuumlruumlrluumlğe girdiğinden buguumlne kadar devamlı
guumlncellenmesi standartların doğru ve her zaman tutarlı bilgi vermesinin oumlnuumlnde
buumlyuumlk engeldir
Can ve Goumlr (2011) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama Standartlarının Meslek
Mensupları Arasında Bilinirlik Duumlzeyini Oumllccedilmeye Youmlnelik Bir Araştırma (Ankara ve
Ccedilankırı İlleri Oumlrneği)rdquo isimli ccedilalışmasında Ccedilankırı ve Ankararsquoda faaliyet goumlsteren
muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamış katılımcıların demografik
oumlzelliklerinin saptanması ve soumlz konusu standartların muhasebe meslek mensupları
algı duumlzeyleri ve bilinirlik derecesini araştırmayı amaccedillamıştır Muhasebe meslek
erbapları TMS ile ilgili bilgi donanımları mevcut ve bunun yanı sıra Standartlarda
yapılan değişiklik ve duumlzenlemelerle yakından ilgilenmektedir Standartların anlatım
şekli karmaşık ve anlaşılır olmadığını ve muhasebe meslek mensuplarının duumlzenli
eğitime gereksinim duyduklarını duumlşuumlnmektedirler standartlar ile mali tabloların
kıyaslana bilirliği muhasebe alanındaki faaliyetlerin tekduumlzen olduğu ve
standartların denetim faaliyetlerini kolaylaştıracağını duumlşuumlnmektedir TMS alanında
eğitim seminer ve konferans verilmediğini TUumlRMOBrsquo un aynı zamanda bağlı
oldukları meslek odalarının bu konuda pasif kaldığı kanaatindeler
Ccedilankaya ve Hatipoğlu (2011) ldquoTuumlrkiyersquode Uluslararası Muhasebe
Standartlarırsquonın Uygulanabilirliğini Etkileyen Faktoumlrlerin Meslek Mensuplarınca
Değerlendirilmesine Youmlnelik Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında farklı birccedilok ilde
faaliyet goumlsteren muhasebe meslek mensuplarına anket uygulanmıştır
78
UMSUFRSrsquolerin uumllkemiz şartlarında uygulanmasıyla alakalı muhasebe meslek
mensuplarının taleplerini saptamak ve bu talepler doğrultusunda uygulamada etkili
faktoumlrler uumlzerinde ccedilalışmalar yapmayı amaccedillamışlardır Uumllkemizde UMSUFRSrsquolerin
meslek mensupları tarafından kabul goumlrmesi aynı zamanda uygularken muhasebe
meslek mensuplarının taleplerine etki eden başlıca etkenler şunlardır standartlarla
alakalı bilgilendirici seminer eğitim konferansa gibi etkinliklerin olmaması kısaca
eğitim problemleri(eğitim faktoumlruuml) soumlz konusu standartların Tuumlrkiye mali
ekonomisinin buumlyuumlk boumlluumlmuumlnuuml kapsayan KOBİrsquolere hitap etmemesi(ekonomik ve
hukuki ccedilevre faktoumlruuml) bahsi geccedilen standartların yazım şekli tercuumlmesi gibi yalın
halinden oumltuumlruuml yaşanan sorunları buumlnyesinde taşıması (standartlar faktoumlruuml) yine
bahsi geccedilen standartların uygulanabilirliği suumlrecinde kuumlltuumlr etkeninin ihmal
edilmemesi varılan sonuccedillar arasında olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
Dinccedil ve Atabay (2011) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının TFRSrsquoye Youmlnelik
Duumlşuumlnceleri ve Uygulama Başarısına Etki Etmesi Muhtemel Faktoumlrlere Youmlnelik Bir
Araştırma ndash Trabzon Alt Boumllgesi Oumlrneğirdquo isimli ccedilalışmalarında Trabzon ve ccedilevre
illerinde faaliyet goumlsteren muhasebe meslek mensuplarına anket uygulanmıştır
Muhasebecilerin standartlar la ilgili bilgilerini oumllccedilmek algı duumlzeylerini belirlemek ve
standartların uygulanabilirliğinde etki eden kriterler incelenmiştir Muhasebe Meslek
mensupların standartlar hakkında olması gerekli bilgiye sahip olmadıkları sonucu
ccedilıkmıştır Bunlara ek olarak Trabzon ve ccedilevre illerinde katılımcıların ccediloğunluğu
standartlar setinden haberleri var fakat standartlar setinin ne şekilde uygulanması
gerektiği hakkında yeterli bilgiye sahip değillerdir Bu sebeple muhasebe meslek
odalarının meslek mensuplarının katılacağı mecburi eğitimler seminer ve
konferanslar hazırlanmalı ve eğitimlerin yanı sıra uygulamaya da yer verilmesi
gerektiği sonucuna varılmıştır
Elitaş ve diğerlerinin (2011) ldquoMuhasebe Meslek Mensupları Perspektifinden
Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarırdquo isimli ccedilalışmasında Afyon‐Denizli‐Uşakrsquota bulunan
muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamıştır Muhasebecilerin bakış accedilısından
standartları incelemeyi amaccedillamışlardır Muhasebe meslek mensupları standartlar
ile ilgili bilgi duumlzeyleri yetersiz olmasının yanında TMS ile ilgili eğitim verilmesi
gerektiği duumlşuumlncesine sahip oldukları ortaya ccedilıkmıştır TMS uygulamaya başladıktan
sonra denetim faaliyetleri daha sistemli ve kolay olduğu ve standartlarla birlikte
79
muhasebe mesleği daha saygın konuma ulaşacağı oumlnemi artıracağı duumlşuumlncesi ortaya
ccedilıkmıştır Toplam 16 yıl ve uumlzerinde faaliyet goumlsteren meslek mensupları standartlar
sebebiyle mesleği bırakma duumlşuumlncesindedirler Muhasebe mesleğine yeni giren
meslek mensuplarının boumlyle bir duumlşuumlncesinin olmadığı sonucuna varılmıştır
Kurcan ve diğerleri (2011) ldquoMeslek Mensuplarının UFRSrsquoye Bakış Accedilıları ve
Farkındalık Duumlzeyleri Uumlzerine Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında Antalya ve
Alanyarsquoda bulunan muhasebeciler uumlzerinde anket ccedilalışması yapmıştır Bu ccedilalışmada
muhasebecilerin standartlara karşı algı duumlzeylerini ortaya koymak amaccedillanmıştır
Araştırma sonuccedilları muhasebe meslek mensuplarının TMSTFRS alanında yeterli
bilgiye sahip olmadığını goumlstermektedir Muhasebeciler standartların anlaşılır
olmadığı ve uygulama noktasında sıkıntılar yaşadıkları sonucuna varılmıştır
Guumlneş ve diğerleri (2011) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının KOBİ TFRSrsquoye
Youmlnelik Bilgi Duumlzeyleri ve Uygulamaya Youmlnelik Beklentileri Elazığ ve Malatya
İlleri Oumlrneğirdquo isimli ccedilalışmalarında Elazığ ve Malatya bulunan faaliyet
muhasebecilere anket ccedilalışması yapılmıştır Muhasebe meslek mensuplarının KOBİ
TFRS hakkında bilgi duumlzeylerinin yeterli olmadığı aynı zamanda uygularken
muhasebe meslek mensuplarına daha fazla iş yuumlkuuml vereceği bunun iccedilin ccediloumlzuumlmleyici
tavsiyeler bulmayı amaccedillamışlardır Ayrıca muhasebeciler KOBİ TFRSrsquo nin tam
suumlresinde ve doğru uygulayıp uygulayamayacağı ile ilgili teredduumltleri olduğu KOBİ
TFRSrsquo yi doğru uygulayabileceklerinden emin olmadıkları sonucu goumlzlemlenmiştir
Oumlzdemir (2012) ldquoKOBİler İccedilin Finansal Raporlama Standardı ve Mali
Muumlşavirlerin Uygulama Oumlncesi İlgi Duumlzeylerine Youmlnelik Ampirik Bir Araştırmardquo
isimli ccedilalışmasında Ankara ilinde faaliyet goumlsteren smmmrsquo lere anket uygulanmış
anketteki katılımcıların demografik oumlzellikleri youmlnuumlyle KOBİ TFRS uygulamasından
oumlnceki ilgi ve algılarını oumllccedilmeyi amaccedillamışlardır Eğitim duumlzeyi Lisansuumlstuuml olan
SMMMrsquolerin KOBI TFRS standardına hakkında daha fazla bilgi sahibi olduğu
goumlruumllmuumlştuumlr Mesleğe henuumlz yeni başlamış SMMMrsquoler mesleki tecruumlbe suumlrelerine
bakıldığında standartlara en ilgili grup iccedilerisinde oldukları goumlruumllmuumlştuumlr Aynı
zamanda defterlerini tutmakla yuumlkuumlmluuml oldukları muumlkellef sayısına bakıldığında
sayıca en az olan SMMMrsquoler KOBI TFRS ile daha fazla ilgili olduğuna ulaşılmıştır
80
Ccedilankaya ve Dinccedil (2012) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama Standartlarının
Uygulama Başarısını Etkileyen Faktoumlrler Bağımsız Denetccedililer Uumlzerine Bir
Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında TMSTFRSrsquo lerin uygulanmasındaki başarıyı
etkileyen kriterleri analiz etmeyi amaccedillamıştır Muhasebecilerin standartların ne
kadar oumlnemli olduğunu ve ihtiyacı karşıladığı ile ilgili duumlşuumlnceleri demografik
oumlzelliklerden olan yaş grupları youmlnuumlnden farklılık goumlsterdiği sonucuna varılmıştır
Muhasebe meslek mensuplarının soumlz konusu standartların kolay oumlğrenilip ve
uygulamaya konulması iccedilin bir takım beklentileri bulunmaktadır Oluşturulan
demografik gruplar arasında anlamlı bir farklılığın bulunmadığı anket sonucunda
goumlruumllmuumlştuumlr Bu sebeple eğitim alma ve oumlğrenme aynı zamanda uygulamadaki bazı
ccedilalışmalar ve yapılan faaliyetlerin pozitif etki sağlayacağı youmlnuumlnde ccedilıkmıştır Eğitim
duumlzeyi lisans ve lisansuumlstuuml olan muhasebe meslek mensupları eğitim duumlzeyi oumln
lisans ve altında olanlara nazaran standartlar hakkında daha fazla bilgiye sahip
oldukları sonucuna varılmıştır Katılımcıların tuumlmuuml standartların Tuumlrkccedileye tercuumlme
edilirken kullanılan dilin standart oumlğrenmeyi kolaylaştırmanın aksine zorlaştırdığını
belirlemişlerdir Yaş grupları accedilısından bakıldığında 35 yaş uumlzeri ndash 44 yaş altı grupta
bulunan katılımcılar standartlarda devamlı yeniliklerin ve guumlncellemelerin
yapıldığından dolayı oumlğrenim suumlresini uzattığı duumlşuumlncesi ortaya ccedilıkmıştır
Oumlzkan ve Oumlzşahin (2012) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının KOBİ TFRSrsquoye
Youmlnelik Bilgi Duumlzeyleri Finansal Raporlama Standartları Hakkındaki Goumlruumlşlerinin
Tespitine Youmlnelik Bir Araştırmardquo isimli ccedilalışmalarında Kayserirsquode faaliyet goumlsteren
muhasebe meslek mensuplarına anket uygulamıştır Bu ccedilalışmada muhasebe meslek
mensuplarının KOBİ TFRS hakkındaki duumlşuumlncelerini oumllccedilmek ve demografik
nitelikleri accedilısından anlamlı bir goumlruumlş farklılığı bulunup bulunmadığını incelemeyi
amaccedillamıştır Muhasebe meslek mensupları KOBI TFRSrsquonin yuumlruumlrluumlğe girmesiyle
şirketlerin daha guumlvenilir bilgilerle analiz yapacağı mali tablolarının daha şeffaf ve
kıyaslanabilir olacağı uumlccediluumlncuuml şahıslara finansal tablo kullanıcılarına daha guumlvenilir
bilgi vereceği muhasebe alanında tek bir dil birliği sağlanıp tek duumlzen olacağı vergi
işlemlerinin aynı zamanda denetim faaliyetlerinin kolaylaşacağı ve muhasebe
mesleğinin değerinin artacağı duumlşuumlncesindedirler Bunlara ek olarak muhasebe
meslek mensupları TUumlRMOB TMSK ilgili muhasebe meslek odaları ve eğitim
81
veren kurum ve kuruluşların soumlz konusu standartların uygulanması iccedilin yeterli
seviyede eğitim ve uygulama ccedilalışmaları youmlnuumlnde eksik kaldığı duumlşuumlncesindedirler
Erol Fidan ve Cinit (2013) ldquo01 Ocak 2013 Oumlncesinde Tuumlrkiye Finansal
Raporlama Standartları Ccedilerccedilevesinde KOBİ Muhasebe Standartlarının Muhasebe
Meslek Mensupları Tarafından Algı Duumlzeylerinin Tespitine Youmlnelik Uygulama
(Yalova İli Oumlrneği)rdquo isimli ccedilalışmalarında 2013 yılında soumlz konusu standartları
uygulayan kesim olan muhasebecilerin bahsi geccedilen standartlar ile ilgili algı ve bilgi
duumlzeylerini oumllccedilmek standartları uygulamayı etkileyen faktoumlrleri belirlemek amacıyla
hazırlanmıştır Muhasebe meslek mensupları arasında demografik oumlzellikler değişken
gruplar youmlnuumlyle incelenmiş istatistiki olarak anlamlı bir farklılık olduğu sonucuna
varılmıştır
32 Araştırmanın Amacı
Ccedilalışmanın amacı Sivasrsquota faaliyet goumlsteren SMMMrsquolerin TMS ve TFRS
adıyla duyurulan standartlar hakkında goumlruumlş accedilılarını algılarını anket yoluyla
goumlzlemlemektir Aynı şekilde SMMMrsquolerin standartlar konusundaki fikirlerini farklı
demografik oumlzellikler accedilısından istatistiki olarak farklılıklarının incelenmesidir
33 Araştırmanın Oumlnemi
Uumllkemizde yeni TTK ve TMS TFRSrsquo lerin uygulamaya konulmasının
ardından muhasebe alanında koumlkluuml değişiklikler meydana gelmiştir
Muhasebenin şekillenmesini sağlayan yasa ve tuumlzuumlklerin ccedileşitli faaliyetleri
nedeniyle meslek mensuplarının standartları hayata geccedilirmesi guumlccedilleşmiştir Bundan
dolayı standartların oumlğrenilmesi esastır
TFRSrsquolerin tercuumlme edilip bırakılması anlaşılmasını zorlaştırdığından oumltuumlruuml
hayata geccedilirilmesini de etkilediği bilinmektedir Bu guumlccedilluumlk ccedilekilmesinin temel
nedeni TFRS uygulamalarındaki oumlğrenim eksiklikleridir Meslek mensuplarının
TFRS ile alakalı yeterli teorik bilgi seviyesine ve uygulama noktasında gerekli
donanımı sağlamamaları diğer bir problemdir Mesleki oda ve eğitim kurumlarının
bu alanda eğitimlerle destek vermesi bu suumlreci daha kolay atlatmalarına olanak tanır
82
Bu ccedilalışma Sivas ilinde muhasebe mesleğini icra eden meslek mensuplarının
TMSTFRS algılarını inceleyen bir araştırma olduğundan oumlnemlidir
34 Araştırmanın Kapsamı
Bu araştırmada SMMM Odasırsquona bağlı SMMM ruhsatına sahip uumlyeler
tarafından doldurulan anketten ccedilıkarımlara yer verilmiştir Bu alanda meslek
mensupları ve standartlar uumlzerinde ccedilalışılmış araştırmalarla karşılaşılmaktadır Bu
araştırmada ise meslek mensuplarının sadece ankette yer alan sorular neticesinde
varılan sonuccedillar değerlendirilmiştir Veri toplama aracı olan ankette bulunan
soruların hazırlanmasında o alandaki ccedilalışmalardan faydalanılmıştır Buna ek olarak
her bir anket sorusu iccedilin hipotez oluşturulmuş demografik oumlzellikler goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak bulgular elde edilmiştir
35 Araştırmanın Youmlntemi
Ccedilalışmamın son boumlluumlmuumlnde araştırmanın ana kuumltlesi ve oumlrneklem ccedilalışmada
yer verilen anket soruları ve verilerin analizi ve yorumu iccedilin kullanılan analiz
youmlntemlerine değinilmiştir
Araştırmanın ana kuumltlesini Sivasrsquota mesleği ifa eden ve Sivas SMMMO
edinilen bilgiye goumlre 353 SMMM ve 3 YMM oluşmaktadır Bunlardan 213rsquosı aktif
olarak faaliyet goumlstermektedir 140rsquoı ise pasiftir Toplamda 110 SMMMrsquoye ulaşılarak
anket ccedilalışması yapılmıştır Ancak anket formunda eksik bilgilerden ve geccedilersiz
anket formlarından dolayı 99 SMMMrsquonin istatistik verilerine bakılmıştır
Araştırmamıza katılım sağlayan meslek mensupları ile yuumlz yuumlze goumlruumlşme
tekniği kullanılmıştır Yuumlz yuumlze goumlruumlşme tekniğinin tercih edilme nedeni meslek
mensuplarının sorulara doğru ve tutarlı cevaplar vermesini sağlamaktadır Ulaşılan
sonuccedillar SPSS 220 istatistik programı yardımıyla analiz edilmiştir
Ccedilalışmada kullanılan anket soruları Aysel CANrsquoa ait 2016 yılında ldquoMuhasebe
Meslek Mensuplarının UFRSTFRSrsquoYE Bakış Accedilıları ve Meslekteki Farkındalık
Duumlzeyleri Uumlzerine Bir Araştırmardquo isimli Tuumlrk Hava Kurumu Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml İşletme Anabilim Dalı İşletme Programında kabul edilen tezden
faydalanılarak hazırlanmıştır
83
36 Araştırmada Kullanılan Youmlntemler
Bu ccedilalışma Sivas il genelinde SMMM unvanına sahip 99 katılımcıyla
goumlruumlşuumllmuumlştuumlr 5li likert oumllccedilek olarak hazırlanan ve 13 maddeden oluşan ankete
verilen cevaplardan her bir kişi iccedilin bir toplam puan elde edilmiştir Elde edilen bu
toplam puanlar katılımcıların TMS-TFRS algısını goumlstermektedir Bu puanlar
kullanılarak Sivas ilinde faaliyet SMMMrsquolerin TMS-TFRS algısının oumllccediluumllmesi
amaccedillanmıştır
Anket guumlvenilirliğini oumllccedilmede iccedil tutarlılığı ortaya koyabilmek iccedilin
Cronbachrsquos Alpha katsayısı hesaplanmıştır Ccedilalışmada elde edilen puanların
katılımcıların demografik bilgilerine goumlre istatistik olarak aralarında anlamlı bir fark
olup olmadığını belirlemektir Bu sebeple yapılacak olan testlerin parametrik veya
non-parametrik olup olmadığını belirlemek iccedilin normallik testi uygulanmaktadır
Normallik testi Kolmogorov-Smirnov Testi ile test edilmiştir Normallik
varsayımının sağlanmadığı durumlarda parametrik olmayan Mann-Whitney U
Testi kullanılmaktadır İkiden fazla duumlzeyli değişkenlerin duumlzeyleri arasında
farklılık olup olmadığını belirlemek iccedilin normallik varsayımının sağlanmadığı
durumlarda non-parametrik bir test olan Kruskall-Wallis Testi kullanılmıştır
Katılımcıların ankette bulunan her bir ifadeye hangi duumlzeyde katıldığı ya da
goumlruumlşlerinin Kesinlikle Katılıyorum (5) Katılıyorum (4) Kararsızım (3)
Katılmıyorum (2) Kesinlikle Katılmıyorum (1) nitelemelerinden hangisine
girdiği yapılan bir sınıflama oumllccedileği ile belirlenmiştir Sınıflama oumllccedileğinin
oluşturulmasında
Aralık Genişliği (a) = Dizi Genişliği divide Yapılacak Grup Sayısı formuumlluuml
kullanılmıştır (Tekin 1987 262) Buna goumlre oluşturulan oumllccedilekte nitelik duumlzeyi ve
puan değerleri ile değer aralıkları Tablo 31rsquode goumlsterilmiştir
a= 45
a= 080 bulunur
84
Tablo 31 Anket Maddelerinin Puan Aralıkları Nitelik Duumlzeyi Puan Aralığı Değer Aralıkları Kesinlikle Katılıyorum 5 420-500 Katılıyorum 4 340-419 Kararsızım 3 260-339 Katılmıyorum 2 180-259 Kesinlikle Katılmıyorum 1 100-179
37 Araştırmanın Bulguları
Araştırma kapsamında elde edilen veriler IBM SPSS 22 istatistik paket
programı kullanılarak analiz edilmiştir Analiz sonuccedilları ilerleyen boumlluumlmlerde
ayrıntılı olarak incelenmektedir
371 Araştırmada Kullanılan Oumllccedileğin Guumlvenilirlik Analizi
Cronbachrsquos Alpha katsayısı her sorunun kendine ait puanları oumlrneğin 18 adet
sorusu olan ankette sorulara verilen yanıtların toplanarak hesaplandığı ihtimallerde
oumllccedilekteki sorular birbiri ile benziyor mu yakınlık derecesi var mı gibi sorulara cevap
bir katsayıdır Alfa sayısı ankette bulunan 13 sorunun aynı tuumlrden olup olmadığını
incelemek veya bir buumltuumlnluumlğuuml sağlayıp sağlamadığını goumlsterir (Kartal 2004 6)
000 le α lt 040 ise oumllccedilekte guumlvenilirlikten bahsedilemez
040 le α lt 060 ise oumllccedilek duumlşuumlk guumlvenilirdir
060 le α lt 080 ise oumllccedilek oldukccedila guumlvenilirdir
080 le α lt 100 ise oumllccedilek yuumlksek derecede guumlvenilirdir
Anketimizde likert tipi oumllccedileğe ait toplam 13 soru vardır Likert tipi oumllccedilekli
sorulara guumlvenirlik analizi yaptığımızda guumlvenirliği yani Cronbachrsquos Alpha katsayısı
0750 olarak bulunmuştur yani oumllccedileğimiz oldukccedila guumlvenilirdir
85
Tablo 32 Guumlvenilirlik Analizi Tablosu Cronbachs Alpha Number of Items Guumlvenilirlik Durumu
0750 13 Oldukccedila guumlvenilir
372 Ankete Katılanların Demografik Oumlzelliklerine Ait Frekans
Tabloları
Elde edilen bulgular oumllccedileği cevaplayan muhasebe meslek mensuplarının
demografik oumlzelliklerini oumlne ccedilıkarmaktadır Demografik oumlzellikler kapsamında
oumllccedileğe katılanların cinsiyeti yaşı eğitim duumlzeyi ve mesleki tecruumlbe suumlrelerini
goumlsteren bulgular bulunmaktadır
3721 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımı
Oumllccedileğe cevap veren meslek mensuplarının cinsiyetleri değerlendirildiğinde
sayıca fazlasını erkek meslek mensuplarından meydana geldiği goumlzlemlenmiştir
Tablo 33rsquode cinsiyete accedilısından muhasebe meslek mensuplarının dağılımı
bulunmaktadır
Tablo 33 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımı Cinsiyet Frekans Yuumlzde Kadın 33 333 Erkek 66 667 TOPLAM 99 100
Ankete katılanların 333 kadın667 si erkek meslek mensuplarından
oluşmaktadır
3722 Katılımcıların Yaş Gruplarına Goumlre Dağılımı
Oumllccedileğe cevap veren katılımcıların yaşları incelendiğinde 30 yaş ve daha
kuumlccediluumlk yaşta olan muhasebe meslek mensuplarının ccediloğunluğu oluşturduğu
goumlruumllmektedir Tablo 34rsquode yaş gruplarına goumlre muhasebe meslek mensuplarının
dağılımı goumlsterilmektedir
86
Tablo 34 Katılımcıların Yaşa Goumlre Dağılımı Yaş aralığı Frekans Yuumlzde 30 ve daha az 52 525 31-40 arası 34 343 41-50 arası 8 81 50 ve uumlzeri 5 51 TOPLAM 99 1000
Meslek mensuplarının yaşları itibariyle dağılımlarına bakıldığında Ankete
katılan 525 (52 kişi) 30 ve daha az yaş grubunda 343 uuml (34 kişi) 31-40 yaş
arasında 81 i (8 kişi) 41-50 yaş arasında51i (5 kişi) 50 ve uumlzeri yaş
grubundadır
3723 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre Dağılımı
Oumllccedileğe katılan katılımcıların eğitim duumlzeyleri accedilısından değerlendirildiğinde
lisans mezunu muhasebe meslek mensuplarının ccediloğunluğu oluşturduğu
goumlruumllmektedir Tablo 35rsquote eğitim duumlzeylerine goumlre muhasebe meslek mensuplarının
dağılımı bulunmaktadır
Tablo 35 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre Dağılımı Eğitim Duumlzeyi Frekans Yuumlzde Lise 3 30 Oumln Lisans 5 51 Lisans 81 818 Lisansuumlstuuml 10 101 TOPLAM 99 1000
Meslek Mensuplarının eğitim duumlzeyleri itibariyle dağılımlarına
bakıldığında3 lise ve daha az 51 oumln lisans 818 lisans 101 lisansuumlstuuml
eğitim mezunu oldukları goumlruumllmektedir
3724 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbe Suumlrelerine Goumlre Dağılımı
Oumllccedileği cevaplayan muhasebe meslek mensuplarının tecruumlbe suumlreleri accedilısından
değerlendirildiğinde6-10 yıl arası tecruumlbesi bulunan muhasebe meslek
mensuplarının ccediloğunluğu oluşturduğu goumlzlemlenmiştir Tablo 36rsquoda tecruumlbe
suumlrelerini accedilısından muhasebe meslek mensuplarının dağılımı goumlsterilmiştir
87
Tablo 36 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre Dağılımları Mesleki Tecruumlbe Frekans Yuumlzde
5 ve daha az 34 343 6-10 yıl arası 35 354 11-15 yıl arası 17 172 16-20 yıl arası 8 81 21 yıl ve uumlzeri 5 51 TOPLAM 99 1000
Ankete katılan meslek mensuplarının 343rsquouuml 5 yıla kadar 354rsquouuml 6-10 yıl
arasında 172rsquosi 11-15 yıl ve 8rsquoi 16-20 yıl 51rsquoi 21 yıldan fazla deneyime
sahip olduğu goumlruumllmektedir
373 Muhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe Standartları ve Tuumlrkiye Finansal Raporlama Standartları Algılarına İlişkin Duumlşuumlnceleri
Muhasebe meslek mensuplarının TMSTFRS ile ilgili duumlşuumlncelerinin frekans
dağılımı bulunmuş olumlu duumlzeyde bir katılım gerccedilekleştiği goumlruumllmuumlştuumlr
88
Tablo 37 Katılımcıların TMS ve TFRS Algılarına İlişkin Frekans Değerleri
DEĞİŞKENLER
FREKANSLAR
TO
PLA
M K
esin
likle
ka
tılm
ıyor
um
Kat
ılmıy
orum
Kar
arsı
zım
Kat
ılıyo
rum
Kes
inlik
le
Kat
ılıyo
rum
N N N N N
1-Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları gerekli bir duumlzenlemedir
4 4 2 2 1 1 55 556 37 374 99
2-Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamadaki başarısı iccedilin vergi mevzuatı ve muhasebe standartları muumlmkuumln olduğunca uyumlaştırılmalıdır
7 71 0 0 2 2 46 465 44 444 99
3- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarına uygun hazırlanan bir finansal tablo finansal tablodan yararlananlar iccedilin daha guumlvenli bilgi sunar
0 0 4 4 2 2 46 465 47 475 99
4-Uumllkemizde uygulanan muhasebe sistemi uygulamaları genel tebliği TMS ve TFRS ile uyum iccedilindedir
6 61 22 222 24 242 41 414 6 61 99
5- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sadece ccedileviri olarak değil standardın iccedileriği ve uygulama şekli accedilık ve anlaşılır olmalıdır
0 0 4 4 5 51 41 414 49 495 99
6- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarında yapılan accedilıklamalar uygulama iccedilin yeterlidir
12 121 30 303 42 424 9 91 6 61 99
7- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sektoumlrlere goumlre ayrı ayrı duumlzenlenmelidir
1 1 13 131 15 152 50 505 20 202 99
8- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları konusunda teorik bilgi duumlzeyim yeterlidir
3 3 36 364 23 232 30 303 7 70 99
9- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları ilgili taraflara daha tarafsız doğru ve guumlvenilir bilgi sağlayacaktır
0 0 5 51 4 4 74 747 16 162 99
10- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının kullanımı işletmelerin denetimlerini artıracaktır
1 1 1 1 5 51 66 667 26 263 99
11- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın uygulamaya geccedilmesiyle işletmelerin para ve sermaye piyasalarında fon bulmaları kolaylaşacaktır
0 0 9 91 41 414 38 384 11 111 99
12- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları belirli derecede esnek olmalıdır
6 61 29 293 23 232 33 333 8 81 99
13-Muhasebe uygulamaları genel tebliğirsquode ki muhasebenin temel kavramları muhasebenin ihtiyaccedillarını karşılamada yeterlidir
27 273 52 525 4 4 12 121 4 4 99
89
bull Ankette bulunan ilk soru Tablo 37 incelendiğinde Tuumlrkiye Muhasebe ve
Finansal Raporlama Standartları gerekli bir duumlzenlemedir ifadesine
ldquokesinlikle katılmıyorumrdquo olarak yanıtlayan 4 (4 kişi) rdquo Katılmıyorumrdquo
2 (2 kişi) ldquoKararsızımrdquo 1 (1 kişi) ldquoKatılıyorumrdquo 556 (55 kişi)
ldquoKesinlikle katılıyorumrdquo yanıtını veren ise 374 (37) tuumlr Buradan
hareketle katılımcıların ccediloğunluğu TMS VE TFRSrsquo lerin gerekli bir
ccedilalışma olduğu duumlşuumlncesindedir
bull Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamadaki
başarısı iccedilin vergi mevzuatı ve muhasebe standartları muumlmkuumln olduğunca
uyumlaştırılmalıdır ifadesine kesinlikle katılmıyorum cevabını veren
71 (7 kişi) Karasızım cevabını veren 2 (2 kişi) Katılıyorum
cevabını veren 465 (46 kişi) Kesinlikle Katılıyorum cevabını veren
444 (44 kişi) bulunmaktadır Ankete katılan 99 meslek mensubundan 90
kişi bu soruya olumlu cevap vermiştir Standartlar ve vergi mevzuatı
birbiri ile uyum iccedilerisinde olmalıdır duumlşuumlncesini savunmuşlardır
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarına uygun
hazırlanan bir finansal tablo finansal tablodan yararlananlar iccedilin daha
guumlvenilir bilgi sunarrdquo İfadesine 4 katılmıyorum2 kararsız olmasına
karşın 465 katılıyorum 475 kesinlikle katılıyorum cevabı vermiştir
Ankete katılan meslek mensuplarının buumlyuumlk bir ccediloğunluğu TMS ve TFRS
guumlvenli bilgi sunduğu goumlruumlşuumlndedir
bull ldquoUumllkemizde Uygulanan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği TMS
Ve TFRS İle Uyum İccedilindedirrdquo İfadesine muhasebecilerin 61 lsquoi
kesinlikle katılmıyorum222 katılmıyorum242 lsquosi kararsızım derken
414 katılıyorum ve 61 kesinlikle katılıyorum olarak yanıtlamıştır
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sadece ccedileviri
olarak değil standardın iccedileriği ve uygulama şekli accedilık ve anlaşılır
olmalıdırrdquo ifadesine 4 katılmıyorum 5rsquoi kararsız yanıtını vermiş olsa
bile 414 katılıyorum derken 495 kesinlikle katılıyorum cevabını
vererek TMS ve TFRS lsquolerin sadece ccedileviriden ibaret olmaması gerektiğini
accedilık ve anlaşılır olması fikrini desteklediği goumlruumllmektedir
90
bull Ankete katılan meslek mensupları ldquoTuumlrkiye muhasebe Ve Finansal
Raporlama Standartlarında yapılan accedilıklamalar uygulama iccedilin yeterlidirrdquo
ifadesine 121 kesinlikle katılmıyorum 303 katılmıyorum 424
kararsızım 91 katılıyorum 61 kesinlikle katılıyorum şeklinde
yanıtlamıştır Buradan ccedilıkarılabilecek sonuccedil 4242uuml olumsuz yanıt
vermiş yani standartlara youmlnelik yapılan accedilıklamaları yeterli bulmamıştır
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sektoumlrlere goumlre
ayrı ayrı duumlzenlenmelidirrdquo İfadesine meslek mensuplarının 1rsquoi kesinlikle
katılmıyorum 131rsquoi katılmıyorum152rsquosi kararsızım 505rsquoi
katılıyorum202rsquosi kesinlikle katılıyorum olarak yanıtlamıştır Bunun
anlamı ankete katılan meslek mensuplarının buumlyuumlk ccediloğunluğu sektoumlre goumlre
ayrı ayrı duumlzenlenmesi gerektiği fikrini desteklemişlerdir
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları konusunda teorik
bilgi duumlzeyim yeterlidirrdquo İfadesini 394uuml olumsuz yanıtlarken 232 lsquosi
kararsız kalmış374uuml olumlu yanıtlamıştır Bunun anlamı meslek
mensupları TMS TFRS konusunda yeterli teorik bilgiye sahip olduğunu
duumlşuumlnmemektedir
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları ile ilgili taraflara
daha tarafsız doğru ve guumlvenilir bilgi sağlayacaktırrdquo İfadesine anket
ccedilalışmamıza katılan meslek mensuplarının 5 katılmıyorum olarak
yanıtlarken 4 kararsız kalmıştır 747rsquosi katılmaktadır 162rsquosi
kesinlikle katılıyorum işaretlemiştir Kısaca 909 TMS ve TFRSrsquo lerin
kullanıcılara tarafsız gerccedilek ve guumlvenilen bilgi vereceği duumlşuumlncesindedir
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarırsquo nın kullanımı
işletmelerin denetimlerini kolaylaştıracaktırrdquo İfadesine meslek
mensuplarının 1rsquoİ Kesinlikle katılmazken 1rsquoi katılmıyorum 51i
kararsızken 667rsquosi katılıyor ve 263 kesinlikle katılıyorum seccedileneğini
işaretlemiştir Oumlzetle 93rsquouuml olumlu yanıtlamıştır TMS ve TFRS kullanımı
işletmelerin denetimlerini kolaylaştıracağı fikrini savunmuşlardır
91
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın uygulamaya
geccedilmesiyle işletmelerin para ve sermaye piyasalarından fon bulmaları
kolaylaşacaktırrdquo İfadesine verilen cevapların bir kısmı olumlu iken 495
414 kararsız kalmıştı 91 lsquoi katılmıyorum seccedileneğini işaretlemişlerdir
bull ldquoTuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları belirli derecede
esnek olmalıdırrdquo Ankete katılan meslek mensuplarının 61rsquoi kesinlikle
katılmıyorum293rsquouuml katılmıyorum 232 kararsızım 333
katılıyorum 81 kesinlikle katılıyorum şeklinde cevap vermiştir
bull ldquoMuhasebe Sistemi Uygulamaları Genel tebliğirsquo deki muhasebenin temel
kavramları muhasebenin ihtiyaccedillarını karşılamada yeterlidirrdquo İfadesine
Meslek mensuplarının 273rsquouuml kesinlikle katılmıyorum 525rsquoi
katılmıyorum 4rsquouuml kararsızım121rsquoi katılıyorum4rsquouuml kesinlikle
katılıyorum şeklinde yanıtlamıştır
374 Muhasebe Meslek Mensuplarının TMS TFRS Algılarına Youmlnelik
Anket Katılım Duumlzeylerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapmaları
Anket formunda yer alan muhasebe meslek mensuplarının TMSTFRS algılarını
oumllccedilmek iccedilin hazırlanan ifadeler bu konu ile ilgili duumlşuumlnceleri belirleyici niteliktedir
Tablo 38rsquode katılımcıların 13 ifadeye bildirdikleri goumlruumlşlerinin aritmetik ortalama
(X) standart sapma (S) ve bu değerlerin hangi katılım duumlzeyine girdiği yer
almaktadır
92
Tablo 38 Katılım Duumlzeylerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapmaları İfade Metni
Ort (X)
Ss (S)
Katılım Duumlzeyi
3- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarına uygun hazırlanan bir finansal tablo finansal tablodan yararlananlar iccedilin daha guumlvenli bilgi sunar
437
0722
Kesinlikle Katılıyorum
5- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sadece ccedileviri olarak değil standardın iccedileriği ve uygulama şekli accedilık ve anlaşılır olmalıdır
436
0762
Kesinlikle Katılıyorum
2-Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamadaki başarısı iccedilin vergi mevzuatı ve muhasebe standartları muumlmkuumln olduğunca uyumlaştırılmalıdır
421
1032
Kesinlikle Katılıyorum
1-Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları gerekli bir duumlzenlemedir
420
0891
Kesinlikle Katılıyorum
10- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının kullanımı işletmelerin denetimlerini artıracaktır
416
0650
Katılıyorum
9- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları ilgili taraflara daha tarafsız doğru ve guumlvenilir bilgi sağlayacaktır
402 0638 Katılıyorum
7- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sektoumlrlere goumlre ayrı ayrı duumlzenlenmelidir
375 0959 Katılıyorum
11- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın uygulamaya geccedilmesiyle işletmelerin para ve sermaye piyasalarında fon bulmaları kolaylaşacaktır
351 0812 Katılıyorum
4-Uumllkemizde uygulanan muhasebe sistemi uygulamaları genel tebliği TMS ve TFRS ile uyum iccedilindedir
319 1046 Kararsızım
12- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları belirli derecede esnek olmalıdır
308 1094 Kararsızım
8- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları konusunda teorik bilgi duumlzeyim yeterlidir
302 1039 Kararsızım
6- Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarında yapılan accedilıklamalar uygulama iccedilin yeterlidir
266 1010 Kararsızım
13-Muhasebe uygulamaları genel tebliğirsquode ki muhasebenin temel kavramları muhasebenin ihtiyaccedillarını karşılamada yeterlidir
213 1075 Katılmıyorum
TOPLAM 359 0931 Katılıyorum
(100-179) Kesinlikle Katılmıyorum (180-259) Katılmıyorum (260-339) Kararsızım (340-419) Katılıyorum (420-500) Kesinlikle Katılıyorum
Tablo 38rsquode goumlruumllduumlğuuml uumlzere ankette yer alan ifadelerle Muhasebe meslek
mensuplarının TMSTFRS algılarını oumllccediluumllduumlğuumlnde katılımcılar tarafından
lsquolsquokesinlikle katılıyorumrsquorsquo ve lsquolsquokatılmıyorumrsquorsquo duumlzeyleri arasında değerlendirilmiştir
93
Boumlylece bu maddelerin ortalamalarına bakıldığında katılımcıların ankette yer
alan 13 ifadenin buumltuumlnuumlne lsquolsquokatılıyorumrsquorsquo duumlzeyinde goumlruumlş bildirmiş oldukları
goumlruumllmektedir (X=359) Buradan ccedilıkaracağımız sonuca goumlre muhasebe meslek
mensuplarının TMS ve TFRS uygulamalarına olumlu goumlruumlş bildirmişlerdir
Kısaca oumlzetlemek gerekirse Sivas ilindeki muhasebe meslek mensupları
TMSTFRSrsquonin gerekli bir duumlzenleme olduğunu finansal tablo kullanıcılarına
tarafsız doğru ve guumlvenli bilgi sunduğu standartların dilinin accedilık ve anlaşılır
olmasının oumlnuumlndeki engelleri kaldıracağını bu konuda kitap yanın bildirilerin
sayısının yetersiz olduğu anketteki goumlruumlşleri sonucunda ortaya ccedilıkmaktadır
375 Demografik Değişkenlere Goumlre Muhasebe Meslek Mensuplarının
TMS ve TFRS Algılarının Karşılaştırılması
Oumllccedilekten alınan toplam goumlruumlş puanı değişkeninin normal dağılım goumlsterip
goumlstermediği Kolmogorov-Smirnov Normallik testi ile test edilmiştir
Tablo 39 Kolmogorov- Smirnov Normallik Testi Sonucu Kolmogorov-Smirnov Testi
İstatistik(ort) N Sig(p) Goumlruumlş 46697 99 0005
Elde edilen toplam puanlara ait Kolomogorov-Smirnov Normallik Testi
sonucu p(sig)0005lt005 olduğu iccedilin bu değerler normal dağılım varsayımını
sağlamamaktadır Bu nedenle cinsiyete goumlre TMS-TFRS algı duumlzeyleri bağlamında
anlamlı fark olup olmadığını belirlemek maksadıyla Mann-Whitney U Testi
kullanılırken yaş oumlğrenim durumu ve mesleki deneyime goumlre TMS-TFRS algı
seviyeleri accedilısından anlamlı fark olup olmadığını incelemek amacıyla Kruskall-
Wallis Testi kullanılmıştır
Ccedilalışmamın varsayımlarının incelenmesinde cinsiyet eğitim duumlzeyi yaş ve
mesleki tecruumlbe accedilısından meydana gelen doumlrt grup karşılaştırılmıştır
94
3751 Muhasebe Meslek Mensuplarının Cinsiyete Goumlre TMS ve TFRS
Algılarının Karşılaştırılması
Cinsiyet accedilısından gruplar kadın ve erkek olarak belirtilmiştir Değişken
sayısı iki olduğundan Mann Whitney U testi kullanılmıştır Mann Whitney U testi
birbirine bağlı olmayan iki adet gruptan elde ettiğimiz puanlar sonucunda birbirinden
anlamlı farklılık bulunup bulunmadığını incelemek iccedilin kullanılır
Non parametrik olan Mann Whitney U testinde normal dağılım goumlstermeyen
bir dağılımda iki bağımsız grup ortalamalarını karşılaştırmak amacıyla kullanılan bir
youmlntemdir Bu doğrultuda gruplara ait rank değerleri Tablo 310rsquoda goumlsterilmiştir
Tablo 310 Muhasebe Meslek Mensuplarının Cinsiyete Goumlre TMS ve TFRS Algılarının Z Testi ve Mann Whitney U Testi Sonuccedilları
Cinsiyet N Rankların Ortalaması
Ss Z P
Kadın 33 4947 163250 -0131
0896 Erkek 66 5027 331750
0H Cinsiyete goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık yoktur
1H Cinsiyete goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık bulunmaktadır
p=0896gt005 olduğundan 0H hipotezi kabul edilir Cinsiyetin TMS-TFRS
algısı uumlzerinde anlamlı bir farklılığa neden olmamaktadır
Bunun anlamı 0H kabul 1H red edilir meslek mensuplarının cinsiyetlerinin
TMS ve TFRS algısına etkisi bulunmamaktadır
3752 Muhasebe Meslek Mensuplarının Eğitim Duumlzeylerine Goumlre TMS
ve TFRS Algılarının Kruskall-Wallis Testi Sonuccedilları
Eğitim duumlzeyi accedilısından oluşturulan gruplar LiseOumln lisans Lisans ve Yuumlksek
Lisans şeklinde oluşturulmuştur Burada Kruskall-Wallis Testi testi kullanılmıştır
Tablo 311rsquode oluşturulan gruplara ait değerler mevcuttur
95
Tablo 311 Katılımcıların Eğitim Duumlzeylerine Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının Karşılaştırılması
0H Eğitime goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık yoktur
1H Eğitime goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık bulunur
p=0334gt005 olduğu iccedilin 0H kabul edilir Bu nedenle eğitime goumlre Serbest
Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS algılarının medyanları arasında farklılık
yoktur
Bunun anlamı 0H kabul 1H red edilir muhasebe meslek mensuplarının
eğitim duumlzeylerinin TMS ve TFRS algısına etkisi bulunmamaktadır
3753 Muhasebe Meslek Mensuplarının Yaş Gruplarına Goumlre TMS Ve
TFRS Algılarının Kruskall-Wallis Testi Ve Mann Whitney U Testi Sonuccedilları
Yaşları accedilısından gruplara Kruskall-Wallis Testi testi uygulanmıştır Daha
sonraki aşamada Buumltuumln yaş grupları ikili olarak Mann-Whitney U testi ile
karşılaştırılmıştır Gruplara ait rank değerleri Tablo 312rsquode goumlsterilmiştir
Tablo 312 Katılımcıların Yaş Grubuna Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının Karşılaştırılması
Yaş aralığı N Rankların Ortalaması
Serbestlik derecesi
Kruskall-Wallis Testi
P
30 ve daha az 52 5263 3
10109
0018 31-40 arası 34 4625
41-50 arası 8 6819 50 ve uumlzeri 5 1910
Eğitim duumlzeyi
N Rankların Ortalaması
Serbestlik derecesi
Kruskall-Wallis Testi
p
Lise 3 4000 3
3397
0334 Oumln lisans 5 3000
Lisans 81 5080 Lisansuumlstuuml 10 5650
96
0H Yaşlara goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık yoktur
1H Yaşlara goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS
algılarının medyanları arasında farklılık vardır
p=0018lt005 olması sebebiyle 0H kabul edilmez Bu nedenle yaşlara goumlre
Serbest Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS algılarının medyanları arasında farklılık
vardır
Yaşa goumlre gruplar arasında farklılık olduğu iccedilin farklılığın hangi gruptan
kaynaklandığını bulmamız gerekmektedir Buumltuumln yaş grupları ikili olarak Mann-
Whitney U testi ile karşılaştırılmıştır
Tablo 313 Katılımcıların Yaş Gruplarının İkili Olarak Karşılaştırılması Yaş Aralığı N Ortalama Ranklar P
30 ve daha az 31-40 arası
52 34
4566 4019
0318
30 ve daha az 41-50 arası
52 8
2926 3856
0159
30 ve daha az 50 ve uumlzeri
52 5
3070 1130
0012
31-40 arası 41-50 arası
34 8
1953 2988
0029
31-40 arası 50 ve uumlzeri
34 5
2153 960
0027
41-50 arası 50 ve uumlzeri
8 5
875 420
0034
Tabloya goumlre 50 ve uumlzeri yaşta olanların diğer yaştakilere goumlre TMS-TFRS
algı duumlzeylerinin anlamlı seviyede duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Yani yaş ortalaması
arttıkccedila TMSTFRS algıları daha duumlşuumlk daha genccedil meslek mensuplarınınki ise daha
yuumlksek olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
97
3754 Muhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre
TMS Ve TFRS Algılarının Kruskal Wallis Testine Goumlre Karşılaştırılması
Tecruumlbe accedilısından gruplar 5 yıl ve oumlncesi 6-10 yıl11-15 yıl ve 16-20 yıl 21
ve uumlstuuml olarak goumlsterilmiştir Değişken sayısı uumlccedil ve uumlzeri olduğundan Kruskal Wallis
Testi kullanılmıştır Tablo 314rsquode gruplara ait rank değerleri bulunmaktadır
Tablo 314 Katılımcıların Mesleki Tecruumlbelerine Goumlre TMS Ve TFRS Algılarının Kruskall-Wallis Testi Sonuccedilları
Mesleki tecruumlbe
N Rankort Serbestlik derecesi
Kruskall-Wallis Testi
P
5 ve daha az 34 4287 4
11213
0024 6-10 arası 35 5639 11-15 arası 17 5626 16-20 arası 8 5838
21 ve uumlzeri 5 1910
0H Mesleki deneyime goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-
TFRS algılarının medyanları arasında farklılık yoktur
1H Mesleki deneyime goumlre Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin TMS-
TFRS algılarının medyanları arasında farklılık mevcuttur
p=0024lt005 olduğundan 0H red edilir Bu nedenle mesleki deneyime goumlre
Serbest Mali Muumlşavirlerin TMS-TFRS algılarının medyanları arasında farklılık
vardır
Mesleki deneyime goumlre gruplar arasında farklılık olduğu iccedilin farklılığın hangi
gruptan kaynaklandığını bulmamız gerekmektedir Buumltuumln gruplar ikili olarak Mann-
Whitney U testi karşılaştırılmıştır Tablo 315rsquode goumlruumllmektedir
98
Tablo 315 Katılımcıların Mesleki Deneyimini İkili Gruplar Olarak Mann Whitney U testi Sonuccedilları Mesleki tecruumlbe N Ortalama ranklar p 5yıl ve daha az 6-10 yıl arası
34 35
2968 4017
0029
5yıl ve daha az 11-15yıl arası
34 17
2362 3076
0103
5yıl ve daha az 16-20 yıl arası
34 8
2041 2613
0232
5yıl ve daha az 21yıl ve uumlstuuml
34 5
2166 870
0017
6-10yıl arası 11-15 yıl arası
35 17
2647 2656
0984
6-10yıl arası 16-20yıl arası
35 8
2159 2381
0649
6-10yıl arası 21 yıl ve uumlstuuml
35 5
2216 850
0017
11-15 yıl arası 16-20yıl arası
17 8
1285 1331
0877
11-15 yıl arası 21yıl ve uumlstuuml
17 5
1309 610
0031
16-20yıl arası 21yıl ve uumlstuuml
8 5
863 440
0049
Tabloya goumlre 21 yıl ve uumlzeri mesleki deneyime sahip olanların diğerlerine
goumlre TMS-TFRS algı duumlzeylerinin anlamlı seviyede duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir
Yani mesleğe yeni katılanların TMS TFRS hakkında duumlşuumlnceleri daha olumlu iken
21 yıl ve uumlzeri mesleki deneyime sahip olanların algı duumlzeyleri dolayısıyla
TMSTFRS hakkında bilgileri daha duumlşuumlktuumlr
99
SONUCcedil VE OumlNERİLER
Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarırsquonın ccedilevirisi olan Tuumlrkiye
Finansal Raporlama Standartlarının (TFRS) 26082014 tarihli Resmi Gazetersquode
yayınlandığı uumlzere SPKrsquoya goumlre borsada veya teşkilatlanmış diğer bir piyasada işlem
goumlren şirketler aracı kurumlar portfoumly youmlnetim şirketleri bankalar sigorta ve
reasuumlrans şirketleri bireysel emeklilik şirketleri iccedilin zorunluluğu getirilmiştir Bu
bağlamda muhasebe meslek mensuplarının uygulama noktasında oumlnemli rolleri
vardır Bu konuda araştırma yapanlar TFRSlsquo nin muhasebe meslek mensuplarının
uygulayış şekilleri hakkında fikirleri bilgi seviyeleri talepleri gibi youmlnlerden farklı
illerde ccedilalışmalar yapmışlardır
Muhasebe standartlarıyla ilgili buguumlne kadar yapılan akademik ccedilalışmaların
fazlalığı verilen eğitimler duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde ve uygulama zorunluluğu getirilmiş
olmasına rağmen hala standartlarla ilgili bilgi duumlzeyi ve eğitim eksikliği olması
ccedilelişki oluşturmaktadır Bu sebeple zorunluluk getirilmiş muhasebe standartlarıyla
ilgili verilen eğitimlerin kalitesi tartışılabilir hale gelmektedir Verilecek eğitimler
oumlncesinde ve sonrasında bu durumun oumllccediluumllmesi iccedilin akademik accedilıdan oumln test-son test
uygulanarak meslek mensuplarının oumlğrenim duumlzeyi ve eğitimlerin amacına ulaşıp
ulaşmadığı incelenmektedir Muhasebe standartlarıyla ilgili olan eğitimler bilimsel
oumlğretici modellerle desteklenmelidir
Muhasebe standartlarında zorunlu uygulamayla birlikte standartların
oluşturulma amacı doğrultusunda olumlu sonuccedillar elde edilmesi hedeflenmiştir
Muhasebe standartlarının amacına ulaşabilmesi iccedilin muhasebe ve finans alanında
mesleğini icra etmek isteyen oumlğrenciler accedilısından muhasebe standartları meslek
liselerinde ve uumlniversitelerin ilgili boumlluumlmlerinde eğitim muumlfredatında yer alması
gerekliliği accedilık bir şekilde ortadadır
TFRSrsquo nin olumsuz sonuccedilları bilgi duumlzeyi eksikliği sistematik eğitim
sorunu standartların ccedileviri sorunu meslek mensupları accedilısından fazladan iş yuumlkuuml
meslek bırakma eğilimi duumlşuumlncesine stres ve kaygıya yol accedilmaktadır Olumlu accedilıdan
daha şeffaf gerccedilekccedili ve doğru finansal raporlar olacağı vergi muhasebeciliğinin
bilgi muhasebeciliğine doumlnuumlşeceği yeni meslek mensuplarının standartlarla ilgili
100
bilgi duumlzeyi ve farkındalığının yuumlksek olduğu sonuccedillarına ulaşılmıştır Muhasebe
standartlarının kabul edilmesi ve yuumlruumlrluumlğe girme tarihi duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde bu konuyla
ilgili yapılacak olan makalelerin TFRS farkındalığı oumllccedilmesinin anlamsız olacağı
ortadadır Bunun yerine TFRS ile ilgili oumlğrenme ve uzmanlaşma suumlreciyle ilgili
olumsuz sonuccedilların minimuma indirilebilecek bilimsel ccedilalışmalar yapılmasının
faydalı olacağı duumlşuumlncesindeyiz
Standartların kanunen uygulama zorunluluğu getirilmiş olmasının yeterli ve
verimli sonuccedillarının olmadığı bu nedenle ilk olarak TFRSrsquo ye youmlnelik suumlrekli ve
sistemli bir eğitimin olması gerektiği alanda yapılmış olan ccedilalışmaların incelemesinin
oumlnemli bir ccedilıktısıdır Yapılmış olan benzer ccedilalışmaların bulguları doğrultusunda bilgi
ve eğitim eksikliğinin halen devam ettiği ise somut bir goumlstergedir TFRS ve KOBİ
TFRS ile ilgili olumsuz durumların oumlnuumlne geccedililebilmesi iccedilin meslek odalarının
sistemli ve akademisyenlerle işbirliği iccedilerisinde ccedilalışmalarını gerccedilekleştirmelidirler
Bu ccedilalışmada ise Sivas ilinde faaliyet goumlsteren muhasebe meslek
mensuplarının TFRS kapsamında ki algılarını konuya hakim olup olmadıklarını ve
TFRSrsquonin mali tablolara etkileri konusundaki duumlşuumlnceleriyle ilgili bulgular elde
ederek fikir sahibi olmamız amaccedillanmıştır
Sonuccedil olarak meslek mensuplarının TMS TFRSrsquoye youmlnelik algı seviyelerini
oumllccedilmeyi amaccedillayan ccedilalışma ve veri toplama aracı neticesinde muhasebe meslek
mensupları TMS TFRSrsquolerin muhasebe mesleğine fayda sağlayacağı
duumlşuumlncesindedirler
Katılımcılar tek duumlzen hesap uygulamalarının yetersiz kaldığı fakat
TMSTFRS hakkında verilen eğitim ve seminerlerin de yeterli olmadığı faaliyete
geccedilirme aşamasında noksan kaldığı duumlşuumlncesindedirler Bu eksikliğin giderilmesi
iccedilin mesleki teşkilatlardan eğitim talep etmektedirler
Muhasebecilere karşı uygulanan eğitimlerin geccediliş suumlrecini kolaylaştıracağı
kanaatinde olan meslek mensupları meslek odalarında uumlniversitelerde teknik ve
uygulama eğitimlerin verilmesi gerekliliğini oumln plana ccedilıkarmışlardır Hatta buumlyuumlk bir
kesim bağlı bulundukları meslek odalarından eğitim almak istediği sonucu ccedilıkmıştır
101
Analiz sonuccedillarından ccedilıkarılan bir diğer husus ise TFRSrsquoye uyumlu
oluşturulan finansal tablolar karar alan mercilerin daha doğru ve guumlvenilir karar
almalarına olanak sağlamaktadır Bumali tablolar işletmelere youmlnetim
muhasebesinde stratejik ve oumlnemli kararların alınmasına da katkı sağlar
TFRSrsquolerin anlaşılabilir guumlnluumlk konuşma diline sahip olmaması ve
standartları teorik ve karışık bilgilerle doldurulması finansal tabloların
oluşturulmasını guumlccedilleştirmektedir
Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarında sunulan bilgiler
faaliyete geccedilirmek iccedilin yetersiz kaldığı TMS VE TFRS hakkında teorik bilginin
yetersiz olduğu standartların uygulama noktasında faaliyet goumlsteren işletmelerin
adedinin az olması sonucu ccedilıkmıştır Araştırma neticesinde goumlruumllmuumlştuumlr ki Sivasrsquota
faaliyet goumlsteren muhasebe meslek mensupları TMS VE TFRSrsquo lerin uygulamaya
geccedilirilmesi duumlşuumlncesinde olmakla beraber standartlarla ilgili bilgi seviyelerinin
duumlşuumlk olduğu uygulamada problemler yaşanacağı ve konuyla alakalı eğitimin
yetersiz olduğu kanısına varılmıştır
Uumlniversitelerde muhasebe dersi alan oumlğrenciler başta olmak uumlzere verilen
muhasebe meslek eğitimi teorikten ccedilok uygulama alanına geccedililmesi aynı zamanda
meslek mensuplarına da meslek odaları tarafından TMSTFRS eğitimlerinin
duumlzenlenmesi muhasebe mesleğinin daha saygın statuumlde olmasının oumlnuumlndeki
engelleri kaldıracağı accedilıkccedila goumlruumllmuumlştuumlr
Bundan sonra yapılacak ccedilalışmalarda standartların uygulama aşamasında
yaşanacak sorunların tespit edilerek hangi konularda eksiklikler olduğu ve bunların
ccediloumlzuumlmuumlne youmlnelik araştırmalar yapılabilir Ccedilalışmanın daha farklı bakış accedilılarıyla ele
alınarak araştırılması da araştırmacıları farklı sonuccedillara goumltuumlrebilecektir
102
103
KAYNAKLAR
Akbulut Yıldız ldquoKavramsal Ccedilerccedilevede Yapılması Duumlşuumlnuumllen Değişiklikler (IASB-
FASB Ortak Projesi)rdquo Muhasebe Bilim Duumlnyası Dergisi MODAV Cilt 9
Sayı 3 Eyluumll 2007 s20
Akdoğan Nalan ldquoTuumlrkiye Muhasebe Standartlarırsquonın İlk Uygulamasında Uyulacak
Esaslar ve TFRSrsquoye Geccediliş Bilanccedilosunun Duumlzenlenmesirdquo Muhasebe Bilim ve
Duumlnya Dergisi yıl 8 Sayı 1 Temmuz 2006 s2
Akdoğan Nalan Hamdi Aydın ldquoMuhasebe Teorilerirdquo Ankara Uumlniversitesi
Basımevi Ankara1987
Akdoğan Habib ldquoMuhasebe Meslek Etiğinin Kamunun Aydınlatılmasındaki
Oumlnemine Meslek Mensuplarının Yaklaşımırdquo Eskişehir2003
Akguumln A İ (2007) Vadeli İşlemlere Youmlnelik Uluslararası Finansal Raporlama
standartlarının Tuumlrkiye Accedilısından Değerlendirilmesi ve Muhasebeleştirilmesi
(Yayımlanmamış Doktora Tezi) İstanbul Marmara Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Aksoy Tamer ldquoFinansal Muhasebe ve Raporlama Standartlarında Uyumlaştırma ve
UMSUFRS Bazında Kuumlresel Muhasebe Standartları Setine Youmlneliş Eğilimirdquo
Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi Sayı 71 s71
Alagoumlz Ali - Ceran Yunus (2007) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları
Meslek Oumlrguumltuumlnden Beklentileri ile Mesleki Vizyon Algılarını Belirlemeye
Youmlnelik Bir Araştırma Konya İli Uygulamasırdquo Selccediluk Uumlniversitesi İktisadi
ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi Sayı
14 ss 291-312
Ali Deran İncilay Erduru Dursun KeleşldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki
Sorunları Ve Meslek Odalarından Beklentilerinin Demografik Oumlzellikler Ve
Faaliyet Goumlsterilen Ekonomik Ccedilevre Accedilısından Değerlendirilmesi Ordu
Oumlrneğirdquo Selccediluk Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Sosyal
Ekonomik Araştırmalar Dergisi (TheJournal of SocialEconomicResearch)
ISSN 2148 ndash 3043 Ekim 2016 Yıl 16 Sayı 32
104
Alpay EE (2014) Finansal Raporlamada Standardizasyon ve Muhasebe Meslek
Mensuplarının Oumlğrenme Suumlreccedillerinin Psikolojik Temelleri
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Samsun On Dokuz Mayıs
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Alpay EE (2014) Finansal Raporlamada Standardizasyon ve Muhasebe Meslek
Mensuplarının Oumlğrenme Suumlreccedillerinin Psikolojik Temelleri
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Samsun On Dokuz Mayıs
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Arıkan Yahya (2006) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Vergi
Uygulamalarındaki Sorunlarına İlişkin Ccediloumlzuumlm Oumlnerilerimizrdquo Mali Ccediloumlzuumlm
Sayı 75 ss 13-19
Arıkan Yahya ldquoMuhasebe Mesleğinin Duumlnuuml ve Buguumlnuumlnuumln Karşılaştırılmasırdquo Mali
Ccediloumlzuumlm Sayı79 _SMMMO Yayınları Ocak ndash Şubat 2007 s11
Atmaca M Ccedilelenk H(2011) ldquoUluslararası Muhasebe ve Finansal Raporlama
Standartlarının Finansal Analize Etkilerinin Regresyon Analizi İle
Oumllccediluumllmesine Youmlnelik Bir Araştırmardquo Muhasebe ve Finansman Dergisi (49)
113-125
Ayboğa Hanifi Muhasebe Hukuk İlişkilerinin Oluşumu Muhasebe Finansman
Dergisi Aralık 1999 s11
Babaoğlu İlknur (2012) ldquoKOBİrsquoler İccedilin UFRSrsquonin İncelenmesi ve Uumllkemizdeki
Muhasebe Mesleği Mensupları Tarafından Benimsenme Durumuna Youmlnelik
Bir Araştırma (Mardin Oumlrneği)rdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Sosyal Bilimler
Enstituumlsuuml İşletme ABD Yuumlksek Lisans Tezi
Bahruz Nuriyev ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartlarının İlk Uygulaması-
UFRS 1 Kapsamında Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına Genel
Bakışrdquo(Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
2009) s36 S38
Başer Metin ldquoMuhasebe Mesleğinin Oumlrguumltlenmesinde Tuumlrkiyerdquo IV Tuumlrkiye
Muhasebe Denetimi Sempozyumu İstanbul SMMM Odası Yayınları 30
Antalya 1999 s60 - 61
105
Başpınar A (2005) ldquoTuumlrkiyersquode ve Duumlnyada Muhasebe standartlarının Oluşumuna
Genel Bir Bakışrdquo Maliye Dergisi (48) 42-57
Bayazıtlı E Oumlzdemir F Alpay EE (2015) ldquoFinansal Raporlamada
Standardizasyon ve Muhasebe Meslek Mensuplarını Zorlayan Oumlğrenme
Suumlrecinin Bilinccedilli Yetkinlik Oumlğrenme Modeli Temelinde İrdelenmesirdquo
Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi 8(1) 1-32
Bekccedili İ Oumlzdemir O (2006) ldquoMuhasebe Standartlarının Oluşum Suumlreci ve Tuumlrkiye
Finansal Raporlama Standartlarına Youmlnelik Muhasebe Meslek Mensuplarının
Bakış Accedilıları Uumlzerine Bir Araştırmardquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İİBF
Dergisi 11(2)143-164
Bekccedili İsmail (2007) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe
Standartları Hakkındaki Goumlruumlşlerinin Değerlendirilmesine Youmlnelik Bir
Araştırmardquo Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi 22 27-40
Bektoumlre Sabri ve Soumlzbilir Halim Genel Muhasebe Nisan Kitabevi Ankara 2007
Berberoğlu ldquoUluslararası Muhasebe Standartları ile Uumllkemizdeki Muhasebe
Standartları Uygulamalarının Karşılaştırılması rdquo s34
Bitlisli F(2014) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının
Finansal Tablolar Ve Analiz Sonuccedilları Uumlzerindeki Etkileri Bir Uygulama(
Yayımlanmamış Doktora Tezi) Isparta Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi
Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Bitlisli F(2014) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının
Finansal Tablolar Ve Analiz Sonuccedilları Uumlzerindeki Etkileri Bir Uygulama(
Yayımlanmamış Doktora Tezi) Isparta Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi
Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Bostancı S (2002) ldquoKuumlreselleşen Muhasebede standartlaşma ve Tuumlrkiye Muhasebe
Standartları Kurulurdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi (59) 71-80
Bostancı Serpil ldquoKuumlreselleşen Muhasebede Standartlaşma ve Tuumlrkiye Muhasebe
Standartları Kurulurdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi ISMMMO yıl 12 sayı 59
Nisan-Mayıs-Haziran 2002 s
106
Burcu DemirelldquoTuumlrkiye Muhasebe Standartlarının Uumllkemiz Muhasebe Uygulamaları
ile Karşılaştırılması ve Antalya Youmlresindeki Konaklama İşletmelerinde Bir
Araştırmardquo (Yuumlksek Lisans Tezi Akdeniz Uumlniversitesi Sosyal Bilimler
Enstituumlsuuml 2003) s17
Can İsmail ve GOumlR Yusuf (2011) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama Standartlarının
Meslek Mensupları Arasında Bilinirlik Duumlzeyini Oumllccedilmeye Youmlnelik Bir
Araştırma (Ankara ve Ccedilankırı İlleri Oumlrneği)rdquo World of IFRS Dergisi (5) 1-
10
Cansen Başaran ldquoEvrensel Muhasebe Standartlarına Doğruhelliprdquo Mali Ccediloumlzuumlm
Dergisi ISMMMO yıl 11 sayı 57 Ekim- Kasım-Aralık 2001 s156
Canyaş O Yeminli Mali Muumlşavirlerin Vergisel Sorumluluğu Maliye ve Hukuk
Yayınları Ankara 2006
Cavlak H (2015) Uluslararası Finansal Raporlama Standartları ve Kurumsal
Youmlnetim İlişkisi Kurumsal Youmlnetim Endeksirsquone Tabi Şirketlerde Bir Anket
Ccedilalışması (Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) İstanbul Marmara
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Ceylan Guumllşah (2011) ldquo213 Sayılı Vergi Usul Kanunu Ve 3568 Sayılı Kanun
Civan Mehmet ve KARA Ekrem (2002) ldquoMuhasebe Standartlarının Muhasebe
Mesleğinde Uygulanmasına Youmlnelik Bir Araştırmardquo Muhasebe ve
Finansman Dergisi 14 74-81
Ccedilankaya Fikret ve DİNCcedil Engin (2012) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama
Standartlarının Uygulama Başarısını Etkileyen Faktoumlrler Bağımsız
Denetccedililer Uumlzerine Bir Araştırmardquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi
ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi (17) 1 81-102
Ccedilankaya Fikret ve HATİPOĞLU Oğuzhan (2011) ldquoTuumlrkiyersquode Uluslararası
Muhasebe Standartlarırsquonın Uygulanabilirliğini Etkileyen Faktoumlrlerin Meslek
Mensuplarınca Değerlendirilmesine Youmlnelik Bir Araştırmardquo Uluslararası
İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi 7 61-88
Ccedilelik lsquolsquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama
Standartlarına Bakış Accedilılarının Değerlendirilmesine İlişkin Ampirik Bir
Ccedilalışma Niğde Oumlrneğirsquorsquo ss 4-8 S6 s30
107
Ccedilelik Serpil lsquolsquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Tuumlrkiye Muhasebe ve Finansal
Raporlama Standartlarına Bakış Accedilılarının Değerlendirilmesine İlişkin
Ampirik Bir Ccedilalışma Niğde Oumlrneğirsquorsquo (Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi
Niğde Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml2013) s5 )
Ccedilerccedilevesinde Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirler Ve Yeminli Mali
Muumlşavirlerin Sorumlulukları Afyonkarahisar İli Uygulamasırdquo Afyon
Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Maliye Anabilim Dalı
Yuumlksek Lisans Tezi
Ccediliftccedili Yavuz ldquoTuumlrkiyersquode ve Duumlnyada Muhasebe Standartlarının Gelişimi ve
Uluslararası Uyumlaştırma Ccedilalışmaları rdquo İstanbul Uumlniversitesi İşletme
Fakuumlltesi Dergisi 26(2) 1997 ss 170-171
Dalkılıccedil AF (2008) Ulusal ve Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarında
Mesleki Yargının Roluuml (Yayınlanmamış Doktora Tezi) İzmir Dokuz Eyluumll
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Dalkılıccedil AF (2008) Ulusal ve Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarında
Mesleki Yargının Roluuml (Yayınlanmamış Doktora Tezi) İzmir Dokuz Eyluumll
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Demir M Kısakuumlrek M Akcan (2014) Finansal Muhasebe Dersi Basılmamış Ders
Notları
Dinccedil Engin ve ATABAY Esra (2011) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının TFRSrsquoye
Youmlnelik Duumlşuumlnceleri ve Uygulama Başarısına Etki Etmesi Muhtemel
Faktoumlrlere Youmlnelik Bir Araştırma ndash Trabzon Alt Boumllgesi Oumlrneğirdquo World of
IFRS Dergisi 20 1-13
Duman Ouml Muhasebe Denetimi ve Raporlama TESMER Temel Eğitim Staj Merkezi
Elitaş Cemal KARAKOCcedil Mehtap ve OumlZDEMİR Serkan (2011) ldquoMuhasebe
Meslek Mensupları Perspektifinden Tuumlrkiye Muhasebe Standartlarırdquo World
of IFRS Dergisi 8 1-14
Erdoğan Murat ve DİNCcedil Engin (2009) ldquoTuumlrkiye Muhasebe Standartları ve
Muhasebe Meslek Mensuplarının Bilgi Duumlzeylerinin İncelenmesirdquo Muhasebe
ve Finansman Dergisi 43 154-169
108
Fidan Erol Meral ve CİNİT Hasan (2013) ldquo01 Ocak 2013 Oumlncesinde Tuumlrkiye
Finansal Raporlama Standartları Ccedilerccedilevesinde KOBİ Muhasebe
Standartlarının Muhasebe Meslek Mensupları Tarafından Algı Duumlzeylerinin
Tespitine Youmlnelik Uygulama(Yalova İli Oumlrneği)rdquo Akademik Yaklaşımlar
Dergisi (4) 1 51-79
Fidan Erol Meral ve Cinit Hasan (2013) ldquo1 Ocak 2013 Oumlncesinde Tuumlrkiye
Finansal Raporlama Standartları Ccedilerccedilevesinde KOBİ Muhasebe
Standartlarının Muhasebe Meslek Mensupları Tarafından Algısı (Bursa İli
Oumlrneği)rdquo Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi 40 63-82
Fidan Erol Meral ve Cinit Hasan (2013) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama Standartları
Ccedilerccedilevesinde KOBİ Muhasebe Standartlarının Muhasebe Meslek Mensupları
Tarafından Algı Duumlzeylerinin Tespitine Youmlnelik Uygulama (Eskişehir İli
Oumlrneği)rdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi 59 39-60
Goumlkgoumlz A Zeytin M (2012) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki
Faaliyetlerinde Karşılaştıkları Sorunlar ve Beklentileri Bilecik ve Yalova
İlleri Uygulamasırdquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler
Fakuumlltesi Dergisi Cilt 17 s 477-493
Goumlkgoumlz Ahmet - Zeytin Mustafa (2012) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının
Mesleki Faaliyetlerinde Karşılaştıkları Sorunlar ve Beklentileri Bilecik Ve
Yalova İlleri Uygulamasırdquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari
Bilimler Fakuumlltesi Dergisi c 17 s 1 ss 477-493
Guumlcenme Uumlmit ldquoKuumlreselleşmede Muhasebe Standartlarırdquo Muhasebe ve Finansman
Dergisi MUFAD Sayı 5 Ocak 2000 s7
Guumlcenme Uumlmit ldquoUumllkemizdeki Muhasebe Uygulamalarının Tuumlrkiye Muhasebe
Standartlarına Uyumurdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi MUFAD Sayı 19
Temmuz 2003 s27
Guumlcenme Uuml(2000) Genel Muhasebe Kitabı Marmara Kitabevi Yayınları
Guumlleryuumlz M (2014) Finansal Araccedilların Vergi Usul Kanunu ve Tuumlrkiye
MuhasebeFinansal Raporlama Standartlarırsquona Goumlre İncelenmesi
109
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) İstanbul Okan Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Guumlleryuumlz M (2014) Finansal Araccedilların Vergi Usul Kanunu ve Tuumlrkiye
MuhasebeFinansal Raporlama Standartlarırsquona Goumlre İncelenmesi
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) İstanbul Okan Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Guumlneş Recep Durmuş Ahmet Fethi ve SOLAK Bilal (2011) ldquoMuhasebe Meslek
Mensuplarının KOBİ TFRSrsquoye Youmlnelik Bilgi Duumlzeyleri ve Uygulamaya
Youmlnelik Beklentileri Elazığ ve Malatya İlleri Oumlrneğirdquo World of IFRS
Dergisi 6 1-14
Guumlrdal K (2013) ldquoTTKTMSTFRS VUK Duumlzenlemeleri ve Maliyet Denetimirdquo
Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi (1) 1-26
Guumlrdal K (2013) ldquoTTKTMSTFRS VUK Duumlzenlemeleri ve Maliyet Denetimirdquo
Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi (1) 1-26
Guumlvemli Oktay (2009) ldquoTuumlrkiyersquode Muhasebe Meslek Oumlrguumltuumlnuumln 20Yılı Bir
Değerlendirmerdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi Sayı 44 Ekim s6-16
Guumlvemli Oktay (2013) ldquoCumhuriyet Doumlneminde Muhasebe Mesleğinin
Oumlrguumltlenmesi Uumlzerinerdquo Muftav Dergisi Ocak 2013 s136-151
Hatipoğlu Oğushan (2009) ldquoTuumlrkiyersquode Uluslararası Muhasebe Standartlarırsquonın
Gelişimi Gerekliliği ve Uygulanabilirliği Uumlzerine Bir Araştırmardquo Karadeniz
Teknik Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İşletme ABD Yuumlksek Lisans
Tezi
Hatunoğlu Z Uccedilantuumlrk M Kıllı M (2013) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama
Standartlarırsquonın Bilinirlik Duumlzeyin Uumlzerine Kahramanmaraşrsquota Bir Alan
Ccedilalışmasırdquo Niğde Uumlniversitesi İİBF Dergisi 6(1) 51-62
Hatunoğlu Z Uccedilantuumlrk M Kıllı M (2013) ldquoTuumlrkiye Finansal Raporlama
Standartlarırsquonın Bilinirlik Duumlzeyin Uumlzerine Kahramanmaraşrsquota Bir Alan
Ccedilalışmasırdquo Niğde Uumlniversitesi İİBF Dergisi 6(1) 51-62
Işık Abdulkadir- Oumlzen Zafer - Kabasoluk Orhan (2006) ldquoMeslek Mensuplarının
Sorunları ve Ccediloumlzuumlm Oumlnerilerirdquo Denizli SMMMO Yayın no 8 Denizli
110
İbiş C Oumlzkan S (2006) ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartları
(UFRS)rsquona Genel Bakışrdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi (74) 25-43
İbiş Cemal Serdar Oumlzkan ldquoUluslararası Finansala Raporlama Standartları
(UFRS)rsquona Genel Bakışrdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi DSMMMO sayı 74 Ocak-
Şubat-Mart 2006 s27
İnayet Pehlivan Aydın İsletmelerde Mali Analiz Gazi Kitabevi Ankara Subat
2007
İzmirkhan HasanovldquoAzerbaycanrsquoda Ufrsrsquonin Oumlğrenilme Suumlreci Muhasebe Meslek
Mensuplarına Youmlnelik Bir Araştırmardquo Ondokuz Mayıs Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml İşletme Ana Bilim Dalı 2018 Samsun
Kahraman A (2016) ldquoMuhasebe Standartlarının Sektoumlrel Algılanması Mermer
İşletmeleri Oumlrneğirdquo (Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Afyon Kocatepe
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Karaman İktisadi ve İdari Bilimler
Dergisi Sayı2 Cilt5 Aralık 2005
Kalaycı Şeref - Tekşen Oumlmer (2006) ldquoMuhasebecilik Mesleğinde Karşılaşılan
Sorunlar ve Ccediloumlzuumlm Oumlnerileri Isparta İl Merkezi Uygulamasırdquo Muhasebe ve
Finansman Dergisi Sayı 31 ss 90-101
Karabınar Selahattin ldquoMuhasebe İklimini Kuumlresel Duumlzeyde Youmlnlendiren
Kuruluşlarrdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi MUFAD Sayı 31 s 142
Karkacıer A (2009) Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Uygulamalarının Bağımsız
Denetim Suumlrecine Etkisi Uumlzerine Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yuumlksek
Lisans Tezi) Tokat Gaziosmanpaşa Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Karkacıer A (2009) Tuumlrkiye Muhasebe Standartları Uygulamalarının Bağımsız
Denetim Suumlrecine Etkisi Uumlzerine Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yuumlksek
Lisans Tezi) Tokat Gaziosmanpaşa Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Kocamaz H (2012) ldquoUluslararası Muhasebe Standartlarının Duumlnyada ve Tuumlrkiyersquode
Oluşum ve Gelişim Suumlrecirdquo Kahramanmaraş Suumltccediluuml İmam Uumlniversitesi-
İktisadi İdari Bilimler Dergisi (2)2 105-120
Koccedil Yalkın Yuumlksel Genel Muhasebe ilkeler ve Uygulamalar Nobel Yayın Dağıtım
Ankara 2006
111
Koccedil Yalkın Yuumlksel ldquoAB ve ABDrsquode Uluslararası Finansal Raporlama
Standartlarının Uygulamasına Geccediliş Ccedilalışmalarırdquo Muhasebe ve Finansman
Dergisi MUFAD Sayı 19 Temmuz 2003 s26
Konsolidasyonrdquo İstanbul Ticaret Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İşletme
Anabilim Dalı Muhasebe Denetimi Bilim Dalı
Koumlroğlu Ccedil Doğan C (2012) ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartlarına
Uyum Suumlreci ve Muhasebe Meslek Mensuplarının Bilgi Duumlzeylerinin
İncelenmesi (Marmaris İlccedilesi Oumlrneği)rdquo World of IFRS (5) 1-13
Koumlroğlu Ccedil Doğan C (2012) ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartlarına
Uyum Suumlreci ve Muhasebe Meslek Mensuplarının Bilgi Duumlzeylerinin
İncelenmesi (Marmaris İlccedilesi Oumlrneği)rdquo World of IFRS (5) 1-13
Koumltuumloğlu ŞG (2008) Uluslararası Muhasebe Standartları Paralelinde Tuumlrkiye ve
Amerikan Muhasebe Standartlarırsquonın Bazı Standartlarda Karşılaştırılması
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Gaziantep Gaziantep Uumlniversitesi
Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Koumltuumloğlu ŞG (2008) Uluslararası Muhasebe Standartları Paralelinde Tuumlrkiye ve
Amerikan Muhasebe Standartlarırsquonın Bazı Standartlarda Karşılaştırılması
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Gaziantep Gaziantep Uumlniversitesi
Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Kurcan Fatma UYAR Suumlleyman ve TETİK Niluumlfer (2011) ldquoMeslek
Mensuplarının UFRSrsquoye Bakış Accedilıları ve Farkındalık Duumlzeyleri Uumlzerine Bir
Araştırmardquo Muhasebe ve Vergi Uygulamaları (MUVU) Dergisi (4) 3 15-
28
Kurtcebe Emin ldquo21 Yuumlzyılda Muhasebe Mesleğinin Vizyonurdquo Pamukkale
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Yuumlksek Lisans Tezi İşletme Anabilim
Dalı Muhasebe Finansman Bilim Dalı EYLUumlL2008
Mustafa A Aysan ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartları ve Kuumlresel
Uyumrdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi MUFAD sayı 34 Nisan 2007
s55
112
Nazım Hikmet ldquoUluslararası Muhasebe Standartları ve Karşı Goumlruumlşlerrdquo Muhasebe
ve Finansman Dergisi MUFAD Sayı 10 Nisan 2001 s71
Nuriyev ldquoUluslararası Finansal Raporlama Standartlarının İlk Uygulaması- UFRS 1
Kapsamında Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına Genel Bakışrdquo
s36 s38 s47
Oumlzdemir Fevzi Serkan (2012) ldquoKOBİler İccedilin Finansal Raporlama Standardı ve
Mali Muumlşavirlerin Uygulama Oumlncesi İlgi Duumlzeylerine Youmlnelik Ampirik Bir
Araştırmardquo Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi 38 57-84
Oumlzdemir Fevzi Serkan (2013) ldquoFinansal Raporlama Standartlarını Oumlğrenme
Suumlrecinde Serbest Muhasebeci Mali Muumlşavirlerin Durumları Samsunrsquoda
Ampirik Bir Araştırmardquo Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi 41
Oumlzkan S Erdener Acar E (2010) Uluslararası MuhasebeFinansal Raporlama
Standartlarının finansal tablolar analizi uumlzerindeki etkilerine genel bakışrdquo
Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi
Oumlztuumlrk ldquoKar Amacı Guumltmeyen Kuruluşlardan Olan Vakıfların Denetimi UFRS
Accedilısından İncelenmesi ve Oumlrnek Uygulamardquo s71
Oumlztuumlrk Uğur ldquoKar Amacı Guumltmeyen Kuruluşlardan Olan Vakıfların Denetimi
UFRS Accedilısından İncelenmesi ve Oumlrnek Uygulamardquo (Yuumlksek Lisans Tezi
Gazi Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml 2016) s67-68
Oumlzulucan A- Benguuml H - Oumlzdemir F S (2010) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının
Guumlncel Sorunları Uygulamada Karşılaştıkları Yetersizlikler Ve Meslek
Odalarından Beklentilerinin Unvanları Ve Mesleki Deneyim Suumlreleri
Youmlnuumlyle İncelenmesi Tuumlrkiye Genelinde Bir Araştırmardquo Muhasebe ve
Denetime Bakış 31 ss 41-64
Oumlzulucan A Benguuml H Oumlzdemir F S (2010) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının
Guumlncel Sorunları Uygulamada Karşılaştıkları Yetersizlikler ve Meslek
Odalarından Beklentilerinin Uumlnvanları ve Mesleki Deneyim Suumlreleri Youmlnuumlyle
İncelenmesi Tuumlrkiye Genelinde Bir Araştırmardquo Muhasebe ve Denetime
Bakış Dergisi Mayıs Sayı 31 s 41-64
113
Oumlzyuumlrek Hamide Tuumlrkiyersquode Muhasebe Ve Muhasebe Mesleğinin Tarihi
Muhasebecilerin İş Tatmini Beklentileri Karşılaşılan Sorunlar(Ufuk
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İşletme Anabilim Dalı Yuumlksek Lisans
Tezi 2009)
Parlakkaya R (2004) ldquoMuhasebede Uluslararası Uyum ve Avrupa Birliği Suumlrecinde
Tuumlrkiyersquode Muhasebe Uyumlaştırma Ccedilalışmalarırdquo SUuml İİBF Sosyal ve
Ekonomik Araştırmalar Dergisi (7) 343-359
Perizat Başak Berberoğlu ldquoUluslararası Muhasebe Standartları ile Uumllkemizdeki
Muhasebe Standartları Uygulamalarının Karşılaştırılması rdquo(Yuumlksek Lisans
Tezi Akdeniz Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml 2002) s34
Poroy Arsoy Aylin ve BORA Tuba (2012) ldquoKOBİ Muhasebe Standartlarının
Gelişimi ve Tuumlrkiye Uygulaması Uumlzerine Bir Araştırmardquo Muhasebe ve
Finansman Dergisi 56 17-27
Pur HPldquoVergi Denetimi Karşısında Yeminli Mali Muumlşavirlik
MesleğirdquohttparchiveismmmoorgtrdocsSempozyum05SEMPOZYUM
3620HUSEYIN20PERVIZ20PURdoc 10012010
Resmi Gazete 13-06-1989 tarih ve 20194 Sayılı RG
httpwwwresmigazetegovtrarsiv20194pdf
Saim Uumlstuumlndağ ldquoGlobal Muhasebe Standartlarına Doğrurdquo Active Bankacılık Ve
Finans Dergisi Sayı 5 2003 s28
Savun A 2014 ldquoStoklar ve Maddi Duran Varlıklara İlişkin Muhasebe
Standartlarının İşletmelerce Accedilıklanan Muhasebe Bilgi Duumlzeyine Etkisi
Tuumlrkiyersquodeki İşletmeler Uumlzerine Bir Uygulamardquo (Yayımlanmamış Yuumlksek
Lisans Tezi) Adana Ccedilukurova Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Soumlzbilir Naciye Tuumlrkiyersquode Muhasebe Uygulamalarında Etiksel Boyutlar
Afyon 2000
Syham Sunder ldquoTekduumlzen Raporlama Standartlarının Yukarıdan Aşağıya
Uygulanmak İstenmesi Niccedilin Tekrar Duumlşuumlnuumllmelirdquo (ccedilev Bilgehan Alagoumlz)
Muhasebe ve Finansman Dergisi MUFAD Sayı 31 Temmuz 2006 ss 6-10
114
Şahin E (2010) Uluslararası Muhasebe Standartları Ccedilerccedilevesinde Oluşturulan
Tms-16 Tms-36 Tms-38 Muhasebe Standartlarının Tekduumlzen Muhasebe
Sistemi ile Karşılaştırılması Ve Ccedilorumrsquoda Bir Sanayi İşletmesi Oumlrneği
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Ccedilorum Hitit Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Şahin E (2010) Uluslararası Muhasebe Standartları Ccedilerccedilevesinde Oluşturulan
Tms-16 Tms-36 Tms-38 Muhasebe Standartlarının Tekduumlzen Muhasebe
Sistemi ile Karşılaştırılması Ve Ccedilorumrsquoda Bir Sanayi İşletmesi Oumlrneği
(Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Ccedilorum Hitit Uumlniversitesi Sosyal
Bilimler Enstituumlsuuml
Şenol H 2005Ulusal ve Uluslararası Muhasebe Standartlarına Goumlre Varlıkların
Değerlemesi SM ve SMMMrsquolerin Uygulama Duumlzeylerinin Tespitine Youmlnelik
Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Isparta Suumlleyman
Demirel Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Şensoy lsquolsquoUluslar arası Finansal Raporlama Standartlarının Ortaya Ccedilıkışı ve
Gelişimi İle Muhasebe Standartlarının Tuumlrkiyersquodeki Durumursquorsquo s7
Tokay SH (1987) Muhasebe Standartlaştırma Ccedilalışmalarının İncelenmesi ve
Tuumlrkiye Accedilısından Değerlendirilmesi(Yayınlanmamış Doktora Tezi)
Ankara Gazi Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Tokay SH (1987) Muhasebe Standartlaştırma Ccedilalışmalarının İncelenmesi ve
Tuumlrkiye Accedilısından Değerlendirilmesi(Yayınlanmamış Doktora Tezi)
Ankara Gazi Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Tuğay Osman - Tekşen Oumlmer (2014) ldquoMuhasebe Meslek Mensuplarının Sorunları
Burdur İlinde Bir Araştırmardquo Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İİBF Dergisi
C 19 s 1 ss 223-232
Tuumlrker M (2004) ldquoVergi Kayıplarının Oumlnlenmesinde Muhasebe Meslek
Mensuplarının Vergi Beyannamelerini İmzalaması ve Maliye Bakanlığına Bir
Oumlneri Tuumlrmob Yayınları-249İstanbul
Usta Hale (2007) Muhasebe Mesleği ile İlgili Uluslararası Muhasebe Standartları
Ve Tuumlrkiyersquodeki Duumlzenlemeler ile Karşılaştırılması (Yuumlksek Lisans Tezi
Gazi Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml 2007) s15-16
115
Uysal OumlOuml (2006) ldquoUluslararası Muhasebe Standartlarının Oluşum Suumlreci IASC ve
Oumlnde Gelen Ulusal ve Uluslararası Oumlrguumltlerrdquo Muhasebe ve Denetime Bakış
Dergisi (90) 87-105
Uysal OumlOuml (2006) ldquoUluslararası Muhasebe Standartlarının Oluşum Suumlreci IASC ve
Oumlnde Gelen Ulusal ve Uluslararası Oumlrguumltlerrdquo Muhasebe ve Denetime Bakış
Dergisi (90) 87-105
Uzay Ş Guumlngoumlr Ş (2004) ldquoMuhasebecilerin Sorunları ve Beklentileri Kayseri ve
Nevşehir İlleri Uygulamasırdquo Muhasebe ve Finansman Dergisi Sayı 22
Nisan s 94-104
Uumllkuuml Sema lsquolsquoKobirsquoler İccedilin UFRS Taslağının Muhasebe Mesleği Mensupları
Tarafından Algılanışına Youmlnelik Bir Araştırma (İstanbul Oumlrneği)rsquorsquo
(Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Sakarya Uumlniversitesi Sosyal Bilimler
Enstituumlsuuml2008) s8
Uumllkuuml Sema (2008) ldquoKOBİrsquoler İccedilin UFRS Taslağının Muhasebe Meslek Mensupları
Tarafından Algılanışına Youmlnelik Bir Araştırma (İstanbul Oumlrneği)rdquo Sakarya
Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İşletme ABD Muhasebe ve Finansman
Bilim Dalı Yuumlksek Lisans Tezi
Uumlstuumlndağ S (2000) ldquoMuhasebe Standartları Oluşturulması Suumlrecirdquo Muhasebe ve
Denetime Bakış (1) 31-55
Yalkın K Y Demir V Demir D (2006) ldquoUluslararası Finansal Raporlama
Standartları ve Tuumlrkiyersquode Finansal Raporlama Standartlarının Gelişimi 17
Duumlnya Muhasebe Kongresirdquo Mali Ccediloumlzuumlm Dergisi(Oumlzel Sayı) (76) 291-307
116
117
EKLER
Ek 1 Anket Formu
Sayın Katılımcı
Bu veri toplama aracı Cumhuriyet Uumlniversitesi İşletme Anabilim Dalırsquonda
yuumlruumltuumllmekte olan ldquoSerbest Muhasebeci Mali Muumlşavir Ve Yeminli Mali Muumlşavir
Meslek Mensuplarının TMS Ve TFRS Algısı Sivas İli Oumlrneğirdquo isimli yuumlksek
lisans tezi kapsamında meslek mensuplarından edinilen bilgiler doğrultusunda
değerlendirilecektir Veri toplama aracı soruları tamamen bilimsel amaccedillar iccedilin
kullanılacak olup bilgileriniz 3 şahıs ya da işletmelerle kesinlikle
paylaşılmayacaktır
Katılımınız iccedilin şimdiden teşekkuumlrler
Dr Oumlğr Uumlyesi Yuumlksel AYDIN Buse DAĞ FİŞNE
CUuml İşletme ABD Oumlğretim Uumlyesi CUuml İşletme ABD YL Oumlğrencisi
118
Kes
inlik
le
Kat
ılmıy
orum
Kat
ılmıy
orum
Kar
arsı
zım
Kat
ılıyo
rum
Kes
inlik
le
Kat
ılmıy
orum
-1
-2
-3
-4
-5
Soru
1)Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları gerekli bir duumlzenlemedir 1 2 3 4 5
2) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarının uygulamadaki başarısı iccedilin vergi mevzuatı ve muhasebe standartları muumlmkuumln olduğunca uyumlaştırılmalıdır
1 2 3 4 5
3) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarına uygun hazırlanan bir finansal tablo finansal tablodan yararlananlar iccedilin daha guumlvenilir bilgi sunar
1 2 3 4 5
4)Uumllkemizde uygulanan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği TMS ve TFRS ile uyum iccedilindedir 1 2 3 4 5
5) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sadece ccedileviri olarak değil standardın iccedileriği ve uygulama şekli accedilık ve anlaşılır olmalıdır
1 2 3 4 5
6)Tuumlrkiye muhasebe ve finansal raporlama standartlarında yapılan accedilıklamalar uygulamalar iccedilin yeterlidir 1 2 3 4 5
7) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları sektoumlrlere goumlre ayrı ayrı duumlzenlenmelidir 1 2 3 4 5
8) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları konusunda teorik bilgi duumlzeyim yeterlidir 1 2 3 4 5
9) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları ilgili taraflara daha tarafsız doğru ve guumlvenilir bilgi sağlayacaktır 1 2 3 4 5
10) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın kullanımı işletmelerin denetimlerini kolaylaştıracaktır 1 2 3 4 5
11) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartlarırsquonın uygulamaya geccedilmesiyle işletmelerin para ve sermaye piyasalarından fon bulmaları kolaylaşacaktır
1 2 3 4 5
12) Tuumlrkiye Muhasebe Ve Finansal Raporlama Standartları belirli derecede esnek olmalıdır 1 2 3 4 5
13)Muhasebe Sistemi Uygulamaları Genel Tebliğirsquondeki muhasebenin temel kavramları muhasebenin ihtiyaccedillarını karşılamada yeterlidir
1 2 3 4 5
Yaşınız ( )30 ve daha az ( )31-40 ( )41-50 ( )50ve uumlstuuml Cinsiyetiniz Kadın ( ) Erkek ( ) Eğitim Durumunuz
Lise ( ) Oumln Lisans ( ) Lisans( ) Lisansuumlstuuml ( )
Mesleki Deneyiminiz
5ve daha az ( ) 6-10 yıl ( ) 11-15 yıl ( ) 16-20 yıl( ) 21ve uumlstuuml( )
119
OumlZGECcedilMİŞ
KİŞİSEL BİLGİLER
Adı Soyadı Buse DAĞ FİŞNE
Uyruğu TC
Doğum Tarihi ve Yeri 27041991 SİVAS
EGİTİM
Derece Kurum Mezuniyet Yılı
Oumln Lisans Cumhuriyet Uumlniversitesi 2011
Lisans Anadolu Uumlniversitesi 2015
İŞ TECRUumlBESİ
Tarih Kurum Goumlrev
2011-2012 Vakıf Bank TAO Bireysel Emeklilik Satış Temsilcisi
2012-2014 Garanti Bankası AŞ Garanti Emeklilik Satış Youmlneticisi
2014-2017 Şeker Bank TAŞ Bireysel Krediler Satış Youmlneticisi
2018- Hakan Fişne Sigorta Acenteliği Sigorta Teknik Personel
YABANCI DİL BİLGİSİ
İngilizce YOumlKDİL ( ) UumlDS ( ) TOEFL ( ) EILTS ( )