Mühendislik Fakültesi ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ Final 09.06.2016 09 05 – 10 15 (70’) Normal Öğretim : İkinci Öğretim : Yrd.Doç.Dr. Selim Doğan No :…………..CEVAPLAR…………………..….. Adı :.…………..…………CEVAPLAR….………. 1 2 3 4 5 Toplam 20 15 15 20 30 1-) a) Aşağıdaki boşlukları en uygun şekilde doldurunuz. (20p) Akarsu biriktirme sistemine düşen …yağış… bazı çıktılardan sonra akarsulardan …akış… şeklinde denizlere veya göllere ulaşmakta, oradan …buharlaşma… ile atmosfere geri döner. Konya’da yıllık ortalama yağış yüksekliği …350… mm civarındadır. Yağışın meydana gelmesi için atmosferde yeterince …su buharı… bulunmalıdır. Bir sıcak hava kütlesi ile bir soğuk hava kütlesinin düşey bir cephe boyunca karşılaşmaları halinde …depresyonik/siklonik yağış… meydana gelir. Belirli şiddetteki bir yağışın belli bir zaman süresi içinde oluşma sayısına …yağış frekansı…; birim zamanda düşen yağış yüksekliğine ise …yağış şiddeti… denir. Yağışın zaman içerisindeki değişimini, artışını, azalmasını, durmasını gösteren grafiğe de …toplam yağış eğrisi… denir. Bir yağış sırasında yağış yüksekliğinin yerel dağılımını belirlemek için …eş yağış eğrileri… çizilir. Serbest su yüzeyinden buharlaşma; …buharlaşma tavası… yardımıyla belirlenir. Yer küredeki suyun en büyük kısmı …denizlerde… bulunur. Arazide sızma kapasitesini ölçmek için …halka infiltrometre… kullanılır. Hidrolojinin akım ölçümleri ile ilgilenen koluna …hidrometri… denir. Su seviye ölçümünde en basit ve yazıcı olmayan …eşel… kullanılırken; akımın bir noktasındaki hızı ölçmek için en çok kullanılan alet …muline…’dir. Bir akarsu kesitinde debi ile seviye arasındaki bağıntıyı gösteren eğriye …anahtar eğrisi… denir. Toplam akışın zamana göre değişimini gösteren eğriye ise …toplam debi çizgisi… denir ve bunun yardımıyla …biriktirme hazneleri…’nin hacim hesabı yapılabilir. Bir akarsuyun …debisi… ölçmek için en çok kullanılan metot akarsu kesitini dilimlere ayırmaktır. 2-) Yüzey alanı 80 km 2 olan bir gölde Nisan ayında yağış yüksekliği 5 cm’dir. Göle giren akarsuların ortalama debisi 1.25 m 3 /s, gölden çıkan akarsuların ortalama debisi 1.20 m 3 /s’dir. Nisan ayı boyunca göl yüzeyinden 12 mm buharlaşmanın, göl tabanından da 17 mm sızmanın olduğu bilinmektedir. a) Nisan ayı sonunda göl hacmindeki değişimi bulunuz. (10p) b) Su seviyesindeki değişimi bulunuz. (5p) X 1 = 0.05×80×10 6 = 4×10 6 m 3 [Yağış] X 2 = 1.25×86400×30 = 3.24×10 6 m 3 [Akış] Y 1 = 1.20×86400×30 = 3.11×10 6 m 3 [Akış] Y 2 = 0.012×80×10 6 = 0.96×10 6 m 3 [Buharlaşma] Y 3 = 0.017×80×10 6 = 1.36×10 6 m 3 [Sızma] a) S = (X 1 + X 2 ) – (Y 1 +Y 2 +Y 3 ) = [(4+3.24) – (3.11+0.96+1.36)] ×10 6 = (7.24 – 5.43)×10 6 = 1.81×10 6 m 3 b) S = 1.81×10 6 m 3 / 80×10 6 m 2 = 0.0226 m (22.6 mm) 3-) 2015 yılı Haziran ayında Demirköprü barajı biriktirme haznesinin yüzey alanı 50 km 2 ’dir. Bu ay boyunca baraj üzerine hiç yağış düşmemiş, haznede depolanan su hacminde 15x10 6 m 3 azalma olmuştur. Barajın yakınındaki bir buharlaşma tavasında bu ayın buharlaşma yüksekliği 20 cm olarak ölçülmüştür. Haziran ayı tava katsayısı 0.75 dir. Enerji üretimi için bu ay barajdan 20x10 6 m 3 su çekilmiştir. Sızmanın olmadığı kabulüyle Gediz nehrinin Demirköprü barajına o ayki getirdiği ortalama debiyi (m 3 /s) hesaplayınız. (15p) X 1 = ? [Akış] S = 15×10 6 m 3 [Azalan hacim] Y 1 = 0.2×0.75×50×10 6 = 0.96×10 6 m 3 [Buharlaşma] Y 2 = 20×10 6 m 3 [Çekilen su] S = X 1 – (Y 1 +Y 2 ) → –15×10 6 = X 1 – (7.5+20)×10 6 → X 1 = 12.5×10 6 m 3 [Haziranda gelen akım hacmi] X 1 = 12.5×10 6 m 3 / (86400×30) = 4.82 m 3 /s