Możliwości współczesnych śmigłowców wielozadaniowych

str. 22

przeglądprzeglądprzeglądsił powietrznychMIESIĘCZNIK | LUTY 2009 | NR 2 (020)

MOŻLIWOŚCI WSPÓŁCZESNYCH ŚMIGŁOWCÓW WIELOZADANIOWYCH str. 10

ROZWÓJ SYSTEMU OBRONY POWIETRZNEJ BIAŁORUSI str. 33

ISSN 1897-8444

LATAĆ BEZPIECZNIE

10 przegląd sił powietrznych 2009/2

SZTUKA OPERACYJNA I TAKTYKA By wspierać

Śmigłowce, po raz pierwszy na więk-szą skalę użyte podczas działań w Korei, wciąż z powodzeniem wy-korzystywane są na wielu teatrach

współczesnych konfliktów zbrojnych. Sukce-sy ich spektakularnego użycia są łączone głównie ze śmigłowcami uderzeniowymi, wyróżniającymi się agresywną sylwetką (zwłaszcza maszyny w układzie tandem), uzbrojonymi w różnorodne systemy walki. Wyposażenie typowych śmigłowców uderze-niowych w nowe systemy uzbrojenia, awio-nikę oraz układy aerodynamiczne spowodo-wało, że produkcja tych maszyn jest kosztow-na – dlatego coraz większe zainteresowanie wzbudzają śmigłowce wielozadaniowe. Mon-tuje się na nich uzbrojenie oraz sensory do-tychczas przeznaczone dla śmigłowców ty-powo uderzeniowych. Nic dziwnego więc, że trwają intensywne prace nie tylko nad kon-strukcjami śmigłowców, ale także nad dedy-kowanym im doposażeniem.

Śmigłowce bojowe są przeznaczone głównie do zwalczania czołgów (uzbrojenia opancerzo-nego) w różnych warunkach atmosferycznych i o każdej porze doby. Ponieważ są ciężkie i dro-gie w eksploatacji, ich zastosowanie na współ-czesnym polu walki jest w pewnej mierze ogra-niczone. Jeśli uwzględni się nakłady ponoszo-ne na rozwój śmigłowców bojowych, to okazu-je się, że maszyny tego typu powinny być przy-stosowane do pełnienia również innych, bardziej uniwersalnych funkcji. Z typowych śmigłow-ców uderzeniowych prawdopodobnie jedynie Mi-28 ma kabinę pozwalającą na przewożenie dodatkowych żołnierzy (dwóch–trzech osób) lub zespołu medycznego.

Śmigłowce bojowe mogą prowadzić precy-zyjny ogień w bezpośredniej styczności z prze-ciwnikiem. Są to jednak maszyny podatne na oddziaływanie ogniowe różnego typu uzbroje-nia. Globalna wojna z terroryzmem, wzrost zna-czenia akcji wojskowych przeciwko piratom i nielegalnym połowom ryb, walka z przemy-

Śmigłowiec wielozadaniowy powinien być odpowiednio uzbrojony i wyposażony.

Możliwości współczesnych śmigłowców wielozadaniowych

ppłk dr TadeuSz zieLińSki

akademia Obrony narodowej

ARC

HIW

UM

AU

TOR

A

przegląd sił powietrznych 112009/2

tem – to czynniki wymuszające zastosowanie śmigłowca w wymiarze uniwersalnym (wielo-zadaniowym), z różnorodnymi systemami uzbrojenia, rozpoznania i obserwacji oraz moż-liwością przewożenia personelu na pokładzie.

Śmigłowiec wielozadaniowy powinien być wyposażony w uzbrojenie lufowe, niekierowa-ne pociski rakietowe, lekkie kierowane pociski rakietowe oraz systemy laserowego kierowania uzbrojeniem, a także w sensory umożliwiające prowadzenie działań ogniowych, rozpoznania i obserwacji z bezpiecznej odległości, niezależ-nie od warunków atmosferycznych i pory doby.

uzbrojenie lufoweDo najlżejszych karabinów maszynowych

montowanych na pokładzie śmigłowców na-leżą produkty firmy FN Herstal – MAG 58M kalibru 7,62 mm lub M240D o masie 12,5 kg, szybkostrzelności 700–1000 strz./min i sku-tecznym zasięgu ognia do 1500 m. Dwa tego typu karabiny mogą być przenoszone w pod-wieszanym zasobniku TMP-5.

Uzbrojenie śmigłowców wielozadaniowych mogą stanowić elektrycznie zasilane działka Gatlinga, początkowo rozwijane przez firmę General Electric, później przez przedsiębior-stwo General Dynamics Armament & Techni-cal Products. Wyjątek stanowi sześciolufowy karabin maszynowy M134 kalibru 7,62 mm lub działko GAU-2 Minigun o szybkostrzel-ności 7200 strz./min. Wyprodukowano około 10 tys. egzemplarzy tych działek, okazały się jednak zawodne. Projekt przejęła firma Dillon Aero i w 2003 roku zaadaptowała broń na po-trzeby amerykańskiej armii jako karabin ma-szynowy M134D. Karabin ten, o masie jedy-nie 20,5 kg, jest montowany w drzwiach ka-biny ładunkowej śmigłowców Bell UH-1N, używanych w marynarce wojennej. W karabi-ny M134D uzbrojone są także śmigłowce in-nych typów: Sikorsky UH-60, Augusta-Bell AB-212, Mil Mi-8, Eurocopter AS 550 i 565 oraz NH-90. Najprawdopodobniej zostanie ono zamontowane także na pionowzlocie sił specjalnych CV-22 Osprey. Karabin w wersji M134DT zawiera komponenty tytanowe, w związku z tym jest o około 6 kg lżejszy od wersji podstawowej.

Rosyjski odpowiednik działka GAU-2 sta-nowi czterolufowy karabin maszynowy kali-bru 7,62 mm Szypunow GSzG o szybkostrzel-ności 6000 strz./min i masie 19 kg. Jest on mon-towany jedynie w podwieszanym zasobniku.

Firma FN Herstal ma w ofercie także jedno-lufowe działka serii M2 i M3 kalibru 12,7 mm (fot. 1). Działko M3M, oznaczone również ja-ko GAU-21, o masie 6 kg, szybkostrzelności 1025 strz./min i skutecznym zasięgu 1825 m, jest montowane na tylnej rampie albo w drzwiach luku załadowczego. Stanowi wy-posażenie głównie śmigłowców przeznaczo-nych do działań powietrzno-szturmowych w Korpusie Piechoty Morskiej USA lub w ma-rynarce wojennej. Rosyjskim odpowiednikiem działka M3M jest działko Diegtariew Kord ka-libru 12,7 mm, zaprojektowane z myślą o wal-kach w Czeczenii. W zależności od sposobu montowania działka w śmigłowcu ma ono ma-sę 27 kg lub 52 kg, cechuje się szybkostrzel-nością 650–750 strz./min i skutecznym zasię-giem do 2000 m.

Do cięższego uzbrojenia strzeleckiego na-leży trzylufowe działko GAU-19/A kalibru 12,7 mm o masie 84 kg i szybkostrzelności 1000/2000 strz./min (fot. 2) oraz rosyjskie czte-rolufowe działko 9A-624, używane również

Fot. 1. Działko serii M3M firmy FN Herstal

Źródło: http://www.airforce-technology.com/contractors/

weapons/fn_herstal/.

u

12 przegląd sił powietrznych 2009/2

w zasobniku strzeleckim, będące w wyposa-żeniu m.in. śmigłowca Mi-24.

Interesujące są działko 20M621 kalibru 20 mm, zwłaszcza użytkowane w zasobniku NC621 lub wysuwanym wysięgniku SH20 montowanym w drzwiach kabiny ładunkowej, oraz działko M197, stanowiące trzylufową wer-sję sześciolufowego działka M61A1 Vulcan. W działko to uzbrojone są m.in. śmigłowce Bell AH-1J/T/W/Z amerykańskiego Korpusu Pie-choty Morskiej. Można je również wykorzy-stać w zasobniku GPU-2/A.

uzbrojenie rakietoweWśród niekierowanego uzbrojenia rakieto-

wego dla śmigłowców, także śmigłowców wie-

lozadaniowych, należy wymienić zwłaszcza rosyjskie pociski S-5 kalibru 57 mm, obecnie zastępowane pociskami S-8 z różnymi głowi-cami, oraz różnymi pociskami zachodnimi ka-libru 68 mm i 70 mm. Śmigłowce wielozada-niowe wykorzystują uzbrojenie strzeleckie i rakietowe głównie do samoobrony. Należy jednak podkreślić, że śmigłowce te mogą być również uzbrojone w kierowane uzbrojenie przeciwpancerne. Ponieważ śmigłowce wie-lozadaniowe są maszynami ciężkimi, monto-wane na nich uzbrojenie kierowane powinno być jak najlżejsze. Natomiast ze względu na wielozadaniowość śmigłowca system kiero-wania ogniem powinien w jak najmniejszej mierze zajmować uwagę załogi.

Do lekkiego kierowanego uzbrojenia prze-ciwpancernego należą laserowo naprowadza-ne pociski Hellfire II firmy Lockheed Martin, kierowane przewodowo pociski TOW-2B Ae-ro firmy Raytheon oraz pociski HOT-3 i napro-wadzane na podczerwień pociski PARS3-LR (fot. 3) koncernu MBDA. Maksymalny zasięg pocisku HOT-3 wynosi 4000 m, TOW-2B Ae-ro – 4500 m, a PARS3-LR – 6000 m (trwają prace nad zwiększeniem zasięgu do 8000 m, czyli porównywalnego z zasięgiem Hellfire II). Na śmigłowcach wielozadaniowych jest również montowany produkt firmy Rafael – Spike-ER o zasięgu 8000 m.

Jedną z nowszych rosyjskich ofert jest kie-rowany laserowo pocisk KBP 9M121 Wichr (AT-16), o masie 50 kg i zasięgu 10 000 m. Pocisk ten zastępuje starszego typu pociski KBM 9M114 Kokon (AT-6) i 9M120 Ataka-V (AT-9), wykorzystujące do naprowadzania sys-tem kierowania uzbrojeniem Szturm-V. Zasięg tych pocisków wynosi 5000–6000 m. Lepsze charakterystyki ma pocisk KBM 9M123 Chri-zantiema (AT-15), przewidywany jako uzbro-jenie śmigłowca Mi-28M.

Jako uzbrojenie kierowane śmigłowca wie-lozadaniowego (także uderzeniowego) mogą być rozpatrywane kierowane pociski rakieto-

Fot. 2. Działko GAU-19/A montowane na podwieszeniach śmigłowca

Źródło: http://pogoblog.typepad.com/photos/uncategorized/

huey_gun.jpg/.

Fot. 3. Pocisk rakietowy PARS3-LR

Źródło: http://en.wikipedia.org/wiki/Image:PARS3LR.jpg/.

NOTATKA

W porównaniu z uzbrojeniem strzeleckim pociski rakietowe mają większy zasięg oraz mogą przenosić różnorodne głowice, także zawierające subamunicję różnego przeznaczenia.

u


przegląd sił powietrznych 1�2009/2

we klasy powietrze–powietrze. Mogłyby być one jednak wykorzystywane jedynie do sa-moobrony oraz zwalczania celów wolno le-cących, np. samolotów wykorzystywanych przez przemytników. Tego typu uzbrojenie również powinno być jak najlżejsze. Pocisk AIM-9 Sidewinder o masie 87 kg, mimo że montowany jest na śmigłowcu AH-1W Kor-pusu Piechoty Morskiej USA, najprawdo-podobniej byłby zbyt ciężki. Jako uzbroje-nie klasy powietrze–powietrze dla śmigłow-ców zaproponowano zmodyfikowany pocisk R-60M (AA-8) – w praktyce okazał się jed-nak dość zawodny. Możliwym rozwiązaniem wydaje się więc zaadaptowanie lekkich po-cisków rakietowych klasy ziemia–powietrze: Stinger, Igła czy Mistral.

Wyposażenie i kabinaOprócz uzbrojenia o możliwościach bojo-

wych współczesnych śmigłowców, w tym wie-lozadaniowych, decydują dodatkowe wyposa-żenie i systemy. Umożliwiają one zastosowanie

uzbrojenia kierowanego oraz ułatwiają załodze wykonywanie różnorodnych zadań. W segmen-cie urządzeń wielospektralnego zobrazowania przoduje system L-3 Wescam. W 2007 roku głowica MX-15Di z rodziny L-3 została wybra-na przez Augusta Westland jako elektrooptycz-ny laser dla przyszłego brytyjskiego śmigłow-ca Lynx (fot. 4). Zamówienia złożyły również: Francja – dla śmigłowców Eurocopter EC 135, Litwa – dla śmigłowców Mil Mi-8MTV1 (oby-dwa państwa zamówiły wersję MX-15i), a tak-że Holandia – dla śmigłowców CH-47F (zamó-wiła wersję MX-15).

Śmigłowce wielozadaniowe są wyposaża-ne także w systemy obserwacji w podczer-wieni – FLIR Systems. Na śmigłowcach ARH-70A Arapaho (fot. 5) amerykańskich wojsk lądowych oraz na bezzałogowych stat-kach powietrznych MQ-8B Fire Scout mary-narki wojennej USA zamontowano system Bri-te Star II, pracujący w warunkach dziennych i nocnych, będący wskaźnikiem/dalmierzem

Fot. 4. Przyszły śmigłowiec Lynx z głowicą MX-15Di systemu L-3 Wescam

Źródło: http://www.naval-technology.com/projects/navy-future-lynx/navy-future-lynx6.html/.

u

1� przegląd sił powietrznych 2009/2

u laserowym oznaczania celów. W pierwsze wersje tego systemu były wyposażone śmi-głowce UH-1N uczestniczące w 2003 roku w operacji „Iracka wolność”.

Z kolei na śmigłowcach UH-60L Black Hawk zamontowano urządzenie AAQ-22 Star Safire HD, pochodzące z serii Star Safire współdziałającej z wieloma sensorami.

W odróżnieniu od śmigłowców wielozada-niowych śmigłowce uderzeniowe mogą dodat-kowo przewozić na pokładzie żołnierzy lub wyposażenie. W przypadku tych statków po-wietrznych istotną rolę odgrywają wielkość kabiny ładunkowej oraz możliwości załadow-cze. Jednosilnikowy Eurocopter AS 550C3 Fennec (o masie 2250 kg) i dwusilnikowy AS 555 (2600 kg) mogą zabrać na pokład mak-

symalnie pięciu żołnierzy. Obydwa śmigłow-ce mogą być alternatywnie wyposażone w działko kalibru 20 mm i wyrzutnię rakiet kalibru 68 mm. Śmigłowce w innych warian-tach mogą posiadać uzbrojenie klasy powie-trze–powietrze oraz przeciwpancerne pociski kierowane. Śmigłowiec EC 635 (2835 kg) no-wej wersji może przewieźć w kabinie ładun-kowej siedmiu żołnierzy lub dwa zasobniki strzeleckie do działek kalibru 20 mm. Ze śmi-głowców Eurocoptera warto wymienić lekki śmigłowiec wielozadaniowy UH-72A Lako-ta, zaprojektowany na podstawie cywilnego EC 145. W armii Stanów Zjednoczonych wy-korzystywany jest między innymi w wersji do ewakuacji medycznej. Cięższy śmigłowiec AS 565UB Panther (4300 kg), pilotowany przez dwuosobową załogę, może zabrać na pokład 10 żołnierzy. Natomiast AS 532AL Cougar, o masie 9 t, przewozi w kabinie ła-dunkowej 25 żołnierzy. Jeden z wariantów uzbrojenia zakłada wykorzystanie bocznego działka. Wzorowany na AS 532AL śmigło-wiec EC 725, o masie 11 t, zabiera 29 żołnie-rzy więcej i jest lepiej przystosowany do dzia-łań w sytuacjach kryzysowych.

Ze śmigłowców wielozadaniowych firmy Augusta Westland na uwagę zasługują A106 Luh – o masie 3000 kg, z dwuosobową załogą, zabierający sześciu żołnierzy, Super Lynx 300 – o masie 5330 kg, mogący zabrać sześciu żołnie-rzy, oraz AW 149 – o masie 8000 kg, przystoso-wany do przetransportowania 16 żołnierzy.

Śmigłowce Bell UH-1 Huey (do 10 żołnie-rzy na pokładzie) są dostępne w wielu mody-fikacjach, m.in. Huey II lub UH-1Y. Ta ostat-nia maszyna jest wyposażona w system Brite Star i uzbrojenie strzeleckie, zawierające: M240D (MAG 58M) kalibru 7,62 mm, sze-ściolufowe działko M134D lub GAU-17/A oraz GAU-16 kalibru 12,7 mm.

Ze względu na możliwość wyposażania śmigłowców wielozadaniowych zarówno w systemy uzbrojenia, jak i wspomagania ma-szyny te stają się coraz bardziej uniwersalne. W praktyce przekłada się to na zwiększenie liczby i różnorodności wykonywanych przez nie zadań. ¢

Fot. 5. ARH-70A Arapaho z systemem Brite Star II zastąpi w przyszłości śmigłowce OH-58D Kiowa.

Źródło: http://www.army-technology.com/projects/arh-70a/

arh-70a3.html/.


Możliwości współczesnych śmigłowców wielozadaniowych

Documents