Monetarna ekonomija 2

Monetarna ekonomija 2

Dr Zoran Jović

NOVČANA MASA

Novčana masa je zbir finansijskih instrumenata koji obavljaju funkcijunovca.

Monetarni agregati – zajednički pojam za različite grupe finansijskihinstrumenata (novac i druga finansijska sredstva)

Monetarni indikatori – parametri na koje Centralna banka imauticaja i koji služe za merenje delovanja monetarne politike

NOVČANA MASA Pristupi definisanju novčane mase:

Teorijski pristup –

a) tradicionalni koncept: gotov novac + depoziti po viđenju

b) Friedmanov koncept: g.n. + d.p.v. + oročeni depoziti

c) Koncept Gurley i Shawa: g.n. + d.p.v. +o.d. + nebankarski depoziti

d) Koncept prezentovan u Radcliffeovom izveštaju o likvidnosti: g.n. +d.p.v. +o.d. + n.d. + krediti

Empirijski pristup :

- problemski pristup:

- statistički pristup:

MONETARNI AGREGATI• Teorijski CB pod monetarnim agregatima smatraju:

- M1 agregat – novčana masa u užem smislu

- M2 agregat – novac u širem smislu: novac + kvazi novac

- M3 – najširi novčani agregat

- M4 ili NDA – neto domaća aktiva

MONETARNI AGREGATI

• FED:

- M1=gotov novac u opticaju+depozitni novac+drugi depoziti+putni č.

- M2=M1+štedni depoziti+kratkoročni depoziti+zajednički fondovi novčanih tržišta+depozitni računi novčanog tržišta+ugovori o prekonoćnim rekupovinama+noćni evrodolari

- M3=M2 + dugoročni depoziti + terminski ugovori o rekupovini + terminski evrodolarski depoziti + akcije zajedničkih fondova novčanog tržišta

MONETARNI AGREGATI U PRIVREDNOJ PRAKSI SRBIJE

Monetarni agregati u našoj privrednoj praksi se mogu svrstati u tri osnovne

grupe:

1. Primarni novac (monetarna baza, CB)

2. Novac kao instrument plaćanja (novčana masa u užem smislu, CB i PB)

3. Novac kao deo imovine (svi instrumenti plaćanja)

MONETARNI AGREGATI U PRIVREDNOJ PRAKSI SRBIJE

Prema metodologiji NBS – 6 monetarnih agregata

STANDARDNI MONETARNI AGREGATI:

M1

M2

M3

DODATNI MONETARNI AGREGATI:

M0

M4

M5

ENDOGENOST /EGZOGENOST NOVČANE MASE

Jedna promenljiva se naziva endogenom, u statističkoj teoriji,

kada je njeno kretanje rezultat zajedničkog delovanja ostalih

varijabli u modelu (kome posmatrana promenljiva pripada).

Dok je egzogena varijabla ona varijabla za čiju vrednost se

pretpostavlja da je određena faktorima koji se nalaze van

posmatranog modela.

Ekonomisti novčanu masu obično nazivaju endogenom

promenljivom (ne definišući stepen endogenosti).

BRZINA NOVCA U OPTICAJU

Brzina novca u opticaju (V) je mera vremena koja razdvaja čin

prodaje od čina kupovine. Matematički bi mogla da se izrazi kao

odnos obima transakcija (T) i potrebne količine novca (M).

V=T/M

Brzina novca u opticaju i novac predstavljaju dva aspekta jedne

iste pojave, odnosno, dinamički i statički aspekt novca.

KONCEPCIJE BRZINE NOVCA U OPTICAJU

Transakciona brzina novca u opticaju

V=T/M koliko puta u određenom vremenskom periodu jedna novčana jedinica

pređe od jednog vlasnika do drugog

Dohodovna brzina novca u opticaju

V=NDP(BDP)/M koliko jedinica bruto domaćeg proizvoda opslužuje jedinicu

količine novca u opticaju

Odnos između količine novca u opticaju i iznosa nominalnogdruštvenog proizvoda

• V=M/NDP pokazuje koji deo BDP (ili nacionalnog dohotka) se drži u novcu

PARCIJALNE BRZINE NOVCA U OPTICAJU• Mp – novac u f-ji prometnog i platežnog sredstva - potrebna količina

novca, koja bi imala svoju posebnu brzinu opticaja

Mb – neaktivni novac bi imao brzinu opticaja = 0;

Mn – neuravnoteženi novac bi imao svoju posebnu brzinu opticaja.

• Ne mogu se statistički utvrditi jer se stalno prelivaju jedna u drugupa V zavisi od strukture novčane mase i karakteristika pojedinih brzina novca u opticaju.

FAKTORI KOJI UTIČU NA BRZINU NOVCA U OPTICAJU

Sistem plaćanja

Ostale determinante (5 važnih):

- Decentralizacija ili centralizacija novčanih sredstava

- Stepen sigurnosti

- Psihološki faktori

- Frekvencija

- Stabilnost privrede

PRIMARNI NOVAC

Količina novca u opticaju: M = m * B

m – monetarni multiplikator

B – monetarna baza / monetarni novac / primarni novac - odražava

ponašanje centralne banke (CB).

Finansijsko posredovanje se umeće između M i B.

Teorija formiranja i regulisanja količine novca u opticaju izgrađena na

jednostavnim bilansnim identičnostima:

1) stabilnosti koeficijenata likvidnih rezervi banaka u odnosu na njihove

ukupne depozite,

2) činjenici da B predstavlja pasivu CB

PRIMARNI NOVAC (MONETARNA BAZA)

• Proces kreiranja primarnog novca naziva se primarnom emisijom i predstavlja monopolsko pravo Centralne Banke

• Proces kreiranja novčane mase naziva se sekundarnom emisijom i taj proces sprovode poslovne banke

• Primarni novac se definiše kao zbir obaveza Centralne Banke prema nebankarskom sektoru i poslovnim bankama.

• B = G + R

•

• B – primarni novac (M0)

• R – rezerve depozitnih institucija

• G – gotovina.

PRIMARNI NOVAC

M=G+D

Količina novca u opticaju (M)=gotov novac(G)+bank.depoz. (D)

Primarni novac (B) = gotov novac (G)+ likvidne rezerve banaka kod CB

(R)

→ Ključna razlika M i B je R, služi kao osnova za kreiranje depoz.novca

→ Bilans stanja CB : aktiva (kreiranje B), pasiva (upotreba B)

Primarni novac se može izraziti na dva različita načina:

1) Po metodi upotrebe baze → zaključak o rasporedu primarnog novca,

2) Po metodi kreiranja ili iskaz po tokovima kreiranja monetarne baze →

zaključak o relevantnim uslovima ponude B, odnosno da se ispitaju izvori

promena u B

Definicije B se mogu izvući iz različitih kombinacija stavki BS CB

KREIRANJE PRIMARNOG NOVCA

BΞ Mo CB ↕→ M ↕ M=mxB

Koncept primarnog novca zasnovan na metodi

“kreiranja” je pogodan za analizu faktora promene

novčane mase, koja polazi od primarnog novca i

monetarnog multiplikatora

Konkretno, jedan korak u procesu analize jeste pokušaj da

se objasni deo promene novčane mase faktorima koji

izazivaju promenu primarnog novca

Praktično, faktori promene primarnog novca predstavljaju

tokove kreiranja i povlačenja

U tržišnim privredama postoje sledeći kanali emisije

primarnog novca:

Operacije centralne banke na otvorenom tržištu (hov) –

OOT

Devizne transakcije centralne banke sa inostranstvom

CB kao direktni zajmodavac

BILANS CENTRALNE BANKE

AKTIVA CB PASIVA CB

FinansijSka Aktiva

Krediti bankama Kb

Krediti klijentima Knk

Devizne transkacije FA

Monetarna pasiva

Gotovina G

Rezerve banaka R

Devizne transkacije FP

Ostala aktiva

Ostali plasmani OP

Nemonetrana pasiva

Depoziti nebank KD

Ostala pasiva ONP

G+R+FP+KD+ONP = Kb+Knk+FA+OP

KREIRANJE I POVLAČENJE NOVČANE MASE

Teorija ponude novca – teorija monetarnog multiplikatora ili teorija

primarnog novca, tvrdi da: ↕ M= ↕ mxB

1) ako se menja primarni novac i ponuda novca se menja u istom pravcu,

2) većina promena varijable ponude novca je rezultat promene varijable

primarnog novca

Tokovi kreiranja monetarnih agregata u uslovima nerobnog novca

predstavljaju rezultat aktivnosti monetarnih vlasti i deo su široke strukture

finansijskih tokova u koje su uključeni različiti ekonomski subjekti

Postoje dve osnovne grupe determinanti koje utiču na promenu količine

novca u opticaju: 1) determinante koje utiču na primarni novac (u velikom

stepenu su pod kontrolom centralne banke)

KREIRANJE I POVLAČENJE NOVČANE MASE

2) determinante koje utiču na monetarni multiplikator (pod relativno malim

uticajem mera monetarne politike)

U skladu sa tim proces kreiranja i povlačenja novčane mase

determinisan i egzogenim i endogenim faktorima

Učesnici savremenog novčanog tržišta su: CB, sistem poslovnih banaka

i sektor nebankarskih ekonomskih subjekata.

Tokovi kreiranja novca predstavljaju fin.transakcije između učesnika

novčanog tržišta.

KREIRANJE I POVLAČENJE NOVČANE MASE

Banke i ostali nebankarski subjekti su davaoci i primaoci sredstava

U slučaju kreiranja novca banke se pojavljuju kao davaoci sredstava,

dok se u slučaju povlačenja sredstava banke pojavljuju kao primaoci

sredstava

U slučaju nebankarskih subjekata se dešavaju obrnuti procesi →

pomenuti procesi međusobno zavisne pojave

Teorije procesa formiranja novčane mase:

1) Kejnzijanska monetarna teorija – shvatanje procesa kreiranja

novčane mase kao jednog tehničkog (mehaničkog) mehanizma između

B i M (nije prihvatljiv stav)

2) Bihevioristički pristup – M je determinisana i egzogenim i

endogenim varijablama (osnov modernog shvatanja)

TOKOVI STVARANJA NOVČANE MASE

Metodi tumačenja faktora monetarnog rasta:

1) Metod zasnovan na konsolidovanom bilansu monetarnih

institucija (CB i poslovnih banaka)

2) Metod zasnovan na računima novčanih tokova

3) Metod zasnovan na jednačini koja definiše monetarnu

multiplikaciju

Najznačajniji instrumenti emisije i povlačenja novčane mase

su:

1) bankarski krediti

2) nemonetarni depoziti

3) devizne transakcije banaka