број 83 септември 2012 50 ден www.ffrm.org.mk 4 тона од декари коригирачки роеви за јакнење на друштвата третирање на слама со уреа култура за правење на парфеми искуство од италија тера диСк
број 83септември 201250 денwww.ffrm.org.mk
4тона од декари
коригирачки роеви за јакнење на друштвата
третирање на слама со уреа
култура за правење на
парфеми
искуство од италија
тера диСк
Списанието „Моја земја” из ле гува месеч но и е во соп ст веност на Федерација та на фармери те на Репуб лика Ма кедонија. Првиот број из лезе како орга ни зациски бил тен на ФФРМ во април 2003 година, а од декември 2006 се дис т ри бу ира како ме сеч но спе цијализирано спи са ние за зем јоделство и ру ра лен раз вој.
Почитуваничитатели,ситесугестии,забелешки,прашањаикритики,Вемолиме,дагииспраќатенамаиладреситенаведенивоимпресумот.СотоаќевлијаетенаквалитетотнасодржинатаиќедобиетеинформациизаВашеподоброипоквалитетноземјоделскопроизводствоилиразвојнасредината.Затоа,редакцијатаВеохрабруваданипишувате.
УРЕДНИЧКИЗБОР
Постоиеднанашанароднаизрекавокојасевели„СопрашањадоСтамболпешсестигнува“.Е,овасамогозборуваме,аманикакодагоприменувамекоганештонеразбирамеилиненијасноили,пак,несакамедагоразбереме.Когасеработизаправењенатемикадештосебарависокадозанастручност,доброедасепрашааконекојнештонезнае,преддасевлезевокоментари.Не би сакала тука да навлегувам со конкретнипримериилица,ночестопатисретнувамтекстовиобјавенивојавносткадештосекоментиравоимена земјоделците и се даваат ставови во име наземјоделцитебездасезнаештое тоаземјоделствоикакоодреденимеркинавистинавлијаатвоземјоделството.Ваквителичностикоисеилидеринанекоиземјоделски здруженија, пратеници, јавни личности,прво знаатедна земјоделскамерка каконапример, субвенциите,да гифалат,апоеденпериодтиеистатаработајанапаѓаат,дуриисиземаатзаправоданавредуваатидругилуѓезанивниставови.Иштоенајтрагично,тиеимбилепријателиизамногуработисесоветувале,разговаралеисипомагале.Ова е дефиниција за „непознавање на одреденапроблематика“или„криењенасвоетонезнаење“или„општаглупаваманипулација“.Јассекогашвеламивомоетоработењекаконовинар општо правило е „собери информации одситеизворипреддадонесешопштзаклучокидазапочнеш со критика“. Тоа не е само пракса воновинарството,тукуиводругигранки,исекогаш
коганештоне знаешилине сисфатилдобро,прашај.Небидолжелаповеќе, самобиистакналадекатребадабидемемногу внимателни кога станувазборзаземјоделството,бидејќипретстојниотпериодеинтересенза целокупното опкружување –започнуваат кампањи, започнува истакнувањена проблемите,започнуваатманипулации.
Сопочит,мрБилјанаПетровска
Митревска
СОДРЖИНА
Со прашања до Стамбол пеш се стигнува
9
10
12
22
34
Агрометерологија:КАрАКтериСтиКи нА летнАтА СушА
ГрадинарствоСузбивАње нА плевели
во зелКАтА
лозарствоинтервју Со ДАмиАно
АвАнцАто, КонСултАнт оД итАлијА
ГрадинарствоСузбивАње нА лиСниот минер нА ДомАтите
механизацијаALPLER плуГови
моја земјаСептември 2012 издавач :ФФрм медијаул. Гиго михајловскибр. 3, 1000 Скопјетел/Факс: 02 3099042e-mail: [email protected]број на ж иро сметка:380-1-645333 001-46 прокредит банка
управител и маркетингблагојче најдовски 070/[email protected]@ffrm.org.mkГлавен и одговорен уредникбилјана петровска митревска[email protected]Фото вест - насловнаблагојч е најдовскиновинармарјан Кировскилекторверица неделкоска
Струч ни соработниципроф. д-р злaтко Арсовпроф. д-р Душко мукаетовСтојан Глигоровраде Каранфиловскизоран Голубовскиблагојче ДимитриевЃорги КочовскиАнгеле Ангеловскиванчо захариевСтеван орозовиќ Дизајн: бригада дизајн [brigada.mk]печ ати: пропоинт, Скопје
4|МОЈАЗЕМЈА
ФФрм
ФФРМ го пРенесува своето искуство на зеМјоделците од косовоза ФоРМиРање на зеМјоделска чадоР-оРганизација
РазМена на искуства поМеѓу ФФРМ и аФди за подобРување на квалитетот на Млекото
ФедерацијатанафармеритенаРМостварисредбасоИницијативатазаземјоделскиразвојнаКосово(ИАДК) на којашто ги презентираше своите
искуства и информации за формирање на една чадорорганизација која функционира на национално ниво.
ИАДК планираат да формираат организација какоФФРМвоКосовоиворамкитенадводневнатапосетанаМакедонија остварија средби со управувачката структура на ФФРМ, го посетијарегионалниотцентарвоБитола и остварија средби сочленовинаФедерацијатавобитолскиотрегион.
„Ниепостојанозборувамедеказдружувањетоназемјоделцитееодпосебнаважностзаразвојотнааграротитоанесамокајнастукуиворегионот.Колкуимамепоорганизирани и здружени земјоделци, толку и ние ќеимамепоголемпрогрес.Когабисенаправилаеднаанализазаразвојотназемјоделствотовоовие20години,ќесезабележидеканисеслучинештопозитивно,односнозапочна здружувањето на земјоделците, се формирааголем број здруженија, формирана е Федерацијата на
фармерите која во овиедесет години создаде свои капацитетииразвиенаструктуранафункционирање.Онаштоеважнокогасеформираеднавакваорганизацијаедасемобилизираатздруженијатаидасесоздадатпотсекторскигрупикоиќедадатрезултати.Истотака,важноедасепосветивниманиенаедуцирањетоиинформирањетонафармерите“,велиСекуловски.„Од1990годинавоКосовосеформираниголембројземјоделски организации од кои денес само 120 се активни.Овиеорганизациинемаатразвиенаструктуразаданастапуваат и да лобираат за правата и интересите наземјоделцитенаповисокониво.Затоа,неминовенепроцесотнаформирањенаедначадорорганизација.Ворегионотразговаравмеисодругиздруженија,нонаовиепросториединственоФедерацијатанафармеритенаРМечадорорганизацијасоразвиенаструктурасокојашторешивмедаостваримесоработказаразменанаискустваиданаучимекакосесоздаваеднавакваорганизација.ВоКосовониеимамеподдршкаиодМинистерствотозаземјоделство за формирање на оваа организација. Сооваасредбасамозапочнувапроцесотнаучењекојќенипомогнедаформирамееднадобраорганизација,којаќебиде гласот на земјоделците воКосово“, велиМагбулеХусениодИАДК.l
ФедерацијатанафармеритенаРМорганизирашеседумдневнапосетанаФранцускатаземјоделскаорганизација АФДИ со која спроведува про
ектзаподобрувањенаквалитетотнамлекото.Тиереализираа средби со сточари и млекари, а се оствари исредба со заменикминистерот за земјоделство, ЗоранКоњановски.ВорамкитенасредбатасеразговарашеизапродолжувањенасоработкатасоАФДИиАЛДА.СпоредАндријаСекуловски,претседателнаФФРМ,овојпотсектор го очекуваат голем број предизвици, како изакани со неможноста да инвестираат во сопственитефарми,аособеноголембројмалифармеритоаќегопочувствуваатдоколкунесездружатинегиследатстандардитезаквалитетнамлекото.„Клучнипроблеминакоитребадасеработисе:фармеритекоиќесеодлучатдаегзистираат сопроизводствона млеко првенствено треба да имаат на располагањеземјиштезапроизводствонахранапогрлодобиток,затоашто храната најмногу влијае на крајниот производ;применанатехничкотехнолошкидостигнувањазаодржување на квалитетот на млекото и доколку одлучатда бидат земјоделците мали по обем, неминовно енивноздружувањезадаопстојатнапазарот.Замлекопроизводителитепретставуваголемпроблемнеорганизираноста во делот на лабораториските испитувања захигиенанамлекото“,велиСекуловски.ПроблемотсоквалитетотнамлекотовоФранцијасепојавипред40годинииенадминат.Споредфранцускитеексперти,иМакедонијатребадаработизанадминувањенаовојпроблемзадаседобиеконкурентенпроизводнапазарот. „Не се работи за тоа директно да се пренесатметодитеодНормандија, тукудасеизнајдатначинида
сеподобри квалитетотнамлекото, согледанидиректнонатерен.ВорамкитенаоваапосетаќесепосететмлекарнициифармивоМакедонијаинасамотоместоќесеувидикадесегрешиикакотоадасепоправи.Онаштоенајголемпроблемкајсточарите,итоанесамовоМакедонија, е правилнотокористење на машинатазамолзење.Најчестотоасеоднесуваначистењетонамашината и чувањетонамлекотоналадно.Овае посебно важно бидејќи најчесто млекото несе чува во добри условии така се создаваат бактерии во млекото“, велиЖулиенКардер,техничарзамлекопроизводствоодАФДИ.Во рамките на Федерацијата на фармерите еформирана и потсекторскагрупазамлекопроизводствопрекукојаштосеспроведуваат активностиза подигање на квалитетот намлекото. Во неаактивноучествуваатпроизводители,млекари,институции,експерти,асевклучуваимеѓународноискуствокакоштоеоваасоработкасоАФДИ,какопретставницинафранцускитемлекопроизводители.l
СЕПТЕМВРИ2012|5
во оРганизација на ФФРМ, 25 зеМјоделци од албанија во посета на Македонија
суша, поМал Род, долгоРочни МеРки за пРилагодување
Високите температури и сушатата кои ја зафатија државата имаат негативновлијаниеврзцелокупнотоземјоделството.Споредагрометеролозитеоваасушаесосемапоинакваоддругитекоисеслучуваатсекоелето.Според информациите кои ги добива Федерацијата на фармерите на РМ одсвоитечленовивисокитетемпературикоијазафатијадржаватаимаатнегативновлијаниеинамалувањенародотвоградинарството,овоштарството,пчеларствотоилозарствотоаштосеоднесувадосточарствотонајголемпроблемправисушатакојасоздадепотешкотиивоснабдувањетосохрана,ноиценатаначинењенахранатасезголемува.Сосушатакајвисокитепасиштанастанадеградацијанатревнатамаса, односнопреовладува трева сополошквалитет, а знаемедекастокатаепребирлива.Овадиректновлијаенанамалувањенапродуктивностана производено млеко. Истотака поради неможноста занаводнувањеливадитеостанаанеискористени. Сето ова имаголемо влијание во млекопроизводствотоисточарството.„Земјоделските култури трошатводаодсопственитерезервиитоадоведувадонамалувањенародотисушењенарастението.Ваквиот процес драстично еизразен во регионите кои сенепокриени со системи за наводнување како што е Овчеполието. Ваквите временскинеприлики ќе продолжат иво иднина. Излезот ние какоФФРМ го гледаме во капитални инвестиции во рационалноуправувањесопостоечкитересурсизавода.Истотакапотребноеградењенаеднастратегијазаприлагодувањеназемјоделствотоконклиматскитепроменииедукацијаназемјоделцитезаприменанановитехнологиизаприлагодувањена земјоделството кон новите климатски промени. Поново здружувањето еосновенизлезодваквиотпроблеминаваковначинможеполеснодасереагиразаценатана хранатаи тоаи од странанапроизводителитеипотрошувачиивоопшто за справување со климатските промени", вели Андрија Секуловски,претседателнаФФРМ.l
ФедерацијатанафармеритенаРМбешедомаќинна25земјоделциодАлбани
ја кои имаа средби со сточаричленовинаФФРМ.Ворамкитенапрестојотбеареализиранисредбисоситеинволвираниинституции во сточарството, односно соАгенцијата за храна и ветерина,Институтот за сточарство, ЈП застопанисувањесопасишта,абеаостварениипосетинакланицаиветеринарнастаница.„ОваапосетаФФРМјаорганизирашезадасеразменатискустваи знаења помеѓу сточарите одМакедонијаиАлбанија.Реализиранае средбасоЈПзастопанисувањесопасиштазадасеразгледаат законските легислативии да размениме информации затоакакосерегулиранитиевонашатадржаваи воАлбанија.Ниесметамедекатребаповеќедасеработи на ова поле за да се понудатсоодветниипрактичнирешенијаивонашатаземја,запроблемите со коишто се судирамевосекојдневнотоработење.Затоаорганизираме вакви средби, зада разгледуваме слични проблематики во овој сектор и да сепонудат поквалитетни решенија.Федерацијатанафармеритесмета дека треба да се направи изменавоЗаконотзапасиштаивокоординативната група да бидатвклучени одгледувачите на овциодФФРМ.Потребноепочитувањена склучените договори за користење на пасиштата зарадипристап и нивно соодветно искористување.Запоефикасноискористување на пасиштата, ниепредлагаме тие да не се пошумуваат, да се одржуваат, да имапоилаидаимапристапдонив“,велиАндријаСекуловски.Претставниците од Албанија објаснијадекапасиштатакајнивќепреминатвонадлежностнаопштинитекоиќегидаваатподконцесија.Директорката на ЈП за стопанисувањесопасишта,ИљмијеВласаку,информирадекакајнасповршината на пасишта изнесува600.000хектариодкои80%сеискористени.l
6|МОЈАЗЕМЈА
само организирани и едуцирани ќе влијаеме на пазарот
извадок од интервјуто на Андрија Секуловски, претседател на ФФрм за миАФФрм
Сушата годинава ги загрижува сто-ча рите, последиците по пасиштата и ли вадите од недоволните количини во да се огромни. Ќе има ли проблем со добиточната храна?
Последицитеодклиматскитепромени влијаат врз земјоделството.Восточарството најголем проблем направисушата,го отежнаснабдувањетосохрана,предизвикаи покачувањенанејзинатацена, гидеградирапланинските пасишта и тревната маса.Преовладува трева со полош квалитет, а добитокот е пребирлив. Овадиректно влијае на намалување напроизводството на млеко. Порадинеможноста за наводнување, ливадите останаа неискористени, штозначителносеодразува вомлекопроизводствотоисточарството.
Дали сè уште сметате дека субвенциите имаат социјална димензија и колку сте задоволни од динамиката на исплата?
Аналитичкивлеговмевоподдршкана сето ново што се спроведуваво Македонија. Истовремено смесвеснидекаситепочетоцисе тешкии тука излегуваат на површина голем број проблеми. Кога станувазбор за субвенциите, отсекогаш сеактуелни прашањата дали тие серазвојни, каде одат парите од субвенциите, колку помогнаа за развој на земјоделството. Како земјоделец, би истакнал дека тиевлегуваат во буџетот на семејствотои се користат за инвестиции во аграрот. Федерацијата на фармеритесекоја година изработува Предлогпрограма за субвенционирање којаја доставува до Министерството заземјоделство.Во неадеталносеразработенипредлозите за секој сектородделно. Наши генерални барањасе: поставување на временска рамка за субвенционирање, дефинирање на периодот „од – до“, периодоткога земјоделците ќе ги добијат финансиските средства, планирање
то да биде повеќегодишно и да сепоставатиндикаторикоиќегиодредат позитивните и негативните вложувањапоодделновосекторите.
постојано се нагласува потребата од здружување на земјоделците и формирање задруги/кооперативи, за што владата обезбеди и посебна поддршка. но, колкав е реално интересот кај производителите за ваква форма на организирано дејствување, сè уште ли ја спо ре ду-ва ат со онаа во СФрј? може ли тоа да е причината поради која бројот на за други во земајава е многу мал?
Во Македонија постојат големипотенцијали за развој на кооперативното движење кое ќе помогнеземјоделските производи да станатконкурентни на пазарите. Во земјите во развој обидите за формирањеи функционирање на кооперативитенајчесто завршува без успех. Кои сепричините?Однашетотековноработењеесогледаноследното:најголемипроблеми се менаџерската одговорност,недоволнатапосветеностначленовите,нивнатаслабасоработкаикомуникација, недоволното познавањена улогитевокооперативатанаситечленови,какоиорганинауправување,несоодветнитеполитичкиодлукии финансиските неправилности, недоволното менаџерско искуство, нелојалностаначленовите,какоинедоволнитекапиталниичовечкиресурси.Управувањето со кооперативите имасличности со другите бизнисентитети, но и специфичности, малитефармери јакористатможностапрекукооперативите да имаат пристап допоевтини репроматеријали, механизација,услугиипазарзасвоитепроизводи. Зада се создадат услови зафункционирање на кооперативите,Федерацијата предлага првенственоедуцирање и информирање на фармерите за тоа кои се предностите икориста од ваквиот начин на организираност. На ваков начин ќе имаорганизиранииинформираниземјоделцикоиќеможатдавлијаатнапазаротинадобивањетопоевтинирепроматеријали.
Колкаво е учеството на ФФрм во пот секторските групи и колку овие те ла влијаат на земјоделската по ли-ти ка? Формиран ли е Агросоветот во кој треба и вие да членувате?
Потсекторскиот пристап го практикуваме во ФФРМ, но и наши
членови учествуваат во потсекторските групи на ресорното Министерство.Овојпроцессèуштегинемададено соодветните резултати, но евистинскиот пат за постигнување нацелите. Агросоветот е советодавнотелонаМЗШВисеформирасогласно Законот за земјоделството и рураленразвој.Ворамкинаоваателосе овозможува земјоделците да гипренесат своите ставови за поефикасно искористување на аграрнитеможности и предлагање соодветнирешенија. Добро е Агросоветот дафункционира и редовно да одржувасостаноцизаситеучесници дабидатнавремено информирани, да имаатвремедасеподготватидадефинираатставови.ФФРМимасвојпретставникво ова тело, тоа е претседателот наФФРМ,икаконајголеманационалнаорганизацијанафармеритеи социоекономски партнер на државата,подготвенаедададе свој придонес.Очекувамешто поскоро да почне дафункционираАгросоветот.
можете ли за крај да направите паралела на земјоделскиот сектор сега и пред неколку години? евидентен ли е прогрес и што мислите за владините мерки?
Промени во однос на развојот наземјоделствоимаитоавопозитивнанасока.Можебинесмецелоснозадоволниоддинамиката,нопрогресима.Се хармонизираат многу закони, седаде можност на стопанството да серевитализира. Сето ова бара доброразвиеникапацитети заспроведување,нотребадасеработи. Најголемапредност е тоа што се препознававредностанамакедонскотоземјоделствоинеговите компаративнипредности.Соинвестирањето и вложенитепари прекусубвенциите, Програматаза рурален развој и ИПАРДпрограматаседодадевредностназемјоделскотостопанство.Слабоститесèуштесе чувствуваат во администрацијата,нефункционалниот однос меѓу земјоделските институти за развој нааграрот (како клученфактор во земјоделствотозаследењенабрзиоттехничкотехнолошки развој) и недавањето посебенакцентнасоветодавнатаслужба во земјоделските стопанствакојаепредусловзаспроведувањенаконкурентнопроизводство.Тоазначидекасамоорганизирани,обединетииинформираниможемедаодговорименапредизвицитештонèочекуваатвоиднина.l
СЕПТЕМВРИ2012|7
пишува: Ангелко Ангелевски, советник за агрометерологија во уХмр
Карактеристикиналетната суша
АГрометеролоГијА
треба многу посериозно да се размислува за проширување и развивање на системите за наводнување, кои во овој момент, се чини, се единствениот спас за земјоделството од ваквите непогоди и од климатските промени од кои не можеме да избегаме.
сушата, која трае веќе подолго време воМакедонија, слободно може да се квалификувакако поинаква од досегашните, а сето тоапроизлегува од анализите направени од
актуелните агрометеоролошки податоци од месецитејуни, јули и првата половина на август, споредени сомногугодишните прегледи, историските резултати иклиматскитекарактеристикинаоваподрачјеодБалканот.
Сушнипериодисмеималеивоминатото.Главнаодликана овие суши се температурите, средномесечни илисреднодекадни, количествата врнежи и максималнитетемператури.
Ситеовиепараметринесепоклопуваатдотојстепенсо овогодишната суша. Среднодекадните температурина воздухот, споредени со многугодишниот просек сеповисоки и тоа континуирано од јуни до средината наавгуст за досега неверојатни 35ºС, додека апсолутнонајвисоките максимални температури се во границитена досега забележаните и тие се пониски во јуни за47ºС,штокакоклиматскакарактеристиканеелогичноивообичаеновисокитедневнитемпературисеследениисоапсолутнимаксималнитемператури.Какоилустрација,воСкопјевојуниезабележанамаксималнатемператураод 35,9ºС, а апсолутниот максимум за јуни измерендосега е 41,4ºС, додека средномесечната температураизмеренаоваагодинаизнесува24,2,апросечнатаеза3,3ºСпонискаодовогодишнатаиизнесува20,9ºС.
Отсуството или потпросечното количество врнежисамо ја надополнуваат констатацијата, со исклучок наШтипкадештоимаше10л/м2повеќеврнежииГевгелијакадештотиебеавограницитенапросекот.
Месецот јули како да ја отсликува состојбата одјуни,носо уштепомалоколичествоврнежииповторновисоки декадни температури, а пониски максималнитемператури,сотааразликаштосегаовиеотстапувањасепомалииседвижатоколу23ºС.
Невообичаенизаоваасушасеиврнежитеоддожднапочетокотнавторатадекадаодавгуст,коганаодредениместападнаа врнежичии сумиизнесувааи 92 л/м2 воОхрид, 76воБеровоили68воСтрумица.Овиеврнежисе резултат на нестабилност, проследени најчесто советериград,краткотрајни,такаштоголемоколичествовода паѓа на површината, а почвата не е во можностда го прими сошто има голем оптек, кој предизвикуваерозивни процеси. Тие дополнително праватштети кајкултуритеиимамемногумалоискористувањеодстрананаземјоделскитекултури.
Ваквите врнежи немаат некое позабележителнозначење за земјоделското производство, освенразладувањетонаатмосфератакоедојдекакопоследицана овие врнежи, со што состојбата со културите наотворено се промени и само за момент ги исклучисистемите за наводнување, поради прогнозиранотостабилизирање на временската состојба во наредниотпериодипостепенотозатоплувањедокрајотнамесецот,секакодеканаводнувањетоќеговратинанивите.
Многу пати потенцираниот нерамномерен распоредна врнежите воМакедонија и овој пат доаѓа до израз.Всушност,имамеизмерениодредениколичестваврнежи,новопочватаимамемногумалкуодтоа.Имавмепериодбез врнежи или потпросечни количества, па период сонатпросечниколичества,штокакосумагиимаме,новосуштинакакоколичествоводагинемаме.
Оваеуштееденодаргументитезанеобичнатасостојбасо оваа суша. И покрај врнежите кои се натпросечни,сушата продолжува со несмален интензитет.Земјоделските култури со зголемениот интензитет натранспирација трошат вода од сопствените резерви,затоаштонемаводавопочвата,штодоведувадонивнадехидрација и сушењешто, во најлош случај, може дадоведе до губење на родот и сушење на растението,особеноворегионитекоинесепокриенисосистемизанаводнувањеисеоставениназаботнавремето.
Ако во изминатиот период климатските промени секвалификуваа како временски состојби кои се јавуваатвоодреденипериодиодгодината.Честотоповторувањена ваквите временски состојби во изминатите годинисо некои невообичаени карактеристики за една суша,како што е овогодишната, со право нè наведува наконстатацијата дека промени постојат, се изменуваатосновните карактеристики на сушата како појава,со што потребите од преземање на активности засправувањесосушатастануваатсèпоактуелниитребамногу посериознода се размислува за проширувањеиразвивање на системите за наводнување, кои во овојмомент,сечини,сеединствениотспасзаземјоделствотоодваквитенепогодииодовиеклиматскипромениодкоинеможемедаизбегаме.
Нашата основна препорака до земјоделскитепроизводители е да ги искористат сите можности занаводнување. Секако, водата треба да се користинајрационално,апотребитенакултуритеодводасèуштесеактуелни.l
8|МОЈАЗЕМЈА
пиперката е еден од најзастапените градинарски производи кај нас. за да се добие квалитетен плод, треба да се обрне големо внимание на целосниот процес на одгледување. пред да започнете со одгледување, треба да се видат климатските услови, да се внимава на времето на сеидба, наводнување, да се користат соодветни ѓубрива и да се применуваат постбербените активности.
КлимАтСКи уСлови Оптималнатемператураприсончевовремее25ºC,априоблачно1820º.Отстапувањатаза57ºCнесеодразуваатнегативноврзразвојотиплодоносењето. Семето најбрзо 'рти ипоникнува при 30ºC. Најголем бројцветови се развиваат и заврзуваатплодовипридневнатемператураод25ºC,аноќни1621ºC.
Највисоки приноси се постигнуваатпридневнатемпература25ºC,аноќна20ºCитемпературанапочватаод25ºC.
При температура над 32ºC и под15ºC ги отфрла цветовите и плодовите.
Растенијата престануваат со порастот и развојот при температурапод+5ºCинад38ºC.
Прекинувасоситеживотнипроцесипритемператураод0,3до0,5ºC
Најинтензивенразвојнанадземнитерастителниделовисепостигнувапривлажностнапочвата7080%од максималниот воден капацитети релативна влажност на воздухот6070%. Наводнување на 710 денасо 3040 литри вода на квадратенметар.
Оптимална температура во заштитенпросторприсончевиденовие2528ºC,априоблачное2225ºC.
Температурата не смее да падне под 16ºC, не треба да има големи температурни амплитуди помеѓудневнатаиноќнататемпература.
Релативната влажност да биде6070%,авлажностанапочвата7080%одмаксималниотводенкапацитет.
ЃубрењеМинерални ѓубрива: за средноплоднипочви(запринос3040т/ха)потребноеда се употребат 120140кг/хаN;80100кг/хаP2О5и100160кг/хаК2О.
Оновноѓубрење:Свежоарскоѓубре(октомвриили
ноември)Прегореноарскоѓубре(февруари
имарт)4050т/ха
СеиДбАЗа 1 ха потребно е да се обезбедат55.00060.000растенијарасад.
За рано производство потребное2025грамасемеза1м2,засреднорано и доцно производство 12грама семе за 1 м2. Покривање насемето со дезинфициран и просеанкомпостилитресет1,5см.Семетодасе покрие со три пати подебел слојодпречникотнасемето.
Прихранување на расадот да сенаправидвапати,првпатвофазанапрвитедвапостојанилистаивторпат1520денаподоцна.Надесетлитривода се ставаат два грама азотноѓубре(КАN)ичетириграмафосфорноѓубреисотаасуспензијасеполиваат3 л/м2. Потоа расадот се измива сочиста вода. Прихранувањето се извршува при облачно време илиприквечер–фолијарнософолијарниѓубривазбогатенисомикроимакроелементи.Добаррасадеод15до18см со 68 добро развиени листови,стеблотодабидезбиеноиеластично,содобаркоренибочникоренчиња.
рАСАДувАњеКрупноплоднисорти
Расадување во редови: 7080 см(меѓуредово)x30см(редово)
Расадување во дворедни ленти:
пишува: Стојан Глигоров
одгледување на пиперкаГрАДинАрСтво
СЕПТЕМВРИ2012|9
90(меѓуленти)x60(ленти)+60x30(редово)Окопувањепо1520денаодрасадувањето.Прихра
нувањедасенаправидвапатинабазанаизвршенаагрохемискаанализа,првотопо2530денаодрасадувањетосоКАNводозаод300кг/ха,авторото2025денапопрвотововременаинтензивноторастењенаплодовите,асокомбинацијаодазотнииNPKѓубрива.Практично,требадасеземат200кг/хаКАNи200кг/хаNPK (10:30:20или15:15:15). Ако епотребно, се вршитрето прихранување по првата берба на технолошкизрелитеплодови соистамешавина во количество од300кг/ха.
нАвоДнувАњеВлажност на почвата 7080% одмаксималниот воденкапацитет. Највисок принос се постигнува со температуранаводата2022ºC.Одсрединатанајуни,падокрајотнаавгустнаводнувањенасекои710дена.Припрекумернонаводнување,посебнонатешкипочви,заостанувапорастот,лисјатажолтеат,цветовитепаѓаат.
бербАБербанатехничкизрелиплодовикај:
Краткоплоднисорти:6065денапорасадувањето
обрАботКА нА поЧвАтАПоприбирањетонареколтатавоесен,обработкана1015см.Воноемвриидекемвридлабокоорањена30смсо внесувањена свежо арско ѓубре.На алувијалниипесокливиповршини,обработкаконкрајотназимата,февруари,почетокотнамарт,когасекористисамопрегореноарскоѓубре.
Обработкапредсадењевовторатаполовинанааприлсобраносувањеиситнење.Аковотекотназиматапочватаенабиена,сепрепорачуваранопролетноплиткоорање.Предрасадувањетодасевнесеизвесноколичество минерални ѓубрива, предвидено за стартноѓубрење(1/3N:P:К+1/3КАN).l
одгледување на пиперка
10|МОЈАЗЕМЈА
пишува: дипл. агр. благојче Димитриев
правилна заштита на зелката
„Хемомак пестициди”ГрАДинАрСтво
за производство на добра и квалитетна зелка треба да се посвети внимание на неколку болести и штетници, а пред сè треба да се внимава на плевелите со тоа што ќе се употреби ефикасен хербицид. за сузбивање на плевелите во зелката пред расадување се користи хербицидот STOMP 330 е. овој хербицид се користи за сузбивање на едногодишни тревни и широколисни плевели.
STOMP330Есекарактеризирасовисокаефикасностнаплевелнатафлораивисокатолерантностнаодгледуванатазелка.Хербицидотимаширокспектарнадејствување.Главниплевелиштогисузбиваседивотопросо(Echinochloacrusgalli),диваталобода(Chenopodiumalbum),мувар(Setiriaspp.),штир(Amaranthusretroflexus),прстенестопросо(Diditariaspp.),дивсирак(Sorghumhalepense),ветрушкаобична(Aperaspica–venti),ѕвезденка(Stellaria media), див пипер (Poligonum spp.) и многудругитревниишироколисниплевели.ПотретманотсохербицидотSTOMP330Еипредрасадувањетоназелкатасеупотребувапочвенинсектицидзасузбивањенапочвенитеинсекти.
Препорачан почвен инсектицид е DURSBAN G5 којсекористиводозаод3560кгсопримананацелатаповршинаили1520кгсоприменаворедови.ЗапочвениотинсектицидDURSBANG5да јадостигнесвојатависокаефикасност,морадасеизвршиинкорпорација.Зелкатавотекотнавегетацијатаенападнатаодповеќегабниболестикакоштосецрногниењенаосновата(Rhizoctoniasolani),бело гниење (Sclerotinia sclerotiorum), алтернарискирак (Alternaria brassicae), фузариозно венење (Fusariumoxysporum) и пламеница (Peronospora parasitica). Зарешавање на овие заболувања, треба да се употребатнеколкуфунгициди.ORVEGOеновсистемскииновативенфунгицид наменет за сузбивање на пламеница кајповеќе култури, како и кај зелка во доза од 1 л/ха. ORVEGO е одличен фунгицид за сузбивање и на Pythium
spp. сечењетонарасад.Нов,модеренивеќедокажанфунгицид од компанијата BASF против пламеница ефунгицидот ENERVIN кој се користи во доза од 2 кг/ха.Тојекомбинирансистемскифунгицидкојсекористикајразни видови култури во текот на целата вегетација.SIGNUM е системски превентивен фунгицид со широкспектарнадејствување.Кајзелкатасеупотребуваводозаод1кг/ха.Секористипротивразнизаболувањакакоштоесивотогниење,белотогниење,црнатадамкавост,сиватадамкавост. Зелката, покрај габни заболувања, може дабиде нападната и од голем број инсекти, како што сеголемиотзелкар (Pierisbrassicae),малзелкар (Pierisrapae),зелковиотмолец(Plutellaspp.),совица(Plusiaspp.),зелкова мува. За сузбивање на овие инсекти стручнатаслужбаод„ХемомакПестициди“ДООВелесгонудиновиотсистемскиивисокоефикасенинсектицидALVERDEкојсекористиводозаод1л/ха.Овојинсектицидимаконтактноидигестивнодејствонаинсектите.ALVERDEепотполноновинсектицидодкомпанијатаBASFкојсеодликувасоодличнодејствоналарватавоситестадиумиинаимаготона инсектите, како и со исклучителна селективност конодгледуванатакултура.НовиотмеханизамнадејствувањенаALVERDEдоведувадодиректнодејствонаензимитеиго блокира протокот на јони низ натриумскиот канал вонервниотсистемнаинсектот.Каренцатазазелкаесамотридена.ДругпрепорачанинсектицидзасузбивањенаштетницитекајзелкатаеNURELLEDкојсеупотребуваводозаод1л/ха.l
12|МОЈАЗЕМЈА
„Хромос пестициди“ ГрАДинАрСтво
пишува: дипл. агр. зоран Голубовски – „Хромос пестициди“ – Доо
еденоднајчеститеначининаширењеналисниотминернадоматите„тутаабсолута“есозаразенрасад,потоасоувозидистрибуцијанаплодовиодзаразениподрачјаиблискидепониикадештосеоставаатрастителниостатоциодпретходнотопроизводстводоместотокаде
штосеодгледувадоматот.Штетите ги прави ларвата (сите стадиуми) на сите надземни делови
на растението: стебло, лист, цвет, млади плодови, зрели плодови. Поиспилувањето од јајцето ларвата се вбушува под епидермисот и целосногојадепаренхимскототкивоформирајќинеправилни„мини“.Епидермисотналистотиодгорнатаиоддолнатастрананалистотостануванеоштетенипрекунегоможедасевидатларвитеиизметот.Ларвитеодтретичетвртистадиумсемногумобилнииворанитеутринскичасовиможедасезабележаткако излегуваат од една мина и повторно се вбушуваат правејќи нова.Многу јакнападможедапредизвикаштетиод80до100% (дефолијација),анападнатитезрелиплодовиимаатдополнителенпроблемсосекундарнапојаванаскладишниболести.
мерки за сузбивање:lПлодоредсокултурикоинегинапаѓа„тутаабсолута“,ааковеќеморадабидеповторнодомат,тогашинтервалотмеѓудватурнусатребадабидедо40дена.lЗдравинезаразенрасадезначаенпредусловзауспешнасезона.lМрежинаситеотворизавентилација,двојнавратанавлезовите,механичкоотстранувањенанападнатителистовиворанафаза,сузбивањенаплевели,уништувањенарастителниототпадодпретходниоттурнус,анеформирањенадепонии.lМониторингнапојавана„тутаабсолута“воплантажитесоферомонскистапици.lУпотребанапаразитиипредаторикоисехранатилипаразитираатнајајцата,ларвитеиликуклитеодштетникот.lХемисказаштита.Доколкусепојаватзнацинаприсуствона„тутаабсолута“сетретирасоинсектицидикоисеодразличнигрупиисоразличенначиннадејствување.
Фирмата„Syngenta“гипрепорачувапроизводитеVertimecиMatch започетнитефазиодвегетацијата, аподоцнакогавеќезапочнуваибербата,дасеупотребиновиотинсектицидAffirmкојиманајдоброинајбрзодејствона„тута“,аистовременоимаинајкраткакаренцаодсамотридена.l
Сузбивањена лисниот
минер на доматите
14|МОЈАЗЕМЈА
дожд; редукција на влажноста преку испарување изголемувањенадостапнатавлага;редукцијанатемпературата;зголемувањенасодржинатанаорганскаматеријавоповршинскиотпочвенслој.
2. зголемување на содржината на почвена органска материјаепринципкојетесноповрзансопретходниот.Преку збогатување на површинскиот почвен слој соорганскаматерија се зголемува: стабилноста на површинскитеагрегати,капацитетотзазадржувањенаводавопочвата,какоикапацитетотнапочвитезазадржувањенахранливиматерии.
3. пораст на степенот на инфилтрација и ка па ци тетот за задржување на вода езначаенпринципсокојсеовозможува:намалувањенадефицитотнаводазарастенијата;порастнаприносотипродукцијатаназеленамаса,какоиредукцијанаповршинскотоотекувањенаводите(пороите).
Механизми за зголемување на почвената инфилтрација и капацитетот за задржување на вода се:заштитна покривка од растителни остатоци над почвата; намалување на загубите на вода преку евапорација (испарување) со редуцирање на брзината наветерот преку подигањена ветрозаштитни појаси; постојанаобработкамеѓуредовитенапосевот соцелдаизостане формирањето на покорица (површински непропустливслој);формирањенамалибариеризадасенамалиповршинскотоотекување(обработкаипоставувањенарастенијатапоизохипси);подобрувањенапропустливостаназбиенитепотповршинскислоевикоигопопречуваат навлегувањето на водата во подлабокитеслоеви (длабоко орање); употреба на органски ѓубрива за зголемување на почвената инфилтрација икапацитетот за задржување на вода; редукција нанаклонотназемјиштетосоцелдаседадеповеќевремезаинфилтрацијанаводата.
Меркизазаштитанапочвите
мреЖА зА рурАлен рАзвој – КлимАтСКи промени
пишува: проф. Д-р Душко мукаетов
ВоРепубликаМакедонија почвата е во најголемдел лимитиран природен ресурс, особенообработливото земјиште кое како контролиранекосистемеизложенона големброј негативни
влијанијаповрзанисоактивностаначовекот.Како резултат на глобалното затоплување, односно
ефектот„стакленаградина“биможеледасепретпоставатнекоизначајнипромениврзсвојстватанапочвата:l Порастнатемпературатанапочватакакорезултат
на покачената температура на воздухот, со штосе зголемува и продолжува периодот во којпочвитеседоволнозагреанизанепреченаработана микроорганизмите (потопли од 5ºС), шторезултира со забрзано распаѓање на органскатаматеријаособенокајобработливитеповршини,сосите негативни последици од него: намалувањена плодноста на почвата, водозадржливоста, настабилноста на структурните агрегати, нарушенводновоздушенрежимисл.
l Значајно зголемување на евапотранспирацијатапредизвиканаодпорастнатемпературата,штовоспрегасопродолжувањенавегетацискиотпериоди зголемениот интензитет на фотосинтезата,води до зголемување на потребата од вода кајрастенијата.
l Зголемување на варијабилноста на врнежите,какоинивноможнонамалување.
мерки на адаптацијаПостојат шест главни принципи кои треба да се зематкакоосновнизаодржливоуправувањесопочватакакоприроденипроизводственресурс:
1. одгледување на покривни култури – со цел да сепродолжи периодот на покриеност на почвата со растителна покривка, како најзначаен предуслов за: заштита на почвата од водната и еолската ерозија; зголемување на степенот на инфилтрација при врнежи од
СЕПТЕМВРИ2012|15
почвена деградација како резултат на климатските промениПочвите претставуваат критичен ресурс во производството на
храна,подложеннаразнитиповинапочвенадеградација,којаводиконнамалувањенапродуктивностаикомплексностанарастителнотопроизводство и шумарство. Ерозијата, компакцијата на почвата, салинизацијата и намалувањето на содржината на органски материипретставуваатнеколкумногусериозниформинапочвенадеградација,кои се сè поинтензивни во услови на сè поизразени климатскипромени.
Почвената ерозија претставува „одвојување и поместување напочвенитечестичкиподвлијаниенаерозивнитесилиодветеротиливодатаодеднонадругоместо“.
4. Редукција на површинските истечни води (порои)зарадиредукцијаназагубатанапочва,вода,хранливиматерии и пестициди; зголемување на количествотона достапна вода за растенијата и, следствено, зголемување на приносите и продукција на зелена маса.Мерките за оваа цел се следни: собирање на површинскитеводивообјектиодкоиводатаќеможедасеинфилтрира;конструирањенаструктурикоиќегисобираатиодведуваатповршинскитеводиподалекуодполето,сопомошнаридскиканалиидренажнипресецинаправенирачноилисопомошнамеханизација;поставувањенапермеабилнибариерипоизохипситесоцелда се намали брзината на поројот со креирањена условикоијафаворизираатинфилтрацијата,какоштосевегетативнитебариери(живибариери).
5. подобрување на хемиската плодност и продуктивностПозитивните ефекти добиени од подобрувањето на
хемиската плодност и продуктивност на почвата се:зголемени приноси; зголемена продукција на растителнабиоматеријаиподобраразвиеностнакореноткајрастенијата.
Механизмизатаацелсе:спроведувањенадеталнианализи на состојбата на хранливитематерии во почватаирастенијата;користењенакаквибилоорганскиматериикоиселокалнодостапни;воведувањенаплодоред; избегнување на загуби од хранливи материипрекузабранизапалењенарастителнитеостатоциилистрништа;зголемувањенасодржинатанаорганскаматерија,особенокајпесокливитепочвипрекуапликацијана големи количества органско ѓубриво и мулчирање;заменанаупотребатанаазотниѓубривасозасејувањеналегуминози;воведувањенарастенијасодлабоккореновсистемкоиапсорбираатхранливиматерииодподлабокитеслоевиидр.
6. намалување на загаденоста на почвата и околинатаНамалувањетонастепенотназагаденостнапочвата
и околината може да се постигне преку: интегрирани
меркизазаштитаодплевелииштетницисоупотребанабиолошкипрепарати;етапнаупотребанаколичестватана ѓубриво според потребите на растенијата и капацитетот на почвата за задржување на хранливи материи;следењенаквалитетотнаповршинскитеипотпочвенитеводи;обуканафармеритезаправилнаупотребанахемискитепрепаративоземјоделството.
контурно одгледување (подготовка на површинатапоизохипси)–препорачливокакоедноставнамерказаконтрола на ерозијата на ограничени површини кадештонаклонотепоголемод3%инеговатадолжинанеемногуголема.
зелено ѓубрење (сидерација) односно заорувањенанеразложенарастителнамасаодзасеанатакултура(најпогодни се легуминозните растенија), со цел да севнесеголемоколичествобиолошкаматеријавопочвата.Позитивни ефекти од оваа операција се: зголемувањена содржината на органски материи, подобрување наинфилтрацијатанапочвата, заштитанаповршинскиотслојодсилнидождовииветер,подобрувањенастабилностанапочвенитеагрегати.
задржување на дождовни водиПостојат едноставни техникинаподготовканапоч
вата за т.н. „ин ситу“ задржување на дождовни води кои можат да се изведат или со механичка или соживотинска влечна сила: орање и садење на рамнаповршина;формирањегребенипосадењето;формирањенагребенипредсадењето;теснигребенииделумноорање.l
Воавгустовскиотбројна„Мојаземја"направенаененамернагрешкаворубриката„Климатскипромени".Текстот„Меркизаефикасноипродуктивнокористењенаводатавоземјоделството"еподготвенодстрананапроф.дрОрданЧукалиевидоц.дрВјекославТанасковиќ,чииимињабеаненамерноиспуштенивотекстот.
18|МОЈАЗЕМЈА
перуниката се одгледува поради задебелениот ризом од кој се вади етеричното масло. пред
екстракцијата, ризомот се суши и меле, но етеричното масло
може да се вади и од свеж ризом
Култура за правење на парфеми
одгледување на перуникаполјоДелСтво
перуниката потекнува одМедитеранот, СредниотИсток и од Северна Африка, од кадешто се про
ширила низ цела Европа, освенна крајниот север. Расте со самоникнување на сончеви падини икарпи. Позната е од времето настарите Египќани, каде што сеупотребувала за правење на мириси.Домашнотоиме годобилапословенскиотбогПерун.Имаповеќевариетети и многу сорти кои сеупотребуваат во хортикултурата. Сеодгледувапорадизадебелениотризомодкојсевадиетеричнотомасло. Пред екстракцијата ризомот сесуши и меле, но етеричното масломоже да се вади и од свеж ризом.Пораносеупотребувалазалечење.Денеснајчестаупотребаимавокозметичката и индустријата за парфеми.
Перуниката расте на различнитиповинапочва,нозаодгледувањебара среднолесна и плодна почва,со нормална влажност и киселост
pH 57. Не е погодна тешка, многукисела и влажна почва. За одгледувањенаперуникатакаколековиторастение се употребуваат неселектиранитевидовинасорти.
Нејзиното размножување е сопомош на расад, со делење на изданоци и со делење на ризомот.Почнувасосеењенасеметоворанапролет,ноепотребно3до8годинизадапроцветаидасеразвиеквалитетенризом.Сеприменува само заселектирањенановиукраснисорти.
Делење на изданците и на ризомот е најчест начин на размножување. Изданоците и ризомот сеиздвојуваат од старите засади воесен,повадењетонаризомот.Првосе издвојуваат вршните изданоции ситните ризоми и се чуваат досадењето. Се расадува на 30 до 40х 20 до 30 см, што зависи од квалитетот на почвата (содржината нахумусот и длабочината на ораниотслој). За одгледување често се користиплиткаикаменливапочванајужните делови од падините и ри
довите,кадештосерасадуванапомалараздалеченост.
Перуниката е многу отпорна наболести и штетници поради својотхемискисоставиусловитевокоисеодгледува.
Вадењето на задебелениот ризом е во есен, кога има најголемаконцентрација на лековити материи и етерично масло. Се вадисо вадилки или со изорување соплугови, без плужна даска. Деловите од ризомот се сушат на околу40 степени во сушилници или соприродно сушење, додека за екстракцијата на етеричното масло секористи свеж ризом. Приносот насувризомеод2до4т/ха,азаетеричномасло е до 10 кг/ха. Се продавакакосувризомилисмеленвоправ. Кога делови од ризомот сескладираатзасадењезавопролет,се препорачува прво малку да сеисушат,апотоазадолжителнодаседезинфицираат со препарати врзбазанажива.Односотнасвежисувризоме3спрема1.l
изглед на растението Перуниката е повеќегодишно, зелјесто растение. Коренот е сожили коишто се развиваат со задебелени ризоми и главата накореноватамасаевоповршинскиотслој,содлабочинаод30см.Кога почвата е многу плитка, ризомите се наоѓаат над почвата.Стеблото во првата година прави приземна лисната розета, аподоцна се развива во цветно стебло со висина од 100 см и сокрупницветови.Листовитесезелени,крупни,издолжени,сабјести,долнитесепокрупни,а горнитепоситни.Наврвотодстеблотоикратките гранки се образуваат цветови со шест ливчиња какокруна,одкоисекојвтореспуштеннадолу,атриисправениправатдекоративнакупа.Различнисепобоја,акајосновниотвиднајчестосесиновиолетови.Плодотетриделначауракојаеисполнетасомногусплесканисемкисокафенабоја.
пишува: проф. д-р златко Арсов
NOV STANDARD VO SUZBIVAWE NA [TETNICI OD REDOT LEPIDOPTERA VO GRADINARSTVOTO
domati, piperki, modar patlixan, domat ~eri, sto~en gra{ok, zelka, karfiol, arti~oka, brokula, krastavici, tikvici, diwa, lubenica, jagoda... itn.
Tuta absoluta, Heliotis armigera, Pieris brassicae, Plutella xylostella, Ostrinia nubilalis, Spodoptera spp., itn.
HROMOS PESTICIDIul.: DAME GRUEV 5/3 ; 1000 Skopje
tel.: (02) 3113 292faks: (02) 32337 413
e-mail: [email protected]
Ednakva efikasnost na site larveni stadiumi.
KARENCA :
za arti~oka i jagoda =
za domati, piperki, modar patlixan, domat ~eri, zelka, karfiol, brokula, krastavici, tikvici, diwa, lubenica =
1 DEN
3 DENA.
VE]E PO 24 ^ASA OD PRIMENATA NE E [TETEN ZA NAJVA@NITE PREDATORI, PARAZITOIDI I OPRA[UVA^I.
20|МОЈАЗЕМЈА
„оваа култура бара темелно кроење. јас ги кројам до 78 cm над земјата. кроењето се врши наесен. потоа следува презимувањето. доколку има потреба, напролет се врши прскање против гасеници. првата година бара најмногу внимание. тогаш плевењето и копањето на земјиштето се задолжителни“, вели орце спасовски, кој одгледува малини во кривопаланечкото село конопница
Четири тона од четири декариодгледување на малини од сортата „полана“овоштАрСтво
пишува: марјан Кировски
Малинатаеспецифиченвидовошјекојбарамногуповолниклиматскии почвени услови, како и големовнимание и одговорност при
процесот на одгледување. Резултатот епроизводсоспецифиченвкусинезаменливихранливи својства кој котира добро напазарот.
Во селото Конопница, на пет километриод Крива Паланка, Орце Спасовски веќечетиригодиниодгледувамалиниодсортата„полана“итоанаповршинаодчетиридекарисопствено земјиште. Годишниот принос намалинитечетиритона.
„Конопница е идеално место заодгледување намалини. Ги исполнува ситеклиматски, почвени и еколошки услови затаа намена. Доволно зборува фактот штоова е едно од ретките села каде што не езабележана појава на миграција селоградвовторатаполовинана20.век,амојотнасадсомалинисенаоѓананадморскависинаод700метри“,објаснуваСпасовски.
СЕПТЕМВРИ2012|21
Четири тона од четири декари
Со одгледувањенамалиниОрце започналпред четири години, кога гинабавил првите садници одстранство. Малината бара големаодговорностиподготвеностзазаштитаодклиматскипромени,какоиодинсектите,бидејќиоваемногунежнакултураималоневниманиеможедадоведедоуништувањенародот.
„Оваа култура бара темелно кроење. Јас ги кројам до 78cmнадземјата.Кроењетосевршинаесен.Потоаследувапрезимувањето.Доколкуимапотреба,напролетсевршипрскањепротивгасеници.Прватагодинабаранајмногувнимание.Тогашплевењетоикопањетоназемјиштетосезадолжителни“,додаваОрце.
Насадотсомалинистоинапотпоренсистемодколцииманилаконец,анаводнувањетоговршисомоторчезаводасобраздидосамиотнасад.
Покрајмалини,Спасовскиодгледуваиаронијаијагоди,нонапомалаповршина.l
22|МОЈАЗЕМЈА
„Сеправатмногугрешкиуштеодпоставувањетонанасадите.Првосоизборотназемјата,или
поточносоодветностанаподлогитевоодносназемјатанакојасе
поставуванасадот.НапримервоРепубликаМакедонијаинтензивно
секористиКober5BBкојаимадоброкоренувањеидавависокпринос,ноесомногунискарезистентностконсушиикалциумовипочви,истотакаиSO4(којаепослабаодКober5BB)епосоодветназаповеќетопочви,ноесензитивнаконнедостатокнамагнезиумкојпредизвикува
физиолошкипореметувања“,велиАванцато
Акоговперетепоказалецоткондруг,останатите четири прсти се кон вас
интервју со Дамиано Аванцато, консултант од италијалозАрСтво
ЕПИЦЕНТАРИнтернационалСкопје,ворамкитенапроектот“FreshFruitsandVegetablesValueChain”потпомогнатодПрограматаАгбиз,USAIDвотекотнајули2012,успеадаорганизирапосетанаеденоднајдобритемеѓународниконсултантиодземјоделието,гдинотДамианоАванцато.ПонеколкудневнатапосетаиодржанатаобуказапроизводителитенатрпезногрозјеодТиквешкиотрегион,разговаравменакраткозанеговитеимпресииодпосетатавоРепубликаМакедонијаииднинатанаовојсектор.Тојвелиаконематељубовконагрономијатанематеиуспех,бидејќиодеднастранатаазначиспецифичнаврскасоприродатаирастенијата,аоддругастранасоземјоделците.„Јассумсреќенбидејќиовааврскајаизградивкаконаследствоодтаткоми,којбешеагрономипроизводителнатрпезногрозјеуштевошеесеттите.Нашетосемејствовотоавремепроизведувашетрпезногрозје„реџина“напочетокотнашеесеттите,анештоподоцнаисортата„италија“којастанапопуларна.Истовременомојоттаткогисоветувашеземјоделцитезатехнологиитеисвојотнасадгокористешекакодемонстративнафарма.“,велиАванцато.
l имавте можност да го видите производството на трпезно гроз је во република македонија. имајќи го предвид она што го видовте и слушнавте, дали мислите дека производството од на шата земја може да биде конкурентно на глобалниот или на ев ропскиот пазар?
Глобалниот пазар претставува место без ограничувањево било која смисла. Глобалниот пазар поставува правила,креирапотребадурииакотаанепостои,наметнувамислењена потрошувачите, тој е движечката сила на производството,итоанесамоназемјоделието.Одеднастрананатојпазарсепоставуваатправила,стандардизаквалитет,изглед,количина,а од друга страна се креираат стандарди за потрошувачите,пакување,маркетинг,цена,приказна.Денескакакоштогледатене постојат пречки ни за едното, ни за другото, стандардитезапроизводствосе толку јасништосепочитуваатодЧиледоКореја, од Јужна Африка до Австралија. Транспортот веќе неепречка,на секојпазар,паивоРепубликаМакедонијаиматепроизводиодцелсвет.Внимавајтесвежиземјоделскипроизводи,штозначиакопроизведетекакоштосебара,тогашпотрошувачотодглобалниотпазарќегобаравашиотпроизвод.Производството на трпезно грозје во Република Македонија,воосноваенадобарпат.Одеднастранапостојатмногудобри
пишува: Стеван орозовиќ
СЕПТЕМВРИ2012|23
Акоговперетепоказалецоткондруг,останатите четири прсти се кон вас
примеривоодноснапроизводнататехнологија,применатанаагротехничкитемерки,аоддругастранапак,имаосновнигрешкивопоставувањетонанасадите,изборотназемјата,ѓубрењетоисл.Кајваскакоисекадевосветотземјоделецотмислидеказнаесе,идеказнаењетонемуепотребно.Тоаводивоосновнигрешки.Оддругастранаонаштомеѓусебногознаатземјоделцитекакотехника,какоискуство,реткогосподелуваатсодругите.Овиеседетскиболестивоземјоделствотоидодекаполеканесенадминатподалекуќестеодвистинскаконкуренцијанапазарот.
lСпоменавте дека постојат основни грешки во зем јо-дел ство то, кои се тие кај трпезното грозје? на што треба да вни маваат нашите земјоделци?
Да,спомнавдекасеправатмногугрешкиуштеодпоставувањетонанасадите.Првосоизборотназемјата,илипоточносоодветностанаподлогитевоодносназемјатана која се поставува насадот.На пример воРепубликаМакедонијаинтензивносекористиКober5BBкојаимадобро коренување и дава висок принос, но е со многунискарезистентностконсушиикалциумовипочви,истотакаиSO4(којаепослабаодКober5BB)епосоодветназаповеќетопочви,ноесензитивнаконнедостатокнамагнезиум кој предизвикува физиолошки пореметувања.ЗатоамојапрепоракаедасеодиконкористењенаPaulsen1103и779,коисепорезистентнинаглинениикалциумовипочви,какоиRuggeri140,многуотпореннасушиикиселипочви,иRichter99и110коисеотпорниинакалциумови,глинениикиселипочви.Другпримереизборотна сортата.Приизборот се земаат вопредвидпомолошкитеиагрономскитепараметри.Грозјетотребадапоседуваатрактивенгрозд,соголеми,сјајнообоенизрна,соцврстатекстура,соуниформенизгледивеличинаидобраарома.Вотаасмислаонаштобипрепорачалсе:Italiamuscat,Victoria,RedGlobe,Sugraoneseedless,MichelePalieri,Crimsonseedlessидруги.Овасеоднесуванависокопребирливитеевропскипазари,носекојпазарјадиктирасортата,затоаприизбортребадасевнимаваизакојпазарсепроизведува.
l нашето производство трае многу кратко, а со тоа и при-суството на пазарите ни е ограничено. Кој е вашиот став за продолжување на сезоната за производство кај нас?
Најголемделодсортитенатрпезногрозјесозреваатвопериодотодјулидокрајотнасептември.Воминатотосесреќававмесопроблемнаогромнапонудазакратоквременски период. Но, во последните 40 години производствената технологија отиде напред и комплетногосменикалендаротзаберба.Имагрупанасортикоиспоредаплициранататехнологијаможатдасебератподоцна(подоцнасозреваат)илипорано,штоерезултатнаприменетите мерки за производство. Денеска грозјето
можедагонајдеменапазарвотекотнацелатагодина,анеговатабербасеслучуваодмајдодекември.Ваквиоткалендаровозможуваповисокаценаво одреденивременскипериод,ноипостабиленбизнис.
lГосподине Аванцато кои се пазарните барања во мо-мен тот за трпезно грозје, кои чекори се применуваат за да се подготви грозјето за пазарот?
Чекорите на обработка вклучуваат сортирање нагроздовите и отстранување на оние кои не одговараат на класата и квалитет или на гроздовите со аномалии според барањата на пазарот, изборот на пакување,прилагодувањенасоодветниотбројнагроздовисонивназаштитавовнатрешностасобелисунѓерикоиќеспречатоштетувањезавременатранспортоткакоитежината. Најчесто користено пакување е со користењена картон или дрво како и садови. Тежина на грозјетоварираод0,5кгдо1кгпосаддо12кгпопакувањевокартонскикутииидрвенигајби.Пакувањатасенаредениедни врз други и се транспортираат во климатизиранапросторија до пазарите или центрите на користење.Кога температурите се многу високи, за да се зачувасвежината, грозјетомора да се пренесува во климатизиранпросториволадилници(акоморадасечуванеколкудена)илисеприменуваултрабрзоладењевосовакуум (кадештосетранспортотсевршивоеденден).Воовојслучај,температуратанагрозјетосенамалувазакратковремедо1°Cиведнашсепрефрлавокамионисо контролирана температура завремена транспортот.Тоасенекоиосновничекоризакоитребадасевнимава.
lза крај, вашата порака за македонските про из во ди те-ли на трпезно грозје?
Мојатапоракаеедноставна,дапродолжатдаработатсољубовисооптимизамвоземјоделството.Времињатасе тешкизасекој, стимулациитеретки,производствотонапорно, а наплатата долга. Во таков случај секогаш елеснодагонасочимепоказалецотконнекој,вонашслучајтоаенајчестодржаватаидакажемедекатааекрива.Но, да не заборавиме, секогаш кога тоа го правиме сопоказалецот, останатите четири прста се насочени коннас.Тоаможемесамидагопоправиме,бидејќисамотоаепатотконуспехот.l
24|МОЈАЗЕМЈА
„Erste + Neue Kellereigenossenschaft“ е винарска визба која е носител на кооперативата и главен организатор на производството. таа дава совети и директиви за начинот на изведување на агротехничките мерки, резидбата на виновата лоза и очекуваниот принос и квалитет на грозјето. лозарите се обврзани да го предадат грозјето во винарската визба. вината кои се произведуваат во винарската визба, зависно од сортата и квалитетот што го постигнуваат, носат ознаки за географското потекло и за квалитетот, според законската регулатива. главната насока што ја дава винарската визба е ограничување на приносот. за помалку квалитетните вина, приносот се ограничува на 12 т/ха, а за повисоките категории на квалитет, помалку од 10 т/ха, повторно зависно од сортата и од ознаката за географско потекло и квалитет.
винарската визба кооператива и главен организатор на производството
Добар пример од Алто Адиџе, италија, за решавање на проблемите со грозјетолозАрСтво
пишува: проф. д-р Крум бошков
Лозаро винарската индустрија на Република Македонија вопоследнатадеценијаевопостојанакризаинеодржливост.Главнитепроблемисенеисплаќањетонагрозјетоналозаритеиодвоеностана лозарите и винарите како да припаѓаат на различни сектори.
Неодамнешната посета на регионот Алто Адиџе во Италија, организиранаод страна на ЕПИЦЕНТАР во рамките на Програмата Агбиз, покажа декарешението е многу едноставно. Суштината на успешното производство еквалитетот на грозјето. Од квалитетно грозје се произведува квалитетновино.Задасесоздадеодржливланецмеѓулозаритеивинарите,лозаритетребарамноправнодаучествуваатвоценатанавинотоодноснопрофитот.Вотојслучајлесноедаседоговориначинотнапроизводство,ограничувањетонаприносотивреметонаберба.
Здружувањето на производителите во кооперативи, здруженија,организации, се случува од економската логика. Глобалниот пазар, покрајквалитетот, бара и поголеми количества на производи што може да седобие само со здружување на производните капацитети. Во регионот наТрентиноАлтоАдиџе,здружувањетонапроизводителитеешколскипримерзауспешникооперативи.РегионотсепростиравоалпскиотделнаИталија,ногеографскисеозначувакакоЈуженТирол,штоукажувадекаприпаѓанапоширокатаобластТирол,којасепростиравотридржави:Австрија,
ШвајцаријаиИталија.Планинитесеизградениоддоломитнииваровничкикарпи.Меѓупланинитетечатрекикоизаедносодождовитевршатпостојанаерозијанакарпитеисоздаваатбогати,плоднидолини.
Планинитеиридовитестрмносеиздигнуваатнаддолините.Вертикално,намалорастојаниеможедасевидатнасадина200до800метринадморскависина.Целиотрегионеподдејствонамедитеранскатаклимакојаовдеемаксималноублаженасоздавајќипријатнивоздушнибањи.
Во 1900 година, 70 лозари од Калтерн го формираат првото лозаровинарскоздружение„ErsteKellereigenossenschaft“.Целтаназдружувањето
СЕПТЕМВРИ2012|25
била да го подобрат производството и продажбата навино.Во1925годинаеформираноуштеедноздружениепод името „Neue Kellereigenossenschaft“ во преводнова винарска кооператива. Овие две кооперативи сездружуваат во 1991 година во една под името „Erste +NeueKellereigenossenschaft“.Денес500лозаригоносатсвоето грозје во оваа винарска визба за преработка ипроизводство во вино. Вкупната површина изнесува280ха,сопросечнаголеминанаеднолозјеод0,5ха.СеодгледуваатлокалнитесортизаЈуженТиролкакоштосеGewürztraminer,LagreinиVernatsch(Schiava),истокакоипознатитесортиChardonnay,PinotNoir,CabernetиMerlot,PinotBlancиSauvignon.
Винарската визба е носител на кооперативата иглавен организатор на производството. Дава совети идирективизаначинотнаизведувањенаагротехничките
мерки, резидбата на виновата лозаи очекуваниот принос и квалитет нагрозјето. Лозарите се обврзани даго предадат грозјето во винарскатавизба.Винатакоисепроизведуваатвовинарската визба, зависно од сортатаи квалитетот што го постигнуваат,
носат ознаки за географското потекло и за квалитет,според законската регулатива. Главната насока што јадававинарскатавизбаеограничувањенаприносот.Запомалку квалитетнитевина, приносот се ограничувана12т/ха,азаповисокитекатегориинаквалитет,помалкуод 10 т/ха, повторно зависно од сортата и ознаката загеографскопотеклоиквалитет.
Постојат повеќе вакви примери во Европа изатоа споделувањето вакви информации нека бидестимул за понатамошна поширока соработка помеѓупроизводителитенавинскогрозјеивинариите.
Имајќипредвиддеканашитепроизводителисесличнипообемотнапроизводство,ваквитеискуствасеодличнаоснова за потребата и можностите за здружување заподобрувањенасостојбитевоцелиотсектор.l
винарската визба кооператива и главен организатор на производството
Цената на грозјето варира. Најниска цена за килограм грозјеизнесува 0,9 евра, потоа 1,8 евра за „шардоне“, „совињон бел“,„ризлинг“до2,5евразакггрозјеодсортите„траминец“и„кабернесовињон“.
Всушност,смислатанакооперативатасегледатокмувоценатана грозјето. Основна девиза на оваа кооператива е дека винотосеправиодгрозјетокоеерезултатнаклимата,почвата,сортатаитехнологијатанапроизводствонагрозјеивино.Затоа,совисокитеценинагрозјетолозаритеучествуваатсозначаенпроцентвоценатанавиното.Ценитенавинатаседвижатод5до15евра,некоиврвнивинадо2550евра,нопросечнозапоголемоколичествоизнесуваоколу 89 евра. Една груба проценка покажува дека лозаритеучествуваатсо30%воценатанавиното.Приходотналозаритеод1халозјеодсортата„шардоне“бибилоколу10.000евраиликај„кабернесовињон“околу20.000евра.
26|МОЈАЗЕМЈА
Сокоригирачкотодруштво,ослабнатотодруштвого
доведувамевонормаленесенскирастежибројна
состојба.Таквотодруштвоќеиматаквапролетна
силаштодурииоднегоможедасенаправирој
инатамудаостанејакоиспремнозаглавнатапаша
Коригирачки роеви за јакнење на друштвата
пЧелАрСтво
пишува: раде Каранфиловски, советник за пчеларство при
„АпицентАр“ битола
модерното, а уште повеќепрофесионалното пчеларење,многу гиоптоварува и истоштува пчелите,
пачестодоаѓадоголемасмртностнапчелнитедруштва.Заданедојдедоова,требадасепослужимесонекоивештини, односнода гипренасочиме пчелите за тие меѓусебно да сипомогнат.Јасовагогледамкаковоспортот:когаќесепремориекипата,требадасе уфрлинекојанова силакојауспешноќегодоистрчапотребнотовреме,атоавопчеларствотобибилеКОРИГИРАЧКИТЕРОЕВИ.
Коригирачкитероевинесетолкуистоштени,затоаштотиеполекасеразвиваат,пабератипреработуваатпроизводи онолку колку што нимимсепотребни,асотоапчелитенесе преоптоваруваат и се со големавиталност. Вака витални, можат дасеборатисонајостритезими.
Јаките пчелни семејства кои дале многу мед во летото, во есентасе многу ослабени со пчели,истоштената матица несе помалку,апорадинедостигнанекоиматерииво матичната млеч, тие не се воможност да одгледаат зимски пчели. Тие одгледуваат пчели, но наместо да се испилуваат зимскипчели, се испилуваат летни, чијживот завршува за 3035 дена. Вооктомври, таквите друштва веќе
го завршуваат својот животен век,но и да не дојде до ова, тие не јадочекуваат пролетта. Во кошницатаќеостанемногумедбезпчели.ОвденезборувамзамистериознатаболестCCD,тукузаобичнапремореностнаголембројпчелнисемејства.
Друга појава, исто така, е многуслаби семејства, кои од каква билонемарност на пчеларот, останалемногу слаби пред зимата или безматица.
ВоваквасостојбаможедапомогнатсамоКОРИГИРАЧКИТЕДРУШТВАкои со својот состав од одморенипчелиимладаматицаќепридонесатзауспешнозакрепнувањенаистоштенитепроизводнидруштва.
Вопоследнитегодиникоригирачките друштва се издигнаа во култ,посебнооддобритепчелари–практичари. Со сигурност може да сетврди:
1.Создавањеторанскироевизначисоздавањенасила.
2. Роевите стимулираат брз растт.е.тиесоздаваатмногупчели,предсекоја главна паша и даваат многумед. Тие собираат многу мед и восреднапаша.
3.Гоодржуваатосновнотопчелнодруштвовоработнасостојба,бидејќии многу производни друштва коисвојот максимум го постигнале војуни,почнуваатбрзодаслабеаттака
што во септември, нивната бројнасостојба може да спадне на 8.00010.000 пчели. Тоа, иако е биолошкапојава,неедобраинетребаданисеслучи.
Со коригирачкотодруштво, ослабнатото друштво го доведуваме вонормаленесенскирастежибројнасостојба. Таквотодруштвоќеима таквапролетнасилаштодурииоднегоможедасенаправиројинатамудаостанејакоиспремнозаглавнатапаша.
РАНИТЕ КОРИГИРАЧКИ РОЕВИсе најсигурната есенска паша. Тие,всушност, се на 56 рамки затворено легло и повеќе. Таквото затворено легло го префрламе одкоригирачкото друштво во заслабнато пчелно друштво (35 рамки)затворенолегло.Затворенотолеглонема опасност да се прелади затоашто одделува сопствена топлина.Вака, осиромашениот со легло, ранрој (коригирачки), а со матица, сосилата на своите пчели создаваотворено легло кое за 1012 денаможе повторно да го одземеме идодадеме на некое основно заслабеното друштво. На ваков начин,заслабеното старо друштво станувадруштвосомногузапечатенолегло.Матицата несе малку бидејќи немаслободни ќелии, а нема ни потребаод несење. Друштвото ја чувствувасвојатасила.
СЕПТЕМВРИ2012|27
Всушност,сегадобивамедруштвосо 89 рамки легло од кое ќедобиемемладипчеликоиневршелеприхранувачка должност за леглотот.е.зимскитепчелиќенаправатеднадобра БИОПАУЗА и ќе бидат многувитални, добро згоени со масноткиво, ќе ја дочекаат пролетта созадржанихранителниможностииќеимаат брз пролетен развој. Ваквитедруштва го постигнуваат својотбиолошкимаксимум уште во април.Пчелите испилени од додаденотолегло(накорегирачкотодруштво)сехранети добро, тие немаат телеснидефекти за разлика од пчелите наосновнотодруштвокоичестопатисеоштетениодпрекумернатаработа.
Младите есенски пчели имаатпотреба од БИОПАУЗА, а тоа значида не преработуваат шеќерен сирупиданеодгледуваатлегло.Зимските пчели почнуваат да се испилуваат по 20 август, и затоа по овојдатум не е пожелна прихрана надруштвата со шеќерен сируп (сахароза). Со преработката на сахарозатаиодгледувањетоналеглосетроши мрсното – протеинско и јагленохидратно ткиво кое е одличназимска резерва на храна која гиспасува пчелите во критичните ситуации.
Коригирачките роеви служат за:
помагањенаосновнитедруштвакогатиеќезападнатвокризасопчелиислаболегло.Производнитедруштвапредзазимувањетребадаимаат3040илјадипчели.Недостиготдооваабројка е на товар на коригирачкотодруштво.Еднаматицанеможесекогашдасоздадечудо,нодвематицисоздаваат и во поновите влошениприродниуслови.
Коригирачките роеви пчеларотги прави веднаш по багремоватапашаодпроизводнитедруштваиодпомошните друштва, а може и предбагремовата паша. Со комбинацијана неколку вакви роеви може даформирамеипроизводнодруштво.Соовиероевиможемедапотпомогнемеи обезматичени друштва со додавање на цел рој (нуклеус) заедносо пчелите и матицата. Тоа можемеда гонаправимеи за спасувањенаотрутено друштво ако ројот (нуклеусот) го додадеме затворен воизолаторсомрежа3х3mm,авнатресе пчелите, леглото и матицата одкоригирачкотодруштво.
Пчелите од коригирачките роевиимаат и лекувачки особини што енајново и најголемо откритие, односно тие ја премостуваат смртноста на старото друштво која почнува од есента и е резултат напреголема работа на пчелите. Во
интензивното пчеларство за секоеосновно производно друштво требада има и коригирачко друштво коее поставено над основното друштвопреградено со мрежеста подницаили со непропустлива подница штоналикуванадвоматичнопчеларење,алесноможедапреминеводвоматичнопчеларење.
Коригирачките семејства најдобројанаоѓаатсвојатаулогавоавгустисептември,номожеивосекојпериодизатоапчеларитетребадагиимаатвосекоевреме.Нашатафирма,ваквироеви има преку целата година засвоитепотребиизапазарот.l
30|МОЈАЗЕМЈА
со ваквиот третман се добива квалитетна слама која има темнокафеава до костенлива боја на целокупната маса
третирање на слама со уреа
СтоЧАрСтво
пишува: ванчо захариев, дипломиран земјоделски инженер
за подобрување на квалитетот на сламата од сите видови житни култури и на сеното добиено од неквалитетни пасишта се применува третман со уреа. тој се изведува при
правењето на копите или трупањето на балите, при што задолжителен услов е копата или наредените бали да бидат добро покриени со најлон вкопан или зариен по краевите со земја.
третманот на балирана слама се изведува на тој начин што на површината каде што се редат балите се постелува најлон или се наслојува мало количество слама и се наредува еден слој – ред бали. потоа следува прскање со 5-6 кг уреа на 50-60 литри вода за 100 кг слама, ако балите слама се покриваат со најлон, но ако имаме ѕидање со бали, тогаш е потребно 5-6 кг уреа на 60-70 литри вода на секои 100 кг слама.
по прскањето се реди нов ред – слој бали кој се третира на истиот начин како и првиот и сè така до саканата висина на редење. потоа се врши целокупно покривање со најлон и негово вкопување или заривање со земја или, пак, се врши ѕидање од сите страни со бали.
третманот на сламата која се натрупува во копи се изведува при самото правење на копите при што слој по слој се трупаат и на секои 100 кг слама се испрскуваат по 50-60 литри вода во кои е растворено 5 кг уреа. по прскањето се врши газење за да се набие слојот слама. по формирањето на копата, таа се покрива целосно со најлон кој се вкопува или натрупува со земја со цел да се оневозможи излез или влез на гасови од копата.
за да не се губи време и за олеснување на по стап-ка та, доколку се има буре или сад, во него на секои 100 литри вода се раствора по 10 кг уреа, односно 20 кг на 200 литри вода за 400 кг слама.
времето кое е потребно да биде сламата изложена на дејството на уреа и доведена во состојба погодна за исхрана, многу зависи од надворешните температури на воздухот во месноста.
така, на пример, ако температурата на воздухот е 25ºC, сламата е готова за употреба по три седмици, а ако е 15ºC, потребни се два месеца за да биде погодна за употреба.
од овие два научно докажани податоци произлегува дека доколку третирањето на сламата го направиме до средината на септември, за да биде готова за исхрана сламата, доволни се 30-35 дена, а ако третирањето се изврши во почетокот на октомври, потребни се најмалку 60 дена.
за наши услови може да се каже дека најдобро е третирањето на сламата со уреа да го извршиме од жетва, па сè до крајот на септември при што ако третирањето е направено порано, сламата ќе биде погодна за исхрана и за три седмици, а ако тоа е направено подоцна до почетокот на октомври ќе треба да поминат и повеќе од 60 дена.
во секој случај, кога и да е извршен третманот, ако сламата не се отвора по процесот во кој се доведува до погодност за исхрана или ако по секое земање од неа за хранење, копата или купот повторно се покрива, таа до крајот на искористувањето ќе остане погодна за консумација. l
Препознавање на квалитетот
Добиената слама со третман со уреа е мека со темнокафеава до костенлива боја на целокупната маса.Доколку има слоеви или места со посветла и потемно кафеава или дури и црна боја, тоа покажува дека поливањето со раствор не било подеднакво насекаде така што во слоевите или местата каде што е посветла бојата, дозирањето било помало, додека таму каде што е црна, дозирањето било повеќе отколку што треба, па потребно е при хранењето да се дава добро измешана слама од посветлиот и темнокафеавиот до црн дел.
.
боја на оризова слама, по добро извршен третман со уреа третман и на нетретирана слама
боја на оризова слама помината низ успешен процес на третман со уреа и на нетретирана
СЕПТЕМВРИ2012|31
третирање на слама со уреа
Препораки за претпазливост
1. Кога давате слама третирана со уреа, добро е десетина минути да се проветри пред да се даде на стоката.2. многу мократа, раскашавена и црна по боја слама од места каде што се стекло многу раствор уреа со прскањето треба да се измешува со други делови со посветла боја или такви што не биле зафатени од третманот или, пак, воопшто да не се дава на стоката.3. не треба да се дозволи стоката да пие од раствор кој се стекол и насобрал на одредени места под или околу третираната слама.4. забележано е дека слама третирана со уреа не треба да се дава на стелни крави и на телиња под шест месеци.5. пред да и се даде третирана слама на стоката, и се дава околу 0,5 кг крма од жита или резанки репа.6. во случај на појава на симптоми на труење од уреа на стоката (неспокојство, треперења и грчеви на мускулите, намален видов и слухов рефлекс, течење на плунка, подуван стомак, обид за повраќање, забрзан пулс и дишење, паѓање на земја) кои најчесто се јавуваат во рок од 10 до 15 минути, поретко до 1 час, на животното му се дава раствор од 4-5 литри ладна вода во која е ставено половина литар 5% оцет за човечка исхрана или 4-6 литри оладено и разредено кисело млеко при што количеството на кој било од овие раствори по потреба се зголемува.7. Секогаш најпрво пробајте со едно животно некое време, па ако нема проблеми, вклучете ја целокупната бројка.
третман на слама со 2% раствор на уреа
во литературата постојат научно потврдени сознанија дека добри резултати се постигнуваат во исхраната на крупните преживари со третирање на слама од жита или сено од неквалитетни треви (белизмак, седињак) со 200 грама уреа на 10 литри вода за 10 кг слама којашто може да се дава по 1-2 часа од третирањето. за наши услови, треба да се испита дали на секаква температура треба 1-2 часа или на високите 1-2 часа, а на пониските повеќе.
32|МОЈАЗЕМЈА
Краткитањирачизабрзои
интензивномешањена
земјата
терА ДиСКмеХАнизАцијА
пишува: Ѓорги Кочовски
економскотосогледувањенавремето,заштедатанавремеисредства,ефикасноставоработатаирезултатитекоиќепроизлезатодсклопотнаовиемерки,претставуваатиднинавоработатаназемјоделствотоисовременорешениенаголемитеисовременитеземјоделци.
Запостигнувањенасовременитепогледиипостигнувањенаидеалноторешение,потребнисесовременимашиниипрецизенначиннаработа.
Кратките тањирачи од програмата на Vogel&Noot претставуваат последензборнатехнологијатакогасемислинаизвршувањенаработазаплиткапостжетвена обработка, преорување на стрништа, преджетвена обработка,порамнувањеиефикаснонабивањенаструктуратаназемјата.
Vogel&Nootкратките тањирачисеизработениодсовременивисококвалитетниматеријали.ОсновенелементсеподмачканитезатворениSKFлагери кај дисковите, со тројно затворање, дворедни и без одржување, кајкоиможностаоднавлегувањенавлагаипрашинае100%отфрлена.Другапредносткајдисковитеенивнатасамостојностприработата.Секојенасвојаосноваиработииндивидуалноиможедасештелувавозависностодпотребата.Наосноватаврзкојасепоставениимагумениелементикоисеосигурувањеодпреоптоварувањеиосигурувањеодкамењаиудари.
„Терадиск“краткитетањирачисесоопцијанаработназафатнинаод3до6метра,вовлеченаиносенаваријанта,од24до48дискови,Ф510мм,тежинавозависностодизборотнавалјакот:Терапак,Пакериливалјаксо гуменипрстени.Нагодувањетонадлабочинатасевршимеханичкиилихидраулично.Транспортнаташиринанаситемоделие3до4метри.Какододатнаопремавопонудатаима:осветлување,сопирачкииопругизараспределбанарастителнитеостатоци.
„Тера диск“ тањирачите овозможуваат брзо и интензивно мешање наземјата,големработенучинок,малвлеченотпор,заштеданагориво,создавањенаидеалнаосноваза'ртењенасемињата,имаатзаштитаодкамења,немаодржувањеналагеритеиимаатогроменефектврзцелокупнатаекономичностприработата.
Vogel&Noot е дел од реномираните брендовиодпалетатана „Синпекс“ДООБитолаипрепознатливбрендназемјоделскитеповршинивоР.Македонија.l
JohnDeere.com
СО НАЈДОБРИ ЦЕНИВЕ ОЧЕКУВАМЕ
Ќе купувате ТРАКТОР?
СО ПОПУСТ!
AS
73
21
.1 E
EX
Серија 7R
5% 5%Серија 5Е
Серија 6030
AS_7321_1_EEX.indd 1 26.07.12 17:51
Купете го СЕГА!
5%
34|МОЈАЗЕМЈА
Моќни, погоднии лесни за употреба
ALPLER плуговимеХАнизАцијА
ALPLERенајголематакомпанија во Турција и еднаодводечкитевосветотзапроизводство на плугови.
ALPLER, заедно со стручните израелски научници, перфектно гидизајнирасвоитеплуговидабидатмногулеснизакористењеипогодни за сите типови трактории почви. Поради тоа, плуговите ALPLERстанааценети,исплатливиибараниширумсветот.
Што ги прави посебни ALPERплуговите:
u Механичконагодувањенаработниотзафат(стандардно)ихидрауличнонагодување(опција)
u Сигурносенсистемпротивусукување
u Разнидодатоцииоблицинателазаразличнипотреби
u Можностзадодавањенаработнотело
u Лесноиедноставнонагодувањенаработниотзафат
u Хидрауличнонагодувањенатранспортнотркало
u Нагодувањенарастојаниенавнатрешнитетраги
u МожностзапоставувањенаKvernelandдаски
МоделKлиренс
(cm)Растојание
помеѓутела(cm)
Работнаширина
(cm)
Работнадлабина
(cm)
Тежина(Kg)
Потребна снага(КС)
hemometal.com
Велес 072 211 380 • Облешево 072 211 378 • Прилеп 048 416 551 • Скопје 070 307 504 Св. Николе 072 211 379 • Ресен 078 312 940
Продажна мрежа:
тел/факс +389 47 268 837 моб +389 70 237 290 е-пошта [email protected]Хемометал ДООЕЛ Гоце Делчев 49, Кравари 7000 Битола, Македонија
Овластен дистрибутер:
Изборот на професионалните фармери
36|МОЈАЗЕМЈА
земјоделците, преку потсекторски групи за овошје и зеленчук, се вклучуваат во
процесот на одлучување
ц ентаротзапромоцијанаодржливиземјоделскипрактики и рурален развој – ЦеПроСАРД ворамки на АгБиЗ Програмата, финансирана одАмериканскатаагенцијазамеѓународенразвој
УСАИДгоимплементирапроектот“зајакнување на јавно - приватниот дијалог преку поефикасно застапување на вредносните синџири за свежо овошје и зеленчук и преработен зеленчук”.
целта на проектот еобезбедување услови завоспоставување дијалогпомеѓу јавниот и приватниот сектор преку јакнење на капацитетите
на учесниците во вредноснитесинџири и претставниците навладините институции, какои воспоставување на системза редовна комуникација иразмена на мислења за одредени теми и документи вопотсекторитеовошјеизеленчук.
Почетна активност на проектот беше проценка напотребите за обука на лицата од организациите напроизводители, трговци и преработувачи на овошје изеленчук и претставници од Министерството за земјоделство, шумарство и водостопанство и Агенцијата запоттикнувањенаразвојотназемјоделствотосоцелјакнењенанивнитекапацитетизавоспоставувањенадијалогисоработка.Врзоснованаподатоцитедобиениодпроценкатабешеподготвентренингмодулсосеријанаобукивокој севклучени темиодобластанастратешкопланирање,техникинапреговарање,комуникација,бизнис преговори, организациски менаџмент, лобирање изастапување,креирањенаполитикиидр.
Дел од активностите на проектот се поддршка напоставувањето на потсекторските групи за овошје изеленчук.ПотсекторскитегруписеформиранисогласноЗаконотзаземјоделствоирураленразвојисесоставениодноминиранипретставнициодздруженијатаодобласта земјоделското производство, преработката на земјоделски производи и трговијата со земјоделски производи.Исто така,вонивчленуваатипретставницисосоветодавна улога од Агенцијата за поттикнување наразвојот на земјоделството на РМ, високообразовнитеи научни институции од соодветната област на земјоделството, како и претставници од здружението напотрошувачи. Потсекторските постојани групи се ор
ганизирана форма на континуиран дијалог преку којзаеднички ќе се дискутираат и решаваат прашањатаод интерес на земјоделските потсектори во насока науредувањенапазаритеизголемувањенаконкуреноста.
Прекуактивноститеподдржаниодпроектотседефинираамисијатаивизијатанапотсекторскитепостојанигрупизаовошјеизеленчук,бешеизработенагодишнапрограмаисепоставијастратешкитецелизанаредните годинииактивноститепотребнизареализацијанаистите.
Исто така, планирана е изработка на online алаткакон крајот оваа година која ќе биде поставена на вебстранатанаЦеПроСАРД,апозавршувањетонапроектотќе премине во сопственост на Министерствотот заземјоделство, шумарство и водостопанство за нејзино
одржување и редовно ажурирање.Ситедокументи,стратегии,програмиза поддршка, закони, подзаконскиакти,политикиидругиинформации
поврзани соп р о и з в о д с т в она свежо овошјеи зеленчук ипребработка назеленчук ќе бидат постирани на веб страната. На овојначин,преставницитенапроизводителите, трговцитеипреработувачите ќе добиваат навремени информацииза подготовка на сите документи поврзани со нивнатаработа и ќе може да интервенираат во секоја фаза нанивнаизработка,додекапреставницитенаинституциитеќе добијат алатка за добивање брзи и навремениинформации за потребите и можностите на ситезасегнатистрани,соштокраенрезултатќебидепобрзаи поквалитетна изработка на документи, политики истратегии, која едноставно може да се имплементирапо нејзиното донесување. Овој пристап и развиенитеканалинакомуникацијапонатамуможедасекористатводругисектори.
ПроцесотнапромовирањеодржливикомуникацискиканалиќеовозможиредовнакомуникацијаиразменанаискуствамеѓуинституциинаВладатанаРМиучеснициво вредносниот синџир, како и воспоставување напочетниконтактиисредбисопретставнициодразличнипроизводствениитрговскиорганизациикоисеактивнивоовааобласт.l
обука - застапување и лобирање
изработка на Годишна програма на потсекторските групи за овошје и зеленчук
обука - Комуникациски и преговарачки вештини
АГенцијА зА ФинАнСиСКА поДДршКА во земјоДелСтвото и рурАлниот рАзвој
претХоДнА нАјАвА за објавување на јавен повик 02/2012 за доставување на барања за користење на средства од петтата компонента
на инструментот за претпристапна помош за рурален развој на европската унија (ипАрД програмата 2007-2013)
Владата наРепубликаМакедонија иАгенцијата зафинансиска поддршка во земјоделствотои руралниот развојгиизвестуваатситезаинтересираниправниифизичкилицадекавовтората половина на месец септември 2012 година ќе се објави Јавен повик за доставување на барања за користење на финансиски средства од петтатакомпонентанаИнструментотзапретпристапнапомошзарураленразвојнаЕвропскатаУнија(ИПАРДПрограмазапериодот20072013година“СлужбенвесникнаРепубликаМакедонија“број83/2009од03.07.2009година).ЦелтанаИПАРДПрограмата20072013епрекусоодветнимеркизаподдршканаземјоделствотоируралниотразвојдасеподобриконкурентностаназемјоделскотопроизводствоиземјоделскопрехрамбениотсектор,прекунивноусогласувањесостандардитенаЕвропскатаунијаипостигнувањенаодржливаживотнасрединаисоциоекономскиразвој на руралните средини преку поттикнување на економската активност и зголемување на можностите завработување.Финансиските средства од ИПАРД Програмата 20072013 во врска со спроведување на овој Јавен повик одсептември2012годинасенаменетизаследнитемерки:Мерка101ИнвестицииназемјоделскитестопанствасоцелнивнопреструктуирањеинадградбазапостигнувањенастандардитенаЕвропскатаУнија,Мерка103ИнвестициизапреработкаимаркетингназемјоделскитеирибнипроизводисонивнопреструктуирањеинадградбазадостигнувањестандардитенаЕвропскатаУнија,иМерка302Диверзификацијаиразвојнаруралнитеекономскиактивности.ПравилатазакористењенафинансискитесредстваодИПАРДПрограмата20072013налагаатпретходносклучувањенадоговорнапотенцијалнитекорисницисоАгенцијатазафинансискаподдршкавоземјоделствотоируралниотразвојиреализацијанаодобренатаинвестицијасогласнопретходнодоговоренитеуслови.Контролатанасамотоместо и спроведувањето на надзорот над договорот извршуваат овластени лица од Агенцијата за финансискаподдршкавоземјоделствотоируралниотразвојирелевантниинституцииодРепубликаМакедонијазауправување,спроведувањеиконтроланаИПАРДиЕвропскаУнија.НачинотипостапкатазакористењенафинансискаподдршкаодИПАРДПрограмата20072013сепропишанивоУредбатазаначинотипостапкатазакористењенафинансискаподдршказамеркизарураленразвојфинансираниодпеттатакомпонентанаИнструментотзапретпристапнапомошзарураленразвојнаЕвропскатаУнија.(“СлужбенвесникнаРепубликаМакедонија“,бр.33од08.03.2012година).Огласотќетрае45 денаодденотнаобјавувањенаЈавниотповикводневнитевесници.напоМена: Потребната документација за подготовка и поднесување на барања, вклучително и Упатствата закорисниците на средства од ИПАРД Програмата 20072013 ќе бидат ажурирани и објавени на веб страната наАгенцијатавопериодотдообјавувањенаЈавниотповик.Подеталниинформациивоврскасотиповитенаинвестиции,критериумитезадобивањенафинансискаподдршка,висинатанаподдршкатапомеркизаинтресиранитеможатдагидобијатвоагенција за финансиска поддршка во земјоделството и руралниот развој телефон: 02 3097460 Факс: 02 3097454 еmail адреса:[email protected]Министерство за земјоделство, шумарство и водостопанствотело за управување со ипаРдтелефон: 02 3109809Факс: 02 3110887еmail адреса: [email protected]
агенција за поттикнување на развој во земјоделствототелефон: 047 228330Факс: 047 228370www.agencija.gov.mk секој работен ден од 8:30 до 16:30 часот.
Информациизаизготвувањеидоставувањенабарања,какоипрактичнисоветизааплицирање,заинтересиранитеземјоделскипроизводителиможатбесплатнодадобијатворегионалнитецентринаАгенцијатазапоттикнувањенаразвојвоземјоделството.(Контактлистанарегионалницентриинадлежнилицаеобјавенанавебстранитенанадлежнитеинституции).
обука - Комуникациски и преговарачки вештини
PLUS ZA VAS
Inovativen fungicid koj gi ispolnuvapotrebite na korisnikot