Mối liên quan giữa giá trị góc anb

PHAN HỒNG NHUNG

Người hướng dẫn khoa học:

TS. NGUYỄN THỊ THU PHƯƠNG

ĐẶT VẤN ĐỀ Việc đánh giá tương quan của hàm trên với hàm dưới có ý

nghĩa quan trọng trong chỉnh hình răng mặt, nó đóng vai

trò quyết định trong việc chẩn đoán, lên kế hoạch điều trị

và tiên lượng kết quả sau điều trị. Chính vì vậy, rất nhiều

tác giả trên thế giới đã cố gắng nghiên cứu để tìm ra

phương pháp nhằm đánh giá chính xác mối tương quan

này

ĐẶT VẤN ĐỀ Góc ANB là một trong những số đo được sử dụng phổ

biến nhất và đơn giản nhất trong việc đánh giá tương quan

xương hàm trên và xương hàm dưới theo chiều trước sau.

Trong nhiều trường hợp, góc ANB không đánh giá được

chính xác tương quan xương hàm trên và xương hàm

dưới. Jacobson (1975) đã nhận ra điều này và đã phát triển

một phân tích để vượt qua hạn chế của góc ANB, gọi là

phân tích Wits.

ĐẶT VẤN ĐỀ Tuy ANB và Wits đánh giá cùng một sự khác biệt về

xương nhưng trên thực tế, tương quan giữa hai phân tích

này không mạnh như mong đợi, điều này gợi ý về nhược

điểm của một trong hai hoặc cả hai công cụ này.

Nhiều nghiên cứu đã được thực hiện để phân tích vai trò

của góc ANB và giá trị Wits trong đánh giá tương quan

xương hai hàm. Tuy nhiên, ở Việt Nam hiện nay chưa có

nghiên cứu nào tương tự được thực hiện.

ĐẶT VẤN ĐỀ Xuất phát từ thực tiễn trên, chúng tôi đã tiến hành thực

hiện đề tài: “Phân tích đặc điểm góc ANB và khoảng

cách AO-BO ở bệnh nhân sai khớp cắn lứa tuổi từ 18-

25 điều trị tại Bệnh viện Răng hàm mặt Trung ương

năm 2013-2014” với hai mục tiêu sau:

1. Nhận xét đặc điểm của góc ANB và khoảng cách

AO-BO ở bệnh nhân sai khớp cắn tuổi từ 18-25 điều trị tại

bệnh viện Răng hàm mặt trung ương năm 2013-2014.

2. Phân tích vai trò của hai giá trị này trong đánh giá

tương quan xương hàm trên và xương hàm dưới.

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU

Định nghĩa khớp cắn

Khớp cắn là để chỉ đồng thời động tác khép hàm và

trạng thái khi hai hàm khép lại.

- Động tác khép hàm trong nha khoa là nói đến giai

đoạn cuối của chuyển động nâng hàm dưới lên để dẫn đến

sự tiếp xúc mật thiết giữa hai hàm đối diện.

- Trạng thái khi hai hàm khép lại là nói đến liên quan

của các mặt nhai các răng đối diện khi cắn khít nhau.


Khớp cắn bình thường theo Angle

Năm 1980 Edward H. Angle công bố phân loại khớp

cắn. Ông lấy răng hàm lớn thứ nhất hàm trên là chía khóa

của khớp cắn và tương quan khớp cắn hai hàm sẽ là: đỉnh

múi ngoài gần răng hàm lớn thứ nhất hàm trên khớp với

rãnh giữa ngoài răng hàm lớn thứ nhất hàm dưới và các

răng còn lại sắp xếp đều trên một đường cong đều đặn và

liên tục ta được một khớp căn bình thường


Lệch lạc khớp cắn theo chiều trước sau (theo Angle)

- Lệch lạc khớp cắn loại I:

+ Đỉnh múi ngoài gần răng hàm lớn thứ nhất hàm

trên khớp với rãnh giữa ngoài răng hàm lớn thứ nhất hàm

dưới nhưng đường khớp cắn không đúng do các răng mọc

không đúng vị trí, xoay răng hoặc nguyên nhân khác.


Lệch lạc khớp cắn loại II:

-Đỉnh múi ngoài gần răng hàm lớn thứ nhất hàm trên

ở phía gần so với rãnh giữa ngoài răng hàm lớn thứ nhất

hàm dưới.

- Loại II có hai tiểu loại

+ Tiểu loại 1: răng cửa trên nhô ra trước

+ Tiểu loại 2: răng cửa trên ngả sau (lưỡi). Có thể gặp

răng cửa bên trồi lên và nhô ra ngoài (khớp cắn nắp hộp)


Lệch lạc khớp cắn loại III:

- Đỉnh múi ngoài gần răng hàm lớn thứ nhất hàm trên

nằm ở phía xa so với rãnh giữa ngoài răng hàm lớn thứ

nhất hàm dưới.

- Cần phải phân biệt lệch lạc khớp cắn loại III thật sự

với lệch lạc khớp cắn loại III giả. Trong lệch lạc khớp cắn

loại III giả các răng hàm có tương quan khớp cắn bình

thường nhưng bệnh nhân có tật trượt hàm dưới ra trước

khi cắn khít hai hàm, tạo cắn ngược vùng cửa.


Góc ANB trong phân tích Steiner

xác định sự khác biệt theo chiều

trước sau giữa nền xương hàm

trên và nền xương hàm dưới

- Giá trị trung bình: ANB = 2o

- Nếu góc ANB > 4o:

khuynh hướng hạng II xương

- Nếu góc ANB < 0o:

khuynh hướng hạng III xương


Các yếu tố ảnh hưởng lên góc ANB

Ảnh hưởng của vị trí điểm Nasion (Bishara và cộng

sự 1983)

A: Thay đổi theo chiều ngang B: thay đổi theo chiều dọc


Ảnh hưởng của vị trí điểmNasion:

- A: góc ANB trung bình

là 20

- B: điểm Nasion di chuyển ratrước (nền sọ dài) góc ANB là-20

- C: điểm Nasion di chuyển rasau (góc nền sọ ngắn hoặc cảxưong hàm trên và xương hàmdưới ra trước) góc ANB tăng50


Ảnh hưởng do sự xoay của

xương hàm

- A: góc ANB bình thường là

20

- B: sự xoay ngược chiều kim

đồng hồ của tầng mặt dưới

làm góc ANB giảm còn -50

- C: sự xoay theo chiều kim

đồng hồ của tầng mặt dưới

làm góc ANB tăng lên 80


Phân tích Wits

- Alex. Jacobson đã nhận ra rằng các số đo từ nền sọ mâu thuẫn

trong việc đánh giá tương quan hai hàm theo chiều trước sau.

Ông đã phát triển phân tích Wits để vượt qua những trở ngại

của phân tích Steiner.

- Các điểm mốc được sử dụng trong phân tích Wits:

+ Mặt phẳng cắn: Jacobson đã dựng mặt phẳng cắn bằng cách

chia đôi sự lồng múi của răng hàm nhỏ và răng hàm lớn thứ

nhất.

+ AO là hình chiếu vuông góc của điểm A lên mặt phẳng cắn.

+ BO là hình chiếu vuông góc của điểm B lên mặt phẳng cắn


Khoảng cách giữa AO và BO là giá trị của phân tích Wits

Giá trị bình thường: BO ở trước AO 1mm ở nam giới và hai

điểm này trùng nhau ở nữ giới.

+ -2 < AO-BO < 2mm: tương quan xương loại I

+ AO-BO ≥ 2mm: tương quan xương loại II

+ AO-BO ≤ -2mm: tương quan xương loại III


- Hạn chế của phân tích Wits:

+ Phân tích Wits dựa trên độ nghiêng của mặt phẳngcắn.

+ Sự xoay theo chiều kim đồng hồ của mặt phẳng cắnđặt AO ở sau BO

+ Sự xoay ngược chiều kim đồng hồ của mặt phẳng cắnđặt BO ở sau AO


Một số nghiên cứu trên thế giới

Nghiên cứu của Jacobson năm 1975

Góc ANB trong mỗi trường hợp là 7 độ. Tuy nhiên, theo phân tíchWits, khớp cắn loại II (A)là 10mm và khớp cắn bình thường (B)là0mm.



Hai trường hợp sai khớp cắn loại III, góc ANB khác nhaukhông đáng kể, cụ thể là -1o và -1,5o. Tuy nhiên phân tích Wits lại cho thấy sự khác biệt hoàn toàn về hình thái.(A): theo phântích Wits là 1,5mm. (B): giá trị Wits không ít hơn -12mm



Ở hình này góc ANB là 6 độ. Ngược lại, phân tích Wits cho thấy sự khác nhau rõ ràng giữa khớp cắn loại II vàkhớp cắn bình thường. Giá trị Wits ở khớp cắn loại II (A) là 6mm, ngược lại ở khớp cắn thông thường (B) là 0 mm.


Một số nghiên cứu khác

- Jenkins (1955) đã quyết định sử dụng mặt phẳng

cắn chức năng là cơ sở tham chiếu cho việc đánh giá bất

hài hòa xương hàm. Theo ông, tất cả các giai đoạn của nha

khoa truyền thống đều sử dụng mặt phẳng này như một

mặt phẳng định hướng đầu tiên, tất cả lực nhai tập trung

lên mặt phẳng này và liên quan mật thiết với mặt phẳng

này. Ông biện luận rằng, thậm chí ngay cả Angle cũng sử

dụng mặt phẳng tham chiếu này cho phân loại sai khớp

cắn cổ điển của mình.


- Trong một nỗ lực dự đoán kiểu phát triển của xương

hàm, Harvold (1963) cũng sử dụng mặt phẳng cắn. Ông

chiếu điểm A và B lên mặt phẳng cắn và gọi là kết quả sự

khác nhau giữa A và B. Giá trị âm khi điểm B ở sau điểm

A. Từ 6-8 tuổi điểm B di chuyển ra trước so với điểm A,

tuy nhiên, ông đã nhận ra ảnh hưởng của độ nghiêng mặt

phẳng cắn lên giá trị A-B.


Taylor (1969) cũng chỉ ra rằng góc ANB không luôn luôn

chỉ ra tương quan sọ mặt thực sự. Sự khác nhau đa dạng

theo chiều ngang của điểm A và B có thể đưa đến cùng

một giá trị góc ANB do sự thay đổi khoảng cách từ điểm

Nasion theo chiều dọc có thể bù trừ cho các thay đổi khác.

Vị trí phía trước hay phía sau của điểm Na cũng có thể

làm thay đổi góc ANB, cũng như vị trí phía trước hay phía

sau của xương hàm trên và xương hàm dưới.


Bằng việc thay đổi tùy ý vị trí cua các điểm, đường thẳng

và các góc trên phim sọ nghiêng, Binder (1979) nhận ra

ảnh hưởng hình học lên góc ANB. Ông chỉ ra rằng khi di

chuyển điểm Nasion về phía trước 5mm, góc ANB thay

đổi 2,50. Khi di chuyển điểm Nasion lên trên 5mm góc

ANB thay đổi 0,50. Khi điểm Nasion di chuyển xuống

dưới góc ANB thay đổi 10. Trong một biểu đồ minh họa,

Bishara và cộng sự (1983) đã chỉ ra ảnh hưởng tương tự

lên góc ANB khi di chuyển điểm Nasion về phía trươc

hoặc phía sau ½ inch (12,7mm) và di chuyển lên trên

hoặc xuống dưới với số lượng tương tự.

CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU

2.1. Đối tượng nghiên cứu:

Đối tượng nghiên cứu là các bệnh nhân sai khớp cắn điều

trị tại bệnh viện Răng Hàm Mặt Trung ương Hà Nội trong thời

gian từ tháng 6/2013 đến tháng 6/2014.

- Tiêu chuẩn lựa chọn:

+ Bệnh nhân trong độ tuổi từ 18-25 tuổi

+ Đã mọc hết răng vĩnh viễn, trừ các răng khôn hàm trên và

hàm dưới

+ Bệnh nhân chưa được điều trị chỉnh nha bao giờ

+ Không có bệnh nhân nào có các dị tật bẩm sinh vùng hàm

mặt


NGHIÊN CỨU

2.2. Phương pháp nghiên cứu:

Nghiên cứu mô tả cắt ngang

2.3 Cỡ mẫu:

Cỡ mẫu được tính theo công thức sau:

p (1-p)

n = Z2(1-α/2) -----------

d2

- Trong đó:

n: là cỡ mẫu

Z2(1-α/2): Hệ số tin cậy ở mức xác suất 95% (Z2

(1-α/2)=1,962)

p: tỉ lệ chẩn đoán đúng của phân tích Wits, p= 0,913 [36]

d: sai số mẫu. Sai số mẫu lựa chọn là 0,05

Từ công thức trên tính được n = 122 bệnh nhân.


NGHIÊN CỨU

2.4. Thời gian và địa điểm nghiên cứu

- Địa điểm: Bệnh viện Răng hàm mặt Trung ương Hà Nội

- Thời gian: từ tháng 6/2013 – tháng 6/2014

2.5. Vật liệu và phương tiện nghiên cứu

- Ghế máy răng.

- Bộ khay khám: gồm có gương, gắp, thám trâm.

- Phim sọ nghiêng của các bệnh nhân ở dạng phim hoặc sốhóa.

- Đèn đọc phim.

- Giấy vẽ phim chuyên dụng, bút chì.

- Thước đo góc, độ dài sử dụng trong vẽ phim


NGHIÊN CỨU

Bộ khay khám Dụng cụ vẽ phim


NGHIÊN CỨU

2.6 Các bước tiến hành nghiên cứu

Khám lâm sàng xác định loại sai khớp cắn theo Angle.

Chụp phim sọ nghiêng của các bệnh nhân

Vẽ phim và phân tích phim bằng tay hoặcbằng phần mềm phân tích phim

Các số liệu thu được được xử lýtrên phần mềm thống kê SPSS

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU


NGHIÊN CỨU

2.6.1 Khám lâm sàng:

Bệnh nhân nằm trên ghế máy răng, trong điều kiện ánh

sáng đầy đủ.

Khám bệnh nhân ở tư thế cắn khít trung tâm xác định:

- Tương quan răng hàm lớn thứ nhất theo chiều trước sau

để xác định loại sai khớp cắn theo phân loại của Angle


NGHIÊN CỨU

2.6.2. Chụp phim sọ nghiêng

- Đầu bệnh nhân được cố định bởi hai nút định vị lỗ tai

(ear rod) và được đặt giữa thanh định vị trán.

- Đặt điểm dưới ổ mắt vào đúng vị trí

- Kẹp trán giúp nâng đỡ khuôn mặt ở điểm Nasion.

- Môi ở tư thế nghỉ, hai hàm đưa về khớp cắn trung tâm


NGHIÊN CỨU

Chụp phim sọ nghiêng

- Nguồn tia được đặt cách

mặt phẳng dọc giữa của

bệnh nhân 152,4 cm.

- Tia bắt đầu được bắn ra

khi các răng ở vị trí cắn

khớp trung tâm và môi ở

tư thế nghỉ


NGHIÊN CỨU

. Kỹ thuật đo:

- Đặt phim lên đèn đọc phim với mặt quay sang phải

- Cố định giấy can phim trên phim sọ nghiêng bằng kẹp ghim

và băng dính.

- Dùng bút chì vẽ phim, đầu chì nhọn 0,5mm

- Đánh dấu trên phim 3 điểm bất kỳ giúp đối chiếu khi giấy can

bị lệch khỏi phim

- Vẽ lại cấu trúc giải phẫu cần nghiên cứu theo phương pháp vẽ

nét đã được thống nhất trên thế giới.


NGHIÊN CỨU

Đường yên bướm, đường trước xương trán, hốc mắt, xương

chính mũi

Bờ viền xương hàm trên, khe bướm hàm, gai mũi trước, gai mũi

sau, đường cong lõm mặt sau xương hàm.

Xương hàm dưới: đường viền phía trước, sau cành lên và cành

ngang xương hàm dưới, lồi cằm

Răng cửa trên và răng cửa dưới, răng hàm lớn thứ nhất trên và

dưới, răng hàm nhỏ thứ nhất trên và dưới.


NGHIÊN CỨU

Điểm chuẩn trên phim sọ nghiêng


NGHIÊN CỨU

Mặt phẳng tham chiếu trên phim sọ nghiêng


NGHIÊN CỨU

Mặt phẳng cắn chức năng:

Là mặt phẳng đi qua độ cắn

chùm răng hàm lớn thứ nhất

và răng hàm nhỏ thứ nhất

Mối liên quan giữa giá trị góc anb

Health & Medicine