-
OBRONNOŚĆ. Zeszyty Naukowe 4(28)/2018 ISSN 2299-2316
45
AUTOR
mjr mgr inż. Jacek Droszcz
Adres e-mail: [email protected]
Afiliacja: Wydział Wojskowy
Akademia Sztuki Wojennej
MOBILIZACYJNE ROZWINIĘCIE JEDNOSTKI WOJSKOWEJ W REJONIE
ALARMOWYM
Słowa kluczowe: obronność, mobilizacyjne rozwinięcie wojsk,
rejon alarmowy, mobilizacja
Niniejszy artykuł jest próbą wskazania rozwiązań związanych z
mobili-zacyjnym rozwinięciem jednostki wojskowej (JW) Wojsk
Lądowych w wa-runkach zakłóceń uniemożliwiających przeprowadzenie
tego procesu w miejscu stałej dyslokacji (MSD) i przeniesienia go
do rejonu alarmowego (RA).
Mobilizacyjne rozwinięcie jednostki wojskowej jest jednym z
najistot-niejszych etapów osiągnięcia pełnej gotowości do
działania. Prawidłowe, sprawne i zgodne z planem przeprowadzenie
mobilizacyjnego rozwinięcia jednostki wojskowej związane jest z
uzupełnieniem jej stanem osobowym oraz środkami transportowymi i
maszynami pobieranymi z gospodarki na-rodowej. Stanowi gwarant
osiągnięcia pełnej zdolności do działania przez jednostkę wojskową.
Mobilizacyjne rozwinięcie przeprowadza się z zasady w MSD, gdzie
jest zawczasu przygotowana baza mobilizacyjna funkcjonu-jąca na
bazie istniejącej infrastruktury koszarowej.
Aktualnie obowiązujący Plan Mobilizacyjny 2010 (PM2010)
przewiduje funkcjonowanie jednostek wojskowych o etatach
wojenno-pokojowych, pokojowych i wojennych. Taka struktura
jednostek wojskowych występują-cych w Siłach Zbrojnych
Rzeczypospolitej Polskiej wymusza posiadanie planów mobilizacyjnego
rozwinięcia, w tym przewidujących także przenie-sienie tego procesu
do RA.
Przedsięwzięcie to mimo swojej rangi nie ma pełnego opracowania
w dokumentach doktrynalnych dotyczących problematyki gotowości
mobi-lizacyjnej i bojowej. Oficerowie zajmujący się tą problematyką
niejedno-krotnie posiłkują się własną wiedzą i doświadczeniem, a w
obowiązującym systemie doskonalenia zawodowego brak jest
odpowiednio ukierunkowa-nych kursów przygotowujących żołnierzy do
wykonywania zadań związa-nych z problematyką gotowości
mobilizacyjnej i bojowej w JW (w JW nie
-
Jacek Droszcz
46
ma sekcji gotowości mobilizacyjnej i bojowej, a kompetencje są
rozrzucone po poszczególnych sekcjach sztabu).
Rejon alarmowy, jego parametry oraz zasady zajmowania i
ubezpie-czania rejonu są realizowane zgodnie z zasadami sztuki
wojennej ujętymi w regulaminach. Natomiast problemem jest sposób
rozmieszczenia ele-mentów bazy mobilizacyjnej (EBMob.) i ich
funkcjonowanie podczas mobi-lizacyjnego rozwinięcia.
Zważywszy na treści, których dotyczyć będzie artykuł, związane z
do-kumentami doktrynalnymi i instrukcjami opatrzonymi klauzulą
tajności, pu-blikacja nie wyczerpuje tematu, a stanowi jedynie
materiał dyskusyjny związany z problematyką gotowości
mobilizacyjnej i bojowej.
Mobilizacja - podstawowe uwarunkowania
Mobilizacja sił zbrojnych swój rodowód bierze od początków
istnienia sił zbrojnych w Polsce. Od zarania państwowości polskiej
istniał system mobilizowania wojsk. Początkowo dotyczył
uzupełniania drużyn książęcych oraz zwołania pospolitego ruszenia,
przez cały czas ewoluując, osiągnął swoje apogeum w 1938 r., kiedy
to przyjęto plan mobilizacyjny „W”. Plan ten zakładał
przeprowadzenie mobilizacji w trzech okresach:
• wzmocnienia; • mobilizacji alarmowej; • mobilizacji
powszechnej. Główną zaletą planu mobilizacyjnego „W” była możliwość
szybkiego
rozwinięcia i rozśrodkowania dużej liczby jednostek wojskowych
przed wybuchem wojny1. Szef Sztabu Głównego w myśl planu skupiał
całość rozkazodawstwa związanego z realizacją zadań
mobilizacyjnych. Ponadto z planu wynikały ustalenia dotyczące:
• rozśrodkowania mobilizowanych jednostek wojskowych w terenie
poprzez zwiększenie liczby jednostek mobilizowanych, a także
przekaza-nie części zadań mobilizacyjnych resortom łączności,
poczty czy kolei;
• sformowania od podstaw 95 ośrodków zapasowych (średnio po
jednym na powiat) w celu uzupełniania strat powstałych podczas
prowa-dzenia działań bojowych (straty bojowe i niebojowe)2.
W latach powojennych władze komunistyczne dokonywały ciągłych
ko-rekt planów mobilizacyjnych związanych ze zmieniającą się
sytuacją poli-tyczną oraz zmianami w podziale administracyjnym
kraju. Szczególnie ożywiona działalność mobilizacyjna prowadzona
była w latach 1975 – 1989, kiedy to wprowadzono:
1 J. Wojnarowski, Mobilizacja sił zbrojnych szansą utrzymania
bezpieczeństwa Polski, AON, Warszawa, 2008, s. 28.
2 Tamże, s. 11-12.
-
Mobilizacyjne rozwinięcie jednostki wojskowej w rejonie
alarmowym
47
• nowelizację dyrektywy MON o gotowości bojowej sił zbrojnych; •
aktualizacje planów mobilizacyjnych; • obarczenie zadaniami
mobilizacyjnymi szkół wojskowych, składnic,
szpitali, sanatoriów itp. Współcześnie natomiast mobilizacja sił
zbrojnych wynika z charakteru
strategii bezpieczeństwa państwa. Zasadniczo głównym celem
mobilizacji sił zbrojnych zawsze było i będzie przejście sił
zbrojnych z funkcjonowania pokojowego na wojenne, związane z
uzupełnieniem jednostek wojskowych stanami osobowymi (żołnierze
służby czynnej i rezerwy) oraz pojazdami i maszynami pobieranymi z
gospodarki narodowej3.
W dostępnych źródłach jawnych mobilizacja postrzegana jest jako:
• prawne i organizacyjne przygotowanie struktur państwa, jego
orga-
nów władzy i administracji oraz poszczególnych działów
(sektorów) gospo-darki narodowej do działalności w okresie kryzysu
i wojny4;
• prawne, organizacyjne i praktyczne przygotowanie struktur
pań-stwa, w tym sił zbrojnych do działalności w okresie kryzysu i
wojny, z jed-noczesnym uregulowaniem zasad i sposobów ich
funkcjonowania na wy-padek zaistnienia tych stanów5;
• uzupełnienie Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej stanem
oso-bowym oraz środkami transportowymi i maszynami pobieranymi z
gospo-darki narodowej6;
• potrzeby mobilizacyjne w zakresie stanu osobowego oraz środków
transportowych i maszyn zarówno etatowe, jak i ponadetatowe7.
Realizacja tych przedsięwzięć rozpoczyna się od pierwszego dnia
mo-bilizacji (M1), a kończy złożeniem meldunku do przełożonego o
zakończe-niu mobilizacyjnego rozwinięcia.
Mobilizacyjne rozwinięcie jako przedsięwzięcie funkcjonuje w
ramach systemu mobilizacyjnego, który można zdefiniować jako
uporządkowany wewnętrznie układ elementów oraz zespół zasad i norm
regulujących jego funkcjonowanie w czasie pokoju, mobilizacji i
wojny8. System obejmuje:
• regulacje prawne (ustawy, rozporządzenia, zarządzenia,
dokumen-ty dyrektywne, instrukcje, decyzje, rozkazy), a także
wytyczne i wszelkiego rodzaju porozumienia zawarte z podmiotami
uczestniczącymi w planowa-niu mobilizacyjnym państwa;
3 Tamże, s. 11-12. 4 Problemy organizacji gotowości bojowej i
mobilizacji sił zbrojnych, AON, Warszawa,
1997, s. 61. 5 Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa
narodowego, AON, Warszawa, 2008,
s. 72. 6 Por., Kompendium planowanie i realizacja uzupełnień
mobilizacyjnych w Siłach
Zbrojnych RP, Sztab Generalny Wojska Polskiego, Warszawa, 2006,
s. 9. 7 Por., Poradnik do działalności kadrowo-mobilizacyjnej w
Siłach Zbrojnych RP, Sztab
Generalny Wojska Polskiego, Warszawa, 2008, s. 175. 8
https://pl.wikipedia.org/wiki/System_mobilizacyjny [dostęp:
18.01.2018].
-
Jacek Droszcz
48
• dokumentację planistyczną i wykonawczą sporządzaną na
wszyst-kich poziomach dowodzenia oraz w organach administracji
publicznej i podmiotach gospodarczych;
• organy dowodzenia i kierowania; • stany osobowe żołnierzy w
służbie czynnej i pracowników wojska
w czasie pokoju; • zasoby rezerw osobowych (w tym pracowników
wojska i żołnierzy
Narodowych Sił Rezerwowych); • zasoby środków transportowych,
statków powietrznych, pływają-
cych, taboru kolejowego i maszyn znajdujące się w gospodarce
narodowej; • zapasy środków materiałowych przechowywanych w
magazynach,
składach (WOG, RBLog.), a także u kontrahentów, w ramach
zakontrakto-wanych wcześniej usług;
• zapasy środków zaopatrzenia zgromadzone w ramach rezerwy
państwowej zastrzeżonej dla Sił Zbrojnych;
• elementy bazy mobilizacyjnej jednostek mobilizujących; •
procedury uruchamiania mobilizacyjnego rozwinięcia (powoływania
żołnierzy rezerwy posiadających przydziały mobilizacyjne,
pracowników wojska z nadanymi pracowniczymi przydziałami
mobilizacyjnymi, a także środków transportowych i maszyn
pobieranych z gospodarki narodowej);
• szkolenie żołnierzy służby czynnej i pracowników wojska w
ramach dni gotowości mobilizacyjnej i bojowej oraz rezerw osobowych
i żołnierzy Narodowych Sił Rezerwowych w ramach ćwiczeń żołnierzy
rezerwy;
• posiadanie w czasie pokoju sił zbrojnych mających zdolności do
osłonięcia mobilizacyjnego rozwinięcia państwa, w tym w pełnym
zakresie zaspokojone potrzeby materiałowe;
• zdolność do przeprowadzenia mobilizacyjnego rozwinięcia sił
zbrojnych w każdych warunkach. Wielowariantowa zdolność do
osiągania gotowości do podjęcia działań przez wyznaczone JW w
ramach mobilizacji częściowej;
• wykorzystanie zasobów państwa do zabezpieczenia
mobilizacyjne-go rozwinięcia sił zbrojnych obejmującego: zasoby
rezerw osobowych, świadczenia na rzecz wojska (świadczenia
rzeczowe, osobiste i doraźne), odpowiednio przygotowanych rezerw
mobilizacyjnych państwa (paliwa, żywność, zabezpieczenie
medyczne);
• sprawdzanie stanu przygotowania JW do mobilizacyjnego
rozwinię-cia w ramach prowadzonych kontroli gotowości
mobilizacyjnej i bojowej (planowych i doraźnych)9.
Rozpoczęcie prac związanych z planowaniem przedsięwzięć
mobiliza-cyjnego rozwinięcia w JW uruchamia otrzymanie od
przełożonego nowego zadania mobilizacyjnego. Prace związane z
planowaniem procesu mobili-
9 J. Wojnarowski, Mobilizacja…, s. 75-77.
-
Mobilizacyjne rozwinięcie jednostki wojskowej w rejonie
alarmowym
49
zacyjnego rozwinięcia rozpatrywane są w ramach gry decyzyjnej na
temat Planowanie mobilizacyjnego rozwinięcia jednostki wojskowej.
Celem gry jest wypracowanie optymalnego modelu przeprowadzenia
mobilizacyjnego rozwinięcia przez jednostkę wojskową. Podstawę do
przeprowadzenia gry decyzyjnej stanowią:
• ustawy, rozporządzenia; • rozkazy, wytyczne przełożonego w
sprawie gotowości mobilizacyj-
nej i bojowej; • wyciągi z Zestawienia zadań mobilizacyjnych dla
JW; • etaty, tabele i normy należności; • wyciąg z Planu
przydziałów gospodarczych; • Instrukcja mobilizacyjna; • Instrukcja
gotowości bojowej. W grze uczestniczy kierownicza kadra jednostki
wojskowej oraz osoby
zajmujące się problematyką gotowości mobilizacyjnej i bojowej
oraz wo-jennym systemem dowodzenia (oficerowie sekcji S-1, S-3,
S-4, S-6). Pod-czas gry, której przewodniczy Dowódca JW, a
moderatorem jest Szef Sztabu (lub inna osoba funkcyjna w przypadku
braku szefa sztabu) spo-rządzany jest szczegółowy harmonogram
opracowania zasadniczych do-kumentów gotowości mobilizacyjnej i
bojowej wraz z wyznaczeniem osób funkcyjnych odpowiedzialnych za
zredagowanie poszczególnych doku-mentów.
Powyższe dokumenty stanowią podstawę do opracowania
zasadni-czych dokumentów gotowości mobilizacyjnej i bojowej, do
których zalicza-my:
• Plan osiągania gotowości do podjęcia działań przez JW10, •
Plan osiągania gotowości do podjęcia działań – część graficzna, •
Organizację mobilizacyjnego rozwinięcia (stanowiącą załącznik
do
planu jako oddzielny dokument), • Plan szkolenia po
mobilizacyjnym rozwinięciu (stanowiący załącz-
nik do planu jako oddzielny dokument), • Koncepcję
mobilizacyjnego rozwinięcia (w formie planszy), • Kartę(y)
Gotowości Mobilizacyjnej, • Dokumentację Elementów Bazy
Mobilizacyjnej, • Imienne i zbiorcze rozliczenia bojowe, • tabele,
naliczenia, harmonogramy - zgodnie z decyzją dowódcy. Dokumentacja
ta powinna być sporządzona w dwóch egzemplarzach
i odzwierciedlać wszelkie warianty przeprowadzenia
mobilizacyjnego roz-winięcia z przeniesieniem do rejonu alarmowego
włącznie.
10 W zależności od rodzaju JW opracowuje się Plany... zgodnie ze
wzorami zawartymi
w Instrukcji gotowości bojowej.
-
Jacek Droszcz
50
Elementy bazy mobilizacyjnej
Prawidłowe i sprawne przeprowadzenie procesu mobilizacyjnego
roz-winięcia jednostki wojskowej stanowi jeden z filarów
osiągnięcia gotowości do podjęcia działań przez jednostkę wojskową
(JW). Jednostka Wojskowa to jednostka organizacyjna Sił Zbrojnych,
funkcjonująca na podstawie na-danego przez Ministra Obrony
Narodowej etatu określającego jej strukturę wewnętrzną, liczbę,
rodzaje i rangę wszystkich stanowisk służbowych wy-stępujących w
tej jednostce, oraz posłująca się pieczęcią urzędową z go-dłem
Rzeczypospolitej Polskiej i nazwą (numerem) jednostki11.
Przedsięwzięciami związanymi z mobilizacyjnym rozwinięciem JW
zajmują się specjalnie do tego stworzone i odpowiednio wyposażone
ele-menty bazy mobilizacyjnej (EBMob.), których głównym zadaniem
jest przeprowadzenie sprawnego uzupełnienia JW stanem osobowym i
pojaz-dami (maszynami) pobieranymi z gospodarki narodowej.
EBMob. – to zorganizowane zespoły specjalistów wyposażone w
od-powiednią dokumentację, sprzęt i wyposażenie, przeznaczone do
zapew-nienia zorganizowanego, sprawnego i bezkolizyjnego
przeprowadzenia mobilizacyjnego rozwinięcia jednostek (instytucji)
wojskowych oraz jedno-stek zmilitaryzowanych. Do elementów bazy
mobilizacyjnej w jednostce wojskowej zalicza się miedzy innymi
organy kierowania mobilizacyjnym rozwinięciem:
• Zespół Kierowania Mobilizacyjnym Rozwinięciem Jednostki
(ZKMRJ);
oraz pozostałe elementy bazy mobilizacyjnej: • Punkt Kontrolno –
Informacyjny (PKI); • Punkt Przyjęcia i Wyposażania (PPW); • Grupa
Ewakuacyjna (GE); • Punkt Przyjęcia i Rozdziału Środków
Transportowych (PRT)12 Zespół Kierowania Mobilizacyjnym Rozwini
ęciem Jednostki
(ZKMRJ) to zespół oficerów (podoficerów) sztabu rozwijany na
czas mobi-lizacyjnego rozwinięcia, pełniący rolę organu dowodzenia
wspomagające-go dowódcę w czasie kierowania mobilizacyjnym
rozwinięciem jednostki wojskowej. W skład ZKMRJ wchodzą żołnierze
zajmujący się problematy-ką gotowości mobilizacyjnej i bojowej
(S-1, S-3), a także specjaliści S-4 odpowiedzialni za część
materiałową i techniczną. W tabeli przedstawiono proponowany skład
ZKMRJ JW.
11 Poradnik planowanie i realizacja świadczeń gospodarki
narodowej w procesie
zabezpieczenia mobilizacyjnego Rozwinięcia Sił Zbrojnych RP
(DD/3.12.2), Warszawa, 2008, s. 55.
12 J. Jankowski, J. Wojnarowski, Planowanie mobilizacyjnego
rozwinięcia jednostki wojskowej, AON, Warszawa, 2012, s. 20.
-
Mobilizacyjne rozwinięcie jednostki wojskowej w rejonie
alarmowym
51
Tabela 1. Obsada ZKMRJ
Źródło: opracowanie własne.
Głównymi zadaniami ZKMRJ są: • kierowanie mobilizacyjnym
rozwinięciem JW; • reagowanie na zakłócenia w procesie
mobilizacyjnego rozwinięcia,
wypracowywanie propozycji decyzji dla dowódcy; • sprawowanie
nadzoru nad przebiegiem narastania ukompletowania
stanami osobowymi i pojazdami (maszynami); • kontrolowanie przez
oficerów kierunku właściwego funkcjonowania
poszczególnych EBMob.; • współdziałanie z WKU, WOG, UM, UMiG
oraz pozostałymi podmio-
tami dostarczającymi pojazdy (maszyny) z gospodarki narodowej; •
współdziałanie z Oddziałem Żandarmerii Wojskowej, Policją,
Strażą
Miejską w zakresie wzmocnienia ochrony JW oraz ochrony tras
prze-mieszczania się żołnierzy rezerwy (dworce kolejowe, autobusowe
itp.);
• aktualizacja dokumentacji będącej na wyposażeniu ZKMRJ, w tym
dostosowanie czasu i miejsca realizacji zaplanowanych przedsięwzięć
do zadań otrzymanych w rozkazie (sygnale) lub bezpośrednio od osób
upo-ważnionych do zarządzenia mobilizacji;
• sporządzanie i przekazywanie do przełożonego meldunków z
prze-biegu mobilizacyjnego rozwinięcia JW (okresowe meldunki
mobilizacyjne, doraźne meldunki mobilizacyjne);
• uruchamianie w razie konieczności Grupy Zabezpieczenia
Ukom-pletowania (GZU);
• wnioskowanie do właściwego terytorialnie komendanta WKU o
uru-chomienie Grupy Zabezpieczenia Dostarczania (GZD)13.
13 J. Jankowski, J. Wojnarowski, Planowanie…, s. 19.
-
Jacek Droszcz
52
Funkcjonowanie ZKMRJ oparte jest na dwuzmianowym systemie
pra-cy, w czasie którego w sposób ciągły prowadzone jest
nadzorowanie wła-ściwego przebiegu mobilizacyjnego rozwinięcia
JW.
Punkt Kontrolno–Informacyjny (PKI) - jako element bazy
mobiliza-cyjnej organizowany jest w celu sprawnego przyjęcia
żołnierzy rezerwy, osób posiadających nadane pracownicze przydziały
mobilizacyjne i skie-rowaniu ich na stanowiska (funkcje) do
właściwych pododdziałów. Kierow-nik PKI składa do ZKMRJ meldunki o
przebiegu narastania ukompletowa-nia stanem osobowym JW14.
PKI rozwija się w pierwszym dniu mobilizacji do godziny 20.00,
tak aby gotowość do działania osiągnęło przed przybyciem pierwszych
żołnierzy rezerwy. Liczbę PKI oraz ilość rozwijanych stanowisk
określa dowódca jednostki mobilizującej podczas gry decyzyjnej.
PKI może składać się z następujących stanowisk: • stanowiska
przyjęcia żołnierzy i osób posiadających nadane pra-
cownicze przydziały mobilizacyjne; • punkt medyczny; • rejon
wyczekiwania; • punkt OPBMR; • punkt informacji finansowej i
logistycznej; • stanowiska statystyczne – według potrzeb; • punkt
fotograficzny; • służba porządkowo – ochronna. Punkt Przyj ęcia i
Wyposa żania (PPW) odpowiada za sprawne i ter-
minowe wydanie wyposażenia indywidualnego dla żołnierzy rezerwy
oraz osób posiadających nadane pracownicze przydziały
mobilizacyjne, a także ujęcie ich w ewidencji we właściwym
pododdziale.
Dla zapewnienia właściwego wyposażenia wcielanych żołnierzy
re-zerwy i pracowników rozwijane są:
• stanowiska ewidencyjne; • stanowisko wydawania wyposażenia
mundurowego; • przebieralnie (dla kobiet i mężczyzn) wraz z punktem
depozytowym
przyjęcia ubrań cywilnych i przedmiotów osobistych; • stanowisko
wydawania broni i pozostałych należności służb
OPBMR, Inż. – Sap., medycznej i żywnościowej; • służba
porządkowo – ochronna. Do podstawowych zadań PPW należy: •
sprawdzenie tożsamości żołnierzy rezerwy i pracowników wojska
skierowanych przez PKI; • ujęcie żołnierzy rezerwy i pracowników
wojska do ewidencji właści-
wego pododdziału;
14 Zob., Kompendium…, s. 66.
-
Mobilizacyjne rozwinięcie jednostki wojskowej w rejonie
alarmowym
53
• wydanie żołnierzom rezerwy i pracownikom wojska należnych im
przedmiotów zaopatrzenia mundurowego oraz pozostałego wyposażenia
indywidualnego;
• zbieranie danych ewidencyjno – statystycznych dotyczących
prze-biegu wyposażania;
• cykliczne składanie meldunków do ZKMRJ. Punkt Przyj ęcia i
Rozdziału Środków Transportowych (PRT) jest
odpowiedzialny za przyjęcie i dostosowanie pojazdów i maszyn
pobiera-nych z gospodarki narodowej do sprawnego funkcjonowania w
Siłach Zbrojnych. Ilość rozwijanych PRT zależy od wielkości
pobieranych pojaz-dów i maszyn z gospodarki narodowej.
Zasadniczo powinien być rozwinięty na bazie warsztatu
mechaniczne-go (stacji diagnostycznej itp.), na który nadano
świadczenie rzeczowe. Rozwija się następujące stanowiska:
• stanowisko kontroli stawiennictwa (wraz z rejonem
wyczekiwania); • stanowiska przyjęcia; • stanowiska dostosowania i
wyposażania; • stanowiska rozdziału wraz z rejonem wyczekiwania
przyjętych na
ewidencje pojazdów i maszyn; W skład PRT wchodzi ponadto służba
porządkowo – ochronna odpo-
wiedzialna także za regulację ruchu. W RA punkt OPBMR należałoby
połączyć z punktem rozwijanym
w ramach PKI, aby uniknąć krzyżowania się dróg przemieszczania
żołnie-rzy rezerwy z pojazdami (maszynami).
Grupy Ewakuacyjne (GE) – zespoły żołnierzy i pracowników wojska
(osób wykonywujących świadczenia osobiste), przeznaczone do
rozkon-serwowania, uruchomienia i ewakuacji sprzętu do wyznaczonych
rejonów (obiektów)15. Rozwijane są w celu i przygotowania sprzętu
wojskowego i broni do użycia przez żołnierzy rezerwy. Ilość i skład
poszczególnych GE uzależniona jest od specyfiki JW., SpW oraz
decyzji dowódcy.
Zakres funkcjonowania, wyposażenie oraz wymagana dokumentacja
dla poszczególnych EBMob. ujęte są we Wzorach dokumentów
mobiliza-cyjnych. Wyjątek stanowi GE, jako jedyny element nie
posiada ujętego w instrukcji sposobu działania, wyposażenia oraz
zakresu wymaganej do-kumentacji. Poniżej tabela przedstawia
przykład GE.
15 Poradnik – Planowanie i realizacja świadczeń gospodarki
narodowej w procesie
zabezpieczenia mobilizacyjnego rozwinięcia Sił Zbrojnych RP
DD/3.12.2, Warszawa, 2008, s. 55.
-
Jacek Droszcz
54
Tabela 2. Zadania, skład i wyposa żenie GE – przykład
Źródło: opracowanie własne.
Rejon alarmowy – informacje ogólne
Rejon alarmowy (RA) to teren (akwen) wyznaczony jednostce
woj-skowej, który zajmuje po ogłoszeniu alarmu i wyjściu z miejsca
stałej dys-lokacji. Może być wyznaczony także do przeprowadzenia
mobilizacyjnego rozwinięcia. Może też być wyznaczony w innych
sytuacjach16. Należy przy-jąć, że do rozmieszczenia pododdziałów
najbardziej dogodne warunki ist-nieją w niewielkich lasach, a także
w niedużych miejscowościach (wsiach, osiedlach). Natomiast
zdecydowanie należy unikać rozmieszczenia wojsk w dużych
kompleksach leśnych, dużych miastach oraz w pobliżu obiektów, które
same w sobie stanowią opłacalne cele dla przeciwnika, np. węzłów
drogowych i kolejowych, mostów, lotnisk itp17.
Rejon alarmowy przydzielany jest jednostce wojskowej przez
przeło-żonego, który w stosownym dokumencie graficznym
uwzględnia:
• skale mapy, • współrzędne rozmieszczenia stanowiska
dowodzenia, • drogę dojazdu do RA, • odległość w km. Czynnością
dowódcy po otrzymaniu RA jest przeprowadzenie rekone-
sansu, podczas którego należy ustalić: • drogi przemieszczania
wewnątrz RA; • miejsca wystawienia posterunków regulacji ruchu; •
miejsca kanalizujące ruch oraz zaplanować stosowne obejścia; •
rozmieszczenie poszczególnych pododdziałów w RA;
16 Regulamin działań wojsk lądowych DD/3.2, Warszawa, 2008, s.
142. 17 Tamże.
-
Mobilizacyjne rozwinięcie jednostki wojskowej w rejonie
alarmowym
55
• rejon rozmieszczenia SD (umiejscowić w terenie poszczególne
elementy składowe SD: organ dowodzenia, grupę zabezpieczenia, węzeł
łączności);
• stanowiska ogniowe, rozmieszczenie pododdziałów OPL,
artylerii; • miejsca rozmieszczenia ubezpieczeń RA; • budynki z
istniejącej infrastruktury w obrębie RA przydatne do wy-
korzystania przez EBMob. (PRT, PKI, PPW), na które nałożone
zostaną świadczenia rzeczowe;
• szczegółowe kalkulacje czasowo – przestrzenne związane z
prze-mieszczeniem i zajmowaniem RA;
Źródło: opracowanie własne.
Rys. 1. Rejon Alarmowy BZ – rozmieszczenie EBMob.
Podczas rekonesansu należy także szczegółowo sprawdzić
drożność
dróg wewnątrz RA, sprawdzić możliwość manewrowania pojazdami
po-nadgabarytowymi oraz rodzaj podłoża.
Ustalenia powzięte podczas przeprowadzonego rekonesansu mają
swoje odzwierciedlenie w rozkazach i dokumentacji
planistycznej.
Zagadnienia związane z wizualizacją przemieszczenia do RA
ujmowa-ne są w części graficznej Planu, a szczegółowość zależy od
decyzji do-wódcy, niemniej jednak część graficzna Planu powinna
zawierać:
• drogi marszu, wraz z obejściami; • regulację ruchu; •
rozmieszczenie EBMob. w RA; • ubezpieczenie RA; • rozmieszczenie
poszczególnych pododdziałów w RA; • tabele z kalkulacjami czasowo –
przestrzennymi; • schemat łączności;
-
Jacek Droszcz
56
• Terenowe Organy Administracji Wojskowej zabezpieczające
uzu-pełnienie JW;
• inne dane według decyzji dowódcy.
Przeniesienie mobilizacji do rejonu alarmowego
Mobilizacyjne rozwinięcie jednostki wojskowej realizowane jest w
try-bie alarmowym lub nakazowym w ramach mobilizacji częściowej lub
po-wszechnej. Mówiąc o uruchomieniu mobilizacji Sił Zbrojnych
Rzeczypo-spolitej Polskiej, mówimy o czynnościach wykonawczych w
stosunku do zarządzenia (ogłoszenia) mobilizacji18. Mobilizację
(częściową lub po-wszechną) zarządza Prezydent RP, na wniosek
Prezesa Rady Ministrów oraz postanawia o użyciu Sił Zbrojnych do
obrony Rzeczypospolitej Pol-skiej19.
Dowódca jednostki wojskowej po otrzymaniu sygnału (rozkazu)
naka-zującego osiągniecie gotowości do podjęcia działań przez JW,
realizuje czynności określone w Planie osiągania gotowości do
podjęcia działań przez JW, w pierwszej kolejności alarmując osoby
funkcyjne JW biorące udział w procesie mobilizacyjnego
rozwinięcia.
Pośród osób objętych alarmowaniem znajduje się obsada Zespołu
Kie-rowania Mobilizacyjnym Rozwinięciem Jednostki (ZKMRJ), która
stanowi dla dowódcy swoisty organ dowodzenia odpowiedzialny za
sprawne zaini-cjowanie oraz kierowanie procesem mobilizacyjnego
rozwinięcia.
Jednostka wojskowa zajmuje rejon alarmowy z powodu wystąpienia
zakłóceń, które uniemożliwiają przeprowadzenie (dokończenie)
procesu mobilizacyjnego rozwinięcia w MSD. Zakłócenia te
identyfikowane są wczasie planowania mobilizacyjnego jako:
• klęska naturalna (powódź, pożar, trzęsienie ziemi itp.); •
działania przeciwnika; • skażenie terenu (zarówno środkami bojowymi
jak i toksycznymi
środkami przemysłowymi); • działania Grup Specjalnych, Grup
Dywersyjno – Rozpoznawczych; • niepokoje społeczne inicjowane z
zewnątrz. Przeniesienie mobilizacyjnego rozwinięcia JW do RA
rozpoczyna się
z chwilą otrzymania poprzez techniczne środki łączności
wcześniej ustalo-nego sygnału wewnętrznego alarmowania.
Pododdziały, sztab wykonują przemieszczenie do RA zgodnie z
opracowanym wcześniej harmonogra-mem i kalkulacjami czasowo –
przestrzennymi, w których określono kolej-ność wyjścia, ugrupowanie
marszowe, długości kolumn, czasy, miejsca
18 J. Wojnarowski, Mobilizacja…, s. 69. 19 Konstytucja
Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997, Dz. U. z 1997 r.,
nr
78, poz. 483, art. 136.
-
Mobilizacyjne rozwinięcie jednostki wojskowej w rejonie
alarmowym
57
wystawienia regulacji ruchu, sposób zajęcia oraz miejsce w RA.
Poniżej przykład tabeli z kalkulacjami czasowo – przestrzennymi do
marszu.
Tabela 3. Kalkulacje czasowo – przestrzenne - przyk ład
Źródło: opracowanie własne.
Pododdziały wykonują przemieszczenie w kolumnach marszowych po
drodze/drogach wskazanych w rozkazie przełożonego. Ilość dróg
zależy od specyfiki JW oraz posiadanego sprzętu wojskowego (SpW)
(trakcja gąsienicowa, kołowa). Poniżej wariant przemieszczenia
jednostki wojsko-wej po dwóch drogach marszu.
Źródło: opracowanie własne20.
Rys. 2. Przemieszczenie do rejonu alarmowego rzutu
gąsienicowego
20 Kalkulacje, Por., L. Elak, R. Sieczka, Organizacja pracy
podczas rozwiązywania
problemów taktycznych, Warszawa, 2014, s. 93
-
Jacek Droszcz
58
Przedsięwzięcia mobilizacyjnego rozwinięcia w RA zasadniczo nie
różnią się od tych realizowanych w MSD. Uzupełnienie stanem
osobowym oraz pojazdami i maszynami pobieranymi z gospodarki
narodowej realizo-wane są przez Elementy Bazy Mobilizacyjnej
(EBMob.).
Wyposażanie żołnierzy rezerwy oraz dostosowywanie pojazdów i
ma-szyn realizowane jest podczas pory dziennej (od 6.00 do 20.00),
pora noc-na przeznaczona jest na odpoczynek. Na czas odpoczynku w
EBMob. pozostają jedynie dyżurni (z wyjątkiem ZKMRJ), którzy w
razie przybycia żołnierzy rezerwy kierują ich do wyznaczonych
miejsc na odpoczynek. Pojazdy pobierane z GN kierowane są na
wyznaczone miejsce postoju. Rano po przystąpieniu do pracy przez
EBMob. żołnierzy rezerwy oraz po-jazdy poddaje się czynnościom
związanym z wyposażeniem żołnierzy re-zerwy oraz dostosowaniem
pojazdów (maszyn) do potrzeb eksploatacji w wojsku. Poniżej rysunek
przedstawia algorytm uzupełnienia stanami osobowymi i pojazdami
(maszynami) pododdziałów w RA.
Źródło: opracowanie własne.
Rys. 3. Uzupełnienie JW w RA
Oficer dyżurny JW po potwierdzeniu rozkazu (sygnału) o
osiągnięciu
gotowości do podjęcia działań alarmuje kierowniczą kadrę
jednostki oraz przesyła informacje do Wojskowego Oddziału
Gospodarczego. Podczas odprawy dowódca zapoznaje podwładnych z
treścią otrzymanego zadania, a także jest informowany przez
podwładnych o stanie realizacji przedsię-wzięć mobilizacyjnego
rozwinięcia.
Zasadniczo przedsięwzięcia mobilizacyjnego rozwinięcia dla JW o
czasie mobilizacji M6 można przedstawić następująco:
-
Mobilizacyjne rozwinięcie jednostki wojskowej w rejonie
alarmowym
59
Źródło: opracowanie własne.
Rys. 4. Wariant mobilizacyjnego rozwini ęcia JW o czasie M6
Całością prac związanych z wyposażeniem żołnierzy rezerwy oraz
do-
stosowaniem pojazdów i maszyn pobieranych z gospodarki narodowej
kieruje ZKMRJ. Do tego organu dowodzenia spływają wszelkie
informacje związane z narastaniem ukompletowania pododdziałów
stanem osobowym oraz pojazdami i maszynami, a także o wystąpieniu
wszelkiego rodzaju zakłóceń w tym procesie.
Przykład kierowania procesem mobilizacyjnego rozwinięcia JW
przed-stawia rys. nr 5.
Źródło: opracowanie własne.
Rys. 5. Schemat kierowania mobilizacyjnym rozwini ęciem w RA
-
Jacek Droszcz
60
ZKMRJ każdego dnia mobilizacji dokonuje analizy stanu narastania
ukompletowania. Dane o postępach w formie okresowego meldunku
mobi-lizacyjnego składane są do przełożonego z każdego dnia
mobilizacji. Po stwierdzeniu braków w ukompletowaniu (stan osobowy,
pojazdy, maszy-ny), podejmowana jest decyzja o uruchomieniu Grupy
Zabezpieczenia Ukompletowania (GZU) w odniesieniu do stanu
osobowego, a także kiero-wany jest wniosek do Komendanta WKU o
uruchomienie Grupy Zabezpie-czenia Dostarczania (GZD). Po przyjęciu
GZU i GZD w ostatnim dniu mo-bilizacji oraz przeprowadzeniu apelu
ewidencyjnego, Kierownik ZKMRJ składa meldunek do przełożonego o
zakończeniu przez JW mobilizacyjne-go rozwinięcia.
Efektem zakończonego apelu ewidencyjnego może być powstanie
nadwyżek po mobilizacyjnym rozwinięciu. Powodów takiego zjawiska
mo-że być kilka, choćby powołanie GZU (żołnierze rezerwy dublujący
kluczo-we stanowiska w JW).
Nadwyżki po mobilizacyjnym rozwinięciu przekazywane są w
systemie pododdziałów zapasowych i gromadzone przez wyznaczoną JW w
garni-zonie. Poniższy schemat przedstawia model funkcjonowania
przekazywa-nia nadwyżek po mobilizacyjnym rozwinięciu.
Źródło: opracowanie własne.
Rys. 6. Model przekazywania nadwy żek
Z chwilą wystąpienia nadwyżek po mobilizacyjnym rozwinięciu,
Kie-rownik ZKMRJ podejmuje decyzję dotyczącą w pierwszej kolejności
uzu-pełnienia własnego pododdziału zapasowego (kompania w
brygadzie, ba-talion w dywizji) lub pododdziału przełożonego.
Nadwyżki niewykorzystane
-
Mobilizacyjne rozwinięcie jednostki wojskowej w rejonie
alarmowym
61
kierowane są do punktu zbornego w garnizonie, gdzie po
sprawdzeniu wyposażenia indywidualnego kierowane są do Ośrodków
Zapasowych (OZapas.). Całość tworzy swoiste naczynia połączone,
ponieważ z chwilą wystąpienia strat (bojowych, niebojowych) w JW
uzupełniają się one wła-snymi pododdziałami zapasowymi. Ubytki
powstałe w stanie zmiennym pododdziałów zapasowych uzupełnianie są
natomiast żołnierzami z OZa-pas.
Wnioski
Konkludując, przeniesienie mobilizacyjnego rozwinięcia JW do
rejonu alarmowego jest niewątpliwie skomplikowanym przedsięwzięciem
wyma-gającym koordynacji działań oraz zgrania wielu czynników w
czasie i prze-strzeni. Brak szczegółowych regulacji dotyczących
zasad przeniesienia mobilizacyjnego rozwinięcia do RA ujętych w
instrukcjach zaopatrzonych odpowiednimi wzorami dokumentów,
niewątpliwie powoduje spore trudno-ści w sporządzeniu stosownych
dokumentów planistycznych.
Szczególnej wagi omawiane przedsięwzięcie nabiera w dobie armii
zawodowej, gdzie żołnierze nie są skoszarowani w JW, a mieszkają
nie-jednokrotnie w dużej odległości od miejsca stacjonowania JW.
Dlatego młodzi adepci rzemiosła wojskowego winni być wychowywani we
właści-wym postrzeganiu zagadnień zwianych z mobilizacją. Wydaje
się, że przy kolejnej edycji planu mobilizacyjnego powyższa
problematyka powinna znaleźć swoje odzwierciedlenie w instrukcjach
i wzorach dokumentów.
Natomiast biorąc pod uwagę aktualny stan, zasadne byłoby
przedsię-wzięcia związane z przeniesieniem mobilizacji do RA
ujmować w:
• szkoleniu wojsk z przedmiotowej problematyki w ramach zajęć
pro-gramowych, uzupełniających, dni gotowości mobilizacyjnej i
bojowej;
• cyklicznym sprawdzaniu gotowości poszczególnych pododdziałów
do ewakuacji i przeniesienia mobilizacji do RA w ramach
prowadzonych kontroli i nadzorów służbowych;
• szkoleniu poligonowym, podczas przemieszczenia pododdziałów do
obiektów poligonowych, realizując zagadnienia związane z
alarmowa-niem, wyjściem na punkty zbiórek oraz wystawianiem
posterunków regula-cji ruchu;
• wszelkiego rodzaju ćwiczeniach, rozpatrując zagadnienia
związane z mobilizacyjnym rozwinięciem oraz z reagowaniem na
zaistniałe zakłóce-nia w tym procesie;
• szkoleniu służb dyżurnych (w szczególności oficerów dyżurnych
i pomocników) z procedur uruchomienia mobilizacyjnego rozwinięcia
JW i kierowania jego początkowym przebiegiem;
-
Jacek Droszcz
62
• szkoleniu w ramach Dnia Gotowości Mobilizacyjnej i Bojowej
nadać odpowiednią rangę. Szkoleniem objąć wszystkich żołnierzy i
pracowników wojska posiadających nadane przydziały mobilizacyjne, a
także w miarę możliwości włączyć przedstawicieli WOG i macierzystej
WKU;
• prowadzeniu rekonesansów RA, podczas których sprawdzać
moż-liwości manewrowe dróg wewnętrznych (w szczególności dotyczące
po-nadgabarytowego SpW), budynki wytypowane jako miejsca
rozwinięcia EBMob. w RA.
Bibliografia
1. Elak Leszek, Sieczka Rafał, Organizacja pracy podczas
rozwiązywania problemów taktycznych, AON, Warszawa, 2014.
2. Jankowski Janusz, Wojnarowski Jan, Planowanie mobilizacyjnego
rozwi-nięcia jednostki wojskowej, AON, Warszawa, 2012.
3. Kompendium planowanie i realizacja uzupełnień mobilizacyjnych
w Siłach Zbrojnych RP, Szt. Gen., Warszawa, 2006.
4. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997
r., Dz. U. z 1997 r., nr 78, poz. 483.
5. Poradnik do działalności kadrowo-mobilizacyjnej w Siłach
Zbrojnych RP, Szt. Gen., Warszawa, 2008.
6. Poradnik planowanie i realizacja świadczeń gospodarki
narodowej w pro-cesie zabezpieczenia mobilizacyjnego rozwinięcia
Sił Zbrojnych RP (DD/3.12.2), Szt. Gen., Warszawa, 2008.
7. Problemy organizacji gotowości bojowej i mobilizacji sił
zbrojnych, AON, Warszawa, 1997.
8. Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego, AON,
Warsza-wa, 2008.
9. Wojnarowski Jan, Mobilizacja sił zbrojnych szansą utrzymania
bezpie-czeństwa polski, AON, Warszawa, 2008.
DEPLOYMENT OF A MILITARY UNIT ON MOBILISATION IN THE DESIGNATED
DEPLOYMENT AREA
The paper discusses mobilisation and combat readiness. It
focuses especially on one of the aspects of deployment i.e. the
transfer of this complex undertaking to the Designated Deployment
Area, in the event of various difficulties. This is one of the most
complicated undertakings that requires detailed planning and
coordination of a number of actions in time and space.
Keywords: defence, deployment, designated deployment area,
mobi-lisation