-
Festa Marija Annunzjata 2007
IR-RESTA\NR MINN B A RRA TAZ-ZEWG KNEJJES MIT-TLIET KNEJJES
F'HAL BALZAN
1: .Mo!l6,. {jwamt :i)ilnecft
F ost tant doni u rigali li hu sar restawr u tindif minn persuni
mzejjen bihom il-bniedem hemm dedikati Balzanin li jflobbu jaraw
L-Gflaqal. L-gflaqal jirrifletti kollox mizmum tajjeb. 1-maturita
ta ' dak li jkun. U jekk Qabel ma nidflol fl-istorja ta ' kull
il-bniedem hu mzejjen bil-gflaqal , wanda minn dawn it-Tiiet
Knejjes zgur li jibza ' glial flwejgu. tajjeb li nwiegeb Iii dawk
li torsi Qiegfled ngflid dan gflaliex ilium jagflmlu 1-mistoqsija:
"Gflaliex
il-konsumizmu u n-negozju tant dawn il-knejjes inbnew hekk
jinfluwenzawna li jwassluna biex magflqudin u qrib xulxin?" ma
nibzgflux glial dak li jkollna u Kienet drawwa tas-seklu
flmistax,
dawk iz-zminijiet. Dan nafuh tajjeb mill-ewwel tagflrif li
gflandna fuqha minn Mons. Pietru Duzina. Fil-vi:Zta li gflamel Iii
din il-knisja nhar 1-1 ta ' Frar 1575 hu jgflid li nbniet fis-seklu
16 u li kienet mill-bidu ddedikata Iii
wara ftit taz-zmien narmuh biex fil-gzejjer ta ' Malta uta'
Gflawdex, li Marija Annunzjata. nixtru flwejjeg godda. jinbnew
knejjes zgflar fi gruppi ta ' lzda fl-opri ta ' arti dan ma' jistax
tnejn, tlieta u xi drabi anki erbgfla,
isir gflaliex jekk wiefled jittraskura jew imissu ma' xulxin,
jew qrib u ma jibzax gflax-xogfllijiet ta ' arti , xulxin. (A.
Lutrell -Hal Millieri: A mhux Ia kemm tgflid li tibdel dak Maltese
Casale, 1976, p.88.) li gflandek. FaCii li jispicca 1-valur Ezempju
ta ' zewg knejjes qrib artistiku u kemm tintilef dik 1-opra xulxin
huma dawk ta ' San Nikola u ta ' 1-arti u kemm tasal biex tintesa
ta ' Santa Lucija ta ' Gnien ii-Far fil-u jibqa ' biss il-kliem....
limiti ta ' 1-lmdina; ta ' Santa Marija Kellna dak il-kwadru,
kellna dik u ta' San Anard f 'Hal Kirkop; u
1-istatwa, kellna dik il-pittura, kellna dawk ta ' San Bastjan u
ta ' San dik 1-iskultura, jew kien hawn dak il- Mikiel Arkanglu fl
-lmqabba. palazz storiku, kellna dak 1-oggett, Ezempju ta' tliet
knejjes, minbarra u issa ma gflandna xejn! Mur erga ' dawn ta' Hal
Balzan, insibu dawk gibhom... spiccaw darba glial ta' San Luqa, ta'
San Pawl u ta' San
11-Knisja minn barra Minn meta din il-knisja nbniet sa
llum, baqgflet tgawdi 1-originalita tagflha minn barra.
L-istil tal-faccata huwa identiku ma' 1-istil sempliti flafna li
fuqu kienu jinbnew il-knejjes ta ' dak iz-zmien. Ta ' min jinnota
1-blata tal-bieb li hija ffurmata minn arkipjan. Fuq il-bieb hemm
tieqa tal-fladid zgflira rettangulari bi grada tal-nadid, u
1-faccata tispicca b'kampnar zgflir.
dejjem. Gflalhekk hu ta ' min ifaflflar Nikola f'Hal Tarxien u
tas-Salib, ta' L-irliama ta' "Non gode Iii dawk il-persuni li huma
bil-gflaqal San Mark, uta' San Gakbu fir-Rabat l'immunita
Ecclesiastica" u jibzgflu glial wirt missirijiethom, ta' Gflawdex.
(Achille Ferris p.146, 147) Fl-1798 ii-F"rancizi neflflew u meta
jaraw opri ta ' arti jew storiti Ezemplu ta ' erba' knejjes fldejn
1-immunita ekklezjastika mmn jirrestawrawhom biex kemm jista'
xulxin insibuhom f'Hal Millieri , ir- dawn il-gzejjer, u mbagflad
il-jkun izommuhom fi stat tajjeb u Rabat ta ' Malta u Haz-Zebbug.
Gvern lngliz bi proklama ta ' 1-10 originali. Kemm iii midflla ta '
Hal ta ' April1828 neflfla 1-guri:Zdizzjoni Balzan, dejjem ammirajt
Iii Valent F'Hal Balzan ekklezjastika f'kollox barra 1-kaw:Zi
is-sagristan li tant wera gflaqal L-ewwel minn dawn it-tliet
knejjes spiritwali. Nelina wkoll 1-immunita jipprova jzomm fi stat
mill-afljar dak ta ' Hal Balzan kienet dik ta ' Marija
ekklezjastika tal-postijiet billi li tippossiedi 1-Knisja.
Annunzjata li nbniet fil -parti 1-aktar waflflal il-kitba " Non
gode lllejla gflandna okkazjoni li naraw popolata u fil-qalba
tar-raflal. Din l'immunita Ecclesiastica" .
xogflol ta ' restawr minn barra kellha tkun il-knisja printipali
11-gvern fittex il-konferma tas-li sar kemm liii-Knisja ta ' Marija
· tar-raflal , u gflalhekk kemm il-post Santa Sede u gflalkemm
ii-Papa Annunzjata u kemm liii-Knisja ta ' u kemm il-kobor kellhom
ikunu Ljun XII ma tahiex il -ligi saret Santu Rokku. Minn gewwa
diga proporzjonati skond 1-e:Zigenzi ta ' xorta wanda.
·-----------------------------------· : Deguara lronmonger : 1
Balzan Valley , Balzan BZN 08 1 I Tel: 21 440501 I E-mail:
[email protected] . ll I I ~. 0 I
Now you can choose from a range of more than 10,000 colours of
water paint, plastic paint, masonry paint,
undercoat, eggshell, gloss, etc.
I I I I I
Stockists of: Timber, cement , plumbing & electrical
fittings and household appliances . 1 Mon, Tue, Thu & Fri from
7.00 to 18.30, Wed & Sat from 7.00 to 13.00 I
~-----------------------------------·
-
11-knisja minn barra skond il-vizti pastorali * Nhar it-18 ta '
Novembru 1615 1-lsqof
Cagliares jgflid li 1-bieb ta ' barra ta ' din il-knisja jflares
lejn il-punent u li quddiemha hemm cimiterju kbir u f'nofsu hemm
salib fuq kolonna tal-gebel. * Nhar it-3 ta ' Dicembru 1686 1-lsqof
David Cocco Palmieri jgflid li din il-knisja kellha tliet bibien:
il-principali jflares lejn il-punent, it-tieni lejn in-nofsinhar li
jagflti gflal bitfla mdawra b'flajt , u t-tielet iflares lejn
~~~~~- Ill
it-tramuntana, u zied jgflid li minn dan il-bieb tgfladdi gflal
gol-knisja 1-oflra, dik ta ' San Anard.
11-Knisja minn gewwa Tista ' tgflid li din il-knisja rna
sarulha
ebda alterazzjonijiet minn meta nbniet 'I hawn. L-unika flaga li
wiefled gflandu josserva hi li 1-artal maggur fil-bidu kien
qiegfled mal-flajt tal-faccata u, wara flafna zmien, 1-aflflar
flnejja nqatgflet u 1-artal tressaq ' il quddiem biex warajh
setgflet issir sagristija. 11-knisja fiha sitt flnejjiet li huma
ftit
gotici. Minn wanda gflal oflra hemm bank tal-gebel. Gfladu
jidher il-post fejn kienu 1-bibien
1-oflra li semmejt.
L-oqbra fil-knisja Sa mill-bidu din il-knisja kellha gflaxar
oqbra kbar, u tnejn zgflar gflad-dfin tat-trabi.
L-lsqof Lorenzo Astira fis-26 ta ' Settembru 1673 jgflidilna li
x'uflud mill-katavri li kienu midfunin f'din il-knisja kienu
trasportati fil-knisja parrokkjali 1-gdida, fosthom dak ta '
1-ewwel kappillan tal-parrocca Dun Adrijanu Zarb.
L-artali 11-Knisja kellha tliet artali. L-artal
Festa Marija Annunzjata 2007
maggur, dedikat Iii Marija Annunzjata, 1-Artal tai-Vizitazzjoni
u 1-artal ta' San Pawl 1-Ewwel Eremita.
11 -kwadru titulari Dan il-kwadru kien diga f'postu fl -1615 ,
imdawwar minn
ornamenti ta ' 1-injam kollha mpittra u indurati. Jissemma li
taflt it-titular kien hemm kwadru trittiku bix-xbieha ta ' Kristu
fin-nofs, fil-lemin xbieha ta ' 1-Appostlu Missierna San Pawl u
fix-xellug xbieha ta ' San Gwann Battista.
L-artal u 1-kwadru tai-Vizitazzjoni Fin-nofs xbieha ta ' Marija
Santissima u Santa Elizabetta, fil-
lemin Sant ' lndrija Appostlu u fix-xellug xbieha ta ' San
Bias.
L-artal u 1-kwadru ta' San Pawl 1-Ewwel Eremita
Dan 1-artal, li sas-sena 1601 kien iddedikat Iii Marija
Annunzjata, kien iddedikat mill-gdid Iii San Pawii-Ewwel Eremita.
Gflalhekk sar kwadru trittiku ta ' l-in jam li fin-nofs kellu
mpittra x-xbieha ta ' Marija Santissima bit-tarbija Gesu f'flogorha
, fil-lemin ix-xbieha ta ' San Pawl 1-Ewwel Eremita u fix-xellug
ix-xbieha ta ' San Lawrenz Martri. Kien f'idejn ii-Kommendatur Fra
Dottor Guzeppi Zammit ta ' 1-0rdni Gerosolimitan.
L-artal tal-Madonna tar-Ruzarju Dan 1-artal jissemma 1-ewwel
darba
fil-vizta li gflamel 1-lsqof Balaguer fit-12 ta ' Dicembru 1658,
u kien fldejn 1-artal tai-Vizitazzjoni. F'din 1-okkazjoni jissemmew
il-fratellanza tas-Santissimu Sagrament li bdietfl-1 ta ' Frar
1575fl-okkazjoni taz-zjara tai-Vizitatur Apostoliku Mons. Pietru
Duzina fis-sena 1575 u twaqqfet kanonikament fit-22 ta ' Mejju
1699, u dik tar-Ruzarju Mqaddes li twaqqfet fl-1658 bil-permess ta
' 1-lsqof Balaguer.
Qabel ma' Mal Balzan sar Parrocca Dak iz-zmien kien hawn zewg
knejjes jiffunzjonaw: il-knisja
ta ' Marija Annunzjata Li dik ta' Santa Marija. 11-ViCi Parroku
ta ' Birkirkara kien nhar ta ' J=tadd u fii-Festi jqaddes
alternattivament, jigifieri darba fil-knisja ta ' Marija Annunzjata
u darba fil-knisja ta ' Santa Marija.
11-Knisja tai-Lunzjata ssir Pa rrokkja li
J=tal · Balzan inqata ' minn Birkirkara u sar parrocca gflalih
nhar 1-14 ta ' Awissu 1655. Dakinhar 1-lspof Mons. Balaguer gflamel
gflazla gflaqlija billi flatar bflala 1-ewwel kappillan Iii Dun
Adrijanu Zarb, flu 1-Vigarju Perpetwu ta ' Birkirkara, Dun Gwann
Battista Zarb. L-ewwel Kappillan ta ' J=tal Balzan fla 1-pussess
nhar il-31 ta ' Awissu 1655, sbatax-il gurnata wara 1-flatra
tiegflu. Din il-knisja serviet ta ' Knisja Parrokkjali gflal 40
sena.
-
ikompli minn pagna 11
1 . 11-Fonti tai-Magflmudija L-ewwel ma sar kien ii-Fonti
tai-Maglimudija. Dan
kien tal-gebel , mimli kollu skultura maglimula b'senglia kbira.
Kont titla ' glialih minn zewg targiet tal-gebel u kien imdawwar
b'gliadd ta ' balavostri tal-gebel ukoll. Jingliad ukoll li kien
maglimul " Juxta modernum usum" (skond 1-uzu modern), glialiex kien
maqsum f' zewg partijiet, nalia fejn inzamm 1-ilma tal-maglimudija
u nalia fejn jaqa ' 1-i lma li jintefa ' fuq ras it-tarbija. Aktar
tard saret piramida fuq dan il -fonti. Ma ' dan il-fonti jissemmew
tliet recipjenti tal-fidda , eleganti liafna, li fi.hom kienu
jinzammu z-zjut tai-Grizma ta ' 1-lsqof u tai-Grizma tai-Morda u
z-zejt tai-Katekumeni.
2. lt-Tabernaklu jigi rrangat Peress li t-Tabernaklu kien ta '
1-injam u zgliir, meta
li din il-knisja saret parrocca tkabbar u kien indurat.
3. Jitkattru 1-obbligi tal -knisja Fil-vizta ta ' 1-4 ta '
Dicembru 1601 insibu li 1-knisja
ngliatat bicca art u dar biex bid-dliul minnhom ikunu jistgliu
jsiru 1-Giiasar ta ' lejliet ii-Festa ta ' Marija Annunzjata ,
jitqassam 1-ikel till-fqar u ssir ii-Quddiesa Kantata ta ' nhar
ii-Festa, u wkoll biex ikun jista ' jinxtegliel il-lampier
fis-Sibtijiet u fii-Festi. 11 -Kappillan ta ' Birkirkara, Dun
Filippu Borg, kien jigi jqaddes f'din il-knisja biex ikompli
d-drawvva li kellhom il-kappillani ta ' qablu. lzda Dun Filippu
Borg ma gliamilx dan biex ikompli d-drawwa biss, izda wkoll billi
hu kien minn Hal Balzan. Barra milli dejjem qeda dan id-dmir,
lialla wkol l bicca art lidejn ir-Rabat, maglirufa b'Ta ' Seudet,
biex ku ll sena t itqaddes quddiesa nhar il-festa. Fl-atti
tan-nutar Ferdinanda Zarb tas-26 ta ' Apr il
1608, Guzeppi Chetcuti lialla legat biex fil-gimgliat tar-Randan
issi r quddiesa letta. Anki Damjan Borg, imlaqqam " 1-lspanjol",
lialla legat biex j inxtegliel lampier fil-granet tas-soltu. Dun
Gwann Borg lialla fit-testment, li sar gliand in-Nutar Gian Pawl
Ellul nhar it-13 ta ' Frar 1637, somma flus biex titqaddes quddiesa
f'din il-knisja.
X'gara miii-Knisja ta' Marija Annunzjata meta bdiet isservi
1-Knisja Parrokkjali 1-gdida Wara li 1-knisja parrokkjali 1-gdida
ta ' Marija Annunzjata
tbierket solennement nhar it-23 ta ' Jannar 1695, 1-interess f
'din il-knisja antika beda jonqos tant li 1-lsqof Vincenzo Labini
ipprofanaha fis-6 ta ' Mejju 1804.
.. lzda 1-Balzanin ls-Soprana Dr. Daniela Crocker M.D. :;,
.dejjem kelt hom
u 1-organista Marica Attard '~ glial qalbhom din il-knisja u
nefqu 48 skud u 8 tari glia 11-materj a I 'biex irrangawha u
x-xogliol sar b'xejn. ls-saqaf tranga u reggliet tbierket
fl-1818.
F'din il-knisja baqgliet tkun ccelebrata
Festa Marija Annunzjata 2007
quddiesa letta nhar il-25 ta' Marzu. Fl-1951 din il-knisja damet
xahrejn tintuza kuljum
billi fii-Knisja Parrokkjali kien qed . isir il-paviment
tar-rliam.
Fis-snin 1950, sas-sena 1960, f 'din il-knisja kien isir
it-taglilim tad-Duttrina mill -membri nisa tal-Museum.
Restawr tai-Knisja Fis-snin 1~98-99
Valent Chetcuti u Gorg Muscat liadu lisieb joborxu 1-liitan ta '
din il-knisja u gibuha fl ~ istat originali tagliha. Meta sar
il-brix tat~liitan liareg il-bieb li minnu wielied kien jista '
jgliaddi gliaii-Knisja ta ' San Anard , u ma' dan inkixfu wkoll
gliadd ta ' graffiti.
11-Knisja ta' Santu Rokku Kif f'kull belt jew ralial ta ' Malta
ssib knisja ddedikata
Iii Santu Rokku, hekk ukoll issib wanda zgliira f'gieliu f'Hal
Balzan. Anzi nistgliu ngliidu li 1-Balzanin kienu minn ta' 1-ewwel
li liasbu biex jibnu knisja Iii dan il-qaddis. 11-mistoqsija
tolirog waliiedha: " Meta meta nbniet din il-knisja?"
L-istorjografu Pietru Pawl Castagna jikteb: " F'din
il-liabta (bejn Gunju 1592 u Settembru 1593) inbniet il-knisja
ta ' Santu Rokku til-Belt Valletta , f'B irkirkara, f'Haz-Zebbug u
f 'Hal Balzan. Achille Ferris u Mons. Prof. Arturo Bonnici ,
jgliidu li kif f 'Malta spiccat 1-epidemija tal-pesta , li kienet
bdiet f'Gunju 1592 u spiccat f'Settembru 1593, u I i fiha mietu
mat-3,800 ruli , saru funzjonijiet ta ' radd il-liajr liii-Mulej u
saret purCissjoni bir-relikwa tai-Veru Linju (tas-Salib lmqaddes),
id-Driegli ta ' San Gwann ii-Battista u rel ikwi olira li kellu
1-0rdni ta ' Malta dak iz-zmien. Saru wkoll purcissjonijiet f'bosta
bliet u rliula u nbnew knejjes li gew iddedikati Iii Santu Rokku,
fosthom dawk tal-Belt Valletta, ta ' Birkirkara, ta ' Haz-Zebbug
uta' Hal Balzan. Fl-1592 in-nies ta ' Hal Balzan kienu jglioddu
mat-300,
joqoglidu f'60 dar. Meta raw li 1-epidemija tal-pesta kienet qed
tixtered mal-gzira kollha, talbu b'lierqa kbira Iii dan il-qaddis
biex jinlielsu minn dan il-flagell. F'dik ic-cirkustanza 1-Balzanin
gliamlu wieglida li jekk jinlielsu mill-pesta jibnu knisja u
jiddedikawha Iii Santu Rokku. Fir-relazzjoni tal-vizta li kien
gliamel 1-lsqof Gargallo nhar 1-4 ta ' Dicembru 1601 insibu: " Din
il-knisja gliadha kemm inbniet fi zmien il-pesta bi flus in-nies ta
' dan ir-ralial. " Tkompli ssaliliali dan it-taglirif 1-iskrizzjoni
li hemm minquxa fis-saqaf ta ' din il-knisja li tgliid: M.S.S. Hoc
opus fecit 1593.
11-Knisja minn barra Meta wielied jistudja 1-kitbiet li
liallewlna 1-lsqfijiet
dwar il-vizti Iii din il-knisja naraw kemm kienu milqutin
mill-bini u 1-ornamenti minquxin fil-gebel.
-
* L-lsqof Balaguer jgflidilna li 1-bieb tal-knisja jflares lejn
it-Tramuntana, li fiha zewg twieqi: wanda tflares lejn ii-Punent u
1-oflra lejn ii-Lvant. Fiha fil-faccata gwarnic ornamentali.
lc-cinta tal-faccata tispicca bi gwarnic li fuqu fin-nofs hemm
salib tal-gebel fuq pedestal!. Fin-nofs tal-faccata hemm tieqa
tonda tal-gebel imdawra bi gwarnic u f'nofsha disinn ta' 1-istess
gebel magflmul b'mod li jidfllu 1-arja u d-dawl u fl-istess flin ma
jista' jgfladdi fladd minnha. Fuq barra ta' dit-tieqa hemm gwarnic
kwadru, u n-nafla ta ' fuq, imqiegfled forma ta ' triangolu,
gwarnic ieflor tal-gebel li fil-vojt tiegflu gflandu warda
tal-gebel ukoll. * 11-bieb hu wkoll imdawwar bi gwarnic tal-gebel u
n-nafla ta' fuq tal-bieb tisporgi ftit jew xejn wiesgfla. Fil-gnub
tal-knisja nsibu tliet imwiezeb joflorgu sewwa 'I barra fuq kull
nafla. Nosservaw ukoll ir-ruzuni fil-gnub tal-knisja li kienu
jservu biex fuqhom jirpuzaw 1-arbli tal-bnadar li kienu jittellgflu
nhar il-festi. * Meta Hsqof Vincenzo Labini gflamel vizta Iii din
il-knisja nhar 1-4 ta ' Gunju 1783 osserva li t-tieqa tal-genb li
tagflti gflat-triq kienet ftit baxxa, u gflalhekk talab li
titgflolla.
Quentin Hughes dwar din ii-Knisja Quentin Hughes, kittieb
magflruf fuq il-bini f'Malta,
kiteb fuq din il-kn isja, "St. Rochat Balzan (1593) has the
usual rectangular nave with a lower and narrow choir built on the
east end, about half as long as the nave and contemporary with it.
Six water spouts throw the rain water clear of the nave and choir
walls. The sides ahd the east end are severely plain, except for a
rectangular window with a moulded architrave and a fiat detached
cornice on the middle of the south wall of the nave, and a circular
opening with a moulded architrave and a fiat detached cornice on
the middle of the south wall of the nave, and a circular opening
with a plain circular architrave at the east end, but the west end,
being the fafade, is treated with more elegance. It is a well
proportioned block with usual central door and circular window
above, crowned by a shallow pitched raking cornice built up of
several mouldings and overhanging at the eaves where it is not
returned down the side of the nave. The door architrave consists of
fiat planes and a shallow cyma reversa and, with its detached
canopy, is similar in arrangement to the south window of the nave.
The circular window is treated with novelty: it has a graceful
latticed infilling of overlapping semicircles and its fiat masonry
frame is enclosed in a square moulded panel. The square is, in
turn, surmounted by a form of triangular pediment enclosing a
circular flower in its field, but the naive pediment is far too
small for the square frame which it crowns and its extremities
barely overlap the inner mouldings of the square." (The Building of
Malta 1530-1795)
11-Knisja minn gewwa Kif tidflol fil-knisja gflajnejk imorru
dritt fuq il-
faccata fejn hemm 1-apside. Fl-apside ma nzammx 1-istil nofs
tond li jispicca b'arzella, izda hija ta ' gflamla rettangolari
mifruda mill-bqija tal-knisja minn arkata, u 1-art tagflha hi
merfugfla b'gfloli ta' targa. Apside bflal din insibuha fil-knisja
ta ' San Bazilju , 1-lmqabba, u f'dik tac-Cappuna, ii-Marsa.
ls-saqaf gflandu forma ta' nofs tond. Minn flnejja glial
oflra hu ffunnat minn 36 gebla u gflandu 1-gflamla ta '
Festa Marija Annunzjata 2007
gwarnic rettangolari. Gflad li hu zgflir, jixbah flafna
lis-saqaf tas-sagristija tai-Katidral ta' 1-lmdina. 11-paviment hu
magflmul minn gfladd ta ' cangaturi
ta ' sittax-il pulzier kwadru kull wanda. Taflt 1-apside,
il-paviment jogflla gfloli ta ' targa.
11-kwadru L-ewwel tagflrif dwar il-kwadru nsibuh fil-vizta li
1-
lsqof Cagliares gflamel nhar it-28 ta' Novembru 1615. Hu jgflid
li f'dan il-kwadru hemm impittra x-xbihat ta ' Santu Rokku, San
Pawl Appostlu u San Bastjan. 11-kwadru li naraw ilium sar fis-sena
1872 u flallas gflalih Pawlu Cachia.
Xoglilijiet ta' restawr u sejbiet ta' graffiti . Fis-sena 1983
gfladd ta ' rgiel u zgflazagfl Balzanin li kellhom glial qalbhom
il-patrimonju tar-raflal dafllu gflax-xogflol li, fil-flin liberu
tagflhom, jirrestawraw din il-knisja ta ' Santu Rokku. Bdew billi
neflflew 1-istrati kollha tat-tibjid li saru maz-zmien, xogflol ta'
pacenzja kbira u ta ' attenzjoni bla qies, 1-aktar meta minn taflt
it-tibjid bdew jitfaccaw il-graffiti. lzda ma qatgflux qalbhom,
anzi kienu sigflat ta ' entuzjazmu kbir hekk kif xi fladd minnhom
kien jiskopri xi wanda minn dawn il-graffiti ta ' xwieni ta '
1-0rdni ta ' San Gwann, idejn, slaleb ta' kull daqs u gflamla, u
graffiti oflra li m'hux lakemm tagflraf x' inhuma malajr.
11-Knisja ta' San Anard Gflad li din il-knisja llum saret dar,
il-kostruzzjoni
tagflha gfladha hemm kollha kemm hi; mhux biss il-faccata
gfladha originali, izda gewwa nsibu 1-flnejjiet tal-knisja mhux
mimsusin, allavolja taflthom hemm mibnijin il-flitan ta' 1-intrata
u tal-kamra laterali. 11-flitan tal-gnub tal-knisja gfladhom kif
kienu, tant li
gfladu jidher sewwa 1-bieb li minn gewwa kien jagflti
gflall-knisja 1-qadima ta ' Marija Annunzjata. Din il-knisja nbniet
bejn 1-1575 u 1601 fejn qabel kien
ic-cimiterju tal-knisja ta' Marija Annunzjata. Din fiha artal
wiefled deqikat Iii San Leonardu, konfessur. ld-daqs ta'. din
il-knisja hu ta ' tliet flnejjiet , il-bieb
iflares lejn ii-Punent u fin-nofs hemm tieqa. 11-knisja bnieha
Leonardu Hagius minn J=tal Balzan
minn flusu, u mill-flus li kien jigbor mingfland in-nies li
kellhom devozzjoni lejn San Anard. Din il-knisja kienet glial xi
zmien traskurata u
gflalhekk insibu li 1-lsqof Vincenzo Labini, nhar is- 6 ta '
Mejju 1804, iddikjaraha profanata. U billi din il-knisja kienet
guspatronat, il-propjetarju bidilha f'dar residenzjali. Tgflid
gflad wi~fled ~ restawrata u fl-istat originali tagflha? B'hekk, f
'l'lal 1 Balzan, Triq. 'it-Tiiet Knejjes · jista' jerg-a' jkollha
1- '
I ~ J isja li jongasha. 0