Minority NEWS 3

DRŽAVA 21.VEKKancelarija za ljudska i manjinska prava

besplatan mesečni bilten o životu manjinskih zajednica u Srbiji

Broj 3 | JUL 2013

ČEŠKA ZAJEDNICA

Dani Praga uBeogradu

Da li je zakon u suprotnosti sa Ustavom Republike Srbije?

Izložba fotografijaLjupča Ilievskog

MAKEDONSKA ZAJEDNICA

Država treba dabude garant

opstanka medija najezicima nacionalnih

manjina

Romska naselja u Slovačkoj opasana zidinama

Minority NewsPrikupljeni anketni listići iz jedinica lokalnesamouprave o broju zaposlenih i korišćenjujezika i pisama nacionalnih manjina

www.minoritynews.rs

U iščekivanju odluke Ustavnog suda o Zakonu o Nacionalnim savetima

nacionalnih manjinaČEŠKA ZAJEDNICA MAKEDONSKA ZAJEDNICA BUGARSKA ZAJEDNICABUGARSKA ZAJEDNICA

Platforma o zaštitiprava Bugara u Srbiji

NedimSejdinović

Država u 21.veku poštuje pravoSavremeni politički i pravni sistemi nisu dovoljno moćni da ukinu mržnjui verovatno nikada neće biti u stanju da na taj način oblikuju svest pojedinca, ali su svakako moćni da osude i sankcionišu svaki oblik diskriminacije u društvu. To je sasvim dovoljno.

Kao civilizacijska tekovina, ljudska prava, kao i kolektivna prava kojaproističu iz posebnosti određene društvene grupe, imaju univerzalniznačaj i služe, između ostalog, i kao prevencija svakog oblika diskrimi-nacije, bez obzira na formu političke vladavine, političku kulturu ili karak-ter političkog sistema. Ljudska i manjinska prava garantuju slobodu iravnopravnost svakom građaninu i svakoj društvenoj grupi, u republici,monarhiji, konzervativnom ili modernom društvu. Ljudska i manjinska prava u svakom obliku vladavine treba da budu zakonomzaštićena.

Svet se, u 21. veku, oko značaja ljudskih i manjinskih prava načelno složio,ali se ipak događa da države vrše diskriminaciju, ne sankcionišu govormržnje i tolerišu nasilje prema pripadnicima manjinske populacije. Čitavegrupe značajne brojnosti su diskriminisane zbog svoje različitosti odvećine. Diskriminacije su često izraženije ukoliko su razlike između većinei manjine manje. Mada su sličnosti uvek veće od razlika, bar kada govorimo o ljuskom rodu.

Država apsolutne moći i apsolutnog suvereniteta više ne postoji, kao štone postoji ni država u kojoj su svi građani istog etničkog porekla, političke,seksualne i druge orijentacije. Poštovanje tuđih prava deo jemeđunarodnih obaveza država i moćan internacionalni sistem reagujekada se nekoj grupaciji u bilo kojoj državi i po bilo kom osnovu krše individualna ili kolektivna prava. Tako bi trebalo da bude i jeste u sve većojmeri.

Naravno, postoje različite države i svaka se na svoj način ophodi premasvojim građanima. Taj odnos govori mnogo o jednoj državi, a pre svega ostepenu civilizacijskog razvoja, možda mnogo uverljivije nego stepentehnološkog razvoja ili nivo razvijenosti institucija, zakonodavstva ili drugihpolitičkih procedura.

Iz češke zajednice

Trka srpsko-češkog prijateljstva

Figura Rige od Fere uskoro u Jagodini

Mere za smanjenje broja tražilaca azila

Iz grčke zajednice

Iz romske zajednice

Završio se VII po redu Kamp Horau Kikindi

Iz mađarske zajednice

Svečanost i zahvalnost za zlatni žitni ro

Iz bunjevačke zajednice

Izdvajamo iz manjinskih

zajednica

U Srbiji žive pripadnici 30 različitih nacionalnih zajednica!

3 Minority News

Kancelarija za ljudska i manjinska prava

Prikupljeni anketni listići iz jedinica lokalne samouprave obroju zaposlenih i korišćenju jezika i pisama

nacionalnih manjina

okviru svog delokruga, Kancelarija za ljudska imanjinska prava je, između ostalog, zaduženai za izradu državnih izveštaja o sprovođenjumeđunarodnih ugovora iz oblasti manjinskih

prava čija je Republika Srbija potpisnica, a koje dostavljanadležnim telima Saveta Evrope.

U oceni izvršavanja preuzetih obaveza, monitoring teladonose mišljenja i obavezujuće preporuke. U njihovimnalazima, između ostalog, konstatovana je nedovoljnazastupljenost pripadnika nacionalnih manjina i u up-ravama jedinica lokalne samouprave, kao i nedovoljnokorišćenje manjinskih jezika u njihovom radu. Budući dau Republici Srbiji ne postoji zakonska obaveza vođenjakadrovskih evidencija o nacionalnoj pripadnosti, kao nievidencije o govornicima manjinskih jezika zaposlenih uupravama jedinica lokalne samouprave, da bi se steklarealna slika stanja u toj oblasti bilo je neophodno prikupitipodatke.

Polazeći od toga da prati položaj pripadnika nacionalnihmanjina koji žive na teritoriji Republike Srbije i ostvari-vanje manjinskih prava, Kancelarija za ljudska i manjinskaprava preduzela je aktivnosti radi prikupljanja podatakao nacionalnoj pripadnosti i maternjem jeziku zaposlenihu upravama jedinica lokalne samouprave. U tom smislu,pripremila je anketne listiće i sastavila upitnike, a zatimangažovala uprave jedinica loklne samouprave da međusvojim zaposlenima sprovedu anketu o nacionalnoj pri-padnosti i maternjem jeziku i popuni odgovarjuće upit-nike.

Anketa je bila dobrovoljna i anonimna i sprovedena je uperiodu maj-juli 2013. godine. Na osnovu podataka iz anketnih listića, u jedinicama lokalne samouprave popunjavani su uputnici, koji su, osim podataka iz ankete,sadržavali i podatke o upotrebi jezika i pisama nacionalnihmanjina koji su u službenoj upotrebi u radu jedinicelokalne samouprave i obraćanju stranaka na maternjemjeziku i onda kada on nije u službenoj upotrebi. Anketomsu bile obuhvaćene sve jedinice lokalne samouprave ucentralnoj Srbiji, a posebno gradske opštine gradovaBeograda, Vranja, Niša i Požarevca. Slične podatke iz jedinica lokalne samouprave u AP Vojvodini prikupio jePokrajinski sekretarijat za obrazovanje, upravu i nacionalne zajednice pre par godina.

Imajući u vidu da je anketa bila sprovedena na dobro-voljnoj osnovi, izvesno je već sada da nećemo imati pot-punu i preciznu sliku o zastupljenosti pripadnikanacionalnih manjina u upravama jedinica lokalnihsamouprave, odnosno o broju govornika manjinskihjezika, ali će nam biti omogućeno da po prvi putsagledamo to pitanje na osnovu raspoloživih, makar idelimičnih, podataka.

Dobijeni podaci će se osim za pripreme izveštaja osprovođenju međunarodnih ugovora u oblasti manjin-skih prava koristiti i za izradu analiza i informacija zapotrebe državnih organa i međunarodnih tela o položajunacionalnih manjina u Republici Srbiji, a mogu bitikorišćeni i kao empirijski pokazatelji za eventualnounapređenje zakonodavnog okvira i prakse u pogleduobezbeđenja nacionalnim manjinama jednakog pristupajavnim službama.

Prikupljanje podataka o nacionalnoj pripadnosti i mater-njem jeziku zaposlenih u upravama jedinica lokalnesamouprave odvija se istovremeno sa pripremama zaizradu Trećeg periodičnog izveštaja o primeni Evropskepovelje o regionalnim ili manjinskim jezicima u RepubliciSrbiji. Dobijeni podaci iz jedinica lokalne samouprave,posebno iz onih u kojima je u službenoj upotrebi neki odmanjinskih jezika biće osnov za ilustraciju ispunjavanjaobaveza iz tog međunarodnog ugovora.

U

Velika većina jedinica lokalne samouprave uzela je učešće u prikupljanju zahtevanih podataka,tako da je u Kancelariji za ljudska i manjinska prava počela njihova obrada

Konstatovana je nedovoljna zastupljenost pripadnika nacionalnih manjina i u upravama jedinicalokalne samouprave, kao i nedovoljno korišćenje manjinskih jezika u njihovom radu

Da li zakon uskraćuje ustavom zagarantovana prava pripadnicima manjinskih zajednica i da li je zakon

u suprotnosti sa Ustavom?

red Ustavnim sudom Srbije održana je javnarasprava o oceni ustavnosti 14 odredaba Zakona o Nacionalnim savetima nacionalnihmanjina koji, između ostalog, definiše

nadležnosti tih Saveta i njihov odnos premarepubličkim, pokrajinskim i lokalnim organima.

Pojedini inicijatori ocene ustavnosti istakli su da nekeodredbe Zakona o nacionalnim savetima uskraćuju nacionalna prava pripadnika nacionalnih manjina, dokdrugi smatraju da zakonska rešenja narušavaju ustavnanačela.

Poznato je da je pravo svakoggrađanina Srbije da bira i da budebiran. Kada su u pitanju pripadnici nacionalnih manjina to pravo, kojegarantuje Ustav Republike Srbije, podrazumeva da pripadnik etničkemanjine između ostalih garantovanihprava ima pravo da bude biran začlana Nacionalnog saveta nacionalne manjine. Međutim,određeni predstavnici nacionalnih manjina smatraju daim je upravo to pravo uskraćeno s obzirom da jeneophodno da se pripadnici nacionalnih manjinaprethodno registruju, odnosno upišu u poseban biračkispisak u organima lokalne samouprave.

Za pripadnike određenih nacionalnih manjina u Srbijitakva odredba predstavlja problem jer ih stavlja u neravnopravan položaj sa građanima koji nisu pripadnicinacionalne manjine i koji se o svojoj pripadnosti ne trebada se izjašnjavaju na takav način već prema odredbi Ustava bezuslovno ostvaruju svoje pravo.

Predsednik Hrvatsko-bunjevačko-šokačke stranke Blaško

Temunović tvrdi da je ovim zakonom pripadniku na-cionalne manjine uskraćeno pravo da bira i da bude biranza člana Nacionalnog saveta nacionalne manjine. On jeistakao da svako uslovljavanje znači da ostvarivanje us-tavnih prava nije slobodno, jer je pripadnik manjinedužan da se izjasni o svojoj pripadnosti.

"Nacionalni saveti ovim zakonom uskraćeni su za na-cionalna prava i otežan im je put za političko i društvenodelovanje. Država bi trebalo da bude iznad svega i da neprimorava pripadnike nacionalnih manjina da predopštinskim organima dokazuju da su pripadnici manjine",

rekao je Temunović.Iako je za državu u pitanju više for-malni i tehnički postupakutvrđivanja broja birača kako bi sesproveli izbori za Nacionalne savetenacionalnih manjina, za određenepredstavnike nacionalnih manjinatakav postupak predstavlja nepre-mostivu prepreku u ostvarivanju

sopstvenih prava. Ustavni sud treba da utvrdi da li suodredbe iz stava 2 člana 32. Zakona o nacionalnim savetima nacionalnih manjina u skladu saUstavom.

Stav 2 iz člana 32 glasi: “ Poseban uslov za sticanje ak-tivnog biračkog prava za neposredan izbor članova na-cionalnog saveta je upis u poseban birački spisaknacionalne manjine, u skladu sa odredbama ovog zakona“.

Poseban birački spisak nacionalne manjine, koji se po prviput utvrđuje Zakonom o nacionalnim savetima nacional-nih manjine, ne samo da je uslov za ostvarivanje biračkihprava za pripadnike nacionalnih manjina, već od spiska

4Minority News

Ustavni sud o Nacionalnim savetima nacionalnih manjina

P

Država bi trebalo da budeiznad svega i da ne primorava

pripadnike nacionalnih manjina da pred opštinskim

organima dokazuju da su pripadnici manjine

Nacionalni saveti ovim zakonom uskraćeni su za nacionalna prava i otežan im je put za političko i društveno delovanje

zavisi i način organizacije izbora.

Član 29 govori da će se neposredni izbor za nacionalnesavete održati ako se do dana raspisivanja izbora, naposeban birački spisak nacionalnemanjine upiše više od 50% odukupnog broja pripadnika nacionalnemanjine prema poslednjem popisustanovništva umanjenog za 20%.

Nadležnosti saveta i osnivačka prava

Inicijatori ocene ustavnosti Zakona onacionalnim savetima nacionalnihmanjina smatraju da se iz zakonskedefinicije i pravnog položaja nacionalnog saveta jasno može zaključiti da nacionalnisavet nije državni organ niti organ političko-teritorijalnedecentralizacije te ni ne može imati nadležnosti, većsamo pojedina javna ovlašćenja koja su u skladu sa za-konom.

Stoga se osporava nacionalnim savetima mogućnostprenosa osnivačkih prava u oblasti obaveštavanja. Prematumačenju inicijatora, Republika, Autonomna pokrajinaili jedinica lokalne samouprave, kao osnivači javnihpreduzeća i ustanova ne mogu putem sporazuma sa na-cionalnim savetom da prenesu u celini ili delimičnoosnivačka prava nad javnim preduzećem ili ustanovom.Takva praksa je do sada postojala u oblasti javnog in-fomisanja za koju inicijatori ocene ustavnosti smatraju danije u skladu sa Ustavom i principima samoupraveodnosno da daleko prevazilazi pravne mogućnostipredviđene zakonima.

Određeni mediji, koji imaju izuzetan značaj za pripadnikenacionalnih manjina, dobili su nacionalne savete za

osnivače što je i bio povod da se pokrene inicijativa predUstavnim sudom Srbije. Đorđe Vukadinović iz Novesrpske političke misli, koji je bio jedan od učesnikarasprave, smatra da prema postojećoj zakonskoj definicijinacionalni saveti nacionalnih manjina narušavaju zasno-vanost Srbije na vladavini prava u uslovima građanskedemokratije, jer tim telima "koji predstavljaju etnose, ane građane", prenosi široka i nedovoljno specifikovanaovlašćenja. On je dodao da zakonska rešenja o nacional-nim savetima prevazilaze okvire samouprave i narušavajunačela Ustava.

Pravo saveta na osnivanje medija, ustanova i privrednihdruštava

Pred Ustavnim sudom takođe su osporavane odredbe Zakona kojim se uređuje pravo nacionalnih saveta da osnivaju ustanove i privredna društva za obavljanjenovinsko-izdavačke i radio-televizijske delatnosti, kao imogućnost prenosa osnivačkih prava na nacionalni savet.Predstavnik Asocijacije nezavisnih elektronskih medijaadvokat Slobodan Kremenjak smatra da se citiranimodredbama narušava jedinstvo pravnog poretka u Srbiji

i zato što se odredbama sistemskihzakona u ovoj oblasti država opre-delila za dualni medijski sistem,odnosno javni servis i komercijalnemedije.

Kako je objasnio, postoji zabrinutostda se ovim Zakonom kreira i trećimodel medija koji nisu ni javni servisniti komercijalni mediji, čime senarušava jedinstvo pravnog poretka,jer su građani koji prate program tih

medija u podređenom položaju pošto su takvi medijilišeni sistemskih mehanizama zaštite uređivačke politike.

"Ovde se radi o malim tržištima na kojem je teško opstatibez podrške države", ukazao je Kremenjak.

Prema rečima Snežane Pečenčić iz Ministarstva za kulturui informisanje, pojedine odredbe Zakona o Nacionalnimsavetima nacionalnih manjina zadiru u oblast Zakona oradiodifuziji i Zakona o javnom informisanju.

"One mogu dovesti do remećenja nezavisnosti radajavnih servisa ukoliko bi nacionalni saveti neposrednoimali mogućnost da utiču na programsku strukturujavnog servisa", smatra Pečenčić.

Varadi: Kulturna autonomija doprinosi jedinstvudruštva

Akademik Tibor Varadi mišljenja je da je Zakon o Na-

5Minority News


Pred Ustavnim sudom takođe su osporavane odredbe Zakona kojim se uređuje pravo nacionalnihsaveta da osnivaju ustanove i privredna društva za obavljanje novinsko-izdavačke delatnosti

Iz zakonske definicije i pravnogpoložaja nacionalnog savetajasno se može zaključiti da

nacionalni savet nije državniorgan niti organ političko-

teritorijalne decentralizacije te ni ne može imati

nadležnosti, već samo pojedinajavna ovlašćenja koja su u

skladu sa zakonom

cionalnim savetima nacionalnih manjina doprineo kom-pleksnijem uvažavanju i percepciji građanskih vrednosti

u Srbiji i istakao da kulturna autonomija ne znači teritori-jalnu autonomiju, već da doprinosi jedinstvu u društvu."Ovaj zakon se primenjuje više od tri godine i svi problemisu se rešavali unutar pravnog sistema Srbije i nije bilopotrebe za obraćanjem (sudu za ljudska prava u)Strazburu", rekao je Varadi.

Dodao je da je ustavna obaveza državnih vlasti da stvoriokvire samouprave i naglasio da je besmislena inicijativakoja osporava prenošenje nadležnosti na organe lokalnesamouprave, jer je "teško zamisliti lokalnu samoupravubez učešća u odlučivanju".

"Teško je videti kako bi se moglo ostvariti pravo nacional-nih manjina na samoupravu, ako ne bi mogla da im seprenesu osnivačka prava na nacionalne savete", smatraVaradi dodavši da ne vidi ustavnu normu koja bi zakono-davca u tome onemogućila.

Zamenik Zaštitnika građana Goran Bašić obavestio je sudda Zaštitnik građana priprema mišljenje u vezi sa Zakonom o nacionalnim savetima nacionalnih manjina ida će ono Ustavnom sudu i Ministarstvu pravde i državneuprave biti uskoro dostavljeno.

Da li je ugrožena država, pravni sistem ili prava pripadnika manjinskih zajednica?

Argumenti koji su izneti u javnosti tokom rasprave o statusu Zakona o nacionalnim savetima nacionalnih manjina najvećim delom se temelje na dve osnovne pretpostavke:

1. država i jedinstvo pravnog poretka su i neprikosnovenite iz toga proizilazi da ni jedan zakon, institucija ili organne može imati drugačiju poziciju i funkciju sem one kojeje predviđena zakonom i koja je u skladu sa Ustavom

2. država, zakoni i sam Ustav postoje radi obezbeđivanja,zaštite i razvoja demokratije, u kojoj bi građani i njihovaprava trebali biti okosnica svih institucija i svih pravila iprocedura.

Dok jedni državu posmatraju kao krut, sporomenjajućimehanizam i sistem koji funckioniše po strogim pravilima,drugi se vraćaju na početak i postavljaju pitanje da li jemoguće da država u centar svoje egzistencije i svojih aktivnosti postavi građanina i njegove interese, potrebei prava.

Vreme potrebno za promenu, usklađivanje i primenu zakona često obesmisli sam proces unapređenja sistemai demokratije. Nekad je logika vremena i potreba građanaono što dominantno određuje praksu i život u njoj.

Država, koliko god bila efikasna često zaostaje za praksom. Taj uvek prisutni i moćni strah od promena unutar državnog aparata učini da se smisao političkog delovanja čitavih generacija svede na borbu za prizna-vanje određenih prava ili statusa.

Nacionalne manjine u Srbiji imaju zakonom uređen statuskoji je mnogo bolji nego što je bio pre donošenja Zakonao nacionalnim savetima nacionalnih manjina. U tome seključni učesnici procesa regulisanja statusa manjinskih zajednica slažu.

Razlike koje nastaju su više filozofske nego razlike u politikama ili namerama. Jasno je da su sa jedne straneoni koji državu vide na tradicionalan način, kao nosiocasuvereniteta i organizaciju čija je zaštita suština svakepolitike. Na drugoj strani je pragmatični utilitarističkipogled na stvarnost koji uočava mogućnosti i ne želi darazume prepreke.

Pronalaženjem kompromisa i javnom raspravom o Zakonu Srbija gotovo neprimetno dobija na kvalitetu usamoj proceduri donošenja zakona i razvija kulturu dijaloga, koja se vrlo retko pojavljuje kod nas.

6Minority News


Ovaj zakon se primenjuje više od tri godine i sviproblemi su se rešavali unutar pravnog sistema

Srbije i nije bilo potrebe za obraćanjem StrazburuTibor Varadi

UMESTO ZAKLJUČKA

edim Sejdinović je dobro poznato novinarsko ime, ali i intelektualac koji duboko promišlja i intenzivnooseća društvene probleme i spreman je o njima otvoreno i direktno da razgovara. Svojim stavom i jasnim izražavanjem u teškim vremenima za novinarstvo i medije generalno, Nedim Sejdinović podsećai kakav bi novinar trebalo da bude i koje vrline krase građanina. Ipak, o Nedimu su se možda najjasnije

izjasnili u komisiji za dodelu nagrade “Biljana Kovačević Vučo” koji su za njega rekli da je izuzetno doprineounapređenju i zaštiti ljudskih prava tako što se značajno angažovao na promociji kulture tolerancije i građanskihvrednosti u Vojvodini i Srbiji u poslednje dve decenije. Sejdinović je jedna od najzaslužnijih osoba za uspešnu inicijativu da ulice u centru Novog Sada i u centru Pančeva ponesu ime Srđana Aleksića, mladića koji je u ratu uBiH žrtvovao život kako bi odbranio svoga komšiju Bošnjaka Alena Glavovića. Sejdinović je i glavni operativackoalicije nevladinih organizacija Građanska Vojvodina i predsednik Izvršnog odbora Nezavisnog društva novinaraVojvodine. Sejdinović je tokom ove godine izdao i knjigu novinskih eseja „Zatvorski sindrom“, u kojoj se obračunavasa nagomilanim nacionalističkim predrasudama u Srbiji, kao i zbirku priča „San svakog upaljača“, u kojoj se naironično-komičan način takođe bavi sa stereotipima naše svakidašnjice. Svojim celokupnim angažmanom u poslednje dve decenije, Sejdinović je sebe uvrstio u vodeće građanske intelektualce u Vojvodini i šire.

7Minority News

Intervju

Sa Nedimom smo razgovarali o medijima, manjinama,zakonima i mnogo čemu drugome i kao što smo očekivaliuvek smo dobili jasne i nedvosmislene odgovore za kojeverujemo da će umnogome pojasniti stanje u medijimau Srbiji.

MN - Da li smatrate da je stanje u domaćim medijimagore nego što je bilo pre 5 ili 10 godina?

Sejdinović: Nažalost, stanje u medijima, kada govorimoo profesionalnim standardima, danas je unekoliko gorenego pre pet ili deset godina. Ponovo na sceni imamogovor mržnje i pozive na linč. Atmosfera s vremena navreme podseti na devedesete godine, period kada suvećina naših medija i veliki broj novinara doživeli profe-sionalni i etički sunovrat. U poslednje vreme, veomaopasnu i indikativnu eskalaciju kršenja etičkih i

Nedim Sejdinović, predsednik Izvršnog odbora Nezavisnog društva novinara Vojvodine

Država treba da bude garant opstankamedija na jezicima nacionalnih manjina

N

8Minority News

Intervju

profesionalnih normi, drastičnu političku instrumentali-zaciju medija, imali smo u periodu kada je dominantna i"traumatična" tema u javnosti bio Predlog deklaracije ozaštiti ustavnih i zakonskih prava Autonomne PokrajineVojvodine. Tada je bilo primera i direktne, ogoljene cen-zure, kao što je to bio slučaj u novosadskom listu"Dnevnik", kada su iz preloma, od strane političkog kome-sara, izbačeni prilozi redovnih kolumnista koji su se kritičkiodnosili prema besmislenom i propalom mitingu "Stoprazbijanju Srbije", koji je održan u Novom Sadu 12. aprilaove godine, a u organizaciji stranaka koji čine vladajućukoaliciju u Srbiji.Nezavisno društvo novinara Vojvodine monitorovalo jeizveštavanje šest dnevnih listova i tri nedeljnika (o de-centralizaciji, regionalizaciji i položaju AP Vojvodine) upravo u aprilu 2013. godine i rezultati do kojih smo došlinisu nikako ohrabrujući. Ne samo da smo beležili neu-ravnoteženo izveštavanje, ne samo što je u pitanjupolitička instrumentalizacija medija, već je bilo primera,kako rekoh, i eklatantnog govora mržnje i poziva na linč,stvaranja uzavrele političke atmosfere po ugledu nadevedesete.

Politička instrumentalizacija medija je konstanta na ovimprostorima, a koliko god vlast strastveno želela da kontroliše medije, toliko se i sami mediji i novinari nudeda budu saradnici vlasti, kroz cenzuru i autocenzuru.Mediji i novinari su nažalost u lancu korupcije, a to jepokazao i Izveštaj o pritiscima i kontroli medija u SrbijiSaveta za borbu protiv korupcije pokojne Verice Barać,objavljen u septembru 2011. godine. Situacija se nemenja i nova vlast samo preuzima dizgine kontrole nadmedijima. U ovom trenutku, situacija izgleda prilično beznadežna, jer prema istraživanju NDNV-a međuvojvođanskim novinarima, većina njih je izgubila iluzijuda je moguće profesionalno obavljanje novinarskog poslau ovakvim okolnostima. Mnogi od njih bi najradije napustili novinarski posao, jer on ne nudi skoro nikakvusatisfakciju, niti profesionalnu, niti etičku, niti finansijsku,niti novinari imaju ugled u društvu.”

MN - Koji su najveći problemi medija u obavljanju važnedruštvene funkcije kao što je informisanje?

Sejdinović: Postoji čitav niz problema, a jedan od njih jesvakako i velika ekonomska kriza kojoj se u Srbiji ne nazirekraj. Mediji su bili prvi na udaru, a situacija se samopogoršava iz dana u dan. Da bi opstali, veliki broj medijapravi aranžmane sa predstavnicima vlasti ili drugimekonomskim moćnicima. Neki od njih i nemaju pravo dase nazivaju medijima jer predstavljaju mafijaško-reketaške projekte.

Sa druge strane, nepovoljna zakonska regulativa, nepoštovanje postojećih zakona, nesprovođenje Medijske strategije, i ukupni pravni haos u kojem medijifunkcionišu značajano je doprineo teškoj situaciji.

Novi mediji i internet ugrozili su tradicionalne medijskeplatforme, jer se naši vlasnici, urednici i novinari u velikom broju slučajeva nisu snašli u novom tehnološkomokruženju. Ne treba zaboraviti da mi živimo u vremenukada su i najveći svetski medijski projekti u dubokoj krizi.Činjenica je i da građani u Srbiji ne prepoznaju kvalitetanmedijski sadržaj i da su skloniji senzacionalističkom,pogromaškom, neprofesionalnom novinarstvu, što dodatno ugrožava one medije koji koliko-toliko obavljajuonu društvenu funkciju koji bi po definiciji trebalo daimaju.

Tu je naravno i tradicija slugeranjskog novinarstva, kojunikako ne treba smetnuti s uma.

MN - Koje probleme smatrate najvećim kada je upitanjuinformisanje nacionalnih manjina?

Sejdinović: Mediji na jezicima nacionalnih manjina pateod istih problema kao i većinski, s tim što je njimasituacija još nepovoljnija jer imaju suženo tržište i znatnomanji opseg delovanja. Nacionalni saveti kao osnivačimedija pokazali su se kao dobro rešenje za opstanak, aline i za slobodu medija na manjinskim jezicima. I ovimediji su skloni jakoj političkoj instumentalizaciji, a to jepokazalo istraživanje o izveštavanju manjinskih medija upredizbornoj utakmici 2012. godine. To istraživanje, kojeje sprovelo Nezavisno društvo novinara Vojvodine, uz po-dršku OEBS-a, konstatovalo je krajnju neuravnoteženostu izveštavanju i nepoštovanje profesionalnih standarda.Podsetiću vas na pismo koje je grupa nezavisnihmađarskih intelektualaca uputila tadašnjem ministru kul-ture Predragu Markoviću 2011. godine u periodudonošenja Medijske strategije. Oni su reagovali napolitičke smene u pojedinim medijima na mađarskomjeziku i konstatovali da „događaji na medijskoj sceni, najezicima nacionalnih manjina, ukazuju na to da nacionalnisaveti drže monopol nad manjinskim medijima i da oni uvelikom broju slučajeva predstavljaju tek glasilo manjin-skih političkih partija ili elita”.

MN - Da li verujete da će novim zakonom situacija bitibolja i u kom segmentu bi novi zakon mogao da unapredi informisanje manjinskih zajednica u Srbiji?

Sejdinović: Teško je reći šta novi zakon donosi pošto našeudruženje još ne zna kako će on na kraju izgledati. Mislimna Zakon o javnom informisanju i medijima. Podsećamda je raspuštena stručna radna grupa i da se zakon sada"delje" u nekim uskim, tajnim krugovima. Ono što smosaznali jeste da će odredbe zakona koje se tiču manjinskihzajednica biti značajno sužene i da će biti ostavljenonovom Zakonu o nacionalnim savetima da definiše blastinformisanja. Ne mislim da je to srećno rešenje, pogotovos obzirom na to da medijska i novinarska udruženja nisuuključena u izradu ovog, potonjeg zakona.

Naše udruženje je insistiralo da se pored prava u zakonu

9Minority News

Intervju

definišu i obaveze osnivača (nacionalnih saveta), kako bise obezbedila nezavisna uređivačka politika odnosnomedijske slobode. Odnosno, kako bi se izbeglo da timediji budu puko "glasilo manjinskih političkih partija ilielita". Ova naše zalaganje naišlo je na oštro protivljenjepojedinih manjinskih elita.

Jako je dobro što će u novom Zakonu o javnom informisanju (to će, prema našim informacijama, ostati)biti definisan javni interes i što je kao javni interes pre-poznato i informisanje na jezicima nacionalnih manjina,ali i interkulturalnost. S obzirom da će država, po slovuMedijske strategije, finansirati javni interes u medijima,to znači da će biti stvorena mogućnost razvoja medijskescene na manjinskim jezicima. Naravno, uvek postojiproblem oko implementacije zakona u Srbiji, ali tu bi or-ganizacije civilnog društva, ali i institucije koje se bave za-štitom manjinskih prava, trebalo da imaju proaktivnuulogu.

Međutim, plašim se da, na kraju dugogodišnje balade omedijskim reformama, novi zakoni neće doneti značajnepromene na medijskoj sceni, pogotovo neće garantovatipovlačenje države iz medijske sfere, jer se političkimoćnici teško odriču direktnog uticaja na uređivačkupolitiku. Možda će dogovor većinskih i manjinskihpolitičkih elita dovesti do toga da imamo dodatnuunifikaciju manjinskih informativnih scena pod okriljimanacionalnih saveta, a to nikako nije dobro rešenje.Treba uvek reći da mediji u javnom vlasništvu nisu za vlastznačajni samo kao propagandno sredstvo, već i kaomesto gde mogu da se zaposle partijski kadrovi. Mislimda prava nacionalnih manjina ne treba poistovećivati sapravom na zapošljavanje u javnom sektoru.

MN - U kojoj meri je ekonomska kriza uticala na medijeu Srbiji i na koji način?

Sejdinović: Ekonomska kriza je samo pogoršala lošpoložaj medija u Srbiji i dodatno pojačala njihovu zavis-nost od vlasti i političkih i ekonomskih moćnika. Trenutnou Srbiji ne postoje, ili ja bar za njih ne znam, nezavisnimediji kada je reč o tradicionalnim platformama. Slobodase donekle preselila na internet, mada smo svedoci da itu dolazi do ozbiljnog prestrojavanja i da donedavno

nezavisni i kritični mediji postaju glasnogov-ornici vlasti. Ozbiljan informativni sadržajkošta, a građani kod nas nisu njegovi kupci.Ako žele da postoje, mediji moraju da traže fi-nansijera, koji ima svoje zahteve. Nažalost,neki mediji u tome nemaju meru i spremni suda gaze sve oko sebe, i sami sebe, da bi op-stali. Sve to, na kraju, nanosi ozbiljnu štetunašem društvu, građanima, a i samim nov-inarima, koji nose frustracije jer su izgubilipravo da profesionalno obavljaju svoj posao.

Čini se da je za ovakvo stanje u najvećoj meriupravo odgovorna država, koja je svojim nečinjenjem iličinjenjem, dovela medije na ivicu ponora, slabe medijesklone svim vrstama kompromisa, medije koje je lakouceniti, novinare koji su taoci ne samo moćnika nego ivlasnika i urednika medija. U pitanju je, po mom mišl-jenju, strategija organizovanog haosa, jer neregularnotržište upravo omogućava instrumentalizaciju medija i nji-hovu kontrolu.

MN - Koliko su mediji nacionalnih manjina u Srbiji profesionalni i odgovorni?

Sejdinović: Već sam u jednom o prethodnih pitanja rekaoda manjinski mediji pate od problema koji imaju ivećinski. Ponekad, u manjinskim zajednicama ne postojidovoljno jaka kritička javnost da bar ukazuje na instru-mentalizaciju medija. To je proizvod i getoizacije koja sepo raznim osnovama sprovodi u našem društvu, odnosnonedostatku komunikacije među nacionalnim zajedni-cama. Zbog toga, između ostalog, naše udruženje insistirana interkulturalnosti, koja ima ogroman značaj, pogotovou Vojvodini.

Postoje neki krugovi koji su osobito kritični premakvalitetu informisanja na jezicima nacionalnih manjina ioni veoma često imaju dobru podlogu za tu kritiku. Ali,nikako ne smemo manjinske medije posmatrati odvo-jeno, jer oni jesu deo ukupnog medijskog prostora u Sr-biji, koji je, kako sam prethodno govorio, u katastro-falnom položaju. Manjinski mediji bi međutim trebalo daotvaraju nove horizonte slobode i budu primer većini, ato nije nemoguće. Setimo se kakav je ugled imao nekada"Mađar so", koji je po proceni medijskih stručnjaka svojevremeno bio najbolji dnevni list koji je izlazio nanašim prostorima. To se dešavalo kada su urednici i novinari imali nezavisan položaj. A tada su i građani radočitali ovaj list i kupovali ga.

Jasno je da mediji na jezicima nacionalnih manjina jesune samo informativno, već i kulturno i nacionalno dobro.Ali to što su kulturno i nacionalno dobro ne znači da njimetreba da upravljaju politički komesari i osobe bez integriteta, i da sloboda medija i novinara bude ugrožena.Ne želim da pravim istorijske paralele, ali uvek kada se omedijima govorilo kao o, pre svega, kulturnom i nacional-

Jasno je da mediji na jezicimanacionalnih manjina jesu nesamo informativno, već i kulturno i nacionalno dobro.Ali to što su kulturno i nacionalno dobro ne znači danjime treba da upravljajupolitički komesari i osobe bez integriteta, i da slobodamedija i novinara budeugrožena.

10Minority News

Intervju

nom blagu, sloboda izražavanja je bila drastično ugroža-vana. Šta recimo znači "informisanje u mađarskomduhu", to je čisti nonsens, koji je pritom veoma opasan.

MN - Da li finansiranje medija nacionalnih manjinatreba u celini da obezbedjuje država ili smatrate da jemoguće pronaći i drugi model finansiranja?

Sejdinović: Država treba da bude garant opstanka medijana jezicima nacionalnih manjina, a idealno bi bilo dadržava kroz finansiranje javnog interesa posebnu pažnjuobrati, odnosno značajna sredstva odvoji za informisanjena jezicima nacionalnih manjina. Ona bi se moralaobavezati da će to biti tako.

Čitava priča o izlasku države iz medija jeste priča o tomeda država izdvaja ogromne pare za informisanje, a dagrađani imaju malo šta od toga. Zato što se finansirajuradna mesta (veoma često "nepostojeća" radna mestaza partijske poslušnike) a ne medijski sadržaji. To se morapromeniti i to može doprineti kvalitetnijem i boljem informisanju uopšte, pa i na jezicima nacionalnih manjina. Mi smo svedoci da pojedini mali mediji najezicima manjina, koji imaju kritički otklon od manjinskih

elita, gube bilo kakvu šansu za opstanak. Isto se odnosi ina male medije na većinskom jeziku. A pritom su veomačesto kvalitetniji od "državnih". Sa druge strane, u nekimmedijima imamo drastičan višak zaposlenih, a manjaknovinara.

Mediji čiji su osnivači nacionalni saveti će se, po svemusudeći, finansirati kao i do sada, ali oni moraju dafunkcionišu po pravilima javnih servisa, jer oni jesu nekavrsta manjinskih medijskih servisa. Dakle, potrebno je zakonski obezbediti nezavisnu uređivačku politiku, slobodu izražavanja i demokratsko upravljanje ovimmedijima.

Mnogi mediji u Srbiji se plaše projektnog finansiranja, jerjednostavno ne znaju šta to znači. Ceo zapad funkcionišena temelju projekata. Potrebna je edukacija, potrebno jeizaći iz učmalosti, potrebna je aktivna pozicija. Svi bi želelida zadrže poziciju državnog službenika iz vremena "procvata socijalističkog samoupravljanja". Ali, to neće ićiako zaista želimo da budemo deo EU. I to nije ni u čijeminteresu osim uskim interesnim grupama.

MN - RTV je ugrožen ukidanjem pretplate. Kako viditebudućnost redakcija na manjinskim jezicima u RTV-u?Sejdinović: Još nismo sigurni na koji način će se finansiratijavni servisi u Srbiji, mada se neki scenariji naslućuju. Ujavnosti je bilo dosta kontroverzi, a "izleti" pojedinihpolitičara da će pretplata biti ukinuta, doveli su do jošnižeg nivoa naplate pretplate nego što je to bilo do tada.I javne servise, pre svega Javni servis Vojvodine, doveli ujoš katastrofalniji položaj. U pitanju je jeftina demagogijakojom se želelo ulagivati građanima, koji bi morali dabudu svesni da će oni javne servise plaćati svakako, ovakoili onako. No, nisam siguran da su svesni toga. U ovojzemlji bi trebalo edukovati građane o najelementarnijimprincipima funkcionisanja jedne države.

Svedoci smo da vlasti u Beogradu na najdrastičniji načindiskriminišu RTV nauštrb RTS-a. Dok RTS dobija značajnasredstva na mesečnom nivou (2,4 milijarde dinaragodišnje) iz državnog budžeta, RTV ne dobija ni dinara.RTV je diskriminisan i načinom funkcionisanja sadašnjepretplate, jer je pravilo da dobija manje sredstava negošto je zakonski određeno (70 odsto od prikupljene pret-plate na teritoriji Vojvodine). To jeste u potpunosti nepri-hvatljivo, pogotovo ako uzmemo u obzir činjenicu da RTVemituje program na deset jezika, dok RTS uopšte ne mariza nacionalne manjine, kao da su hiljadama kilometaradaleko i kao da nemaju pravo da se informišu putemservisa koji i oni plaćaju.

Setimo se da je bilo pokušaja da se RTV uguši i ugasi.Nadam se da cilj sadašnje republičke vlasti, ogrezle u centralizmu i nacionalizmu, nije da se RTV ubije kroz njegovo finansijsko iscrpljivanje. Ovo što trenutnogledamo jeste veliki udar na prava nacionalnih zajednicai morao bi se tu zauzeti veoma delatan stav i od

1. Nepovoljno zakonsko okruženje, odnosnoneusklađenost zakona koji definišu medijsko polje ilinepoštovanje zakonskih rešenja;

2. Nepostojanje regularnog medijskog tržišta, kaoposledica nelojalne konkurencije medija u državnomvlasništu i netransparentnosti finansiranja medija odstrane države, javnih preduzeća i preduzeća udelimičnom ili potpunom državnom vlasništvu;

3. Gomilanje medija tokom devedesetih godina, kaoosmišljena državna strategija, sa ciljem da se smanjiuticaj „nezavisnih medija“;

4. Ekonomska kriza koja je medije pogodila čak višenego ostale privredne delatnosti;

5. Nove tehnologije koje su ugrozile tradicionalnemedijske platforme, pogotovo onih medija koji nisuspremno dočekali tzv. novo medijsko doba;

6. Posebno su ugroženi lokalni i regionalni mediji, kojiprotiv sebe imaju, pored državnih medija, i centralnemedije kao nelojalnu konkurenciju u centralističkojdržavi. Pored toga, nelojalnoj konkurenciji treba pri-dodati i nelegalne emitere, koji za razliku od legalnihnemaju čitav niz državnih i paradržavnih nameta;

7. Pravni interegnum u kojem deluju mediji koji suprivatizovani, a potom je privatizacija poništena.

UZROCI MEDIJSKE KRIZE

11Minority News

Intervju

predstavnika manjinskih elita, koji bi uključivao informisanje predstavnika EU i matičnih zemalja o ovomskandaloznom udaru na RTV i prava nacionalnih zajednica.

Mislim da generalno manjinski mediji i medijski sadržajiu Vojvodini imaju veliku šansu u procesu evropskih integracija, a pogotovo javni servisi. Postoji velikemogućnosti regionalne saradnje, prekograničnih projekata. Vojvođanski mediji moraju iskoristiti velikušansu za razvoj koji imaju upravo zahvaljujući nacionalnimzajednicama, pogotovo onima čije su matične zemlje veću EU. Ulaganje u nacionalne zajednice, u njihova prava,u manjinske medije, može da se posmatra i kao investicija. Ali, to je teško objasniti našim ne baš obrazovanim političarima.

MN - Da li nacionalni saveti garantuju profesionalno inezavisno novinarstvo među nacionalnim manjinamaili je potreban neki dodatni mehanizam zaštite objektivnog i nezavisnog novinarstva?

Sejdinović: Jedan od mehanizama se nalazio u jednojverziji nacrta zakona, ali je izgleda izbačen. On jepredviđao da se upravni odbor medija kojom su osnivačinacionalni saveti (bilo da se uspostavi princip direktnogili indirektnog upravljanja) treba da budu tripartitni: na-cionalni saveti da biraju 1/3 upravnih odbora, a da su 2/3nezavisne, odnosno predstavnici civilnog društva i pred-stavnici redakcije (zaposlenih). To je jedan od

mehanizama, ali bi za ove medije trebalo da važe i drugeodredbe koje garantuju nezavisnost uređivačke politikejavnih servisa.

MN - Kako će se vaše udruženje uključiti u zaštitu pravana informisanje pripadnika nacionalnih manjina u Vojvodini?

Sejdinović: Mi se, od osnivanja, 1990. godine, zalažemoza poboljšanje informisanja pripadnika nacionalnih manjina u Vojvodini, a u našem udruženju su mnogobrojni novinari koji rade u manjinskim redakcijama. Ponosni smo što su informisanje i, uopšte,položaj manjina u Vojvodini mnogo bolji nego u ostatkuzemlje, ali to nije dovoljno. Treba još mnogo toga uraditi.Mi se sa druge strane borimo protiv političke instrumen-talizacije medija, protiv cenzure i autocenzure, a taj našprincipijelni stav važi za sve medije. Takođe, mi smatramoda državu u što većoj meri treba odvojiti od medija, ali tone znači da država ne treba da izdvaja sredstva za medijske sadržaje, odnosno za javni interes u oblasti informisanja.Kada bi država nastavila da izdvaja ista sredstava, kao i do sada, za medije, a kada bi ta sredstvabila transparentno, projektno, kroz nezavisne komisije,dodeljivana (bez obzira na mogućnost devijacija) građaninaše zemlje, uključujući i pripadnike manjina, imali bimnogo bolje informisanje nego sada. A i samim novinarima bi bilo mnogo bolje jer bi u većoj meri moglida rade profesionalno svoj posao.

Kada se govori o medijima u vlasništvu nacionalnihsaveta, treba imati u vidu da oni nisu izuzetak negopotvrda pravila koji funkcionišu na medijskoj sceni Sr-bije. Mehanizmi „upravljanja“ u ovim medijima suvidljiviji, ali oni mogu biti pokazatelj načinafunkcionisanja medija u javnom vlasništvu u svetluočekivanja pripadnika elita, građana i samih novinara.

Pitanja i odgovori koje slede plod su istraživanja idosadašnje iskustva u radu sa medijima i novinarimana jezicima nacionalnih manjina:

Šta pripadnici manjinskih zajednica očekuju od manjinskih medija?- Profesionalno informisanje- Prostor za javnu debatu o bitnim pitanjima za zajednicu

- Korektiv javnog mnjenja- Očuvanje identiteta, jezika, kulture i tradicije- Radna mesta

Šta pripadnici manjinskih elita očekuju od sopstvenih medija?

- Sredstvo za promociju- Očuvanje identiteta, jezika, kulture i tradicije- Radna mesta

Šta novinari očekuju od manjinskih medija?- Sigurna radna mesta

Kako je moguće obezbediti profesionalno novinarstvo?- Između izbora za sigurna radna mesta i profesi-onalnog novinarstva novinar bira sigurno radno mesto.

- Predstavnici manjinskih elita neće dobrovoljno odu-stati od uticaja na uređivačku politiku.

- Građani pripadnici manjinskih zajednica nisu ni bitni,jer ovi mediji ne funkcionišu na tržištu.

Ovakav opis očekivanja je više nego obeshrabrujući isvaki individualni napor je verovatno osuđen naneuspeh. Slično je naravno i u medijima u javnom vlas-ništvu na većinskom jeziku.

MEDIJI NA JEZICIMA MANJINA KAO PRIMER MEDIJA U JAVNOJ SVOJINI

12

Iz jevrejske zajednice

olimo obavestite nas o detaljima tog gnusnogantisemitskog čina – stoji u pismu podrškeSvetskoj jevrejskog kongresa povodom skr-navljenja Jevrejskog groblja u Subotici, kada

je pod okriljem noći uništeno 39 nadgrobnihspomenika.

U pismu, koje je potpisao Robert Singer, jedan od najvišihzvaničnika Svetskog jevrejskog kongresa, izražavaju sezaprepašćenje i briga svetske jevrejske organizacijepovodom tog događaja, podrška Jevrejskoj zajednici Sr-bije i solidarnost sa njom, kao i spremnost da pomognuu suprotstavljanu tom gnusnom antisemitskom aktu.Takođe, u pismu traže od dr Fuksa da ih obavesti o de-taljima događaja.

Svetski jevrejski kongres pružiopodršku SJO

Ko su bila braća Baruh?

Skrnavljenje groblja akt mržnje

Minority News

M

radonačelnik Subotice Modest Dulić osudio jeskrnavljenje Jevrejskog groblja u Subotici irušenje 39 nadgrobnih spomenika.

Dulić smatra da je nedopustivo da se sedamdeset godinaposle najvećeg zločina u Evropi, „suočavamo sa nedelima,koja nisu samo vandalski čin, već i akt mržnje“.

Gradonačelnik je apelovao na policiju da „intenzivnimradom što pre razotkrije počinioce ovog sramnog čina“.

„U vreme ponovnog porasta nacionalističkih tendencijau društvu i u vreme kada se knjige sa otvorenim anti-semitskim sadržajima prodaju u knjižarama, iako počiniocinisu ostavili niakakav znak ili trag koji bi eksplicitno ukazi-vao da se radi o aktu izazivanja nacionalne, rasne i verskemržnje, zbog same poruke koju taj akt šalje društvo moranajoštrije osuditi svaki ovako gnusan čin“, navodi se uDulićevoj izjavi dostavljenoj medijima.

Kako je istakao, doprinos Jevrejske zajednice razvoju Subotice je nemerljiv, a sudbina jevrejskog naroda moranam biti opomena i stalni motiv da se suprotstavljamomržnji i netoleranciji.

Nepoznati počinioci porušili su pre dve noći 39 nadgrob-nih spomenika na Jevrejskom groblju u Subotici.O dogadjaju je obaveštena policija, koja je zajedno sapredstavnicima okružnog i višeg tužilaštva i suda izvršilauvidjaj.

Isidor Baruh, inženjer (1910 –1941) rođen je uBeogradu, gde je završio Tehničkifakultet. Radio je u SmederevskojPalanci i u beogradskoj fabrici“Mikron” odakle je otpušten zbogrevolucionarne delatnosti. Prevodioje marksisticku literaturu. Godine1940. osuden je na osam mesecizatvora. Po izbijanju ustanka bio jepoliticki rukovodilac u Kosjeriću,odnosno u Crnogorskoj i Užickoj par-tizanskoj četi. Poginuo je 29. avgusta1941, a za narodnog herojaproglašen je 1953.

Bora Baruh, slikar (1911-1942) rođen je u

Beogradu, gde je 1934. godinediplomirao na Pravnom fakultetu.Slikarstvo je studirao u Parizu (1935-1938), a potom je proteran u Ju-goslaviju. U zemlji je često hapšen izlostavljan, a 1940. godine sprove-den je u logor u Bileći. Nakon kapitu-lacije Kraljevine Jugoslavije odvodega u logor u Smederevu, odakle bežiu Šumadijski odred, a zatim sepriključuje Kosmajskom odredu. Uoslobodjenom Užicu bavi se propa-gandnim radom. Na povratku izSandžaka uhvaćen je kod Nove Varošii streljan u Jajincima 7. jula 1942. Usvetu slikarstva najprepoznatljiviji jepo pejzažima, mrtvim prirodama iportretima. Izlagao je u Parizu, Lon-

donu, Hagu, Beogradu i Zagrebu, anjegova ulja posthumno su pred-stavljena ljubiteljima umetnostiširom Jugoslavije i Evrope.

Josif Baruh, profesor (1913 – 1941) rođen je uBeogradu, gde je završio Filozofskifakultet. Prvi put je uhapšen poslestudentskih demonstracija, a dosmrti još dvadesetak puta. Godine1939. zaposlio se kao profesor filo-zofije u Petrovcu na Mlavi. Od 1941.godine deluje ilegalno u Bajinoj Bašti,gde je osnovao četu čiji je političkikomesar bio. Umro je u Užicu 8. ok-tobra 1941. godine, od rana zadobi-jenih u borbi kod Bajine Bašte.

G

eška kultura bez granica je najveća i najlepša manifestacija Čeha uSrbiji. Manifestacija se realizuje pod pokroviteljstvom Kancelarijeza ljudska i manjinska prava Vlade Republike Srbije, Pokrajinskogsekretarijata za obrazovanje, upravu i nacionalne zajednice,

Pokrajinskog sekretarijata za kulturu i informisanje, a u saradnji sa udruženjima- Češkim besedama iz Bele Crkve, Kruščice, Beograda, Češkog Sela i Gaja.

U okviru manifestacije organizuje se niz događanja tokom godine, a njen cen-tralni deo odvija se tokom leta, u vreme održavanja Karnevala u Beloj Crkvi idogađaja koje ovu opštinsku manifestaciju prate.


13Minority News

ČEŠKA KULTURA BEZ GRANICA 2013

Č

radicionalno dobra saradnja sa AmbasadomČeške Republike se nastavlja. Nedavno je nafunkciju Konzulke postavljena g-đa VeronikaSenjukova, koja je izrazila želju da poseti

udruženja Čeha i upozna se sa pripadnicima češke manjine. G-đa Senjukova došla je u društvu dosadaš-nje Konzulke Valerije Fileove, a obišla je Gaj, Belu Crkvu,Kruščicu i Češko Selo, kao i kancelariju Nacionalnogsaveta. Srdačno dočekana od rukovodstava našihudruženja, izrazila je zadovoljstvo rezultatima kojepostižu i želju za daljim jačanjem saradnje na planu kul-ture i života češke zajednice u Srbiji.

Jaroslav Bodnar, Nacionalni savet Čeha

Prva poseta nove Konzulke Češke ambasade

T

gradskoj Biblioteci u Beloj Crkvi, 22.06.2013. održana je prezentacija etnomuzikološkogistraživanja o tradicionalnoj muzici Čeha podnazivom “ Česi u srpskom Banatu” uz

muzičko – scenski nastup polaznika pevačke sekcijeČeške besede Kruščica pod vođstvom profesora Nenada Savića.

Postoji izražena nerazdvojivost muzike koju narod izvodi,sluša i prenosi sa tradicionalnim vrednostima tog naroda.Narodne pesme u sebi sadrže ne samo autentičan naro-dni jezik već i karakter i običaje tog naroda. Česi na pros-toru Banata su praktikovali prenošenje muzike usmenim,neposrednim putem što je veoma nestalan i nesigurannačin prenošenja sklon odumiranju.

U dvadesetprvom veku,razvojem medija, objavljivanjemetnografskih i etnomuzikografskih zbirki, štampanjem et-

nološke i etnomuzikološke literature, muzički folklorpočinje da dobija svoje mesto i kao snimljena i kao pisanareč, uz uvek prisutnu mogućnost da se tim putem naučii prenese. Zato je Odbor za kulturu Nacionalnog savetana predlog gospodina Nenada Savića, profesora solo pe-vanja u muzičkoj školi “Josif Marinković” u Vršcu, odlučioda podrži ova istraživanja kao prvi korak u sistematskomevidentiranju i beleženju češkog muzičkog folklornognasledja na ovim prostorima. Terenska istraživanja trajalasu oko godinu i po dana a na današnjoj manifestacijiprikazan je dokumentarni film koji nikoga od prisutnihnije ostavio ravnodušnim.

Muzička pratnja vokalne grupe iz Češke besede Kruščicana delu je pokazala da su mladi ti koji će najbolje prenositičesku muziku i običaje. Posebnu zahvalnost u realizacijiprojekta Nacionalni savet Čeha duguje profesoru Saviću,svim učesnicima projekta ali takođe i gospodinu JozefuIroviću te gospođama Miladi Mareš i Vesni Mareš kojisu svojim entuzijazmom i velikom posvećenošću do-prineli da se ovaj, za Čehe izuzetno značajan projekat, re-alizuje.

Iz češke zajedniceMUZIKA ČEHA U SRPSKOM BANATU -

etnomuzikološko istraživanje

ULjiljana Stehlik, Odbor za kulturu Nacionalnog saveta Čeha

14Minority News

okviru tradicionalne manifestacije Češka kultura bez granica u organizaciji Na-cionalnog saveta i Osnovne škole ŽarkoZrenjanin u Beloj Crkvi, održana je slikarska

radionica“ Otvoreni atelje” autora akademske slikarkeTereze Stamenković.

Veoma prijatan ambijent paviljona u gradskom parkupokazao se kao izuzetna pozornica za edukaciju i prikazi-vanje umetničkog umeća mladih autora. Doživljaj nas-tajanja umetničkog dela bio je potpun jer su se upaviljonu našli štafelaji i boje, glina i drugi materijali abilo je oko pedesetoro dece uzrasta od 7 do 17 godina.

Ova po svemu neobična i zanimljiva umetnička radionicaza decu i mlade, propraćena je pozitivnim reakcijamaučesnika, njihovih roditelja i prijatelja a takodje i slučajnihprolaznika koji su bili zatečeni lepotom Otvorenog ateljea. Mladi predvođeni akademskom slikarkom Terezom Stamenković, prikazali su izuzetnu maštovitosti kreativnost a poseban izazov za njih bilo je to što susvoje gotove radove mogli da pokažu i komentarišu nalicu mesta pred očima zadovoljne publike.

Organizacija ovih umetničkih radionica postaće redovnapraksa u okviru naših manifestacija a Nacionalni savet ćei dalje svim snagama nastojati da zainteresuje što većibroj dece i mladih da uzmu učešća u njima. Otvoreni

atelje bio je pravo letnje osveženje u kulturnoj ponudite se možemo zahvaliti učesnicima i nadati se novimkreativnim idejama.

Iz češke zajedniceOtvoreni atelje

ULjiljana Stehlik, Odbor za kulturu Nacionalnog saveta Čeha

15Minority News

U muzičkom delu nastupio je Češkinarodni simfonijski orkestar koji je zadvadeset godina rada postao jedanod najznačajnijih sastava ove vrste.Gosti na koncertu bili su Emir Kus-turica sa bendom "The No Smoking

Orchestra", kao i grupa "Vrelo". Uprkos kiši, publika je uživala u popularnim numerama iz filmovakao što su "Kum", "Džejms Bond" ,"Armagedon", “Ljubavna priča”...

Glumci i pevači iz opere "Dom zavešanje" izveli su nekoliko numerazajedno sa češkim orkestrom. Velikibroj posetilaca igrao je ispod kišo-brana, a publika je velikim aplauzomnagradila koncert koji je trajao višeod sat i po vremena.

Tokom manifestacije pripremljena sui filmska iznenađenja jednog odnajvećih reditelja današnjice JiržijaMencla.

Cilj manifestacije je jačanje tradi-cionalno dobre kuluturne saradnjedva prijateljska naroda i dva gradakao i osnaživanje ekonomskih veza, ipromocija turizma.

Iz češke zajedniceDani Praga u Beogradu

Ljiljana Stehlik, Odbor za kulturu Nacionalnog saveta Čeha

Vencel Mizera, udruženje Češka Beseda Bela Crkva

16Minority News

anifestacija "Dani Praga u Beogradu" održana je po prvi put ipredstavila je savremenu češku kulturu na više lokacija. Orga-nizatori festivala su grad Prag i grad Beograd, kroz podrškupraškog udruženja Južnih Slovena "Luka Praha" i Doma omla-

dine Beograda. Pripadnicima češke zajednice na prostoru Srbije posebnoje imponovalo to što je akcenat kulturnih dešavanja stavljen na bratskeodnose češkog i srpskog naroda i prožimanje kultura.Manifestacija je otvorena izložbom fotografija "Muzički Prag" poznatogčeškog fotografa Jiržija Všetečke u izuzetnom galerijskom prostoru u KućiĐure Jakšića. Posredstvom Izložbe imali smo priliku da osetimo atmosferu ovog izuzetnog grada.

M

programu češke kulture bez granica 2013održana je manifestacija folklornih grupa Češkihbeseda Kruščice, Gaja, i domaćina Bele Crkve,uz mnogobrojne goste iz okolnih mesta i Bele

Crkve.

Posebnu čast su nam priredili gosti iz Ambasade Češke Re-publike u Beogradu, kao i članovi Nacionalnog saveta. Uprepunoj sali, uz velike aplauze propraćen je celovečernjiprogram. Folklorne grupe su se naizmenično menjalejedna za drugom na bini. Najviše su bile zastupljene češkeigre kroz koreografije, i po neka vojvođanska, pa i rumun-ska igra. To me je podsetilo na naše korene koji potiču odČeha u sadašnjoj Rumuniji, a koji takođe obožavaju pesmui igru.

Igre je uglavnom osmislio naš koreograf Zlatko Irović – Izzi.Posle izvanrednog programa svi učesnici kojih je bilo stoti-nak posluženi su jelom i pićem, koje su zaslužili, a bilo jeposluženja i za goste, koji nisu krili svoje oduševljenje. Gostiiz Beograda nastavili su druženje sa nama u kancelariji

Češke besede, u srdačnoj atmosferi. Razgovaralo se o daljojsaradnji, koja je, dokazalo se predhodnih godina, sve boljai bolja. Puno hvala svima koji su se odazvali i došli dauveličaju ovu priredbu u koju smo uložili naš rad i dobruvolju. Hvala Nacionalnom savetu koji je uložio sredstva zaodržavanje ove večeri, bez njih to ne bi bilo moguće!Posebno hvala i mnogo uspeha želim našim mladimučesnicima programa koji su izvanredno izveli ono što suzamislili. Mladost, igra, lepota, druženje, pesma – najlepšitrenuci života, koje će pamtiti.

Ni ove godine u programu Karnevala cveća nije bilopreviđeno veče folklora, što lično smatram za promašaj organizatora. Zar ima nečeg lepšeg od mladih iraspoloženih ljudi svih nacija u svojim narodnim nošnjama, sa ozarenim licima i sjajem u očima! Češkabeseda Bela Crkva, kao i prošle godine nije dozvolila daova najveća manifestacija opštine ostane bez tog događaja,bez izvorne kulture i narodne tradicije. Ne tražimo zahval-nost za to, već smo ponosni na sopstveni rad i uspeh! Pozi-vamo i druge zajednice da krenu našim primerom.

Etno veče u Češkom domu u Beloj Crkvi

U


Jan Jicha, učitelj češkog jezika

17Minority News

azličite gradske staze i maratoni u svetu suuobičajena pojava, dok se u Srbiji seodržavaju samo u najvećim gradovima. UČeškoj Republici takvi događaji predstavljaju

masovne zabave i razne takmičarske i rekreativne trkese tamo održavaju tokom cele godine. Zato sam došaona ideju da započnem ovde sličnu tradiciju, u regionugde žive Česi i dam joj obeležje prijateljstva i tolerancije,kao što nalaže tradicija multietničke Vojvodine.

Veoma cenim sa kakvom odgovornošću su moju idejuprihvatili udruženje nastavnika, učenika i roditelja "ŠkolaPlus", kao i Sportski savez Bele Crkve, koji su odmahpokrenuli organizaciju i dobili neophodne dozvole.

Od prvobitne namere korišćenja nekoliko različitih dužinatrasa, za prvu godinu opredelili smo se samo za najkraćiput od Kruščice do Bele Crkve (4,5 km). Činjenica je dasmo za celu organizaciju imali samo nedelju dana, jer jecilj bio da u trci učestvuju i mladi iz kampa koji je bio utoku, pripadnici ekološkog društva "Brontosaurusi" izČeške Republike.

Događaj je uspeo zadivljujuće. 1. jula u 18 časova krajcrkve Svete Ane u Beloj Crkvi našli su se zajedno 15mladih ljudi iz Češke, ali i dvadeset belocrkvanskih spasi-laca, puno omladinaca iz Čeških beseda i mnogi drugisportisti iz različitih klubova.

Autobus nas je odveo do Kruščice, gde ga je sačekalo joštridesetekak mladih i dece koji su želeli da aktivnoprovedu to veče.

U pola sedam čuo se zvuk pištaljke i stotinu trkača se dalou trk. Veoma mi je drago da su mnogi shvatili smisaodogađaja – trka je simbolična i cilj joj je da je završe svi, a

ne samo oni utrenirani. Naravno, najbolji sportisti podelilisu prva mesta, ali posle sat vremena stigli su i svi ostalizadovoljni učesnici, starosti od 3 pa do 76 godina!

Želim da se zahvalim za pomoć u organizaciji pred-stavnicima institucije Češkog Nacionalnog saveta, Češkojbesedi Kruščica, odnosno gospodinu Jozefu Iroviću i nje-govom sinu Jovanu, koji su čekali na strateškom mestuna sredini staze i žednim trkačima delili vodu.

Hvala i svima onima koji su te večeri ostavili mali ekran ukućama i pridružili nam se u aktivanom i korisnomtrošenju slobodnog vremena. Sledeće godine ponovo, iviše od toga! Od Češkog Sela do Bele Crkve ima 10 km,a od Gaja do Bela Crkva biće maraton...

Trka srpsko-češkog prijateljstva

R

Iz mađarske zajednice

18Minority News

apai Robert, predsednik Udruženja prosvetnihradnika Banata “Vera Pastor” , preneo nam jesvoje najbolje utiske o proteklom kampu, kojije održan od 15-22 jula. On je sam po sebi

veoma zadovoljan, jer s obzirom na naše mogućnosti,ipak su uspeli da izvuku najbolje iz svega , on i DjombolaiBalint dirigent iz Budimpešte.

Na ovogodišnjem kampu prisustvovali su učesnici iz:Vršca, Jermenovaca, Bačkog Brega, Novog Bečeja, StarogBečeja, Sajana i Kikinde. Kamp je održan na nama većpoznatom mestu, u crkvi Sveti Josip. Ukupno 35 učesnikaje nastupilo pred publiku u subotu i nedelju, na završnomkoncertu u katoličkoj crkvi Sveti Franjo Asiški u Kikindi.Djombolai Balint predstavio je publici, dirigovanje jedno-glasnim horom, pesme uz pratnju gitare, kanone, dirigo-vanje viseglasnim horom i afričke spiritualne pesme -molitve. Publika veoma rado posećuje ovakve dogadjajesvake godine, jer je to jedan vid utehe ili duševnog mirasa kojim posle odlaze kuci.

Koso Andor, koji je ove godine prvi put učestvovao nakampu, prisećao se ovako:

„Pošto sam ja iz Kikinde, naravno da sam i pre toga dostačuo o ovom kampu, ali do sada nisam imao prilike daučestvujem, jer sam uvek odlazio na kampove narodnihigara gde sam i ove godine prisustvovao, ali sam ipakugrabio vremena da dođem i ovde, uopšte nisam zažalioi već jedva čekam sledeće godine da dođem ponovo. Nakampu se sve „vrti” oko muzike, na probama, napauzama, i zabavnim progaramima koji su ispunjavali

svako veče, i posto je muzika sve za mene, ne mogu dase požalim ni na sta čak sta vise veoma mi je odgovaralosvo to okruženje.”

Tapai Robert svake godine ulaže ogroman trud da organizuje ovaj kamp, jer preko leta pa čak i s jeseni postoji još niz drugih dešavanja. Uz njega su još i 20-takvolontera koji svojim trudom doprinose da se kamp održibaš kako treba. Ni ove godine nije bilo drugačije, 20 vrednih volontera pomoglo je oko organizacije i tokomkampa da se učesnici osećaju što udobnije.

Nadjivan Adrian, već par godina za redom učestvuje u organizaciji i kaže ovako:

„Meni je svejedno kojim poslom će me zadužiti, ja samuvek tu da pomognem jer volim da učestvujem u svemuovome bez obzira što ne pevam. Nadam se da će Robertui sledeće godine biti potrebna moja pomoć, jer se društvotoliko zbližilo da smo kao jedna velika porodica.”

Glavni organizator i Balint, otkrili su nam da će sledećegodine sasvim drugačiju koncepciju probati da sprovedu,da kamp ne bi postao idiličan za učesnike koji dolazesvake godine. Razmišljali su i da produže kamp za jošnedelju dana, da bi mogli da održe još više koncerata.

Ovogodišnji sponzori su: Opština Kikinda, FondacijaBetlen Gabora, DOO “SOS” Jermenovci I pekara “Triplex”Kikinda.

Završio se VII po redu Kamp Hora u Kikindi

T

U suradnji sa slovačkim Zavodom za kulturu, Zavod za kulturu vojvođanskih Hrvata priredio je koncert orguljskeglazbe pod nazivom „Glasovi orgulja u ravnici“ u Slovačkoj evangeličkoj crkvi u Kovačici u nedjelju, 30. lipnja

2013. godine. Na repertoaru su bila djela Albe Vidakovića, Stanislava Prepreka i Josipa Andrić, a u izboru pok.prof. Đure Rajkovića i prof. Saše Grunčića, koji je ujedno bio izvođač programa.

a početku serije orguljskih koncerata sa sklad-bama hrvatskih skladatelja iz Vojvodine, još2010. godine, zacrtano je da će nakon desetakodržanih koncerata program biti snimljen te

objavljen na nosaču zvuka. Javno snimanje ovog pro-grama bilo je u utorak, 2. srpnja 2013. godine, u kate-dralnoj crkvi Uznesenja Blažene Djevice Marije uBeogradu.

Uoči samog koncerta katedralne orgulje je uštimao MarioBjelanović, dobar poznavatelj i renomirani štimer koji seovim starim zanatom i zahtjevnim poslom bavi više od 35godina. Katedralne orgulje blagoslovio je 2000. godinetadašnji beogradski nadbiskup Franc Perko, a izradila ihje poznata talijanska kompanija Francesco Zanin iz Co-droipa kod Udina. Imaju 49 registara, tri manuala, pedal,

krešendo za cijele orgulje, mehaničku trakturu s elektron-skom memorijom za registraciju...

Na ovome instrumentu prof. Saša Grunčić izveo je pro-gram koji se donekle razlikovao od prethodnih koncerata.Naime, izabrao je kompozicije za orgulje Albe Vidakovićai Stanislava Prepreka za budući nosač zvuka. Tako su naovom koncertu u beogradskoj katedrali snimljena djelaAlbe Vidakovića: Preludij i fuga u C-duru, Fantazija i fugau f-molu te Stanislava Prepreka – 11 preludija na koralneteme i Improvisata te Suita za orgulje sa sljedećimstavcima: Preludium quasi fantasia, Canzona, Choral, Pastorale i Toccata.

Koncert je snimio Viktor Kesler, a dovršenje nosača zvukai njegovo predstavljanje planira se za jesen.

Nakon orguljskog koncerta u Kovačici javno snimanje u Beogradu

Iz hrvatske zajednice

N

19Minority News

cilju nastavka pospješivanja sustavnoga pris-tupa valorizaciji aktualne knjiške produkcijemeđu Hrvatima u Vojvodini, Zavod za kulturuvojvođanskih Hrvata, nakon ustanovljenja

nagrade za najbolju knjigu godine „Emerik Pavić“ 2012.godine, odlučio je ustanoviti i trijenalnu nagradu za najbolju knjigu u području znanosti i publicistike, kojaće nositi ime jednog od najznačajnijih hrvatskih intelektualaca iz Vojvodine XX stoljeća, filozofskog iteološkog pisca Tome Vereša (Subotica, 24. veljače1930. – Zagreb, 9. prosinca 2002.). Nagrada je ustanovljena na temelju zaključaka s međunarodnogznanstvenog skupa „Misaona popudbina Tome Vereša“,održanog u prosincu 2012. godine i dodjeljivat će se trijenalno – svake tri godine.

Za nagradu „Tomo Vereš“ moći će se natjecati knjige au-tora Hrvata iz Vojvodine, knjige na hrvatskom jeziku ob-javljene u Vojvodini i knjige o Hrvatima u Vojvodini, kojesu objavljene tijekom tri kalendarske godine koje preth-ode godini dodjele nagrade, u području znanosti i pub-licistike. Posebna će se pozornost obratiti na djela izdruštvenih i humanističkih znanosti koje su od značaja zaočuvanje i razvoj nacionalne svijesti i identiteta, kao štosu povijest, jezikoslovne znanosti, znanost o književnosti,povijest umjetnosti, etnologija, demografija, sociologija,kulturologija, filozofija, politologija te djela interdiscipli-narnoga karaktera. Nagrada će se dodijeliti za knjigu čijesu formalne odlike i sadržajne sastavnice sukladne

standardima znanstvene metodologije, koja tematskiobuhvaća cjeloviti društveni fenomen, u kojoj su objavljene nove spoznaje u istraživanjima povijesti isadašnjosti Hrvata u Vojvodini i čiji su prinosi od trajnevrijednosti za znanstveni i publicistički život Hrvata u Vojvodini. Za tri kalendarske godine dodjeljuje se jednanagrada.

Radi toga, Zavod za kulturu vojvođanskih Hrvata imenovao je početkom srpnja 2013. godine Povjerenstvoza izbor najbolje knjige u području znanosti i publicistike,koja je objavljena u razdoblju 2010. do 2012. godine, akoja se dodjeljuje 2013. godine, u sljedećem sastavu: dr.sc. Robert Skenderović, predsjednik Povjerenstva, dipl.povjesničar; dr. sc. Jasminka Dulić, članica, dipl. soci-ologinja; mr. th. Mirko Štefković, član, dipl. teolog; IvanaAndrić Penava, prof., članica, dipl. povjesničarka; i MarioBara, prof., član, doktorand sociologije. Zadaća je Pov-jerenstva od 36 naslova objavljenih tijekom razdoblja od2010. do zaključno 2012. godine, odabrati najbolju knjigu, uzimajući u obzir ponajprije sadržaj i njegovuznanstvenu ili publicističku relevantnost.

Nagrada „Tomo Vereš“ za najbolju knjigu u područjuznanosti i publicistike bit će svečano uručena u listopadu2012. u okviru manifestacije „Dani Balinta Vujkova : danihrvatske knjige i riječi“. Osim diplome, nagrada će imati isvoj novčani iznos.

Utemeljena nagrada za najbolju knjigu u području znanosti i publicistike „Tomo Vereš“

U

užijanca bunjevačkih Hrvata u Subotici pred-stavlja važno sredstvo pri identifikacijskimprocesima, služi današnjim potrebama i cilje-vima, a uključuje i određenu projekciju

budućnosti hrvatske zajednice u Vojvodini, zaključenoje na XXVI znanstvenom kolokviju Zavoda za kulturuvojvođanskih Hrvata, pod nazivom „Dužijanca očima et-nologa“. Naime, u sklopu programa žetvenih svečanosti„Dužijanca 2013.“, 11. srpnja 2013. godine, u Velikojvijećnici Gradske kuće, rezultate svojih etnoloških is-traživanja o dužijanci predstavili su profesori i apsolventis Odsjeka za etnologiju i kulturnu antropologiju Filozof-skoga fakulteta Sveučilišta u Zagrebu.

Prof. dr. Milana Černelić u svom je izlaganju na temu„Dužijanca - proslava završetka žetve kao kulturna praksai iskazivanje identiteta“, ukazala na činjenicu da je, unatočstoljetnom kontinuiranom održavanju ove manifestacijeu Subotici, do danas provedeno vrlo malo etnoloških istraživanja. Tek od sredine 90-tih godina prošlogastoljeća objavljeno je nekoliko djela od strane pripadnikaovdašnje hrvatske zajednice, koja su, ističe, značajan izvorpodataka za daljnja etnološka istraživanja. Međutim,fenomenom dužijance pozabavilo se prije koju godinu idvoje srpskih autora, u čijim se radovima, kako kaže, naprilično neargumentiran način predočava podrijetlo i nacionalni identitet bačkih Bunjevaca:

„Oba srpska autora, Branko Čupurdija i Mladena Prelić,navode u svojim radovima o Dužijanci da su se Bunjevciod 1945. do 1981. godine morali iskazivati kao Hrvati, jersu u razdoblju socijalizma, odlukom tadašnjih vlasti, automatski smatrani pripadnicima hrvatske nacije. Od1991. godine omogućeno im je izjasniti se kao posebnanacija i ponovno je aktualizirano pitanje javnog priznavanja i potvrde posebnosti identiteta Bunjevaca uBačkoj. Ovi navodi zapravo i nisu točni, jer ako se nisu željeli izjasniti baš Hrvatima, mogli su se, u najmanjuruku, u to vrijeme izjasniti Jugoslavenima. Nadalje, istotako u jednom svom radu Mladena Prelić iznosi iproblematičnu, neistinitu tvrdnju da su Bunjevci etničkaskupina bez matične države.“

U etnološkim istraživanjima o dužijanci, autori iz Repub-like Hrvatske naglasak su, među ostalim, stavili upravo napodvojenost identiteta unutar bunjevačke zajednice uVojvodini, te na koji način dužijanca predstavlja izraz identiteta bunjevačke etničke skupine u multietničkomokruženju.

Dr. Nevena Alempijević Škrbić navela je da je cilj njezinaistraživanja o dužijanci i društvenom sjećanju bio utvrditikoji se povijesni motivi aktualiziraju danas, ocijenivšipritom da je Dužijanca događanje koje je izrazito uronjeno u suvremeni ekonomski i politički kontekst, te

da upućuje na akutna pitanja današnjega društva, osobito skupine koje i za koje se ova manifestacija organizira:

„Čak i prijepori vezani uz ovu manifestaciju, poput prim-jerice rasprava o mogućim financijskim malverzacijamaprethodnih organizacijskih odbora dužijance, potom pi-tanje o tomu koliko je u širem javnom prostoru vidljivohrvatstvo skupine koja se dužijancom nastoji izraziti, kaoi odnos prema dužijanci u organizaciji Bunjevaca koji sebene smatraju Hrvatima, pokazuju da je riječ o izuzetnokompleksnom društvenom i kulturom fenomenu.“

Kada je riječ o odnosu gradskog i crkvenog dijela dužijance, temeljem intervjua s njezinim organizatorimai sudionicima, zaključeno je da se daleko veća važnost pridaje crkvenom dijelu žetvene proslave, naveo je Mihovil Gotal, apsolvent etnologije i kulturneantropologije na zagrebačkom Odsjeku za etnologiju, kojije skupa sa svojom kolegicom, apsolventicom KristinomVugdelija izlagao na temu „Dužijanca kao simbol suvremenog identiteta hrvatskih Bunjevaca“.

„Članovi zajednice veći značaj pridaju religijskom iden-titetu odnosno iskazivanju svoje katoličke pripadnosti krozcrkveni obred, u odnosu na predstavljanje u javnom pros-toru Grada Subotice. Nadalje, crkvena se dužijanca, uodnosu na gradsku, doživljava kao istinska tradicija kojaviše od stotinu godina kontinuirano traje u istom obliku,za razliku od gradske, koja, s prekidima, datira tek od1968. Konačno, crkvena dužijanca ističe se po činu zah-vale Bogu za uspješnu žetvu, po čemu se razlikuje odžetvenih svečanosti drugih naroda“, rekao je Gotal.

Dr. Tihana Rubić predstavila je istraživanje o somborskojDužionici, te također ukazala na prijepore oko etničkihidentifikacija, budući da se od 2002., kada je istraživanjei provedeno, ova manifestacija organizira u vidu dvijeistodobne proslave – bunjevačke i hrvatske, u kojima se,kako kaže, uočavaju i određene razlike:

„Uočili smo razlike u topografiji objekata i institucija predi u kojima se zastaje tijekom svečane povorke kroz grad.Također od 2002. godine postoje razlike u izboru su-dionika i gostiju, odjeljuju se i retorike i kolektivnasjećanja oko Dužionice, pa se tako i imena sudionika tihdviju proslava, te čast bandaša i bandašica uživajuposebno, prema kriterijima različitih etničkih poimanja ipodobnosti.“

Na skupu je zaključeno da dužijanca svakako zaslužujetemeljita, kako etnološka, tako i interdisciplinarna istraži-vanja, koja će kroz prikaz detalja iz prošlosti pomoći utumačenju sadašnjosti.

Održan znanstveni kolokvij ZKVH-a na temu dužijance

D

Iz hrvatske zajednice

20 Minority News

U organizaciji UG“Bunjevačko kolo“, svečano obeležena bunjevačka Dužionica, običaj, tradicija i bunjevački nacionalni praznik


21 Minority News

og je ove godine podario bogatu i berićetnužetvu i lepo zlatno žitno zrno na kojem muBunjevci posebnom svečanošću i običajem za-hvaljuju.

Tako je i ove godine u organizaciji UG „Bunjevačkog kola“iz Sombora svečano i veselo obeležena ova tradicionalnavaroška manifestacija. Učesnici, risari i gosti somborskebunjevačke Dužionice okupili su se u jutarnjim satima uhladovini restorana „Fijaker stari“ da bi se okitili žitnimperlicama i organizovano, uz paradu fijakera, uputili ucrkvu Sv.Trojstva na svetu misu noseći hleb i krunu odnovog žita. Na svečanoj misi zahvalnici, uz molitvu, jošjednom se rečima i srcem zahvali Bogu za bogatu žetvui već tradicionalno, kako nalaže običaj, hleb i kruna seposvete.

Čast da ponesu posvećenu krunu i hleb, ove godine suimali, Emina Zlatar i Miloš Vodeničar iz OKUD-a Ivo LolaRibar iz Sonte, kao bandašica i bandaš somborske Dužion-ice 2013.godine. Dugogodišnju, bratsku saradnju dvaudruženja na ovaj način su učinili još lepšom i većom aovaj naočit mladi par, dostojansveno i ponosno je izneosvoju svečanu ulogu centralnih ličnosti somborskeDužionice.

U varoškoj kući, goste i risare dočekao je somborskigradonačelnik, Nemanja Delić, i rečima zahvalnosti zapredati hleb od novog žita izrazio svoju veliku radost štose u somborskoj varoši čuva i neguje ovako lepa tradicijai običaj, koju Bunjevci proslavljaju kao svoj nacionalnipraznik.

Svojim prisustvom, svečanost bunjevačke Dužioniceuveličao je Boško Baroš, pomoćnik Pokrajinskog sekretaraza kulturu, zatim u ime BNS-a mr Suzana KujundžićOstojić, Branko Pokornić, Nikola Babić i DraganKopunović, direktor NIU BIC-a Mirko Bajić i potpredsed-nik Bunjevačke matice Marko Marjanušić.

Čestitajući ovaj svečani i posebno značajan dan za Bunjevce i njihove goste, predsednik UG „Bunjevačkokolo“ Dejan Parčetić je pozdravio sve drage goste ičlanove udruženja i uputio reči zahvalnosti Ministarstvukulture, Pokrajinskom sekretarijatu za kulturu, Pokrajiskom sekretarijatu za upravu, propise i nacionalnezajednice te gradskoj upravi grada Sombora narazumevanju i podršcii ovoj tradicionalnoj manifestacijiBunjevaca.

Somborska bunjevačka Dužionica 2013.

B

R. Parčetić

Svečanost i zahvalnost za zlatan žitni rod


22

Svečanost i veselje su učinili još lepšim članoviGKUD-a „Ravangrada“ i TS „Đuvegije“ kojimasu se svojim lepim glasovima pridružile ZoranaIđuški i Ana Parčetić, a uz one najupornije i najveselije goste tamburaški orkestar jedočekao suton u bašti restorana „Fijaker stari“.

Minority News

acionalni savet bunjevačke nacionalne manjine u Srbiji imao je problema safunkcionisanjem, a kako šest meseci nijeodržana sednica Saveta o svemu je, 21. maja

obavešteno Ministarstvo za pravdu i državnu upravu Re-publike Srbije. Nakon njihovog razmatranja celogslučaja, u sredu, 17. jula, doneto je Rešenje o raspuš-tanju Nacionalnog saveta bunjevačke nacionalne man-jine, a odmah zatim i Rešenje o postavljanuPrivremenog organa upravljanja u BNS-u.

Prema Rešenju, ovaj organ čini pet članova, na osnovurezultata izbora za Nacionalni savet 2010. godine, i to mrSuzana Kujundžić Ostojić kao predsednica, te članovi KataKuntić, Branko Pokornić, Dragan Kopunović i Nikola Babić.

– U BNS-u se nisu stekli uslovi za održavanje redovne sed-

nice duže od šest meseci pa sam, kao predsednik BNS-a,bio dužan da o svemu tome obavestim Ministarstvopravde i državne uprave. Iz Ministarstva su tražili obra-zloženja i propratnu dokumentaciju. Nadležno min-istarstvo je donelo Rešenje o raspuštanju Nacionalnogsaveta bunjevačke nacionalne manjine, a potom iRešenje o Privremenom organu upravljanja – istakao jeBranko Pokornić, dosadašnji predsednik Bunjevačkog na-cionalnog saveta na konferenciji za štampu, te je dodaoda će se primopredaja dužnosti između dosadašnjeg ipredsednika Privremenog organa obaviti 20. avgusta u12 sati.

Pokornić je potom pojasnio sistem po kojem se Privre-meni organ formira, te njegove obaveze.

– Uvidom u izborne liste i ostvarene rezultate izbora zaBNS, lista „Sad i uvik samo Bunjevci“ imala je osam man-data, „Bunjevačka narodna lista“ četiri, a „Savez bačkihBunjevaca“ i „Bunjevci za Bunjevce“ po tri. Tako su i oveliste uzete u obzir prilikom formiranja Privremenog or-gana. Privremni organ, kao kolektivni organ, ima zadatakda obavlja sve tekuće poslove koji su u nadležnosti na-cionalnog saveta i da završava poslove koji su započeti,poput standardizacije jezika, izdavanja udžbenika,pripreme za upis učenika, proslave nacionalnih praznika...Ovaj organ funkcionisaće sve do izbora novog na-cionalnog saveta, a odlučuje se većinom glasova prisutnihčlanova – dodao je Pokornić.

Pokornić je na kraju naglasio da su interesi svih Bunjevacavažniji od ličnih interesa članova nacionalnog saveta.

Bunjevački nacionalni savet dobio Privremeni organ upravljanja

Interesi Bunjevaca iznad svegaN. Stantić

N

a poziv predsednika Svetske Interparlamen-tarne Unije Grka - Pa.D.E.E, i poslanika iz Vik-torije u Australiji gospodina PandazopoulosaJanisa predsednik Nacionalnog Saveta Grčke

manjine dr Christos Alexopoulos uzeo je učešce na Biz-nis Forumu.

Forum se organizovao od strane Nacionalnog GrčkogSajma, Helexpo i Pa.D.E.E od 08. do 09. jula 2013 god., ukonferencijskom centru ’’Ioanis Velidis’’, u Solunu.

Tema foruma je bila “Investicione mogućnosti i poslo-vanje u Grčkoj”`.

Dvodnevni forum, koji je bio od posebnog značaja iizuzetne dinamike, stavio je naglasak na neophodnepotrebe za privlačenje investicionog kapitala i povećanjeizvoznih aktivnosti, kroz poslovnu saradnju članovagrčkog porekla, članova stranih preduzeća koji posluju uGrčkoj i u inostranstvu, kao i predstavnika mešovitihkomora.

Iz grčke zajednice

23Minority News

N

Prof dr Sević primio predsednika Saveta Grčke nacionalne manjine dr med. Hristosa Aleksopulosa

Predsednik Saveta gostovao na Biznis forumu u Grčkoj

redsednik Nacionalnog Saveta Grčke Na-cionalne Manjine u Republici Srbiji, dr Alex-opoulos Christos, u okviru konsultacija saSavetom Grka dijaspore (S.A.E.), o obnovi

rada Nacionalnog saveta, sastao se sa zamenikom ministra za spoljne poslove Republike Grčke, profesorom dr. Gerondopoulom Kirjakom.

Upoznao ga je sa postojanjem Grčkog NacionalnogSaveta i njegovim radom koji traje u kontinutetu od 2004.godide do danas. Podnet je zahtev zameniku ministra da

Grčki Nacionalni Savet pristupi clanstvu S.A.E.-a. Sastanak je odrzan 29.06.2013. god. u Atini u okvirudruge konferencije Grka iz dijaspore.

Na istoj konferenciji predsednik se sastao i sa za-menikom ministra prosvete Republike Grčke, gospodi-nom Giuleka Konstadinosom, iznoseći potrebu zanabavkom odgovarajućeg materijala od ministarstva,kako bi se grčki jezik uveo u nastavu u Republici Srbiji, kaoizborni predmet, u osnovnim i u srednjim školama.

Konsultacije sa Savetom Grka dijaspore

P

opštini Rige od Fere u regiji Velestinos uGrčkoj, 03.07.2013. godine održan je sastanak predsednika Nacionalnog Savetagrčke nacionalne manjine u Republici Srbiji,

dr Christosa Alexopoulosa i gradonačelnice, gospođeEleni Lajcu. Sastanak je protekao u izuzetno prijateljskojatmosferi, a posledica tog sastanaka je moguća saradnjaopštine i Nacionalnog saveta.

Sastanak je održan na iniacijativu dr Aleksopulosa, uokviru prikupljanja autentičnih materijala za pripremuizrade voštanih figura Rige od Fere, u saradnji sa muzejomgrada Jagodine u Srbiji, kao donacija grčkog Nacionalnogsaveta.

Gradenačelnica je izvestila dr Aleksopulosa u vezi sapredstojećom izgradnjom opštinskog muzejaposvećenom Rigi od Fere i njegovom delu. Oboje su sesložili oko buduće saradnje kroz formiranje odgovarajućihradnih grupa već tokom jeseni.

U

Figura Rige od Fere uskoro u jagodinskom muzeju

Iz grčke zajednice

24Minority News

iga od Fere (grč. ΡήγαςΒελεστινλής-Φεραίος;1757 — 24. jun 1798) jebio grčki revolucionar,

pesnik, nacionalni heroj, prethodniki prva žrtva ustanka protiv Osman-skog carstva. Zadavljen je u kuliNebojša u Beogradu.

Rođen je u bogatoj porodici cincar-skog porekla u Velestinu u Tesaliji,blizu antičke Fere. Nakon školovanjapostao je učitelj u naselju Kisos. Kadaje imao dvadeset godina ubio jejednog značajnog Turčina, pa jepobegao na planinu Olimp, gde sepridružuje jednoj skupini vojnika podvođstvom Spire Zere.

Kasnije se pridružuje monasima naAtosu. Primio ga je Kosma, starešinamanastira Vatopeda. Zatim je otišaou Konstantinopolj, gde je bio sekretarfanariota Aleksandra Ipsilantija. UBukureštu se vratio u školu, naučio jenekoliko jezika i postao je službenikvlaškog kneza Nikolasa Mavroge-nasa. Kada je izbio Rusko-turski rat1787-1792 bio je zadužen za in-spekciju vojske u Krajovi.

Tu je postao blizak prijatelj otoman-skog oficira Osmana Pazvanoglua.Upoznao se i sa pobunjeničkimpašom od Vidina, koga je spasao odMavrogenasove osvete. Čuo je u todoba za Francusku revoluciju, pa jepočeo verovati da je nešto sličnomoguće na Balkanu. Verovao je da jemoguće samoopredeljenje pravo-slavnog stanovništva unutar Osman-skog carstva. Riga od Fere se sastajaosa grčkim episkopima i pobunjeni-čkim vođama tražeći podršku za us-tanak.

Nakon smrti Mavrogenesa Riga odFere se vratio u Bukurešt i jednovreme je radio kao prevodilac prifrancuskom konzulatu. U to vremenapisao je čuvenu grčku verzijuMarseljeze, himne francuskih revolu-cionara. Ta verzija je poznata prekoBajronovog citiranja „sinovi Grka, us-tanite“.

Oko 1793. Riga od Fere je otišao uBeč. Cilj mu je bio da traži odNapoleona pomoć i podršku. U Bečuje živelo dosta Grka, pa je tu uređivaogrčke novine Efemeris. Napravio je ištampao je mapu Velike Grčke, koja

bi obuhvatala i Konstantinopolj.Štampao je pamflete uzimajući uobzir ideje Francuske Revolucije. Bilisu to Deklaracija o pravima čoveka igrađanina, Novi politički ustav,Stanovnici Rumelije, Mala Azija, Ege-jska Ostrva i Kneževine Vlaška i Mol-davija. Te pamflete je nameravao dadeli da bi potakao opštebalkanski us-tanak protiv Osmanskog carstva.Štampao je i mnoge grčke prevodestranih dela. Svoje pesme je sakupiou jednom rukopisu, a štampane suposle njegove smrti 1814.

Riga od Fere je pisao modernimgrčkim i svojim pesmama je izazvaorevolucionarni žar u Grčkoj.Pisao je o okrutnom turskom sistemudanka u krvi, o sistematskomtlačenju, o zabrani učenja grčke is-torije i jezika, o konfiskaciji crkvi ipretvaranju u džamije. Riga jenapisao mnogo knjiga i pesama ogrčkoj istoriji i postale su jako popu-larne. Podsticao je Grke da napustegradove i da krenu u planine, gde imaslobode. Statua Rige od Fere nalazi sena ulazu Univerziteta u Atini. Postojii njegova statua u Beogradu u uliciRige od Fere.

„Bolje je živeti jedan sat kao slobodan, nego četrdeset godina biti rob,“ Riga od Fere

R

a press konferenciji uGlavnom uredu Bošnjač-kog nacionalnog vijećagovoreno je o ,,realizaciji

ustavnih i zakonskih nadležnostiBošnjačkog nacionalnog vijeća uprocesu uvođenja nastave na bosanskom jeziku u Sandžaku”.

Na konferenciji je govorio predsjednikBošnjačkog nacionalnog vijeća EsadDžudžević uz prisustvo svih članovaIzvršnog odbora Vijeća.

Predsjednik Vijeća, Esad Džudžević, jesvim pripadnicima islamske vjerois-povijesti poželio hajirli dane pred-stojećeg mjeseca Ramazana, uz

poruku “da će nastupajući mjesec Ramazan biti mjesec nacionalnogkoncenzusa Bošnjaka u Republici Srbiji i Sandžaku”.

Predsjednik Vijeća je saopštio da ćetokom upisa učenika u srednje školeu Sandžaku 8. i 9. jula prisustvovatičlanovi Odbora za obrazovanje Vijećai biti podrška članovima komisije za upis učenika u srednje škole, a koja setiče kompletiranja sve neophodnedokumentacije za upis u srednješkole, uključujući i anketne obrasce omodelu nastave.

“Zaključno sa 12. julom, Vijeće je is-punilo sve svoje Ustavom i zakonom

prenijete nadlježnosti, a sve ostaleobaveze koje podrazumijeva procesuvođenja nastave na bosanskom jeziku preuzimaju predškolske us-tanove, osnovne i srednje škole,lokalne samouprave i Ministarstvoprosvjete, nauke i tehnološkograzvoja” – kazao je predsjednikVijeća, Esad Džudžević.

Danas je, također, održana sjednicaIzvršnog odbora, na kojoj je, izmeđuostalog, zaključeno da se raspiše javnikonkurs za izradu idejnog rješenja za”Memorijalni centar Hadžet”u Novom Pazaru, čiji se početak grad-nje očekuje do 2015. godine.

25Minority News

Iz bošnjačke zajednice

redsjednik Bošnjačkog nacionalnog vijeća,Esad Džudžević uputio je danas pismogradonačelniku Novog Pazara MehuMahmutoviću u kome se kaže:

,,Poštovani gospodine Mahmutović, u posljednje vrijemedobijamo informacije od građana Novog Pazara da supostavljeni novi saobraćajni znaci (kao npr. „Zona škole“i „Bolnica“ u Ulici Stevana Nemanje), koji imaju naziveispisane na sprkom jeziku, odnosno na ćirilici.

Podsjećamo Vas da u skladu sa Zakonom o zaštiti prava isloboda nacionalnih manjina (Sl. glasnik br. 18. od26.02.2002. godine) i Zakona o službenoj upotrebi jezikai pisma (Sl. glasnik iz 1991. godine) skupština opština NoviPazar donijela je maja 2002. godine odluku da je na teri-toriji Novog Pazara u službenoj upotrebi ravnopravno srp-ski i bosanski jezik i ćirilično i latinično pismo.

Također, na osnovu Odluke o utvrđivanju tradicionalnihnaziva jedinica lokalne samouprave, naseljenih mjesta i

drugih geografskih naziva na bosanskom jeziku na području opštine Novi Pazar, koju je Izvršni odbor Vijećausvojio još 03. oktobra 2009.godine a koja je objavljivanjem u Službenom Glasniku Republike Srbije od 05.februara 2010.godine postala obavezujuća dasandžačke opštine gdje je bosanski jezik u službenojupotrebi.

Podsjećamo Vas da je 25. aprila 2013. godine Zaštitnikgrađana utvrdio da je Grad Novi Pazar načinio propust uradu jer je na teritoriji jedinice lokalne samouprave u kojoj je Statutom Grada uveden u službenu upotrebubosanski jezik, nije obezbijedio da imena organa koja vršejavna ovlašćenja, naziv jedinice lokalne samouprave,nazivi naseljenih mjesta, trgova i ulica, kao i drugi toponimi budu ispisani i na jeziku bošnjačke nacionalnemanjine, prema njenoj tradiciji i pravopisu, saglasnoodredbama Zakona o službenoj upotrebi jezika i pisama.

Bošnjačko nacionalno vijeće izražava nezadovoljstvo zbogčinjenice da gradska uprava još uvijek nije izmijenilaStatut grada tako da, pored naziva naseljenih mjesta na sprskom jeziku, stoji tradicionalni naziv naseljenih mjestana bosanskom jeziku, a u skladu sa pomenutom OdlukomBošnjačkog nacionalnog vijeća. Također, Bošnjačko nacionalno vijeće napominje da je gradska uprava uobavezi da izmijeni table ulica, naseljenih mjesta isaobrađajnih znakova tako da na njima budu ispisaninazivi na srpskom i bosanskom jeziku, ondnosno na ćirilicii latinici, u skladu sa zakonom’’, navodi se u pismu predsjednika Džudževića upućenog gradonačelnikuMahmutoviću.

Bosanski jezik i latinično pismo prema zakonu su ravnopravni u gradu Novom Pazaru

Vijeće ispunilo sve svoje nadležnosti

P

N

26Minority News


Mišljenje o Odluci o mreži osnovnih škola

,,Bošnjačko nacionalno vijećeukazuje da Odluka o mreži osnovnihškola na teritoriji Grada Novog Pazarau Članu 2., u kojem stoji „Osnovnoobrazovanje i vaspitanje ostvaruje u15 osnovnih škola i jednoj muzičkojškoli, u kojima se nastavni plan i pro-gram ostvaruje na sprskom i bosan-skom jeziku na ćiriličnom i latiničnompismu u skladu sa Zakonom“ nije u skladu sa Zakonom o osnovama sis-tema obrazovanja i vaspitanja, Član76. Umjesto toga treba da stoji „Osnovno i srednje obrazovanjeostvaruje se u 15 osnovnih škola ijednoj muzičkoj školi, u kojima seškolski program i nastavni plan i pro-gram ostvaruje na sprskom i bosan-

skom jeziku na ćiriličnom i latiničnompismu u skladu sa Zakonom“, jer jeZakonom o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja (Član 76.Stav.1. i Stav 2.) određeno da se os-novno i srednje obrazovanje i vaspi-tanje ostvaruju na osnovu školskogprograma, a školski program sedonosi na osnovu nastavnog plana iprograma.

U vezi sa Članom 3. Odluke o mrežiosnovnih škola na teritoriji GradaNovog Pazara, koji se odnosi naformiranje izdvojenog odjeljenja uMuru osnovne škole „Jošanica“ uLukarima, kao nove osnovne škole,Bošnjačko nacionalno vijeće je,

postupajući u skladu sa članom 15. stava 1. tačke 3. Zakona o nacional-nim savjetima nacionalnih manjinaRepublike Srbije dana 23.03.2013.godine donijelo odluku kojom su os-novna škola „Jošanica“ Lukare, os-novna škola“ Selakovac“ Novi Pazar,osnovna škola „Rifat Burdžović Tršo“u Tutinu i osnovna škola „12. decembar“ u Sjenici utvrđene kaoustanove od posebnog značaja zaobrazovanje bošnjačke nacionalnezajednice u Republici Srbiji. Odluka jeobjavljena u „Službenom glasnikuRS“, broj 31/2013 od 05.04.2013.godine.

S obzirom da je Osnovna škola“Jošanica” u Lukarima od posebnogznačaja za obrazovanje bošnjačke nacionalne zajednice, smatramo dabi osnivanje nove škole u Muru, umjesto već postojećeg izdvojenogodjeljenja, bilo na štetu učenika ilokalne zajednice.’’

ovodom 18-godišnjice od genocida u Sre-brenici, najvećeg zločina protiv civilnog stanovništva u svijetu nakon Drugog svjet-skog rata, predsjednik Bošnjačkog

nacionalnog vijeća Esad Džudžević zatražio je danas odpredsjednika Vlade Republike Srbije, Ivice Dačića, da se11 juli - Dan sjećanja na genocid u Srebrenici, proglasi iobilježava kao Dan žalosti u Republici Srbiji.

Podržavajući priznanja Evropskog parlamenta o 11. julukao Danu sjećanja na srebrenički genocid u cijeloj Evrop-skoj uniji i prikladnim odavanjem počasti žrtvama genocida u Srebrenici, Republika Srbija ispunila bi svojumeđunarodnu obavezu i na taj način poslala poruku svi-jetu da zaslužuje da pripada porodici evropskih društavaopredijeljenih za mir i demokratiju.

Dan sjećanja je nacionalni blagdan sandžačkih Bošnjakau znak sjećanja na genocid izvršen nad Bošnjacima, u Sre-brenici 1995. godine. Odluka o proglašenju ovog dana za nacionalni blagdan donijeta je na III vanrednoj sjedniciBošnjačkog nacionalnog vijeća, održanoj 10. jula 2005.godine, a povodom desetogodišnjice genocida nad Bošn-jacima u Srebrenici.

Simbolično, 11. jul se obilježava i kao Dan sjećanja nabošnjačke žrtve otmica u Sjeverinu (22. 10. 1992. god.),

Bukovici (16. 02. 1993.) i Štrpcima (27. 02. 1993. god.) u pribojskoj i pljevaljskoj opštini u Sandžaku, kao i na sveostale bošnjačke žrtve tokom historije (Starčeviće,Šahovići i dr.).P

a osnovu zahtjeva Grada Novog Pazara u vezi davanja mišljenjana Odluku o mreži osnovnih škola na teritoriji Grada NovogPazara, koji je lokalna skupština donijela 21. februara 2013. go-dine a koji je Vijeću dostavljen na mišljenje 24. juna 2013.godine,

Bošnjačko nacionalno vijeće uputilo je lokalnoj samoupravi Grada NovogPazara mišljenje koje prenosimo u celini u nastavku.

N

Dan sjećanja na žrtve u Srebrenici

27Minority News


Pismo ministru obrazovanja u Vladi Republike Srbijeredsjednik Bošnjačkog nacionalnog vijećaEsad Džudžević uputio pismo ŽarkuObradoviću, ministru prosvjete, nauke itehnološkog razvoja gdje se traži da tri

udžbenika za prvi razred osnovnog obrazovanja nabosanskom jeziku uđu u Projekat “Besplatni udžbeničkikompleti”.

„U Ministarstvu prosvjete, nauke i tehnološkog razvoja 6.juna 2013. godine je održan sastanak na kojem su pris-ustvovali predstavnici Vijeća, Esad Džudžević predsjednikVijeća, Redžep Škrijelj šef Resora za visoko obrazovanje iElijas Rebronja, predsjednik Odbora za obrazovanje uVijeću, i predstavnici Ministarstva, Vesna Fila, pomoćnicaministra, Muhedin Fijuljanin, državni sekretar, kao iSnežana Vuković i Vesna Acković iz Sektora za razvoj obrazovanja i međunarodnu prosvjetnu i naučnu sarad-nju, o čemu postoji službena zabilješka.

Na tom sastanku smo obavješteni, od pomoćnice minis-tra, da je posebnim zaključkomVlade Republike Srbije u Projekat“Besplatni udžbenički kompleti zapripadnike nacionalnih manjina zakoje se obrazovno-vaspitni rad ost-varuje na maternjem jeziku u škol-skoj 2013/14. godini”uključen i komplet udžbenika zanastavu na bosanskom jeziku uprvom razredu osnovne škole.

U zapisniku sa prvog sastankaKomisije za realizaciju projekta “Besplatni udžbenički kompleti” od21. juna 2013.godine po drugojtački dnevnog reda zaključeno je daće se obaviti nabavka za učenike kojiuče na albanskom, bosanskom, ukrajinskom i hrvatskomjeziku. U izvodu iz registra odobrenih udžbenika najezicima nacionalnih manjina odobrenih poslije maja2011. godine koji nedostaju učenicima, stoji da suodobreni:

udžbenik i radna sveska Matematika “Igre brojeva i ob-lika” (izdavač “Klett”, autori Martina Rajšp i MarinaJovanović) za prvi razred osnovne škole na bosanskomjeziku,

udžbenik “Čarobni svijet muzike” (izdavač “Klett”, autor Gordana Ilić) za prvi razred osnovne škole na bosanskomjeziku i udžbenike

“Svijet u mojim rukama” (izdavač “Klett”, autor SanjaFilipović) za prvi razred osnovne škole na bosanskom jeziku.

U skladu sa Vašim zakonskim ovlašćenjima, a imajući u

vidu da se prvi put uvodi nastava nabosanskom jeziku, a da bi smo izbjeglimogućnost dovođenja djece bošnjačke nacionalne pripadnosti u nejednakpoložaj u odnosu na djecu u nastavi nasrpskom jeziku, te činjenice da rukopisiudžbenika nisu uvedeni u Projekat “Be-splatni udžbenički kompleti” zbog kašnjenja, iz nama nepoznatih razloga,u zakonskoj proceduri odobravanjaudžbenika, molimo Vas da Projekat “Besplatni udžbenički kompleti” dopunite sa još tri udžbenika na bosanskom jeziku:

- izdavač “Klett”, udžbenik „Čitanka - Čitanka za prvirazred osnovne škole“, autora Adele Melajac i HodaKatala;

- izdavač “Klett”, udžbenik „Sehara slova za prvi razredosnovne škole“ autora Sanele Međedović, Adele Melajaci Mevlude Melajac;

- izdavač “Klett”, udžbenik „Svijet oko nas – Dodatak zanastavu na bosanskom jeziku“ autora Maide Maljokukoji će biti u upotrebi u odjeljenjima na bosanskom jezikuu prvom razredu osnovnog obrazovanja, a koji setrenutno nalaze u procesu odobravanja.

U nadi da ćete izaći u susret našem opravdanom zahtjevuza što uspješniju i kvalitetniju realizaciju zajedničkog pro-jekta, Ministarstva i Bošnjačkog nacionalnog vijeća,uvođenja nastave na bosanskom jeziku u obrazovno-vaspitnim ustanovama“ navodi se u pismu predsjednika Džudževića upućenog Ministru prosvete Obradoviću.

P

U nadi da ćete izaći u susretnašem opravdanom zahtjevuza što uspješniju i kvalitetniju

realizaciju zajedničkog projekta, Ministarstva i

Bošnjačkog nacionalnogvijeća, uvođenja nastave na

bosanskom jeziku u obrazovno-vaspitnim

ustanovama“ navodi se upismu predsjednika

Džudževića upućenog Ministru prosvete

Obradoviću

28Minority News


Pismo ministru obrazovanja u Vladi Republike Srbijeavršen je prvi krug anketiranja roditelja omodelu nastave u obrazovno – vaspitnim us-tanovama za prvi i peti razred osnovne školei prvi razred srednje škole u Novom Pazaru,

Tutinu, Sjenici i Prijepolju u školskoj 2013/2014. godini.

Proces implementacije nastave na bosanskom jeziku uSandžaku počeo je potpisivanjem Peticije za uvođenjenastave na bosanskom jeziku od školske 2013/14. godine, počev od 25. oktobra, 2012. godine na gradskimtrgovima u Novom Pazaru, Sjenici, Tutinu i Prijepolju.

Na međunarodni dan maternjeg jezika, 21. februara ovegodine javnim časovima iz bošnjačke historije i kulturepočela pripremna nastava na bosanskom jeziku u 9. obra-zovno-vaspitnim ustanovama u Novom Pazaru, Tutinu,

Sjenici i trajala je do 7. juna 2013. godine.

U Prijepolju je pripremna nastava počela kasnije, pa jeprvi javni čas održan 4.juna ove godine. Bošnjačko na-cionalno vijeće obezbijedilo je 12.000 anketnih obrazacakoji su podijeljeni direktorima osnovnih i srednjih školau Novom Pazaru, Tutinu, Sjenici i Prijepolju. Obrasci zaanketiranje roditelja o modelu nastave u 52 obrazovno-vaspitne ustanove u Sandžaku upućeni su 1. aprila 2013.godine. Anketiranje roditelja u svim osnovnim školama uSandžaku trajalo je do 7. juna ove godine.

Drugi krug ankterianje roditelja o modelu nastave počeće20. augusta i trajaće do 1. septembra 2013. godine. An-ketiranje roditelja čija djeca pohađaju pripremni razredtrajaće od 15. augusta do 1. septrembra 2013. godine.

Z

REZULTATI PRVOG KRUGA IZJAŠNJAVANJA RODITELJAO MODELU NASTAVE U OBRAZOVNO-VASPITNIM USTANOVAMA

U NOVOM PAZARU, TUTINU, SJENICI I PRIJEPOLJU U ŠKOLSKOJ 2013/2014.

(za I i V razred osnovnih škola i I razred srenjih škola)

Tabela 1: Ukupni rezultati za I i V razred osnovnih škola i I razred srenjih škola u Novom Pazaru, Tutinu i Sjenici

Tabela 2: Ukupni rezultati za I razred srenjih škola u Novom Pazaru, Tutinu i Sjenici

29Minority News





Tabela 3: Ukupni rezultati za I i V razred osnovnih škola i I razred srenjih škola u Prijepolju

Tabela 4: Ukupni rezultati za I i V razred osnovnih škola u Novom Pazaru, Tutinu i Sjenici

Tabela 5: Ukupni rezultati za I razred osnovnih škola u Novom Pazaru, Tutinu i Sjenici

30Minority News





Tabela 6: Ukupni rezultati za V razred osnovnih škola u Novom Pazaru, Tutinu i Sjenici

Tabela 7: Broj formiranih odjeljenja u osnovim i srednjim školama u Novom Pazaru, Tutinu i Sjenici

Iz romske zajednice

31Minority News

ovodom Dana nezavisnosti ambasador SAD uBeogradu, Majkl Kirbi, izrazio je želju da senastavi sa jačanjem odnosa između SAD i Srbije. Ambasador je tom prilikom poručio da

bi veze između Srbije i Amerike trebalo i dalje rastu,proširuju se i jačaju.

Prijemu u američkoj ambasadi je prisustvovao državni vrhSrbije − predsednik Tomislav Nikolić, premijer Ivica Dačić,predsednik Skupštine Nebojša Stefanović, članovi Vladei parlamenta.

Takođe, među zvanicama bio je zamenik pomoćnikaameričkog državnog sekretara Filip Riker, a obeležavanjuDana nezavisnosti prisustvovali su i predstavnici Na-cionalnog saveta romske nacionalne manjine u Srbiji.Prisustvovali su i gradonačelnik, Dragan Đilas, pred-

stavnici poslovnih krugova, vojske, medija, kulture, ver-skih zajednica, političkih partija, diplomatski kor.

Kirbi je rekao da je 4. jul poseban dan za Amerikance, dankada održavaju parade, priređuju vatromete i uživaju uizletima i roštilju.

“U tim trenucima razmišljamo o rečima iz Deklaracije onezavisnosti u kojoj su naši osnivači objavili da su “svi ljudistvoreni jednaki, da im je Stvoritelj podario određenaneotuđiva prava, poput prava na život, slobodu i potraguza ličnom srećom”, rekao je ambasador.

Te reči su, kako je istakao, suština američke demokratijei uverenja da je vlada tu da služi građanima.

Delegacija Nacionalnog saveta romske nacionalne manjine Srbije na obeležavanju dana nezavisnosti SAD

Američki Dan nezavisnosti

P

redsednik Nacionalnogsaveta romske nacionalnemanjine Srbije, VitomirMihajlović, razgovaro je sa

generalnim direktorom Direktorataza unutrašnje poslove, StefanomManservisijem, predstavnicimaVlade Republike Srbije, MUP-a, Ministarstva rada i socijalne politike,Tima za smanjenje siromaštva,Kancelarije za ljudska i manjinskaprava i Kancelarije za evropske inte-gracije u vezi povećanog brojatražioca azila u zemljama EU i defin-isanje aktivnosti za smanjenjetrazioca azila.

Obaveza države Srbije je da iznađe

adekvatne mehanizme u smislusprovođenja kratkoročnih idugoročnih mera za smanjenje brojatražila azila u zemljama EU.

U tom smislu provođenje su i mereuvođenja sankcija prema tražiocimaazila u zemljama EU, pooštravanjakontrole na granicama kao i preo-pruke zemljama EU da ne odobravajumolbe za podnosioce zahteva.Predlog predsednika Nacionalnogsaveta romske nacionalne manjine Sr-bije koji je i usvojen u vidukratkoročnih mera je humanitarnapomoć u vidu higijenskih paketa,ogreva kao i pomoć pri ostvarivanjuprava na MOP.

Dugoročne mere bi trebalo da budusistemske i usmerene na poboljšanjeobrazovnog statusa, prekvalifikacije idokvalifikacije, boljem pristupu tržišturada i bolje zapošljavanje, rešavanjeproblema stanovanja, infrastruktureu romskim naseljima i slično.

Nacionalni savet romske nacionalnemanjine direktno se uključuje u reša-vanje ovog problema i daje svoj dopri-nos. S tim u vezi, Nacionalni savetRoma formiraće bazu podataka saspiskom socijalno ugoženih romskihporodica - potencijalnih kandidatatražioca azila u zemljama EU.

Nacionalni savet romske nacionalne manjine

Mere za smanjenje broja tražioca azila

P

Iz romske zajednice

32Minority News

rvi koordinacioni sastanak posvećen realizacijiPrograma seoskih domaćinstava, koji je sas-tavni deo Akcionog plana Grada Beograda zapreseljenje stanovnika novoformiranih naselja

Makiš 1, Makiš 2, Resnik, Jabučki rit i Kijevo, organizo-van je 30. jula u Beogradu, saopštila je Kancelarija zaljudska i manjinska prava.

Akcioni plan, usvojen u februaru ove godine, predviđa da30 seoskih kuća bude kupljeno u okviru programa

"Tehnička podrška Kancelariji za ljudska i manjinska pravau sprovođenju Strategije za unapređenje položaja Roma“,koji realizuje Misija OEBS-a uz finansijsku podrškuŠvedske agencije za međunarodnu razvojnu pomoć(SIDA).

Na sastanku su razmotrena pitanja vezana za održivostpomenutog modela stanovanja, njegovu efikasnu real-izaciju i potencijalna ograničenja.

Takođe, ponuđena su i rešenja koja će se analizirati u nas-tavku konsultativnog procesa kako bi se svim romskimporodicima obezbedilo održivo stambeno rešenje i adek-vatna integracija u lokalnu i širu zajednicu.

Sastanku su prisustvovali direktor Kancelarije za ljudska imanjinska prava, Suzana Paunović, i predstavnici Min-istarstva rada, zapošljavanja i socijalne politike, GradaBeograda, Republičke agencije za stanovanje, Na-cionalnog saveta romske nacionalne manjine, DelegacijeEU, UNOPS-a, Kancelarije stalnog predstavnika UN u Sr-biji, Misije OEBS i Danskog saveta za izbeglice.

Stambeno zbrinjavanje romskih porodica kroz Program seoskih domaćinstava

P

overenica za zaštitu ravno-pravnosti utvrdila je u pos-tupku pokrenutom poPraxisovoj pritužbi da je

Osnovna škola „Đura Jakšić“ izKikinde diskriminisala učenikeromske nacionalnosti ukidanjemromskog jezika sa elementima na-cionalne kulture iz nastavnog pro-grama za školsku 2012/2013. godinu

Nevladina organizacija Praksissaopštila je da škola nije sprovelasopstveno anketiranje o potrebamaromske dece, iako se u preliminarnojanketi 19 roditelja izjasnilo da želi danjihova deca pohađaju romski jeziksa elementima nacionalne kulturekao izborni predmet.

Poverenica je školi preporučila daizvrši anketiranje učenika i učenicakako bi se utvrdilo da li postoji potre-ban broj dece zainteresovane zaučenje romskog jezika sa elemen-tima nacionalne kulture.

Takođe, školi je preporučeno da or-ganizuje nastavu iz ovog predmeta

ako se pokaže da postoji potrebanbroj zainteresovanih i da preduzmesve mere kako bi se deci svih na-cionalnih manjina omogućilo ostvari-vanje prava na vaspitanje iobrazovanje na svom jeziku.

Stručnim uputstvom za formiranjeodeljenja predviđeno je da brojučenika i učenica koji treba da buduzanteresovani za izučavanje izbornogpredmeta ne može biti manji od 15po grupi.

Po zakonu škola ima rok od 30 danada postupi po preporuci kojom jeutvrđena diskriminacija.

U školi, koja se nalazi u blizini rom-skog naselja Mali bedem u Kikindi, odškolske 2005/06. održavala se nas-tava iz izbornog predmeta, podsećase u saopštenju Praksisa na osnovučije pritužbe je postupak pokrenut.

Krajem školske 2011. godinedotadašnji nastavnik romskog jezikasproveo je preliminarnu anketu i po-daci su prosleđeni školi, ali u upravi

te ustanove nisu sproveli sopstvenoanketiranje o potrebama romskedece niti im je ponudila izučavanjeovog jezika, već je kao izborne pred-mete ponudila druge predmete.

Poverenica za zaštitu ravnopravnostije u svom mišljenju navela da je obra-zovanje romske dece posebnoznačajno pitanje kome je neophodnoposvetiti najveću moguću pažnju, teda je škola trebalo da bude posebnoobazriva prilikom ukidanja ovogizbornog predmeta.

Kako je saopštio Praksis, u Srbiji seromski jezik sa elementima na-cionalne kulture izučava isključivokao izborni predmet u nekoliko školau Vojvodini.

Škola diskriminisala romske učenike

P

Iz romske zajednice

33Minority News

a betonskom zidu kojim senaselje Zapad u Košicamana istoku Slovačke ogradilood lokalnih Roma, neko je

belom bojom napisao krupnimslovima „Oprostite“.

Pretpostavlja se da je autor natpisaposramljen time što već 14 opština uSlovačkoj položaj Roma rešavapostavljanjem zidova kojima ihograđuje. Isti natpis osvanuo je svo-jevremeno i na najpoznatijem zidudugom 150 metara kojim su se umestu Ostrovani 2009. godine Slovaci

ogradili od susednog romskog naselja.U Slovačkoj je u poslednje četiri go-dine podignuto 13 zidova oko romskihnaselja i to ne samo na istoku zemljegde je najveća koncentracija romskogstanovništva. Po podacima Evropskogcentra za prava Roma, samo još u Ru-muniji i Portugaliji lokalne vlastipribegavaju takvom rešenju.

Međutim, „ni u jednoj od te dvezemlje se ne postavljaju zidovi tako in-tenzivno kao u Slovačkoj“, kazao je zaslovački list SME Marek Silvaši iz togevropskog centra. „Zakon protiv

diskriminacije u Slovačkoj ne regulišedovoljno izgradnju zidova protivRoma“, izjavio je njegov kolega iz Cen-tra Mihal Zalešak.

Nadležna ministarstva se branetvrdeći da nije moguće u zakonudefinisati šta se može označiti kaograđevina namenjena segregaciji, teda odluke prepuštaju opštinama zatošto one najbolje poznaju stanje naterenu.

Gradske vlasti Košica, ovogodišnjeEvropske prestonice kulture, upravoodlučuju da li će novi zid koji Rome iznajvećeg gradskog romskog geta uSlovačkoj, naselja Lunjik, sprečava daprolaze kroz susedna, srušiti. Čak i akoga sruše to neće biti zbog protivljenjarasizmu, već zato što zid nelegalan,pošto opština nije blagovremenopribavila sve dozvole.

To je, međutim, jedini zid koji ćemožda biti srušen. Zabrinutost orga-nizacija za ljudska prava u Slovačkojizaziva i nova praksa opština da lakšeruše romska naselja pošto su našlirupu u zakonu da ih označe za ilegalnedeponije smeća. Već 402 opštine suposlale takav zahtev.

Naseobine proglašene za ilegalne deponije smeća

Ruše romska naselja i ograđuju zidovima

N

o podacima YUROM cen-tra, više od 50 hiljada ljudiu Srbiji živi od sakupljanjasekundarnih sirovina, koji

u proseku prikupe 70 odsto recik-lažnog otpada. U Vranju, Bujanovcui Vladičinom Hanu grupa Romaokupila se oko projekta “Sakupljačisekundarnih sirovina za jasnijubudućnost” kojije YUROM centarrealizovao od av-gusta prošle go-dine.

Koordinator cen-tra Osman Balićnapominje da jeposlednjih godinaovaj centar ukazivao na to da bi osni-vanje socijalnih preduzeća i zadrugabilo dobro rešenje za upošljavanjeteško zapošljivih grupa. Međutim, niposle tri godine, zakonsko rešenjenije pronađeno upozorava on i ob-jašnjava da je sakupljač sekundarnih

sirivina najčešće pripadnik ugroženihgrupa, nezaposlen, a svaki četvrti jemlađi od 18 godina. Sakupljač sekun-darnih sirovina u proseku radi 11 satidnevno, nema godišnji odmor, azarada mu zavisi od toga koliko ot-pada prikupi, jer je konkurencija ve-lika.

„To je problem sakojim se suočava isindikat sakupljačasekundarnih sirovina",napominje Balić. "Timproblemom morale bida se pozabave inadležne službe."

Prva zadruga saku-pljača sekundarnih sirovina koja jeosnovana u Vranju pomaže svojimčlanovima da lakše dođu do tržišta,kaže Dejan Bajramović, koordinatorKlastera sakupljača sekundarnihsirovina. "Daje prave informacije o tome kako

sebi mogu da pomognu, gde mogunajbolje da prodaju i kako da selek-tuju taj otpad."Cilj projekta, u koji je CARITAS iz Luk-semburga uložio 45.200 evra, jesmanjenje siromaštva sakupljačasekundarnih formiranjem i inicijalnimopremanjem zadruge sakupljačasekundarnih sirovina.

U okviru projekta 50 sakupljača sirov-ina dobilo je CARGO tricikle,isporučene su tri prese za baliranje iočišćeno je naselje „Gornja mahala“u dva navrata.

U Vranju i Bujanovcu organizovana jeobuka za Rome o zaštiti životne sre-dine i zaštite na radu, regulacijenaselja i uslova života, na kojima suglavne teme bile značaj zadrugarstvai učešće u saobraćaju.

U Vranju, Bujanovcu i VladičinomHanu ima 50 registrovanih sakupljačasekundarnih sirovina. Za njih suobezbeđeni tricikli, tri prese za petambalažu i zaštitna oprema.

Iz romske zajednice

34Minority News

U Vranju predstavljeni rezultati projekta ”Sakupljači sekundarnih sirovina za jasniju budućnost”

Osnovan Klaster sakupljača sekundarnih sirovina

Sakupljač sekundarnihsirovina u proseku radi 11

sati dnevno, nemagodišnji odmor, a zaradamu zavisi od toga koliko

otpada prikupi, jer jekonkurencija velika

P

selu Gornji Krivodol na obroncima Stare planine - opština Dimitrovgrad- u subotu8.jula, zvanično je otvorena naučna baza zaplaninsko stočarstvo, u prisustvu

predstavnika opštine, Ministarstva prosvete, nauke i tehnološkog razvoja, Fakulteta veterinarske medicine

iz Beograda i kancelarije Svetske banke u Srbiji. Baza jeizgrađena na zajedničku inicijativu opštine Dimitrovgradi Fakulteta veterinarske medicine, a u njeno opremanjeuloženo je oko 80 hiljada evra iz sredstava Star projektakao donacija Globanog fonda za zaštitu životne sredinei Međunarodne banke za obnovu i razvoj.

U organizaciji opštine Dimitrovgrad,12.jula, u prisustvu brojnih isntitucija iudruženja, održana je manifestacija „Sastadom buša na planinske pašnjake“.

Cilj akcije je bio promovisanje auto-htonih rasa i očuvanje biološkeraznovrsnosti. Dužina staze od nastavnebaze za planinsko stočarstvo u GornjemKrivodolu do mesta „Konjski kladenac“bila je 3,5 kilometara Učesnici mani-festacije su imali priliku da se upoznajusa kulturno-istorijskim i prirodnim zna-menitostima gornjeg Visoka. U mani-festaciji su učestvovali svi zainteresovani.

Otvorena naučna baza u Gornjem Krivodolu

ilica Marinkov i Vanja Lazov su ove godine udimitrovgradskim školama ponele zvanje najboljih u završnim godinama osnovnog isrednjeg obrazovanja.

Kao najbolja među maturantima Vanja Lazov prisustvo-vala je prijemu na Belom dvoru, koji prestolonaslednikAleksandar Drugi i princeza Katarina tradicionalno

organizuju za najbolje maturante iz svih srednjih škola uSrbiji.

Svi budući studenti dobili su diplome i tašne sa knjigomkralja Petra Drugog – “Moj život”. Prijem u čast najboljihosnovaca i srednjoškolaca priredio je i gradonačelnik NišaZoran Perišić.

Prijem za najbolje učenike

35Minority News

Iz bugarske zajednice

U

M

Potpisana platforma o zaštitiprava Bugara u Srbiji

U prostorijama Novinsko-izdavačke ustanove „Bratstvo”u Nišu 15 jula predstavnici 19 nevladinih organizacija, us-tanova i Nacionalnog saveta potpisali su Platformu o za-štiti prava bugarske nacionalne manjine u Srbiji.Platforma sadrži niz zahteva upućenih zvaničnomBeogradu, Sofiji i Briselu, a između ostalog, traži se ot-varanje dosijea saradnika bivše srpske Službe Državnebezbednosti.

Dve nagrade za dimitrovgradske učenice

U organizaciji Agencije za Bugare u rasejanju, juče je u Na-cionalnom dvorcu deteta u Sofiji organizovana ceremonijauručivanja nagrada nagrađenima na konkursima Agencije.Među četrdesetoro nagrađenih na konkursu za likovnostvaralaštvo je i Anđela Delčev, član Pesničke radionice priBiblioteci, učenica Osnovne škole „Hristo Botev“. Za esejo bugarskim simbolima na literarnom konkursunagrađena je i Dragana Angelov, takođe član Radionice,učenica Gimnazije „Sv Kirilo i Metodije“.

Svečanost povodomuručenja donacije sportsko-

turističkom centru„Telenor fondacija“ opremila je Sportsko-turistički cen-tar sa 10 lap-topova uz mogućnost besplatnog pristupainternetu narednih godinu dana. Tim povodom uEdukativno-obrazovnom centru u Sportskoj hali u Dim-itrovgradu 17.jula je priređena svečanost, kojoj je poredpredsednika opštine Nebojše Ivanova i zamenikapredsednika opštine Zorana Petrova, prisustvovala ipredstavnica „Telenor fondacije“ Sanja Rajačić. Zaprisutne je priređena prezentacija projekta i način radalaptopova.

Počela 21. likovna kolonija“Poganovski manastir”

Izložbom slika nastalih u radu prošlogodišnje kolonije ugaleriji „Metodi Meta Petrov“ ozvaničen je početak 21.međunarodne likovne kolonije „Poganovski manastir“.Izložbu je otvorio predsednik opštine Nebojša Ivanov,a u kulturno-umetničkom programu nastupio je Cari-brodski orkestar. Ova postavka obuhvata 24 slike 12 au-tora. U radu ovogodišnje kolonije od 1. do 10. avgusta,okruženi divnom prirodom, koja nadahnjuje,učestvovaće 12 umetnika iz Srbije, Bugarske, Hrvatske,Italije i Danske.

36Minority News

Iz bugarske zajednice

Iz makedonske zajednice

37Minority News

ovodom obeležavanja Nacionalnog praznikaIlinden udruženje Makedonium, u ponedeljak29. jula u Kući Đure Jakšića u Skadarliji, orga-nizovalo je izložbu fotografija ''Kokino -

mistični šapat kroz večnost.''

Izložba sadrži fotografije drevne makedonske meglitskeopservatorije, viđena objektivom profesionalca i umet-nika Ljupčeta Ilijevskog iz Skoplja.

Kokino je značajno drevno arheološko nalazište i megal-itska opservatorija, koja se nalazi u severoistočnoj Make-doniji, kod grada Kumanova. Otkrio ga je 2001. godinearheolog Jovica Stankovski.

Kokino se nalazi na nadmorskoj visini od 1030 metara navrhu Tatićev Kamen, veoma je čudnog oblika i zauzima

površinu prečnika od 100 metara. Nalazište Kokino jestaro više od 3800 godina. Najstariji arheološki nalazipotiču iz gvozdenog doba, oko 7. veka pre nove ere.Prema podacima NASA, koja je ranije ove godine objavilalistu opservatorija svrstanih po starosti, ona se nalazi načetvrtom mestu, odmah iza opservatorija Abu Simbel uEgiptu, Stonhendž u Britaniji i Angkor Vat u Kambodži.

Izložba, koja je deo manifestacije Dani makedonske kul-ture u Beogradu ''Dodir Makedonije'' održava se podpokroviteljstvom Ministarstva kulture Republike Srbije,Ministarstva za spoljne poslove Makedonije i Na-cionalnog saveta makedonske nacionalne manjine u Sr-biji, i u saradnji sa Makedonskim izdavačkim iinformativnim centrom i kompanijama Stobi i Fudeks, ibiće otvorena do 05. avgusta.

Kokino - mistični šapat kroz večnostIzložba fotografija makedonskog umetnika

P

Ruskom Krsturu (opština Kula u Vojvodini), od 28. do 30. juna je održana najveća i najstarija kulturnamanifestacija rusinske nacionalne manjine u Srbiji, sada već 52. Festival rusinske kulturu „Crvenaruža“. Iz „Crvene ruže“ su proistekli i skoro svi drugi današnji muzičko-folklorni festivali Rusina naovim prostorima u više mesta, tako da je od sveopšte smotre narodnog i umetničkog stvaralaštva,

danas postala smotra onog najboljeg u jednogodišnjoj produkciji rusinskih kulturno-umetničkih društava.Takođe, „Crvena ruža“ je godinama i rasadnik nove muzičke produkcije za decu i odrasle na jeziku Rusina uSrbiji, što je jedinstveni slučaj u celom svetu i od pre dve godine, povodom obeležavanja svog jubileja – 50 go-dina neprekidnog održavanja i stvaralaštva – notni zapisi oko 950 novih kompozicija u narodnom duhu, zabavnekompozicije i nove pesme za decu rusinskih i drugih autora, biće trajno zabeležene u posebnom trotomnom iz-danju, u saradnji sa Zavodom za kulturu vojvođanskih Rusina iz Novog Sada.

Iz prvobitne priredbe mladih srednjoškolaca i studenataRuskog Krstura okupljenih oko tadašnjeg Kluba, koji suosmislili letnju zabavu omladine i tamičenje mladihpevača po uzoru na tadašnje poznateradio-emisije (kao što je „Mikrofon jevaš“), već tada sa današnjim imenom -„Crvena ruža“, preko Festivala Rusina iUkrajinaca u nekadašnjoj zajedničkojdržavi, postaje današnji Festival kulturuRusina u Srbiji, koji je s godinama rastao,dodajući nove manifestacije i razno-razne programe.

Pored tradicionalnog takmičenjapevača-amatera, kao sećanje na svojepočetke, festival je predstavljao najvišusmotru kulturno-umetničkih društava sa svih prostorabivše Jugoslavije – iz Vojvodine (Srbije), Hrvatske i Bosnei Hercegovine; jedna od najstarijih manifestacija Festi-

vala je i program dece i za decu „Crveni pupoljak“, svakegodine su se održavale izložbe likovnih stvaralaca,naučne konferencije i tribine, takmičenje mladih pes-

nika. Festival je imao i svoju određenuizdavačku delatnost, na njoj su gostovalii gostuju i pripadnici drugih nacionalnihmanjina, gosti iz inostranstva, tako dapredstavlja i neraskidivu vezu sa Rusin-ima koji žive u drugim današnjimdržavama (a iz kojih potiču i Rusini u Sr-biji), predstavljao je višednevno prestižnomesto okupljanja rusinskih umetnika, in-telektualaca i omiljenu, može se reći,jednogodišnju „narodnu slavu“, pripre-manu cele godine.

Ovogodišnji Festival kulture Rusina „Crvena ruža“ 28.juna su otvorili izložba likovnih radova mladeakademske umetnice iz Kule Lidije Barna i manifestacija

U

Iz rusinske zajednice

38Minority News

“Crvena ruža” - najveći festival Rusina u Srbiji

RASKOŠNI CVET U VENCU VOJVOĐANSKIH FESTIVALA

dece i za decu „Crveni pupoljak“. Pored 12 novih kom-pozicija za decu, gde je prvo mesto osvojila kompozicija„Zdravsko musavko“ Julijana Ramača, na „Pupoljku“ suučestvovali dečji muzički i folklorni ansambli iz NovogSada, Ruskog Krstura, Bikiča, Vrbasa, Novog Orahova,

Šida, Đurđeva, Kucure, Mikluševaca iz Hrvatske, a prviput i jedan igrački par iz provincije Saskatun u Kanadi,čiji su roditelji rodom iz Ruskog Krstura.

Pobednici sa drugih rusinskih festivala (takmičenjaorkestara u Šidu i pevačkih grupa u Đurđevu, kao i saFestivala nove rusinske narodne pesme Radio-televizijeVojvodine „Ružin vrt“) – Tamburašski orekstar Domakulture Ruski Krstur, Ženska pevačka grupa KUD „Žetva“iz Kucure i Sanja Poldruhi, nastupili su drugog dana Fes-tivala, na Svečanom koncertu „Sred široke ravnice“.Nastup domaćih ansambala počeo je velelepnim prika-zom dela rusinske tradicionalne svadbe „Kod mlade“,koji su izveli Folklorni ansambl, Ženska pevačka grupa iTamburašski orkestar KUD „Žetva“ iz Kucure, a u kore-ografiji i scenskoj postavci Nikole Gubaša. Svadbarskiobičaji ove godine su bili inspiracija i amaterima izkrsturskog Doma kulture, koji su taj deo Svečanog kon-certa završili sa blokom rusinskih narodnih pesama iigara s nazivom „Ej, kod Ane u dvorištu“, a u izvođenjuMuzičko-folklornog ansambla. Koreograf je bio JoakimRac Mimi, a muzički aranžer i rukovodilac Narodnogorkestra Doma kulturu Julijan Ramač Čamo. U „rusin-skom“ bloku su učestvovali i Rusini iz Hrvatske – Ženskapevačka grupa KUD „Jakim Govlja“ iz Mikluševaca, podstručnim rukovodstvom Ane Bučko.

U bloku Svečanog koncerta posvećenom gostima


39Minority News

Festival rusinske kulture „Crvena ruža“ su u subotu, 29.juna, na početku Svečanog koncerta pozdravilipredsednik Nacionalnog saveta Rusina Slavko Rac i uime potpredsednika Vlade AP Vojvodine i pokrajinskogsekretara za kulturu i javno informovanje SlavišeGrujića, njegov pomoćnik Dragan Srećkov. Slavko Rac,koji je i poslanik u Skupštini AP Vojvodine, je naglasioda se ovim povodom opet, po 52. put, u RuskomKrsturu sreće rod, svoj kod svojega, jer je, kako je rekao,i to smisao „Crvene ruže“ – da jačamo i podržavamojedni druge, negujemo našu kulturu i tradiciju. - To su, prepoznali i domaćini, Krsturci, koji za organi-zaciju i održavanje Festivala izdvajaju posebna sredstvaiz mesnog samodoprinosa, ali i lokalna samouprava –Opština Kula, koja organizaciju Festivala prati saznačajnim sredstvima. A najvažniji stub naše na-cionalne odbrane je naša AP Vojvodina, kojoj i ovimpovodom zahvaljujemo i preporučujemo se da nas idalje prati isto kao i do sada – rekao je Rac, dok iz poz-dravnih reči Dragana Srećkova izdvajamo:- Festival rusinske kulture „Crvena ruža“ jedan je odnajznačajnijih i najmasovnijih manifestacija u Vojvodinii u Republici Srbiji, koji čuva i afirmiše vrednostirusinske narodne tradicije, etnološke, etnomuzikološke, etnokoreološke vrednosti Rusina naprostoru Vojvodine i osnovna karakteristika ovog fes-tivala je njegova heterogenost, kakvu ne poznaje ni-jedan kulturni prostor u Evropi. Sa svojim autentičnimkulturnim vrednostima i tradicijom, rusinska na-cionalna zajednica oslikava današnju realnu kulturnumapu Vojvodine, u svom bogatstvu narodnogstvaralačkog duha i umeća. U bogatom vencuvojvođanskih festivala, jedan od najraskošnijih cvetovapripada upravo „Crvenoh ruži“!

POZDRAVNE REČI SLAVKA RACA I DRAGANA SREĆKOVA


40Minority News

Festivala, ove godine su u Ruskom Krsturu nastupilipredstavnici mađarske nacionalne zajednice iz jednogod nareprezentativnijih folklornih ansambala - „Rona“Mađarskog kulturnog centra Nepker iz Subotice. Mno-gobrojna publika na otvorenoj sceni krsturske Škole„Petro Kuzmjak“ je sa oduševljenjem pozdravila i gosteiz postojbine Rusina – iz istočnog dela Slovačke Repub-like ansambl „Ruzmarin“ („Lelija“) iz Prešova, kao i poz-natu interpretatorku stilizovane narodne muzike ikompozitorku Sofiju Fedina iz centra zapadne UkrajineLavova.

Kao i ranijih godina, Festival je u nedelju, 30. juna za-vršen takmičenjem mladih pevača-amatera za najlepšidevojački i momački glas, u kojem su učestvovali 16mladih izvođača iz Bikič Dola, Vrbasa, Ruskog Krstura,Kucure, Đurđeva, Novog Orahova, Petrovaradina i Sub-otice. Po odluci stručnog žirija, pobedili su Ana Rimar izPetrovaradina i Konstantin Čordaš iz Đurđeva, koji sudobili tradicionalne nagrade - korpu crvenih ruža i stili-zovani devojački sanduk, odnosno bukliju (čobanju). U takmičenju 13 izbranih novih kompozicija u zabavnomduhu, iz preko 20 koji su stugli na Konkurs „Crvene ruže“,pobedila je kompozicija „Samo tvoja“ autorke muzike iteksta Sanje Poldruhi, koja je i izvela pobedničku pesmu,a u aranžmanu Mirslava Papa.

Pored kulturno-umetničkog, u pratećem programu Fes-tivala održan je veoma posećen Krsturski sajam – susreti izložba rusinskih privrednika i zanatlija, ove godine satemom starih zanata, a glavni organizator Sajma jeUdruženje zanatlija i privrednika Ruskog Krstura iUdruženje žena „Bajka“ iz istog mesta. Takođe, održan

je i turnir u odbojci, u okviru posebne celogodišnjesportske manifestacije Rusina – Sportskih igara „JašaBakov“. Posle Svečanog koncerta, u Ruskom Krsturu jenastupila poznata grupa „Apsolutno romatnično“, a tajkoncert je organizovan u saradnji sa Omladinskom or-ganizacijom Krstura „Pakt Rutenorum“ i njihovim poz-natim „Vodova festom“ (do sada su na „Ruži“ gostovaliĐorđe Balašević, „Frajle“...).

Festivala su materijalno podržali Nacionalni savetRusina, Mesna zajednica Ruski Krstur, Opština Kula, re-sorni pokrajinski sekretarijati Vlade Vojvodine, aočekuje se i sredstva iz Ministarstva kulturu Vlade Re-publike Srbije.

ZA VEĆU SARADNJU RUSINSKIH FESTIVALA U SREDNJOJ EVROPI

Na inicijativu predsednika Nacionalnog saveta RusinaSlavka Raca, za vreme održavanja „Crvene ruže“ uRuskom Krsturu je održan sastanak predstavnika rusin-skih i rusinsko-lemkovsko-ukrajinskih festivala, koji seodržavaju u Srbiji, Hrvatskoj, Slovačkoj, Poljskoj i Ukra-jini. Razgovarano je o što boljoj saradnji festivala, oplaniranju njihovog kalendara zbog mogućnosti većerazmene programa, ali i o određenom zajedničkomnastupu pred europskim fondovima za kulturu, u ciljuočuvanja nacionalnog identiteta. Iznesena je ideja oodređenoj „zajednici rusinskih festivala u srednjoj Eu-ropi“, u koju bi bili pozvani svi rusinski/lemkovski festi-vali (organizacije), bez obzira na njihov nacionalnipredznak.

Publikaciju finansijski podržava Ambasada Sjedinjenih Američkih Država iz Beograda i misija OEBS u Srbiji. Mišljenja objavljena u biltenu ne predstavljaju nužno zvanične stavove Vlada i organizacija

koje finansiraju ovaj projekat.

Minority NEWS 3

Documents