Republic of Namibia MINISTRY OF EDUCATION NAMIBIA SENIOR SECONDARY CERTIFICATE (NSSC) FOR IMPLEMENTATION IN 2006 FOR FIRST EXAMINATION IN 2007 DEVELOPED IN COLLABORATION WITH UNIVERSITY OF CAMBRIDGE INTERNATIONAL EXAMINATIONS RUMANYO FIRST LANGUAGE SYLLABUS ORDINARY LEVEL SYLLABUS CODE: 4109 GRADES 11 - 12
38
Embed
MINISTRY OF EDUCATION - nied.edu.na · MINISTRY OF EDUCATION NAMIBIA SENIOR SECONDARY CERTIFICATE ... • kushana lishuturopo kumaudito ghaushiri ndi mauditoghayarera • …
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Republic of Namibia
MINISTRY OF EDUCATION
NAMIBIA SENIOR SECONDARY CERTIFICATE (NSSC)
FOR IMPLEMENTATION IN 2006 FOR FIRST EXAMINATION IN 2007
DEVELOPED IN COLLABORATION WITH UNIVERSITY OF CAMBRIDGE INTERNATIONAL EXAMINATIONS
12. Litoroko Kuyiva ko kadidi vyakuhamena litoroko (kutoroka mpopo namuruku)
• kutoroka kutundita muliraka lyapaveta (Ruhingirisha) va tware muliraka lyavo lyakutanga - vighamba vya hana dumba - vikuyonga vyavangi - vigongi vyakurukira (pantambomukunda) - mpanguro dakurukira (dapampo nadashikuwa) - (kudameka kuvarura) vivarurwa vyavifupi vya hana dumba
NSSCO Rumanyo 1st LanguageSyllabus NIED 2006 7
4.2 KUVARURA / KUTJANGA
Rupe rwaukalimo ne kwa ru tura mumapuropepa naghantje mpo shi nakuruhangura shi pakuronga. Pakuronga B (Kuvarura naLitjangovyukiriro) na C (Litjangoyenderero), navintje ovyo vya karo mu A (mwaNavintje) kwa hepa kuvivhongakana ntani kumwe nakuvirughanita kumwe.
vyamulikuyuvho navyamumaghayarero; 5. kudimburura vitamboshenguru namaukarohoramo ghamutjangi ndi mughambi; 6. kunegheda shinka shakudimbururanga ashi liraka kwa li rughanitanga pankedi
nakukumburura ko pashindanda; 4. kutjangurura nawa-nawa vikukengero murupe rwapantateko nakurupwita
vyamulikuyuvho navyamumaghayarero; 5. kudimburura vitamboshenguru namaukarohoramo ghamutjangi ndi mughambi; 6. kunegheda kadidi shinka shakudimbururanga ashi liraka kwa li rughanitanga
Nashitambo mo; kukwamita nawa shighamba; Naushwinkango mo; kushetekara ko kulitetaghano; mapuko mangi; ene ngoli manongontjo ghamwe shimpe kumoneka mo.
Nakuvhura shi kutwenya vintu; ushwinkango mwato; ndiko ntanto dakudira kuyuvhika nawa; litetoghano nakumoneka shi mpiri kadidi; nakuyiva shi ashi are ogho ana kutjangera ; mapuko mangi ngudu.
Kuvhura kumuyuvha, ene ngoli pamwe naudito; ntanto damadu-madu ndo da yuro mo; kumonayika mo mapuko ghamangi.
Likwatoghano mo lyashiparatjangwa; kumoneka mo shiparatjangwa shene-shene; maghano kwa gha tovorora gha wane shinka shangandi; rupe/ndika kwa yi wapayika nawa.
Malimbururo ghamurupe rwashinantjangwatimwitira kughakoreka kutika pa 20. Malimbururo ghaviparatjangwa vyavifupi kutika pa 10, rughanita ntjoshino shineghedonkedikonakono makura u gaghunune na 2. Malimbururo ghakupitakana shivaro shankango odo va pulitira kupitakana po nakuwana shi vitwa vya kupitakana 13-16.
Kwa kara po lidemeneno palitoroko lyamurongwa parwendi ntani namaghayarero ghakutunda kwanaumwendi, mposhi vakoreki narumwe shi kukatarera ashi varongwa va limburure malimbururo ngogho vana kughayara vavo. Tapenu mpito kuvarongwa va ghambe nakurupwita uyivi wavo, va manguruke mukughamba paumwavo.
Kuvhura kutapa ko nguli yamulyo, kukutura mo pamwe kutameka shitimwitra nakutura po maghano mwene. Kehe pano kutapa udito kwamurongi mukumupura mapuro nakutjindja-tjindja omo shina kuyenda shitimwitira. Kurudefuna nawa-nawa.
A yiva nawa-nawa liraka. Liraka kuya lyene, kurudefuna okuno uye kuna kurughanita mavoko gha mu vatere pakughamba.
7-8
A yiva nawa-nawa shitjangwa. Kuvhura kughamba ko vyavingi nakuvatera kudika shitimwitra. Kutameka kuhafera mukungena mwavyavidito muliraka a yuvhe ashi nke vya vando kumwe nandughanito yaliraka.
Kudikuvyuka nawa-nawa namurongi kutambura maghano nakutura po viturwapo ashi weni omo shi yenda shighamba. Kughamba ana manguruka nakurughanita liraka muuhunga ntani nakulindaghura nawa liywi.
A kara naushwinkango wakukushuva-shuva ntani kushana-shana nkango peke mukughamba kwavyaudito. Likugwanekero kupama.
5-6
Kunegheda ukonentu djuni wakuhamena kushitjangwa ntani kutameka kughamba kovyo vina karo mushitjangwa shamuhoverero. Kutapa ko vyavingi kwavyakuhamena vakalimo, livango, nakunegheda likwatoghano kuviparatjangwa ntani nka ashi nke vina kutanta. Kukumburura ko kadidi kuntjangito.
Kukutura mo naye mushighamba va kufane namurongi ntani pamwe ndje wakuhova kutura po lighano limwe ndi maviri murongi naye a mu tegherere ko. Kuyuvhika kughamba ntani kurudefuna nawa ntjene kumupura lipuro djuni.
A kara naushwinkango ntani kunyandera mukushana-shana nkango. Kutameka mukupititira shighamba shamulyo.
3-4
Kunegheda ukonentu kwavyakuhamena kushitjangwa ntani kuvhura kushingonona vighamba vimwe mwavyo a tjanga. Kuvhura kukumburura ko nawa-nawa kwavyakuhamena vakalimo, livango nalivangodaneno, ntani kuvhura kukumburura ko kadidi kwavyakuhamena kushiparatjangwa nakuukaro wamutjangi. Kukara ko natunkondo twakulilimbururo parwendi.
A kara naushwinkango wa kumuvatera mukushingonona maghano ghaudito. Kumuyuvha ovyo ana tamba.
0-2
Murongwa kapi a yiva nawa-nawa shitjangwa she uye nkwandi nkoko kuvyukurukanga vyamushitimwitira. Vitimwitira vyakuhamena omo sha fana shitjangwa nantjangito yasho kuguma ko tupu kadidi. Kuvhura a ture po nguli yakuvyukilira parwendi.
Kuvhura kulimburura kunguli yamurongi kumwe nka navighamba vimwe. Kutegherera. Kunengukira kehe pano mukudira kukutura mo mushighambaghura. Kuyuvhika kughamba ene ngoli nakudefuna shi mpiri kadidi.
Mulyo ngudu mukutikita mo mayuva gha kutapa vipepa ovyo wa koreka navininke ovyo wa kwata mukurenkera ashi mukenguruli a wane ruvede mukuvikengurura nawa.
2. Virughanita ngava vi tuma vivike viviri/vitatu kumeho ya kutameka shivaka shamakonakono ene ngoli anwe muna hepa kuvitavura ghagho mayuva mane ghana hupo ko kumeho ya kuvareka Senta namakonakono ghayo. Nange muna tavura virughanita vinya makonakono muna hepa kugharughana wangu-wangu.
3. Kehe yino Senta kutovorora mupuli wayo. Ovino ngavi karanga kehe pano ndjegho murongi a rongango liraka olyo ene ngoli kuvhura nka vi kare kehe ghuno a karo pandje yaSenta oyo. DNEA kapi nga tapa ko kehe ghano maliva ogho ngamu kutomitira.
Mukurenkera ashi virughana vi yende po nawa pana hepa kukara nkwandi murongi/mupuli ghumwe kehe paSenta. Senta odo da karo navakandidate vavangi dina hepa kuromba lipulitiro ku CIE/DNEA mukurughanita varongi/vapuli vavangi. Nangeshi varongi ava pitakana paumwe, lishetakanitokumwe lya hepa ntani kulirughana mpopo paSenta.
4. Kehe ghuno murongi/mupuli kuna kumutaterera mukukakwata ko vakandidate vavasheshu mukutwara moomo va vi shanena patjangwa ovyo vya yivikwo ashi “Likwato lyavaKandindate”. Vikwata vino kwa hepa kuvituma ku CIE/DNEA kumwe navipepa ovyo mwa mana kukoreka. Vakandidate muna hepa kuvatovorora nawa va kwate vitwa mudima, kugaghununa vitwa nawa-nawa kutundilira vitwa vyakuyeruka dogoro vyapalivhu. Nangeshi varongi vangi vana kuhameno mo mukukoreka, vitumwasheshu vinya vina hepa kukara navakandidate ovo vana koreke varongi mudima. Unene wa shitumwasheshu ghuna hepa kukara yira weno:
Senta yamurongi/mupuli umwe tupu vakandidate 10 (nangeshi vakandidate kapi va tika ku 10 una hepa kuvatuma navantje).
1. Shipepakoreko shimwe (the Oral Examination Summary Form) kwa shi tulira po ashi dokumente yakurughanena mwa kutura navintje vitwa vyakehe ruha rwamakonakono yira moomo va vi tjanga muMbapirapukururo yakuKorekita. (Kuvatera ngudu ntjeneshi pamadina ghavakandidate va kutura muvitumwashehu kutura po kambungururu (*). Kenga nawa-nawa ashi vitwa una vi varura nawa. Vitwa navintje una hepa ngoli kuvirundwirira paInternal Assessment Mark Sheet (MS1). Vipepakoreka kuvivyuta ku DNEA ntjene una mana makonakonopangambo naghantje. Wa sha taterera dogoro kuuhura washivaka shamakonakono ntani kuvituma.
2. Kopi davipepakoreko dina hepa kushuvara po paSenta mukurenkera ashi pamwe kuvhura vi ka kombane muposa ndi kuvhura vi ka rangape.
2. Liwapayiko kwa vyakuhamena makonakono ghene-ghene
1. Livango lina hepa kuwapera makonakono ntani yira shinenepo livango olyo va kara varongwa va kengurure vishorokwa vyamuvidanatemununo. Likeverero lina hepa kukara po omo va ka kara ashi kehe mukandidate kuna kuvhura a kuronge pentje nka mushipore ntani nka ashi mukandidate ogho ana kurupuko ana ka pwa kupuraghera kapishi a timwitilire ko vaunye ovo vana kutaterero va ngene mo navo. Vakandidate nakuvakengerera shi va shimbe kambapira kehe kano munkondarongero, ndi va shimbe mbapira daushwinkango.
2. Vakandidate vavarema ndi va kukara nakehe ghuno udito kuvhura kuvapulira ko mbatero va va vatere namaudito ghavo pakuyuda foroma odo va tapa kukehe Senta nakudivyuta ku DNEA.
3. Vakandidate vana hepa kuvakonakona kehe ghuno pentje. Kundere ko nka murwana umwe wa kukara po ruvede rwamakonakono ghanya kwandi murongi/mupuli wapeke umwe tupu ndi mukarelipo DNEA.
4. Ove murongi ndi mupuli una hepa kukara palivango olyo u vyukilira kukenga mushipara shavakandidate pakungena munkonda pakatji kenu yi pite po tupu ntishe. Nakadidi shi u shuvirira vakandidate va shungire palivango olyo va vhura kukenga ashi vinke ovyo una kutjanga palipepakoreko mukondashi vinya kuvhura kutwara maghano ghavo kwakonako.
5. Murongi/mupuli djuni kurenkita vakandidate va kuture ntani kurenkita mukandidate a menyamenye pakurupuka mumakonakono, nampiri weni ana tompora ndi ana diri kutompora. Lirughanito nkango yira “nawa ngudu”, ovyo a yuvha mukandidate ashi walye ove kuna kughamba vyakuhamena kuvirughana vye, kwa li ghanikida.
6. Viturwapo vya kuvhura kukwama vimwe mbyo vino: wa sha yendaghura ndi u yoghoterere vakandidate pakehe nkedi (yira kukwata-kwata ndi kutjangaghura pamapepa); kehe pano moneka ashi una vi hafere, nampiri vininke ovyo ove vya ku komena; wa sha tetuka-tetuka kehe pano, wa sha kara namulimba ndi nalinyekerero; wa sha korekera mukandidate mpiri kadidi.
NSSCO Rumanyo First Language Syllabus 30
3. Likwato vaKandidate mushikwatomaywi
Senta dina hepa kukuwapayikira kumeho yakutameka namakonakono ashi ngava wana nkonda yashipore ntani nka ashi vikwatita vyavo vina wapa nawa-nawa. Nkonda odo da karero pepi namavango ghakudanena, nkondapwiyumukiro ndi nkondarongero omo va yoghoteranga unene ndi nakuvhura shi kudirughanita mpiri kadidi.
Shikwatamaywi ntjo sha kurughanita, nampiri moomu vya kara ashi kuvhura nka kuwana lipulitiro mukurughanita vikereketje vyapeke ovyo nga vi ka renkito nka ashi una hepa ka vi rundwilira mushikwatamaywi. Senta ndi ndo ngava ka pura ntjene kapi vina wapa kukwata pakurughanita vikereketje peke. Shikwatamaywi navikasete kuvhura kuvisheteka mpopo kumeho ya kukatika kumakonakono, omo vyawapera ndi naumwe wavakandidate. Mulyo ngudu mukurughanita tusete twatupe oto va dira kukwatera rumwe. Tusete tuno ngatu tapanga DNEA. Ntjene hepero wawapera kurughanita vikwatamaywi ovyo vya karo navighambera vyakukwaterera mukurenkera ashi vighambera vi kuhangure shighambera shamurongi/mupuli pentjasho ntani shighambera shamukandidate nasho pentjasho. Nangeshi shighambera shimwe tupu muna kurughanita muna hepa kushitura shi kengere kwamukandidate. Ntjene ogho mukandidate kuvovota kughamba shighambera muna hepa kushimushuwedera kumeho ya kukatameka makonakono. Kuwapayika-wapayika vikwatamaywi muruvede rwamakonakono ndi nakuvirughana shi mpiri kadidi. Likwato lina hepa kutamekera nkoko ka tamekera kasete muruha 1 ntani kehe pano kutakamita nawa mukupira kukara po mavango ghamare ghamuporongwa ntani naliyoghotero lyakutunda kwapeke. Maruha naghantje ghakasete ghana hepa kupwa kurughanita kumeho yakukatameka nakasete peke kakape. Kuvatera unene nange, kuuhura wamakonakono mukehe ruha rwakasete, murongi/mupuli a ghamba ashi “Kwato nka likwato muruha runo”.
Kehe kasete kwa hepa kukatwara mo murongi/mupuli yira weno: Nomora yaSenta NA 407 Lidina lyaSenta Rundu Ss Nomora yamakonakono 0559 Lidina lyamakonakono NSSCO Liraka Lyakutanga Rumanyo Lidina lyamupuli W K Shikusho Mayuva Ntjinano 2ri 2004 Kehe kandidate kwa hepa kumutwara mo murongi/mupuli yira weno: Nomora yakandidate 047 Lidina lyakandidate Maria Kunyanda Kapere Pakumanita visheshutumwa, una hepa kughamba ashi “Lishaghero lyavisheshutumwa”.
Ntjene makonakono ghana tameke kasete kana hepa kuyenda ngoweyo, nakukadimita shi pakatji.
Narumwe shi u dimita kasete ashi ka tamekere ko nka muruvede rwamakonakono.
Ukalimo wamukasete muna hepa kughuta lidina lyakumoneka nawa. Kumeho yakutuma kasete, muna hepa kukategherera mu yuvhe ashi kehe mukandidate shiri kuna kuyuvhika. Kasete makura kukavyuta ngoli shingaranyima ka ka tamekere muruha 1.
(a) Mukandidate ana hepa kutovorora mwene katjangwa oko a ghamba vyamumbapira oyo a rughana mwaka naghuntje. Shirughana shamupuli kwa karera po ashi a renke mukandidate nakumukorangeda ashi a tape uyivi we wambapira oyo a kuronga yira kuvininke vyakuhamena kulirughanito nkango damutjangi, ashi vyakuhamena kunke ovyo a tjanga, vahamenimo, noko vya horokera a vi tikite mo kuvighambaghura a kare pantambo kumwe namupuli.
(b) Pakutameka vitimwitira mupuli ana hepa kupura mukandidate a shingonone vininke vimwe ovyo vya karo mukatjangwa oko nakupura ko mapuro. Vakandidate nakuvashuvilira shi mpiri kadidi va ghambe paumwavo vighamba ovyo va kurongikida kare oko. Nange vakandidate vana tovorora ashi va vareke pamuhovo navighamba ovyo va kurongikida kare oko mupuli ana hepa kutjindja wangu-wangu (mwara minute yimwe) shighamba shinya.
(c) Pamwe mulyo unene nange mupuli a sheteke kupura mukandidate mapuro ogho ana kurongikidiri kare ashi a kumburure ko ndi a tape ko nguli. Ovino mulyo ngudu shinenepo kwamukandidate wa kudira kuvhura kutamununa ovyo vana mupura panaumwendi. Shighambaghura kapishi shi hamene tupu kuukalimo, nani ngoli nakuvininke navintje ovyo tuna twenyaghura kare kuwiru.
(d) Shirughana shamupuli shina hepa kukara sha kukara naufenkenda nalikuturomo vi ture mukandidate a pire ntjinyaghoma mukutapa maghano ghe. Mapuro ghamupuli ngo gha neghedo ashi mukandidate shiri a yiva katjangwa kanya ndi ntani nka ashi mpo a wanena ruvede a yive ashi vinke nani ovyo a yiva. Mukandidate kapishi a yive mpiri kadidi ashi maghano ghendi kapi ghana kukuwa naghamupuli. Mupuli kuvhura a pure mapuro ghakuhamena kumaghano ghamukandidate okuno vya hana kunongonoka ashi walye ana shwena lighano lye.
(e) Mupuli ana hepa kutapa kukehe mukandidate ndoro ruvede va tura po mukutapa uyivi we. Nange mukandidate nakuvhura shi kutwikira kughamba mupuli ana hepa kupura mapuro gha mu tjokede a vhure kutwikira kughamba.
(f) Vapuli vana hepa kuyiva nawa-nawa ashi va sha pura “mapuro ghakukughara” ogho a limburura mukandidate nanhii ndi hawe tupu. Mapuro ghana hepa kukara ntani ashi mukandidate a ka shingonone a neghede uyivi we wakatjangwa kanya.
(g) Vapuli vana hepa kuyiva ashi vavo kapishi va ghambe pentjavo unene. Mapuro kapishi gha tape mapukururo kumukandidate, mukondashi kuvawana mfumwa kuvininke hana shi vyakutunda kukwavo. Shinka shi kare shamukandidate mukukunegheda ashi vinke ovyo a yiva ano mupuli uye ana hepa kuyiva ashi kehe ghuno a wane ntani ruvede.
NSSCO Rumanyo First Language Syllabus 32
Ruha runo rwamakonakono kurukoreka kurughanita Shiwederera D. Mapukururo pakukoreka Kukoreka: Ovyo a hepa kehe ghuno kuyiva 1. Likukwamo lyavitwa kwa hepa kulirughanita ntani kapishi dogoro kwandi mukandidate a pire
kurughana mpiri lipuko limwe ntani a wana vitwa vyakuyeruka. 2. Mwa sha vhurama ashi makonakono ghano kwa karera po ashi tu kenge ashi vinke vya
3. Muna hepa kuvyukilira kehe pano mukutapa vitwa vyenu ntani nka muna hepa kurughanita mafanokorekito kuvakandidate pankedi yakukufana. Ndjendito yalikengururo kuvhura kukawapayika vitwa ntjene hepero ashi mwa tapa vitwa vyakuyeruka ndi walye kwa va lyera vitwa vyavo. Nange kuna kushinganyeka ove mukutapa vitwa una hepa kehe pano kutapa vitwa vyakuyeruka ko kapishi ndi u lyere.
Foroma yaLiwanekomulyokwatakano (Assessment Summary Form) 1. Yuda pakutanga mapukururo ghakuwiru yaforoma opo pa karo nanomora yaSenta nalidina
lyayo. 2. Tjanga madina nanomora davakandidate moomo va kukwamena palipepa olyo va tjanga
nakompyuta (MS1). Negha “teaching group” ndi “set” ya kehe kandidate pakutjanga ndandatamikito damadina ghamurongi ogho a va konakono.