1 Mgr Agnieszka Bagińska Artystki polskie – XIX wiek konwersatorium III rok, semestr zimowy Proponowane zajęcia dotyczyć będą polskich artystek urodzonych w XIX wieku. Przedstawione zostaną sylwetki m.in.: Olgi Boznańskiej, Anny Bilińskiej, Zofii Stankiewiczówny, Anieli Pająkówny. Omówimy społeczne i instytucjonalne konteksty twórczości dziewiętnastowiecznych artystek: organizację szkolnictwa plastycznego kobiet, ich udział w stowarzyszeniach artystycznych i wystawach. Zagadnienia te zostaną przedstawione na tle międzynarodowych procesów zmierzających w kierunku emancypacji kobiet w dziedzinie sztuk plastycznych. Rozważymy problemy związane z uhistorycznianiem artystek i konstruowaniem alternatywnych narracji o ich twórczości. Konserwatorium będzie miało formę wykładu połączonego z dyskusją. Podstawa zaliczenia to aktywność w trakcie zajęć i ocena z pisemnego egzaminu końcowego. Bibliografia: Artystki polskie, kat. wyst. MNW, Warszawa 1991. Artystki polskie, red. A. Jakubowska, Warszawa 2011. Blum H., Olga Boznańska, Warszawa 1974. Blum H., Olga Boznańska. Zarys życia i twórczości, Kraków 1964. Franus E., Widzące, widziane, „Artium Questiones” 1993, s. 101 – 114. Garb T., „Men of Genius, Women of Taste”. The Gendering of Art Education in Late Nineteenth-Century Paris, w: Overcoming All Obstacles. The Women of the Académie Julian, New York 1999, s. 115 – 133. Huml I., Warszawskie szkolnictwo artystyczne dla kobiet na przełomie XIX i XX wieku, „Roczniki Humanistyczne. Historia Sztuki” t. XLVII, z. 4, s. 297 – 307. Krass J., Wyższe Kursy dla Kobiet im. A. Baranieckiego w Krakowie 1868 – 1924, Kraków 1972. Król A., Boznańska nieznana, kat. wyst., Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa 2006. Leśniakowska M., Dom artysty – strategie separacji, w: Pracownia i dom artysty. Mitologia i rzeczywistość. Materiały z konferencji Instytutu Historii Sztuki UW o raz Stowarzyszenia Historyków Sztuki, red. A. Pieńkos, Warszawa 2002, s. 177 – 195. Okońska A., Malarki polskie, Warszawa 1976.
135
Embed
Mgr Agnieszka Bagińska III rok, semestr zimowy · Historia sztuki nowożytnej powszechnej [Renesans i manieryzm] wykład II rok lic., semestr zimowy W semestrze zimowym na wykładach
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
1
Mgr Agnieszka Bagińska Artystki polskie – XIX wiek konwersatorium III rok, semestr zimowy
Proponowane zajęcia dotyczyć będą polskich artystek urodzonych w XIX wieku.
Przedstawione zostaną sylwetki m.in.: Olgi Boznańskiej, Anny Bilińskiej, Zofii
Stankiewiczówny, Anieli Pająkówny. Omówimy społeczne i instytucjonalne konteksty
twórczości dziewiętnastowiecznych artystek: organizację szkolnictwa plastycznego kobiet,
ich udział w stowarzyszeniach artystycznych i wystawach. Zagadnienia te zostaną
przedstawione na tle międzynarodowych procesów zmierzających w kierunku emancypacji
kobiet w dziedzinie sztuk plastycznych. Rozważymy problemy związane z uhistorycznianiem
artystek i konstruowaniem alternatywnych narracji o ich twórczości. Konserwatorium będzie
miało formę wykładu połączonego z dyskusją.
Podstawa zaliczenia to aktywność w trakcie zajęć i ocena z pisemnego egzaminu
końcowego.
Bibliografia:
Artystki polskie, kat. wyst. MNW, Warszawa 1991.
Artystki polskie, red. A. Jakubowska, Warszawa 2011.
Blum H., Olga Boznańska, Warszawa 1974.
Blum H., Olga Boznańska. Zarys życia i twórczości, Kraków 1964.
Franus E., Widzące, widziane, „Artium Questiones” 1993, s. 101 – 114.
Garb T., „Men of Genius, Women of Taste”. The Gendering of Art Education in Late
Nineteenth-Century Paris, w: Overcoming All Obstacles. The Women of the Académie
Julian, New York 1999, s. 115 – 133.
Huml I., Warszawskie szkolnictwo artystyczne dla kobiet na przełomie XIX i XX wieku,
„Roczniki Humanistyczne. Historia Sztuki” t. XLVII, z. 4, s. 297 – 307.
Krass J., Wyższe Kursy dla Kobiet im. A. Baranieckiego w Krakowie 1868 – 1924, Kraków
1972.
Król A., Boznańska nieznana, kat. wyst., Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa 2006.
Leśniakowska M., Dom artysty – strategie separacji, w: Pracownia i dom artysty. Mitologia i
rzeczywistość. Materiały z konferencji Instytutu Historii Sztuki UW o raz Stowarzyszenia
Historyków Sztuki, red. A. Pieńkos, Warszawa 2002, s. 177 – 195.
Okońska A., Malarki polskie, Warszawa 1976.
2
Okońska A, Żywoty pań malujących, Warszawa 1981.
Płażewska M., Warszawski Salon Aleksandra Krywulta, „Rocznik Muzeum Narodowego w
Warszawie” 1966, t. X, s. 297 – 350.
Polskie życie artystyczne w latach 1890 – 1914, red. A. Wojciechowski, Wrocław 1967.
Poprzęcka M., Boznańska i inne, w: tejże, Pochwała malarstwa, Gdańsk 2000, s. 189 – 207.
Poprzęcka M., Czy artystce wolno wyjść za mąż, w: tejże, Pochwała malarstwa, Gdańsk
2000, s. 208 – 216.
Przeoczenie, kat. wyst. Pałac Herbsta, Łódź 2010.
Sieradzka A., W cieniu Przybyszewskiego (O malarstwie Anieli Pająkówny), „Biuletyn Historii
Sztuki” 1985, s. 289 – 298.
Sosnowska J., Poza kanonem. Sztuka polskich artystek 1880 – 1939, Warszawa 2003.
Wiercińska J., katalog prac wystawionych w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w
Warszawie w latach 1860 – 1914, Wrocław 1969.
dr Grażyna Bastek Słynne obrazy dawnych mistrzów w świetle najnowszych badań Seminarium licencjackie III rok (semestr zimowy i letni)
Na seminarium powstają prace licencjackie, które są syntetycznymi monografiami słynnych
obrazów, dzieł mistrzów malarstwa europejskiego, działających od XV do XVIII wieku. W
poprzednich latach powstały znakomite opracowania Burzy Giorgiona, czy Damy z
gronostajem Leonarda da Vinci. Celem tych monografii jest zestawienie najnowszej wiedzy
dotyczącej omawianych dzieł, ustaleń z zakresu historii obrazów, ich interpretacji, ale też
stanu zachowania, historii konserwacji i badań technologicznych.
W tym roku proponuję następujące dzieła:
Małżeństwo Arnolfinich Jana van Eycka
Trzej Filozofowie Giorgiona
Pala di San Giobbe Giovanniego Belliniego
Las Meninas Diego Velázqueza
Apollo i Marsjasz Tycjana
Mile widziane są również propozycje studentów, wybierając obraz do omówienia, proszę
jednak zwracać uwagę, czy był on w ostatnich latach konserwowany i szczegółowo zbadany
technologicznie.
3
Obrazy dawnych mistrzów w świetle technical art history (technologicznej historii sztuki) Proseminarium licencjackie II rok licencjacki (semestr letni)
Celem proseminarium jest przygotowanie studentów do opracowania pracy licencjackiej,
która jest monografią dawnego obrazu (XV-XVIII wiek), omawiającą go w świetle
najnowszych ustaleń z dziedziny historii sztuki. W zakres takiego opracowania wchodzi m.in.
omówienie procesu i wyników konserwacji tych dzieł, jak również rezultatów badań
technologicznych. Z moich dotychczasowych doświadczeń wynika, że największy problem w
tego typu pracy, sprawia studentom interpretacja badań fizykochemicznych obrazów,
związana z tym terminologia oraz zrozumienie celów i wyników ich konserwacji.
Na zajęciach w ramach proseminarium proponuję zatem wnikliwe, wspólne omówienie
badań i konserwacji kilku wybitnych obrazów, aby zapoznać studentów z metodami technical
art history (technologicznej historii sztuki) i przygotować ich do samodzielnego opracowania
monografii w ramach seminarium licencjackiego, uwzględniającej analizy fizykochemiczne.
Proponuję zajęcia w grupach. Każda grupa opracowywałaby, a następnie omawiała badania
i konserwację wybranego obrazu. Zaliczenie polegałoby na przygotowaniu przez każdą
grupę krótkiego opracowania, zestawiającego zdobytą wiedzę.
Literatura będzie uzależniona od wybranych do opracowywania obrazów i będzie omawiana i
podawana na bieżąco.
Wstęp do historii sztuki Ćwiczenia
I rok lic. (semestr letni)
Podczas ćwiczeń ze Wstępu do historii sztuki prezentowane będą zagadnienia związane z
historią technologii dawnego malarstwa, historią materiałów malarskich od XIV do XVIII
wieku, konserwacją malarstwa sztalugowego oraz omawiane będą najnowsze metody
fizykochemicznych badań dzieł sztuki.
Zaliczenie: test z ilustracjami, ok. 10 ilustrowanych pytań.
Literatura:
Art and Autoradiography, kat. wyst., Metropolitan Museum of Art, New York, 1982.
Artist’s Pigments. A Handbook of Their History and Characteristics, (t. 1-4), National Gallery
of Art, Washington 1986 (t. 1), 1993 (t. 2), 1997 (t. 3), 2007 (t. 4).
4
C. Bambach, Drawing and Painting In the Italian Renaissance Workshop. Theory and
Practice 1300-1600, Cambridge 1999.
G. Bastek, Warsztaty weneckie w drugiej połowie XV i w XVI wieku. Bellini, Giorgione,
Tycjan, Tintoretto, Warszawa 2010.
D. Bomford, J. Dunkerton, D. Gordon, A. Roy, J. Kirby, Art in the Making. Italian Painting
Before 1400, kat. wyst., National Gallery, London 1989.
D. Bomford, R. Bilinge, L. Campbell, J. Dunkerton, S. Foister, J. Kirby, C. Plazzotta, A. Roy,
M. Spring, Underdrawings in Renaissance Paintings, kat. wyst., National Gallery, London
2002.
J. Dunkerton, S. Foister, D. Gordon, N. Penny, Giotto to Dürer. Early Renaissance Painting
in the National Gallery, London 1991.
J. Dunkerton, S. Foister, N. Penny, Dürer to Veronese. Sixteenth-Century Painting in The
National Gallery, London 1999 (s. 183-297).
Scientific Examination for the Investigation of Paintings, red. D. Pinna, M. Galeotti, R.
Mazzeo, Firenze 2009.
Serenissima. Światło Wenecji. Dzieła mistrzów weneckich XIV-XVIII wieku ze Zbiorów
Muzeum Narodowego w Warszawie w świetle nowych badań technologicznych,
historycznych i prac konserwatorskich, red. G. Bastek, G. Janczarski, A. Ziemba, kat. wyst.,
Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1999.
W. Ślesiński, Techniki malarskie, Warszawa 1984.
W. Ślesiński, Konserwacja zabytków sztuki, t. 1, Malarstwo sztalugowe i ścienne, Warszawa
1995.
E. van de Wetering, Rembrandt. The Painter at Work, Amsterdam 1997.
Historia sztuki nowożytnej powszechnej. Malarstwo Wykład II rok lic. (semestr letni)
Podczas wykładu prezentowane będą główne zagadnienia związane z europejskim
malarstwem nowożytnym (od XV do XVIII wieku):
organizacja pracowni dawnych mistrzów; proces powstawania obrazów w dawnych
warsztatach; edukacja artystyczna, zamawianie i kolekcjonowanie w erze nowożytnej,
nowożytny mecenat, funkcje dzieł sztuki, rozwój poszczególnych gatunków malarskich,
główne zagadnienia artystyczne podejmowane przez malarzy nowożytnych, i inne.
Zaliczenie: test z ilustracjami, ok. 10 ilustrowanych pytań.
5
Literatura:
C. Bambach, Drawing and Painting In the Italian Renaissance Workshop. Theory and
Practice 1300-1600, Cambridge 1999.
J. Białostocki, The Art of the Renaissance in Eastern Europe (1976)
J. Białostocki, Sztuka cenniejsza niż złoto (2001)
J. Białostocki, Sztuka XV wieku od Parlerów do Dürera (2010)
A. Blunt, Art and architecture in France: 1500-1700 (1977)
A. Blunt, Kunst und Kultur des Barock und Rokoko (1979)
A. Chastel, Sztuka włoska, t. I-II (1978)
J. Dunkerton, S. Foister, D. Gordon, N. Penny, Giotto to Dürer. Early Renaissance Painting
in the National Gallery, London 1991.
J. Dunkerton, S. Foister, N. Penny, Dürer to Veronese. Sixteenth-Century Painting in The
National Gallery, London 1999.
S. J. Freedberg, Painting in Italy: 1500-1600 (1975)
S. J. Freedberg, Potęga obrazów (2005)
R. Genaille, Encyklopedia malarstwa flamandzkiego i holenderskiego, uzupełnienia i nowe
hasła: M. Monkiewicz, A. Ziemba (2001)
H. Gerson, E. H. ter Kuile, Art and Architecture in Belgium 1600-1800 (1960)
E. Gombrich, O sztuce (1997)
M. Levey, Wczesny renesans (1972)
M. Levey, Dojrzały renesans (1980)
M. Levey, Painting and Sculpture in France 1700-1789 (1995)
A. Mérot, French Painting in the 17th Century (1995)
G. von der Osten, H. Vey, Painting and Sculpture in Germany and the Netherlands 1500-
1600 (1969)
6
J. Rosenberg, S. Slive, E.H. ter Kuile, Dutch Art and Architecture: 1600-1800 (1977)
M. Rzepińska, Malarstwo Cinquecenta (1976)
M. Rzepińska, Siedem wieków malarstwa europejskiego (różne wydania)
K. Secomska, Malarstwo francuskie XVII wieku (1985)
J. Shearman, Manieryzm (1970)
Sztuka Świata, wyd. Arkady 1-16 (rozdziały poświęcone nowożytnemu malarstwu
europejskiemu)
W. Tomkiewicz, Rokoko (1988)
Z. Waźbiński, Malarstwo Quattrocenta (1972)
R. Wittkower, Art and Architecture in Italy 1600-1750 (1982)
A. Ziemba, Iluzja a realizm. Gra z widzem w sztuce holenderskiej 1580-1660 (2005)
A. Ziemba, Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380-1500. Tom I – Sztuka dworu burgundzkiego
oraz miast niderlandzkich (2008)
dr Tadeusz Bernatowicz
Historia sztuki nowożytnej powszechnej [Renesans i manieryzm] wykład II rok lic., semestr zimowy
W semestrze zimowym na wykładach z historii sztuki nowożytnej przedstawione zostaną
najważniejsze zagadnienia występujące w sztuce włoskiej czasów Quattrocento i
Cinquecento (od pocz. XV do lat 60-tych XVI w., stylistycznie określane jako renesans i
manieryzm).
Kluczowe zagadnienia, jak recepcja antyku, naśladownictwo natury, humanistyczna
wizja człowieka czy pojawienie się nowych form architektury ukazane zostaną w kontekście
społecznych i politycznych uwarunkowań epoki. Zwłaszcza wpływu wyposażenia
7
kulturowego fundatorów świeckich i duchownych, pozycji społecznej artystów oraz
sprawujących władzę na powstające dzieła.
Ponadto celem kursu jest zapoznanie studentów z arcydziełami sztuki włoskiej
dostępnymi w muzeach z zarysowaniem sposobów ich interpretacji.
Wykłady oparte są o najnowszą literaturę naukową (por. załączony spis), poszerzone o
dyskursywne refleksje prowadzącego wykład.
Zaliczenie semestru odbędzie się na podstawie obecności (w przypadku nieobecności
obowiązuje zaliczenie zajęć z zakresu prezentowanego na wykładzie) oraz testu pisemnego
z elementami analizy porównawczej (w tym materiału wizualnego).
SPIS WYKŁADÓW
[Nie uwzględniono sztuki Wenecji i Veneto. Poświęcone jej będą zajęcia „Drżące miasto” w
semestrze letnim]
I. [1 październik 2011]
Społeczne i polityczne uwarunkowania przemian sztuki w renesansowych Włoszech.
1.Mecenasi i dzieła - motywy fundacji i ich społeczny odbiór.
2.Twórcy: kondycja artysty i autonomizacja profesji.
II. [15 październik 2011]
3.Renesansowa siedziba: pałac miejski - zamek - twierdza.
Znajomość antyku i renesansowa all’antica (cz. I).
Biblioteca Marciana - Bacino - Arsenał - loggia przy Campanili
6.Pejzaż i człowiek na obrazach: Mantegna - Bellini - Giorgione - Tycjan -
Bassano.
7.Portret miasta i jego mieszkańców w XVIII wieku: Tiepolo - Canaletto - Longhi -
Guardi.
LITERATURA [zostanie uściślona]
Cooper T., Palladio’s Venice-Architecture and Society in a Renaissance
Republic, Yale University Press 2005.
Howard D., Jacopo Sansovino - Architecture and Patronage in Renaissance
Venice, Yale University Press 1975.
Cosgrove D., Il paesaggio Palladiano, 2004 (The Palladian Landscape, Leicester
1993)
16
Howard D., Architecture and Patronage in Renaissance Venice, New Haven
1975.
Goy R., Venice, the City and its Architecture...
Puppi, Andrea Palladio...
Ackerman J.S., Palladio: Classical in What Sense?, [w:] J.A. Ackerman, Origins,
Imitation, Conventions...
Marzenia o koronie. Media obrazowe i słowne w propagandzie królewskich ambicji arystokracji polskiej XVIII w. zajęcia fakultatywne z historii kultury II rok lic., semestr letni
W semestrze letnim na konwersatorium „Marzenia o koronie...” zostanie
zaprezentowane fundacje artystyczne powstające w kręgu arystokracji Rzeczypospolitej,
szczególnie tych, którzy tytuł książęcy Sacri Romani Imperii uzyskali od cesarza:
Lubomirscy, Radziwiłłowie, Sułkowscy i Jabłonowscy. Materiałem dopełniającym będzie
sztuka związana z książętami, którzy tytuł posiadali w Wielkim Księstwie Litewskim:
Czartoryskimi, Sanguszkami, etc.
Książęta stanowili w Rzeczypospolitej szlacheckiej specyficzną warstwę. Z jednej strony
obowiązywała szlachecka równość stanowa, z drugiej zaś rozwinęło się rozwarstwienie
magnatów i rodów utytułowanych, wyrażających m.in. w sztuce swoją elitarną pozycję.
Starania o koronę królewską stanowiły w propagandzie rodów wyróżniający się imperatyw
fundacji artystycznych.
Celem kursu jest zapoznanie studentów z wybranymi, znakomitymi przykładami
architektury, malarstwa i dekoracji XVII-XVIII w. powstałych jako wyraz manifestacji
przynależności do arystokracji.
Wykłady oparte są o literaturę naukową (por. załączony spis) i nowe badania
prowadzącego wykład.
Zaliczenie semestru odbędzie się na podstawie obecności (w przypadku nieobecności
obowiązuje zaliczenie zajęć z zakresu prezentowanego na wykładzie) oraz testu pisemnego
z elementami analizy porównawczej (w tym materiału wizualnego).
SPIS WYKŁADÓW
1.Prawne i zwyczajowe uwarunkowania używania tytułów arystokratycznych w
Rzeczypospolitej szlacheckiej XVI-XVIII wieku i kontekst europejski.
17
2.Autoprezentacja książęcego statusu w portretach i heraldyce XVIII w.
3.Książę-rycerz - spadkobierca wojennej sławy przodków: sale wojennej sławy rodu,
Publishing, 2008; Chcemy być nowocześni: polski design 1955-1968, katalog wystawy
Muzeum Narodowego w Warszawie, Warszawa 2011
Architektura Warszawy XX wieku wykład ogólnouniwersytecki III rok, semestr letni
Opis: Cykl wykładów poświęconych architekturze i urbanistyce Warszawy od początku XX
wieku do końca PRL-u. Na zajęciach zostaną omówione następujące zagadnienia:
rusyfikacja Warszawy przed I wojną, budowa stolicy nowego państwa po 1918 r.,
zniszczenia i nazistowskie plany urbanistyczne, odbudowa miasta po 1945 r., socrealizm,
modernizm warszawski 1945-1970. Uzupełnieniem wykładów będą dwa zajęcia terenowe w
maju.
20
Zaliczenie: egzamin pisemny
Wybrana bibliografia: J. Zieliński, Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy.
Śródmieście historyczne, t. 1-14, Warszawa 1995-2008; Historyczne place Warszawy, red.
B. Wierzbicka, Warszawa 1995; Historyczne centrum Warszawy, red. B. Wierzbicka,
Warszawa 1998; J.S. Majewski, T. Markiewicz, Warszawa nie odbudowana, Warszawa
1998; M. Leśniakowska, Architektura w Warszawie. Lata 1918-1939, Warszawa 2002; tejże,
Architektura w Warszawie. Lata 1945-1965, Warszawa 2003.
Architektura włoska 1 połowy XX wieku Wykład z epok sztuki II rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr letni
Opis: Wykłady poświęcone zjawiskom w architekturze i urbanistyce włoskiej ok. 1900-1945.
Omówione zostaną następujące problemy: Stile Liberty, styl Novecento, architektura
awangardowa (futuryzm i racjonalizm). Na zajęciach przedstawione zostanie także
planowanie miejskie w czasach reżimu faszystowskiego (1922-43), a także monumentalna
architektura z tego okresu.
Zaliczenie: egzamin pisemny
Wybrana bibliografia: D. Ghirado, Building New Communities: New Deal America and
Fascist Italy, Princeton: Princeton University Press, 1989; R. A. Etlin, Modernism in Italian
Architecture 1890-1940, Cambridge: The MIT Press 1991; T. Kirk, The Architecture of
Modern Italy, vol. II: Visions of Utopia, 1900–Present, New York: Princeton Architectural
Press 2005 ; P. Nicoloso, Mussolini architetto. Propaganda e paesaggio urbano nell’Italia
fascista, Torino: Einaudi Editore 2008.
Prof. Juliusz Chrościcki Seminarium wyższe/magisterskie I i II rok studiów mgr uzup., oba semestry
Seminarium magisterskie z historii sztuki nowożytnej. Kontynuacja tematów prac
magisterskich podjętych wcześniej, a dla nowych seminarzystów z I roku wybór i podjęcie
tematu pracy magisterskiej.
21
Dr Marek Czapelski
Historia sztuki nowoczesnej polskiej ( ! patrz też zajęcia dr Iwony Luby ! )
Wykład
III rok, semestr zimowy
Zarys dziejów sztuki polskiej od około 1760 do 1939 roku. Celem wykładu będzie
prezentacja najważniejszych zagadnień architektury i sztuk pięknych, przedstawianych na tle
sztuki europejskiej, w powiązaniu z paralelnymi zjawiskami w literaturze, teatrze i muzyce, a
także z uwzględnieniem spraw szkolnictwa artystycznego, organizacji zawodowych i
instytucji opieki nad sztuką.
Zaliczenie:
Lektury do egzaminu z architektury nowoczesnej polskiej z zakresu architektury:
Opracowania ogólne:
J. Frycz, Restauracja i konserwacja zabytków architektury w Polsce 1795-1918, Warszawa
1975.
T.S. Jaroszewski, Architektura doby Oświecenia w Polsce. Nurty i odmiany, Wrocław 1971.
T.S. Jaroszewski, O siedzibach neogotyckich w Polsce, Warszawa 1981
T.S. Jaroszewski, Od klasycyzmu do nowoczesności, Warszawa 1996.
Dzieje architektury w Polsce, Kraków br. [wyd. Kluszczyński]
S. Lorentz, A. Rottermund, Klasycyzm w Polsce, Warszawa 1984 (wyd. 2: 1990).
A. Miłobędzki, Zarys dziejów architektury w Polsce, Warszawa 1988 (wyd. 4 poprawione i
uzupełnione)
A.K. Olszewski, Dzieje sztuki polskiej 1890-1980 w zarysie, Warszawa 1988.
K. Stefański, Architektura XIX wieku na ziemiach polskich, Warszawa 2005.
J. Zachwatowicz, Architektura polska, Warszawa 1966.
Opracowania szczegółowe (wybór):
Architektura Lwowa XIX wieku, Kraków 1997.
I. Barańska, Architektura Kalisza w dobie Królestwa Kongresowego, Kalisz 2002.
R. Cielątkowska, Architektura i urbanistyka Lwowa II Rzeczypospolitej, Gdańsk 1998.
22
M. Fabiański, J. Purchla, Historia architektury Krakowa w zarysie, Kraków 2001.
H. Faryna-Paszkiewicz, Geometria wyobraźni. Szkice o architekturze dwudziestolecia
międzywojennego, Gdańsk 2003.
T.S. Jaroszewski, Epizod "antyczny" w architekturze polskiego klasycyzmu 1830-1850,
"Kwartalnik Architektury i Urbanistyki" 39: 1994, nr 2, s. 129-144.
T.S. Jaroszewski, O naśladownictwach pałacu na Wyspie w Łazienkach, w: Muzeum i
Twórca. Studia z historii sztuki i kultury ku czci Prof. dra Stanisława Lorentza, Warszawa
1969.
T.S. Jaroszewski, A. Rottermund, "Renesans polski" w architekturze XIX i XX w., w:
Renesans, sztuka i ideologia. Materiały sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Kielce,
listopad 1973, Warszawa 1976, s. 618-638.
W. Kalinowski, Rozwój i przebudowa miast polskich w okresie Księstwa Warszawskiego i
Królestwa Polskiego, "Kwartalnik Architektury i Urbanistyki", 1998, nr 1-2, s. 23-61.
W. Kalinowski, S. Trawkowski, Uwagi o urbanistyce i architekturze miejskiej Królestwa
Kongresowego w I połowie XIX wieku. Studia i Materiały do Teorii i Historii Architektury i
Urbanistyki, t. 1: 1956.
Kultura miejska w Królestwie Polskim, cz. 1: 1815-1875, Warszawa, Kalisz, Lublin, Płock,
Warszawa 2001.
M. Kwiatkowski, Stanisław August. Król - architekt, Warszawa 1982
J. Lewicki, Między tradycją a nowoczesnością. Architektura Lwowa lat 1893-1918, Warszawa
2005.
Z. Moździerz, Dom "pod Jedlami" Pawlikowskich, Zakopane 2003 [tamże dalsza bibliografia
dot. stylu zakopiańskiego]
A.K. Olszewski, Nowa forma w architekturze polskiej 1900-1925. Teoria i praktyka, Wrocław
1967.
M. Omilanowska, Świątynie handlu. Warszawska architektura komercyjna doby
wielkomiejskiej, Warszawa 2004.
A. Rottermund, Jean-Nicolas-Louis Durand a polska architektura 1 połowy XIX w., Warszawa
1990.
A. Rottermund, Zamek warszawski w epoce oświecenia. Rezydencja monarsza funkcje i
treści, Warszawa 1989.
A. Rottermund, Zwycięstwo i porażka historyzmu, konkurs a przebudowa pałacu Saskiego w
Warszawie, w: Muzeum i Twórca. Studia z historii sztuki i kultury ku czci Prof. dra Stanisława
Lorentza, Warszawa 1969.
Z. Ostrowska-Kębłowska, Architektura i budownictwo w Poznaniu 1790-1880, Warszawa
1982.
23
Z. Ostrowska-Kębłowska, Architektura pałacowa drugiej połowy XVIII w. w Wielkopolsce,
Poznań 1969.
M. Purchla, Jak powstał nowoczesny Kraków, Kraków 1990 (wyd. 2) - zwłaszcza cenny jest
tu obfity materiał ilustracyjny
M.J. Sołtysik, Na styku dwóch epok. Architektura gdyńskich kamienic, Gdynia 2003.
K. Stefański, Atlas architektury dawnej Łodzi, Łódź 2003.
K. Stefański, Jak zbudowano przemysłową Łódź, Łódź 2001.
K. Stefański, Polska architektura sakralna w poszukiwaniu stylu narodowego, Łódź 2000.
Sztuka Warszawy, Warszawa 1986 (artykuły M. Kwiatkowskiego i A.K. Olszewskiego
dotyczące architektury w latach 1765-1939)
I. Wisłocka, Awangardowa architektura polska 1918-1939, Warszawa 1968.
Seminarium licencjackie III rok, oba semestry
Zakres tematyczny seminarium obejmuje zagadnienia architektury od czasów
oświecenia po drugą połowę XX w., ze szczególnym uwzględnieniem problematyki
dwudziestowiecznego modernizmu. Tematy referatów i przyszłych prac zostaną ustalone
według zainteresowań seminarzystów. Prof. Barbara Dąb-Kalinowska Historia sztuki wczesnochrześcijańskiej i bizantyńskiej Wykład I rok lic., oba semestry
Pierwsza część zajęć będzie poświęcona sztuce wczesnochrześcijańskiej. Omówione
zostaną: okoliczności jej powstania, tradycje, do jakich się odnosiła; geneza chrześcijańskiej
budowli kultowej (fundacje cesarskie, biskupie, kościoły cmentarne); najdawniejsze
dekoracje kościołów i baptysteriów, początki sztuki sepulkralnej; zagadnienia związane
z kultem męczenników i jego konsekwencjami dla sztuki; trwałość wątków antycznych
i pojawianie się nowych, chrześcijańskich tematów ikonograficznych w malarstwie
katakumbowym i rzeźbie sarkofagowej, a wreszcie w sztuce monumentalnej.
24
Druga część wykładu dotyczy sztuki bizantyjskiej aż po upadek Konstantynopola.
Przedstawiane będą m.in.: procesy prowincjonalizacji sztuki grecko-rzymskiej; czasy
Justyniana; wykształcenie się specyficznych cech architektury (z uwzględnieniem jej
związków z liturgią) i malarstwa; ikonoklazm i jego sztuka; zwycięstwo zwolenników ikon
oraz powstanie kanonu ikonograficznego; sformułowanie teorii malarstwa ikonowego;
stosunek do tradycji antycznej; problem tzw. renesansów; sztuka epoki Paleologów; „długie
trwanie” sztuki bizantyjskiej; podstawowe zagadnienia związane z tradycja sztuki
postbizantyjskiej.
Zaliczenie na podstawie egzaminu pisemnego składającego się z testu (slajdy) oraz
pytań otwartych.
Bibliografia
1. Age of Spirituality: a Symposium, ed. K. Weitzmann, New York 1980, s. 101-120.
2. Sz. Amiranaszwili, Sztuka gruzińska, przeł. M. Zagorska, Warszawa 1973.
3. M. Angold, Cesarstwo Bizantyńskie 1025-1204. Historia polityczna, przeł. W. Brodzki,
Wrocław-Warszawa-Krakow 1993.
4. Armenia sacra. Memoire chretienne des Armeniens (Ive-XVIIIe siecle), sous la direction
de J. Durand, I. Rapti, D. Giovannoni, Paris 2007.
5. Ars Graeca. Ars Latina. Studia dedykowane A. Rożyckiej-Bryzek, Krakow 2001.
6. A. S. Atiya, Historia kościołow wschodnich, przekład zbiorowy, Warszawa 1978.
7. S. Awierincew, Na skrzyżowaniu tradycji (szkice o literaturze i kulturze
wczesnobizantyjskiej), przeł. D. Ulicka, Warszawa 1988.
8. H. Belting, Bild und Kult. Eine Geschichte des Bildes vor des Bildes vor dem Zeitalter der
Kunst, Munchen 1990.
9. W. Berschin, Grecko-łacińskie średniowiecze. Od Hieronima do Mikołaja z Kuzy, przeł. K.
Liman, Gniezno 2003.
10. P. Brown, Ciało i społeczeństwo. Mężczyźni, kobiety i abstynencja seksualna we
wczesnym chrześcijaństwie, przeł. I. Kania, Krakow 2006.
11. R. Browning, Justynian i Teodora, przeł. M. Boduszyńska-Borowikowa, Warszawa 1977,
1996.
12. R. Browning, Cesarstwo Bizantyńskie, Grzegorz Żurek, Warszawa 1980, 1997.
13. L. Brubaker, Vision and Meaning in Ninth-Century Byzantium. Image as Exegesis in the
Homilies of Gregory of Nazianzus, Cambridge 1999.
14. W. W. Byczkow, Wizantijskaja estietika. Tieoreticzeskije problemy, Moskwa 1977.
15. Byzance et les images, Paris 1994.
25
16. H. Chadwick, Kościoł w epoce wczesnego chrześcijaństwa, przeł. A. Wypustek,
Warszawa 2004.
17. R. Cormack, Writing in Gold. Byzantine Society and its Icons, London 1985.
18. R. Cormack, The Byzantine Eye. Studies in Art and Patronage, London 1989.
19. R. Cormack, Malowanie duszy. Ikony, maski pośmiertne i całuny, przeł. K. Kraśniewicz,
Krakow 1999.
20. Czudotwornaja ikona w Wizantii i driewniej Rusi, red. A. Lidow, Moskwa 1996.
21. B. Dąb-Kalinowska, Ikony i obrazy, Warszawa 2000.
22. F. W. Deichmann, Archeologia chrześcijańska, przeł. E. Jastrzębowska, Warszawa 1994.
23. Dionizjusz z Furny, Hermeneia czyli Objaśnienie sztuki malarskiej, przeł. I. Kania, red. M.
Smorąg Rożycka, Krakow 2003.
24. V. I. Durić, Byzantinische Fresken in Jugoslavien, Belgrad 1976.
25. A. Effenberger, Fruhchristliche Kunst und Kultur. Von den Anfangen bis zum 7.
Jahrhundert, Leipzig 1986.
26. B. Filarska, Archeologia chrześcijańska zachodniej części Imperium Rzymskiego,
Warszawa 1999.
27. A. Grabar, Christian Iconography: A Study of Its Origins, Princeton 1968.
28. H. W. Haussig, Historia kultury bizantyjskiej, Warszawa 1980.
29. E. Jastrzębowska, Sztuka wczesnochrześcijańska, Warszawa 1988.
30. P. Johnstone, The Byzantine Traditions in Church Embroidery, London 1967.
31. A. P. Kazhdan, G. Constable, People and Power in Byzantium. An Introduction to
Modern Byzantine Studies, Dumbarton Oaks, Washington 1982.
32. A. P. Kazhdan, A. W. Epstein, Change in Byzantine Culture in the Eleventh and Twefth
Centuries, Berkeley-Los Angeles-London 1990.
33. A. Kazhdan, H. Maguire, Byzantine Hagiographical Texts as Sources on Art.,
„Dumbarton Oaks Papers”, 45, 1991, s. 1-22.
34. E. Kitzinger, The Cult of Images in the Age before Iconoclasm, „Dumbarton Oaks
Papers”, VIII, 1954, s. 83-150.
35. J. Kłosińska, Sztuka bizantyńska, Warszawa 1975.
36. J. Lowden, The Octatueuchs. A Study in Byzantine Manuscript Illustration, Pennsylvania
1992.
37. H. Maguire, Truth and Convention in Byzantine Descriptions of Works of Art, „Dumbarton
Oaks Papers”,
28, 1974, s. 111-140.
38. H. Magiure, Art and Eloquence in Byzantium, Princeton 1981.
39. H. Maguire, The Icons of their Bodies. Saints and their Images in Byzantium, Princeton
1996.
26
40. C. Mango, Byzantium and its Image. History and Culture of the Byzantine Empire and its
Heritage,
London 1984.
41. C. Mango, The Art of Byzantine Empire 312-1453. Sources and Documents, New Jersey
1972.
42. C. Mango, Historia Bizancjum, przeł. M. Dąbrowska, Gdańsk 1997.
43. J. Meyendorff, Teologia bizantyjska. Historia i doktryna, przeł. J. Prokopiuk, Warszawa
1984.
44. K. Michałowski, Faras. Malowidła ścienne w zbiorach Muzeum Narodowego w
Warszawie, Warszawa 1974.
45. N. Oikonomides, The Holy Icon as an Asset, „Dumbarton Oaks Papers”, 45, 1991, s. 35-
44.
46. G. Ostrogorski, Dzieje Bizancjum, przekł. pod red. Evert – Kappesowa, Warszawa 1967.
47. N. Patterson-Ševčenko, Icons in the Liturgy, „Dumbarton Oaks Papers”, 45, 1991, s. 45-
58.
48. N. Patterson-Ševčenko, The Vita Icon and the Painter as Hagiographer, „Dumbarton
Oaks Papers”, 53, 1999, s. 149-165.
49. Perceptions of Byzantium and Its Neighbors (843-1261), ed. by O. Z. Pevny, New York
2000.
50. Prokopiusz z Cezarei, O budowlach, przeł., wst., obj. P. Ł. Grotowski, Warszawa 2006.
51. The Sacred Image East and West, ed. by R. Ousterhout, L. Brubaker, Chicago 1995, s.
25-44.
52. M. Simon, Cywilizacja wczesnego chrześcijaństwa I-IV w., przeł. E. Bąkowska,
Warszawa 1979.
53. Ch. Schonborn, Ikona Chrystusa, przeł. W. Szymona, Poznań 2001.
54. The Twilight of Byzanium. Aspects of Cultural and Religious History in the Late Byzantine
Empire, Princeton 1991.
55. L. Uspienski, Teologia ikony, przeł. M. Żurowska, Poznań 1993.
56. T. Velmans, Byzanz. Fresken und Mosaike, Zurich-Duseldorf-Benziger 1999.
57. Ch. Walter, Sztuka i obrządek Kościoła bizantyńskiego, przeł. K. Malcherek, Warszawa
1992.
58. E. Wipszycka, Kościoł w świecie poźnego antyku, Warszawa 1994.
59. S. Skrzyniarz, Hades. Recepcja, sens ideowy i przemiany obrazu pogańskiego boga w
sztuce bizantyjskiej, Krakow 2002.
60. H. Stern, Sztuka bizantyńska, przeł. T. Mroczko, Warszawa 1975.
61. Synthronon. Art et archeologie de la fin de l’Antiquite et du Moyen Age, Paris 1968.
27
62. M. W. Szczepkina, Miniatiury Chłudowskoj Psałtyri. Grieczeskij illustrirowannyj kodeks IX
wieka, Moskwa 1977.
63. Sztuka średniowiecznego Wschodu i Zachodu. Osiągnięcia i perspektywy poznawcze u
progu XXI wieku, red. M. Smorąg Rożycka, Krakow 2002.
64. K. Weitzmann, The Monastery of Saint Catherine at Mont Sinai. The Icons. Vol. 1: From
the Sixth to the Tenth Century, Princeton, New Jersey 1976.
Mgr Alicja Gzowska Wybrane zagadnienia architektury inżynieryjnej w XIX i XX wieku Konwersatorium (specjalizacja) II rok, studia magisterskie uzupełniające, semestr zimowy
Opis: celem zajęć jest uzupełnienie wiedzy zdobytej na wykładach kursowych o zagadnienia
związane z narodzinami i rozwojem tzw. nurtu inżynieryjnego w architekturze. Proponowane
tematy zajęć:
narodziny nowożytnej inżynierii
nowy materiał, nowe możliwości: żelazo
nowy materiał, nowe możliwości: beton zbrojony
drapacze chmur i „niebotyki”
twórczość Piera Luigi Nervi
rewolucyjny Felix Candela
„polska szkoła kształtowania struktur”
historia sztuki wobec architektury inżynieryjnej
Zaliczenie: Zaliczenie na podstawie obecności, aktywności oraz pracy pisemnej o objętości
max 10 stron znormalizowanego maszynopisu z bibliografią na temat uzgodniony z
prowadząca. Prace przyjmowane będą do 10 II. Prace przesłane po tym terminie nie zostaną
ocenione.
Wybrana bibliografia:
T. Barucki, Stephane duChateau, Warszawa 1995.
P. Biegański, U źródeł architektury współczesnej, Warszawa 1972
D. P. Billington, The new Art of Engineering, w: Bridging the Gap: Rethinking the
Relationship of Architect and Engineer, New York, 1991.
W. Fiałkowski, Stefan Bryła, Warszawa 1977
28
S. Giedion, Przestrzeń, czas i architektura: narodziny nowej tradycji, Warszawa 1968
J. Gola, O Lechu Tomaszewskim, Warszawa 1989.
P. Krasny, Zawody i specjalności architektoniczne w Polsce w epoce nowożytnej, w:
Architekt, budowniczy, mistrz murarski; Materiały sesji naukowej Instytutu Sztuki PAN,
Warszawa, 24-25 listopada 2004 roku. Warszawa 2007
G. Nordenson, Terence Riley, Seven structural Engineers: The Felix Candela Lectures, New
York, 2008.
N. Pevsner, Pionierzy współczesności: od Williama Morrisa do Waltera Gropiusa,
Warszawa 1978
P.L.Nervi – piękno i prawda – logiczne rozwiązanie konstrukcyjne „Architektura”, nr 11-
12/1961r.
C. Siegel, Formy strukturalne w nowoczesnej architekturze, Warszawa 1974
J. Sławińska, Ekspresja sił w nowoczesnej architekturze, Warszawa 1997.
Z. Wasiutyński, O Architekturze mostów, Warszawa 1971
Architektura w PRL Konwersatorium III rok, semestr letni
Celem zajęć jest omówienie wybranych zagadnień architektury i urbanistyki w PRL.
Poruszone zostaną problemy:
odbudowa miast i starówek, praktyki konserwatorskie
architektura nowoczesna przed 1949r
architektura i urbanistyka socrealistyczna
instytucjonalne i prawne ramy pracy architektów
budownictwo mieszkaniowe
nowoczesne centra miast i ich propaganda. „Mistery”
architektura skrojona na miarę: domy towarowe, szkoły , sanatoria, parki kultury i
wypoczynku
eksport polskiej myśli projektowej na Bliski Wschód i do krajów tzw. Trzeciego Świata
architektura sakralna
postmodernizm lat '80
Zaliczenie: zaliczenie w formie egzaminu (rozpoznawanie obiektów i krótka wypowiedź
pisemna).
29
Bibliografia:
Adamczewska – Wejhert H., Korzenie architektury polskiej lat 80, „Kwartalnik Architektury i
Urbanistyki” t. XXXX z.1, s. 65 –77.
Barucki T., Architektura w Polsce, Warszawa 1985.
Basista A., Betonowe dziedzictwo. Architektura w Polsce czasów komunizmu, Warszawa –
Kraków 2001.
Budownictwo i architektura w Polsce 1945 –1966, pod red. J. Zachwatowicza, Warszawa
1986.
Goldzamt E., Urbanistyka krajów socjalistycznych: problemy społeczne Warszawa 1971.
Franta A., Notatki architekta o modernizmie, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” t. XLV
(2000)
Gola J., Jerzy Sołtan: monografia, Warszawa 1995.
Kotarbiński A., Rozwój urbanistyki i architektury polskiej w latach 1944 –1964, Warszawa
1967.
Leśniakowska M., Architektura w Warszawie; lata 1945-1965, Warszawa 2003.
Leśniakowska M., Architektura w Warszawie; lata 1965 - 1989, Warszawa 2005.
Mroczek A., Kucza – Kuczyński K., Nowe kościoły w Polsce, Warszawa 1991.
Stefański K., Architektura polska 1949-1956, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” r. XXVII:
1982, Z. 1-2, s. 13 – 108.
Szafer T. P., Nowa architektura polska – diariusz lat 1966 –1970, Warszawa 1972.
Szafer T. P., Nowa architektura polska – diariusz lat 1971 –1975, Warszawa 1979.
Szafer T. P., Nowa architektura polska – diariusz lat 1976 –1980, Warszawa 1981.
Szafer T.P., Współczesna architektura Polska, Warszawa 1988.
Włodarczyk M., Architektura lat 60-tych w Krakowie, Kraków 2006.
Włodarczyk W., Socrealizm: sztuka polska w latach 1950-54, Paryż 1986, rozdziały:
Mistycyzm architektury, oraz Realizacja: kandelabry MDM
Mgr Jakub Jagiełło Sztuka Dolnego Śląska XVII w. Konwersatorium II rok studiów licencjackich, semestr zimowy
Zajęcia o charakterze konwersatorium mają na celu przybliżenie zawiłych losów
śląskiej sztuki na przestrzeni całego XVII w. Zostanie przedstawiona sytuacja wyznaniowa
30
przed wojną trzydziestoletnią, pracujące wówczas warsztaty artystyczne Dolnego Śląska,
zagadnienia tematyczne protestanckich ołtarzy, ambon i epitafiów. Następnie zajęcia będą
dotyczyły kwestii funkcjonowania warsztatów podczas trudnych lat wojny trzydziestoletniej. Z
zagadnieniami protestanckich wystrojów wnętrz kościelnych sprzed czasów wojny zostanie
zestawiona sztuka kontrreformacyjna, przejawiająca się w fundacjach klasztornych (przede
wszystkim cysterskich). Jako równoważnia dla katolickich wnętrz kościołów klasztornych
omówione zostaną ewangelickie Kościoły Pokoju i Kościoły Łaski. Zajęcia będą miały
charakter konwersatorium, studenci będą rozpoznawać programy ikonograficzne dzieł
protestanckich i katolickich, porównywać ich znaczenie ideologiczne, identyfikować warsztaty
rzeźbiarskie i malarskie (m.in. Michaela Willmanna).
Zaliczenie: Zaliczenie w formie testu otwartego i rozpoznawania przedstawień na wybranych
slajdach
Literatura:
- P. Banaś, Studia nad śląską architekturą 2 połowy XVII wieku, Rocznik Sztuki Śląskiej, 8
(1971), s. 35-89.
- A. Bek, Johann Pol z Głogowa – destrukcja mitu, Rocznik Sztuki Śląskiej, 2010.
- ewentualnie: K. Bimler, Die schlesische Renaissanceplastik, Breslau 1934.
- T. Chrzanowski, Rzeźba lat 1560-1650 na Śląsku Opolskim, Warszawa 1974.
- T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka Śląska Opolskiego. Od średniowiecza do końca XIX
w., Kraków 1974.
- K. Eysymontt, Architektura dworów renesansowych na Śląsku, Wrocław 2010.
- J. Harasimowicz, Typy i programy śląskich ołtarzy wieku Reformacji, Rocznik Sztuki
Śląskiej XII (1979), s. 7-27.
- J. Harasimowicz, Protestanckie budownictwo kościelne wieku reformacji na Śląsku,
Kwartalnik Architektury i Urbanistyki XXVIII (1983), s. 341-374.
- J. Harasimowicz, Treści i funkcje ideowe sztuki śląskiej Reformacji 1520-1650, Wrocław
1986.
- J. Harasimowicz, Mors Janua Vitae. Śląskie epitafia i nagrobki wieku Reformacji, Wrocław
1992.
- Historia Śląska, pod red. M. Czaplińskiego, Wrocław 2002.
- K. Kalinowski, Rzeźba barokowa na Śląsku, Warszawa 1986.
- Kościół klasztorny Wniebowzięcia NMP w Lubiążu.Historia, stan zachowania, koncepcja
rewitalizacji, Wrocław 2010. - Malarstwo Śląskie 1520-1800. Katalog zbiorów. Muzeum Narodowe we Wrocławiu (M.
Pierzchała, E. Houszka, B. Lejman, P. Łukaszewicz), Wrocław 2009.
31
- Niderlandyzm na Śląsku i w krajach ościennych, red. M. Kapustka, A. Kozieł, P.
Oszczanowski, Wrocław 2003 („Acta Universitatis Wratislaviensis”, 2508, Historia Sztuki, 17).
- P. Oszczanowski, Casus Żórawiny. Kościół Trójcy Świętej w Żórawinie około 1600 roku,
Wrocław 2007.
- Opactwo Cystersów w Lubiążu i artyści, red. A. Kozieł, Wrocław 2008 ("Acta Universitatis
Wratislaviensis", 3012, Historia Sztuki, 26)
- J. Pokora, Sztuka w służbie reformacji. Śląskie ambony 1550-1650, Warszawa 1982.
- M. Starzewska, Dekoracja snycerska w siedemnastowiecznym Wrocławiu, [w:] Nobile claret
opus. Studia z dziejów sztuki dedykowane Mieczysławowi Zlatowi, Wrocław 1998, s. 340-
348.
- B. Steinborn, Malowane epitafia mieszczańskie na Śląsku w latach 1520-1620, RSŚ, t. 4
(1967), s. 7-138.
- Śląsk i Czechy. Wspólne drogi sztuki. Materiały konferencji naukowej dedykowane
Profesorowi Janowi Wrabecowi, red. M. Kapustka, A. Kozieł, P. Oszczanowski, Wrocław
2007 ("Acta Universitatis Wratislaviensis", 2953, Historia Sztuki, 24), ISBN 978-83-229-2862-
2
- Zabytki sztuki w Polsce. Śląsk, Warszawa 2006.
Dr Andrzej Jakubowski Sztuki wizualne w systemie prawa ochrony dziedzictwa kultury Konwersatorium (specjalizacja) I rok studiów magisterskich uzupełniających, specjalność „Sztuka-Media-Rynek”, semestr
letni
Opis przedmiotu: Konwersatorium „Sztuki wizualne w systemie ochrony dziedzictwa kultury”
stanowi pierwszą część cyklu zajęć pt. „Sztuka – Prawo – Etyka”, prowadzonych w
Instytucie Historii Sztuki w ramach specjalności „Sztuka-Media-Rynek”. Cykl ten jest
podzielony na trzy niezależne bloki . tematyczne koncepcyjnie i merytorycznie tworzące
spójną całość, choć zakończone osobnym zaliczeniem:
Sztuki wizualne w systemie prawa ochrony dziedzictwa kultury
Prawne uwarunkowania rynku sztuki
Prawne podstawy działalności artystycznej i wystawienniczej
32
Celem zajęć jest przybliżenie złożoności powiązań pomiędzy światem sztuki a prawem, z
którymi spotykają się na co dzień uczestnicy życia artystycznego. Dlatego przedstawione
zostaną najważniejsze kwestie związane z szeroko pojętym obrotem prawnym dziełami
sztuki, działalnością artystyczną i kuratorską, prawem autorskim oraz ochroną dziedzictwa
kultury, w kontekście polskim i międzynarodowym. Mając na uwadze profil specjalności
„Sztuka-Media-Rynek”, skierowany przede wszystkim na społecznie oddziaływanie sztuki,
proponowany cykl zajęć uwzględnia zarówno najważniejsze zagadnienia teoretyczne, jak i
kwestie praktyczne.
W ramach zajęć „Sztuki wizualne w systemie prawa ochrony dziedzictwa kultury” omówiona
zostanie rola jaką pełnią działalność artystyczna oraz dzieła sztuki w tworzeniu dziedzictwa
kultury - wartości chronionej w prawie polskim, europejskim oraz międzynarodowym.
Przedstawione zostaną zatem podstawowe reżimy ochrony oraz upowszechniania
dziedzictwa kultury. Przedyskutowane będą także interesy i wartości odzwierciedlane w
konkretnych rozwiązaniach legislacyjnych. Zajęcia mają służyć lepszemu zrozumieniu
głównych zagadnień związanych z ochroną dziedzictwa kultury, jak również ułatwieniu
bardziej świadomego udziału we współczesnej debacie na temat prawnej regulacji sfery
kultury wizualnej.
Forma zajęć:
Łączona formuła konwersatorium i wykładu. Poza częściami teoretycznymi planowane są
dyskusje w grupach na podstawie zadanych materiałów, przede wszystkim w odniesieniu do
ważnych, szeroko komentowanych tematów, m.in. integralność publicznych kolekcji sztuki a
prawa ofiar nazizmu (np. sprawa zwrotu przez Austrię kilku najcenniejszych dzieł Gustava
Klimta), czy legalność nabycia dzieł sztuki w epoce kolonialnej a moralne prawa ludów
tubylczych oraz państw postkolonialnych (np. sprawa słynnych Brązów z Beninu), itp.
Forma i warunki zaliczenia zajęć: Egzamin pisemny w formie testu
Szczegółowy program zajęć
L.p. Tematyka zajęć Liczba
godzin
1 Prawo ochrony dziedzictwa kultury: podstawowe problemy, pojęcia,
systematyka
2
33
2 Sztuka – naród – terytorium. Założenia prawnej ochrony narodowego
dziedzictwa kultury w krajowym porządku prawnym. Przykład Polski
2
3 Dzieła sztuki a konflikty zbrojne: grabież, ochrona, restytucja 2
4 Kolekcjonerstwo dzieł sztuki, wymiana kulturalna a ochrona przed
nielegalnym wywozem przedmiotów o szczególnej wartości dla
narodowego dziedzictwa kultury
2
5 Ochrona uniwersalnych wartości sztuki w prawie międzynarodowym –
wspólny obowiązek całej ludzkości?
2
6 Regionalna ochrona dziedzictwa kultury. Rola i znaczenie Rady
Europy oraz Unii Europejskiej
2
7 Prawa kulturalne i dziedzictwo kultury w systemie ochrony praw
człowieka
2
Zalecana literatura
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Hoffman B. (red.), Art and Cultural Heritage: Law, Policy and Practice, wyd. 2,
Cambridge 2009 – wybrane rozdziały
Kowalski W., Restytucja dzieł sztuki. Studium z dziedziny prawa międzynarodowego,
wyd. 2, Katowice 1993
Merryman J. H., Elsen, A. E., Urice, S. K., Law, Ethics and the Visual Arts , wyd. 5.,
Alphen aan den Rijn (The Netherlands) 2007 – wybrane rozdziały
Merryman J. H., Thinking about the Elgin Marbles: Critical Essays on Cultural
Property, Art and Law, Austin 2009
Nieć H., Ojczyzna dzieła sztuki: międzynarodowa ochrona integralności narodowej
spuścizny kulturalnej, Kraków 1980
Paczuski W., Handel dziełami sztuki w Unii Europejskiej, Kraków 2005 - wybrane
rozdziały
Pruszyński J., Dziedzictwo kultury Polski. Jego straty i ochrona prawna, Kraków 2001
- wybrane rozdziały
Scovazzi T., Nafziger A. R. (red.), La patrimoine culturel de l'humanité / Cultural
Heritage of Mankind, Leiden –Boston 2008 – wybrane rozdziały Zeidler K. (red.), Leksykon prawa ochrony zabytków. 100 podstawowych pojęć,
Warszawa 2010
Zeidler K., Prawo ochrony dziedzictwa kultury, Warszawa 2007
Literatura uzupełniająca
34
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Cuno J., Who Owns Antiquity? Museums and the Battle over Our Ancient Heritage,
Princetown 2008
Demarsin B., Schrage E.J.H., Tilleman B., Verbeke A. L. (red.), Art&Law, Brugge
2008 – wybrane rozdziały
Gillman D., The Idea of Cultural Heritage, wyd. 2, Cambridge 2010
Greenfield J., The Return of Cultural Treasures, wyd. 3, Cambridge 2007
Lowenthal D., The Heritage Crusade and the Spoils of History, wyd. 7, Cambridge
2009
Nahlik S. E., Grabież dzieł sztuki. Rodowód zbrodni międzynarodowej, Wrocław-
Kraków 1958 - wybrane rozdziały
O’Keefe P.J., Prott L. V., Law and the Cultural Heritage, t. 3, Movement, London-
Edinburg 1989 – wybrane rozdziały
Sax J. L., Playing Darts with a Rembrandt. Public and Private Rights in Cultural
Treasures, Ann Arbor 1999
Szafrański W., Zalasińska K. (red.), Prawna ochrona dziedzictwa kulturowego, t. III,
Poznań 2009 – wybrane rozdziały
Vrdoljak A. F., International Law, Museums and the Return of Cultural Objects, wyd.
2, Cambridge 2008 – wybrane rozdziały
Włodarski J., Zeidler K. (red.), Prawo muzeów, Warszawa 2008 – wybrane rozdziały
Zalasińska K., Ochrona zabytków, Warszawa 2010
Prawne uwarunkowania rynku sztuki Konwersatorium (specjalizacja) II rok studiów magisterskich uzupełniających, specjalność „Sztuka-Media-Rynek”, semestr
zimowy
Opis przedmiotu: Konwersatorium „Prawne uwarunkowania rynku sztuki” stanowi drugą
część cyklu zajęć pt. „Sztuka – Prawo – Etyka”, prowadzonych w Instytucie Historii Sztuki w
ramach specjalności „Sztuka-Media-Rynek”. Celem zajęć jest przybliżenie złożoności
powiązań pomiędzy światem sztuki a prawem, z którymi spotykają się na co dzień uczestnicy
życia artystycznego.
W ramach zajęć „Prawne uwarunkowania rynku sztuki” zostaną przedstawione podstawowe
zagadnienia związane z funkcjonowaniem rynku sztuki w Polsce i Unii Europejskiej. W
formie skrótowej zostanie również omówiony szerszy kontekst międzynarodowy. Celem
zajęć jest wskazanie najważniejszych problemów prawnych związanych z obrotem dziełami
sztuki. W szczególności zostaną poruszone następujące kwestie: reglamentacja wywozu,
35
umowy i klauzule umowne z zakresu obrotu dziełami sztuki, problemy prawno-karne
(przemyt, kradzież, nielegalne wykopaliska archeologiczne, fałszerstwa dzieł sztuki),
zagadnienie etyki zawodowej w obrocie dziełami sztuki.
Forma zajęć: Łączona formuła konwersatorium i wykładu.
Forma i warunki zaliczenia zajęć: Egzamin pisemny w formie testu
Szczegółowy program zajęć
L.p. Tematyka zajęć Liczba
godzin
1 Krajowy i międzynarodowy rynek dzieł sztuki – zagadnienia węzłowe;
obrót dziełami sztuki w Polsce po 1989 r. – charakterystyka rynku,
przedmiot i formy obrotu, notowania aukcyjne, najważniejsi uczestnicy
2
2 Wzory i klauzule umowne w obrocie prawnym dziełami sztuki;
regulaminy aukcyjne
2
3 Nielegalny obrót działami sztuki: problemy prawno-karne; zasady etyki
zawodowej w obrocie dziełami sztuki
2
4 Fałszerstwa dzieł sztuki: regulacje prawne; rola i odpowiedzialność
eksperta; certyfikaty autentyczności
2
5 Obrót dziełami sztuki a ochrona narodowego dziedzictwa kultury –
problematyka wywozu dzieł sztuki
2
6 Handel dziełami sztuki w Unii Europejskiej 2
7 Międzynarodowy obrót dziełami sztuki 2
Zalecana literatura
1 Wojciech Kowalski, Katarzyna Zalasińska (red.), Rynek sztuki. Aspekty prawne,
Wolters Kluwer, Warszawa 2011 – wybrane rozdziały
2 Agnieszka Grzywacz, Obrót dziełami sztuki, LexisNexis, Warszawa 2004
3 Wojciech Paczuski, Handel dziełami sztuki w Unii Europejskiej, Zakamycze, Kraków
2005 - wybrane rozdziały
4 James Goodwin (red.), The International Art Markets: The Essential Guide for
Collectors and Investors, Kogan Page, London-Philadelphia 2008 – wybrane
rozdziały
36
5 Kamil Zeidler, Prawo ochrony dziedzictwa kultury, Wolters Kluwer, Warszawa 2007 –
wybrane rozdziały
6 John H. Merryman, Law, Ethics and the Visual Arts, wyd. 5., Kluwer Law International,
Alphen aan den Rijn (The Netherlands) 2007 – wybrane rozdziały
7 Andrzej Jakubowski, Współczesny rynek dzieł sztuki w Polsce a Internet,
„Ikonotheka”, t. 20, 2007, s. 201-218.
8 Wokół problematyki prawnej zabytków i dzieł sztuki, t. I-III, Wydawnictwo Poznańskie,
10 Maria Korzeniowska-Marciniak, Międzynarodowy rynek dzieł sztuki, Universitas,
Kraków 2001 – wybrane rozdziały
11 Malarze polscy XIX i XX wieku. Mała encyklopedia rynku sztuki, Gazeta
Antykwaryczna, Kraków 2004 – wybrane rozdziały
Prawne podstawy działalności artystycznej i wystawienniczej Konwersatorium (specjalizacja) II rok studiów magisterskich uzupełniających, specjalność „Sztuka-Media-Rynek”, semestr
zimowy
Opis przedmiotu: konwersatorium „Prawne podstawy działalności artystycznej i
wystawienniczej” stanowi trzecią część cyklu zajęć pt. „Sztuka – Prawo – Etyka”,
prowadzonych w Instytucie Historii Sztuki w ramach specjalności „Sztuka-Media-Rynek”.
Celem zajęć jest przybliżenie złożoności powiązań pomiędzy światem sztuki a prawem, z
którymi spotykają się na co dzień uczestnicy życia artystycznego.
W ramach zajęć „Prawne podstawy działalności artystycznej i wystawienniczej” zostaną
przedstawione kluczowe zagadnienia prawne związane z prowadzeniem działalności
artystycznej, muzealnej i wystawienniczej. Celem zajęć jest z jednej strony umiejscowienie
polskiego życia artystycznego i muzealnego w szerszym kontekście globalizacji
międzynarodowego prawa ochrony dziedzictwa kulturalnego, z drugiej zaś odniesienie go do
zasad międzynarodowej współpracy kulturalnej, w świetle zachodzących przemian
demokratyzacji kultury i promocji różnorodności kulturowej. Szczególny nacisk zostanie
położony na omówienie pozycji artysty i kuratora w polskim porządku prawnym. Kwestie
swobody wypowiedzi artystycznej, krytycznej roli sztuki wobec przemian społecznych oraz
37
problematyki granic prawnych wolności twórczości artystycznej zostaną również poruszone.
Program zajęć przewiduje także przedstawienie podstaw prawnych działalności muzeów
oraz organizacji pozarządowych w sferze sztuk wizualnych.
Forma zajęć: Łączona formuła konwersatorium i wykładu.
Forma i warunki zaliczenia zajęć: Egzamin pisemny w formie testu
Szczegółowy program zajęć
L.p. Tematyka zajęć Liczba
godzin
1 Podstawy prawne działalność artystycznej i wystawienniczej w prawie
polskim – zagadnienia węzłowe.
2
2 Wolność twórczości artystycznej w sferze sztuk wizualnych i jej
ograniczenia
2
3 Prawo autorskie I 2
4 Prawo autorskie II 2
5 Prawo i etyka muzeów 2
6 Problemy prawne związane z międzynarodową wymianą muzealną 2
7 Działalność kulturalna i artystyczna a organizacje pozarządowe 2
Zalecana literatura
1 Wojciech Kowalski, Katarzyna Zalasińska (red.), Rynek sztuki. Aspekty prawne,
Wolters Kluwer, Warszawa 2011 – wybrane rozdziały
2 Józef Włodarski, Kamil Zeidler (red.), Prawo muzeów, Wolters Kluwer, Warszawa
2008 – wybrane rozdziały
3 Kamil Zeidler, Prawo ochrony dziedzictwa kultury, Wolters Kluwer, Warszawa 2007 –
wybrane rozdziały
4 John H. Merryman, Law, Ethics and the Visual Arts, wyd. 5., Kluwer Law
International, Alphen aan den Rijn (The Netherlands) 2007 – wybrane rozdziały
5 Piotr Ślezak, Prawo autorskie. Podręcznik dla studentów szkół filmowych i
artystycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2008
6 Rafał Golat, Prawo autorskie i prawa pokrewne, wyd. 6., C.H.Beck, Warszawa 2010 –
wybrane rozdziały
38
7 Wokół problematyki prawnej zabytków i dzieł sztuki, t. I-III, Wydawnictwo Poznańskie,
Poznań 2007-2009 – wybrane rozdziały
8 Jacek Sobczak, Prawo prasowe – Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2008 –
wybrane fragmenty
9 Ronald D. Spencer (red.), Ekspert kontra dzieło sztuki, Ośrodek Ochrony Zbiorów
Publicznych, Warszawa 2009 – wybrane rozdziały
10 Monika Drela, „Korzystanie i rozpowszechnianie muzealiów w Internecie a prawo
autorskie”, w: Karol Łopatecki, Wojciech Walczak (red.), Zeszyty Dziedzictwa
Kulturowego, Ośrodek Badań Europy Środkowo-Wschodniej UwB, Białystok 2007, s.
Mgr Maciej Jarzewicz Autoportret i samoświadomość artystyczna Konwersatorium (specjalizacja) I rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr letni
Zajęcia mają na celu omówienie wybranych zagadnień związanych z autoportretem
europejskich artystów w epoce nowożytnej i u progu nowoczesności. Rozważane będą
przede wszystkim obrazy przedstawiające artystów utrzymane w standardowej koncepcji
portretowej, na tle tworzenia się i rozwoju samodzielnego portretu. Drugim istotnym wątkiem
jest gatunek sztuki zwany alegorią malarstwa, czyli wizerunki malarzy przy pracy, względnie
ukazujących Apellesa lub św. Łukasza jako historyczne precedensy. Nie można zapomnieć o
innych formach obecności artysty w dziele, jak domniemane autoportrety w większych
kompozycjach, sygnatury, czy koncepcję automimesis, streszczoną we włoskim haśle ogni
pittore dipinge se.
39
Autoportrety i inne formy obecności twórcy w dziele są symptomem usamodzielnienia
się sztuki jako osobnej dziedziny. Nie należy ich jednak traktować tylko od tej strony, często
autoportrety mają charakter deklaracji programowych. Z drugiej strony jako jedna z
najbardziej osobistych form wypowiedzi pozostawiają duże możliwości własnej inwencji.
Jako gatunek artystyczny, w którym odbywa się refleksja na temat sztuki, autoportret
szczególnie często prowokuje do ukazywania sztuczności przedstawienia obrazowego lub
testowania jego granic.
W zależności od liczby uczestników przewiduję formę konwersatoryjną – wtedy
warunkiem zaliczenia jest udział w zajęciach, wygłoszenie referatu i napisanie pracy
zaliczeniowej, lub wykładową – wtedy zaliczenie odbywa się na podstawie obecności i testu
wizualno-faktograficznego.
Wstępna bibliografia:
V. I. Stoichita, Das selbstbewusste Bild. Vom Ursprung der Metamalerei, München 1998
(orginalne wyd. fr. L’instauration du tableu, jest również angielskie – The self aware image)
J. Derrida, Memoirs of the Blind. The Self-Portrait and Other Ruins, trans. by P. A. Brault and
M. Naas, Chicago 1993
Der Künstler über sich in seinem Werk, hg. M. Winner, internationales Symposium der
Bibliotheca Herziana Rom 1989, Rom – Weinhem 1992
Wettstreit der Künste : Malerei und Skulptur von Dürer bis Daumier, auss. kat. München
Haus der Künste, 1.02.2002-5.05.2002, hg. Ekkehard Mai, Kurt Wettengl, red. Andreas
Büttner, München 2002
Victor I. Stoichita, Krótka historia cienia, przeł. Piotr Nowakowski, Universitas Kraków 2001
Der Künstler als Kunstwerk. Selbstportraits vom Mittelalter bis zur Gegenwart, hg. Urlich
Pfisterer und Valeska von Rosen, Reclam Stuttgart 2005
Self Portrait. Renaissance to Contemporary, ed. Anthony Bond and Joanna Woodall,
National Portrait Gallery London, Art Gallery of New South Wales Sydney, 2005
Selbstbild. Der Künstler und sein Bildnis, auss. kat. Gemäldegalerie der Bildenden Künste
Wien, 19.11.2004-20.02.2005, herausgegeben von Renate Trenk, Hatje Canz Verlag, Wien
Ostfildern-Ruit 2004
Mieczysław Wallis, Autoportrety artystów polskich, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe,
Warszawa 1966
Hans Belting, Antropologia obrazu. Szkice do nauki o obrazie, tłum. Mariusz Bryl,
Universitas, Kraków 2007
Karykatura XIX i XX wieku
40
Konwersatorium (specjalizacja) II rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr letni
Zajęcia fakultatywne poświęcone są funkcjonowaniu karykatury jako środka przekazu w XIX i
XX wieku. Uformowana w okresie rewolucji francuskiej formuła zdobyła sobie istotne miejsce
w kreowaniu życia politycznego, a także tworzeniu zbiorowej świadomości ze szczególnym
uwzględnieniem świadomości narodowej. W związku z tym karykatura jest często
bezrefleksyjnie używana w badaniach i popularyzacji historii bez próby krytycznego namysłu.
Szczególną uwagę chciałbym więc poświęcić karykaturze jako jednej z gałęzi propagandy w
państwach totalitarnych. Kwestią podejmowaną przez cały cykl zajęć będą uniwersalne
schematy, dzięki którym komunikaty satyryczne są zazwyczaj zrozumiałe, mimo odległości
od bezpośrednio związanych z nimi wydarzeń.
Nie mniej ważny jest artystyczny wątek związany z karykaturą. Twórcy nie dający się
zamknąć w deprecjonującym pojęciu „karykaturzysta” tacy jak Honoré Daumier i Pablo
Picasso są bez tego kontekstu niezrozumiali. Innym wątkiem jest funkcjonowanie karykatury
artystycznej jako krytyki sztuki, czyli dla historyków sztuki jest to istotne źródło wiedzy o życiu
artystycznym i recepcji różnych twórców w ich czasach.
Formuła zajęć jest otwarta, w przypadku mniejszej liczby uczestników będzie bardziej
konwersatoryjna i wtedy warunkiem zaliczenia jest (oprócz obecności) praca pisemna, w
przypadku dużej liczby studentów przewiduję (obok obecności) na zajęciach test
faktograficzno-wizualny.
Wstępna bibliografia:
Ernst Hans Gombrich, The Catoonist Armoury, w: tenże, Meditations on a Hobby Horse and
other essays on the theory of Art, Chicago Univerity Press 1985, s.127-142.
Karikatur & Satire: fünf Jahrhunderte Zeitkritik, oprac. Walter Koschatzky, München: Hirmer,
1992.
Werner Hofmann, Die Karikatur von Leonardo bis Picasso, Verlag Brüder Rosenbaum, Wien
1956.
Charles Baudelaire, O kilku karykaturzystach francuskich, w tenże, Rozmaitości estetyczne,
wstęp i przekład Joanny Guze, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2000, s. 167-185.
Karykatura XVI-XVIII w. Konwersatorium (specjalizacja) II rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr letni
41
Zajęcia poświęcone są europejskim obrazom satyrycznym w okresie od Leonarda da Vinci i
reformacji do rewolucji francuskiej i wojen napoleońskich. W ramach zajęć omawiane będą
dwie zasadnicze tradycje – fizjonomicznej karykatury, mającej swój początek w
renesansowych Włoszech oraz grafiki stosowanej w „bitwach na obrazy”, toczonych w czasie
kryzysów polityczno-religijnych. Rozważane będą marginalia twórczości wybitnych artystów
takich jak Carracci czy Bernini, a także dzieła twórców, których można określić mianem
zawodowych karykaturzystów – Rowlandson, Gillray, a także obrazki tworzone przez
zupełnie anonimowych autorów. Zgodnie z baudelairowskim podziałem na komizm znaczący
i komizm absolutny, w koncepcji zajęć mieści się tropienie konkretnych kontekstów
historycznych oraz poszukiwanie uniwersalnych sposobów prowadzenia polemik za pomocą
obrazów, a także omawianie dzieł będących „bardzo poważnymi żartami”.
Warunkiem zaliczenia jest uczestnictwo w zajęciach i napisanie testu faktograficzno-
wizualnego.
Zagadnienia:
I. Teoria. Jak rozumiemy słowa „karykatura” i „satyra”. Karykatura a system
gatunków plastycznych. Dosłowność i metafora w karykaturze. Karykatura jako
gatunek autotematyczny.
II. Leonardo. Groteskowe głowy Leonarda, tradycja fizjonomiczna, problem szkicu.
III. Satyra obrazowa okresu reformacji. Rozpowszechnienie się grafiki – pierwszego
masowego medium wizualnego. Sztuka jako broń w walce ideologicznej.
IV. Karykatura portretowa okresu baroku we Włoszech. Powstanie pojęcia
„carricatura”. Karykatura jako margines twórczości (Carracci, Bernini). Ghezzi
jako „pierwszy profesjonalny karykaturzysta”.
V. Satyra obrazowa a tradycja „kaprysu” (Tiepolowie).
VI. Angielska satyra/karykatura społeczno-obyczajowa XVIII wieku (Hogarth,
Rowlandson).
VII. Rewolucja francuska widziana przez karykaturę we Francji i Anglii (David, Gillray,
Rowlandson).
VIII. Goya. Karykatura a portret; „Kaprysy” – m. in. satyra obyczajowa; Goya jako
przedstawiciel „komizmu absolutnego” wg Baudelaire’a.
Wstępna bibliografia:
42
E. H. Gombrich and E. Kris, Caricature, Harmondsworth/Middlesex : King Penguin Books,
1940
Werner Hofmann, Die Karikatur von Leonardo bis Picasso, Verlag Brüder Rosenbaum, Wien
1956
Luther und die Folgen für die Kunst. Auss. Kat. Hamburger Kunsthalle 11XI1983-8II1984, hg.
Werner Hofmann, Prestel München 1983
French Caricature and French Revolution 1789-1799, Wight Art Gallery Los Angeles 1988,
ed. Lynne Hockman, Los Angeles 1988
Architektura warszawskiego klasycyzmu 1780-1800 konwersatorium III rok, semestr letni
Zajęcia poświęcone będą architekturze klasycystycznej epoki stanisławowskiej i
pierwszych lat porozbiorowych w Polsce. Akcent położony na środowisku warszawskim
wynika z centralnej roli tego środowiska dla większej części kraju, a zarazem z odmiennej
redakcji klasycyzmu od środowiska wileńskiego.
Z oczywistych względów największą część uwagi będzie skoncentrowana na
architekturze pałacowej i założeniom pałacowo-ogrodowym, ważnym zarówno ze względu
na recepcje najnowszych wzorów, jak i specyfikę Warszawy jako środowiska urbanistyczno
społecznego.
Jednym z najważniejszych celów jest próba umieszczenia architektury w kontekście
europejskim a właściwie już w tamtym czasie światowym, a także rozważenie związków
nowych tendencji w architekturze z ogólnymi prądami intelektualnymi jak oświecenie i
romantyzm.
Zajęcia będą odbywać się częściowo w salach wykładowych, częściowo przy
obiektach. Warunkiem zaliczenia jest obecność oraz, w zależności od liczby uczestników,
test wizualno-faktograficzny lub dla szczególnie zainteresowanych tą formą zaliczenia praca
pisemna.
Wstępna bibliografia:
Tadeusz Stefan Jaroszewski, Architektura doby oświecenia w Polsce : nurty i odmiany,
Wrocław: Ossolineum, 1971
Marek Kwiatkowski, Szymon Bogumił Zug : architekt polskiego Oświecenia, Warszawa :
Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971
43
Jolanta Polanowska, Stanisław Kostka Potocki (1755 - 1821) : twórczość architekta amatora
przedstawiciela neoklasycyzmu i nurtu picturesque, Warszawa : Instytut Sztuki Pan, Liber
Pro Arte, 2009
Marek Kwiatkowski, Stanisław August : król, architekt, Wrocław: Ossolineum, 1983
prof. Grażyna Jurkowlaniec
Funkcje dzieła sztuki w średniowieczu Konwersatorium I rok, semestr zimowy
Opis skrócony
Przedmiotem rozważań będą funkcje przypisywane obrazom, rzeźbom i innym elementom
wystroju i wyposażenia kościoła przez współczesnych historyków sztuki: rzeźbiarska i
malarska dekoracja architektury, dzieła służące upamiętnieniu zmarłych lub fundatorów,
przedmioty związane ze sprawowaniem liturgii, nastawa ołtarzowa, tzw. rekwizyty
dramatyczne, przedstawienia wiązane z różnymi formami pobożności, praktyk kultowych i
doświadczeń religijnych.
Opis rozwinięty
Przedmiotem rozważań będą funkcje przypisywane obrazom, rzeźbom i innym elementom
wystroju i wyposażenia kościoła przez współczesnych historyków sztuki: rzeźbiarska i
malarska dekoracja architektury, dzieła służące upamiętnieniu zmarłych lub fundatorów,
przedmioty związane ze sprawowaniem liturgii, nastawa ołtarzowa, tzw. rekwizyty
dramatyczne, przedstawienia wiązane z różnymi formami pobożności, praktyk kultowych i
doświadczeń religijnych.
1. Ozdoba domu bożego (rzeźba architektoniczna, malarstwo ścienne)
2. Upamiętnienie zmarłych i fundatorów (nagrobki i epitafia; tympanony fundacyjne, tablice
erekcyjne)
3. Sztuka i liturgia (naczynia, księgi i tkaniny liturgiczne, nastawa ołtarzowa)
4. Rekwizyty dramatyczne (rola wizerunków w dramatyzacjach liturgicznych)
5. Przedstawienia dewocyjne i obrazy kultowe
6. Obrazy, relikwie, eucharystia
7. Funkcje dydaktyczne, katechetyczne i mnemotechniczne
44
Zaliczenie na podstawie egzaminu pisemnego (esej na jeden z dwóch podanych tematów)
Bibliografia
S. Ringbom, Icon to Narrative. The rise of the dramatic close-up in fifteenth-century
devotional painting, Abo 1965; W. Marcinkowski, Przedstawienia dewocyjne jako kategoria
sztuki gotyckiej, Kraków 1994; Italian Altarpieces: 1250-1550. Function and Design, red. E.
Borsook, F. Superbi Gioffredi, Oxford 1994; H. Körner, Grabmonumente des Mittelalters,
Darmstadt 1997
J. Tripps, Das handelnde Bildwerk in der Gotik, Berlin 1998
Dzieje myśli o sztuce (dr hab. Grażyna Jurkowlaniec, dr Gabriela Świtek – opis zajęć w obu semestrach) wykład II rok studiów licencjackich, semestr zimowy (prof. Grażyna Jurkowlaniec) i letni (dr Gabriela
Świtek)
Opis skrócony
Zarys dziejów europejskiej myśli o sztuce od starożytności do połowy XX wieku. Celem
wykładu jest przedstawienie rozwoju refleksji nad sztukami plastycznymi – podstawowych
pojęć, głównych idei oraz form, jakie przyjmowała (teoria sztuki, teoria obrazu sakralnego,
historiografia artystyczna, krytyka artystyczna).
Pełny opis
W semestrze zimowym przedmiotem wykładu jest myśl o sztuce od średniowiecza do
schyłku XVII stulecia. Omawiane będą m.in. następujące zagadnienia: pojmowanie sztuki od
starożytności do schyłku epoki nowożytnej (techne, ars, artes liberales i artes mechanicae,
arti del disegno, beaux-arts), rola Historii naturalnej Pliniusza w późniejszej refleksji o sztuce,
poglądy pisarzy średniowiecznych na wystrój kościoła, początki teorii sztuki i historiografii
artystycznej w XV w., spór o pierwszeństwo sztuk (paragone), podstawowe problemy i
kategorie renesansowej, manierystycznej i barokowej teorii sztuki (perspektywa, proporcja,
decorum); osobny blok zajęć będzie poświęcony teorii architektury, a także sporom o
obrazowanie w Bizancjum i na łacińskim Zachodzie.
Egzamin po semestrze zimowym: pisemny (trzy pytania otwarte)
45
Wykład w semestrze letnim obejmuje dzieje myśli o sztuce i krytyki artystycznej od początku
XVIII do XX wieku. Na podstawie wybranych tekstów źródłowych omawiane będą między
innymi estetyczne kategorie malowniczości i wzniosłości, pojęcie smaku i geniuszu, teorie
sensualizmu i asocjacjonizmu, nowoczesna refleksja o powinowactwie sztuk, aspekty
światopoglądu romantycznego, nowe teorie pejzażu, początki i rozwój krytyki artystycznej,
nowoczesne koncepcje muzeum, odmiany historyzmu w architekturze, filozoficzne źródła
realizmu i naturalizmu, nurty francuskiego i angielskiego estetyzmu oraz symbolizmu,
estetyka naukowa impresjonizmu i neoimpresjonizmu, koncepcje przestrzeni w teoriach
awangardowych, problem figuracji i abstrakcji, teorie architektury 1. połowy XX wieku,
koncepcje nowoczesności w refleksji o sztuce.
Antologie tekstów źródłowych:
Myśliciele, kronikarze i artyści o sztuce od starożytności do 1500, oprac. J. Białostocki,
Warszawa 1988 (lub późniejsze wydania).
Teoretycy, pisarze i artyści o sztuce 1500-1600, oprac. J. Białostocki, Warszawa 1985.
Teoretycy, historiografowie i artyści o sztuce 1600-1700, oprac. J. Białostocki, M.
Poprzęcka, A. Ziemba, Warszawa 1994.
Teoretycy, artyści i krytycy o sztuce 1700-1870, red. E. Grabska, M. Poprzęcka, Warszawa
1989.
Manifesty romantyzmu 1790-1830, red. A. Kowalczykowa, Warszawa 1975.
Francuscy pisarze i krytycy o malarstwie 1820-1876, red. H. Morawska, Warszawa 1977, t.
1-3.
Moderniści o sztuce, red. E. Grabska, Warszawa 1971.
Artyści o sztuce, red. E. Grabska, H. Morawska, Warszawa 1969.
Art in Theory 1648-1815, red. C. Harrison, Oxford 1993.
Art in Theory 1815-1900, red. C. Harrison, P. Wood, J. Gaiger, Oxford 1998.
Art in Theory 1900-2000, red. C. Harrison, P. Wood, J. Gaiger, Oxford 1991.
Sztuka, teoria sztuki i historiografia artystyczna późnego średniowiecza i epoki nowożytnej Seminarium magisterskie I i II rok studiów magisterskich uzupełniających, oba semestry
Dokładny zakres tematyczny zajęć będzie uzależniony od liczby i zainteresowań
uczestników zajęć.
Zaliczenie na podstawie pracy pisemnej
46
Teoria obrazu sakralnego w średniowieczu i epoce nowożytnej Konwersatorium (specjalizacja) I rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr letni
Opis skrócony
Celem zajęć będzie próba zarysowania teorii obrazu sakralnego na chrześcijańskim
Zachodzie. Podstawą rozważań będą wybrane fragmenty tekstów normatywnych i
wypowiedzi doktrynalnych na temat obrazów. Pozwalają one po pierwsze zarysować
zasadniczą różnicę w sposobie pojmowania statusu i funkcji obrazu sakralnego na
chrześcijańskim Wschodzie i Zachodzie, po drugie rozważyć odmienny charakter refleksji na
temat obrazów w łacińskim piśmiennictwie średniowiecznym i nowożytnym, po trzecie zaś –
postawić pytanie o relację między zaleceniami teologów i hierarchów kościelnych a praktyką
artystyczną.
Opis rozwinięty
Celem zajęć będzie próba zarysowania teorii obrazu sakralnego na chrześcijańskim
Zachodzie. Podstawą rozważań będą wybrane fragmenty tekstów normatywnych i
wypowiedzi doktrynalnych na temat obrazów. Pozwalają one po pierwsze zarysować
zasadniczą różnicę w sposobie pojmowania statusu i funkcji obrazu sakralnego na
chrześcijańskim Wschodzie i Zachodzie, po drugie rozważyć odmienny charakter refleksji na
temat obrazów w łacińskim piśmiennictwie średniowiecznym i nowożytnym, po trzecie zaś –
postawić pytanie o relację między zaleceniami teologów i hierarchów kościelnych a praktyką
artystyczną.
1. Grzegorz Wielki i koncepcja obrazu jako pisma dla nieumiejących czytać
2. Sobór nicejski II i teologia ikony
3. Koncepcja obrazu w Libri Carolini
4. Kontrowersja między Bernardem z Clairvaux a opatem Sugerem z St. Denis
5. Obraz w Sumie teologicznej Tomasz z Akwinu
6. Spór o obrazy w okresie reformacji (Luter, Karlstadt i inni reformatorzy)
7. Koncepcja obrazu sakralnego w dekrecie soboru trydenckiego i potrydenckich traktatach o
sztuce sakralnej
Zaliczenie na podstawie egzaminu pisemnego (esej na jeden z dwóch podanych tematów)
Bibliografia
47
S. Michalski, Protestanci a sztuka. Spor o obrazy w Europie nowożytnej, Warszawa 1989; M.
Pokorska, Cibus oculorum. Uwagi o teorii dzieła sztuki w „Libri Carolini”, „Folia Historiae
Artium”, 27: 1997, s. 13–33; Ch. Hecht, Katholische Bildertheologie im Zeitalter von
Gegenreformation und Barock. Studien zu Traktaten von Johannes Molanus, Gabriele
Paleotti und anderen Autoren, Berlin 1997; H.L. Kessler, Neither God nor man: words,
images, and the medieval anxiety about art, Freiburg im Breisgau 2007; P. Krasny, Visibilia
signa ad pietatem excitantes. Teoria sztuki sakralnej w pismach pisarzy Roberta Bellarmina,
Cezarego Baroniusza, Rudolfa Hospiniana, Fryderyka Boromeusza i innych pisarzy
kościelnych epoki nowożytnej, Kraków 2010
Maria – Regina – Ecclesia – Roma Wykład z epok sztuki II rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr zimowy
Opis skrócony
Przedmiotem wykładu będzie znaczenie obrazów maryjnych w kulturze religijnej i
artystycznej Rzymu od pojawienia się najstarszych wizerunków Marii w V w. do pierwszych
oficjalnych koronacji obrazów przez kapitułę watykańską w latach 30. XVII w. Na podstawie
mozaik, malowideł i obrazów tablicowych przechowywanych w kościołach S. Maria
Maggiore, S. Maria in Trastevere, S. Maria in Aracoeli, S. Maria del Popolo, S. Maria Antiqua
i S. Maria Nova, a także w bazylice watykańskiej, Panteonie, S. Maria in Domnica, S. Maria
sopra Minerva, S. Maria in Vallicella rozważane będą m.in. typy ikonograficzne
przedstawień, rola obrazów w powstaniu pierwszych maryjnych wezwań kościołów w
Rzymie, udział w religijnym życiu miasta (doroczna procesja 15 VIII, inne procesje związane
z rozmaitymi intencjami), legendy związane z poszczególnymi wizerunkami, przemiany form
ich kultu, a także sposobów prezentowania wiernym.
Opis rozwinięty
Przedmiotem wykładu będzie znaczenie obrazów maryjnych w kulturze religijnej i
artystycznej Rzymu od pojawienia się najstarszych wizerunków Marii w V w. do pierwszych
oficjalnych koronacji obrazów przez kapitułę watykańską w latach 30. XVII w. Na podstawie
mozaik, malowideł i obrazów tablicowych przechowywanych w kościołach S. Maria
Maggiore, S. Maria in Trastevere, S. Maria in Aracoeli, S. Maria del Popolo, S. Maria Antiqua
i S. Maria Nova, a także w bazylice watykańskiej, Panteonie, S. Maria in Domnica, S. Maria
sopra Minerva, S. Maria in Vallicella rozważane będą m.in. typy ikonograficzne
przedstawień, rola obrazów w powstaniu pierwszych maryjnych wezwań kościołów w
Rzymie, udział w religijnym życiu miasta (doroczna procesja 15 VIII, inne procesje związane
48
z rozmaitymi intencjami), legendy związane z poszczególnymi wizerunkami, przemiany form
ich kultu, a także sposobów prezentowania wiernym.
1. Przedstawienia Marii w dekoracji łuku tęczowego S. Maria Maggiore i najstarsze obrazy
tablicowe w kościołach Rzymu a maryjne wezwania kościołów (Panteon, S. Maria in
Trastevere, S. Maria Antiqua)
2. Wizerunki w typie Maria Regina i ich rola w kulturze religijnej, artystycznej i politycznej
Rzymu i Lacjum do XII w.
3. Wizerunki czczone jako namalowane przez św. Łukasza (S. Maria Maggiore, S. Maria in
Aracoeli, S. Agostino, S. Maria in Via Lata, S. Maria del Popolo) i innych świętych malarzy
(S. Maria sopra Minerva)
4. Madonny Rafaela i Pieta watykańska Michała Anioła
5. Kult Marii i kult obrazów jako przedmiot sporu w XVI w.
6. Nowożytne oprawy dawnych wizerunków maryjnych
7. Koronacje obrazów maryjnych w XVII w.
Zaliczenie na podstawie egzaminu pisemnego (esej na jeden z dwóch podanych tematów)
Bibliografia:
Arte e iconografia a Roma da Costantino a Cola di Rienzo, Milano 2000; M. Andaloro, Le
icone a Roma in età preiconoclasta, w: Roma fra oriente e occidente, 19-24 aprile 2001,
Settimane di Studio del Centro Italiano di studi sull’alto medioevo, Spoleto 2002, t. 2, s. 719-
753; U. Nilgen, Maria Regina - Ein politischen Kultbildtypus?, “Römisches Jahrbuch für
Kunstgeschichte”, XIX, 1981, s. 3-33; W. Tronzo, Apse decoration, the liturgy and the
perception of art in medieval Rome: S. Maria in Trastevere and S. Maria Maggiore, w: Italian
Church Decoration of the Middle Ages and Early Renaissance. Functions, Forms and
Regional Traditions, red. W. Tronzo, Bologna 1989, s. 167-193; G. Wolf, Salus Populi
Romani. Die Geschichte römischer Kultbilder im Mittelalter, Weinheim 1990.
Antyczne i średniowieczne toposy o sztuce Konwersatorium I rok studiów licencjackich, semestr letni
Opis skrócony
Na zajęciach rozważane będą słynne frazy, których przedmiotem jest sztuka, twórczość lub
artysta, pojawiające się w Metamorfozach Owidiusza, Historii naturalnej Pliniusza, a także w
innych utworach oraz inskrypcjach antycznych i średniowiecznych (m.in. ars auro prior,
49
materiam superabat opus, ut pictura poesis). Analizowany będzie zarówno ich pierwotny
kontekst, jak i późniejsza recepcja w twórczości, a także historiografii artystycznej, teorii
sztuki oraz literaturze pięknej.
Opis rozwinięty
Na zajęciach rozważane będą słynne frazy, których przedmiotem jest sztuka, twórczość lub
artysta, pojawiające się w Metamorfozach Owidiusza, Historii naturalnej Pliniusza, a także w
innych utworach oraz inskrypcjach antycznych i średniowiecznych (m.in. ars auro prior,
materiam superabat opus, ut pictura poesis). Analizowany będzie zarówno ich pierwotny
kontekst, jak i późniejsza recepcja w twórczości, a także historiografii artystycznej, teorii
sztuki oraz literaturze pięknej.
1. Kunszt i tworzywo (ars auro gemmisque prior; materiam superabat opus; vivum saxum i
lapides viventes)
2. Potęga sztuki i artysty (vox sola defuerit, nisi viventem spiritum videtur in ea deficere,
Deus artifex i artifex divinus, ręka artysty)
3. Sztuka i natura (Natura potentior ars)
4. Ut pictura poesis, paragone, korespondencja sztuk
5. Śmierć i odrodzenie sztuki - cessavit deinde ars ac rursus olympiade CLVI revixit
6. Tajemnice warsztatu wielkich mistrzów (ciemne werniksy Apellesa, cztery kolory wielkich
mistrzów starożytności, ex uno lapide)
7. Emulacja - Alter Apelles, alter Phidias
Zaliczenie na podstawie egzaminu pisemnego (esej na jeden z dwóch podanych tematów)
Bibliografia
Pliniusz, Historia naturalna (wybór), tłum. I. i T. Zawadzcy, Wrocław 1961
Owidiusz, Metamorfozy, tłum. A. Kamieńska, S. Stabryła, Wrocław 1995
G. Vasari, Żywoty najsłynniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów, tłum. K. Estreicher,
Warszawa 1985
Ch. Kruse, Wozu Menschen malen. Historische Begründungen eines Bildmediums, München
2003
P. Emison, Creating the Divine Artist. From Dante to Michelangelo, Leiden 2004
F.H. Jacobs, The Living Image in Renaissance Art, Cambridge 2005
50
Prof. Piotr Juszkiewicz
Krytyka artystyczna wykład II rok mgr uzup., specjalność sztuka-media-rynek,, oba semestry
Tematyka zajęć:
Treść zajęć osnuta jest wokół trzech wątków – teoretycznego, historycznego i praktycznego.
Wątek teoretyczny skupia odpowiedzi na pytania o tożsamość krytyki artystycznej jako formy
słownego komentarza na temat sztuk wizualnych, jej funkcji w mechanizmie artystycznego
świata oraz zasad analizy tekstu krytycznego. W obrębie wątku historycznego omawiane są
przemiany dyskursu krytycznego widziane w korelacji z przemianami statusu artysty,
koncepcji wystawy, kategorii publiczności w ramach systemu salonowego i dealersko-
krytycznego, a także omawiana jest twórczość pisarska czołowych krytyków XVIII, XIX i XX
wiecznych. Wątek praktyczny oznacza przekazanie zasad analizy tekstu oraz wspólne
interpretacje wybranych tekstów krytycznych.
Cele zajęć:
1. naświetlenie kwestii tożsamości krytyki artystycznej w obliczu innych formuł komentarza
dotyczącego sztuk wizualnych, 2. wskazanie na rolę krytyki artystycznej jako elementu
historycznie zmiennych form systemów artystycznych, 3. Przedstawienie na przykładach
rozmaitych sposobów kształtowania tekstów krytycznych, 4. Przekazanie umiejętności
samodzielnej analizy krytycznego tekstu.
Tematyka zajęć:
I. Tożsamość tekstu krytycznego. Główna teza: istotowa i ahistoryczna definicja krytyki musi
zostać zastąpiona historycznym opisem dyskursywnych przemian w świecie sztuki
związanych z kwestią zmiany statusu artysty plastyka i wytyczaniem granic rozmaitych form
dyskursywnej aktywności. W tym sensie głównym postulatem badawczym jest postulat
obserwacji dyskursywnej konkurencji oraz czasowego ustalania granic (definicji) rozmaitych
form komentarza na temat sztuk wizualnych.
51
II. Zasady analizy tekstu krytycznego. Na przykładzie analizy fragmentu tekstu la Fonta de
Saint Yenne zaprezentowana zostanie przydatność Foucaultowskiej koncepcji dokumentu
historycznego do analizy krytycznych tekstów. Omówione zostaną zasady analizy
kluczowych elementów krytycznych tekstów – konstrukcji podmiotu, wpisanej koncepcji
dzieła sztuki, sposobów opisu oraz sposobów porządkowania tradycji artystycznej.
III. Narodziny Salonu i krytyki artystycznej. Na przykładzie dynamiki procesu narodzin
paryskiej akademii zaprezentowany zostanie proces narodzin aktywności krytycznej jako
elementu sytemu artystycznego skoncentrowanego wokół instytucji Akademii i Salonu,
czemu towarzyszyć będzie charakterystyka nabywania dyskursywnej tożsamości przez
poszczególne elementy systemu – artystę, obraz, publiczność, wystawę, język krytycznej
wypowiedzi.
IV. System dealersko – krytyczny. Przedmiotem wykładu jest systemowa przemiana –
narodziny systemu dealersko-krytycznego, rozumiana jako przemiana struktury autorytetu
artystycznego, z skondensowanej i scentralizowanej (system salonowy) w rozproszoną
(system dealersko-krytyczny), opisywana w związku ze zmianą funkcji i postaci językowej
krytyki artystycznej, procesami kierującymi logiką artystycznych hierarchii i dynamiką rynku
artystycznego.
V. Koncepcje pisarskie: charakterystyka koncepcji sztuki, dzieła, artysty obecnych w
tekstach, a także konstrukcji podmiotu i strategii opisu na przykładach tekstów: D. Diderota,
E. Fromantina, J. Ruskina, R. Fry’a, C. Greenberga, R. Krauss.
VI. Analiza wybranego tekstu krytycznego
Warunki zaliczenia: krótka praca pisemna zawierająca samodzielną analizę wybranego
tekstu krytycznego.
Wybrana literatura:
1. Badania nad krytyką literacką, Wrocław 1974 2. Badania nad krytyką literacką. Seria druga, Wrocław 1984
52
3. J. Sławiński, Funkcje krytyki literackiej, w: Z historii i teorii literatury. Prace poświęcone V
międzynarodowemu kongresowi Slawistów w Sofii, Wrocław 1963
4. Współczesne problemy krytyki artystycznej, Wrocław 1973
5. M. Porębski, Pożegnanie z krytyką, Kraków 1966; Rola krytyki w: idem, Ikonosfera,
Warszawa 1972; Krytycy i metoda, w: Badania nad krytyką literacką. Seria druga, op. cit 6. C.,H.White, Canvases and Carriers. Institutional Change in the French Painting World,
New York 1965 7. R. Barthes, Krytyka i prawda, przeł. M. Błońska, w: Współczesna teoria badań literackich
za granicą, t II, Kraków 1976
8. R. Wrigley, The Origins of French Art Criticism, Oxford 1995
9. T. E. Crow, Painters and Public Life in Eighteenth-Century Paris, New Haven &London,
1985
10. A Roger Fry Reader, ed. Ch. Reed, Chicago 1996 11. C. Greenberg, The Collected Essays and Criticism, ed. J. O’ Brian, Chicago 1986 12. B. O’Doherty, Inside the White Cube. The Ideology of the Gallery Space, Santa Monica
1986 13. T. Bennet, The Birth of the Museum. History, Theory, Politics, London 1995 14. P. Mainardi, The End of the Salon. Art and the State in the Early Third Republic,
Cambridge 1993 15. R. Jensen, Marketing Modernism in the fin de siecle Europe, Princeton 1994 16. M. C. Fitzgerald, Making Modernism. Picasso and the Creation of the Market for 20th Art, 17. P. Mathews, Aurier’s Symbolist Art Criticism and Theory, Ann Arbor 1986 18. D. Robson, Prestige, Profit and Pleasure. New York in 1949 and 1950s, New York 1995 19. E. Fromantin, Mistrzowie dawni, przeł. J. Cybis, Wrocław 1956
20. Z dziejów polskiej krytyki i teorii sztuki, t. 1, Myśli o sztuce w okresie romantyzmu, opr. E.
Grabska, S. Morawski, t. 2, Spór o rację bytu polskiej sztuki narodowej (1857-1891), opr.
I. Jakimowicz, Warszawska krytyka artystyczna (1875-1890), opr. A. Porębska,
Warszawa 1961;
21. Teksty o malarzach. Antologia polskiej krytyki artystycznej 1890-1918, red. W. Jaworska,
W. Juszczak, Wrocław 1976.
22. H. Morawska, Francuscy pisarze i krytycy o malarstwie 1820-1876, t 1. W poszukiwaniu
nowoczesności, t. 2. Antologia. Romantyzm, t. 3. Antologia. Realizm, Warszawa 1977.
23. Moderniści o sztuce, opr. E. Grabska, Warszawa 1971.
24. Teoretycy, artyści i krytycy o sztuce 1700-1870, opr. E. Grabska, M. Poprzęcka,
Warszawa 1974.
25. P. Juszkiewicz, Od rozkoszy historiozofii do gry w nic. Polska krytyka artystyczna czasu
odwilży, Poznań 2005.
53
Prof. Alicja Kisielewska Współczesne media artystyczne i kultura wizualna wykład
I rok mgr uzup., semestr letni
Opis: Celem wykładu jest przedstawienie wybranych problemów współczesnych
mediów artystycznych i kultury audiowizualnej o rodowodzie technicznym. Zostana podjęte
między innymi takie zagadnienia, jak: Fotografia: zapis czy kreacja rzeczywistości –
zagadnienie „kadrowania”; Iluzja filmowa – jej historyczna zmienność i uwarunkowania
kulturowe; Teoria filmowej reprodukcji; Specyfika procesu rejestracji w filmie dokumentalnym
i fabularnym; Swoistość i synetyczność sztuki filmowej – podstawowe elementy języka filmu;
Seryjność jako podstawowy problem estetyki telewizji; Język telewizji – kody
przedstaweieniowe; Film wideo – sztuka lub praktyka użytkowa; Kultura konwergencji –
oryginalność i schemat – nowa postmodernistyczna estetyka.
Zaliczenie na podstawie testowego egzaminu pisemnego
Bibliografia (wybrana):
- R. Barthes, Światło obrazu. Uwagi o fotografii, przeł. J. Trznadel, Warszawa 1996.
- S. Sontag, O fotografii, przeł. S. Magala, Warszawa 1986.
- A. Bazin, Film i rzeczywistość, przeł. B. Michałek, Warszawa 1963.
- S. Kracauer, Teoria filmu, przeł. W. Wertenstein, Warszawa 1975.
- J. Łotman, Semiotyka filmu, przeł. B. Michałek, Warszawa 1963.
- D. Dayan, Widz wpisany w obraz, przeł. A. Helman, “Film na Świecie” nr 369, 1989, s.
25-31.
- Po kinie?..., Audiowizualnośćw epoce przekaźników elektronicznych, opr. A. Gwóźdź,
Kraków 1994, s. 117-136.
- Pejzaże audiowizualne, opr. A. Gwóźdź, Kraków 1997.
- W. Godzic, Rozumieć telewizję, Kraków 2001.
- R. W. Kluszczyński, Wprowadzenie do problematyki sztuki wideo, (w: ) Nowe media w
komunikacji społecznej...j. w.
- U. Eco, Innowacja i powtórzenie: pomiędzy modernistyczną i postmodernistyczną
54
estetyką, przeł. T. Rutkowska, “Przekazy i Opinie” 1990, nr 1\2, s. 12-36.
- H. Jenkins, Kultura konwergencji. Zderzenie starych i nowych mediów,
przeł. M. Bernatowicz, M. Filiciak, Warszawa 2007.
Mgr Lidia Klein Krytyka designu i architektury Wykład II rok studiów magisterskich uzupełniających, specjalność „Sztuka-Media-Rynek”, semestr
letni
Zajęcia są wprowadzeniem do krytyki architektury i designu. Nie mają charakteru
kompletnego przeglądu tendencji i kierunków we współczesnym projektowaniu. Ich
zadaniem jest zapoznanie uczestników z wybranymi problemami architektury i designu oraz
warsztatem potrzebnym do samodzielnego pisania tekstów dotyczących tej tematyki.
Podstawowym celem zajęć jest praca nad umiejętnością opisu projektów oraz ich krytycznej
analizy. Każde zajęcia poświęcone będą innemu zagadnieniu (na przykład ruch, zabawa,
ekologia, tradycja, kolor) i różnym sposobom jego interpretacji przez designerów i
architektów. Wybór tematów będzie dostosowany do zainteresowań uczestników zajęć.
Podstawą zaliczenia jest aktywność oraz krytyczny esej dotyczący problematyki
omawianej na zajęciach. Znajomość języka angielskiego jest wymagana.
Literatura: Konkretne teksty będą udostępniane w trakcie zajęć i poddawane na bieżąco
analizie oraz interpretacji.
Wybrane problemy współczesnej architektury Konwersatorium (specjalizacja) II rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr zimowy
Zajęcia mają pozwolić ich uczestnikom zapoznać się z tekstami teoretycznymi oraz
realizacjami kluczowymi dla zrozumienia współczesnej architektury. Analizie poddane
zostaną takie zjawiska jak postmodernizm, dekonstrukcja, architektura cyfrowa czy
architektura ekologiczna. Zajęcia mają formę konwersatorium. Podstawą zaliczenia jest
aktywność oraz wygłoszony i oddany w formie pisemnej referat lub praca pisemna na
55
dowolny (wcześniej skonsultowany) temat dotyczący problematyki zajęć. Większość
tekstów dostępna jest jedynie w języku angielskim, dlatego znajomość tego języka jest
warunkiem uczestnictwa. Zajęcia mają charakter wprowadzający; wiedza z zakresu
współczesnej architektury nie jest wymagana.
Literatura (może ulec zmianie):
Ben Van Berkel, Caroline Bos, UN Studio: Design Models - Architecture, Urbanism,
Infrastructure, London 2006.
Jean-Gilles Décosterd, Philippe Rahm, Décosterd & Rahm: Physiologische Architektur
/architettura fisiologica, Berlin 2002.
Charles Jencks, Architektura Postmodernistyczna, Warszawa 1987.
William J. Mitchell, City of Bits: Space, Place, and the Infobahn, Massachusetts 1995.
Juhani Pallasmaa, The Eyes of the Skin: Architecture and the Senses, London 2005.
Lars Spuybroek, NOX: Machining Architecture, London 2004.
Robert Venturi,Denise Scott Brown,S.Izenour, Learning from Las Vegas, London 1997.
Antologie:
Architecture Theory since 1968, ed. K. Michael Hays (MIT Press, 1998)
Theorizing a New Agenda For Architecture. An Anthology of Architectural Theory 1965-1995,
ed. Kate Nesbitt (Princeton Architectural Press, 1996)
Katalogi wystaw:
Cities: People, Society, Architecture: 10th International Architecture Exhibition - Venice
Biennale, ed. Richard Burdett , Sarah Ichioka (Marsilio 2006)
Metamorph: 9. International Architecture Exhibition: La Biennale di Venezia, ed. Kurt Forster
(Marsilio 2004)
56
Out There. Architecture Beyond Building: 11th International Architecture Exhibition La
Biennale di Venezia, ed. Aaron Betsky (Marsilio 2008)
People Meet in Architecture: Biennale Architettura 2010: La Biennale di Venezia, ed. Kazuyo
Sejima (Marsilio 2010)
Architektura i technologie Konwersatorium (specjalizacja) II rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr letni
Opis: Zajęcia są próbą przyjrzenia się wpływom technologii na architekturę i sposób jej
postrzegania. Zajęcia mają formę konwersatorium. Zestaw poruszanych tematów zależy od
zainteresowań uczestników. Zagadnienia omawiane w ramach poprzedniej edycji:
http://www.ihs.uw.edu.pl/pl/node/2107
Zaliczenie: Podstawą zaliczenia jest aktywność (rozmowa o tekstach) oraz wygłoszony i
oddany w formie pisemnej referat lub praca pisemna na dowolny (wcześniej skonsultowany)
temat dotyczący problematyki zajęć.
Literatura (może ulec zmianie):
Siergiej Eisenstein, Montage and Architecture, [w:] Towards the Theory of Montage, red.
R.Taylor, s. 111–125.
William J. Mitchell, City of Bits: Space, Place, and the Infobahn, Massachusetts 1995.
Zbigniew Oksiuta, Spatium Gelatum, katalog wystawy, BWA Wrocław 2003.
Zbigniew Oksiuta, Formy, procesy, konsekwencje, katalog wystawy, Galeria Arsenał
Białystok i CSW Zamek Ujazdowski Warszawa 2007.
Zbigniew Oksiuta, Isopycnic Systems, Spatium Gelatum, Breeding Spaces [w:] Co to jest
architektura?/What is architecture? Vol.2, red. A. Budak, Kraków 2008.
Mitchell Schwarzer, Zoomscape. Architecture in Motion and Media, New York 2004.
57
Bernard Tschumi, Enrique Walker, Tschumi on Architecture. Conversations with Enrique
Walker, New York 2006.
Robert Venturi,Denise Scott Brown,S.Izenour, Learning from Las Vegas, London 1997.
Antologie:
Architecture Theory since 1968, ed. K. Michael Hays (MIT Press, 1998)
Mgr Adam Konopacki
Rynek sztuki w Polsce wykład I rok mgr uzup., specjalność sztuka-media-rynek, semestr zimowy
Prezentacja złożoności problematyki rynku sztuki z perspektywy historyka sztuki -
rzeczoznawcy.
Zarys historii światowego i rodzimego rynku sztuki.
Charakterystyka współczesnych form sprzedaży dzieł sztuki w Polsce: galerie, antykwariaty,
domy aukcyjne.
Budowa noty katalogowej.
Czynniki wartościowania cenowego obiektów rynku sztuki.
Wskazania praktyczne w rozpoznawaniu falsyfikatów malarstwa.
Wykład zakończony zostanie egzaminem pisemnym. Dr Kamil Kopania Historia sztuki średniowiecznej w Polsce Wykład I rok studiów licencjackich, semestr letni
Wykład poświęcony sztuce w Polsce X – pocz. XVI wieku, ukazujący specyfikę
polskiego średniowiecza. W jego trakcie zostaną przedstawione najważniejsze zjawiska
zachodzące w architekturze, malarstwie, rzeźbie, a także rzemiośle artystycznym tego
okresu. Przemiany formalne oraz treściowe sztuki średniowiecznej omawiane będą w
58
powiązaniu z rozmaitymi aspektami kultury religijnej i duchowej tego czasu, jak też w
kontekście wydarzeń społeczno-politycznych. Wykład ma charakter przeglądowy, niemniej
jednak wybrane, szczególnie istotne dla kultury polskiej zabytki zostaną poddane
szczegółowej analizie.
Zaliczenie na podstawie testu połączonego z kolokwium wizualnym (20 obiektów do
rozpoznania, zadatowania i określenia autorstwa/środowiska artystycznego).
Podstawowa bibliografia:
- Sz. Skibiński, K. Zalewska-Lorkiewicz, Sztuka Polska. Gotyk, Arkady, Warszawa 2010
- P. Skubiszewski, Polska sztuka średniowieczna czy sztuka średniowieczna w Polsce,
„Kwartalnik Historyczny”, nr 86, 1979, s. 891-916
- Z. Świechowski (przy udziale E. Świechowskiej), Sztuka polska. Romanizm, Arkady,
Warszawa 2006 Seminarium licencjackie III rok, oba semestry
Na seminarium będzie można pisać prace z:
historii sztuki średniowiecznej (polskiej i obcej).
związków sztuk plastycznych z teatrem.
W przypadku prac z zakresu historii sztuki średniowiecznej preferowane będą tematy
związane z funkcją, treściami oraz odbiorem dzieł sztuki. Osoby chcące pisać prace
poświęcone związkom sztuk plastycznych z teatrem będą mogły podejmować zagadnienia
dotyczące szeroko pojętych wzajemnych relacji między obydwoma rodzajami sztuk
(z wyjątkiem zagadnień związanych z architekturą budynków teatralnych).
Kilka pierwszych zajęć zostanie poświęconych zagadnieniom związanym ze sposobem
pisania pracy licencjackiej, a więc warsztatowi historyka sztuki (a także teatru), metodologii,
krytycznej analizie źródeł oraz krytycznej lekturze tekstów. Na pozostałych zajęciach
studenci będą referować i omawiać fragmenty swoich prac.
Lista lektur do ustalenia indywidualnie z każdym studentem. Do końca października zalecane
jest przeczytanie następującej pozycji, która zdecydowanie ułatwi pisanie pracy licencjackiej:
59
Umberto Eco, Jak napisać pracę dyplomową. Poradnik dla humanistów, przekł.
Grażyna Jurkowlaniec, przedm. Wojciech Tygielski, Wydawnictwa Uniwersytetu
Warszawskiego, Warszawa 2007
Osoby chcące pisać prace z zakresu związków sztuk plastycznych z teatrem zobowiązane
są do przeczytania następujących pozycji:
Christopher Balme, Wprowadzenie do nauki o teatrze, przełożyli i uzupełnieniami
opatrzyli Wojciech Dudzik i Małgorzata Leyko, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2002
Henryk Jurkowski, Szkice z teorii teatru lalek, Polunima, Łódź 1993 (w przypadku
osób zainteresowanych zagadnieniami związanymi z teatrem lalek bądź jego
pograniczami)
Henryk Jurkowski, Przemiany ikonosfery. Wizualny kontekst sztuki teatru,
Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2009
Irena Sławińska, Współczesna refleksja o teatrze. Ku antropologii teatru,
Wydawnictwo Literackie, Kraków 1979
Warunkiem zaliczenia seminarium jest przedstawienie dokładnego konspektu pracy (z
podanym podziałem na części, krótkim opisem rozdziałów i podrozdziałów, bibliografią). Dr Ewa Korpysz Wybrane zagadnienia z historii architektury romańskiej w Polsce konwersatorium I rok studiów licencjackich, semestr zimowy
Konwersatorium będzie poświęcone przemianom stylistycznym w romańskiej
architekturze Polski. W trakcie zajęć studenci poznają wybrane zabytki o największym
znaczeniu historycznym, kulturalnym i artystycznym, powstałe na naszych ziemiach w
okresie od końca X w. do 2. poł. XIII w. W trakcie prezentacji zostaną przybliżone
podstawowe techniki i terminologia określonych elementów architektonicznych, ukazanych w
rozwoju historycznym.
Sztuka romańska była sztuką kościoła łacińskiego, a chrystianizacja dotarła na nasze
ziemie wtedy, gdy Europa miała już za sobą całe tysiąclecie chrześcijańskiej kultury
łacińskiej. W zasięgu geograficznym stylu romańskiego Polska była zatem krajem
peryferyjnym, jednak mimo, że rozwój artystyczny był u nas bardzo opóźniony, powstały
60
dzieła operujące repertuarem form stosowanych w innych rejonach Europy, liczące się w
dziejach architektury romańskiej.
Plan:
2. Zajęcia wstępne. Podstawowe układy przestrzenne i plany architektoniczne.
Najważniejsze pojęcia terminologiczne.
3. Zasięg geograficzny i periodyzacja architektury romańskiej. Architektura
przedromańska w Polsce do lat 30. XI w.
4. Architektura wczesnoromańska w 2. po. XI w.
5. Architektura romańska w okresie rozkwitu w XII w. Nurt tradycjonalny
6. Nurt reformy klasztornej
7. Dekoracja architektoniczna
8. Schyłek romanizmu. Architektura zakonu cystersów
Podstawowa bibliografia (w niej dalsze wskazówki bibliograficzne):
1. Świechowski Zygmunt, Sztuka polska, [1] : Romanizm, Warszawa 2005
2. Mroczko Teresa, Polska sztuka przedromańska i romańska, Warszawa, 1988
3. Sztuka przedromańska i romańska w Polsce do schyłku XIII w., pod red. Michała
Walickiego, Warszawa 1971
Forma egzaminu (zaliczenie na ocenę): egzamin pisemny dwuczęściowy
- część wizualna (identyfikacja obiektów - określenie i datowanie)
- część pisemna (opracowanie jednego z dwóch zaproponowanych zagadnień)
dr Iwona Luba Historia sztuki nowoczesnej polskiej ( ! patrz też zajęcia dr. Marka Czapelskiego ! ) wykład III rok, semestr zimowy
Wykład poświęcony historii sztuki nowoczesnej polskiej od czasów Stanisława
Augusta po kres II Rzeczypospolitej (czyli około 1764-1939). Obejmuje wszystkie, poza
architekturą, dziedziny sztuk wizualnych, ze szczególnym naciskiem na malarstwo, rzeźbę i
grafikę, uwzględniający jednak także scenografię, fotografię, fotomontaż, film czy wzornictwo
przemysłowe.
61
Prezentacja uwzględnia różnorodne aspekty sztuki, jej rolę w ceremoniale dworu
królewskiego, funkcje dyplomatyczne, promocyjne i propagandowe; ideologie; szkolnictwo,
mecenat i życie artystyczne oraz instytucje opieki nad sztuką, w zmieniających się
warunkach politycznych i kulturowych.
Omówione zostaną główne style i kierunki artystyczne, najważniejsze środowiska i
ugrupowania twórcze.
Wykład zakończy się wspólnym egzaminem pisemnym u dra Czapelskiego i dr Luby, z jedną
wspólną oceną, do egzaminu obowiązuje materiał z obu semestrów.
Wybrana bibliografia:
K. Mikocka-Rachubowa, Rzeźba polska XIX wieku. Od klasycyzmu do symbolizmu. Katalog
zbiorów. Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1993
S. Kozakiewicz, Malarstwo polskie. Oświecenie. Klasycyzm. Romantyzm, Warszawa 1976
A. Ryszkiewicz, Malarstwo polskie. Romantyzm. Historyzm. Realizm, Warszawa 1989
J. Malinowski, Malarstwo polskie XIX wieku, Warszawa 2003
J. Malinowski, Imitacje świata. O polskim malarstwie i krytyce artystycznej drugiej połowy XIX
wieku, Kraków 1987
M. Poprzęcka, Czas wyobrażony. O sposobach opowiadania w polskim malarstwie XIX
wieku, Warszawa 1975
W. Juszczak, Malarstwo polskiego modernizmu, Gdańsk 2004
Koniec wieku. Sztuka polskiego modernizmu 1890–1914. Katalog wystawy, pod. red. E. S.
Charazińskiej i Ł. Kossowskiego, MNW, Warszawa 1997
P. Szubert, Rzeźba polska przełomu XIX i XX wieku, Warszawa 1995
I. Luba, Dialog nowoczesności z tradycją. Malarstwo polskie dwudziestolecia
międzywojennego, Warszawa 2004
A. Sieradzka, Art Déco w Europie i w Polsce, Warszawa 1996
A. Turowski, Budowniczowie świata. Z dziejów radykalnego modernizmu w sztuce polskiej,
Kraków 2000
Wyprawa w dwudziestolecie, red. K. Nowakowska-Sito, kat. wystawy, Muzeum Narodowe w
Warszawie 2008, Warszawa 2008
S. Czekalski, Awangarda i mit racjonalizacji. Fotomontaż polski okresu dwudziestolecia
międzywojennego, Poznań 2000
Polska na wystawach międzynarodowych wykład ogólnouniwersytecki III rok, semestr zimowy
62
Wykład poświęcony obecności polskiej sztuki na wystawach światowych, międzynarodowych
i zagranicznych. Zarysowana zostanie geneza i historia wystaw światowych, ich ranga i
specyfika oraz wpływ na trendy w sztuce, modzie i wzornictwie, czego wyrazistym
przykładem stała się Międzynarodowa Wystawa Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu 1925.
Zaprezentowane zostaną najwybitniejsze polskie pawilony wystawowe jako przykłady
architektury okazjonalnej i efemerycznej oraz najsłynniejsze eksponaty w dziejach wystaw.
Ujawnione zostaną związki pomiędzy prezentacjami pawilonu narodowego a zagadnieniami
polityki wewnętrznej oraz zagranicznej państwa. Omówione zostaną strategie ekspozycyjne
oraz sam proces organizacji wystawy.
Zajęcia kończą się egzaminem pisemnym.
Wybrana bibliografia:
J.E. Findling, Historical Dictionary of World’s Fairs and Expositions 1851-1988, London 1990
A.M. Drexlerowa, A.K. Olszewski, Polska i Polacy na Powszechnych Wystawach Światowych
1851-2000, Warszawa 2005
Wystawa paryska 1925. Materiały z sesji naukowej Instytutu Sztuki PAN, Warszawa, 16-17
listopada 2005 roku, red. J. Sosnowska, Warszawa 2007
Wystawa paryska 1937. Materiały z sesji naukowej Instytutu Sztuki PAN, Warszawa, 22-23
listopada 2007 roku, red. J. Sosnowska, Warszawa 2009
D. H. Gelernter, 1939: The Lost World of the Fair, New York 1995
M. Duranti, Utopia, Nostalgia and World War at the 1939-40 New York World’s Fair, „Journal
of Contemporary History”, Vol. 41, No 4/2006, s. 663-683
Dr Elżbieta Makowiecka Historia sztuki starożytnej Wykład I rok studiów licencjackich, oba semestry
Zasadniczo wykład obejmuje kultury antyku – starożytnej Grecji i Rzymu Cesarskiego –
stanowiące fundament sztuki europejskiej. Wykład rozpocznie się jednak od krótkiego
omówienia sztuki starożytnego Egiptu i Mezopotamii (których wpływ na kulturę pra-grecką i
grecką archaiczną są ewidentne) – nie będą one jednak przedmiotem egzaminu.
Podobnie kultury italskie – głównie etruska (stanowiące istotne elementy kultury i sztuki
Imperium Rzymskiego), będą przedmiotem wykładu, lecz nie egzaminu.
63
Egzamin o charakterze testu pisemnego (w oparciu o przezrocza) odbędzie się po drugim
semestrze i obejmie zasadnicze problemy sztuki starożytnej Grecji i Rzymu.
Zalecana bibliografia:
Jan Parandowski, Mitologia (liczne wydania) – obowiązkowo.
Dla zainteresowanych, dla przypomnienia: Homer, Iliada; Wergiliusz, Eneida; Witruwiusz, O
architekturze ksiąg dziesięć.
Podręczniki:
E. Makowiecka, Sztuka grecka, Warszawa 2007
E. Makowiecka, Sztuka Rzymu od Augusta do Konstantyna, Warszawa 2010
Dla zainteresowanych:
M. L. Bernhard, Sztuka Grecka (T. I-IV)
A. Dobrowolski, Sztuka Etrusków, Warszawa 1971
M. Nowicka, Z dziejów malarstwa greckiego i rzymskiego, Warszawa 1988
A. Sadurska, W cieniu Panteonu, Warszawa 1965
A. Sadurska, Archeologia Starożytnego Rzymu, t. I-II, Warszawa 1975-1980
Liczne wydawnictwa albumowe, których ilustracje (nie zawsze teksty) są bezcennym
elementem poznania sztuki klasycznej – polecam jako uzupełnienie przezroczy stosowanych
do wykładu.
Dr Paweł Migasiewicz
Tradycje gotyku w nowożytnej architekturze europejskiej Proseminarium licencjackie II rok, semestr letni
Zajęcia w formie konwersatorium poświęcone różnorodnym zjawiskom w architekturze
nowożytnej, wywodzącym się z gotyku. Ukazane zostanie zarówno „długie trwanie” form
gotyckich, stosowanych stale na niektórych obszarach do XVII w., jak również występujące w
tym samym czasie świadome nawiązania do form średniowiecznych, dokonywane ze
64
względów ideowych. Szczegółowo omówione zostaną dzieła architektów projektujących w
stylu gotyckim w XVII i w 1. poł. XVIII w. (m.in. Johann Franz Reyff, Christoph Wamser,
Étienne Martellange, Jan Blažej Santini Aichel, Nicholas Hawksmoor). Istotnym celem zajęć
jest rozwijanie umiejętności samodzielnej analizy i interpretacji wybranych obiektów oraz
krytycznego korzystania z literatury naukowej.
Zaliczenie na podstawie sprawdzianu pisemnego.
M. Alexander, Medievalism. The Middle Ages in Modern England, New Haven –
London 2007.
A. J. Baranowski, Tradycja średniowieczna w późnobarokowej architekturze krajów
Europy Środkowej, [w:] Tradycja i innowacja, Warszawa 1981, s. 81–100.
F. Barth, Santini, 1677–1723. Ein Baumeister des Barock in Böhmen, Ostfildern
2004.
R. Bernheimer, Gothic Survival and Revival in Bologna, „Art Bulletin”, XXXVI: 1954,
nr 4, s. 263–284.
K. Clark, The Gothic Revival. An Essay in the History of Taste, London 1964.
P. Frankl, The Gothic. Literary sources and interpretations through eight centuries,
Princeton 1960.
V. Hart, Nicholas Hawksmoor. Rebuilding Ancient Wonders, New Haven – London
2002.
M. Hesse, Von der Nachgotik zur Neugotik. Die Auseinandersetzung mit der Gotik in
der französischen Sakralarchitektur des 17. u. 18. Jh., Frankfurt a. Main 1984.
M. Horyna, Jan Blažej Santini-Aichel, Praha 1998.
V. Kotrba, Česká barokní gotika. Dílo Jana Santiniho-Aichla, Praha 1976.
E. Kirschbaum, Deutsche Nachgotik, ein Beitrag zur Geschichte der Kirchlichen
Architektur von 1550-1800, Augsburg 1930.
M. Lours, L’autre temps des cathédrales. Du concile de Trente à la Révolution
française, Paris 2010.
E. Panofsky, Meaning in the Visual Arts, New York 1955.
H. Rousteau-Chambon, Le gothique des Temps modernes. Architecture religieuse en
milieu urbain, Paris 2003.
J. Sedlák, Jan Blažej Santini. Setkání Baroku s Gotikou, Praha 1987.
J. Summerson, Architecture in Britain, 1530–1830, New Haven – London 1993.
R. Wittkower, Classic vs. Gothic. Architectural Projects in Seventeenth Century Italy,
New York 1974.
65
G. Worsley, The Origins of the Gothic Revival, [w:] Transactions of the Royal
Historical Society, 3, 1992, s. 105–150.
Pozycja społeczna artysty w epoce nowożytnej Zajęcia fakultatywne z historii kultury II rok, semestr letni
Zajęcia w formie wykładu z elementami konwersatorium poświęcone roli i pozycji
artystów w społeczeństwach nowożytnej Europy. Podczas kolejnych spotkań w oparciu o
przykłady z różnych krajów omawiane będą czynniki określające kondycję społeczną
malarzy, rzeźbiarzy, architektów oraz przedstawicieli innych profesji artystycznych, m.in.
wykształcenie, sytuacja finansowa, relacje ze zleceniodawcami i mecenasami, poczucie
własnej wartości i jego przejawy w postaci autoportretów i wypowiedzi na własny temat,
opinie współczesnych, sława. Przedstawione zostaną również dążenia poszczególnych
artystów i ich grup do podniesienia swojej pozycji.
Zaliczenie na podstawie sprawdzianu pisemnego.
Wybór literatury:
F. Ames-Lewis, The Intellectual Life of the Early Renaissance Artist, New Haven –
London 2000.
The Changing Status of the Artist, red. E. Barker, N. Webb, K. Woods, New Haven –
London 1999.
La condition sociale de l’artiste XVIe-XXe siècles. Actes du colloque du Groupe des
chercheurs en Histoire moderne et contemporaine du C.N.R.S., 12 octobre 1985, red.
J. de La Gorce, F. Levaillant et A. Mérot, Saint-Étienne 1987.
C. Denk, Artiste, citoyen & philosophe: der Künstler und sein Bildnis im Zeitalter der
französischen Aufklärung, München 1998.
P. A. Emison, Creating the “Divine” Artist. From Dante to Michelangelo, Leiden –
Boston 2004.
J. Hall, The World as Sculpture, London 1999.
J. L. Koerner, The Moment of Self-Portraiture in German Renaissance Art., Chicago –
London 1993.
N. Laneyrie-Dagen, P. Wat, P. Dagen, Le métier d’artiste, peintres et sculpteurs
depuis le Moyen Âge, Paris 1999.
L. Shiner, The Invention of Art, Chicago – London 2001.
66
Les “Vies” d’artistes. Actes du colloque international organisé par le Service culturel
du musée du Louvre les 1er et 2 octobre 1993, red. M. Waschek, Paris 1996.
Die Virtus des Künstlers in der Italienischen Renaissance, red. J. Poeschke, T.
Wigel, B. Kusch-Arnhold, Münster 2006.
R., M. Wittkower, Born under Saturn. The Character and Conduct of Artists, a
Documented History from Antiquity to the French Revolution, London 1963.
J.Woods-Marsden, Renaissance Self-Portraiture. The Visual Constraction of Identity
and the Social Status of the Artists, New Haven – London 1998.
Sztuka około 1750 r. w Europie Środkowej Wykład z epok sztuki II rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr zimowy
Wykład prezentujący najważniejsze zjawiska i procesy zachodzące w sztuce połowy XVIII w.
w Europie Środkowej z uwzględnieniem realiów politycznych i ekonomicznych.
Zaliczenie na podstawie egzaminu pisemnego
Wybór literatury:
O. Blažicek, Barockkunst in Böhmen, Praha 1967.
T. DaCosta Kaufmann, Court, Cloister, and City. The Art and Culture of Central
Europe, 1450-1800, Chicago 1995.
Geschichte der bildenden Kunst in Österreich, t. 4 Barock, red. H. Lorenz, München
1999.
Geschichte der Bildenden Kunst in Deutschland, t. 5 Barock und Rokoko, red. F.
Büttner, München 2008.
Reiselust und Kunstgenuss. Barockes Böhmen, Mähren und Österreich, red. F.
Polleroß, Petersberg 2004.
Mecenat artystyczny Ludwika XIV Wykład z epok sztuki I rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr zimowy
Wykład poświęcony inicjatywom artystycznym Ludwika XIV. W trakcie zająć omówione
zostaną dzieła architektury, rzeźby, malarstwa oraz przedmioty użytkowe wykonywane na
67
zlecenie władcy. Uwzględnione zostaną również uwarunkowania polityczne, społeczne i
ekonomiczne mecenatu monarszego.
Zaliczenie na podstawie egzaminu pisemnego.
Wybór literatury:
R. W. Berger, The Palace of the Sun: The Louvre of Louis XIV, University Park, Pa.
1993.
R. W. Berger, Royal Passion. Louis XIV as Patron of Architecture, Cambridge 1994.
A. Blunt, Art and architecture in France 1500-1700, New Haven – London 1999.
Bronzes français de la Renaissance au Siècle des lumières [katalog wystawy, Paryż,
Luwr], red. G. Bresc-Bautier, G. Scherf, Paris 2008.
L. Hautecoeur, Histoire de l’architecture classique en France, t. I, cz. 3 (Paris 1967), t.
II (Paris 1948), t. III (Paris 1950).
Louis XIV, l’homme et le roi, red. N. Milovanovic, A. Maral, Paris 2009.
Jules Hardouin-Mansart, 1646–1708, red. A. Gady, Paris 2010.
T. Kirchner, Le héros épique. Peinture d’histoire et politique artistique dans la France
du XVIIe siècle, Paris 2008.
M. Lours, L’autre temps des cathédrales. Du concile de Trente à la Révolution
française, Paris 2010.
J.-M. Pérouse de Montclos, Histoire de l’architecture française. De la Renaissance à
la Révolution, Paris 2003.
K. Secomska, Malarstwo francuskie XVII w., Warszawa 1985.
K. Secomska, Spór o starożytność. Problemy malarstwa w „Paralelach” Parrault,
Warszawa 1991.
F. Souchal, French sculptors of the 17th and 18th centuries. The reign of Louis XIV.
Illustrated Catalogue, t. I–IV, Paris 1977–1993.
I. Thompson, The Sun King’s Garden: Louis XIV, André Le Nôtre and the Creation of
the Gardens of Versailles, London 2006.
G. Sabatier, Versailles, ou la figure du roi, Paris 1999.
G. Sabatier, The Illusions of Marly, [w:] The Baroque Villa. Suburban and Country
Residences c. 1600–1800, red. B. Arciszewska, Warsaw 2009, s. 31–42.
I. Thompson, The Sun King’s Garden: Louis XIV, André Le Nôtre and the
Creation of the Gardens of Versailles, London 2006.
G. Valerius, Académie Royale de Peinture et de Sculpture, 1648–1793. Geschichte.
Organisation. Mitglieder, Norderstedt 2010.
68
Mgr Ewa Perlińska Nacjonalizm w architekturze polskiej konwersatorium (specjalizacja)
II rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr zimowy
Celem zajęć będzie lektura krytyczna tekstów teoretycznych dotyczących koncepcji
stylów narodowych i ich zestawienie ze zrealizowanymi projektami, zadanie pytania czym
jest nacjonalizm, jaka jest jego geneza w teorii architektury, poznanie kontekstu kulturowego
wpływającego na wykształcenie się takich koncepcji artystycznych. Wśród lektur znajdą się
teksty: Władysława Łuszczkiewicza, Jana Sasa-Zubrzyckiego, Stefana Szyllera, Stanisława
Witkiewicza, Edgara Kovatsa. Wśród omawianych zagadnień pojawi się także problem
wernakularyzmu, formy narodowej po 1918 roku, polskiej sztuki dekoracyjnej oraz
socrealizmu. Zastanowimy się także jaki pisać o zjawisku poszukiwania stylu narodowego
czytając teksty współczesnych badaczy.
Tematy poruszane na zajęciach:
1) Nacjonalizm i tradycja
2) Gotyk jako wzór narodowy - styl wiślano-bałtycki
3) Jan Sas-Zubrzycki i styl nadwiślański
4) Inspiracje polskim renesansem
5) Definicja architektury wernakularnej i neowernakularnej i jej oblicza w Europie Środkowo-
Wschodniej
6) Styl zakopiański i Stanisław Witkiewicz
7) Inspiracje sztuką wschodnich Karpat
8) Regionalizm w krajobrazie górskim
9) Styl wschodnio-małopolski a zjawisko „narodowego romantyzmu”
11) Styl dworkowy i jego rola po 1918 r.
12) Polska Sztuka Dekoracyjna i wystawa paryska w 1925 roku
13) Architektura „Narodowa w formie, socjalistyczna w treści”
Zaliczenie: na podstawie aktywności na zajęciach oraz kolokwium na koniec
Wybrana literatura ogólna:
69
Blaschke K., Nasze własne, nasze polskie. Mit renesansu lubelskiego w polskiej historii
sztuki, Kraków 2010
Hobsbawm E., Tradycja wynaleziona, Kraków 2008
Leśniakowska M., „Polski dwór” wzorce architektoniczne, mit, symbol, Warszawa 1992.
Nacjonalizm w sztuce i historii sztuki 1789-1950, Warszawa 1998.
Olszewski A.K., Przegląd koncepcji stylu narodowego w teorii architektury polskiej przełomu
XIX i XX wieku, „Sztuka i krytyka. Materiały do studiów i dyskusji z zakresu teorii i historii
sztuk, krytyki artystycznej oraz badań nad sztuką”, 1956, nr 3-4, s. 275-372.
Pycka A.M., Kreacje i poglądy Stanisława Witkiewicza na tle głosów epoki, Kraków 2010
Stanisław Witkiewicz. Człowiek – artysta – myśliciel, Zakopane 1997.
Stefański K., Polska architektura sakralna w poszukiwaniu stylu narodowego, Łódź 2002
Prof. Andrzej Pieńkos NOWE ODKRYCIE ŚWIATA w XVIII WIEKU wykład ogólnouniwersytecki I rok mgr uzup., semestr zimowy
Wykład prezentuje niestandardową wizję sztuki XVIII wieku, na przełomie epok
nowożytnej i nowoczesnej, w ścisłym powiązaniu z przemianami w kulturze europejskiej.
Wykład nie przedstawia wyłącznie przemian w samym malarstwie. Ukazać ma m.in. ich
związek z nowymi zjawiskami społecznymi Oświecenia i romantyzmu, z rodzącą się
turystyką, powstaniem nauki o ziemi, archeologią, nowymi typami rezydencji i tzw. ogrodem
angielskim. Materiał prezentowany na wykładzie stanowić będą zarówno klasyczne
arcydzieła malarstwa od XVII do pocz. XIX w., ale też mało znane twory „sztuki niskiej” czy
- Organizacja artystycznego życia we Francji XVIII wieku (procedura nauczania w
Królewskiej Akademii Malarstwa i Rzeźby, wystawy, konkursy, stypendia, modelowe
akademickie kariery; królewski mecenat).
- Rokoko i holandyzm – historia smaku, rozbrat między oficjalną akademicką doktryną a
malarską praktyką i kolekcjonerstwem.
-Grand Tour, archeologiczne odkrycia i formowanie się programu neoklasycyzmu w Rzymie.
„Kolonie artystyczne” 2. połowy XVIII w. w Italii.
-Jacques-Louis David – reforma artystyczna i polityka. Pracownia Davida i międzynarodowy
styl ok. 1800.
-Architektura neoklasycyzmu, tzw. architektura rewolucyjna i styl empire.
-Europejska rzeźba przełomu XVIII i XIX w.: Canova i Thorvaldsen.
-Założenia parkowe, koncepcja malowniczości i ogrodowe fabriques.
- Nowoczesna ikonografia: tematyka rodzajowa i angielskie moral subjects, okropności
wojny; Osjan i mitologia Północy.
- Programy odnowy sztuki ok. 1800: Carstens, Runge, Blake, Bractwo św. Łukasza – w
poszukiwaniu nowej ekspresji.
- Neogotyk w XVIII i XIX wieku, postawy wobec średniowiecza.
- Historyzm w architekturze
- Romantyczne koncepcje krajobrazu w Anglii, Danii, Niemczech, Francji i Stanach
Zjednoczonych.
- Ingres versus Delacroix, program romantyzmu we francuskim malarstwie i rzeźbie.
- Karykatura i sztuka społecznie zaangażowana ok. 1848 r.
- Realizm, impresjonizm i postimpresjonizm
- Eduard Manet i perspektywy modernizmu
80
- Symbolizm
- Secesja w Europie i Stanach Zjednoczonych
Zaliczenie na podstawie pisemnego egzaminu.
Poradnik bibliograficzny
Zestaw nie obejmuje ogólnych opracowań typu encyklopedycznego, albumów, zarysów
dziejów sztuki wszystkich epok (nawet jeżeli zawierają wartościowe rozdziały dot. XVIII i
XIX w., jak np. Sztuka świata), a także monografii i katalogów wystaw poszczególnych
artystów. Uwaga ! zapis bibliograficzny skrótowy.
Opracowania ogólne :
H. Belting, Das unsichtbare Meisterwerk: Die modernen Mythen der Kunst, München 1998
[wersja ang.: The Invisible Masterpiece, Chicago 2001].
L. Benevolo, History of Modem Architecture, I, Cambridge MA 1971.
B. Bergdoll, European Architecture 1750-1890, Oxford-New York 1997.
R. Brettell, Modern Art 1851-1929, Oxford-New York 1997
P. Collins, Changing Ideals in Modern Architecture (1750-1950), London 1965.
M. Craske, Art in Europe 1700-1830, Oxford-New York 1998.
S. Eisenman (red.), Nineteenth Century Art. A Critical History, London 1994 (i wyd.
2001).
H.-R. Hitchcock, Architecture: Nineteenth and Twentieth Centuries, Harmondsworth (1958)
1977.
W. Hofmann, Das irdische Paradies, München 1960.
H.W. Janson, 19th Century Sculpture, New York 1985.
K. Lankheit, Revolution und Restauration 1785-1855, Köln 1988.
F. Loyer, Architecture of the Industrial Age 1789-1914, New York 1982.
R. D. Middleton, D. Watkin, Neo-Classical and Nineteenth Century Architecture, vol. I-II,
London 1977.
N. Pevsner, Pionierzy współczesności, Warszawa 1978.
M. Porębski, Dzieje sztuki w zarysie. Wiek XIX i XX, Warszawa 1988.
R. Rosenblum, H.W. Janson, 19th Century Art, New York 1984.
E. Roters, Malerei des 19. Jahrhunderts, Köln 1998.
J. Starobinski, 1789. Emblematy rozumu, Warszawa 1997.
81
Opracowania szczegółowe:
O. Bätschmann, Entfernung der Natur, Landschaftsmalerei 1750-1920, Köln 1989.
A. Boime, Art in an Age of Revolution 1750-1800, Chicago-London 1987.
H. Börsch-Supan, Die deutsche Malerei von A. Graff bis H. Von Marees 1760-1870,
München 1988.
A. Braham, The Architecture of French Enlightenment, London 1980.
W. Busch, Das sentimentalische Bild. Die Krise der Kunst im 18. Jahrhundert und die
Geburt der Moderne, München 1993.
J.M. Crook, The Greek Revival, London 1972.
E. Cumming, W. Kaplan, The Arts and Crafts Movement, London 1991.
G. Germann, Gothic Revival in Europe and Britain, London 1972.
V. Hammerschmidt, J. Wilke, Die Entdeckung der Landschaft. Englische Gärten des 18.
Jahrhunderts,
Stuttgart 1990.
H. Hofstaetter, Symbolizm, Warszawa 1987.
H. Honour, Neoklasycyzm, Warszawa 1972.
H. Honour, Romanticism, Harmondsworth 1979.
Ikonografia romantyczna, Materiały sympozjum Komitetu Nauk o Sztuce ... pod red. M.
Poprzęckiej, Warszawa 1977.
W. Juszczak, Postimpresjoniści, Warszawa 1985 (i inne wydania).
E. Kaufmann, Architecture in the Age of Reason, Cambridge
MA 1955.
Z. Kępiński, Impresjonizm, Warszawa 1986 (i inne wydania)
A. Konopacki, Prerafaelici, Warszawa 1989.
F. Loyer, Art Nouveau Architecture, London 1979.
H. Mikocka-Rachubowa, Canova, jego krąg i Polacy, Warszawa 2001.
A. Morawińska, A.F.Muszyńskiego rozprawa o ogrodownictwie angielskim, Wrocław 1977.
L. Nochlin, Realizm, Warszawa 1974.
Od Maneta do Gauguina. Impresjoniści i postimpresjoniści z Musee d’Orsay w Paryżu,
Warszawa 2001 (katalog wyst. w Muzeum Narodowym pod red. I. Danielewicz)
D.J. Olsen, The City as a Work of Art: London, Paris, Vienna, New Haven-London 1986.
A. Osęka, Styl „expo", Warszawa 1970.
M. Poprzęcka, Akademizm, Warszawa 1979 (i wyd. następne).
J. D. Prown, Malarstwo amerykańskie od początków do Armory Show (tłum. H.
Andrzejewska), Warszawa 1994.
G. J. Reimann, Deutsche Baukunst des Klassizismus, Leipzig 1967.
82
Romantyzm. Malarstwo w czasach F. Chopina, Warszawa 1999 (kat. wystawy na Zamku
Królewskim).
R. Rosenblum, 1900: Art at the crossroads, New York 2000 (kat. wystawy).
R. Rosenblum, Transformations in Late Eighteenth Century Art, Princeton 1967.
R. Rosenblum, Międzynarodowy styl około 1800 roku. Studium linearnej abstrakcji, Toruń
2001.
E. Roters, Jenseits von Arkadien. Die romantische Landschaft, Köln 1995.
J. Rykwert, The First Moderns, London 1980.
C.E. Schorske, Fin-de-Siecle Vienna: Politics and Culture, London 1979 [rozdział o
Ringstrasse].
J. Summerson, The Architecture of 18th Century, London 1986.
J. Summerson, Architecture in Britain 1530-1830, Harmondsworth 1977 [część 5].
A. Sutcliffe, Paris: An Architectural History, New Haven 1993 [rozdz. 4-7].
S. Tschudi Madsen, Art Nouveau, Warszawa 1987.
H. Vogel, Deutsche Baukunst des Klassizismus, Berlin 1937.
D. Watkin, The English Vision: The Picturesque in Architecture, Landscape and Garden
Design, London
1982.
D. Wiebenson, The Picturesque Garden in France, Princeton 1978.
T. J. Żuchowski, Patriotyczne mity i toposy. Malarstwo niemieckie 1800-1848, Poznań
1991.
Artykuły :
J. Białostocki, „Ikonografia romantyczna. Przegląd problemów badawczych”, w:
Romantyzm. Studia nad sztuką drugiej połowy wieku XVIII i wieku XIX. Materiały sesji SHS,
Warszawa 1967, s.
J. Białostocki, „Romantyzm malarski w Polsce i w Europie”, w: tegoż, Refleksje i syntezy ze
świata sztuki, Warszawa 1978, s. 70-79.
P. Krakowski, „Teoretyczne podstawy architektury wieku XIX", Zeszyty Naukowe
Uniwersytetu
Jagiellońskiego, 1979.
P. Krakowski, „Z zagadnień architektury XIX wieku. Historyzm i eklektyzm", w: Sztuka 2
połowy XIX wieku, Materiały Sesji SHS, Warszawa 1973, s. 23- 36.
A. Lewicka, „Styl w XIX w., czyli o różnych postawach wobec sztuki", w: Tradycja i
innowacja, Materiały Sesji SHS, Warszawa 1981, s. 165-169.
Z. Ostrowska-Kębłowska, „Problem historyzmu w badaniach nad architekturą XIX wieku", w:
Myśl o sztuce, Materiały Sesji SHS, Warszawa 1976.
83
E. Wind, „Rewolucja w malarstwie historycznym”, Roczniki Humanistyczne KUL, XLIII, 1995.
Dr Mateusz Salwa Proseminarium licencjackie
III rok, oba semestry
Zakres prowadzonych prac:
- nowożytna i współczesna estetyka oraz teoria sztuki
- sztuka publiczna, sztuka ulicy, nowe media, fotografia
Szkoły humanistyki XX w. Wykład
I rok studiów mgr uzup., oba semestry
Celem zajęć jest zaprezentowanie najważniejszych nurtów w humanistyce XX w. (w filozofii,
antropologii, teorii kultury, teorii literatury, historii), a także współczesnych perspektyw
badawczych (m in. studia kulturowe, studia postkolonialne, studia feministyczne). W trakcie
zajęć z jednej strony będą omawiane koncepcje filozoficzne W. Diltheya, F. Nietzschego, K.
Marksa, M. Heideggera, H-G. Gadamera, T. Adorno, R. Rortiego, J. Derridy z drugiej takie
nurty jak strukturalizm, poststrukturalizm, dekonstrukcjonizm. W efekcie zostanie
zarysowane tło, na którym funkcjonuje współczesna humanistyka.
Forma zaliczenia: egzamin pisemny po 2. sem.
Bibliografia:
- „Teksty Drugie” 1997 nr 6 (numer poświęcony problematyce interpretacji)
- Banasiak B., Filozofia "końca filozofii": dekonstrukcja Jacquesa Derridy, Warszawa 1997
- Barker Ch., Studia kulturowe. Teoria i praktyka, tłum. A. Sadza, Kraków 2005
- Buczyńska-Garewicz H., Peirce, Warszawa 1966
- Burzyńska A., Anty-teoria literatury, Kraków 2006
- Burzyńska A., Dekonstrukcja i interpretacja, Kraków 2001
- Burzyńska A., Markowski M. P., Teorie literatury, Kraków 2006
- Chmielowski F., Sztuka, sens, hermeneutyka: filozofia sztuki H. -G. Gadamera, Kraków
1993
84
- Dybel P., Granice rozumienia i interpretacji. O hermeneutyce Hansa-Georga Gadamera,
Kraków 2004
- Filozofia XX w., t. 1-2, red. Z. Kuderowicz, Warszawa 2002
- Gadacz T., Historia filozofii współczesnej, Kraków 2009
- Gołębiewska M., Między wątpieniem a pewnością: o związkach języka i racjonalności w
filozofii poststrukturalizmu, Kraków 2003.
- Hawkes T., Strukturalizm i semiotyka, Warszawa 1988
- Kuderowicz Z., Dilthey, Warszawa 1967.
- Kuderowicz Z., Nietzsche, Warszawa 1979
- Leach E., Lévi-Strauss, Warszawa, 1973
- Lechte J., Panorama współczesnej myśli humanistycznej, tłum. T. Baszniak, Warszawa
1999
- Literatura, teoria, metodologia, red. D. Ulicka, Warszawa 1998
- Lyotard J.-F., Fenomenologia, przeł. Jacek Migasiński, Warszawa 2000
- Markowski M. P., Nietzsche: filozofia interpretacji, Kraków 1997
- Michalski K., Heidegger i filozofia współczesna, Warszawa 1998
- Miś A., Filozofia współczesna. Główne nurty, Warszawa 2000
- Mitosek T., Teorie badań literackich, Warszawa 1998
- Paczkowska-Łagowska, Logos życia: filozofia hermeneutyczna w kręgu Wilhelma Diltheya,
Gdańsk 2000
- Pelc J., Wstęp do semiotyki, Warszawa 1982.
- Rosińska Z., Freud, Warszawa 1993
- Rosińska Z., Psychoanalityczne myślenie o sztuce, Warszawa 1985
- Rosner K., Hermeneutyka jako krytyka kultury: Heidegger, Gadamer, Ricoeur, Warszawa
1991
- Rosner K., Narracja, tożsamość, czas, Kraków 2006
- Rosner K., Semiotyka strukturalna w badaniach nad literaturą : jej osiągnięcia,
perspektywy, ograniczenia, Kraków 1981
- Szahaj A., Ironia i miłość: neopragmatyzm Richarda Rorty'ego w kontekście sporu o
postmodernizm, Wrocław 1996
- Szahaj A., Teoria krytyczna szkoły frankfurckiej: wprowadzenie, Warszawa 2008
- Święcicka K., Husserl, Warszawa 2005
- Żyłko B., Semiotyka kultury: szkoła tartusko-moskiewska, Gdańsk 2009
85
Dzieje historii sztuki Wykład I rok studiów mgr uzup., oba semestry
Celem zajęć jest zaprezentowanie słuchaczom zarysu dziejów historycznego spojrzenia na
sztukę od starożytności do początków XX w. W trakcie wykładu zostanie przedstawiona
ewolucja poglądów na sztukę, która doprowadziła do wykształcenia się historii sztuki jako
nowoczesnej dyscypliny akademickiej.
Forma zaliczenia: egzamin pisemny po 2. sem.
Literatura:
Adler E., J. G. Herder i oświecenie niemieckie, Warszawa 1965
Alois Riegl, Georg Dehio i kult zabytków, przekład i wstęp R. Kasperowicz., Warszawa 2002
Burckhardt J, Wykłady o sztuce: wybór, przekład, wstęp, oprac. R. Kasperowicz, red. nauk.
Antoni Ziemba. Warszawa 2008
Dzieje historii sztuki w Polsce : kształtowanie się instytucji naukowych w XIX i XX wieku:
praca zbiorowa, pod red. A. S. Labudy, przy współpracy K. Zawiasa-Staniszewskiej. Poznań
1996.
Kalinowski L., Max Dvořák i jego metoda badań nad sztuką, Warszawa 1974.
Kasperowicz R., Berenson i mistrzowie odrodzenia: przyczynek do postawy estetycznej
Bernarda Berensona, Kraków 2001.
Kasperowicz R., Zweite, ideale Schöpfung: sztuka w myśleniu historycznym Jacoba
Burckhardta, Lublin 2004
Krzemień-Ojak S., Vico, Warszawa 1971
Kuderowicz K., Wolność i historia: studia o filozofii Hegla i jej losach, Warszawa 1981
Labuda A. S., Oko, obraz, słowo : Charles Sterling i Otto Pächt, “Biuletyn Historii Sztuki”, 55,
1993, 341-366
Małkiewicz A., Z dziejów polskiej historii sztuki: studia i szkice, Kraków 2005. Morawski S., Rozwój myśli estetycznej od Herdera do Heinego, Warszawa 1957
Myśliciele, kronikarze i artyści o sztuce: od starożytności do 1500, oprac. J. Białostocki,
Warszawa 1978 (2001)
O rozpoznawaniu i wartościowaniu obrazów : poglądy siedemnastowiecznych pisarzy i
amatorów sztuki, oprac. Z. Waźbiński, Toruń 1975
Panofsky E., Studia z historii sztuki, wybrał, oprac. i opatrzył posłowiem Jan Białostocki.
Warszawa 1971.
86
Piwocki K., Pierwsza nowoczesna teoria sztuki: poglądy Aloisa Riegla,Warszawa 1970
Pliniusz St., Historia naturalna (wybór), przekł. i koment. Ireny i Tadeusza Zawadzkich, wstęp
oprac. Irena i Tadeusz Zawadzcy oraz rozdz. VI "Pliniusz w Europie" Leszek Hajdukiewicz,
różne wydania
Secomska K., Spór o starożytność. Problemy malarstwa w „Paralelach” Perrault, Warszawa
1991
Szczepańska A., Idea postępu w myśli o sztuce (XVI-XVIII w.), w: Myśl o sztuce i sztuka XVII
i XVIII wieku, Warszawa 1970
Teoretycy, artyści i krytycy o sztuce 1700-1870, red. i oprac. M. Poprzęcka, Warszawa 1974
Teoretycy, historiografowie i artyści o sztuce 1600-1700, oprac. J. Białostocki, red. nauk. I
uzupełnienia M. Poprzęcka, A. Ziemba, Warszawa 1994
Teoretycy, pisarze i artyści o sztuce: 1500-1600, oprac J. Białostocki. Warszawa 1985
Warburg A. M., Narodziny Wenus i inne szkice renesansowe, przeł. i wstępem opatrzył R.
Rembrandta. Oryginał – Kopia – Późne Odbitki, kat. wyst., red. G. Hałasa, Muzeum
Narodowe w Poznaniu 2009, s. 12-23.
A. Grelle Iusco, Matrici metalliche incise. Il problema della conservazione e restauro dalla
Calcografia Romana all’Istituto Nazionale per la Grafica, Roma 1998.
W stronę autonomii artystycznej: historia miedziorytu od Mistrza ES do Albrechta Dȕrera wykład z epok sztuki I rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr letni
90
Prowadzone w ostatnim dwudziestoleciu pogłębione badania nad początkami grafiki
doprowadziły do rewizji wielu poglądów na temat funkcji, ikonografii i dystrybucji rycin w
pierwszym stuleciu istnienie grafiki. Wykład przedstawia – na przykładzie grafiki niemieckiej
drugiej połowy XV w. i początku XVI w. – nowe koncepcje badawcze dotyczące strategii
rynkowo-komercyjnych rytowników, systemu produkcji miedziorytów czy wreszcie sposobów
„rekonstrukcji” zmieniającego się wówczas dynamicznie statusu tej profesji.
Zaliczenie: egzamin pisemny
Lista lektur:
H. Bevers, Meister E.S.: Ein oberrheinischer Kupferstecher der Spätgotik, kat. wyst.,
Zaliczenie na podstawie kilku krótkich prac pisemnych prac sporządzonych w ciągu
semestru i sprawdzianu z ornamentyki.
Literatura:
Burnatowa I., Ornament renesansowy w Krakowie, „Studia Renesansowe”, 4: 1964, s. 5-224
Irmscher G., Kleine Kunstgeschichte des europäischen Ornaments seit der Frühen Neuzeit
(1400-1900), Darmstadt 1984
Mączeński Z., Elementy i detale architektoniczne w rozwoju historycznym, Warszawa 1956 i
1997
Meyer F.S., Handbuch der Ornamentik, Leipzig 1927 i 1983
Słownik terminologiczny sztuki pięknych, Warszawa 1996
Warncke C.P., Die ornamentale Groteske in Deutschland 1500-1650, Bd. 1-2, Berlin 1979
Wyznanie wiary – gloryfikacja – propaganda: ikonografia sztuki na Śląsku XVI-XVIII w. Zajęcia fakultatywne z historii kultury II rok studiów licencjackich, semestr zimowy
97
Zajęcia poświęcone ikonografii sztuki nowożytnej na Śląsku i jej funkcji jako przekazu
religijnego i politycznego. Omawiane będą następujące tematy: upamiętnianie dynastii
Piastów od XVI do XVIII w. (brama w Brzegu, mauzolea w Legnicy i Krzeszowie, kaplica
książęca w Lubiążu); ikonografia ewangelicka (polemika obrazowa, programy wnętrz
kościelnych, luteranie a kalwiniści); ikonografia katolicka (m.in. wystroje wnętrz kościołów
jezuitów, sztuka w klasztorach cysterskich, ikonografia nowej arystokracji); katedra
wrocławska i jej otoczenie (kaplice: św. Elżbiety i Elektorska, wystrój katedry, pomniki);
gloryfikacja władzy (Uniwersytet Wrocławski, Sala Książęca w Lubiążu); sztuka luteranów w
2 poł. XVII i 1 poł. XVIII w. (Kościoły Pokoju, Kościoły Łaski, pomniki nagrobne).
Zaliczenie na podstawie testu.
Literatura:
Dziurla Henryk, Aula Leopoldina Universitatis Wratislaviensis, Wrocław 1993
Dziurla Henryk, Uniwersytet Wrocławski. Kompleks Leopoldyński, Wrocław 1997
Galewski Dariusz, Barokizacja kościołów jezuickich na Śląsku i w hrabstwie kłodzkim, w:
Barok i barokizacja, Materiały sesji Oddziału Krakowskiego Stowarzyszenia Historyków
Sztuki, Kraków, 2-4.12.2004, red. K. Brzezina, J. Wolańska, Kraków 2007, s. 109-125
Gumiński Samuel, Domus Sapientiae Svidnicensis, w: Funkcja dzieła sztuki, Materiały Sesji
Stowarzyszenia historyków Sztuki, Szczecin, listopad 1970, Warszawa 1972, s. 243-260
Harasimowicz Jan, Treści i funkcje ideowe sztuki śląskiej Reformacji (1520-1650), Wrocław
1986
Harasimowicz Jan, Typy i programy śląskich ołtarzy wieku Reformacji, „Rocznik Sztuki
Śląskiej”, 12: 1979, s. 7-27
Langer Andrea, Die Visualität der lutherischen Konfession in der Kunst der schlesischen
Territorien (16.-18. Jahrhundert), w: Kulturgeschichte Schlesiens in der Frühen Neuzeit, Hg.
v. K. Garber, Bd. 2, Tübingen 2005, s. 819-865 [Frühe Neuzeit, 111]
Lejman Beata, Der habsburgische Katholizismus im Zeichen der Gefährdung der Dynastie.
Das ikonographische Programm des Fürstensaales in der Zisterzienserabtei in Leubus
(Lubiąż), w: Kulturgeschichte Schlesiens in der Frühen Neuzeit, Hg. v. K. Garber, Bd. 2,
Tübingen 2005, s. 891-910 [Frühe Neuzeit, 111]
Kalinowski Konstanty, Gloryfikacja panującego i dynastii w sztuce Śląska XVII i XVIII wieku,
Warszawa-Poznań 1973
Kalinowski Konstanty, Sala Książęca opactwa cysterskiego w Lubiążu, Wrocław 1996
98
Kempe Antje, Etos wojskowy i drogi kariery. O dwóch nagrobkach marszałka Melchiora von
Hatzfeldta, „Rocznik Historii Sztuki”, 32: 2007, s. 69-100
Kozieł Andrzej, Angelus Silesius, Bernhard Rosa i Michael Willmann, czyli sztuka i mistyka
na Śląsku w czasach baroku, Wrocław 2006
Lepiarczyk Józef, Legnickie „Monumentum Piasteum”, „Szkice Legnickie”, 1: 1962, s. s. 99-
111
Pokora Jakub, Sztuka w służbie reformacji. Śląskie ambony 1550-1650, Warszawa 1982
Popp Diettmar, Das Skulpturenprogramm des Schlossportals in Brieg/Schlesien (um 1550-
1556). Zur Selbstdarstellung eines Fürsten in Spannungsfeld der territorial-politischen
Interessen des Grossmächte Mitteleuropas, w: Bildnis, Fürst und Territorium, hg. v. A. Beyer,
München-Berlin 2000, s. 111-125
Seidel-Grzesińska Agnieszka, Das „sichtbare Wort Gottes” an der Decke der evangelischen
Friedenskirche zu Schweidnitz, w: Kulturgeschichte Schlesiens in der Frühen Neuzeit, Hg. v.
K. Garber, Bd. 2, Tübingen 2005, s. 911-924 [Frühe Neuzeit, 111]
Zlat Mieczysław, Brama zamkowa w Brzegu, „Biuletyn Historii Sztuki”, 24: 1962, nr 3-4, s.
264-322
Artyści lombardzcy w nowożytnej Europie wykład z epok sztuki I rok studiów magisterskich uzupełniających, semestr letni
Wykład prezentujący zjawisko obecności artystów i rzemieślników lombardzkich w
Europie od XVI do XVIII w. Omówiona zostanie chronologia i geografia zarobkowej emigracji
znad alpejskich jezior Maggiore, Lugano i Como oraz jej społeczne i artystyczne
konsekwencje. Na wstępie zaprezentowane zostaną najważniejsze obszary, z których
wywodzili się czynni w Europie twórcy, z uwzględnieniem niektórych ważniejszych zabytków.
Następnie na przykładach niektórych ośrodków oraz pojedynczych twórców lub rodzin
wyspecjalizowanych w zawodach artystycznych zilustrowane zostanie znaczenie
lombardzkich twórców jako głównych budowniczych i dekoratorów czynnych, zwłaszcza w
XVII wieku, na znacznych obszarach Europy.
Zaliczenie na podstawie testu.
Literatura:
Arte e artisti dei laghi lombardi. I. Architetti e scultori del Quattrocento, a cura di E. Arslan,
Como 1959
99
Arte e artisti dei laghi lombardi. II. Gli stuccatori dal barocco al rococò, a cura di E. Arslan,
Como 1964
Bartoletti Massimo, Cabrini Luca Damiano, I Carlone di Rovio, Lugano 1997
Bianchi Federica, Augustoni Edoardo, I Casella di Carona, Lugano 2002
Donati Ugo, Artisti Ticinesi a Roma, Bellinzona 1942
Cazzola P., Pietro Antonio Solari architetto lombardo, “Arte Lombarda”, 14: 1969, fasc. 1, s.
45-52
Chrościcki Juliusz A., Kamieniarze i mafiosi. Zarobkowa emigracja z Włoch do Europy
środkowej i wschodniej (XV-XVIII w.), „Przegląd Humanistyczny”, 40: 1996, z. 1 (334), s. 69-
85
Col bastone e la bisaccia per le strade d’Europa. Migrazioni stagionali di mestiere dell’arco
alpino nei secoli XVI-XVIII, Atti di un seminario di studi tenutosi a Bellinzona l’8 e il 9
settembre 1988, Bellinzona 1991
Colombo Silvia A., Coppa Simonetta, I Carloni di Scaria, Lugano 1997
Crivelli Aldo, Tessiner Handwerker und Künstler im Ausland, “Schweizerische Bauzeitung”,
96: 1978, s. 866-875
Sanga Glauco, Un modello antropologico dell’emigrazione alpina, “La Ricerca Folclorica”, 35:
1997, s. 121-128
Crivelli Aldo, Artisti ticinesi dal Baltico al Mar Nero. Svezia – Polonia – Cecoslovacchia –
Austria – Jugoslavia – Ungheria – Romania – Turchia. Catalogi critico, Locarno 1969
Crivelli Aldo, Artisti Ticinesi in Europa. Germania – Danimarca – Inghilterra – Olanda –
Sławny wjazd do Rzymu Jerzego Ossolińskiego, wielkiego posła polskiego, [b.m.] 1633
115
http://cbdu.id.uw.edu.pl/4030/
Opracowania
Chrościcki J. A., Architektura okazjonalna XVI-XVIII wieku w Polsce. Próba
charakterystyki, [w:] Treści dzieła sztuki, Warszawa 1969, s. 215-234
Chrościcki J. A., Barokowa architektura okazjonalna, [w:] Wiek XVII – kontrreformacja,
barok. Prace z historii kultury, red. Janusz Pelc, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970, s.
229-254
Chrościcki J. A., Pompa funebris. Z dziejów kultury staropolskiej, Warszawa 1974
Chrościcki J. A., Intrada z 1646 r. jako przykład związków artystycznych Gdańska z
Antwerpią, [w:] Sztuka pobrzeża Bałtyku, Warszawa 1978, s. 309-340
Chrościcki J. A., Viae Regiae w środkowej Europie w XVII i XVIII wieku, „Rocznik Historii
Sztuki”, 16: 1987, s. 267-282
Europa triumphans: court and civic festivals in early modern Europe, vol. 1-2, ed. J. R.
Mulryne, H. Watanabe-O'Kelly, M. Shewring, London 2004
Kociszewska E., Arras medycejski króla Henryka Walezego, [w:] Urbs celeberrima.
Księga pamiątkowa na 750-lecie lokacji Krakowa, red. A. Grzybkowski, Z. Żygulski jun.,
T. Grzybkowska, Kraków 2008, s. 376-389
Matwijów M., Pogrzeb królowej Ludwiki Marii we wrześniu 1667 r., [w:] Studia i materiały
z dziejów nowożytnych, red. L. Matwijowski, S. Ochmann-Staniszewska, Wrocław 1995,
s. 64-86.
Śliwowska A., Uroczyste wjazdy monarsze do Wrocławia w latach 1527-1620, Wrocław
2008
Petrus J.T., Rolka Wazowska. Wjazd królowej Konstancji do Krakowa w roku 1605,
Kraków 1996
Rożek M., Ostatnia koronacja w Krakowie i jej artystyczna oprawa, „Rocznik Krakowski”,
44: 1973, s. 97-112
Rożek M., Uroczystości w barokowym Krakowie, Kraków 1976
Saslow J.M., The Medici Wedding of 1589. Florentine Festival as Theatrum Mundi, New
Haven, London 1996
Targosz K., Królewskie uroczystości weselne w Krakowie i na Wawelu 1512-1605,
Kraków 2007
Theatrum ceremoniale na dworze książąt i królów polskich, red. M. Markiewicz, R.
Skowron, Kraków 1999
Widacka H., Triumfy antyczne a entraty poselskie XVII w. w zbiorach graficznych
Biblioteki Narodowej, „Rocznik Biblioteki Narodowej”, 9: 1973, s. 441-460
116
Żygulski Z. jun., Wspaniały turniej sprawiony w Polsce (uwagi kostiumologiczne),
”Biuletyn Historii Sztuki”, 54: 1992, nr 4, s. 3-22
Żygulski Z. jun., Rolka Sztokholmska, [w:] Urbs celeberrima. Księga pamiątkowa na 750-
lecie lokacji Krakowa, red. A. Grzybkowski, Z. Żygulski jun., T. Grzybkowska, Kraków
2008, s. 408-429
Gdańsk – Warszawa – Kraków w przewodnikach, relacjach z podróży, pamiętnikach (XVI-XVIII w.) zajęcia fakultatywne w historii kultury II rok studiów I stopnia, semestr letni
Skrócony opis przedmiotu:
Na zajęciach na podstawie źródeł pisanych i ikonograficznych omówione zostaną trzy
wybrane miasta Rzeczypospolitej.
Opis przedmiotu:
Gdańsk, Warszawa, Kraków to miasta Rzeczypospolitej o różnej dynamice rozwoju,
znaczeniu politycznym i gospodarczym. Relacje zamieszczone w przewodnikach,
pamiętnikach, dziennikach podróży zestawione z zachowanymi materiałami ikonograficznymi
(mapami, panoramami) posłużą jako punkt wyjścia dla rekonstrukcji, zmieniającego się w
czasie i w oczach odbiorców, wizerunku poszczególnych miast. Szczególny nacisk zostanie
położony na opisy dzieł architektury i sztuki. Zestawienie takich relacji z zachowanymi
dziełami pozwoli zastanowić się nad sposobem opisu dzieła sztuki dokonywanym przez
różnych odbiorców.
Forma zaliczenia: na podstawie obecności, uczestnictwa w zajęciach oraz pisemnego
zaliczenia.
Literatura:
Banach J., Dawne widoki Krakowa, Kraków 1983.
Belzyt L., Szlachta w mieście rezydencjonalnym. Szlacheccy obywatele Krakowa i
Warszawa około 1600 roku (Analiza porównawcza struktury), Zielona Góra 2011, s. 165-
168.
Bogucka M., Żyć w dawnym Gdańsku, Warszawa 1997
Buszewicz E., Cracovia in litteris. Obraz Krakowa w piśmiennictwie doby odrodzenia,
Kraków 1998.
Buszewicz E., Metropolia Sarmatów. Dawni poeci i pisarze o Krakowie, Kraków 2004.
117
Czyżewski K.J., Martin Gruneweg o krakowskiej katedrze, [w:] „Żeby wiedzieć”. Studia
dedykowane Helenie Małkiewiczównie, Kraków 2008, s. 243-255.
Fabiański M., Złoty Kraków, Kraków 2010, s. 243-277.
Heyduk B., Dahlbergh w Polsce. Dziennik i ryciny szwedzkie z dziejów "Potopu" 1656-
1657, wstęp A. Przyboś, Wrocław 1971.
Jarzębski A., Gościniec albo krótkie opisanie Warszawy, oprac. i wstęp Wł. Tomkiewicz,
Warszawa 1974
Ogier Ch., Dziennik podróży do Polski 1635-1636, Gdańsk 2010.
Pieradzka K., Kraków w relacjach cudzoziemców X-XVII w., „Rocznik Krakowski”, 28:
1937, s. 183-223. http://mbc.malopolska.pl/dlibra/doccontent?id=14749
Pruszcz P.H., Klejnoty stołecznego miasta Krakowa albo kościoły i co w nich jest
widzenia godnego i znacznego, wyd. K.J. Turowski, Kraków 1861.
39. Pałac Jana Dobrogosta Krasińskiego w Warszawie
40. Claude Callot w Warszawie
41. Freski Michaelangela Palloniego w kaplicy seminaryjnej misjonarzy w Łowiczu
42. Nagrobki Leszczyńskich w farze w Lesznie
43. Nagrobki Daniłowiczów i Sobieskich w kolegiacie żółkiewskiej
44. Architekt Giuseppe Piola
45. Geneza architektury Kacpra Bażanki
46. Skrzydła pałacu wilanowskiego
47. Kalwaria na Górze Świętej Anny
48. Galerie rodowe Radziwiłłów i Sapiehów
49. Tadeusz Kuntze i jego dzieła w Polsce
50. Antoni Frączkiewicz
51. Kościół dominikanów we Lwowie
52. Kościół w Berezweczu
53. Pałac w Czempiniu
54. Projekty przebudowy Zamku Królewskiego w Warszawie autorstwa Jakuba
Fontany
55. Ogrody Jana Klemensa Branickiego w Białymstoku
56. Łowickie dzieła Johanna Georga Plerscha
57. Johann Heinrich Meissner
58. Augustyn Szöps
59. Plafon ,,Jutrzenka” w Świątyni Diany w Arkadii
60. Nagrobek Amalii z Brühlów Mniszchowej w Dukli.
125
Rola historyka sztuki na współczesnym rynku aukcyjnym i antykwarycznym konwersatorium I rok II stopnia studiów, specjalizacja: Sztuka – Media – Media, semestr zimowy
Omówienie:
Celem zajęć jest zaznajomienie słuchaczy z praktyką zawodową historyka sztuki
działającego na współczesnym rynku aukcyjnym i antykwarycznym: udziałem w
sporządzaniu not katalogowych i edycji katalogów aukcyjnych, wykonywaniem ekspertyz
oraz ze współpracą z konserwatorami zabytków (np. w zakresie badań dzieł sztuki),
konsultacjami ws. wyceny dzieł sztuki a także z poradami ich konserwacji i restauracji,
negocjacjami z klientelą oraz z organizowaniem i obsługą aukcji w systemie angielskim,
Vickreya, holenderskim i mieszanym. Wiele uwagi zostanie poświęcone roli przedstawiciela
naszego zawodu w konsultacjach dotyczących budowy i profilowania kolekcji klienta oraz
pracy jako dziennikarz wyspecjalizowany w analizach i notowaniach rynkowych (np. w
periodykach branżowych ,,Art&Business”, ,,Gazeta Antykwaryczna” czy ,,Cenne, Bezcenne,
Stracone”). Niemniej ważnym zagadnieniem jest postawa etyczna i wskazówki postępowania
naukowca lub pracownika wobec zjawisk fałszerstw, kradzieży lub nielegalnego obrotu
dziełami sztuki w Polsce.
Zaliczenie: pisemne, w postaci listy pytań (część ilustrowana przeźroczami) oraz
eseju na temat do wyboru.
Literatura (wybór):
1. Maria Korzeniowska-Marciniak, Międzynarodowy rynek dzieł sztuki, Kraków 2001.
2. Krytyka i rynek sztuki = Art criticism and the market, red. Dorota Monkiewicz,
współpraca Hanna Wróblewska, Paulina Rymkiewicz, Warszawa 2008.
3. Rynek sztuki : aspekty prawne, praca zbiorowa pod red. Wojciecha Kowalskiego,
Katarzyny Zalasińskiej, Warszawa 2011.
4. Falsyfikaty dzieł sztuki w zbiorach polskich: materiały międzynarodowej
konferencji naukowej zorganizowanej 21-22 maja 1999 roku przez Instytut
Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Oddział Warszawski Stowarzyszenia
Historyków Sztuki i Zamek Królewski w Warszawie, red. Jerzy Miziołek i
Mieczysław Morka.
5. Wybrane teksty na łamach czasopism branżowych: ,,Art & Business”, ,,Gazeta
Antykwaryczna: rynek sztuki i antyków”, ,,Zabytki / Heritage”.
126
Sztuka dawna na polskim rynku aukcyjnym po 1989 r. konwersatorium I rok II stopnia studiów, specjalizacja: Sztuka – Media – Media, semestr zimowy
Omówienie:
W dotychczasowej literaturze dotyczącej analiz rozwoju rynku sztuki w Polsce
zabrakło opracowania poświęconego szeroko pojętej sztuce dawnej. Mogło na tym zaważyć
generalne traktowanie przez wielu uczestników rynku tej grupy dzieł jako niszowej oraz
specyfika polskiego rynku (płytkość - mała podaż - oraz ograniczenia administracyjno-
prawne dotyczące wywozu dzieł sztuki za granicę i prawo pierwokupu najcenniejszych prac
przez placówki muzealne i kolekcje państwowe). W trakcie zajęć ukazane zostaną
najciekawsze przykłady ofertowe z tej dziedziny, począwszy od malarstwa, przez rzeźbę do
rzemiosła artystycznego. Rozwinięte będą kwestie pewnych mód i nurtów preferowanych
dotąd przez nabywców w tej dziedzinie, jak również rola powojennego mienia
poniemieckiego i nielicznych importów zachodnioeuropejskich. Z praktycznej strony
przedstawiona również zostanie problematyka ekspertyz, wyceny oraz zakresu i faktycznej
fachowości konserwacji i restauracji dzieł sztuki dawnej w Polsce.
Zaliczenie: pisemne, w postaci listy pytań (część ilustrowana przeźroczami) oraz
eseju na temat do wyboru.
Literatura (wybór):
1. Falsyfikaty dzieł sztuki w zbiorach polskich: materiały międzynarodowej
konferencji naukowej zorganizowanej 21-22 maja 1999 roku przez Instytut
Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Oddział Warszawski Stowarzyszenia
Historyków Sztuki i Zamek Królewski w Warszawie, red. Jerzy Miziołek i
Mieczysław Morka.
2. Wybrane teksty na łamach czasopism branżowych: ,,Art & Business”, ,,Gazeta
Antykwaryczna: rynek sztuki i antyków”, ,,Zabytki / Heritage”.
I rok studiów licencjackich, semestr zimowy Opis: Celem zajęć jest prezentacja i omówienie najważniejszych technik i mediów
artystycznych, stosowanych przez twórców w końcu XIX i w XX wieku. Przedstawione
zostaną nowe techniki malarskie i graficzne, nowe technologie i materiały stosowane w
rzeźbie. Zaprezentowana będzie historia medium fotograficznego i filmowego. Osobny blok
zajęć poświęcony będzie działaniom, akcjom artystycznym (happening, performance), oraz
nurtom sztuki XX wieku, jak body art czy land art. Zaliczenie: w formie pisemnej – pięć pytań dotyczących wybranych pojęć i problemów prezentowanych
na zajęciach
Podstawowe lektury: Marcin Giżycki, Słownik kierunków, ruchów i kluczowych pojęć sztuki
drugiej połowy XX wieku, Gdańsk 200; Słownik terminologiczny sztuk pięknych, Warszawa
2007; Sztuka świata, tom X, Przemysław Trzeciak, Wojciech Włodarczyk, Józef Mrozek,
Warszawa 2001; A New History of Photography, [red.] Michel Frizot, Kolonia 199; Zenon
Harasym, Stare fotografie. Poradnik kolekcjonera, Warszawa 2005; Naomi Rosenblum,
Historia fotografii światowej, Bielsko-Biała 2005; Andrzej Gwóźdź (red.), Widzieć. Myśleć.
Być. Technologie mediów, Kraków 2001; Ryszard W. Kluszczyński, Sztuka interaktywna. Od
dzieła-instrumentu do interaktywnego spektaklu, Warszawa 2010; Lev Manovich, Język
nowych mediów, Warszawa 2006 Historie fotografii Konwersatorium (specjalizacja) I rok studiów magisterskich, semestr zimowy Opis: Celem zajęć jest prezentacja różnych aspektów dziejów fotografii światowej. Omawiane
będą pierwsze eksperymenty i technologie, ze szczególnym uwzględnieniem ich kulturowego
kontekstu, a także różne rodzaje fotografii, funkcjonującej nie tylko jako dziedzina sztuki,
m.in. fotografia portretowa, podróżnicza, reporterska i społeczna, fotografia dzieła sztuki,
fotografia w praktykach artystów.
128
Zaliczenie: na podstawie pracy pisemnej, na wspólnie ustalany temat, przedstawianej do końca
semestru
Podstawowe lektury: A New History of Photography, [red.] Michel Frizot, Kolonia 1998;
Barthes Roland, Światło obrazu, Warszawa 1996; Benjamin Walter, Mała historia fotografii,
Seminarium wyższe/magisterskie I i II rok studiów mgr uzup., oba semestry
Seminarium magisterskie z historii sztuki średniowiecznej i wczesnonowożytnej,
zarówno polskiej, jak i powszechnej, a także z ikonografii do okresu Reformacji. Tematyka
prac uzależniona od indywidualnych zainteresowań studentów.
_______________________________
dr Przemysław Strożek
Słownik Sztuki Współczesnej Wykład ogólnouniwersytecki dla wszystkich zainteresowanych studentów studiów niestacjonarnych – zajęcia w czwartki,
w godzinach 16.00-17.30, Stary BUW, s. 106
Słownik Sztuki Współczesnej to zajęcia pomyślane jako prezentacja
ogólnokulturowych zagadnień poświęconych sztuce XX i XXI w. w ujęciu
interdyscyplinarnym. Wyróżnia je charakter „słownikowy”, dlatego też tematyka danych zajęć
podporządkowana jest wybranym hasłom. W tym kontekście zajęcia będą przeglądem prac
definiujących sztukę współczesną.
Wojna:
1. Czy wojna może być sztuką? Futurystyczne marzenia o Imperium nowoczesności
2. Po Auschwitz. Pojęcie traumy wojennej w polskiej sztuce współczesnej
3. Sztuka nazistowska i reprezentacje nazizmu w sztuce współczesnej
134
4. Redefinicje wojny i męskości w polskiej sztuce współczesnej XXI w.
Rasa: 1. Jazz wobec sztuk wizualnych
2. Kobiecość i rasa: Josephine Baker i Kara Walker (wyjście na wystawę)
3. Afromodernizm: od Harlem Renaissance do Afrofuturyzmu
4. Jean Michel Basquiat, narodziny street art
Ciało: 1. Figura manekina i generowanie „cyborgów” w sztuce współczesnej
2. Pojęcie masochizmu w sztuce
3. Ciała wykluczone
4. Organizm społeczny jako sztuka: Joseph Beuys
Popkultura: 1. Good Art – Bad Art. Pojęcie kiczu w sztuce współczesnej
2. Sztuka konsumpcyjna
3. „Celebryci” w sztuce współczesnej
4. Sport w sztuce współczesnej
Test: Test z zagadnień
Komunizm: 1. Utopia konstruktywistów
2. Sztuka Europy Środkowo-wschodniej 1945-89 wobec komunizmu
3. Sztuka w czasach PRL
4. Polska sztuka XXI w. wobec polityki PRL
Dom:
1. Bauhaus, Le Corbusier, Mies van der Rohe
2. Sztuka współczesna wobec środowiska blokowisk
3. Mógłbym żyć w… O pojęciu przynależności
4. „Mój dom – Polska”. Sztuka współczesna wobec „polskości”
Przestrzeń: 1. O ekspozycjach w muzeach sztuki współczesnej
2. O biennale sztuki współczesnej
135
3. Miasto: projekty w przestrzeni miejskiej
4. Natura: Land Art
Religia-Kościół: 1. Śmierć Boga? Sztuka przedwojennej awangardy wobec Kościoła
2. Wizerunek Kościoła w sztuce po II Wojnie Światowej
3. Wizerunek Kościoła w polskiej sztuce współczesnej
4. Nauka – nowa religia. O związkach sztuki i nauki w XXI w.
Test: Test z zagadnień
________________________
Teoria i praktyka grafiki warsztatowej Konwersatorium (specjalizacja) – zajęcia prowadzone na ASP, limit 15 osob I rok studiów mgr uzup., specjalność „Sztuka-media-rynek”, semestr zimowy
Zajęcia maja przybliżyć w praktyce i teorii podstawy grafiki warsztatowej w obszarze technik
klasycznych. Poprzez realizacje zadań w technice linorytu, litografii oraz akwaforty student
będzie miał możliwość zetknąć się ze specyficznym warsztatem druku wypukłego, płaskiego
i wklęsłego. Całość uwzględnia proces przygotowania matrycy a następnie sporządzenia z