MEYDAN CAMii birer mevcuttur. üzerinde iri madalyon halinde birer yer Birer pencere ile harime, birer pencere ve ile de tabhanelere son cemaat yerin- de her iki pencere bir mihrap Harim mukarnas- larla kubbe on iki bir Duvarlarda üç ra halinde olan pencere ile kuzeyinde üzerine müezzin mahfeli olup buraya iki yanda yer alan merdiven- lerle daire bir sahip olan sütunçelerle minber ise boya ile ve Harimin iki yer alan tabhane- ler birer ile cami içine Her iki mekan da kare ve üzer- Ieri prizmatik üçgenlerle kubbe ile Güney yönünde birer ocak ve dolap n sahip rne- kanlardan bir ile sonradan ve yön- lerindeki mekanlar son cemaat yeri ve ha- rimi n birer ile yer alan minare sekizgen bir kaideye o turmakta olup çokgen göv- deli ve tek yönünden kaidenin kuzey yönünde sivri kemerli yer cepheler derin silmelerle tir. Petek olan minarenin gövdesi de geometrik kompozisyonlu üstte yine çokgen devam eden pe- tek koni biçimli kü- lahla sona ermektedir. Mevcut olan sekiz- gen sivri kemerli ve sekiz dilimli ki- remit örtülü bir sahiptir. Mermer hazne yuvarlak olup bir Hazne üzerinde mevcut ki- tabeden Mehmed bir 1331 (1913) Eski ise bilgi yoktur. 1939 ve 1943 depremlerde zarar gören cami 1953'te olup biri mihrap ekseninde, ikisi yanda. biri de son cemaat yerinin ucunda olmak üzere sonradan eklenen dört destek Caminin yer alan ve bugün harabesi mevcut olan imaretin 500 T okat Meydan Camii ve moloz ladan tam olarak tesbit etmek bugün için mümkün Vakfiyede ge- çen mutfak. kiler. ekmekhane, mahzen, odunluk, ve da bu tahmin edilmektedir. Medresenin vaktiyle caminin da yer bilinmektedir. Vakfiyede on iki hücreli belirtilen Gabriel ve da Buna göre kitabesiz üç yönden aviuyu çevreleyen revak- ekseni üzerinde bir dershane yer iki yan- da on iki mevcut (Yükse l , s. 388-389). : VGMA, Vakfiye, nr. 740, nr. 158 (Türkçe tercüm esi için bk. nr. 989); Halis Turgut lu. Tokat, Tokat 1941 , s. 50 ; Ferit Acunsal. Ger çekl erin Diliyle Tokat, is - tanbul 1947, s. 82; Cahid XV-XVI. Larda Medrese /eri, istanbul 1976, s. 134 -135 ; Ahmed Mimari- sinde Tarik at Tekkel er, Zaviy eler ve Benzer Nit elikteki Fütüvv et istanbul 1977, s. 211 ; Yüksel. Mi 'marfsi ll, s. 380-389 ; Ersal Yavi. Tokat, istanbul 1986, s. 73; A. Osman Uysal. " Tokat'taki Camil eri" , Türk Tarihinde ve Türk Kültüründe Tokat Sem- (2 -6 Temmuz 1986), Ankara 1987 , s. 328-337. • A HMET V EFA ÇOBANOGLU MEYDANi, Abdülgani b. Talib -, Abdülganl b. Talib b. el-Meydan! el-Guneyml (ö. 1298/ 188 1) Hanefi fakihi, L muhaddis ve _j 1222 (1807) Meydan semtinde Temel baba- ve ezberledi. Seyyid Muhammed Mektebi'ni bitir- dikten sonra Ömer Efendi el -Müctehid'- den Hanefi feraiz, hadis ve na hiv okudu . 1244-1252 (1828-1836) ara- hizmetinde Hanefi ali- mi Muhammed Emin Abidin'den usul, hadis ve Arapça dersleri Hasan b. rahim ei-Baytar, Bacürl. Ab- durrahman b. Muhammed b. Abdurrah- man ei -Küzberl, Ebu Osman Said b. Ha- san b. Ahmed ei-Halebl, Abdülganl es- Sakatl. Hamid el-Attar. Abdullah ei-Kür- dl. Mekke Hanefi müftüsü Abdullah el- Mirganl, Mustafa Mü- bellit . Yafa müftüsü Hasan b. Selim b. Selame ed-Decanl. Kudüs müftüsü Tahir Efendi ile Ahmed Bayba rs'tan ve defalar- ca hac Hicaz FürQ , usul ve münazara ko- bir mevki elde etti. Tar- meclislerinde kendini sevmez, ancak sorulara cevap vermeh-ten ilmini gizlemezdi. de bulunan Meydanl'nin talebeleri ara- Tahir el-Cezairl. Said b. Abdullah ve nakibi Selman Efendi el-Kadirl gibi 1860 müslümanlarla etkili rak binlerce mal olabile- cek önüne geçti. Zühd ve takva sahibi bir alim olan Meydan! cami- lerin iman, fakirierin gözetilmesi gibi ha- 4 Reblülewel 1298 (4 1881) tarihinde vefat etti. Kabri Ba- bullah Eserleri. 1. '1 -il tiba s 'amma ev- redehü '1-Bu]]ari 'ala ba'zi'n- nas. Buhar!'nin el-Cami'u 'inde Ebu Hanife' yi üzere " 15ale ba'- zü 'n-nas" sa- vunmak için kaleme eseri Abdül- fettah Ebu Gudde (H alep 1414/ 1993). z. viyy e. Muhammed Muti' ve Mu-
2
Embed
MEYDAN CAMii -, MEYDANi, Abdülgani b. Talib Abdülganl b ... · MEYDAN CAMii rafında mukarnaslı birer niş mevcuttur. Bunların üzerinde iri madalyon halinde birer yazı yer almaktadır.
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
MEYDAN CAMii
rafında mukarnaslı birer niş mevcuttur. Bunların üzerinde iri madalyon halinde birer yazı yer almaktadır. Birer pencere ile harime, birer pencere ve kapı ile de tabhanelere bağlanan son cemaat yerinde her iki pencere arasında bir mihrap nişi bulunmaktadır.
Harim mekanında geçişleri mukarnaslarla sağlanmış kubbe on iki kenarlı bir kasnağa oturmaktadır. Duvarlarda üç sıra halinde açılmış olan ikişer pencere ile aydınlanan yapının kuzeyinde kapının üzerine müezzin mahfeli yerleştirilmiş olup buraya iki yanda yer alan merdivenlerle ulaşılmaktadır. Yarım daire şeklinde bir nişe sahip olan mukarnaslı yaşmaklı mihrabın köşeleri sütunçelerle yumuşatılmıştır. Ahşap minber ise yağlı boya ile boyanmış ve özelliğini kaybetmiştir.
Harimin iki yanında yer alan tabhaneler birer kapı ile cami içine bağlanmakta
dır. Her iki mekan da kare planlı ve üzerIeri prizmatik üçgenlerle geçişi sağlanan
kubbe ile örtülmüştür. Güney yönünde birer ocak ve ikişer dolap n işine sahip rnekanlardan doğudakinin bir nişi ile ocağı sonradan kapatılmıştır. Doğu ve batı yönlerindeki mekanlar son cemaat yeri ve harimi n dışında birer kapı ile ayrıca dışarıya açılmaktadır.
Kuzeybatıda yer alan minare sekizgen bir kaideye oturmakta olup çokgen gövdeli ve tek şerefelidir. Doğu yönünden yapıya bitişen kaidenin kuzey yönünde sivri kemerli kapı açıklığı yer alır. Diğer
cepheler derin silmelerle çerçevelenm iş
tir. Petek kısmı baklavalı olan minarenin gövdesi onaltıgendir. Mukarnaslı şerefe
de geometrik kompozisyonlu şebekeler vardır. üstte yine çokgen devam eden petek yukarıda koni biçimli kurşun kaplı külahla sona ermektedir.
Mevcut olan şadırvan ahşaptan sekizgen planlı, sivri kemerli ve sekiz dilimli kiremit örtülü bir çatıya sahiptir. Mermer hazne yuvarlak olup ortasında bir fıskıye çanağı vardır. Hazne üzerinde mevcut kitabeden şadırvanın Mehmed adlı bir kişi tarafından 1331 (1913) yılındayeniden yaptınldığı anlaşılmaktadır. Eski şadırvan hakkında ise bilgi yoktur.
1939 ve 1943 yıllarındaki depremlerde zarar gören cami 1953'te esaslı şekilde onarılmış olup biri mihrap ekseninde, ikisi yanda. biri de son cemaat yerinin doğu ucunda olmak üzere sonradan eklenen dört destek payandası bulunmaktadır.
Caminin doğusunda yer alan ve bugün kısmen harabesi mevcut olan imaretin
500
Tokat Meydan Camii ve pla nı
moloz taşla inşa edildiğ i , tonazlarının tuğ
ladan örüldüğü anlaşılmaktadır. Yapının
planını tam olarak tesbit etmek bugün için mümkün değildir. Vakfiyede adı geçen mutfak. kiler. ekmekhane, mahzen, odunluk, ahır ve helaların da bu kısımda olduğu tahmin edilmektedir.
Medresenin vaktiyle caminin karşısında yer aldığı bilinmektedir. Vakfiyede on iki hücreli olduğu belirtilen yapıyı Gabriel kısmen tanıtmış ve planını da ç izmiştir.
Buna göre kitabesiz yapının girişi karşı
sında üç yönden aviuyu çevreleyen revaklarının bulunduğu . kapı ekseni üzerinde bir dershane mekanının yer aldığı , iki yanda altışardan on iki odanın mevcut olduğu anlaşılmaktadır (Yüksel , s. 388-389).
BİBLİYOGRAFYA : VGMA, Vakfiye, nr. 740, sıra nr. 158 (Türkçe
tercümesi için bk. nr. ı 989); Halis Turgut Cinlioğlu. Osmanlılar Zamanında Tokat, Tokat 1941 , s. 50; Ferit Acunsal. Gerçeklerin Diliyle Tokat, istanbul 1947, s. 82; Cahid Baltacı . XV-XVI. AsırLarda Osmanlı Medrese/eri, istanbu l 1976, s. 134-135 ; Ahmed Işık Doğan , Osmanlı Mimarisinde Tarikat Yapıları , Tekkeler, Zaviyeler ve Benzer Nitelikteki Fütüvvet Yapıları, istanbul 1977 , s. 211 ; Yüksel. Osmanlı Mi 'marfsi ll, s. 380-389 ; Ersal Yavi. Tokat, istanbul 1986, s. 73; A. Osman Uysal. "Tokat'tak i Osmanlı Camileri" , Türk Tarihinde ve Türk Kültüründe Tokat Sempozyiımu (2 -6 Temmuz 1986), Ankara 1987, s. 328-337 . r.:ı
• A H MET V EFA ÇOBANOGL U
ı MEYDANi, Abdülgani b. Talib
-,
(~ I~I ..,_JU;..;,; ~1 ~ )
Abdülganl b. Talib b. Harnınade el-Meydan! el-Guneyml ed-Dımaşkl
(ö. 1298/1881)
Hanefi fakihi,
L muhaddis ve mutasavvıf.
_j
1222 ( 1807) yılında Dımaşk'ın Meydan semtinde doğdu . Temel eğitimini babasından aldı ve Kur'an ' ı ezberledi. Seyyid Muhammed eş-Şürefa Mektebi'ni bitirdikten sonra Ömer Efendi el-Müctehid'den Hanefi fıkhı. f eraiz, hadis ve na hiv okudu. 1244-1252 (1828-1836) yılları arasında hizmetinde bulunduğu Hanefi alimi Muhammed Emin İbn Abidin 'den fıkıh , usul, hadis ve Arapça dersleri aldı .
Ayrıca yardımcılığını yaptığı Hasan b. İbrahim ei-Baytar, Şeyhülislam Bacürl. Abdurrahman b. Muhammed b. Abdurrahman ei-Küzberl, Ebu Osman Said b. Hasan b. Ahmed ei-Halebl, Abdülganl esSakatl. Hamid el-Attar. Abdullah ei-Kürdl. Mekke Hanefi müftüsü Abdullah elMirganl, Mısır ulemasından Mustafa Mübellit. Yafa müftüsü Hasan b. Selim b. Selame ed-Decanl. Kudüs müftüsü Tahir Efendi ile Ahmed Baybars'tan ve defalarca gittiği hac sırasında Hicaz ulemasından faydalandı . FürQ, usul ve münazara konularında saygın bir mevki elde etti. Tartışma meclislerinde kendini gösterıneyi sevmez, ancak sorulara cevap vermeh-ten kaçınmaz. ilmini gizlemezdi. Şairlikyönü de bulunan Meydanl'nin talebeleri arasında Tahir el-Cezairl. Said b. Abdullah eşŞertünl ve Bağdat nakibi Selman Efendi el-Kadirl gibi şahsiyetler bulunmaktadır.
1860 yılında Dımaşk'ta müslümanlarla hıristiyanlar arasında çıkan çatışmalar
sırasında etkili vaazlarıyla halkı yatıştıra
rak binlerce kişinin hayatına mal olabilecek gelişmelerin önüne geçti. Zühd ve takva sahibi bir alim olan Meydan! camilerin iman, fakirierin gözetilmesi gibi hayır işler iyle uğraşırdı. 4 Reblülewel 1298 (4 Şubat 1881) tarihinde Dımaşk'ta vefat etti. Kabri şehrin doğu tarafındaki Babullah Kabristanı 'ndadır.
Eserleri. 1. Keşfü '1-iltibas 'amma evr edehü '1-İmamü '1-Bu]]ari 'ala ba'zi'nnas. Buhar!' nin el-Cami'u 'ş-şa}J.i]J. 'inde Ebu Hanife'yi eleştirrnek üzere "15ale ba'zü'n-nas" kalıbıyla aktardığı ictihadları savunmak için kaleme alınan eseri Abdülfettah Ebu Gudde neşretmiştir (Halep 1414/ 1993). z. Şer]J. u'l-'A]fide ti't-Ta]J.fı
viyye. Muhammed Muti' ei-Hafız ve Mu-
hammed Riyad ei-Malih tarafından yayımlanmıştır ( Dımaşk 1390/1970, 1402/
1982, 1995). 3. el-Lübfıb fi şerf:ıi'l-Kitdb. KudCırl'nin el-Mu]]tasar'ının en yaygın şerhlerindendir. İlki müellifin hayatında olmak üzere (istanbul 1274-1275) defalarca basılmıştır (l-l l , istanbul 1315, 1316,
1323; Kah i re 1322 1 Ebu Bekir ei-Haddad'ın el-Cevheretü'n-neyyire'sin in k e na rı nda 1, Kah i re 1330, 133 ı, ı 346, ı 354; I-lll, Kahire 1374/1955; 1-IV, Kahire 1383/1963; Beyrut 1980, 1413/1993; nşr. Muhammed Muhyiddin Abdülhamld, I-IV, Kah i re 1381/
ti't-Teymüriyye, IV, 163) S. İs'ô.fü'l-mü ridin Ji-il)ameti fera'izi'd-din. Tasawufa ilişkin bir eser olup müellifin oğlu İsmail tarafından şerhedilmiştir (yazma nüshası iç in bk. Darü'l-kütübi'z-Zahiriyye, nr. 4793,
6562, 8206; Gottschalk vdğr., IV, 200)
Meydanl'nin diğer bazı eserleri de şunlardır: Risale fi şıhf:ıati val)fi'l-müşa', Risale fi meşeddi'l-müske, Fetva fi şü
reka' jl)tesemü'l-müşterek beynehüm (Darü'l-kütübi'z-Zahiriyye, nr. 7079). elMetalibü'l-müstetabe fi'l-f:ıayz ve'nnifas ve'l-istif:ıaza (Darü'I-kütübi'z-Zahiriyye, nr. 10512), Tuf:ıfetü'n-nüssakfi
fazli's-sivak(Darü'l-kütübi'z-Zahiriyye, nr. 1487). Sellü'l-f:ıusam 'ald şatimi dini'lİslô.m, Şerf:ı 'ale'l-Meraf:ı.
BİBLİYOGRAFYA :
Abdülganl b. Talib el-Meydan!. Şerf:ıu'l-'A~ideti't-Ta/:ıfwiyye (nşr. M. Mu tl ' el-Hafız- M. Riyad el-Mali h}. Dımaşk 1402/1982, neşredenlerin girişi, s. 19-24; a.mlf., Keşfü'l-iltibfıs 'amma evredehü'L-imamü 'l-Bul)ari 'ala ba'zi'n-nas (nş[ Abdülfettah E bO Gudde}. H alep 1414/1993, neşredenin girişi, s. 52-56; Ahmed b. Muhammed ei-Hadravl, Nüzhetü'l-fiker(nşr. Muhammed el-Mı sri}. Dımaşk 1996, ll, 173-176; Baytar, ijilyetü'l-beşer(nş[ M. Behcet el-Baytar}. Beyrut 1413/1993, 11,867-872; Serkls, Mu'cem, ll, 1288, 1420; Fihrisü'l-/jizaneti't-Teymüriyye, Kahire 1367-69/1948-50, ll, 151, 228; IV, 83, 163; Sezgin, GAS, ı, 455; Müneccid. Mu'cem, lll, 121; M. Edlb Alü Takıyyüddin ei-H ı snl, Müntei)abatü 't-tevarii) li -Dımaş~. Beyrut 1399/ 1979, ll , 670; Ayide ibrahim Nusayr. el-Kütübü 'l-'Arabiyyetü 'Ileti nüşiret fi Mışr beyne 'amey 1926-1940, Kahire 1980, s. 67; a.mlf .. elKütübü'l-'Arabiyetü'lleti nüşiret{i Mışr beyne 'amey 1900-1925, Kahire -1983, s. 1 04; M. Kürd Ali, el-Mu'aşırün, D ı maşk 1401/1980, s. 229-230, 268; a.mlf .. KünCızü 'l-ecdad, Dımaşk 1404/1984, s. 9; M. Mutl' ei-Hafız, Fihrisü mai)tütati Dari'l-kütübi'z-Zahiriyye: el-Fı~hü 'l-Jja-
nefi, Dımaşk 1401/1980-81, I, 50-52, 151-152; ll, 64, 177 -178; H. L. Gottschalk v.dğr. , Catalogue of the M ingana Calleetion of Manuscripts, Zug 1985, IV, 200; M. Cemi! eş-Şattl , A'yanü Dımaş~. Dımaşk 1414/1994, s. 177-178; MevsCı'atü taba~ati'l-fu~aha' (nşr. Ca'fer es-Sübhanl v.dğr.), Kum 1422, XIII, 350-35 L
Iii DAVUT YAYLALI
~ A A ~ MEYDANI, Ahmed b . Muhammed
L
(~f~f ~ ı,j! ..>.o>i)
Ebü'l-Fazl Ahmed b. Muhammed b. Ahmed b. İbrahim
ei-Meydani en-Nisaburi (ö . 518/1124)
Arap dili ve edebiyatı alimi. _j
Nlşabur'un Meydan-ı Ziyad mahallesinde doğdu. bu sebeple Meydan! nisbesiyle tanındı. Tahsilini Nlşabur'da yaptı. Vahid1 ve Ya'küb b. Ahmed en-N1sabCır1 gibi alimlerden tefsir, hadis. fıkıh, Iugat, n ah iv dersleri aldı. Ayrıca 4 70 ( 1 077) yılında Gazne'den Nlşabur'a gelen Ali b. Faddal ei-Mücaşil'den yararlandı (ibnü'lK ı ftl, ı, ı 56). Tahsilini bitirdikten sonra öğretim hayatına başlayan Meydan! oğlu Eb Cı Sa'd Said'den başka Eb Cı Ca'ferek eiBeyhaki, Abdülkerlm b. Muhammed esSem ·ani ve Eb Cı Ya'küb YCısuf b. Tahir elHO yi gibi şahsiyetler yetiştirdi. Arap ata-
MEYDANT, Ahmed b. Muhammed
sözlerine dair kaleme aldığı Mecma'u'lem§al'i sebebiyle kendisini kıskananlardan birinin de Zemahşer1 olduğu ve aralarında bazı olayların cereyan ettiği kaydedilir (Kemaleddin ei-Enbarı. s. 390: Yaküt, V, 47; i bnü' l -Kıftl, 1, 158-159). Aynı zamanda şair olan Meydan!, hayatının hemen tamamını geçirdiği Nlşabur'da 25 Ramazan S 18 (5 Kasım 1124) tarihinde vefat etti ve doğduğu mahalledeki mezarlığa defnedildi.
Eserleri. 1. Mecma'u'l-em§al. Arap atasözlerine dair en iyi ve en kapsamlı çalışma olup alfabetik sıralanan 6000'den fazla atasözünün ortaya çıkışı, kullanılışı ve bunların taşıdığı dille ilgili güçlüklerin giderilmesine dair doyurucu bilgiler içermektedir. Eserde eyyamü'I-Arab, muhtelif hadisler. dört halife ve bazı önemli şahs iyetlerin veeizeleri iki bölüm halinde (29 ve 30. bablar) ele alınmaktadır. Atasözlerinin ortaya çıkışı incelenirken İslam'dan önceki bazı olayların anlatılması esere aynı zamanda tarihi bir değer kazandırmıştır. Kitabı YCısuf b. Tahir ei-HCıy1 (Fera'idü'l-l].ara'id [l'l-emşal ve'l-f:ıikem),
Kasım b. Muhammed Ali ei-Bakrac1 (ed
Dürrü '1-münte/].ab) ve Akşemseddin ihtisar etmiştir. Ayrıca bir Osmanlı müellifi tarafından Na"?mü'l-em§al adıyla nazma çekilmiştir (Süleymaniye Ktp., Laleli, nr.
Ahmed b. Muhammed ei-Meydani'nin Mecma'u '1-emşiH adlı eserinin ilk ve son sayfası (Süleymaniye Ktp., Ayasofya, nr.
4247)
·<~\wli~~ll~i'JB~~ .. :p0~f!:· 1~J_i.!J I ~~ :w,;r..r~-"'l_;,>.JLJ.Guw .!-U.Jy.;,y_,;~>4'..J