Faqe1- PERSHKRIMI I METODAVE GJEOFIZIKE TE PERDORURA
1.1- Metoda e
rezistencs........................................................................................71.2-
Metoda e polarizimit t provokuar
.................................................................22
2- APARATURAT E PRDORURA PR MATJE DHE PROGRAMET PERPUNUESE
2.1- Pajisjet matse t
elektrometrise....................................................................432.2-
Pajisjet matse t
sizmiks.............................................................................462.3-
Programet e prpunimit t materialit
............................................................482.3.1-
Geosoft Oasis
Montaj........................................................................48
Hyrje
GJEOFIZIKA DHE MJEDISI I TOKS
Gjeofizika sht shkenca e studimit t toks me an t metodave
fizike. Megjithat, ky term prdoret n nj kuptim shum t ngusht, pr t
treguar q fizika aplikohet n studimin e toks solide (duke
prjashtuar hidrosfern dhe atmosfern). Gjeofizika e toks solide,
tradicionalisht ndahet n dy fusha kryesore studimi: (1) gjeofizika
globale dhe (2) gjeofizika eksploruese. E para prfshin studime
problemesh t mdha q lidhen me strukturn e trash t toks dhe sjelljen
dinamike, ndrsa e dyta merret veanrisht me aplikimin e teknikave
gjeofizike t problemeve t nafts/gazit, ujit dhe zbulimin e
mineraleve.Investigimet gjeofizike n studimet e ambientit dhe
gjeoteknike, jan prhapur me shpejtsi kto 50 vitet e fundit duke dhn
kontribut t muar pr nevojat n rritje, pr lende t pare dhe burime
energjetike t krkuara nga civilizimi modern. Megjithat, ekzistojn
detyra t tjera gjeofizike q lidhen me mbrojtjen e mjedisit.
Problemet aktuale t mjedisit prfshijn, midis t tjerash,
vendndodhjen e materialeve t rrezikshme, mbrojtjen e dheut dhe
ujrave nntoksor nga kontaminimi dhe planifikimin e vendodhjeve t
reja dhe t sigurta pr shkarkimin e mbetjeve nukleare, industriale
dhe domestike.Prve problemeve te msiprme, prodhimi i nafts dhe i
gazit, prdorimi i potencialit nuklear, shesheve te ndrtimit,
ekzistojn probleme t shumllojshme inxhinierike dhe gjeoteknike te
cilat krkojn nj vmendje n rritje nga gjeoshkenctart dhe inxhiniert.
Paprekshmria dhe siguria e strukturave te rndsis se veante t
ndrtuara nga dora e njeriut si depot e mbetjeve nukleare, digave,
nnkalimet, etj, jan me interes t madh si nga inxhinieria ashtu edhe
nga aspekti mjedisor.Prve problemeve t krijuara nga dora e njeriut,
ka edhe rreziqe me origjin natyrore, trmete, rrshqitje t toks dhe
shprthime vullkanike, q n disa raste shkaktojn shkatrrime masive.
Problemi i ndotjes s ajrit, gjithashtu nj veori e zhvillimit t
teknologjis s lart, tashm sht nj shqetsim i madh dhe trheq vmendjen
n rritje tek shkenctart, ambjentalist dhe atyre q merren me
planimetrit e qyteteve.
Teknikat gjeofizike qe prdoren pr studimet pran siprfaqsore.
Shumica e piksynimeve t interesave mjedisore dhe inxhinierike
jan studimet q kan t bjn me thellsi t vogla t nntoks. Shum shpesh
burimet gati-siprfaqsore q trajtohen si zhurma n vzhgimet e
zakonshme t zbulimeve, tani bhen shnjestra kryesore zbulimi dhe pr
vendndodhjen e tyre t prpikt dhe karakterizimin, zakonisht sht e
nevojshme t skicohet nj rrjet i dendur me pika vzhgimi.Kryesisht, t
gjitha teknikat gjeofizike q jan zhvilluar pr hetime nnsiprfaqsore,
kryesisht pikasin nj heterogjenitet, ku nj rajon nntoksor ndryshon
mjaftueshm nga nj tjetr n pikpamjen e parametrave fizike si jan
dendsia, predispoziteti magnetik, elasticiteti, polarizimi spontan,
rezistenca elektrike dhe prcjellshmria, prshkueshmria dielektrike,
radioaktiviteti, dhe prcjellshmria termike. Teknikat gjeofizike q
prdoren pr studimin e ndryshueshmris se parametrave fizike t
siprprmendur jan: Vrojtimet gravitacionale Vrojtime magnetike
Vrojtime sizmike Vrojtime t Fushs Elektrike Natyrore Vrojtime t
Polarizimit t provokuar Vrojtime Elektromagnetike Teknika e
Gjeoradarit(GPR) Vrojtime Radioaktive Vrojtime Gjeotermike Vrojtime
me ane t teknikes s gjeofizikes s puseve
Zgjedhja e nj teknike t veant gjeofizike apo nj kombinim
teknikash, varet shum n kontrastet e parametrave fizike t objektit
qe krkohet me ambientin prreth, si dhe shtrirja e thellsis s
objektit te krkuar. N prgjithsi, investigimi i sa m shum
parametrave fizike me ane t metodave gjeofizike mundsojn nj
rikontroll rezultatesh dhe rrit besueshmrin e
interpretimeve.Faktori kosto sht gjithashtu nj kriter i rndsishm n
zgjedhjen se cila metod gjeofizike duhet prdoret pr nj problem t
dhn. Vlera e kostos s nj teknike t zgjedhur n nj zon krkimi, varet
nga kushtet zonale t terrenit, madhsia e zons, hapsira e rrjets dhe
numri i pikave t matjeve, pajisjet q duhen prdorur, saktsia e
krkuar, thellsia e deprtimit dhe detajet e interpretimitSi rregull,
kostot e vrojtimeve gjeofizike jan shum m t ulta se kostot e
shpimeve. Teknikat gjeofizike mundsojn nj vrojtim t gjer dhe mund
te japin imazhe te nnsiprfaqes, n zona te mdha, me shpejtsi dhe
kosto t ult ekonomike q nuk mund t realizohet me metoda t tjera.
Megjithat, pr shkak t dykuptueshmerise n interpretim, rezultatet
gjeofizike nuk duhet t konsiderohen si prfundimtare, zgjedhja e
shpimeve t caktuara shpesh sht e nevojshme pr t konfirmuar
vlefshmrin e interpretimit t br. Vrojtimet gjeofizike mund, nse
zbatohen si duhet, t optimalizojne nj program krkimi apo zbulimi
duke maksimizuar zonn e mbuluar dhe minimizuar krkesat pr
shpime.
Problemet mjedisore q mund zgjidhen nprmjet metodave
gjeofizike
Ujrat nntoksore jan nj pjes e rndsishme e mjedisit t toks. Shum
probleme mjedisore lidhen drejtprdrejt ose jo me vendndodhjen e
ujrave nntoksor dhe mbrojtjen e tyre nga burimet ndotse t llojeve t
ndryshme. Vetit fizike t shum shkmbinjve ndryshojn nga prania e
ujit n poret dhe t arat. Shkalla e alterimit t ktyre shkmbinjve
ndryshon ne lidhje me prmbajtjen e lndve ndotse. Kjo bn t mundur qe
me teknikat e duhura gjeofizike, t prcaktohen strukturat ujmbajtse
dhe t studiohet cilsia e ujit.N lidhje me problemet e ndotjeve t
rrezikshme nga mbetjet si dhe vendodhjeve t sigurta t mbetjeve
nukleare dhe kimike, detyra t rndsishme gjeofizike jan si vijon:1.
Vendndodhja e strukturave gjeologjike (arjet, frizurat, zonat e
thyerjeve, kontakte litologjike, etj.) posht dhe prreth groposjeve
ekzistente dhe vendeve t hedhjes s tyre.2. Vendndodhja e
strukturave ujmbajtse aktive me qellim gjurmimin e lvizjeve t
ndotjeve dhe ujrave t zeza n tok. 3. Zbulimi dhe vendndodhja
mbeturinave t groposura; n veanti prshkrimi i kufirit t tyre dhe
karakterizimi fizik i mbetjeve m t mdha.4. Krkimet pr vendndodhje t
reja t sigurta n zona t qndrueshme nga ana tektonike dhe sizmike me
struktura (barriera gjeologjike) q bjn t mundur mbrojtjen e
shkmbinjve dhe ujrat nntoksor nga ndotja. Thellsia e nj
vendndodhjeje t nj vendi t sigurt pr grumbullim mbetjesh, mund t
varioj nga disa qindra metra ose m tepr pr depozitim t thell t
mbetjeve me nivel t lart radioaktiviteti deri pak metra pr plehrat
domestike.Pr m tepr, ka probleme mjedisore q lidhen me burimet e
radioaktivitetit, vlersimin e rrezikut nga trmetet, rrshqitjet dhe
fundosjet e toks, krkimet arkeologjike dhe shum probleme te tjera
gjeoambjentale q jan t zgjidhshme nga metodat gjeofizike.Tabela jep
nj vshtrim t objektivit t gjeofiziks mjedisore dhe teknikat e
prshtatshme q duhen prdorur. Krahas teknikave t listuara n tabel,
ka teknika t gjeofizikes s puseve q jan prdorur vazhdimisht n puse
ekzistuese.
Fusha t rndsishme studimi me karakter ambiental me an t
teknikave gjeofizike.Fushat e aplikimit
TeknikaRilevueseStruktura GjeologjikeStrukturaAktive nga ana
hidraulikeLandfille/Vend grumbullimiplehrashZonat
eNdotjeveRrshqitje/Zhytje ttoksArkeologji
Gravimetri+oo-oo
Magnetometri+-+--+
Fusha natyroreo+oo+-
Rezistence+IP++++++
Elektromagnetikeo+++-o
Gjeoradaroo+oo+
Radioaktiveooooo-
Sizmika e valve t thyera+oo-oo
Sizmika e valvet reflektuara+o----
Gjeotermiao+o-o-
+ e aplikueshme, o e aplikueshme n mnyre t kufizuar, - e pa
aplikueshme
Vrojtimet me karakter inxhinierik dhe gjeoteknik
Gjate dekadave t fundit, ka pasur nj rritje t menjhershme t
krkess n aplikimin e teknikave gjeofizike n shum shtje t problemeve
inxhinierike civile. M t rndsishmet mund t ndahen n tre klasa: (1)
studimet e themeleve, (2) vendndodhja e ujit dhe (3) zbulimi i
puseve t braktisura t minierave, tubave dhe objekteve metalike t
hedhura.Problemi i studimit t themeleve prfshin prcaktimin e: (1)
thellsis s tavanit t bazamentit (2) vetit fizike t shkmbinjve q
ndodhen n nj dig, kanal, tunel, pus, gropave t mbeturinave, shina,
autostrad, metro dhe t tjera projekte ndrtimoreVendndodhja e ujit
dhe sasia e kripshmris s tij, luan nj rol t rndsishm n ndihm t
komunitetit n lidhje me furnizimin me uj, kanalizimin e ujrave t
zeza, vaditje dhe probleme kullimi. N inxhinierin e transportit,
vendodhja e niveleve t ujit dhe fizurave ujmbajtse sht e rndsishme
pr ndrtimin e metrove dhe tuneleve.Zbulimi i shum prej grmimeve t
vjetra nntoksore (puse minierash dhe tunele) jan t nevojshme sepse
t dhnat e tyre nuk gjenden m. Pr t njjtn arsye, teknikat gjeofizike
mund t prdoren pr zbulimin tubave nntoksore. Zbulimi dhe
vendndodhja e municioneve t groposura dhe makineri t tjera metalike
jan gjithashtu t rndsishme pr nj sr arsyesh sidomos ato t siguris s
komunitetit.Tabela 1.2 liston disa nga problemet e rndsishme
inxhinierike dhe teknikat e prshtatshme gjeofizike q mund t prdoren
pr kto studime.
Aplikimet e teknikave gjeofizike n studimet gjeoteknike dhe
inxhinierike Fushat e aplikimit
TeknikaRilevueseThellsiae bazamentit shkmborFuqia e
shkmbitarje/Detektimii rrjedhjevet ujrave t zezaZbulimii
kaviteteve/Zona t zbrazuraPermafroste/Konturimi i zonave t
ngrirjesTuba/Detektim metalesh
Gravimetri+-----
Magnetometri+--+-+
Fusha natyrore--+--o
Rezistence+IP+-+++o
Elektromagnetikeo-+o++
Gjeoradar+o+++o
Radioaktive--o---
Sizmika e valve t thyera++oo+-
Sizmika e valvet reflektuara++ooo-
+ e aplikueshme, o- e aplikueshme ne mnyre t kufizuar, - e pa
aplikueshme
1.1 METODA E REZISTENCSVetit elektrike t mineraleve dhe
shkmbinjveVetit elektrike t mineraleve dhe t shkmbinjve,
karakterizohen nga prueshmria ( ) ose rezistenca elektrike
specifike (), nga deprtueshmria dielektrike (), nga humbjet
dielektrike (tg ) dhe nga deprtueshmria magnetike () .Deprtueshmria
magnetike karakterizon vetm shkmbinjt shum magnetike.
Rezistenca elektrike specifike e mineraleve.Vlera numerike e
rezistencs elektrike specifike, n praktikn e elektrometris, i prket
1m3 shkmbi me seksion trthor 1 m dhe gjatsi 1 m kur rryma rrjedh
pingul me faqet e ktij kubi. Njsi matse e rezistencs elektrike
specifike sht ohm*m.
Rezistenca elektrike specifike jepet me an t formuls:
Ku: S-Seksioni trthor (m2) l-gjatsia (m)U-Tensioni (V)I-
Intensiteti i rryms (A)Mineralet, sipas madhsis dhe karakterit t
prueshmris elektrike mund t jen dielektrike, gjysmprues ose
prues.
Tabela 1Rezistenca elektrike specifike e mineraleveEmrtimi i
mineralitFormula Kimike (ohm*m)
ArgjendiAg0.16 * 10-7
BakriCu0.17 * 10-7
Ari Au0.22 * 10-7
PlatiniPt1.10 * 10-7
KallaiSn1.31 * 10-7
ZhivaHg9.60 * 10-7
ArsenopirtiFeAsS3 * 10-4
BoksitAl2O3*nH2O3.50 * 103
GalenitPbS3.70 * 10-4
HematitFe2O33 * 103
GrafitC5
IlmenitFeTiO32.2
MarkazitFeS22.8 * 10-2
MagnetitFe2O4Fe2 * 103
PiritFeS22 * 10-3
PirotineFex-iSx6.5 * 10-4
PiroluzitMnO21.6
KalkozineCu2S7
KalkopiritCuFeS23 * 10-3
DiamantC5 * 1012
AnhidritiCaSO4109
HalitiNaCl1011
Kuarci I boshtitSiO22 * 104
Kuarci I boshtitSiO21012
KalcitiCaCO35 * 1012
KinovariHgS2 * 107
MuskovitiKAl2(OH)2AlSi3O101013
LimonitiFe2O3 * nH2O108
SqufuriS1015
Mineralet Native
Mineralet Gjysmprues
Mineralet Dielektrike
a)
a) Mineralet prues. Metalet native jan minerale prues.
Prueshmria e tyre realizohet me ndihmn e elektroneve t lire, ka
kushtzon vlern e saj t lart.b) Mineralet gjysmprues. Shum minerale
kan rezistenc elektrike specifike me madhsi q i prgjigjet
karakterit t gjysmpruesve. T till jan n prgjithsi sulfuret e
metaleve, arsenidet, grafiti dhe disa okside. Rezistenca e t njjtit
mineral luhatet n kufij t gjer, gj q lidhet me ndikimin e
przierjeve kimike dhe mekanike n mineral.c) Mineralet dielektrike.
Kta minerale kan rezistence elektrike specifike t lart, e cila
luhatet n kufij t gjer, n varsi nga sasia dhe natyra kimike e
przierjeve. Sasia e mineraleve dielektrike sht shum m e madhe se
mineralet prues dhe gjysmprues.
Tabela 2Rezistenca elektrike specifike e mineraleve dhe
shkmbinjve m t prdorshmNrEmrtimi (m)
1Ajri10 20
2Akulli10000
3Argjila5
4Gabro2000
5Glqeror i shkatrruar100
6Glqeror masive10000
7Grafit0.1
8Halit100000
9Kalcit1000000
10Konglomerate500
11Kuarc (i freskt)1000000
12Plagjiogranite (i freskt)3000
13Ranore200
14Rr e laget200
15Rr e thate2000
16Shkmb vullkanik600
17Suargjila30
18Sulfure metalore Masive0.1
19Uj Deti (me kripe)0.23
20Uj i distiluar10000
21Uji i Burimit50-100
22Ultrabazik i freskt1000
23Ultrabazik i serpentinizuar150
24Zhavorr i laget400
25Zhavorr i thate3000
Rezistenca elektrike specifike e xeherorve dhe e
shkmbinjveXeherort dhe shkmbinjt duke qen sisteme heterogjen t
komplikuar shumfazore, mund t zn gjendje t fardoshme elektrike
ndrmjet dy kufijve: dielektrike deri n prcjells t prkryer. Kjo
gjendje elektrike kushtzon luhatje t rezistencs elektrike specifike
n kufij t gjer.Rezistenca elektrike specifike e xeherorve dhe
shkmbinjve, prcaktohet nga prueshmria elektrike e mineraleve
xeherore ose shkmbformues. Rol thelbsor luan lagshtia, tekstura e
xeherorit ose e shkmbit dhe temperatura e trysnia e mjedisit.
Ndikimi i lagshtis, strukturs, teksturs, temperaturs dhe trysnis
n rezistencn elektrike specifike t shkmbinjveLagshtia e zvoglon
shum rezistencn e shkmbinjve meqense solucionet q ngopin poret e
shkmbinjve kan rezistenc shum her m t vogl se shumica e mineraleve
shkmbformues. Karakteri i varsis sasiore t rezistencs s shkmbit nga
lagshtia prcaktohet nga lloji i shkmbit, i porozitetit, nga shkalla
e mineralizimit t ujit dhe nga prshkueshmria e shkmbit.Veorit
strukturore ndikojn shum n rezistencn elektrike specifike t
shkmbinjve t ndryshm , n varsi nga lloji i shkmbit.Rezistenca
elektrike specifike e xeherorve varet kryesisht nga trajta e
kokrrizave t mineraleve xeherore dhe nga karakteri i marrdhnieve t
ndrsjella t prbrses xeherore dhe joxeherore. Prmasa e kokrrizave
luan rol m t vogl se trajta e tyre, megjith q kushtzon luhatje t
theksuar n vlern e rezistencs elektrike specifike t xeheroreve t
njjt sipas prbrjes dhe trajts se kokrrizave.Sa m t mdha t jen
kokrrizat e shkmbit, aq m e lart sht rezistenca specifike pr kushte
t tjera t barabarta.Temperatura ndikon n madhsin e rezistencs
elektrike specifike t gjith shkmbinjve duke e ndryshuar rezistencn
e tyre n disa rende kur temperatura ngrihet nga 10C deri n
1000C.Zmadhimi i temperaturs shkakton gjithashtu rritjen e
prueshmris elektrike t fazs s ngurt t shkmbit.Edhe trysnia ndikon n
madhsin e rezistencs elektrike specifike t shkmbinjve.N shkmbinjt e
kompleksit sedimentar, me prmbajtje t lart lagshtie vrehet zmadhim
i theksuar i rezistencs elektrike specifike me rritjen e trysnis
deri 600 kg/cm2. Kjo lidhet me zvoglimin e seksionit t kanaleve
rrympercuese dhe me mbylljen e pjesshme t poreve. Shkalla e
ndryshimit t rezistencs varet nga madhsia e porozitetit t shkmbit
dhe nga tipi, prbrja dhe sasia e materialit imentues. Por n
prcaktimet e shumta sht vn re se ndikimi i trysnis sht shum m i
vogl, n krahasim me ndikimin e temperaturs, n madhsin e rezistencs
elektrike specifike.
Punimet matse te rezistencsVendosja e elektrodaveFigura 1 m
posht tregon disa skema t zakonshme t renditjeve t elektrodave dhe
faktorve t tyre gjeometrik. Nj dipol konsiston n nj ift me dy
elektroda t ndara nga nj distance q sht e paprfillshme n krahasim
me distancn ndrmjet elektrodave t tjera. Aplikimi i termit skem
dipol-dipol dhe pol-dipol, ku distanca pr tek elektroda tjetr sht
zakonisht 1 deri 6 her sa hapsira dipolare, sht formalisht
jokorrekt.Distanca e nj elektrode fikse n infinit duhet t jet t
paktn 10 her dhe ideale 30 her m e madhe se distanca ndrmjet dy
elektrodave lvizse. Kabllot e gjat t nevojshm mund t pengojn zonn e
puns dhe gjithashtu mund t veprojn si antena, duke kapur sinjale
endacake elektromagnetike (zhurma induktuese) q mund t ndikojn n
leximet.Prshkrimi i skemavea) Skema e Wenner: Ka nj prdorim shum t
gjere, dhe sht e mbshtetur nga nj numr i madh interpretimesh dhe
paketash kompjuterike.Shum nga vrojtimet e hershme 2-D jan kryer me
kt skem . N Figura 2a, grafiku i ndjeshmris s skems Wenner ka
pothuajse konture horizontale nn qendrn e skems. Pr shkak t ksaj
karakteristike skema Wenner sht relativisht e ndjeshme ndaj
ndryshimeve vertikale n rezistencn pransiprfaqsore posht qendrs s
skems. Megjithat, ajo sht m pak e ndjeshme ndaj ndryshimeve
horizontale n rezistencn pransiperfaqsore. N prgjithsi, Wenner sht
e mir n zgjidhjen e ndryshimeve vertikale (p.sh. strukturat
horizontale), por relativisht e varfr n detektimin e ndryshimeve
horizontale (p.sh. strukturat vertikale t ngushta). Krahasuar me
skemat e tjera, skema Wenner ka nj thellsi t moderuar studimi.
Forca e sinjalit sht proporcional me t anasjelltn e faktorit
gjeometrik t prdorur pr llogaritjen e vlers s rezistencs s dukshme
pr skemn (Figura 1). Pr skemn Wenner, faktori gjeometrik sht 2a, i
cili sht m i vogl s faktori gjeometrik pr skemat t tjera. Midis
skemave t tjera skema Wenner ka forcn m t fort t sinjalit. Kjo mund
t jet nj faktor i rndsishm n qoft s vrojtimi kryhet n zonat me
zhurma t larta t sfondit. Nj disavantazh i ksaj skem pr vrojtimet
2-D sht mbulimi relativisht i dobt horizontal kur rritet hapsira e
elektrodave. b) Skema dy-elektrodshe Pol-Pol: Kan aftsi t dallojn
shtresat me rezistenc t ndryshme edhe kur kan trashsi t vogl.
Anomalit n grafikt e rezistencs s dukshme jan m t zgjatura se sa n
grafiket e prftuar me skema simetrike dhe me kt lehtsohet prcaktimi
i vendodhjes s objekteve q krkohen, kjo prbn nj prparsi t skemave
dypolare.E meta e ktyre skemave sht mosnjohja e sakt e piks se cils
i referohet vlera e matur e rezistencs s dukshme. Ve ksaj, si skem
me ndjeshmri t lart sjell krijimin e shum anomalive t rreme q
lidhen me dukurin e ekranizimit. E met tjetr sht se pr matje
krkohen burime energjetike m t fuqishme se sa pr profilimi me skema
t tjera.
c) Skema e Schlumberger: E vetmja skem rivale e Wenner n
vlersimin e materialit interpretues, t gjitha t lidhura me skemn
ideale me distanca t paprfillshme midis elektrodave t brendshme. Me
e favorshme n krahasim me Wenner pr punt e sondimeve elektrike t
thellsis.Prdoren n kto raste:1. Pr krkimin e strukturave t
rrudhosura q kan kufij ndars elektrike, kur njihet raporti i
madhsive t rezistencave elektrike specifike t shkmbinjve.2. Pr
hartografimin e kontakteve midis trashsive t shkmbinjve me
rezistence elektrike specifike t ndryshme.3. Pr hartografimin
gjeologjik t shtresave q kan rnie t madhe dhe jan t mbuluara nga
deluvione.4. Pr studimin e horsteve dhe grabeneve, t cilat jan t
ndrtuara nga shkmbinj me rezistenc elektrike specifike t ndryshme
nga ajo e shkmbinjve rrethues.d) Skema e Gradientit: Ka prdorim t
gjr n njohjen e terrenit. Sasi t mdha leximesh mund t merren n
distanca paralele pa lvizur elektrodat nse ka n dispozicion
gjenerator t fuqishm.e) Skema Dipol-Dipol (Eltran) : sht popullore
n punt e polarizimit t provokuar (PP) sepse ndarja e plot e qarqeve
t rryms dhe tensionit pakson ndikimin e zhurmave. Informacioni prej
thellsive t ndryshme merret duke ndryshuar n. N princip, sa m t
mdha vlerat e n, aq m i thell sht penetrimi i rryms. Rezultatet
zakonisht jepen t plotuara si pseudoprerje.
f) Skema Pol-Dipol: prodhon anomali asimetrike q jan si pasoje m
t vshtira pr tu interpretuar sesa ato t prodhuara nga skemat
simetrike. Kulmet jan t zhvendosur nga qendrat e trupave prcjells
dhe pozicionet e elektrodave duhet t regjistrohen me kujdes t
veant. Vlerat zakonisht jan t plotuara n piken e gjysms se rrugs
midis elektrodave lvizse t tensionit por kjo nuk sht gjithmon
standarde. Rezultatet mund t jepen si pseudoprerje me thellsin e
deprtimit n varsi t n.
g) Skemat katrkndshe: Katr elektroda t vendosura n kndet e nj
katrkndshi jan t kombinuara n ifte tensioni dhe rrym. Sondimet e
thellsis jan t krijuara nga hapja e katrkndshit.
Fig. 1.1Disa vendosje t zakonshme elektrodash dhe koeficientet e
tyre gjeometrike. a) Wenner; b) Dy-elektrodshe; c) Schlumberger; d)
Gradient; e) Dipol-Dipol; f) Pol-Dipol; g) Vendosja katrkndshe; Nuk
ka nj koeficient gjeometrik pr renditjen katrkndshe diagonale,
sepse nuk vrehet diference tensioni midis sfondit homogjen.
Fig. 1.2Modelet e ndjeshmerise per skemat a) Wenner;
b)Wenner-Schlumberger dhe c) Dipol-DipolFigura 2 tregon se si
faktori gjeometrik i dhn n figur ndryshon me pozicionin e dipolit t
tensionit.
Fig. 1.3Ndryshimi i Koeficientit gjeometrik me distancn prmes
dhe prgjat profilit n skemn e gradientit. Gjatsia e plot e skems
2L, madhsia e dipolit t tensionit a.
Ndikuesit n sinjalModelet e lvizjes s rryms pr hapsirat nj dhe
dy shtresore jepen n figurn 3. Johomogjenitetet pran-siprfaqsore
ndikojn ndjeshm n vendosjen e skems. Efektet e tyre tregohen
grafikisht nga konturet e ndikuesve t sinjalit q jan krijuar nga do
njsi volumi t sfondit pr tensionin e matur, dhe q ktu n rezistencn
e dukshme (fig. 4). Pr skemat lineare konturet kan t njjtn
paraqitje n do plan, qoft vertikale, horizontale apo n zhytje,
prmes linjs se elektrodave.N figurn 4 dallohet menjher se vrojtime
t dobishme t rezistencs jan t pamundura, ndrsa ndikimet nga zonat
prreth elektrodave jan t mdha. Megjithat, variacionet n t dhna bjn
t kuptohet q nj shtrese pruese pran-siprfaqsore n disa vende do t
ket ulje dhe n vende t tjera ngritje t vlers s rezistencs s
dukshme. N terrene homogjene kto efekte mund t zhduken
plotsisht.Kur nj skem Wenner ose dipol-dipol zgjerohet, t gjitha
elektrodat lvizin dhe ndikimi nga trupat pran-siprfaqsore varion
nga leximi n lexim. Me skemn e Schlumberger, efektet
pran-siprfaqsore ndikojn shum m pak, me kusht q vetm elektrodat e
jashtme t lvizin, dhe pr ket arsye kjo skem preferohet m shpesh pr
sondimet elektrike vertikale. Gjithsesi, teknika me ofsete japin
rezultate t shklqyera t marra me Wenner. Efektet pran-siprfaqsore
mund t jen t mdha kur nj skem gradienti ose treelektrodshe prdoret
pr profilime por ato gjithashtu jan m tepr lokale. Nj filtr i vogl
mund t aplikohet.
Fig. 1.4Modelet e lvizjes se rryms pr (a) gjysme hapsire
uniforme; (b) mjedis dy shtresor me rezistence me t ulet n shtresn
e siprme; (c) mjedis dy shtresor me rezistence me t lart n shtresn
e siprme.
Thellsia e deprtimitSkemat zakonisht zgjidhen t paktn n njfar
mase pr thellsin e tyre t deprtimit, e cila sht pothuajse e
pamundur t prcaktohet sepse thellsia n t ciln nj fraksion i dhn i
rryms deprton varet nga shtreszimi si dhe nga hapsira midis
elektrodave t rryms. Pozicioni i elektrodave t tensionit prcakton
se cila pjese e fushs s rryms sht marr, dhe deprtimi i rryms pr
skemat e Wenner dhe Schlumberger jan t prshtatshme pr t qen t
ngjashme pr ngjashmrin e gjatsive totale t skems. Pr fardo skem ,
zgjerimi n t cilin ekzistenca e nj ndrfutje t thell bhet e dukshme
varet nga kontrasti i rezistencave (dhe niveleve t zhurmave t
sfondit) por sht n varsi t gjysme-hapsirs midis elektrodave t
jashtme (fig. 5). Interpretimi sasior i rezistencs mund t ndryshoje
duke krkuar zgjerim shum m t madh.
Fig. 1.5Shprndarja e sinjalit pr skemat: a) Wenner; b)
Schlumberger; c)dipol-dipol. Vijat e plota tregojn ndikime relative
t sinjalit nga njsit volumore t sfondit homogjen. Vijat e ndrprera
tregojn vlera negative.Pr fardo skem , ka nj kufi zgjerimi n t
cilin efekti i nj shtrese t holl horizontale me rezistenc t
ndryshme n dallim me sfondin homogjen sht maksimal. sht pr tu
pritur se zgjerimi shum m i madh sht i nevojshm n ket rast sesa
nevojitet thjesht pr detektimin e ndrfutjes.Sipas ktij kriteri,
skema dipol-dipol sht m shum deprtuese dhe skema Wenner sht m pak
skem deprtuese. Kulmi i Wenner ndodh kur skema sht 10 here m e gjer
se thellsia e prcjellsit, dhe skema Schlumberger sht vetm pak m e
mir. Figura 5 sugjeron se n kto zgjerime nj mjedis dyshtresor mund
t interpretohet pr vlera t shumta t kontrastit t rezistencs.Lakorja
e Wenner ka kulme m t ashpr duke treguar aftsi zgjidhse vertikale
superiore ne krahasim me skemat e tjera. Kjo konfirmohet nga vijat
e nivelit t ndikimit n sinjal (fig. 4) t cilat jan pak m t mira n
thellsi pr Wenner sesa pr Schlumberger, duke treguar se Wenner
lokalizon kto ndrfutje m sakt. Vijat e nivelit t rryms pr skemn
dipol-dipol jan afrsisht vertikale n disa vende me thellsi t
konsiderueshme, duke treguar rezolucion t varfr vertikal dhe
sugjeron q skema sht m e prshtatshme pr hartografimin e ndryshimeve
ansore.
Fig. 1.6Efekti relativ i nj shtrese t holle horizontale me
rezistence t lart prkundrejt sfondit homogjen. Siprfaqet posht
lakoreve jan t njjta, duke fshehur faktin q tensioni i vrojtuar
duke prdorur skemn Schlumberger do t jet me i vogl dhe me skemn
dipol dipol shum me i vogl sesa skema Wenner.
Zhurmat n vrojtimet elektrikeElektrodat n parim mund t vendosen
n siprfaqe n fardo shkalle saktsie t dshiruar (edhe pse gabimet jan
gjithmon t mundur dhe ka gjasa t ndodhin rritje t shkputjeve).
Shumica e instrumenteve modern ofrojn rrym n nj prej nj numri t
niveleve paraprake dhe luhatjet n furnizim jan n prgjithsi t vogla
dhe t parndsishme. Prandaj dhe zhurma merr pjes n vlerat e
rezistencs s dukshme pothuajse trsisht nprmjet matjes s tensionit,
kufiri i fundit duke u prcaktuar nga ndjeshmria e voltmetrit.
Gjithashtu mund t ket zhurm pr shkak t induksionit n kabllot dhe
gjithashtu pr tensione natyrore, t cilat mund t ndryshojn me kohn
dhe n mnyr jo t plot t zhduken nga ndryshimi i rrjedhjes s rryms
aktuale dhe mesatarizimi. Hapsirat e mdha dhe kabllot e gjat duhet
t shmangen nse sht e mundur, por metoda m efektive e prmirsimit t
raportit sinjal/zhurm sht rritja e fuqis se sinjalit. Instrumente
modern shpesh sigurojn vzhgime me lexime t drejtprdrejt t V/I,
matur n ohm. Vlerat ohm t vogla tregojn tensione t vogla, por
nivelet e rryms gjithashtu duhet t merren parasysh. Ka kufizime
fizike pr sasin e rryms q do instrument i caktuar mund t furnizoj n
tok dhe mund t jet e nevojshme pr t zgjedhur skema q japin tensione
t mdha pr nj rrym t caktuar , t prcaktuar nga faktori gjeometrik.
Wenner dhe skemat dy-elektrodshe kan me shum rezultat n kt drejtim
se sa shumica e skemave t tjera.Pr nj ushqim rryme t dhn, tensionet
e matura duke prdorur nj skem Schlumberger jan gjithmon m pak se
ato pr nj skem t Wenner pr t njjtn gjatsi t prgjithshme, sepse
ndarja ndrmjet elektrodave t tensionit sht gjithmon m e vogl. Pr
skemn dipol-dipol, krahasimi varet nga parametri n, por edhe pr n =
1 (p.sh. pr nj skem shum t ngjashme me Wenner), fuqia e sinjalit
sht m e vogl se sa pr Wenner nga nj faktor tre. Ndryshimet midis
skemave zbuluese t gradientit dhe dy-elektrodshe jan edhe m t mira.
Nse distancat nga elektrodat fikse jan t 30-tat her ndarjes
dipolare, sinjali i tensionit dy-elektrodsh sht m shum se 150 her
se sinjali i skems se gradientit pr t njjtn rrym. Megjithat, kablli
tensionit pr skemn e gradientit sht m i shkurtr dhe m i leht pr tu
mbajtur, dhe m pak i ndjeshm ndaj zhurmave induktive. Shum rryma m
t mdha mund t prdoren n mnyr t sigurt sepse elektrodat e rryms nuk
lvizin.PROFILIMET ELEKTRIKEMe ann e profilimeve elektrike kryhet
studimi i ndryshimit t rezistencs s dukshme n thellsin e krkuar.
Kto punime kryhen n profile zakonisht drejtvizore, t orientuara
kryq shtrirjes s objektit t krkimit. Gjat ktyre profileve matet
rezistenca e dukshme e shkmbinjve me ann e skemave t llojeve t
ndryshme q lvizin me hap t caktuar. Grafiket e varsis s rezistencs
s dukshme nga koordinata e piks s matjes japin prfytyrimin mbi
karakterin e ndryshimit t rezistencs s dukshme n drejtimin e dhn
dhe lejojn t gjykohet mbi ndrtimin gjeologjik t rajonit.
ObjektiObjekti kryesor sht kontakti i kulmit t zhytjes midis dy
lloje shkmbinjsh me rezistenca t ndryshme, t fshehura posht
mbingarkesave t holla dhe uniforme. Objektiv t tille ekzistojn,
sidomos n mjediset e ndryshuar nga njeriu, por ndryshimet n
rezistencn e dukshme pr shkak t ndryshimeve gjeologjike jan shpesh
t interesit t vogl dhe duhet t dallohen nga nj sfond pr shkak t
burimeve t tjera gjeologjike. Lentet e zhavorrit n argjila, lentet
e akullit n thundrat Arktike dhe arjet n glqeror jan t gjitha me
rezistenc m te lart se rrethinat e tyre, por kan tendenc t jen t
vogla dhe tepr t vshtira pr tu zbuluar. Trupa t vegjl q jan prues
shum t mire, t tilla si (n shkall t ndryshme), trupat sulfurore,
jan zakonisht m leht pr tu zbulohen duke prdorur metodat
elektromagnetike.
Zgjedhja e skemave Skemat e preferuara pr vrojtimet e rezistencs
jan ato q mund t lvizen leht. Skema e gradientit, e cila ka vetm dy
elektroda t lvizshme t ndara nga nj distanc e vogl dhe t lidhura me
kabllo t lvizshm, ka shum arsye pr t rekomanduar at. Megjithat,
zona q mund t mbulohet me kt skem sht e vogl n qoft se rryma nuk
furnizohet nga gjeneratort me motor t rnd. Skema dy-elektrodshe sht
br skema e zgjidhjeve t punve arkeologjike, ku thellsit e krkuara
jan n prgjithsi t vogla. Kujdes duhet pasur n lvizjen e kabllove t
gjat pr tek elektrodat 'n infinit ", por nj numr i madh i leximeve
mund t bhet shum shpejt duke prdorur nj model t ngurt n t ciln dy
elektroda, dhe shpesh edhe nj instrument me nj ngarkues t dhnash,
jan montuar. Shum nga kto modele tani prfshijn elektroda t shumta
dhe japin rezultate pr nj numr t ndryshm t kombinimeve t
elektrodave.Me skemn Wenner, t katr elektrodat lvizin por meqense t
gjitha distancat midis elektrodave jan t njjta, gabimet nuk ka
gjasa te ndodhin. Gjith rruga e elektrodave t lira metalike mund t
shtrohet paraprakisht. Me kusht q rryma e vazhduar ose frekuenca
shum t ulta te rryms alternative t prdoren, n kt mnyr induksioni
nuk sht nj problem, puna mund t prshpejtohet duke i prer kabllot n
gjatsi t dshiruara dhe duke i lidhur ato s bashku, ose duke prdorur
kabllot multicore t projektuara pr kt qllim.Skema dipol-dipol sht
prdorur kryesisht n punn e PP, ku efektet e induksionit duhet t
shmangen me do kusht. Katr Elektroda duhet t jen n lvizje dhe
tensionet e vrojtuar jan zakonisht shum t vogla.
Prdorimi i shnimeve fushoreParametrat e skems qndrojn t njjt
prgjat nj rruge, dhe lloji i skems, hapsirat dhe orientimi, si dhe
shum shpesh parametrat e rryms dhe kufijt e tensionit mund t vrehen
n krye t faqes. N parim, vetm numrat e stacionit, vrejtjet dhe
leximet V/I duhet t regjistrohen n stacionet individuale, por do
ndryshim n rregullimin e rryms dhe tensionit duhet gjithashtu t
shnohet q n momentin q ato ndikojn n besueshmrin e leximit.Komentet
duhet t bhen mbi ndryshimet n llojin e toks, bimsis ose topografi
dhe n zonat e populluara ose kultivuara ose ku efektet
jo-gjeologjike mund t hasen. Kto shnime zakonisht do t jen
prgjegjsi e operatorit t instrumentit i cili n prgjithsi duhet t
jet n gjendje t kontrolloj personalisht do vendndodhje elektrode n
rrjedhn e profilit. Meqense ndonj shnim n lidhje me nj pik
individuale fushore do t prshkruaje at n lidhje me mjedisin, nj
prshkrim i prgjithshm dhe nj hart dore duhet t prfshihen. Kur
prdoren modele fikse elektrodash pr t marr shpejt lexime t prafrta,
rezultatet zakonisht regjistrohen direkt n nj makin kompjuterike pr
ngarkim t dhnash dhe prshkrimi bashk me hartn bhen shum t
rndsishme.
Paraqitja e t dhnave t marra.Rezultatet e matjeve t rezistencs
jan paraqitur n mnyre m efecient si profile, i cili prmban t gjitha
hollsit e t dhnave origjinale. Profilet e rezistencs dhe topografis
mund t paraqitn s bashku, t shoqruar me versionet e shkurtuara t
shnimeve fushore. T dhnat e marra mbi nj numr regjistrimesh mund t
tregohen duke plotuar profilet e grumbulluar n nj hart.Drejtimet e
sakta t rezistencs apo veorive pruese jepen m qart nga vijat e
nivelit sesa nga profilet e grumbulluar. Linjat e prshkuara dhe
vendndodhjet e pikave t dhna duhet gjithmon t tregohen n hartat e
izovijave. Hartat e t njjts zon t marra nga prdorimi i skemave n
drejtime t ndryshme mund t jen shum t ndryshme.I.2 METODA E
POLARIZIMIT T PROVOKUAR (PP)Metoda e polarizimit t provokuar
bazohet n studimin e fushs elektromagnetike dytsore t paqndrueshme,
qe nxitet n tok, kur npr t rrjedh rryme elektrike ose me induksion.
Ajo vrojtohet pas shkyjes se rryms.
Ku:-koeficienti i PPUpp-tensioni dytsorUk-tensioni
parsorDukuria, qe sht n themelin e ksaj metode, qndron n sa m
posht: Nse n tok drgohet rryme elektrike dhe mandej shkyet, edhe pr
njfar kohe pas shkyjes t rryms mund t vrojtohet diferenc
potencialesh Upp ndrmjet elektrodave marrse. Me koh madhsia e ksaj
diference potencialesh shuhet sipas nj ligji t prafrt me funksionin
eksponencial.Rryma elektrike polarizuese mund te jete impulsive e
vazhduar ose alternative. Ajo drgohet ne toke ne mnyre galvanike,
me ann e tokzimeve ushqyese A,B (fig. 1).
Figura 1.7Thelbi i metods se polarizimit te provokuar1-Vijat e
rryms se fushs polarizuese; 2-vijat e rryms se fushs dytsore te
polarizimit te provokuar; 3-bateri; M-aparati marresNatyra e
dukuris s polarizimit t provokuarFusha elektrike dytsore e
paqndrueshme e polarizimit t provokuar ka prejardhje elektrokimike
dhe sht rezultat i veprimit t rryms elektrike n xeherort dhe
shkmbinjt. Aftsia e polarizimit sht atribut i t gjith
shkmbinjve.Dukuria e polarizimit t provokuar sht nj gradient
tensioni i shkaktuar, nj rrjedhje jonesh. Ajo krijohet pas shkyjes
s rryms elektrike, si rezultat i lirimit t nj pjes t energjis s
grumbulluar n material gjat rrjedhjes s ksaj rryme nn veprimin e
ngarkess elektrike q ruhet n shkmb pas shkyjes s rryms. N dukurin e
polarizimit t provokuar mund t marrin pjes t gjitha format e
grumbullimit t energjis elektrike, magnetike, mekanike, termale dhe
kimike.Q energjia t grumbullohet n kto forma, n mes rrjedhjes s
rryms elektrike dhe rrjedhjeve t tjera duhet t ket lidhje. Kjo
lidhje lejon q gjat lirimit t energjis s grumbulluar t formohen
prsri rrjedhje t rryms elektrike duke krijuar kshtu dukurin e
polarizimit elektrik t provokuar.Sot flitet pr dy mekanizma t
krijimit t polarizimit t provokuar:1. Pr mekanizmin e nxitjes s
polarizimit t provokuar si rezultat i proceseve elektrokimike n
kufirin e mineraleve me perueshmri elektronike ose gjysmprues dhe t
tretsirave q i rrethojn (n kontaktin metal-elektrolit).2. Pr
mekanizimin e nxitjes s polarizimit t provokuar si rezultat i
proeseve elektrokinetike n kufirin e mineraleve me prueshmeri
jonike dhe tretsirave q i rrethojn, si dhe n vet tretsirn.
Ashtu si dhe metodat e tjera elektrometrike edhe metoda e PP ka
prparsit dhekufizimet e veta. Prparsia e par e metods se PP sht
aftsia e saj pr t diktuar, n kushte t prshtatshme pranin e
mineralizimit sulfur metalor n prmbajtje mjaft t vogla e t varfra.
N metodn e PP meqense sfondi normal prgjithsisht sht i ult, prania
e nj sasie te vogl mineralizimi metalor sht e mjaftueshme pr t
shkaktuar nj anomali t dobt, por t dallueshme e t sigurt. Kjo prbn
nj prparsi t madhe t metods s PP kundrejt metodave t tjera
gjeofizike si gravimetria, magnetometria, por edhe kundrejt
metodave t tjera elektrometrike si (rezistenca elektrike, fusha
elektrike natyrore dhe gjith metodave elektromagnetike). Amplituda
e anomalive t PP prgjithsisht zmadhohet me sasin e mineralizimit,
ku trupat xeherore masive mund t japin efekte t fuqishme. Akoma m i
fuqishm bhet ky efekt kur trupat xeherore masive jan t rrethuar nga
oreole me pikzime sulfuresh t shprndar. Kundrejt metods s FEN,
metoda e PP ka edhe prparsin e thellsis m t madhe t krkimit, mbasi
n metodn e PP nuk sht kondite q trupi xeheror masiv t ndrpritet nga
niveli i ujrave t truallit.
Nj nga kufizimet e prdorimit t metods se PP sht se:
ka rendiment relativisht m t ult n vrojtime e pr rrjedhoje kosto
m t lart n krahasim me metodat e tjera si: magnetometria, FEN,
rezistenca e dukshme, pajisjet jan m t shtrenjta, personeli teknik
e puntor m i madh, e bn q t ket prdorim m t kufizuar.
APARATURAT MATSE DHE PROGRAMET E PRPUNIMIT
2.1 Instrumentet e rezistencs dhe te polarizimit te provokuar.Pr
t matur rezistencn e toks prdoren instrumente q quhen
rezistivimetra (RM). Pr m tepr, nevojiten edhe pajisje t tilla si
kabull dhe elektroda. Dy elektroda t rryms futen n tok dhe si
rezultat i nj rezistence t madhe kontakti ndrmjet elektrodave dhe
toks, duhet t prdoren elektroda t veanta t voltazhit.
Rezistivimetrat masin rezistencn R e cila sht thjesht raporti i
voltazhit pr gjat elektrodave t potencialit me intensitetin I t
elektrodave t rryms. Rezistivimetrat kan dy komponent, a) Burimin e
rryms b) Sistemin e matjes.
Burimi i rryms.Pr t marr nj matje rezistence, rryma duhet t
kaloj nprmjet nj qarku q konsiston n rezistencn e toks dhe
rezistencn e elektrodave. Rezistenca totale mund t jet disa qindra
ohm dhe si rezultat edhe tensioni duhet t jet shum i lart. N
instrumentet e sotm ky tension sht midis 50 dhe 500 Volt. Rryma
mund t jet e vazhduar (DC) dhe alternative (AC).N qoft s prdoret nj
burim me rrym t vazhduar (DC) dalin dy probleme:a) Efekti i
polarizimit. Kemi nj koncentrim t anioneve rreth elektrods negative
dhe nj koncentrim t kationeve rreth asaj pozitive. Ky koncentrim i
joneve rritet gradualisht me kohn dhe si rezultat rezistenca e
matur ndrmjet elektrodave gjithashtu do t rritet n mnyre
graduale.b) Potenciali spontan (fusha elektrike natyrore). Rrymat
elektrike natyrore me origjin elektrokimike ekzistojn posht
siprfaqes s toks. Kto rryma do t rrisin vlern e potencialit t
matur. Problemi i efektit t polarizimit mnjanohet duke ndrruar n
mnyr periodike polaritetin e rryms DC ose duke prdorur elektroda
speciale poroze prej porcelani. Efekti i potencialit spontan duhet
t matet para s burimi i rryms t ndizet dhe ky efekt duhet t hiqet
nga vlerat e matura t voltazhit kur rryma drgohet n tok.
Instrumentet modern e kryejn ket procedur n mnyr automatike.Burimi
i rryms alternative (AC). Kur prdoret rrym AC, nuk ndodh m procesi
i grumbullimit t joneve dhe si rezultat eleminohet efekti i
polarizimit. Pr m tepr sinjali AC anulon efektin e potencialit
spontan ( pr do ndryshim t polaritetit t rryms, rryma e potencialit
spontan rrit ose zvoglon potencialin e matur me vlera t njjta).
Frekuencat e prdorura n burimet AC, duhet t jen aq t ulta sa q
efekti elektromagnetik t jet minimal, si dhe zgjedhja e frekuencs
lidhet gjithashtu me thellsin e krkuar t studimit (sa m e madhe
frekuenca aq m e vogl thellsia e studimit). Si prfundim, kur
prdoret burim AC, efektet e kapacitetit dhe iftzimit
elektromagnetik (EM coupling) ndrmjet elektrodave t rryms dhe
potencialit duhet t merren parasysh.
Sistemet matseTeorikisht, pr matjen e rezistencs s toks
nevojiten nj ampermetr dhe nj voltmetr. Megjithat, instrumente
mjaft t avancuar, jan zhvilluar pr kt qllim. Shumica e
instrumenteve automatik prdorin principin e rryms konstante. Burimi
i rryms sht i dizenjuar n mnyr q t mbaj nj rrym konstante n tok
duke ndryshuar voltazhin e tij n prgjigje t ndryshimeve t
rezistencs. Duhet t kihet parasysh, s kto ndryshime mund t jen n
kufij t gjer (0.05-2000 Ohm). N kt mnyr prderisa leximi i diferencs
potenciale t merret mund t gjendet rezistenca. Instrumentet modern
kan gjithashtu karakteristika t tilla si sistemet e regjistrimit t
matjeve, saktsin e lart nprmjet mesatarizimit, pajisje pr
reduktimin e zhurmave n matje etj.
Fig. 2.1 Paraqitje skematike e pjesve kryesore t nj
rezistivmetri (RM)Marrsi IPR-10ANj nga aparaturat m t prdorura n
praktikat e matjeve elektrometrike dhe me t ciln jan kryer edhe
matjet n kt diplom sht aparatura marrse elektrometrike Scintrex
IPR-10A. Ky instrument mat dhe afishon n mnyre shifrore tensionin
dhe koeficientin polarizimit t provokuar n 6 dritare.
Fig. 2.2Aparatura marrse elektrometrike SCINTREX IPR-10IPR-10A
ka kto karakteristika:Rezistenca e plot hyrse3 MegaohmFiltr 50-60
Hz pr linjat e tensionit-50db. Klienti duhet t specifikoje
frekuencn e linjs s tensionit n zonat e aplikimit me qellim qe t
mund t aplikohet filtri.Shkalla e tensionit primar30 V deri 30V n
12 shkalleSaktsia e matjes s Vp3% shkalla e plot, 0.1%
rezolucioniShkalla e Vs/Vp100 mV/V (100% shkalla e plot)Saktsia e
Vs/Vp3% shkalla e plot, 0.1 mV/V rezolucioniSaktsia e potencialit
spontan1%Rezolucioni i potencialit spontan1 mVLexues ShifrorLngu
kristalin (LCD) sht standard, nj diode emetuese drit (LED) sht
opsionale.
2.3 PAKETAT E PROGRAMEVE GJEOFIZIKE PRPUNUESE2.3.1 GEOSOFT OASIS
MONTAJGeosoft Oasis montaj sht nj program i fuqishm pr prpunimin
dhe hartografimin i dizenjuar pr t arritur krkesat rigoroze t
krkimeve t shkencave t toks dhe eksplorimet e ndryshme.
Fig. 2.6Foto ilustruese e pragramit perpunues te te dhenave
fushore te maturaGeosoft Oasis montaj sht i dobishm n prpunimin dhe
hartografimin e eksplorimeve t mineraleve, nafts dhe gazit si dhe
investigimeve shkencore duke prfshire projektet mjedisore dhe
krkimin e municioneve (Unexploded Ordnance UXO).Duke prdorur Oasis
montaj mund t importohen, t shihen, prpunohen dhe t prdoren t dhnat
e mbledhura t punve t shkencave t toks duke i afishuar ato n rrjete
dhe imazhe t integruara brenda nj shtres.Paketa e Oasis montaj
prfshin nj grup t pasur t mnyrave t importimit t t dhnave,
prpunimit, vizualizimit, hartografimit dhe aftsive integruese. Kjo
e kompleton librarin e Geosoft me shrbime pr nj rrjet t avancuar
dhe harta funksionale.Nj grup shtesash sht i disponueshem pr
prpunimin e t dhnave t avancuara gjeofizike dhe gjeokimike si dhe
modelimet e ndryshme duke e br Oasis montaj njrin prej sistemeve
prpunuese me t fuqishm dhe gjitheperfshires n hartografimin
gjeoshkencor n bot.Oasis montaj ka paketa prpunuese t disponueshme
pr programet ER Mapper, ArcGIS dhe MapInfo, duke siguruar nj lidhje
superiore midis programit Oasis montaj dhe GIS, apo programeve t
aplikimeve t specializuara si remote sensing etj.Nj nga shtrirjet
me t mdha t Oasis montaj jan analizat gjeofizike , gjeologjike dhe
gjeokimike
Fig. 2.7Oasis Montaj pr gjeofiziknMontaj pr gjeofiziken mundson
nj sr mjetesh statistikore dhe filtrimi n prpunimin e t dhnave pr
punt me vllim t madh t dhnash gjeofizike. Filtrat hapsinore 1D
mundsojn qe gjeofizikt t prpunojn t dhnat duke aplikuar nj varietet
t filtrave t fushave hapsinore (lineare dhe jo-lineare). Filtrat 1D
t transformimeve Fourier mundsojn aplikimin e nj varieteti t ktyre
filtrave n fushat potenciale 1 dimensionale (profil) dhe t dhna t
tjera. Nj shumllojshmri prej mjetesh gjeostastikore mundsojn aftsin
pr statistika normale dhe t avancuara, qe prfshijn histograma,
grafike, dhe aftsin pr t grupuar t dhnat e bazuara n kode apo n
klasifikimet e grupeve hartografike.Oasis Montaj pr rilevimet
gjeofizikeMjetet e Oasis Montaj pr rilevimet gjeofizike prfshijn
mjete t avancuara pr prpunimin dhe intensifikimin e t dhnave
magnetike ajrore dhe t dhnave t tjera gjeofizike. Ai siguron nj
metodologji hap pas hapi pr prmbushjen e nj shumllojshmrie
rilevimesh dhe detyrave korrektuese. Grupi i programeve
mikrorilevuese mundson kryerjen e korrigjimeve mikrorilevuese t
bazs s t dhnave t profilit.
Fig. 2.8
Fig. 2.9Oasis montaj pr krkimin e municioneve (Unexploded
Ordnance UXO)Mjetet e Oasis Montaj pr krkimin e municioneve
(Unexploded Ordnance UXO) sigurojn aftsi unike pr lokalizimin dhe
analizimin e shenjave t UXO, t bazuara n t dhnat magnetike dhe
elektromagnetike. Mjetet korrektuese gjeofizike identifikojn dhe
heqin zhurmat n t dhnat prej burimeve t tilla si sfondi gjeologjik
apo burimet e ndikimit t instrumentit.
Oasis montaj pr polarizimin e provokuar dhe rezistencn e
dukshme.
Fig. 2.10Mjetet e Oasis montaj pr polarizimin e provokuar kryejn
nj shumllojshmri punsh n t dhnat e PP duke prfshir importimin,
kontrollin cilsor, prpunimin, krijimin e rrjetit dhe plotimin. T
dhnat mund t filtrohen, prpunohen dhe t paraqiten n shtresa n formn
e prezantimeve t pseudoprerjeve, prerjeve reale si dhe duke i
konvertuar t dhnat n nj afishim n tre dimensione