Metalurji163

EYLÜL 2012

Sayı 163

TÜYAP Fair, Convention & Congress Center, İSTANBUL-TURKEY13-15 September / Eylül 201213-15 September / Eylül 2012

Metalurji ve Malzeme Sektörü IMMC 2012'de Buluşuyor!

TMMOB Metalurji Mühendisleri Odası

Yaygın Süreli Yayın

İmtiyaz Sahibi

TMMOB Metalurji Mühendisleri Odası Adına

Yönetim Kurulu Başkanı

Tunçay Şulan

Sorumlu Yazı İşleri Müdürü

Hüseyin Savaş

Yayın Kurulu

Turgay Aldı

Özge Balcı

Hikmet Bilge

Erman Car

Uğur Ertem

İrfan Kaptı

Dergi Yazışma Adresi

TMMOB Metalurji Mühendisleri Odası

Meşrutiyet Cd. Hatay Sk. No: 10/9

06650 Kızılay/Ankara

Tel: 0312 425 41 60 Faks: 0312 418 93 43

e-mail: [email protected]

http://www.metalurji.org.tr

Üyelere ücretsiz gönderilir

Basıma hazırlayan : Adresist Reklamcılık

Gülbahar Sk. No: 15/B D:3 Kozyatağı/İST

Tel: 216 463 33 05

www.adresist.com

Baskı: Ege Basım ve Reklam Sanatları Limited Şirketi

Esatpaşa Mahallesi

Ziyapaşa Caddesi No:4 Ataşehir/İstanbul

Telefon: 0.216.470 44 70 (Pbx)

Faks: 0.216.472 84 05

Basım Tarihi

EYLÜL 2012

Yazılardaki görüş ve düşünceler yazarlarına aittir.

16. ULUSLARARASI METALURJİ VE MALZEME

KONGRESİ 13 – 15 Eylül 2012, İstanbul3

16. ULUSLARARASI METALURJİ VE MALZEME

KONGRESİ GENEL PROGRAMI6

DÜNYANIN METALİ BU FUARDA! 8

TMMOB METALURJİ MÜHENDİSLERİ ODASI OLARAK

İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİNİ ZİYARET ETTİK17

PAYDOSSUZ BİR YAŞAM: SELAHATTİN ŞANBAŞOĞLU 18

ALTERNATİF HAMMADDE KAYNAKLARINDA

ALGILAMA SORUNLARI27

KÜRESEL GRAFİTLİ DÖKME DEMİR PİSTON

SEGMANI ERİYİK OKSİJEN, FeSiMg, AŞILAMA

MİKTARLARI VE SİGMAT KÜRESEL-LEŞTİRME

YÖNTEMİNİN GRAFİT MORFOLOJİSİ VE DİĞER

ÖZELLİKLERE ETKİLERİ

29

TAKIM ÇELİKLERİ ÜRETİMİNDE KULLANILAN

VAKUM ERGİTME PROSESLERİNİN METALURJİK

KARAKTERİZASYONU

37

RADYASYON VE ENDÜSTRİYEL UYGULAMALARDA

RADYASYONDAN KORUNMA 43

2012 YILI YAPILMASI DÜŞÜNÜLEN MESLEKİ GELİŞİM

KURSLARI46

FAYDALI WEB SİTELERİ 47

GELECEK DÖNEM FUAR VE KONGRE TAKVİMİ 47

TMMOB METALURJİ MÜHENDİSLERİ ODASI YAYIN

LİSTESİ48

İÇİNDEKİLERMETALURJİ

2

Ön

söz Sevgili meslektaşlarımız,

Metalurji dergimizin bu sayısında yıllardır yapmadığımız bir şeyi yaparak başlamak istedik. Artık dergimizde düzenli

olarak bir önsöz yayınlama kararı aldık. Böylelikle okuyacağınız dergimizin kısa bir özetini aslında bu önsözde bulmuş

olacaksınız.

Zaman zaman çıkartmakta zorlandığımız dergimizi bu dönem elimizden geldiğince daha düzenli periyotlarla çıkartarak

sizlere ulaştırmaya çalışacağız. Tabi ki bu düzenliliğin sağlanmasındaki en büyük güvencemiz yazıları ile bizlere destek

vereceğini düşündüğümüz sizlersiniz.

Dergimizin içerik olarak sizlere daha çok hitap etmesi açısından mümkün olduğu kadar endüstriyel ve akademik

makaleleri bir arada sizlere sunmaya çalışıyoruz. Bugüne kadar sektörde çalışan meslektaşlarımızın ve üniversitelerdeki

akademisyenlerimizin dergimize yapmış oldukları katkılara teşekkür ederiz.

Türkiye’de geçmişten günümüze metalurjinin ne şekilde ilerlediğini, nasıl bir gelişim ve etkileşim süreci içinde olduğunu

anlatan Sayın Mahmut Kiper’in yazılarını bu sayımızdan itibaren dergimizde okuma şansı yakalayacaksınız. Demokratik,

mesleki, kitle örgütü olan odamızın toplum yararına mesleğimiz ile ilgili sürdürdüğü davaları ve dava süreçlerini de dergimiz

ve/veya hazırlıklarını sürdürdüğümüz e-bültenden okuma fırsatı bulabileceksiniz. Düzenlediğimiz ve düzenleyeceğimiz

etkinlikleri meslektaşlarımıza dergimiz kanalıyla duyurmaya devam edeceğiz.

Bu ay 16. sını düzenleyeceğimiz Uluslararası Metalurji ve Malzeme Kongresi daha önceki yıllarda olduğu gibi yine

metalurji camiasının bir araya getirecek. TMMOB Metalurji Mühendisleri Odası, Türkiye Döküm Sanayicileri Derneği ve

Hannover-Messe Ankiros Fuarcılık A.Ş. tarafından eş zamanlı olarak yapılan kongreler ve fuarlar ile metalurji sektörünün

en büyük birlikteliği bir araya gelmiştir.

16. Uluslararası Metalurji ve Malzeme Kongresi ile eş zamanlı olarak ANKIROS 2012, ANNOFER 2012, TURKCAST 2012

fuarları ve 6. Uluslararası Ankiros Döküm Kongresi düzenlenecektir. Bu birliktelik metalurji sektörünün gelişmesine

büyük katkılar sağlamaktadır.

16.Uluslararası Metalurji ve Malzeme Kongresi’nde yurt içinden ve yurt dışında 23 ülkeden toplam 220 bildiri sunulacaktır.

Tüm meslektaşlarımızı üç günlük “metalurji haftası” olarak nitelendirmeye çalıştığımız ve yapılacak olan sunumlar ile

sektöre ve akademik dünyaya ışık tutacak kongremize davet ediyoruz.

Dergimiz ve oda çalışmalarımız ile ilgili her türlü desteğinizi, eleştiri ve önerilerinizi her zaman bizlerle paylaşmanızı

diliyoruz. TMMOB Metalurji Mühendisleri Odası’nın gücü sizlerin desteğinden gelmektedir ve bu güç ile çalışmalarını

sürdürmeye devam edecektir.

TMMOB Metalurji Mühendisleri Odası Yayın Kurulu

3

16. ULUSLARARASI METALURJİ VE MALZEME KONGRESİ 13 – 15 Eylül 2012, İstanbul

Du

yuru

16.Uluslararası Metalurji ve Malzeme Kongresi,

13 - 15 Eylül 2012 tarihinde TÜYAP Fuar ve Kongre

Merkezi - Beylikdüzü / İSTANBUL ’da düzenlenecektir.

TMMOB Metalurji Mühendisleri Odası tarafından

düzenlenen 16.Uluslararası Metalurji ve Malzeme

Kongresi, 1975 yılından beri sürekli gelişerek tüm sektörü

kucaklayan ve bu alanda ülkemizde yapılan en kapsamlı

etkinliktir.

• Kongremiz, mesleğimizle ilgili dünyadaki bilimsel-

teknolojik - ticari gelişmelerin, araştırma sonuçlarının,

yeni ürünlerin ve tasarımların paylaşımı için bir

platform sağlamaktadır.

• Teknik oturumlarda, uzmanlar tarafından sunulacak

çağrılı bildirilere de yer verilecektir.

• Kongre sırasında “Genç Araştırmacı Ödülü” verilecektir.

• Kongre’nin bildiri yazım dili ingilizcedir. Sunumlar

ingilizce - türkçe yapılabilir. Türkiye’den katılacak

sanayi kuruluşları bildiri yazım dili olarak türkçe

kullanabilir.

• Ticari içerikli bildiriler, ücret karşılığında

sunulabilecektir.

KAPSAM

• Üretim Metalurjisi

Demir Çelik, Demirdışı, Döküm,

Toz Üretim Teknolojileri, Modelleme ve

Simülasyon

• Şekillendirme Teknikleri

Plastik Şekillendirme, Kaynak, Toz

Metalurjisi, Modelleme ve Simülasyon

• İleri Teknoloji Malzemeleri

Kompozit Malzemeler, Biyomalzemeler,

Nanomalzemeler, Enerji Malzemeleri

• Yüzey Modifikasyonu

Kaplamalar, İnce Filmler, Korozyon,

Isıl İşlem

• Metaldışı Malzemeler

Cam, Seramik, Refrakterler, Polimerler

• Geri Kazanım ve Çevre

Geri Kazanım, Geri Dönüşüm, Çevre

Koruma Uygulamaları ve İş Güvenliği

4

Du

yuru

Yürütme Kurulu

Başkan

Prof. Dr. Servet TİMUR İstanbul Teknik Üniversitesi

Üyeler

Mehmet Burhan AYDIN Metacore Dış Ticaret Ltd. Şti.

Doç. Dr. Arcan DERİCİOĞLU Orta Doğu Teknik Üniversitesi

Prof. Dr. Aydın DOĞAN Anadolu Üniversitesi

Doç. Dr. Caner DURUCAN Orta Doğu Teknik Üniversitesi

Doç. Dr. Kürşat KAZMANLI İstanbul Teknik Üniversitesi

Doç. Dr. Özgül KELEŞ İstanbul Teknik Üniversitesi

Doç. Dr. Gökhan ORHAN İstanbul Üniversitesi

Hüseyin SAVAŞ TMMOB Metalurji Mühendisleri Odası

Gürolhan YAŞAR Demisaş Döküm Emaye Mamülleri Sanayi A.Ş.

Başak YETİŞTİ ALDI TMMOB Metalurji Mühendisleri Odası

Bu kongre ile eş zamanlı olarak, Hannover-Messe Ankiros Fuarcılık A.Ş. tarafından

• ANKİROS 2012, 11.Uluslararası Demir-Çelik ve Döküm Teknolojileri, Makina ve Ürünleri İhtisas Fuarı,

• ANNOFER 2012, 10.Uluslararası Demirdışı Metaller Teknolojileri, Makina ve Ürünleri İhtisas Fuarı,

• TURKCAST 2012, 5.Döküm Ürünleri İhtisas Fuarı

Türkiye Döküm Sanayicileri Derneği tarafından

• 6.Uluslararası Ankiros Döküm Kongresi düzenlenecektir.

5

Du

yuruIMMC 2012 kongresi bu yılda büyük ilgi görmüştür. Yurtiçi ve yurtdışında 21 ülkeden 206 adet bildiri başvuru olmuştur.

Bu bildiriler kongre oturum koordinatörleri tarafından değerlendirilmiş ve kongre programı belirlenmiştir.

IMMC 2012 kongresine, Almanya, ABD, Avustralya, Cezayir, Ermenistan, Fransa, Hindistan, İngiltere, İran, İspanya, İsveç,

İtalya, Japonya, Kore, Kosova, Mısır, Norveç, Romanya, Rusya, Sırbistan’tan bildiriler gelmiştir.

IMMC 2012 kongresine;

• Amine Khalil, Argonne National Laboratories, USA

• Yutaka Kagawa, The University of Tokyo, Japan

• Gehan Amaratunga, Cambridge University, England

• İlhan A. Aksay, Princeton University, USA

• Joachim Bill, University of Stuttgart, Germany

• Besim Ben Nisan, University of Technology Sydney, Australia

• Levent Eryılmaz, Argonne National Laboratories, USA

• Sanin Vladimir Nikolaevich, Russian Academy of Science, Russian

• Ali Erdemir, Argonne National Laboratories, USA

çağrılı davetli olarak bildiri sunarak katılacaklardır.

IMMC 2012 kongresinde bu yıl bir yenilikte öğrenciler için yapılacaktır. Öğrenci Oturumları başlığı altında;

Prof.Dr. Şakir Bor, Prof.Dr. Ali Fuat Çakır, Prof.Dr. İsmail Duman, Prof.Dr. Naci Sevinç, Prof.Dr. Ahmet Topuz ve

Prof.Dr. Erman Tulgar öğrencilere kendi konularında ders verecektir.

Başvuru Formu

Adı, Soyadı : ................................................................. Telefon : ........................................................

Çalıştığı Kuruluş : ................................................................. Faks : ........................................................

Yazışma Adresi : ..................................................................................................................................................................................

............................................................................................................. e-mail : ..........................................................................................

Kayıt Ücreti

• Yüksek Lisans ve Doktora Öğrencileri ...................................................................................................................................... 200.- TL

• TMMOB Üyesi, Üniversite Öğretim Görevlisi, Bildiri Sahiplerine ................................................................................................ 350.- TL

• Diğer katılımcılar ........................................................................................................................................................................ 500.- TL

• Kayıt ücretine kongre çantası, bildiriler özet kitabı, bildiriler CD'si, açılış kokteyli, çay-kahve ikramları ve eşantiyonlar dahildir.

• Sempozyuma katılmak isteyenler, Başvuru Formunu doldurarak, katılım ücretinin yatırıldığını gösteren banka makbuzu ile Sempozyum Koordinatörlüğü’ne gönderilmelidir. (TMMOB Metalurji Mühendisleri Odası, Türkiye İş Bankası, Meşrutiyet Şubesi

Şube Kodu: 4213 / Hesap No: 488513)

6

Lunch / Öğ le Yemeğ i Lunch / Öğ le Yemeğ i

15:10

16:50

16:30

18:10

Powder MetallurgyToz Metalurjisi

Technology of Powder ProductionToz Üretim Teknolojileri

11:00

13:30

15:10

16:50

12:30

14:50

16:30

18:10

Opening CeremonyKongreler ve Fuarlar Ortak Açılışı

Plenary SessionAçılış Oturumu

Energy MaterialsEnerji Malzemeleri

BiomaterialsBiyomalzemeler

Coffee Break / Kahve Molası

10:00

11:20

13:30

15:10

16:50

11:00

12:40

14:50

16:30

18:10

Non-Metallic Materials-1 Metaldışı Malzemeler-1

Non-Metallic Materials-2 Metaldışı Malzemeler-2

Non-Metallic Materials-3 Metaldışı Malzemeler-3

Non-Metallic Materials-4 Metaldışı Malzemeler-4

Non-Metallic Materials-5 Metaldışı Malzemeler-5

Coffee Break / Kahve Molası

Coffee Break / Kahve Molası

Coffee Break / Kahve MolasıCoffee Break / Kahve Molası Coffee Break / Kahve Molası

10:00

11:00

12:00

13:00

14:00

15:00

16:00

17:00

18:00

19:00

13 September Thursday / 13 Eylül Perşembe 2012 14 September Friday / 14 Eylül Cuma 2012Hall / Salon Karadeniz Hall / Salon KaradenizHall / Salon Marmara

16. ULUSLARARASI METALURJİ VE MALZEME KONGRESİ GENEL PROGRAMID

uyu

ru

7

Du

yuru

Lunch / Öğ le Yemeğ iLunch / Öğ le Yemeğ i

10:00

11:20

13:30

15:10

16:50

11:00

12:40

14:50

16:30

18:10

Surface Modification-1 Yüzey Modifikasyonu-1

Surface Modification-2 Yüzey Modifikasyonu-2

Surface Modification-3 Yüzey Modifikasyonu-3

Surface Modification-4 Yüzey Modifikasyonu-4

Surface Modification-5 Yüzey Modifikasyonu-5

10:00

11:20

13:30

15:10

16:50

11:00

12:40

14:50

16:30

18:10

Heat Treatment-1 Isıl İşlem-1

Heat Treatment-2 Isıl İşlem-2

Non-Ferrous Metallurgy-1 Demir Dışı Metaller Metalurjisi-1

Non-Ferrous Metallurgy-2 Demir Dışı Metaller Metalurjisi-2

Non-Ferrous Metallurgy-3 Demir Dışı Metaller Metalurjisi-3

10:00

11:20

13:30

15:10

16:50

11:00

12:40

14:50

16:30

18:10

Recovery and Environment-1 Geri Kazanım ve Çevre-1

Recovery and Environment-2 Geri Kazanım ve Çevre-2

Iron and Steel Metaluurgy Demir Çelik Metalurjisi

Casting-1Döküm-1

Casting-2Döküm-2

10:00

11:20

13:30

15:10

16:50

11:00

12:40

14:50

16:30

18:10

Nanomaterials-1 Nanomalzemeler-1

Nanomaterials-2 Nanomalzemeler-2

Composite Materials Kompozit Malzemeler

Plastic Forming Plastik Şekillendirme

EducationEğitim

Coffee Break / Kahve Molası Coffee Break / Kahve Molası Coffee Break / Kahve Molası Coffee Break / Kahve Molası

Coffee Break / Kahve Molası Coffee Break / Kahve Molası Coffee Break / Kahve Molası Coffee Break / Kahve Molası

Coffee Break / Kahve Molası Coffee Break / Kahve Molası Coffee Break / Kahve Molası Coffee Break / Kahve Molası

14 September Friday / 14 Eylül Cuma 2012 15 September Saturday / 15 Eylül Cumartesi 2012Hall / Salon KaradenizHall / Salon BüyükadaHall / Salon Marmara Hall / Salon Marmara

8

DÜNYANIN METALİ BU FUARDA!

METALURJİ SEKTÖRÜNÜN MERAKLA

BEKLENEN EN ÖNEMLİ FUARLARI ANKIROS/

ANNOFER/TURKCAST 13-16 EYLÜL’DE

İSTANBUL’DA GERÇEKLEŞTİRİLECEK .

HANOVER MESSE ANKİROS FUARCILIK tarafından

organize edilen ve Türkiye’nin ham çelik üretiminde

Avrupa’da 2. , Dünya’da 9. sırada ; döküm parça üretiminde

ise Avrupa’da 5. , Dünya’da da 12. sırada bulunarak, global

metalurji sektörünün en önemli tedarikçileri arasında

yer aldığı günümüzde; konusunda dünyanın en önemli

fuarlarından biri konumunda ki ANKIROS 2012- “11.

Uluslararası Demir-Çelik ve Döküm Teknolojileri, Makine

ve Ürünleri İhtisas Fuarı”, ANNOFER 2012-“10. Uluslararası

DemirDışı Metaller Teknoloji, Makina ve Ürünleri İhtisas

Fuarı” ve TURKCAST 2012- “5.Döküm Ürünleri İhtisas

Fuarı” 13-16 Eylül 2012 tarihlerinde Tüyap Fuar ve Kongre

Merkezinde düzenlenecek.

DEMİR ÇELİK VE DÖKÜM ÜRETİCİLERİ SEKTÖRÜN

GLOBAL ÜRETİCİLERİ İLE ANKİROS’DA BULUŞUYOR.

ANKIROS 2012 Fuarı, demir-çelik ve döküm sektörüne

makina, ekipman, proses, malzeme, mühendislik ve

hizmet sağlayan firmaları ve sektör üreticilerini bir araya

getirecek. Fuar, ziyaretçilerin dünyadaki en gelişmiş

teknolojileri yakından takip etmesi, ihtiyaçlarına en uygun

biçimde tedarik alternatifl erini bulabilmesi, uluslararası

piyasalardaki rekabet gücünü koruyup, arttırabilmesi

açısından büyük önem taşıyor.

EĞER İŞİNİZ DEMİR DIŞI METALLER İSE ;

İHTİYAÇLARINIZ ANNOFER FUARINDA

ANNOFER fuarı, ziyaretçilerine özellikle metal enjeksiyon

presleri başta olmak üzere demir dışı metal sektörlerinde

kullanılan hertürlü makina, ekipman, fırın, sarf malzemesi

konusunda dünyanın her tarafından sayısız alternatifl er

sunuyor.

Du

yuru

40 ÜLKEDEN 850’YE YAKIN KATILIMCI,

70’İ AŞKIN ÜLKEDEN 15000’İN ÜZERİNDE

PROFESYONELİN ZİYARETİ İLE HER YIL BÜYÜYEREK DÜNYA DEVİ OLMAYA ADAY

FUAR, YİNE DÖRT GÜN BOYUNCA SEKTÖR

PROFESYONELLERİNE EV SAHİPLİĞİ YAPACAK .

9

OTOMOTİV, BEYAZ EŞYA, DEMİRYOLLARI, GEMİCİLİK,

AĞIR SANAYİ, İŞ VE İNŞAAT MAKİNALARI, ENERJİ,

SAVUNMA, HAVACILIK, İNŞAAT, ÇİMENTO VE BENZERİ

SEKTÖRLERİN TÜM DÖKÜM PARÇA İHTİYAÇLARI

TURKCAST FUARINDA!

Döküm üretimine yoğun bir şekilde yatırım yapan

sektör, 70’i aşkın dökümhaneyi bünyesinde barındıran

TURKCAST fuarında gücünü sergiliyor. Döküm ürünü

kullanan tüm sanayi sektörlerinde, dünyanın her

yerinden gelen döküm alıcıları , ihtiyaçları konusunda

sayısız alternatifl e tanışacak ve özel taleplerine TURKCAST

katılımcılarıyla birlikte çözüm üretme imkanı bulacaklar.

ANKIROS/ANNOFER/TURKCAST Fuarları, TMMOB

Metalurji Mühendisleri Odası tarafından düzenlenecek

olan “IMMC 2012, 16. Uluslararası Metalurji ve Malzeme

Kongresi”ne; TÜDOKSAD - Türkiye Döküm Sanayi

Derneği tarafından organize edilecek olan “6. Uluslararası

Ankiros Döküm Kongresi” ne ve DÇÜD desteğiyle EBY

International Summit tarafından gerçekleştirilecek “Çelik

Teknoloji Zirvesi”ne de ev sahipliği yapacak. Kongreler

ve zirve , sektörle ilgili dünyadaki bilimsel, teknolojik ve

ticari gelişmelerin, araştırma sonuçlarının, yeni ürünlerin

ve tasarımların paylaşımı için önemli bir uluslararası

platform oluşturacak.

DEMİR ÇELİK VE

DÖKÜM ÜRETİCİLERİ

SEKTÖRÜN

GLOBAL ÜRETİCİLERİ

İLE BULUŞUYOR.

HANNOVER MESSE ANKIROS FUARCILIK A.S.

Hannover-Messe Ankiros Fuarcılık A.Ş. Metalurji

endüstrisiyle özellikle demir-çelik, demirdışı metaller ve

döküm sektörleri ile ilgili ihtisas fuarları düzenlemektedir.

Hannover-Messe Ankiros Fuarcılık A.Ş. dünyanın en

büyük fuar organizasyonu şirketlerinden Deutche Messe

A.G.'nin bir alt kuruluşudur.

Ankiros'un yirmi yıllık tecrübesi ile Hannover-

Messe International'ın güçlü uluslararası satış ağının

birleşmesinden doğan sinerji sayesinde ANKIROS/

ANNOFER/TURKCAST uluslararası ihtisas fuarlarının

Avrasya'nın en önemli organizasyonu haline gelip dünya

metalurji sektöründeki başlıca etkinliklerinden biri

olmuştur.

Hannover-Messe Ankiros A.Ş., metalurji sektörünün önem

kazandığı her alandaki fırsatları değerlendirerek fuarlarını

geliştirmektedir. Hannover-Messe Ankiros Fuarcılık A.Ş.,

fuar organizasyonu konusundaki tecrübesi, uluslararası

fuar organizasyonundaki başarısı ile Türkiye'deki fuarcılık

sektörünün önde gelen isimlerindendir.

10

Du

yuru

ANKIROS - ANNOFER - TURKCAST 2012 Katılımcı Listesi / Exhibitor's List

COMPANY NAME COUNTRY COMPANY NAME COUNTRY STAND NO STAND NO

(FOSECO) VESUVIUS STANBUL REFRAKTER SAN.T C.A. .

1 TURKEY H3-D130/E160

3-S MÜHEND SL K SAN. VE T C. LTD. T .

2 TURKEY H5-B100

5M ELEKTROMEKAN K LTD. T .3 TURKEY H2-B130

A.A.B Ç VE DI T C. LTD. T . 4 TURKEY H10-A140

ABASIC5 IRAN H6-B130

ADENCON MÜH. MAK. MALAT SAN. T C. LTD. T .

6 TURKEY H3-E120

ADVANCED TECHNOLOGY&MATERIALS CO.,LTD

7 P.R.CHINA H10-A200

AFS BIÇAK VE KALIP SAN. DI T C. LTD. T

8 TURKEY H7-B190

AFYON KOCATEPE ÜN VERS TES9 TURKEY H4-A270

AGRATI AEE S.R.L.10 ITALY H6-D100-3

AJANS ORGAN ZE - KAMURAN TEC MEN

11 TURKEY H4-B020

AJANSM K YAYINCILIK LTD. T .12 TURKEY F22

AK MAK NA Ç VE DI T CARET L M TED RKET

13 TURKEY H2-E100

AKDA DÖKÜM SAN. VE T C. A. .14 TURKEY H7-C100

AKDERE MAK NE SANAY VE T C. LTD. T .

15 TURKEY H2-E200

AKDÖKÜM SANAY A. .16 TURKEY H7-B120

AKI O LU DÖKÜM SAN. VE T C. LTD. T .

17 TURKEY H7-C155

AKM METALURJ SAN.TEM. VE DIT C. LTD. T .

18 TURKEY H2-B120

AKPINAR DÖKÜM MAK NA SANAYA. .

19 TURKEY H7-D160

AKYÜZLÜ DÖVME VE KALD. EK P SAN. T C. LTD.

20 TURKEY H4-A210

ALFA DÖKÜM VE MAK NA ML. SAN. T C. LTD. T .

21 TURKEY H7-A120

AL A A ORGAN ZE SAN. BÖLG. MÜDÜRLÜ Ü

22 TURKEY STANDSIZ

AL SAN Ç VE DI T C. A. .23 TURKEY H3-B100

ALP MUHENDISLIK MUMESSILLIK TIC. VE SAN. LTD.STI.

24 TURKEY H5-D110

ALS LABORATUVAR C H. PAZ. SAN. VE T C. LTD. T .

25 TURKEY H2-A200

AL A LABORATUVAR C HAZ LTD. T .

26 TURKEY H2-D130

ALTEO 27 FRANCE H3-E155

ALTERNAT F YAYINCILIK TAN. H Z.SAN.VE T C.LTD. T

28 TURKEY H5-D107

ALTINGÖZ ATE TU LA REFRAKTER SAN. T C. LTD. T .

29 TURKEY H3-E210

ALYORK ENGINEERING & CONSULTANCY LTD.

30 TURKEY H5-C115

AMAFOND31 ITALY H6-D100-7

AMCOL M NERAL MADENC L K SAN. VE T C. A. .

32 TURKEY H3-E130

ANADOLU DÖKÜM SANAY A. .33 TURKEY H7-D120

ANADOLU MÜHEND SL K SAN.T C.LTD. T .

34 TURKEY H3-E240

ANADOLU ÜN VERS TES35 TURKEY H4-A280

ANGELICH INT'L GROUP CO., LIMITED

36 HONG KONG H4-A100

ANKA ANAL T K MEKATRON K SAN. VE T C. LTD. T .

37 TURKEY H3-E200

ANKARA MADEN DÖKÜMCÜLER ESNAF VE SANATKARLARODASI

38 TURKEY H7-E240

ANYANG FORGING PRESS MACHINERY INDUSTRY Co, LTD.

39 P.R.CHINA H10-A195

APA YAYINCILIK LTD. T .40 TURKEY F-14

ARDEM R ÇEL K DÖKÜM SANAY VE T C. A. .

41 TURKEY H7-C130

ARI MAK NA V NÇ SANAYT C.LTD. T

42 TURKEY H4-B170

ART PUBLICATION CO.43 TURKEY F20

ARTIMPIANTI SNC44 ITALY H10-B113

ARYA METAL SAN. VE T C. LTD. T .45 TURKEY H7-A180

AS L ÇEL K SAN. VE T C. A. .46 TURKEY H5-A100

ASMA A IR SANAY MALZEMELERMAL VE T C. A. .

47 TURKEY H3-D140

ASMETAL METALURJ SAN.VE T C.LTD. T .

48 TURKEY H4-B165

ATEM MAK NE OTOMASYON SAN. T C. LTD. T .

49 TURKEY H5-D130

ATILIM ÜN VERS TES50 TURKEY H4-B240

ATM ATILIM TEKN K MAK NA T C. LTD. T .

51 TURKEY H6-A250

ATMAZ TEKST L SAN. VE T C. A. .52 - H5-E013

ATTR - ROMANIAN FOUNDRY JOURNAL

53 ROMANIA H4-A010

AVEKS Ç VE DI T CARET A. .54 TURKEY H3-C100

AYDINLAR REFRAKTER SAN. T C. A. .

55 TURKEY H3-D150

AYDÖKÜM MAK NA SAN. VE T C. A. .

56 TURKEY H7-B100

AYSAN RAFRAKTER SAN. - HARUN SA DIÇ

57 TURKEY H6-A210

AYZER DÖKÜM SAN. VE T C. LTD. T .

58 TURKEY H7-E190

AZAR REFRACTORRIES CO.59 IRAN H6-A170

BAO STEEL ENGINEERING CO., LTD60 P.R.CHINA H10-C140

BARSOO ENGINEERING CO.61 IRAN H6-A160

11

Du

yuruCOMPANY NAME COUNTRY COMPANY NAME COUNTRY STAND NO STAND NO

BELARUS FOUNDRYMEN'S ASSOCIATION

62 BELARUS H4-B060

BEMAKTHERM MÜH. END. FIRINLAR SAN. T C. LTD. T .

63 TURKEY H3-E190

BES MÜHEND SL K SAN. VE T C. A. .

64 TURKEY H3-E150

BETA K MYA SAN. VE T C. LTD. T65 TURKEY H5-C130

BGT MÜH.ISI MLZ. N . SAN. DI T C. LTD. T .

66 TURKEY H5-A150

B LG NO LU ENDÜSTR A. .67 TURKEY H2-C130

BLS MAK NE MÜH. TAAH. DI T C. TUR. SAN. LTD. T .

68 TURKEY H5-D120

BORAN ÇEL K DÖKÜM SAN. VE T C. A. .

69 TURKEY H7-A130

BOSKAY METAL SANAY VE T CARET LTD. T .

70 TURKEY H5-A130

BRONDOLIN SRL.71 ITALY H6-D100-12

BUHLER AG 72 SWITZERLAND H3-A110

BURDÖKSAN DÖKÜM SAN. LTD. T .73 TURKEY H7-E170

BURSAM NDT TIBB VE METAL C H. SAN.T C.LTD. T

74 TURKEY H4-B190

BUSINESS METAL SAN VE DIT C.LTD. T

75 TURKEY H4-B180

CAN METAL DÖKÜM SAN. T C. A. .76 TURKEY H7-E210

ÇANBENSAN ÇANKIRI BENTON T SANAY VE T CARET A. .

77 TURKEY H3-A200

CANER DÖKÜM SAN.VE T C.LTD. T .78 TURKEY H7-E150

CECOF79 GERMANY F16

ÇEL K GRANÜL SAN. A. . 80 TURKEY H2-C140

ÇEL KTA SINA KUMU MADEN SAN. NAK.T C.A.

81 TURKEY H6-C120

CEMAFON82 GERMANY F16

CEMAL METAL ALA IMLARI DÖKÜMCÜLÜK VE T CARET

83 TURKEY H10-A110

ÇEMA DÖKÜM SAN. A. .84 TURKEY H7-D100

CES MAK MAK. MALAT SAN. T C. LTD. T .

85 TURKEY H10-B140

ÇET N D L VE MAK NA SANAYT CARET A. .

86 TURKEY H7-D180

CIEFFE FORNI INDUSTRIALI S.R.L87 ITALY H10-B112

CLOSTER INDUSTRIES88 USA H6-A230

ÇMS ÇET N DÖKÜM VE MAK. SAN. T C. LTD. T .

89 TURKEY H2-A150

ÇORUM TEKN K ÇEL K DÖK. MAK. LTD.

90 TURKEY H7-E100

COSVALD SRL.91 ITALY H10-B111

CTS DEM R ÇEL K ÜRÜNLERSAN.T C.LTD. T

92 TURKEY H5-B120

ÇUKUROVA K MYA ENDÜSTR S A. .93 TURKEY H3-C130

CUMHUR YET ÜN VERS TES94 TURKEY H4-A290

CVS MAK NA N . SAN. VE T C. A. .95 TURKEY H5-C100

DAL MAK NA - ERAY ORTAKLI I96 TURKEY H4-A205

DALO LU DÖKÜM MAK NA SANAYVE T CARET LTD. T .

97 TURKEY H7-E200

DÇÜD- TÜRK YE DEM R ÇEL K ÜRET C LER DERNE

98 TURKEY H5-E010

DEM RAL MAK NA N . VE SAN. T C. LTD. T .

99 TURKEY H2-E250

DEM SA DÖKÜM EMAYE MAMÜLLERi SAN. A. .

100 TURKEY H7-B130

DEN ZC LER DÖKÜMCÜLÜK SAN. T C. A. .

101 TURKEY H7-B135

D R NLER MAK NA SAN VE T C.A.102 TURKEY H6-D110

DMS DÖKÜM MAK NALARI SAN. T C. LTD. T .

103 TURKEY H2-E270

DNZ MURAT MAK NA SAN.T C.LTD. T .

104 TURKEY H4-B230

DO U DÖKÜM MALZ. K MYA MÜM. Ç VE DI T C.LTD. T

105 TURKEY H2-B170

DOKUZ EYLÜL ÜN VERS TES106 TURKEY H4-A250

DOLUNAY TEK. C H. VE N . T C. LTD. T .

107 TURKEY H3-A190

DTS TEKNOLOJ ARGE YAZILIM E T M VE DAN. LTD. T

108 TURKEY H6-E110

DURER A. .109 TURKEY H3-B115

DÜZGÜN MAK NA SAN. T C. LTD. T .110 TURKEY H10-A120

EGES ELEKTR K VE ELEKTRON K GEREÇLER A.

111 TURKEY H3-D100

EGT REFRAKTER GEREÇLER END. VE T C. LTD. T .

112 TURKEY H3-B170

EKSA DI T CARET VE MÜMESS LL K A. .

113 TURKEY H6-C130

EKSEN YAYINCILIK FUARCILIK TANITIM H Z. LTD. T .

114 TURKEY F21

EKSPERT MÜMESS LL K TUR ZM VE T C. LTD. T .

115 TURKEY H2-B110

EKSTRA METAL DÖKÜM VE ZABE SAN. LTD. T .

116 TURKEY H7-B170

EL MKO ELEKTRON K LTD. T .117 TURKEY H3-E125

EL ZE ELEKTRON K MÜHEND SL K SAN. VE T C. LTD. T

118 TURKEY H4-B200

EMEK ÇEL K DÖKÜM SAN. LTD. T .119 TURKEY H7-E220

EMRE ISI MAK NALARI MALAT SAN. T C. LTD. T .

120 TURKEY H2-E150

EMT MEGATHERM PVT. LTD.121 INDIA H5-D105

EM-TAV MAK. SAN.FIRIN. TH. HR. SAN. T C. LTD. T

122 TURKEY H2-D185

ENCOTHERM END. FIRIN S STEMLER SAN.T C. LTD. T .

123 TURKEY H2-A160

ENDÜMAK MAK NA SAN. VE T C. A. .124 TURKEY H6-B100

ENERCON SRL TÜRK YE RT BAT BÜROSU

125 TURKEY H2-E160

ENT L END. YAT TIC. A. .126 TURKEY H7-B140

EPS LON-NDT END. KONTROL S S. SAN. VE T C. A. .

127 TURKEY H6-E160

ERA METALURJ SAN. VE T C. LTD. T .

128 TURKEY H3-A195

ER-AY D NAMO KÖMÜRLER SAN. T C. LTD. T .

129 TURKEY H5-A180

12

Du

yuru COMPANY NAME COUNTRY COMPANY NAME COUNTRY STAND NO STAND NO

ERDEM MAK NA PAZ. MÜH. SAN. VE T C. LTD. T .

130 TURKEY H4-B050

ERG N MAK NA MODEL VE DÖKÜM SAN. T C. LTD. T

131 TURKEY H7-E130

ERKON DÖKÜM N . TURZ. T C. VE SAN. LTD. T .

132 TURKEY H7-D140

ERSE MAK NA SAN. VE DI T C. LTD. T .

133 TURKEY H5-E120

ESFARAYEN INDUSTRIAL COMPLEX134 IRAN H6-A200

ESI GROUP 135 SWITZERLAND H3-A196

ETS ENDÜSTR YEL TEKN K S S.MÜH.MAK.SAN.T C.LTD. T

136 TURKEY H2-A180

EUNITED METALLURGY137 BELGIUM F16

EVOLUT SPA138 ITALY H6-D100-10

F.LLI FOSSATI SRL139 ITALY H6-D100-2

FANGDA CARBON NEW MATERIAL CO. LTD.

140 CHINA H3-E220

FARAVARDEH FOOLADI CO.141 IRAN H2-A230

FAZ ELEKTR K SAN. T C. LTD. T . 142 TURKEY H6-A110

FEMATEK ULASLARARASI T C. A. .143 TURKEY H5-B105

FERRO DÖKÜM SAN. VE DI T C. A. .

144 TURKEY H7-A160

FERROMET MÜMESS LL K VE T C. A. .

145 TURKEY H2-D100

FERROSER MÜMESS LL K VE METAL SAN. LTD. T .

146 TURKEY H5-A170

FERROTRADE CONSULTING AG147 SWITZERLAND H3-B160

FETA METALURJ VE YÜZ. L. ÜRÜN.SAN.T C.LTD. T

148 TURKEY H3-C170

FILO D.O.O.149 SLOVENIA H10-A150

F LYOS ATE TU LASI MAK. MADEN ENERJ SAN.T C. A.

150 TURKEY H6-A120

F NANS YAYINCILIK VE REKLAM - MESUT KUL

151 TURKEY H4-B030

FORM ATILIM MAK NA T C. LTD. T . 152 TURKEY H2-A110

FOUNDEQUIP SRL153 ITALY H6-D100-11

FOUNDRY EQUIPMENT & SUPPLIES ASSOCIATION

154 UNITED KINGDOM H3-C180

FOUNDRY PLANET LTD.155 GERMANY H4-B010

FTL FOUNDRY EQUIPMENT LTD.156 UNITED KINGDOM H2-D125

FUNDIGEX157 SPAIN H6-D122

G.E.S. GÜNDO DU DÖKÜM ÜR. SAN. T C. LTD. T .

158 TURKEY H4-A140

GADDA INDUSTRIE SRL159 ITALY H4-B210

GATEWAY INTERNATIONAL MINERALS & METALS

160 USA H2-E130-7

GAZ ÜN VERS TES161 TURKEY H4-B290

GED K DÖKÜM VANA SAN. T C. A. .162 TURKEY H7-A110

GENERAL MAK NA SAN. Ç VE DIT C. LTD. T .

163 TURKEY H2-D190

GLOBAL PARTNER MÜH. VE SAN. VE DI T C. LTD. T .

164 TURKEY H2-E180

GLOBAL TEKNOLOJ METAL SAN. T C. LTD. T .

165 TURKEY H4-A060

GÖKTÜRK MEDYA VE B L M A. . -TAKIMÇEL .COM

166 TURKEY H4-A030

GSA MÜHEND SL K DANI MANLIK LTD. T .

167 TURKEY H3-B150

GUANGDONG SHAUGUAN F&F GROUP

168 CHINA H2-E230

GÜR METAL HASSAS DÖK. SAN. T C. LTD. T .

169 TURKEY H7-C110

GÜRSETA DÖKÜM SAN. VE T C. LTD. T .

170 TURKEY H7-B150

HANNOVER FAIRS INTERNATIONAL GMBH

171 GERMANY H3-B120

HANNOVER MILANO FAIRS SHANGHAI LTD.

172 CHINA H2-E130

HASCON ENGINEERING SPA173 ITALY H10-B110

HAZNEDAR REFRAKTER SANAY A.174 TURKEY H3-B110

HEFEI BAISHENG SCIENCE&TECH. DEV. CO. LTD.

175 P.R.CHINA H10-A210

HERAEUS ELECTRO-NITE A. .176 TURKEY H3-C140

HEYBETL METALURJ MAK NA SAN. VE T C. LTD. T .

177 TURKEY H7-E140

H DROPROSER PROJE MÜH. MAK. SAN.T C. LTD. T .

178 TURKEY H5-A235

H DROSER H DROL K-PNÖMAT K S S. SAN. T C. LTD. T

179 TURKEY H3-E110

H LTEKS END. TEKN K TEKS. SAN.VE DI T C. LTD. T

180 TURKEY H2-A130

H T T METALURJ END. C HAZ. SAN. T C. LTD. T .

181 TURKEY H3-E170

HTT YÜKSEK ISI ZO. VE SIZ. MALZ. SAN.T C.LTD. T .

182 TURKEY H5-E115

HUGO MIEBACH GmbH183 GERMANY H10-A220

HUZUR MAK NA - F KRET BA184 TURKEY H4-B220

ÇDA ÇEL K ENERJ TERSANE VE ULA IM SAN. A. .

185 TURKEY H5-E100

DEAL DÖKÜMHANE TEKNOLOJ LER SAN. T C. LTD. T .

186 TURKEY H6-B150

REK MAK NA SAN. T C. A. .187 TURKEY H7-D110

IMERYS FOUNDRY MINERALS EUROPE

188 FRANCE H3-A130

IMF GROUP189 ITALY H6-D100-6

MPRO METAL METALURJ DÖK. MAK. SAN. T C. LTD. T

190 TURKEY H7-A170

IMS MESSSYSTEME GmbH191 GERMANY H10-B160

NCEKARALAR TIBB C HAZLAR T C A. .

192 TURKEY H3-D127

INDEFUNSA S.A.L193 SPAIN H3-D126

NDEMAK NDÜKS YON DÖKÜM MAK. N .SAN.T C. LTD. T

194 TURKEY H6-D115

INDUCTOTHERM NDÜKS YON S STEMLER SAN. A. .

195 TURKEY H2-B100

ING. BONFIGLIOLI S.P.A.196 ITALY H4-A200

INSTRON EUROPEAN HEADQUARTERS

197 UNITED KINGDOM H5-D100

13

Du

yuruCOMPANY NAME COUNTRY COMPANY NAME COUNTRY STAND NO STAND NO

NTEKNO TEKNOLOJ TRANSFER SAN. T C. A. .

198 TURKEY H5-B110

IPSEN INTERNATIONAL GMBH/ EKSA

199 TURKEY H3-E180

IRAN ALLOY STEEL CO. (IASCO)200 IRAN H6-A180

IRAN FERROALLOY INDISTRIES CO.201 IRAN H6-B125

IRAN FERROSILICE CO.202 IRAN H6-B120

IRAN METALURGY ASSOCIATION203 IRAN H4-A040

ISERTECH Ç DI T C. LTD. T .204 TURKEY H6-B170

ISFAHAN ALLOY STEEL COMPLEX205 IRAN H5-A190

ISO - TECH BELGIUM206 BELGIUM H2-E240

STANBUL TEKN K ÜN VERS TES207 TURKEY H4-B260

STANBUL T CARET ODASI208 TURKEY F10

STANBUL ÜN VERS TES209 TURKEY H4-A240

ITALPRESSE INDUSTRIE SPA210 ITALY H6-D100-0

IZMDC211 IRAN H6-B110

ZM R DEM R ÇEL K SANAY A. .212 TURKEY H5-A120

JAHAN PROFIL PARS CO.213 IRAN H4-B040

JEOLLABUK-DO BUSINESS AGENCY214 - H4-B235

JIANGSU WANSHIDA HYDRAULIC MACHINERY CO., LTD.

215 P.R.CHINA H4-A190

JODOVIT S.R.L216 ITALY H2-E130-8

K2 RKETLER GRUBU217 TURKEY H10-B090

KADIO LU MADENC L K SAN. VE T C. A. .

218 TURKEY H6-B160

KALEPORSELEN ELEKTROTEKN K SAN. VE T C. A. .

219 TURKEY H2-D140

KAPTAN PLAST K KALIP VE ENJ.SAN.-M.HAKAN ÖZTÜRK

220 TURKEY H6-A140

KARASU METAL VE END. MALZ. SAN. T C. LTD. T .

221 TURKEY H2-E110

KARDEM R DÖKÜM MAK NA A. .222 TURKEY H7-A140

KARDEM R KARABÜK DEM R ÇEL K SAN.T C.A.

223 TURKEY H5-A110

KARFO END. VE LAB. C H. SAN. DIT C. LTD. T .

224 TURKEY H2-E215

KARTER ULUS. T CARET - GÖKHAN EMRE KARTER

225 - H10-A190

KARTER ULUSLARARASI T CARET-GÖKHAN EMRE KARTER

226 TURKEY H5-B130

KATS MTA ZOLASYON LTD. T .227 TURKEY H2-D180

KAYDÖKSAN KAYSER DÖKÜM SAN. T C. A. .

228 TURKEY H7-E250

KILIÇLAR MADENC L K SAN. T C. LTD. T .

229 TURKEY H6-E130

K LTA REFRAKTER MALZEME SAN. VE T C. LTD. T

230 TURKEY H2-D160

KIZILIRMAK DÖKÜM SAN. VE T C. A. .

231 TURKEY H7-E110

KOÇAK METALURJ MAK NA SAN. VE T C. LTD. T .

232 TURKEY H7-C135

KONYA DÖKÜM KÜMES233 TURKEY H7-C140

KONYA HASSAS DÖKÜM NANO TEK. T C. LTD. T .

234 TURKEY H7-E230

KÖRFEZ SANTR FÜJ BORU DÖKÜM SAN. VE T C.LTD. T

235 TURKEY H7-C115

KORTEK END. ÜRÜNLER DI T C. LTD. T .

236 TURKEY H5-B135

KÜMA A. .237 TURKEY H2-B160

KUMSAN DÖKÜM MALZEMELERSAN. T C. A. .

238 TURKEY H6-E120

LAEMPE & MOESSNER GMBH239 GERMANY H3-D120

LAMA AVTOMATIZACIJA - TITUSGROUP

240 SLOVENIA H10-A180

LM FINISHING SYSTEMS SRL241 ITALY H6-A240

LMA MOT F-AL DÖKÜM. SAN. VE MÜM. LTD. T .

242 TURKEY H10-B100

LMA MOT F-AL. DÖKÜM SAN. VE MÜMESS LL K LTD. T .

243 TURKEY H3-C110

MAGNITIGORSK IRON AND STEEL WORKS OJSC (MMK)

244 RUSSIA H5-C150

MAK ELEKTRON K DI T C. LTD. T .245 TURKEY H2-B125

MAKEL MAK NA ELEKTR K SAN VE T C.-SEFER KAYMAN

246 TURKEY H4-B126

MAK M MAK NA TEK. SAN. VE T C. A. .

247 TURKEY H7-E180

MALDANER METAL EMPRENYE T C. LTD. T .

248 TURKEY H10-B130

MARMARA METAL MAMÜLLER T C. A. .

249 TURKEY H2-C100

MARMARA ÜN VERS TES250 TURKEY H4-B250

MATES MAK. TES SAT SAN. VE T C. A. .

251 TURKEY H6-E155

MCC METALLURGICAL & CONSTRUCTION CHEMICALS

252 EGYPT H10-C130

MDT MÜHEND SL K S STEMLERLTD. T .

253 TURKEY H5-A140

MEC MASTER SRL254 ITALY H6-D100-8

MEDA MET. DÖK. MAK. SAN. VE T C. A. .

255 TURKEY H7-D150

MEDYA ANAL Z YAYIN GRUBU SAN. LTD. T .

256 TURKEY F26

MEGA DANI MANLIK TEM. DI T C. LTD. T .

257 TURKEY H3-C160

ME-METALS258 IRAN H4-A020

MESA ELECTRONIC GMBH259 GERMANY H10-C120

META-FOR MAK. VE KALIP SAN.T C.LTD. T .

260 TURKEY H3-D170

METAL PRES MAK NA SAN. T C. LTD. T .

261 TURKEY H2-C150

METALFORM METAL SAN. T C. VE MÜM. A. .

262 TURKEY H6-C140

METALURJ VE MALZEME KONGRE DANI MA

263 - F15

META-MAK METALURJ MAK. MÜM. LTD. T .

264 TURKEY H2-C110

METK M METAL MAK. K MYA SAN. VE DI T C. LTD. T .

265 TURKEY H5-E150

14

Du

yuru COMPANY NAME COUNTRY COMPANY NAME COUNTRY STAND NO STAND NO

METKO-HUTTENES ALBERTUS K MYA SAN. T C. A. .

266 TURKEY H3-D110

METKON ENDÜSTR YEL C HAZ SAN. T C. LTD. T .

267 TURKEY H6-E150

METRON K ÖLÇÜ KONTROL TERMOELEMAN SAN. T C. A. .

268 TURKEY H2-A120

MIDDLE EAST STEEL MAGAZINE269 EGYPT H10-B070

M KROTEST ENDÜSTR C HAZLARI PAZ.SAN.VE T C.LTD T

270 TURKEY H10-A130

M RAK M Ç VE DI T CARET LTD. T .

271 TURKEY H5-E130

MIWENTI SRL272 ITALY H5-A230

MM MEDYA B L M YAYINCILIK REKLAM DAN. LTD. T .

273 TURKEY F25

MMR METALURJ MALZ.VE REF.SAN.T C.- ORHAN MIZRAK

274 TURKEY H2-A210

MODERN MEDIA COMMUNICATIONS275 UNITED KINGDOM H3-E185

MUZZI SRL276 ITALY H6-D100-9

NAKAYAMA CO.,LTD.277 JAPAN H4-B130

NED M SAD278 TURKEY H5-E011

NEEX D.O.O.279 NIA AND HERZEGO H10-B080

NEW INDIA ELECTRICALS LTD.280 INDIA H5-D106

N KRON DEM R ÇEL K Ç VE DI T C. LTD. T .

281 TURKEY H4-A220

N MET MADEN ÜRÜNLER VE K M. MAD. SAN. VE T C. A.

282 TURKEY H2-A135

NINGBO FIREWHEEL THERMAL INS.&S EALING CO.,LTD.

283 P.R.CHINA H4-A130

NIZI INTERNATIONAL S.A.284 LUXEMBOURG H10-A160

ÖKTEN TEMS LC L K DN .MÜH.B L.MAK. TH. HR.LTD. T .

285 TURKEY H5-A210

ÖNDER MÜHEND SL K N . SAN. T C. LTD. T .

286 TURKEY H10-B125

ORGAN K K MYA SANAY VE T C. A. .287 TURKEY H3-E230

ORIND SPECIAL REFRACTORIES LTD.

288 INDIA H4-A150

ÖRS MAK NA VE TES SAT SAN.T C.LTD. T .

289 TURKEY H2-B180

ORTADO U TEKN K ÜN VERS TES290 TURKEY H4-A230

OSDEM ENDÜSTR TOZLARI SAN. VE T C. A. .

291 TURKEY H6-A115

OST M ORGAN ZE SAN. BÖL. DARES

292 TURKEY H5-E170

ÖZGÜMÜ DÖKÜM SAN. VE T C. A. .293 TURKEY H7-C150

ÖZGÜN MAK NA SAN. VE T C. LTD. T .

294 TURKEY H5-C120

ÖZGÜVEN DÖKÜM MAK. SAN. T C. LTD. T .

295 TURKEY H7-D130

ÖZMAK MAK NA SAN. VE T C. LTD. T .

296 TURKEY H2-B150

PANO METAL VE PLAST K SAN.T C.LTD. T

297 TURKEY H10-A100

PARLAK V NÇ KALDIRMA EK P. SAN. T C. LTD. T .

298 TURKEY H5-C140

PETROFER ENDÜSTR YEL YA LAR SAN. VE T C. A. .

299 TURKEY H2-E220

PINAR DÖKÜM SAN.T C. A. .300 TURKEY H7-A150

P ROMET A. .301 TURKEY H3-A210

PMS POSLU MAK NA SAN. T C. LTD. T .

302 TURKEY H2-C170

POHANG INSTITUDE OF METAL INDUSTRY ADVANCEMENT

303 KOREA H4-A090,B100

POLOTSK - STEKLOVOLOKNO, JSC304 BELARUS H4-A125

PREST J YAYINCILIK BASIM H Z. SAN. T C. LTD. T .

305 TURKEY F11

PRO.M.E.S. 306 ITALY H6-D100-4

PROMOS - CCIAA MILANO307 ITALY

PTC METALURJ DÖKÜMHANE VE END.MAL.SAN.T C.LTD. T

308 TURKEY H2-A250

QINGDAO DRALON REFRACTORY MATERIALS CO.,LTD.

309 P.R.CHINA H10-B150

RAFFMETAL SPA310 ITALY H3-C120

RAMON CORPORATION311 CHINA H3-A170

REFSAN REFRAKTER SAN VE T C. LTD. T .

312 TURKEY H3-E140

REPAMET ELEKTRON K S S. MÜM. TEK. SER.T C. LTD. T

313 TURKEY H3-A140

RGU GmbH314 GERMANY H3-E126

ROLMET DI T C. LTD. T .315 TURKEY H6-C100

RTI MÜHEND SL K N .TES.GIDA SAN.VE T C.LTD. T .

316 TURKEY H4-A180

RUSSIAN ASSOCIATION OF FOUNDRYMEN

317 RUSSIA H5-E012

RWF MAGAZINE318 - STANDSIZ

SACAL SOCIETA ALUMINIO CARISIO SPA.

319 ITALY H4-B110

AH N BALANS SAN. TRZ. VE PETR. ÜR. T C. LTD. T .

320 TURKEY H5-A220

SAKARYA ÜN VERS TES321 TURKEY H4-B280

SAMSUN MAK NA SANAY A. .322 TURKEY H7-A100

SANAYE DIRGODAZ AMOL Co. LTD.323 IRAN H6-A150

SANDVIK ENDUSTR YEL MAMULLER SAN. VE T C. A. .

324 TURKEY H2-E190

SAPP S.P.A.325 ITALY H6-D100-5

SARDEM R END TES. N . SAN. T C. LTD. T .

326 TURKEY H5-D140

SARVION ENDÜSTR YEL MALZ. VE MÜH. T C A. .

327 TURKEY H3-A120

SAYLAR H DROL K - T MUÇ N SAYLAR

328 TURKEY H5-E160

SB ENDÜSTR YEL M NERALLER A. .329 TURKEY H3-D160

SCANROTOR OTOMOT V T C. A. .330 TURKEY H5-D101

SCHICK TECHNIK GmbH331 GERMANY H6-A220

SEKTÖREL TANITIM GRUBU REK. VE T C. LTD. T .

332 TURKEY F13

SELÇUK ÜN VERS TES333 TURKEY H4-B270

15

Du

yuruCOMPANY NAME COUNTRY COMPANY NAME COUNTRY STAND NO STAND NO

SERAP YASAR334 TURKEY H5-E140

SERAP YA AR335 TURKEY H2-A240

SEVEN DIAMONDS INDUSTRIES336 IRAN H10-A170

SHANGHAI COSURE GROUP CO., LTD.

337 P.R.CHINA H4-A206

SIDERKEMCO METALURJ SAN. VE T C. A. .

338 TURKEY H2-A170

S LTA S L S KUMLARI SAN. VE T C. A. .

339 TURKEY H6-E170

SIMPSON TECHNOLOGIES GmbH340 SWITZERLAND H3-D125

SINTOKOGIO LTD341 JAPAN H2-A140

RVANLI ALÜM NYUM DÖKÜM VE METAL LETME SAN. A.

342 TURKEY H7-D170

S STEM TEKN K SANAY FIRINLARI A. .

343 TURKEY H3-A100

SKC KARBON SANAY VE T CARET LTD. T .

344 TURKEY H2-E170

SONGÜLLER METAL K MYA SANAYVE T CARET A. .

345 TURKEY H2-D170

SÖNMEZLER METAL DEM R ÇEL K N VE SAN T C LTD T

346 TURKEY H4-B140

SÖRMA A.347 TURKEY H3-B140

SÖZSAN MAK NE METAL VE METALURJ SAN. T C.LTD. T .

348 TURKEY H5-E110

STEELORB S A. .349 TURKEY H5-A125

STEELWORLD & METAL WORLD350 INDIA F23

SUMMITTEK CO., LTD.351 CHINA H5-A160

SÜPERATE ATE E MUKAV M MALZEME SAN. A. .

352 TURKEY H5-C110

TAIYUAN MINING MACHINERY IMP&EXP CO.LTD

353 P.R.CHINA H10-C110

TALSAD-TÜRK YE ALÜM NYUM SANAY C LER DERNE

354 TURKEY F17

TAPKA CO. 355 IRAN H4-B125

TASFIEYEH SAZAN MOHIET PARS356 IRAN H4-A050

TECNOPRES S.R.L.357 ITALY H10-B114

TEKNOFABR K REFRAKTER ZO. SAN. VE T C. LTD. T .

358 TURKEY H4-B150

TEKNOMETALURJ MALZ. MAK. T C. LTD. T .

359 TURKEY H2-C105

TEKNOTHERM K M. VE MAK. SAN.VE DI T C. LTD. T .

360 TURKEY H2-B140

TERMO ISI S STEMLER SAN. VE T C. A. .

361 TURKEY H4-A120

TERMO MAK NA SAN. VE T C. A.362 TURKEY H3-C190

TEZULA FUAR DANI MANLIK H Z. LTD. T .

363 TURKEY F12

THE GUND COMPANY, INC364 USA H4-A225

TLU ENDÜSTR DANI . TH. HR. T C. LTD. T .

365 TURKEY H4-B195

TMMOB METALURJ MÜHEND SLERODASI

366 TURKEY H6-A100

TMS ENDÜSTR YEL SO UTMA VE L. TEKN. LTD. T .

367 TURKEY H2-A100

TOKAI CARBON ITALIA S.R.L368 ITALY H2-E260

TOPRAK DEM RDÖKÜM SAN. VE T C. A. .

369 TURKEY H7-B160

TOSÇEL K GRANÜL SANAY A. .370 TURKEY H3-C150

TRAKYA DÖKÜM SAN. VE T C. A. .371 TURKEY H7-B115

TROY-MET KAL TE KONTROL S S. LTD. T .

372 TURKEY H2-A220

TRUBOSTAL, LTD., R&P CORPORATION

373 UKRAINE H5-A200

TÜDÖKSAD, TÜRK YE DÖKÜM SANAY C LER DERNE

374 TURKEY H7-C160

TÜMSER DÖKÜM A. .375 TURKEY H7-A125

TÜRK YAPISAL ÇEL K DERNE376 TURKEY H5-E145

TVT - TERMOVENTILTECNICA377 ITALY H6-D100-1

UÇAK METAL ENJEKS YON SAN. A. .

378 TURKEY H2-D150

UCB UNITED CAST BAR379 TURKEY H5-B106

UFUK METAL DÖKÜM MALZEMELER - MUSTAFA GÜNDO AN

380 TURKEY H4-A160

UKRANIAN FOUNDRYMEN ASSOCIATION

381 - H4-A070

ÜM T DÖKÜM T C. VE SAN. LTD. T . 382 TURKEY H2-A190

UNIFRAX LTD.383 UNITED KINGDOM H3-D152

UN KAST MAK NA SAN.T C. LTD. T .384 TURKEY H2-D145

UN KON METALURJ VE K MYA SAN. T C. LTD. T .

385 TURKEY H3-E100

ÜN METAL HASSAS DÖK.MAK. VE YEDEK PARÇA SAN. A. .

386 TURKEY H7-C120

ÜNLÜ DÖKÜM MAK. MÜH. TAAHÜT SAN. T C. LTD. T .

387 TURKEY H7-E120

V. .G MAK NA SAN. VE T C. LTD. T .388 TURKEY H3-D151

VERLAG STAHLEISEN GMBH389 GERMANY F24

VSM AG.390 GERMANY H10-A105

VULKAN-VERLAG GMBH391 GERMANY STAND YOK

WAM EURAS A MAK NA SANAY VE T C.LTD. T

392 TURKEY H2-E210

WELTE CARDAN - SERVICE LTD393 TURKEY H4-A170

YAZKAN MÜHEND SL K DÖKÜM MAK NA SAN.T C.LTD. T .

394 TURKEY H7-B180

YILDIZ ANAL Z Ç VE DI T C. LTD. T .

395 TURKEY H6-E140

YILDIZ TEKN K ÜN VERS TES396 TURKEY H4-A260

YILKAN MAÇA SUPPORTLARI SAN. A. .

397 TURKEY H6-C110

YUXEL DÖKÜM MAK NALARI MALAT SAN. T C. LTD. T .

398 TURKEY H2-C160

YÜZEY KORUMA S STEMLERPAZARLAMA A. .

399 TURKEY H2-D200

ZAFER MAK NA KALIP DÖKÜM SANAY VE T C. LTD. T .

400 TURKEY H4-B160

ZANJAN ZINC KHALESSAZAN IND. CO

401 IRAN H6-B140

ZENMET DIS TICARET A.S.402 TURKEY H10-C100

ZWICK AVRASYA MALZ. TEST S S. SAN. T C. LTD. T .

403 TURKEY H6-E100

16

Du

yuru

17

TMMOB METALURJİ MÜHENDİSLERİ ODASI OLARAK İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİNİ ZİYARET ETTİKD

uyu

ru

31 Temmuz 2012 tarihinde Başkanımız Tunçay Şulan, İstanbul Şube Başkanımız Murat Cin, İstanbul Şube Sekreteri

Turgay Aldı, İstanbul Şube Yönetim Kurulu Üyesi Erman Car’dan oluşan bir ekiple İstanbul Teknik Üniversitesi

Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü’nü ziyaret ettik.

Ziyarette Bölüm Başkanı Prof. Dr. Gültekin Göller, Prof. Dr. Sebahattin Gürmen ve 16. Kongremizin Yürütme Kurulu

Başkanı’da olan Prof. Dr. Servet Timur bizleri karşıladı.

Yaklaşık iki saat süren görüşmede İTÜ ve Oda arasındaki yıllardır süren ilişkilerin devam ettirilmesi konusunda neler

yapılabileceği, öğrencilerin odayı tanıması için İTÜ olarak ne gibi imkanlar sunabilecekleri, kongre, sempozyumlarımız,

dergi ve yayınlarımız hakkında ne düşündükleri konuları konuşuldu. İstanbul Teknik Üniversitesi’nin Odamıza

desteğinin her zaman süreceği dile getirildi.

Bölümde yapılan görüşmeden sonra Prof. Dr. Mustafa Ürgen, Prof. Dr. Hüseyin Çimenoğlu ve Prof. Dr. Onuralp Yücel

çalışma odalarında ziyaret edildi.

18

PAYDOSSUZ BİR YAŞAM: SELAHATTİN ŞANBAŞOĞLU

Ma

ka

le

Sunuş

‘Paydossuz Bir Yaşam’, ölümünden 3 yıl sonra, 1998

yılında Metalurji Mühendisleri Odası yayını olarak

Selahattin Şanbaşoğlu’nun anısına çıkardığımız -bu

yazıda yer verilen bilgilerin çoğunun da alındığı- kitaba

koyduğumuz başlıktı.

O’nun 88 yaşında bir trafik kazasıyla son bulan yaşam

öyküsünü en iyi özetleyen başlığın bu olacağını

düşünmüştük. Çünkü, Şanbaşoğlu, Mimar Sinan’la ilgili

bir öyküye gönderme yaparak ‘yukarıdaki paydos diyene

kadar çalışmak’ gerektiğine inanmış, gerçekten de hiç

paydos dememişti.

Prof. Bilsay Kuruç’un tanımıyla Türkiye’yi -yaklaşık

bir asır- geç kalınan çelik çağına ve sanayi devrimine

yetiştirmek için hep çalışmış, her koşulda mücadeleyi

hiç bırakmamıştı. 1930’ların başında katıldığı sanayi

kurma ve kalkınma seferberliğinde üstlendiği kritik ve

önemli görevlerin ve sorumlulukların altından başarıyla

kalkmış, aynı zamanda üstlendiği, gözlediği, etkilendiği

gelişmeleri, isimleri ve olayları da tarih, neden, sonuç

ilişkisine kadar olağanüstü bir düzende ve inanılmaz

hafızasıyla ömrünün sonuna kadar muhafaza etmiş ve

yeri geldiğinde bunları paylaşmıştı. Böylece yazılı hafızası

oldukça zayıf ve geçmişine karşı kayıtsız ülkemizde sanayi

ve kalkınma tarihimizin pek çok sahnesini öğrenmemizi

sağlamıştı.

O’nun hayat öyküsü Cumhuriyet’in erken dönemlerinin

sanayileşme ve kalkınma hamlesine de ışık tutacak

özellikler taşır. Şanbaşoğlu’nu anlamak bir bakıma,

Cumhuriyet’in ilk dönemlerindeki kurucu iradeyi, hangi

inanç ve dirençlerle nelerin başarıldığını da anlamaktır.

O’nun rehberliğinde Cumhuriyet’in ilk yıllarına yürümek

ve o çabaları ve yapılanları dinlemek yaşadığımız

umutsuzluk ve usanmışlık girdabından umuda yolculuklar

gibiydi.

Belirtildiği gibi, Selahattin Şanbaşoğlu’nu tanımak ve

anlamak bir bakıma 1930’ların başlarında başlayan ve pek

çok ülkeye örnek olmuş kamu öncülüğünde sanayileşme

ve kalkınma hamlesinin nasıl başarıldığını ve onu başaran

kuşağı da anlamak demektir. Çünkü o dönem, birçok

alanda, Şanbaşoğlu’na benzer özellikte pek çok insan

yaratma başarısını göstermiştir. Çoğu diplomalarını

ülkenin pek kıt kaynaklarıyla okuttuğu yurtdışından

almışlar ama neredeyse hepsi Türkiye’ye dönerek bir

ülke yaratma ve kalkınma idealine büyük bir coşkuyla ve

başarma azmiyle ortak olmuşlar, inanılmaz dayanışma

örnekleri göstermişler ve ölene kadar da bu ideallerinden

hiç vazgeçmemişlerdir. Ülkenin ve toplumun yararını hep

ön planda tutmuşlar, mesleklerinde çok iyi olmalarına

rağmen, bunu maddi çıkara çevirmek peşinde hiç

koşmamışlardır.

Dürüst ve güvenilir kişilikleri sayesinde, üstlenmekten

hiç kaçınmadıkları sorumluluklarda birlikte çalıştıkları

insanların güvendiği, inandığı liderler olmuşlar, pek

çoğu da çalıştığı kuruluşların, insanların ve sonraki

nesillerin gelişiminde gösterdikleri çabalar nedeniyle de

mesleklerinin ya da camialarının ‘üstad’ı olarak anılmışlar

ve bir bakıma efsaneleşmişlerdir.

Mahmut KİPER Metalurji Mühendisi

19

Ma

ka

leÜlkemizin ilk metalurji mühendisi, dostlarının deyimiyle

‘ihtiyar çelikçi’ Selahattin Şanbaşoğlu da, yaşadığı

dönemin değerleriyle biçimlenmiş, kendisi de o dönemin

şekillenmesine katkıda bulunmuş bir üstadımız ve

metalurji camiasının efsane ismidir. Eski DPT Müsteşarı

Prof. Bilsay Kuruç O’nu şöyle tanımlar; ‘Selahattin Bey

bütün sadeliği içinde has bir roman kahramanıdır.

Olaylarla sürüklenen değil, yaşayacağı romanı çizen bir

kahraman. Selahattin Bey’in bu yönü bütün dostlarıyla

nakış gibi ördüğü ve kumandasını elden bırakmadığı,

vazgeçilmez ilişkilerin hepimizde yer etmiş anlamından da

galiba daha önemli. O, Türkiye’yi geç kaldığı çelik çağına

yetiştirmek ve hakkıyla yerleştirmek isteyen adamdır.

Kimliğini çelik şekillendirmiş hayatın tadına varırken de,

hayal kırıklıklarına uğrarken de çelik çağı ile berraklaşan

insani değerlerden beslenmiştir. Ödün vermediği herşeyi

o çağın biriktirdiği bir akılla ve sadece o akılla mutlaka

önceden irdelemiş ve unutamayacağımız zekasıyla sonra

en mükemmel kalıba dökmüştür.’

Çeliği biçimlendirmek ve çelikle biçimlenmek...

Prof. Kuruç’a göre O’nun kişiliğini şekillendiren şey,

kendisini çelik çağı ile tanıştıran -kendisinin de çelik

çağına taşımaya çalıştığı- yeni Cumhuriyet’tir.

Bütün ailesi askerdir. Balkan Harbi, 1. Dünya Savaşı ve

Kurtuluş Savaşı’nda iki amcasını, dayılarını ve iki eniştesini

kaybetmiştir. Savaşların ve işgalin acısını yaşamıştır.

Ankara’da, 1914’de Türkeli Numune Mektebi’nde ilkokula

başlamış, Kurtuluş Savaşı yıllarında Konya Mektebi

Sultani’de ortaokulu ve ardından da İzmir Erkek Lisesi’ni

bitirmiştir. 1926’da İmalat-ı Harbiye (sonra Askeri

Fabrikalar, daha sonra da MKE olacak) sınavına girerken,

İstanbul Mühendislik Mektebi’ne (şimdiki İTÜ) başlamış,

sınavı kazanarak Almanya-Karlsruhe’ye gitmiş, altı ay

zorunlu fabrikada çalışmış, önce makina mühendisliği

okumuş, o sırada metalurji diye yeni bir disiplin olduğunu

öğrenip ‘bunu Türkiye için yeni ve lüzumlu’ görerek bu

dala yönelmiş ve Aachen’da metalurji mühendisliğini

1932’de bitirip yurda dönmüştür. Bilsay Kuruç’a göre

O artık ‘Cumhuriyetin ilk yıllarının heyecanını çeliğin

potasına dökecek noktadadır ve bundan böyle ömrünü

ve yönünü bu heyecan ve bu pota çizecektir.’

1932’de ilk ve o zaman tek çelik tesisi olan Kırıkkale Çelik

fabrikasında iş başı yapar. Sadece Selahattin Bey için değil

Türkiye için de çeliğin öyküsü böylece başlar.

İlk çabaları -ki bunlar aynı zamanda oldukça önemli Ar-Ge

projeleridir– O’ndan dinleyelim; ‘Kırıkkale’nin esas görevi

vasıfl ı çeliktir. Bunda da başarılı olunmuştur. Türkiye’de

ilk defa ray üretimi 1932 senesinde, Haziran’ın 4’ünde

burada gerçekleştirildi. Sonra ilk kuma çelik döküm de

Kırıkkale’de yapıldı. Çelik kumu tanınmıyordu, bentonit

hiç bilinmezdi, nereden geleceğini de bilmiyorduk. O

vakit yaptığımız şey şamotu öğüterek, döküm kumuyla

karıştırarak çelik döküm için kalıp kumu imal etmekti. Bu

tesiste 1935-1950 arası 150 çeşit çelik yapılmıştır. Bugün-

söyleşinin yapıldığı 1992 yılı için- maalesef bunun dörtte

biri yapılmıyor. Uçak çeliği-çünkü o zamanlar Türkiye’nin

uçak fabrikaları vardır- , kalem çeliği, paslanmaz çelik,

krom-vanadyumlu, krom-molibdenli takım çelikleri, sıcak

iş çelikleri, kobaltlı, volframlı çelikler, yüksek hız çelikleri,

tüm dişli çelikleri, sementasyon çeliği kısaca her türlü

vasıfl ı çelik burada yapıldı. Kitaplardan bakarak yaptık,

lisans mevzubahis değildi.’

Anlaşılacağı gibi, Ülke için önemli pek çok ‘ilk’ O ve

arkadaşları tarafından Kırıkkale Çelik’de başarılmıştır.

Bunlardan birini de, Selahattin Bey’le yakın çalışma şansı

bulmuş ve güçlü bir dostluk kurmuş olan MKEK eski

Genel Müdür Yardımcılarından Günay Güngen şöyle

aktarıyor; ‘İkinci Dünya Savaşının zor ve dar günleridir.

Takım çeliği üretilecektir fakat ne krom vardır ne de nikel.

Bunlar stratejik malzeme oldukları için hiç bir ülke ihraç

izni de vermemektedir. Askeri Fabrikalar Genel Müdürü

Maliye Bakanı’na gider, piyasadaki tüm nikel paraların

piyasadan toplanarak kendilerine verilmesini ister, bu

işlem yerine getirilir. Ancak krom nasıl temin edilecektir.

İşte bu safhada Şanbaşoğlu ve arkadaşları devreye girer,

ülke topraklarından elde edilen krom cevherinin eldeki

iki tonluk ark ocağında izabesini başarırlar, Türkiye’de

ilk ferro-krom üretimini gerçekleştirirler ve takım çeliği

sorununu çözerek, ordunun şiddetle ihtiyaç duyduğu

silahların ve mühimmatın üretimini devam ettirirler.’

1932’de üretilen ilk rayın ardından 1934’e kadar üretim

yapılmaz çünkü sipariş yoktur. Devlet Demir Yolları

(DDY) Kırıkkale’de üretilen raylara güvenmemektedir. Ali

Çetinkaya Ulaştırma Bakanı olup DDY ona bağlanınca,

rayların buradan alınması için talimat verir. Ama eski

alışkanlıkların yıkılması zordur. Bundan sonrasını

Selahattin Bey şöyle anlatır; ‘ DDY İnşaat Dairesi Fen

Heyeti Başkanı İsmail Fuat Bey, Alman Konsorsiyumundan

gelen ve o zaman kullanılmakta olan raylarla bizim rayları

mukayese için İsviçre’ye gönderdi. Gelen raporda bizim

rayların Alman raylarından çok daha mukavim çıktığı

görülünce itirazlar kesildi ve 1934-1940 arası DDY’na

20.000 ton ray verdik.’

20

Ma

ka

le Daha sonra 1939’da devreye giren Karabük Demir

Çelik (KARDEMİR) ray ihtiyacını karşılamaya başlar.

Selahattin Bey, KARDEMİR’in yer seçim komisyonunun

da 3 üyesinden biridir. Kuruluş yeri olarak Zonguldak’ı

önerirler. Genelkurmay o zaman deniz toplarının atış

menzili olan 70 km. içerde bir yerde kurulması yönünde

görüş bildirince bu mesafede Karabük bulunur. 3 Nisan

1937’de temeli atılan Karabük’ün hafriyatı toprağın

kazma kürekle kazılması ve çıkan toprakların merkep ve

katırlarla taşınmasıyla yapılmış ve ülkemizin cevherinin

ve kömürünün Yüksek Fırında buluşmasından doğan ilk

sıvı pik demir – temel atıldıktan yalnızca 2.5 yıl sonra- 9

Eylül 1939’da alınmıştır. O sırada müessese müdürünün

odasında misafir olan Selahattin Bey’de bu güzel doğuma

tanıklık etmiştir.

Belirtildiği gibi, Selahattin Bey’in uzun süre çalıştığı Askeri

Fabrikalara bağlı Kırıkkale Çelik Fabrikası’nda sürekli yeni

ve önemli işler yapılmaktadır. Bunlardan biri de oldukça

iddialı bir üründür: TANK. Öyküsünü Selahattin Bey şöyle

anlatır; ‘1946’da kendi girişimimizle tank yaptık. Bunun

sadece Ford motoru dışardan geldi. Dizayni bizimdir,

tipi kendimize mahsustur. Tasarımını Kamil Necati ve

arkadaşları yaptı. Zırh levhası, topu, paleti aktarma

organları, hepsi bizim üretimimizdir. Bu tank 1946’da

Cumhuriyet bayramı törenlerinde geçti. Ancak sipariş

gelmedi ve tek tank olarak kaldı. Amerikan yardımı

başlayınca hazırcılık ve kolaya kaçma başladı.’

Heves, gayret ve sonuç vardı, istenseydi herşey

yapılabilirdi….

1950’de Askeri Fabrikaların adı değişir. İlk yasa tasarısında

yeni isim ‘Çelik Kimya’dır. O sırada Selahattin Bey Kırıkkale

Çelik Fabrikası’nın Müdürü’dür. Komisyon Sekreteri Hıfzı

Oğuz Bekata ile sohbetinde şöyle der; ‘Çelik sanayinin

içinde ufak kalır. Esası Makina ve Kimya’dır.’ Kuruluşun yeni

adı ‘Makina ve Kimya Endüstrisi’ olur.

Selahattin Bey’in az önce yakındığı hazırcılık ve kolaya

kaçma hususu o tarihden sonra hep etkili ve ülke

geleceğinde belirgin olmuştur. Öyleki Cumhuriyet

kurulur kurulmaz elde avuçta bir şey yokken kurulan uçak

fabrikaları bile en verimli devresinde muhtemelen gözden

çıkarıldıkları için ve gözden de ırak olsun diye MKEK’na

devredilir. Ama, o dönemlerde MKEK’nin yönetiminde yer

alan Selahattin Bey ve arkadaşları aynı kanıda değildir.

Uçak fabrikaları MKEK bünyesinde de büyük ilerlemeler

gösterirler. Fakat uygulamalar Selahattin Bey’i isyan

noktasına getirir. Kısaca uçak fabrikaları öyküsünü O’ndan

dinleyelim; ‘1925’de, Kayseri’de uçak fabrikası kuruldu.

Buraya Alman Junkers uçakları getirildi. Yapılan çalışma

makinalı tüfek yerleştirmek ve bunları harp uçağına

tadil etmekti. Ancak daha sonra, 2. Dünya Harbi içinde

Tayyare Cemiyeti’nin Etimesgut’taki tesisinde o sıralar

yurtdışından kaçmış Polonyalılar PST tipi 7-8 kişilik sivil

keşif uçağı yaptılar. Bunlar sonra Danimarka’ya satıldı.

Daha önemlisi, dizaynı bize ait, kesik kanatlı, Uğur tipi

talim uçaklarının imalatıdır.Bunların motoru İngiliz

Havilland’dır.Motor gövdesi gelir, Çiftlikteki uçak motor

fabrikasında işlenir, uçağın montajı Etimesgut’ta yapılırdı.

Uçuş tecrübeleri iyi sonuç verdi. Bu fabrika 1951’de Makina

Kimya Endüstri’sine intikal etti. Orada 54 uçak yaptık,

motorlarını işledik. Bunlardan dördünü 1954’de törenle,

Türk pilotlarıyla uçurarak Ürdün’e gönderdik. Gerisini

Milli Savunma Bakanlığı’na verdik. Daha sonra M.S.B artık

uçağa ihtiyacı olmadığını, çünkü bunları Amerikan askeri

yardımından alacağını bildirerek siparişi kesti. Böylece

uçaktan vazgeçerek bu tesislerde kuluçka makinası

yapmaya başladık!!! Sonradan aynı yer Türk Traktör

Fabrikası oldu. Ya işte, 1924’de niyet uçak yapmaktı. Devlet

Demir Yollarının (TCDDY), İmalatı Harbiye’nin(Askeri

Fabrikalar) ve Tayyare cemiyeti’nin (Türk Hava Kurumu)

elemanları bu işe yöneltildi. Bunların bir kısmı uçak

mühendisi olmak üzere yurtdışına gönderildi. 1950’lerde

uçakların dizaynını bizim mühendisler yapıyordu.

Heves, gayret ve sonuç vardı. Kısacası, istenseydi herşey

yapılabilirdi.’

Heves, gayret ve sonuç... Bunlara bir de yurtsevgisi, inanç,

kendine ve ekibe güven ve ne koşulda olursa olsun

mücadeleden vazgeçmemeyi eklersek o ilk dönemlerde

mühendisliği ve mimarlığı biçimlendiren değerleri ve

bu değerlerle yaratılan sanayi ruhunu anlamak mümkün

olur. Türkiye Cumhuriyeti için ilk ciddi sanayi mamulü

ihracatları sayılabilecek girişim ve kararlarda da bu sayılan

nitelikler belirleyici olmuştur. Kısa hikayelerini Selahattin

Bey’den dinleyelim; ‘Marshall Planı yılları ile birlikte

MKE’nin aldığı siparişler çok azaldı. Fabrikalar neredeyse

işsiz kaldı. Genel Müdür Celal İmre’nin şahsi gayreti ile

Amerika’lılardan sipariş istendi. Bunda devletin hiçbir

girişimi olmadı. Sonra Celal İmre görevden alındı. Yerine

ben bakıyordum. 1952’de Amerika’lı Albay Grossman 250

bin mermi siparişi ile geldi. Teklif 43 dolardı. Bizimkilerin

hesabı ise 51 dolar çıktı. Devlet yardım etse teklifi

alacağız. Bakanlık müsteşarına gittim, ‘biz karışmayız’

dedi. Yönetim Kurulu Üyeleri de işim var, randevum var

diyerek çekildiler. Akşam gara Albayı uğurlamaya gittim.

‘Gidiyorum, teklifi imzalayacakmısınız?’ dedi. Ankara

İstasyon Lokantası’nda teklifi imzaladım ve sonra mermiyi

35 dolara malettik. Ciddi hamle oldu. Mermi fabrikasının

ilk modernizasyonunu yaptık. Arkasından 750 milyon

DM’lık Alman siparişi geldi. Onunla da, Mühimmat

Fabrikası ve Fişek fabrikasını tamamen yeniledik.’

21

Ma

ka

leBilsay Kuruç, Türkiye Cumhuriyeti için çok ciddi bu iki

siparişin-ki bugünkü fiyatlarla milyarlarca dolar olduğu

sanılmaktadır- ne o zamanlarda ne de daha sonra

üzerinde durulmamasının manidar olduğunu belirterek,

çok büyük bir sorumluluğun altına giren Selahattin Bey’in

bu cesur davranışını şöyle yorumlar; ‘O çok zor sınavları

çelik metaneti ile göze almışsa, bu mutlaka kuruluşunun

gücünü ve neler yapabileceğini avucunun içi gibi

bilmesindendir. Çünkü ciddi bir Sanayi kuruluşu sadece

siparişlerle yetinmez. Kendi kendine çok daha değişik

ve üstün özellikli ürünler yapma mücadelesini göze

almalı ve bunları ortaya koyabilmelidir. Sanayide rüştünü

ispatlamanın yolu budur.’

1956’da Alman Krupp, Sümerbank, ETİBANK ve

İşBankası’nın iştirakleriyle ‘Maden Arama ve Etüd

AŞ.’ şirketi kurulur. Görevi Türkiye’deki demir cevheri

yataklarını inceleyip ülkenin ikinci entegre demir-çelik

tesisinin tipini ve yerini tayin etmektir. 1957’de bu

kuruluşun başına o sırada ‘Maden Hurdacılığı Şirketi’nin

Genel Müdürü olan Selahattin Bey getirilir. Bir rapor

hazırlar ve hükümete oldukça yakın olan İşBankası Genel

Müdürü Üzeyir Avunduk’a verir. Raporda özetle 1 milyon

ton kapasiteli bir yassı tesisin Ereğli’de ya da Edremit

Körfezi veya İskenderun’da kurulması önerilmektedir.

İlgili Bakanların katıldığı bir toplantıda Selahattin Bey

raporunu savunur. Ardından Ereğli Demir Çelik tesisleri

(ERDEMİR), o rapordaki esaslar doğrultusunda ancak

500.000 ton kapasiteli olarak Karadeniz Ereğlisi’nde

kurulur. Selahattin Bey görev almaz.

Aliağa’yı Edremit Körfezi havzasında düşünürsek şimdi

bu üçyerde de demir-çelik tesislerinin bulunması O’nun

fizibilite konusundaki ustalığını göstermektedir.

Selahattin Bey ardından METAŞ İzmir Metalurji

Fabrikası’na Genel Müdür olur ve dört duvardan ibaret

bu fabrikayı ayağa kaldırır. Daha sonra da 1962-1965

arası kendisi için hep çok özel bir kurum olan MKE’nin

Genel Müdürlüğü’nü yapar.Genel Müdür olduğu ilk gün

AID’e gider ve kurumunun organizasyonunu yeniden

düzenlemek için bir ABD şirketi ile çalışmak için izin alır.

Bu organizasyonu hayata geçirdikten sonra ciroda 2-3 kat

artış sağlanır.

Bu çalışma ile ilgili detayları ve akibetini, MKE Barutsan AŞ.

eski Genel Müdürü Murat Gümrükçüoğlu şöyle anlatıyor;

‘1994 yılında yöneticilik yaptığım MKE Barutsan’da bir

yeniden yapılanma çalışması başlattık. Literatür taraması

yaparken 1960’larda MKE’de çalışmış bir kişiden benzer

bir çalışmanın o yıllarda MKEK’de, Mead Carney isimli

ABD’li bir danışmanlık şirketine yaptırıldığını duyduk. Ne

yazık ki ciltler dolusu olduğunu sonradan öğrendiğim

bu çalışmayı ne MKEK kütüphanesinde ne de herhangi

bir işletmesinde bulabildik. Sözkonusu bu çalışmayı

1962’de MKEK Genel Müdürü olarak yaptıran Selahattin

Şanbaşoğlu’nu bu vesile ile arayıp buldum ve tanıştım.

Kendisini arama nedenimi öğrenince sevinç ve heyecanı

görülmeye değerdi. Çalışmamızla çok yakından ilgilendi,

çalışmanın kimi önemli dokümanını bize getirdi ve

Elmadağ’daki bazı toplantılarımıza katıldı. Kendisinin

1962 yılında yaptığı bu çalışmanın akibetini anlatırken

duyduğu üzüntü çok derindi: “Ben 1965’de görevden

ayrıldıktan hemen sonra yeni Genel Müdür bir sirküler

yayınlayarak bu çalışmayı yok saydı. Ama beni asıl

üzen, bizi canla başla destekler görünen diğer MKEK

yöneticilerinin bu girişime en ufak bir itirazının olmayışı

idi.”

Murat Gümrükçüoğlu kendi çalışmalarının akıbetini ve

Selahattin Bey ile ilgili duygularını da şöyle dile getiriyor;

‘Biz çalışmamızı 1995 sonlarına doğru tamamladık. Ne

yazık ki Selahattin Bey’i bu tarihten önce kaybettik. Kamu

işletmelerinin tümüyle gözden çıkarıldığı 1980 sonrasında

bu projenin akıbetini merak etmek yersiz olur. Ama tüm

bu olumsuzluklar sürpriz olmamakla birlikte bu minik

dev adam beni çok etkilemiş ve büyük umut vermişti.

En etkileyici yanı da Sayın Şanbaşoğlu’nun o ileri yaşına

rağmen hala taşıdığı inanılması güç bir kurucu/yapıcı

irade göstermesi idi. Kendi payıma şunu söyleyebilirim

ki; Cumhuriyet ile başlayan bir kuruluş dönemine ilişkin

okuduğum hiçbirşey, Şanbaşoğlu’nun kişiliğinde tanık

olduğum bu yapıcı iradeyi, o dolayımda da o dönemin

atmosferini bana bu kadar güçlü hissettirmemiştir.’

Selahattin Bey’in Genel Müdürlük dönemi MKEK’nin iş ve

ürün çeşitliliği bakımından en parlak dönemlerinden olur.

Pek çok yeni tesis devreye alınır, büyük atılımlar yapılır.

Geçmişe sahip çıkarak geleceği yaratmak….

Ülke yararı için çok geniş bir açıdan olaylara bakarak,

oldukça sağlıklı analizlere ve sentezlere dayalı çözüm

önerileri ortaya koymaları o dönem insanlarına has diğer

bir niteliktir. 1964’de Ankara Radyosu’nda yapılan bir açık

oturumun konusu ‘Sanayide Eğitim’, konuşmacılardan

biri de Şanbaşoğlu’dur. Özetle şu saptamaları yapar;

‘Teknik çok çabuk gelişmektedir. 20-30 yıl evvel tasavvuru

mümkün olmayan branşlar teşekkül etmekte ve bu yeni

branşlar için eleman yetiştirilmesi zaruri olmaktadır. Bu

kapsamda ülkemiz için mevcutlara ilave olarak da kimi

dalların kurulması ya da yeniden ele alınması gereklidir.

Elektronik, sanayinin her dalına girmiştir ve gittikçe daha

geniş sahalara yayılacaktır. Bunu şimdiki gibi radyo,

22

Ma

ka

le televizyon, radar ve muhabere aracı olarak mütalaa

etmemek gerekir. Gelecek yıllarda elektronik ile idare

edilmeyen makina neredeyse kalmayacaktır. Ayrıca, bazı

memleketler randımanı artırmak için tezgah başında

çalışanların yapacağı her ameliye, her ameliyenin zamanı,

kullanılacak her takım, kullanılan hammaddenin cins ve

miktarı ile ilgili çok sıkı kontroller yapmaya başlamıştır.

Bu iş Sanayi mühendisliğidir. Yurdumuzun da bu meslek

dalına ihtiyacı vardır… Gittikçe daha mütekamil ve karışık

alet ve makinalar ve malzemenin imal edilerek müstehlike

intikal ettirilmesinin imkan dahiline girmesi, bunların

plase edilmesini sağlamak için, hem istihlak yerlerini tayin

etmek hem de alıcıya gerekli teknik bilgileri vererek ikna

etmek gerekmiştir. Bunun için ticari ve teknik vasıfl arı

meze eden bir sınıfa ihtiyaç hasıl olmuştur ki bunlara Satış

Mühendisi denmeye başlanmıştır………….

Tekniker Okulları ve Sanat Enstitüleri de çok önemlidir.

Buradan mezun olanlar bedeni cehdin fazla olduğu

işyerlerinde kalmak istememektedirler. Bunun pek

çok nedeni vardır. Okullarda yeterli pratik bilgileri

alamadıkları için işyerleriyle de çok noksan temas neticesi,

bu atmosfere yabancı olarak okullarını bitirmektedirler,

buda kendilerini hüsrana götürmektedir. İşyerlerinde de

maalesef ve tamamen yanlış olarak bu insanlara kafi itibar

gösterilmediğinden , mezunların büyük çoğunluğu masa

başı memur olmak istemektedirler. Okulu yeni bitirmiş

18-19 yaşındaki bu gençlerin amirleri tarafından hususi

bir alaka ve şefkat görmesi gerekirken bunun olmaması

ve yapacağı işin sevdirilmemesi neticesi bu çok önemli

meslek gelişmemektedir.’

Görüldüğü gibi, Selahattin Bey, elektroniğin geleceğini

doğru tahmin etmekte, Sanayi (endüstri) ve Satış

(pazarlama) mühendisliğinin önemini daha bu bölümler

kurulmadan öne çıkarmaktadır. Şanbaşoğlu, bu

konuşmasından da anlaşılacağı gibi nitelikli ara eleman

ihtiyacını öncelikli sorunlardan olarak görmektedir.

Almanya’nın sanayi gelişiminde büyük işletmelerin

bünyelerinde bulunan çıraklık okullarının katkısının çok

fazla olduğuna inanmış ve bu okulları Almanya’nın gizli

kuvveti olarak nitelemiştir. 1950’lerin başında da MKE

Genel Müdür Yardımcılığı döneminde kurum bünyesinde

onun çabaları ile bir çıraklık okulu kurulmuş, ancak

1967’de bu okul kapatılmıştır. O’na göre Türk işçisi bilgisini

geliştirmez ama çabuk öğrenir ve öğrendiği işi iyi yapar.

Bu nedenle bu tür pratik uygulamaların ağırlıkta olduğu

okullar çok gereklidir.

Yaklaşık 50 yıl önce söyledikleri, bugün de aynı tazelikle

ve doğrulukla önemini korumaktadır.

Ülkelerin de, kurumların da tarihlerini iyi bilmeleri,

geleceklerini doğru kurmaları açısından çok önemlidir.

Bunu yapamayanlar kurumsallaşamadıkları için günübirlik

kararlarla savrulup dururlar. Bu bilimsel bir gerçektir.

İlerleme süreçleri evrimsel özellikler taşır, gelecek ancak

geçmişin sağlam temelleri üzerine kurulursa başarılı olur

(path dependence).

Oysa son dönemlerin; geçmişi yok sayan, geçmiş

olmadığına, sadece gelecek olduğuna, bu geleceğin

ise dayatılan gelecekten başka bir şey olamayacağına,

modernleşme ve değişimin bu olduğuna bizleri

inandırmaya odaklanmış politikaları küreselleşmenin

temel araçlarındandır. Bu nedenle ülke kalkınmasında

önemli roller oynamış kuruluşlar kapatılır hatta isimleri

bile tarihten silinmeye çalışılır, kent kimliğinde belirleyici

olmuş simge yapılar, meydanlar yok edilir, kentlinin

yaşadığı kentle bağı kesilir. Böylece kentler kimliksiz,

kentli kişiliksiz bırakılır.

Cumhuriyetin ilk dönemlerinde ise bunun tam tersi bir

yaklaşım görülür. Yeni bir ülke ve toplum yaratılırken

bile önemli görülen değerlerle bağlar hep korunmuştur.

Bu dönemin biçimlendirdiği Şanbaşoğlu için de bu

geçerlidir. 28 Mart 1964 tarihinde MKEK’nin İktisadi Devlet

Teşekkülü olarak yapılandırılmasının 14. yılı bir baloyla

kutlanmaktadır ve Genel Müdür Selahattin Şanbaşoğlu

konuşmasında şunları öne çıkarmaktadır;

‘…Kurumumuz her nekadar 14 yıllık bir teşebbüs gibi

görünse de, mazimiz Fatih zamanının Tophanesine kadar

dayanır. İstanbul’daki Tophane, Cebeciler, Zeytinburnu,

Bakırköy, Ankara’daki İmalatı Harbiye ve Askeri Fabrikalar

kurumumuzun oluşumunun işaret noktalarıdır. Bunu

düşündüğümüz zaman kurumumuzun Türkiye’nin en

eski Sanayi teşekkülü olduğunu kabul etmekte tereddüt

edilmemesi lazımdır. Arşivlerimizden Kurum mazisini

1827 senesine kadar takip etmek mümkündür. Bu kayıtlara

gore teşekkülümüz sırası ile; Tophane Valiliği, Tophane

Nazırlığı, Tophane Müşirliği, İmalatı Harbiye Müdürlüğü,

Askeri Fabrikalar Müdürlüğü isimlerini almıştır. Yine bu

kayıtlara göre ilk Tophane Valisi Mirmiran Numan Ağa’dır.

Tarihte nam yapmış Çengeloğlu Tahir Paşa, Damat Halil

Paşa, Mütercim Mehmet Rüştü Paşa, Hasan Rıza Paşa,

Mahmut Celalaettin Paşa, Gazi Ahmet Muhtar Paşa gibi

şahsiyetler Tophane Nazırı veya Tophane Müşiri olarak

burada vazife almışlardır. Bu da göstermektedir ki devlet

bu teşekküle daima çok büyük ehemmiyet atfetmiş ve

bu teşekkül harp gücümüzün her vakit belkemiğini teşkil

etmiştir. Gönül isterdi ki Tophane’nin tesis tarihi ve günü

malum olsun ve o günü hep beraber kutlayalım. Fakat

maalesef bu malum değildir.....’

23

Ma

ka

leO kutlama gününde ayrıca Kuruma 35 yıldan fazla

hizmet edip emekli olanlara da Selahattin Bey’in

deyimiyle ‘emeklerinin heba olmadığını ve olmayacağını

hissettirmek’ için hediyeler verilmiştir.

O’na göre insanların da kurumların da emeklerini,

tarihlerini heba etmemek gerekir çünkü geçmiş başarılar

ve miraslar kurumların en önemli zenginlikleridir. Bununla

ilgili bir anısını MKEK eski Genel Müdürlerinden Emin Gök

şöyle anlatıyor;

‘Kendisini 1992’de-Genel Müdür olduğum dönemde-

tanıdım. İsim babalığı yaptığı MKEK’na belirli aralıklarla

gelirdi. Kurum’a kanat germişti sanki. Çalışmalarla,

gelişmelerle ilgili bilgi alır, görüşlerini açıklardı. Olumlu

gelişmelerde gözleri ışıldar, olumsuz gelişmelerde

hüzünlenirdi. Ancak, her zaman, eleştiri yaparken bile

suçlayıcı ve eksiklikleri öne çıkaran değil, geliştiren,

heyecan ve umut veren bir tarzda görüşlerini açıklardı.

Kurumdan ayrılalı 30 yıl olmasına karşın ilgisinin ve

bilgisinin azalmadığını yaptığı gerçekçi önerilerle

şaşkınlıkla izlerdim. 1992 yılı içinde MKEK’nin mali

durumu çok bozulmuştu. Bir ABD dolarının 750 TL.

olduğu günlerde, banka, SSK ve vergi borçları bir trilyon

TL’yi geçmişti. O günlerde bir çıkış yolu ararken MKEK

Genel Müdürlüğü’nün de içinde olduğu Tandoğan’daki

binası ve çevresindeki arsaların satışı gündeme geldi.

Yaklaşık 70 dönümlük bu arazi içinde Cumhuriyetimizin

ilk savunma sanayi fabrikası sayılabilecek ‘Süvari Kışlası’

da bulunuyordu. Selahattin Bey bu görüşümüzü

öğrendiğinde hiç hoşlanmadı. Alınabilecek başka önlemler

olduğunu, satışa gerek olmadığını, geçmiş başarıların ve

mirasın MKEK’nin en büyük zenginliği olduğunu belirtti.

Ancak ikna olmamıştık ve yapacak başka birşey yok gibi

görünüyordu. Arsa ve binaların satışı için Halk Bankası,

Milli Piyango ve başka kuruluşlarla görüşme ve pazarlıklar

sürerken 1993 yılında bir gün satışını düşündüğümüz

arsa içinde bulunan üç tarihi yapının kültür varlığı olarak

koruma altına alındığını, Kültür Bakanlığı’ndan gelen bir

yazı ile öğrendik. Bakanlığa koruma için başvuruyu yapan

Selahattin Şanbaşoğlu idi. Bu koruma kararı sonrası

arsanın bizim düşündüğümüz bedelle satış şansı kalmadı

ve biz de kızarak bu girişimden vazgeçtik. Sonraki

yıllarda başka önlemlerle tüm borçlarımızı ödedik,

durumumuzu düzelttik. Bu başarımızın ardında tarihten

ve geçmiş başarılarımızdan aldıkları güçle ve özveriyle

çalışan kurum çalışanları vardı. Kurumların en büyük

zenginliğinin geçmiş tarihine, birikimlerine sahip çıkarak,

dersler çıkararak, geleceğini yaratacak beyin ve gönül

gücü olduğunu bize öğreten Selahattin Şanbaşoğlu’na

teşekkür ederim.’

Şanbaşoğlu MKEK’den ayrıldıktan sonra Türkiye Çimento

Sanayi Yönetim Kurulu Üyeliği, DPT Müsteşar Müşavirliği,

ÇEMAŞ Çelik Mamulleri AŞ. Genel Müdür Vekilliği, Konya

Krom Magnezit Tuğla’nın Yönetim Kurulu Başkanlığı gibi

görevlerine ek olarak Türk Otomotiv Endüstrisi Yönetim

Kurulu Üyeliği, Türk Traktör Fabrikası Yönetim Kurulu

Başkanlığı, Çimento İhracat Komitesi Başkanlığı ve DPT

Metalurji ve Demir-Çelik İhtisas Kurulu’nun altı dönem

başkanlığı gibi pek çok gönüllü görevleri de ölümüne

kadar sürdürmüştür.

Demir-Çelik tesislerinin yer seçimi başta olmak üzere

pek çok konuda teknik raporlar da yazmıştır. Bu

kapsamda muhtemelen ilk görevi henüz 29 yaşındayken

KARDEMİR’in yer seçimi için diğer iki üye ile birlikte

kaleme aldığı komisyon raporuydu. Son görevi ise

87 yaşında üstlendiği ve daha önce de bahsedilen

4 Nisan 1994 kararlarından olarak kapatılma kararı

verilen KARDEMİR’in durumunu inceleyen, alınması

gereken teknik önlemleri açıklayan ve bu önlemlerle

bu işletmenin ekonomik ömrünü tamamlamadığını

gösteren ‘Başbakanlık KARDEMİR İnceleme Kurulu Teknik

Raporu’nun ‘Redaksiyon Komitesi Başkanlığı’ olmuştur.

İlginç bir şekilde kendisi KARDEMİR’de hiç çalışmamış

olmasına rağmen bu tesisin kaderinde önemli roller

üstlenmiştir.

Bunların dışında, ilkini 70’li yaşların sonlarına doğru

sonuncusunu da 88 yaşında tamamladığı dört adet kendi

deyimiyle ‘Basılı Mesleki Literatür’ çalışması da mevcuttur.

Bunlar, Standart Çeliklerin Uluslararası Eşdeğerleri (1985),

Ateşe Dayanıklı Malzeme Terimleri Sözlüğü(1990,Türkçe

açıklamalı, İngilizce-Fransızca-Almanca-Türkçe Sözlük),

Demir-Çelik Sanayinde Kullanılan Başlıca Terim ve

Sözcükler(1993, İngilizce-Türkçe, Türkçe- İngilizce), Demir-

Çelik sanayinde Kullanılan Ateşe Dayanıklı Malzemeler

(1995, İngilizce’den tecüme).

Görüldüğü gibi oldukça zor ve iddialı işler olan Almanca,

İngilizce ve Fransızca lisanlarında çalışmalar yapmıştır.

Selahattin Bey’in titizliği de meşhurdur. Konuları bilenler

bu çalışmalarında tek bir yanlış bulunmadığını söylerler.

Günay Güngen onun lisan bilgisi için şu şaşırtıcı tesbitleri

yapıyor; ‘Almancası tahsilden döndüğü tarih 1932 yılı değil

de daha sanki dünmüşcesine olağanüstü mükemmellikte

idi. Lise öğrenimi sırasında öğrendiği fransızcayı da hiç

unutmamıştı. Yazdığı kitaplarda bir tek ingilizce yanlışı

bulamazsınız. İngilizcede karşılaştığı bazı zorlukları da

titizliği, çalışkanlığı ve almancası ile fransızcası yardımıyla

çözüyordu.’

24

Ma

ka

le Selahattin Bey, daha önce değinildiği gibi ‘yukarıdaki

paydos diyene kadar’ titiz bir şekilde çalışmanın yanında

birikimlerin ve deneyimlerin yazılı şekilde gelecek

kuşaklara aktarılmasının da ‘ülkenin ihtiyacı’ olan şeyler

olduğuna çok inanırdı. Gençlere çok önem verirdi.

Metalurji Mühendisleri Odası eski yöneticilerinden Talat

Çamlıdere anlatıyor; ‘Kendisi ile 1976 yılında tanıştım.O,

Beş Yıllık Plan Demir-Çelik Komisyon Başkanı idi. Ben ise

okuldan yeni mezun olmuştum ve biraz para kazanmak

için anketörlük yapıyordum. Komisyondaki görevimiz,

hazırlanmış anket formlarını demir-çelik ile uğraşan

işyerlerini ziyaret ederek doldurmaktı. Özellikle ilk

başlarda küçümsediğimiz bu işi savsaklar ve formları

lakayt bir şekilde doldururduk. Komisyon Başkanı

Selahattin Bey, tüm formları titiz bir şekilde inceler ve

uyumsuzlukları hemen tesbit ederdi. Doğru bilgilerin

önemini bize sabırla anlatmasındaki erdemi ancak

çalışma hayatına atılınca anladım. Bir keresinde çok önem

verdiği Ankara’daki bir dökümhane ziyaretimiz sırasında

fabrika sahasında rastladığımız çocuk işçiler nedeniyle

yöneticilerle sömürü üzerine sert bir tartışma yaşadık.

Akabinde yaşadığımız işimize son verme baskılarına

Selahattin Bey güçlü bir şekilde direndi ve bizim eksik

ya da yanlış doldurduğumuz tüm formları firmaları

bizzat ziyaret ederek kendisi tamamladı. Onu çok güç

durumda bıraktığımız halde bizim için kullandığı tek sıfat

‘haytalar’dı.’

Talat Çamlıdere, O’nun meslek yaşamına etkilerini de şöyle

dile getiriyor; ‘Uzun yıllar çalıştığım ETİBANK Aluminyum

Tesislerine girmemi bu konuda ülkemizin yetişmiş

elemana çok ihtiyaç duyacağını söyleyerek, kendisi bizzat

bu kurumun Genel Müdürü’nü ziyaret ederek sağlamıştır.

Selahattin Bey’i yaklaşık 10 sene sonra MTA’da yapılan

kongrelerden birinde gördüm. Beni tanıyıp tanımayacağı

konusunda tereddüt geçirirken, aniden bulunduğu grubu

bırakıp bana doğru yöneldi, yanıma gelince de elini bile

öpmeme fırsat vermeden; kendisini hiç aramadığımı

ve tesislerdeki çalışmalarla ilgili kendisinin hiç bir

duyuma sahip olmadığını belirterek, hiç beklemediğim

bir tonda beni azarladı. Daha şaşkınlığım geçmeden

beni yanındakilerle tanıştırdı ve sonra bir mühendisin

sorumluluklarının kurulu bir sistemi çalıştırmakla

bitmediğini, çalıştığı konularda ancak deneyimlerle

sahip olunabilecek bilgilerin kalıcılığını sağlamak için

yazılı olarak paylaşılmasının da mühendislik ahlakının bir

gereği olduğunu adeta haykırdı. Bilgi ve deneyimlerimi

yazılı olarak aktarmam bu olayla başlamıştır.’

Bilsay Kuruç, Selahattin Bey’in en önemli saydığı değerleri

şöyle sıralıyor; ‘..mesleğinde iyi olmak ve bunun da hakkını

vermek esastır. Başarılar kurumsallaşma ile gerçekleşir.

Başarı ayrıca mücadele ister ve takım işidir. Takım

demekde disiplin demektir, her üyenin sorumluluğunu

bilmesidir. Sanayi tüm bunlar için en elverişli ortamı

sağlar.’ Bilsay Kuruç, Selahattin Bey’in tüm bu özelliklere

hayatı boyunca sadık kaldığını belirtiyor ve DPT’de

müsteşarlık yaptığı dönemle ilgili şu anısını paylaşıyor;

‘Beş yıllık plan hazırlığı sırasında gece ile gündüz birbirine

karışırdı. Bizler o tarihte 70 yaşını geçmiş ve danışmanlık

yapan Selahattin Bey’i yaşlı sayardık ve gece çalışmalarına

kalmasına gönlümüz razı olmazdı. O’da bunu bildiği için

daima farklı odalarda gizlenirdi. Gece yarısından sonra

toplantılardan ayrılırken hafifçe utanarak yakalandığı

zaman mazereti hep aynı idi: ‘Bana ihtiyacınız olabilir.

Beklemem doğrudur.’

Selahattin Bey, birlikte çalıştığı insanlardan da aynı

titizliği ve çalışkanlığı beklerdi. Kuşkusuz bu durum

çevresindekiler için pek kolay olmuyordu. Günay Güngen

anlatıyor; ‘Onunla çalışan bir dostumdan dinlemiştim.

Çelik Fabrikası Müdürü iken her akşam mesai bitimine

doğru, kısım müdürleri, şef veya mühendislerden

birkaçını çağırır ve birlikte çalışırlarmış. Tabii çalışmanın

kaça kadar süreceği hiç belli olmazmış. Bu arkadaşlar

paydosa beş, on dakika kala telefonlarını açık bırakıp

bir müddet çağrılmaktan kurtulmuşlar. Fakat sonra

Selahattin Bey durumu anlayınca kapıya telefon etmeye

başlamış ve istediği kişileri bu yolla makamına celbetmiş.’

Mesleğinde çok iyidir. Araştıran ve sorgulayan yanı pek

çok ilgiliyi zor durumda bırakır. Birzamanlar entegre

demir-çelik işletmelerinin çatı kurumu olan Türkiye Demir

Çelik İşletmeleri Genel Müdürlüğü’nde danışmanlık

yapmış Atilla Erden anlatıyor; ‘Karabük ya da başka bir

entegre demir çelik tesisinde hiçbir zaman çalışmamış

olmasına rağmen (uzun yıllar çalıştığı Kırıkkale Çelik

fabrikası entegre yani cevher ve kömürden üretim

yapılan bir tesis değil, elektrikli ark ocaklı yani hurdadan

üretim yapılan bir tesistir-MK) Karabük çelikhanesi

hakkındaki şu teşhisini hiçbir entegre mensubundan

duymadım. Karabük çelikhanesinin sıvı demir hazneleri

1956-60 yıllarında iki misli büyütülmüş buna karşın çelik

yapma süreleri çok uzamıştır. Selahattin bey, kapasite

artırımı sırasında demiri arıtacak havanın ısıtıldığı hava

odacıklarının hiç büyütülmediğinden problemlerin

doğduğunu belirtmiştir... Herşeyi araştırırdı ve yağmura,

soğuğa aldırmadan Genel Müdürlüğe gelir hesap sorardı.

Gene çok soğuk bir gün hışımla odama daldı ve bana

çıkıştı; ‘Atilla Bey İsdemir’de mevcut 3 döküm makinası

verimli çalışmazken, siz neden benzer 3 makina daha

aldınız ....’

25

Ma

ka

leSanayinin 100 yıllık Seyir Defteri...

Gerçekten inanılmaz bir hafızası vardı. Metalurji

Mühendisleri Odası eski Başkanlarından ve uzun yıllar

KARDEMİR’de çalışmış Süleyman Sami Altun O’nun

belleğini ‘Osmanlının son döneminden itibaren sanayinin

100 yıllık seyir defteri’ olarak niteliyor ve bu tesbitini

destekleyen şu anılarını anlatıyor; ‘KARDEMİR’in temeli

atıldıktan sonra 2.5 yıl içinde devreye alınmasında kontrol

mühendisi Azmi Tlabar’ın çok katkısı olduğunu ilk ondan

duydum. Bize Karabük’te ilk sıvı ham demirin hangi ay,

hangi gün alındığını sorar, sonra kendisi doğru cevabı

verirdi. O sırada işletmelerin Türk ve İngiliz şefl erinin,

montaj mühendisinin adlarını belirtirken o günün

heyecanını gözlerinden okuyabilirdiniz. Alınan ilk sıvı

metale Yüksek Fırın Şefi Ekrem Kapralı ve İngiliz Uzman

Mr. Smith’in nezaret ettiğini ondan öğrendik. Bir gün

gene Karabük’ten söz ederken 1979 yılında Müessese

Müdürü Kenan Turhan yönetiminde 3 no.lu yüksek fırında

tamamen yerli işgücü ile yapılan kapsamlı revetman ve

modernizasyon çalışmasını çok takdir ettiğini belirtti.

Kendisine Kenan Turhan’ı tanırmıydınız, hiç karşılaştınız

mı diye sorduğumuzda ‘hiç tanışmadık’ demişti. Bu bizi

hiç şaşırtmadı. Çünkü yarım asrın epey üzerindeki aktif

çalışma yaşamında yüzlerce karar, rapor, proje, yatırım,

satış, satınalma kararlarında, pek çok başarı öyküsünde

imzası bulunan Selahattin Bey’in ben yaptım ya da

başardım türünde bir ifadesine tanık olmadık. Genellikle

öyle gerekiyordu, yapıldı türünden kurumsallığı öne

çıkaran ifadeler kullanan Şanbaşoğlu, başka kişileri anarak

onları öne çıkarmada ise örnek bir kişiydi.’

Selahattin Bey, Metalurji Mühendisleri Odası’nın

teknik çalışmalarında da etkin yer almış, Komisyon ve

Kongrelerde Başkanlık yapmış ve bu kapsamda da hangi

görev verildiyse yok dememiştir. İleri yaşına rağmen,

delegesi olduğu TMMOB Genel Kurul’larına büyük bir

görev bilinciyle katılmıştır.

Benim kendisiyle ilk tanışıklığım da Oda’nın periyodik

Teknik Kongresi’ni uluslararası olarak yapma kararımız

ardından topladığımız Danışma Kurulu’nda gerçekleşti.

Pek çok kişi bu tür bir organizasyonun zorluğu nedeniyle

eleştirirken O, ‘Vazife zor, ancak çok mühim. Yapılması

gereklidir. Muvaff akiyetler dilerim. Ben de meşgul

olacağım.’ diyerek bizi yüreklendirdi. Gerçekten de sık

sık Oda’ya gelip ‘nasıl gidiyor bakalım’ diyerek sıkıştırırdı.

Özellikle 5 Nisan 1994 kararlarından KARDEMİR’in

kapatılma kararına karşı verdiğimiz mücadelede

çok destek oldu. Bu işletmenin yer aldığı bölgenin

monokültür özelliği nedeniyle ve sendikanın baskısı

sonucu Başbakanlık bünyesinde kurulan KARDEMİR

Komisyonunda da birlikte çalıştık. Bu komisyonun

en çalışkan üyelerinden olan Selahattin Bey, ‘Rapor

Redaksiyon Kurulu Başkanı’ idi. Raporun yazımı Özçelik-

İş Sendikası’nda yapıldı. Bu süreci o dönemki sendika

başkanı olan Recai Başkan şöyle anlatıyor; ‘Bu çalışmaların

uykusuz insanı ve gençlik yıllarındaki dinamizmiyle

bir Selahattin Şanbaşoğlu’nu unutmak imkansızdır.

Sabahlara dek süren uzun ve yorucu çalışmaya isyan

edenlere bir personelimiz onu göstererek şöyle demişti

‘bu yaştaki insan şevkle çalışırken şikayetçi olmaktan

utanmamız gerekir.’’

Bu raporun da ucuz siyaset malzemesi yapıldığından

yakındığımızda ise derin bir vicdan huzuru ile şöyle

demişti; ‘Biz görevimizi yaptık’.

Zamanla dostluğumuz ilerledi. Cumartesi günleri

haber vermez. Haftaiçleri ise ancak akşamları odaya

gelebildiğimiz için, bu saatlerde arar ve ‘müsaitseniz bir

kahve içmeye geleceğim’ derdi. Sanırım Selahattin Bey’in

hemen tüm Cumartesi günleri Oda’ya gelmesinin nedeni,

haftasonu yoğunlaşan gençlerle konuşmaktan ve onlarda

uyandırdığı heyecan ve umutları görmekten duyduğu

hazdı. Konuştukça canlanır, çevresinde de farklı bir coşku

yaratırdı. Türkiye Cumhuriyeti’nin çok zor koşullarda fakat

o inanılmaz çaba, inanç ve dirençlerle neleri başardığını, o

dönemin neferi, lideri ve gözlemcisinden dinlemek büyük

bir keyifti.

Türkiye’de geri gidişin köy enstitülerinin kapatılmasıyla

başladığını ve ileride en önemli problemlerin nüfus artışı

ve Türkçe’ye sahip çıkılmaması nedeniyle yaşanacağını

düşünürdü. Siyasete ve siyasetçilere hep soğuk bakardı.

Bunun nedenini bir sohbetimizde şöyle açıklamıştı;

‘Siyaset ülkeye hizmet için vardır. Önce ülke çıkarı, sonra

parti en sonda da kişisel çıkar gelmesi gerekirken bizde

bunun tam tersi oluyor. Ben bu ülkede harbiyeliler,

mülkiyeliler ve mühendisler dönemini gördüm. Siz imam

hatipliler dönemini de göreceksiniz. Her dönem ülkeyi

başka şekilde ele alıyor. Oysa devlette süreklilik önemlidir.

Devlet adamlığı çok önemlidir. Bilirmisiniz ki Osmanlının

yüzyıllarca güçlü kalmasının en önemli sebeplerinden

biri her konuda devlet adamı yetiştiren enderun diye bir

okulunun olmasıdır.’

Ve hatırladığım kadarıyla devlet adamlığının ne kadar

önemli olduğunu şöyle bir öyküyle anlatmıştı; ‘Sultan IV.

Mehmet döneminde 2. Viyana kuşatması kararı ardından

orduların başındaki Merzifonlu Kara Mustafa Paşa kuşatma

öncesi tüm Paşaları toplamış ve fikirlerini sormuş. Diğer

bir Mustafa Paşa da O’na ilerlerken yolu üzerindeki tüm

26

Ma

ka

le düşman kalelerini almasını, aksi takdirde ola ki bir ricat

gerekirse bu kalelerden çıkacak düşmanların Osmanlı

ordusunu arkadan vurabileceğini söylemiş. Başarısızlıkla

sonuçlanan kuşatma esnasında neredeyse hiç kayba

uğramayan ordu geri çekilirken bu alınmayan kalelerden

çıkanların baskınlarıyla epey şehit vermiş. Bunun üzerine

Merzifonlu, Padişaha gammazlar diyerek diğer Mustafa

Paşa’nın katli için cellatlarını yollamış. Paşa, ölmeden

önce çevresindekilere, varın Padişahımıza bildirin,

Merzifonlu’ya ilişmesin. Çünkü bozguna rağmen, Osmanlı

için gereklidir demiş.’

Selahattin Bey ‘işte devlet adamlığı budur’ diyerek

eklemişti; ‘Ancak, Osmanlı’nın son dönemlerinde ikbalde

olup devletin kaynaklarını yiyenler ile ikbale yakın olmak

isteyenler arasında öyle entrikalar döndü ki, bir sadrazamın

boynu vurulur, hemen devlet nimetlerini tüketmek için

üç kişi ölümüne oyunlar çevirirdi. Osmanlının sonu böyle

geldi.’

Kahramanlık yalnızca savaş cephelerinde olmaz….

Selahattin Şanbaşoğlu’nun da içinde bulunduğu bir

kuşağı Cumhuriyet dönemi kalkınma ve sanayileşme

tarihinde farklı bir yere koymak gerekir. Çünkü,

yaptıkları ve başardıkları yanında bu kuşak bağımsızlığın

ancak bağımsız bir kalkınma ve sanayileşme ile

sürdürülebileceğine inanmış ve bu uğurda tüm

zorluklara göğüs germişlerdir. Kendileri için değil, ülkeleri

ve toplumun refahı için çalışmışlardır.

Sonradan bunun tersine doğru gidişten ise büyük üzüntü

duymuşlardır. Selahattin Bey’e göre Türkiye kendi zekasını

körleten bir memlekettir, fakat yapısı mücadeleye

başlamaya uygundur.

O zamanlar Hürriyet Gazetesi’nde yazmakta olan Mümtaz

Soysal bir yazısında Selahattin Bey’i Türk sanayiinin ‘abide

ve anıt’ isimlerinden olarak anar. Ve, 14.7.1995 tarihli bir

başka yazısında O’nu köşesine şöyle taşır; ‘Bir kahraman

öldü. Dün sessizce gömülen bir kahraman:Selahattin

Şanbaşoğlu. Kahramanlık yalnızca savaş cephelerinde

olmaz. Başka cephelerin de kahramanları vardır. Ama,

genellikle onlara madalya verilmez, adlarına anıt

dikilmez. Şanbaşoğlu Türkiye’nin ulusal sanayi kurma

savaşı kahramanlarındandı. Belki de, o çeşit kahramanlar

yetiştirmiş bir kuşağın son kalan temsilcilerinden biriydi.

……Hep vardı. Örneğin, son ayların Türkiye’sinde

Karabük tartışılırken yine o vardı ve ancak çok genç

insanlarda bulunabilecek bir direnç ve güçle vuruşmaya

devam ediyordu. Özgeçmişi aslında o ilk cumhuriyet

kuşağının ortak özgeçmişinden pek farklı değil:

Savaşların sıkıntıları içinde geçmiş bir gençliğin ardından,

yeni kurulacak Türkiye’nin kalkınmasında görev almak

üzere yetiştirilmek için, devlet parasıyla yabancı ülkelere

gönderiliş, orada ciddi bir öğrenim; dönünce bugün çok

erken sayılabilecek bir yaşta, önemli alanlarda kuruculuk

sorumluluğunu yükleniş; sonra da, o ağır yükün altından

gerçekten ‘kahramanca kalkış’. Sağlam bir kamu görevi

anlayışı, müthiş bir özveri. Yalnız çalışırken değil, emeklilik

çağında da, ileri yaşlara kadar devam eden bir ilgi, inanılan

davaların savunulması için sürüp giden bir mücadele

azmi……….’

Bu yazılanlar aslında yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’ni

muassır medeniyete kavuşturma ütopyasının peşine

düşmüş bir kuşağın hayat hikayesinin kısa özetidir…

Bağımsızlığı, yurt kaynaklarını ve ülke insan gücünü

esas alan ve tamamiyle bize özgü bu kalkınma uğraşına

ömürlerini adamış o kuşak artık yok……..

Selahattin Şanbaşoğlu’nu ve ülkemizin bağımsız kalkınma

ve sanayileşme savaşının diğer kahramanlarını saygıyla ve

özlemle anıyoruz……

27

Tek

nik

ya

zı ALTERNATİF HAMMADDE KAYNAKLARINDA ALGILAMA SORUNLARI

Algıların tanımlamalarımızı ve olguları belirlediği

genel bir doğrudur, ancak algıları belirleyen unsurlar

biraz tartışmalı da olsa değerlendirme konularına göre

aşağıdaki şekilde değişiklik gösterebilir.

• Temel bilgilerimiz, aldığımız eğitim,

• Deneyimlerimiz, kalıplaşmış yargılar, önyargılar,

• İnançlarımız, alışkanlıklarımız, öğrenilmiş çaresizlikler,

o anda işimize gelenler,

• Bilgi temelli ve Yöntemli incelemelerimiz,

• Genelde kabul edilen ve bize doğru olduğu

söylenenler,

• Kamu oyu oluşturan unsurların değerlendirmeleri

vb ler.

Günlük hayatımızda, bilgi temelli olmayan ve genelde

doğru kabul edildiği için doğrudur, gerçektir denilenler

ile yaşamamızda çok fazla bir sakınca olmayabilir, ancak

konumuz eğer Çelik üretim sektörümüzün çok geç ve

kendi iradesi dışında güncelleşen hammadde sorunu,

bunun iç kaynaklar ile karşılanabilme seçeneklerinin

irdelenmesi, dikey entegrasyon ve hammadde tedariği

açısından geleceğinin garanti edilmesi ise, yaşamsal

sakıncalar söz konusudur.

Büyük bir çoğunlukça kesin doğru olarak kabul

edilmiş algılamalara karşı argümanları direkt olarak

ileri sürmek, inandırıcılıktan uzak spekülatif söylem

olarak değerlendirilebilir, bu nedenle tersinin iddia

edilemeyeceği düşünülen saptamaları sorgulamak için

sadece bazı basit soruları sormak ve bunları cevaplamaya

çalışmak daha doğru olacaktır.

Doğru / Gerçek 1; Türkiye’de Demir Cevher yoktur, yada

hafifl eterek söyleyelim, yeterince yoktur.

Demir Cevherinin mevcut olup olmadığı, bir dizi yoğun,

uzun süreçli ve detaylı Jeolojik çalışma süreci sonucunda

saptanabilir, tüm saptamalar o anın ve yapılan çalışmanın

kapsamının bir fonksiyonudur.

Türkiye’de geçmişte yapılmış bir takım envanter

çalışmaları çoğunlukla MTA‘nın ve belki bazı

üniversitelerin ve bazı özel üreticilerin tespitlerini

derlemekten öteye gitmemiştir. Az veya yok denen şey

o çalışmaların bir saptamasıdır. Ülke genelini kapsayan

güncel bir derleme mevcut değildir, o nedenle azdır

denilen ve bir takım figürler ile desteklenen saptamalar

güncel değildir. Ancak sektörün içinde olanlar iyi bilirler

ki, son yıllarda yapılan sondajlar ile mevcut rezervlerin

çok üstünde tespitler yapılmıştır, yapılmaktadır. En

büyük üreticilerin dışındaki demir cevheri üreticilerinin

çoğunun yeterli sondaj ve jeolojik değerlendirme

yapmaktan uzak olduklarını, bunun da sektörün

teknolojik düzeyinin çok yüksek olmaması gerçeğinde

olduğu gibi, bu çalışmaları yapacak yeterli sermaye

birikimi yaratamamış olmalarından kaynaklandığını iddia

edebiliriz. Bilimsel olmayan, ancak sektörün fiili güncel

değerlendirmelerinin derlenmesinden kaynaklanan

bir tespit yapabiliriz; Türkiye’ de Demir cevheri vardır,

kuşkusuz bir Brezilya, Avustralya, Hindistan, Rusya, Iran

kadar yoktur, ancak demir çelik sektörünün hammadde

ihtiyacının bir bölümünü karşılayacak düzeyde cevher

vardır. Yaşanılan fiili deneyimler bunu kanıtlamaktadır,

bu fiili deneyimlerin programlı ve bilimsel düzeyde

yaygınlaşması gerekmektedir. Demir cevheri; bilimsel

olarak tespiti, teknolojik olarak değerlendirilmeyi ve

özellikle EAO kökenli çelik yapımında kullanılabilecek

hale getirilmeyi beklemektedir. Güncel olarak tartışılan,

EAO larda hurda yerine kısmen Demir cevheri türevlerinin

kullanılma yolunun açılması sektör için itici bir güç

olacaktır. İlginç olan nokta, hem cevher tarafı , hem de

Ark ocaklı sektör tarafı böylesi bir yolun mevcut

olduğundan habersiz gibidir. Algılamanın değişmesi,

tüm gerçekleri değiştirecektir, örneğin Entegre tesislerin

alımlarını 2008 den sonra kat kat artırmış olması, yeni

bulunan kaynaklar nedeni ile değil, alıcının yerli cevhere

bakışının değişmesi nedeniyledir.

Doğru / Gerçek 2; Türkiye’deki Demir cevheri kalitesizdir.

Cevherin kalitesi tek başına tenör figürleri ile

tanımlanabilecek bir parametre değildir. Fiyatların yeterli

kar marjı içermediği, zenginleştirme yatırımlarını ve bunun

operasyon maliyetlerini karşılayabilecek karlılıkların

olmadığı bir dönemde yapılan kalite tanımlaması ile , tüm

bu operasyonları karşılayabilecek karlılık ve Pazar talebinin

olduğu bir dönemdeki kalite tanımlaması farklıdır. Düşük

kalite tanımlaması da, rezerv tanımlamasında olduğu

gibi güncel bir tanımlama değildir, değişen dünya, fiyat,

talep , teknolojik düzey ve zenginleştirilmiş toz demir

cevherini Elektrik Ark Ocaklarında kullanılabilecek hale

Muammer BİLGİÇ Metalurji Mühendisi

28

Tek

nik

ya

zı

getiren proses ve teknolojilerin geliştirilmiş olması, kabul

edilebilir cevher kalitesi tanımlamalarını da değiştirmiştir.

Bu nedenle 2006 yılında Dünya toplam cevher tüketiminin

% 6 sını oluşturan toz ( fine ) cevher kullanımı 2015 yılında

% 25 leri bulacaktır. Eskiden değersiz olan şimdi değerlidir,

kalitesiz olan artık kalitelidir. Daha fazla detaya girmeyi

ileriye bırakarak çok rahat iddia edebiliriz, Türkiye’deki

Demir cevheri anlamlı karlılıkları sağlayabilecek bir kalite

düzeyindedir.

Doğru / Gerçek 3; Türkiye’deki Demir Cevheri Elektrik

Ark Ocaklarında kullanılamaz;

Aslında mutlak doğru kabul edilen bu tespitin altında

tartışılması gereken bir “ inanç “ vardır. Elektrik Ark

Ocaklarında Cevher kökenli ürünlerin (DRI) kullanımı

ekonomik değildir, yatırımları çok pahalıdır, operasyon

maliyetleri yüksektir ve mevcut hurda temelli çelik

üretimi maliyet profilini olumsuz yönde etkileyecek

bir etki yaratacaktır. Bu algı da güncel bir tespite

dayanmamaktadır. Zenginleştirilip toz haline getirilecek

cevher Kömür esaslı prosesler ile Direkt Redüklenmiş

Demir haline getirilebilir. Bu ürünlerin de kullanıldığı EAO

esaslı çelik üretiminde, DRI’ın getirdiği olumsuz katkılar

dikkate alınsa dahi, mevcuttan çok, çok daha avantajlı

bir total çelik maliyet profili gerçekleştirilebilir. Eskiden

olmayan veya yaygın olmayan; kömür esaslı ve toz cevher

kullanılan DRI üretim teknolojileri artık geliştirilmiştir.

Toz cevher, artık önemli bir hammadde kaynağı haline

gelmiştir. Bu tür yatırımlar artık daha düşük ve esnek

kapasitelerde yapılabilir hale gelmiştir. DRI, artık

Türkiye’de üretilebilir ve kullanılabilir hale gelmiştir.

Mutlak doğru olarak kabul edilen bu üç tespitin güncek

bilgilere dayanmadığını ve artık bir tespit değil, tüm

sektörün önünü tıkayan bir “ inanç ” haline geldiğini iddia

etmek çok mu abartılı olur? Olguları önemli ölçüde bizim

algılamalarımızın belirlediği saptamasına dayanarak şunu

öneriyorum; lütfen doğrularımızı tekrar gözden geçirelim,

etrafımızı kuşatan gerçeği daha net algılamaya çalışalım.

34 Milyon Ton/yıl üretim yapan, müthiş bir dinamizm ile

büyüyen, bir sektörün hammadde sorununun mercek

altına alınmasının; cari açık, güncel politika ve medya gibi

etmenler nedeniyle değil, iradi olarak sektörün kurumları

tarafından gündeme getirilmesi ve bu büyüklüğe uygun

politikaların geliştirilmesi gerekmez mi ?

Eminim ki bu gün doğru ve gerçeği yansıtır olarak kabul

edilen saptamalar, önümüzdeki yıllarda fark edilmeden

gündemden kalkacaktır. Gereken sadece algılama ve

değerlendirme mekanizmalarının değişmesidir.

Bilgi temelli ve her türlü parametreyi metodik olarak

dikkate alacak bir dönüşümü gerçekleştirmek, gerçeği

daha doğru algılamanın en temel koşuludur. Özellikle

Ark Ocaklı Çelik üretim sektörünün algılamalarının

değişmesi , bu sektör için yok olan demir cevheri talebini

artıracak, yok olan cevheri var edecek, ve düşük olan

kaliteyi yükseltecektir.

Geleceği tahmin etmenin en iyi yolu onu yaratmaktır

derler, inanılmaz bir büyüme hızı ile kendisini yaratan

Türk Çelik Endüstrisinin hammadde alternatifl eri

konusunda daha doğru stratejileri oluşturması için

gerekli olan entellektüel üretim çalışmaları önümüzdeki

gündemdir.

29

KÜRESEL GRAFİTLİ DÖKME DEMİR PİSTON SEGMANI ERİYİK OKSİJEN, FeSiMg, AŞILAMA MİKTARLARI VE SİGMAT KÜRESEL-LEŞTİRME YÖNTEMİNİN GRAFİT MORFOLOJİSİ VE DİĞER ÖZELLİKLERE ETKİLERİ

Tek

nik

ya

zı

Savaş İZGİZ

ÖZET

Dökme demir eriyik oksijen miktarı farklı grafit

morfolojilerinin oluşmasında kuvvetli bir etkiye sahiptir.

Celox analiz cihazı ile küresel grafit dökme demir eriyikleri

üzerine yapılan çalışmalar EMK değeri -0.200 mV’un

altında küreselleşmenin meydana geldiğini göstermekte,

-0.110 ile -0.200 mV değerleri arasında ise lamel (yapraksı)

ve vermikular (mercan grafit) oluşmaktadır. Vermikular

grafit çok dar bir eriyik oksijen miktarı bölgesinde var

olmakta buda üretiminde O, S ve Mg miktarlarının hassas

miktarlarda seçimini gerektirmektedir.

Yapılan bu incelemede ocak eriyik oksijen miktarının

FeSiMg ile işlem sonu oksijen miktarının % 70’ini

kaybetmiş olduğu ve aşılama ile magnezyum işlemi

sonrası oksijen miktarına göre % 7 ila % 20 arasında

oksijen miktarının azaldığı tesbit edilmiştir.

FeSiMg miktarı ile EMK değeri azalmaktadır.Farklı aşılama

miktarlarında, % 0.36 ile % 0.64 EMK değeri doğrusal

olarak FeSiMg miktarı düşmektedir.

Küresel grafit küre sayısı aşılama miktarı ile artmakta

olup % 0.36 ve % 0.64 Superseed miktarlarında bu fark

% 26 olmaktadır.Parça soğuma hızı arttıkça küre sayısı

artmaktadır.

Bulunan diğer ilişkiler ise küre sayısının FeSiMg miktarı ile

azalmakta olduğu, çekinti ve karbür miktarının artmasıdır.

Bu ince kesitli döküm parçalarında, kalınlığı 2.5-5 mm,

karbürsüz bir ana dokunun düşük FeSiMg ve yüksek

aşılama miktarları ile erişilebilinmekte buda eriyik kükürt

miktarınında düşük azami % 0.01 olması gereğini ortaya

koymaktadır.

Hiç şüphesiz eriyik düşük kalıcı magnezyum değerleri,

magnezyum işlemi sonu kalıcı magnezyum miktarının

standart sapmasına bağlıdır. Sigmat küreselleştirme

işlemi sonu ortalama kalıcı magnezyum miktarı Sandwich

yöntemine nazaran standart sapmanın % 37 azalması

nedeni ile % 62 daha düşük bir değerde kalmaktadır.

Anahtar kelimeler

Dökme demir, grafit morfolojisi, oksijen miktarı, EMK

değeri, FeSiMg miktarı, Aşılama miktarı, küre sayısı,

küreselleşme, karbür oluşumu, sigmat yöntemi, piston

segmanı

1. GİRİŞ

Bu güne kadar çok sayıda inceleme ile dökme demir

eriyikleri oksijen miktarının grafit morfolojisi üzerine

etkileri incelenmiştir[1,2,3,4].

Grafit morfolojileri, biçimleri, eriyik oksijen miktarının

azalmasına paralel olarak EMK değeri -200 mV’a kadar

lamel (yapraksı) ve dar bir bölge içinde kompakt (mercan

biçiminde) olup bu değerin altında küre biçimindeki

grafite dönüşmektedir[1,5].

Lamel grafitin kristalizasyonunda grafit ve östenit

beraber temas halinde büyürler. Buna karşın küresel grafit

ise ilk önce grafit kristalizasyonu devam eder daha sonra

östenitle çevrelenir[5].

Magenezyum işleminden sonra heterojon çekirdeklerin

merkezlerinde MgS, CaS sülfitleri bulunur bu sülfitler

kompleks magnezyum oksitleri tarafından (MgOSiO2)

çevrelenir, aşılama sonrası ise bu hekzagonal çekirdekler

üzerine Ca, Al oksitler (CaOAl2O

3.2SiO

2) yerleşir, böylece

hekzagonal kristal kafesi özellikleri itibari ile grafitin

kristal kafesi ile eşleşir,iyi bir uyum sağlar[6,7,8].

Lamel grafitin kristalizasyonunda ise bu çekirdekler

birincil olarak özünde Al2O

3 veya MnS bulunan ve

bunların aşılama öncesi yine hekzagonal bir kristal kafesi

özelliği ile SiO2 ile çevrelendiği bir görünüme sahiptirler.

Metalurji Yüksek Mühendisi

30

Tek

nik

ya

zı

Sülfit ve oksitlerin var olmaları küresel grafitin oluşumu

için ön şarttır. Bu oksit ve sülfitler ise magnezyumun

eriyik içinde bulunması ile meydana gelirler. Richardson

diyagramında görüleceği üzere oksitler serbest enthalpi

değerleri nedeni ile kararlı olanlardır.daha sonra sülfitler

oluşur. Küresel grafitin meydana gelmesi için gerekli

olan kükürtsüzleştirme reaksiyonu eriyik içinde oksijenin

büyük kısmının magnezyumla bağlanmasından sonra

meydana gelecektir.

Eriyik içersindeki oksijen miktarı çözünmüş magnezyum

miktarı ile azalır.

EMK ölçümü ile çözünmüş oksijen miktarının durumu

tesbit edilir. Magnezyum işlemi sonu EMK değeri kuvvetli

derecede düşer ve bu etki aşılama ile devam eder.

Bu incelemede piston segmanı dökme demir eriyiği

oksijen miktarı EMK ölçümleri ile farklı magnezyum

miktarı ve aşılama miktarları ve parça soğuma hızının

küreselleşmeye, küre sayısına ve karbür oluşumuna

etkileri tesbit edilmiştir.

Magnezyum işlemi yöntemi sigmat’ın bu yukarda verilen

özelliklere etkilerinin incelenmesi çalışmanın diğer

kısmını oluşturmaktadır.

2. KÜRESEL GRAFİTLİ DÖKME DEMİR

PİSTON SEGMANI

Bugün hafif dizel (LVD) ve orta menzilli dizel (MRD) 1 inci

yuva kompresyon segmanı küresel grafitli dökme demir

malzemedir (Şekil 1, Tablo 1)[9].

Piston segmanları sertleştirme ve bunu takiben

manevişleme ısıl işlemine tabi tutulurlar.

Bu durumda piston segmanları yüksek sertlik, eğilme

gerilimi ve elastiklik katsayısına sahiptirler.

Şekil 1. Küresel grafitli piston segmanı doku resimleri, dağlamasız

ve sertleştirilmiş menevişlenmiş ana doku, menevişlenmiş

martenzit, dağlanmış.

31

Tek

nik

ya

zı

3. DENEYSEL ÇALIŞMALAR

Deneysel çalışmalarda şarj malzemesi normal üretim

prosesinde kullanıldığı cins ve miktarlarda seçilmişlerdir.

Şarj malzemeleri % 55 Sorel piki ve % 45 döngüden

ibarettir.

Ergitme 4to/250Hz/2500 kW asitik astar induksiyon

ocağında yapılmış,ocağa ön aşılama etkisi kazanılması

amacı ile % 0.1 SiC ilave edilmiştir.

Döküm sıcaklığı 1540 C olup, magnezyum küreselleştirme

işlemi 280 kg lık sandwich potasında gerçekleştirlmiş ve

aşılama 145 kg lık potalara döküm esnasında yapılmıştır.

Küreselleştirici olarak FeSiMg5 ve aşılama malzemesi ise

Superseed kullanılmıştır.

Oksijen miktarının ölçümünde Electro-Nite’ın Celox ölçü

sondesi kullanılmıştır. Ölçüm prensibi Nerns’in kuramına

dayanmakta ve bir kuvars borusu içine yerleştirilmiş

zirkon oksit katı elektrot görevini görmektedir.

Termoelementin diğer ucu dökme demir eriyiği içinde

bulunmakta diğer taraftada karşılaştırıcı, referans, olarak

Cr-Cr2O

3 bulunmaktadır. Eriyik içersindeki oksijen miktarı

referans olarak alınan Cr-Cr2O

3 ten farklı ise bu durumda

daha düşük olan tarafa doğru bir iyon akışı meydana

gelmektedir.Ölçülen akım EMK aşağıdaki eşitlikten

saptanılır[10,11]:

EMK= (RT/A*F)*ln(po2

e/po2

r dir, (1)

burada:

R= Gaz sabitesi 1.9865 calK-1mol-1,T=Sıcaklık K,

F=Faraday kat sayısı 23066 cal V-1mol-1

Po2

e= eriyik kısımsal oksijen basıncı bar

Po2

r=referans kısımsal basıncı bar

Oksijen aktivitesi,miktarı EMK, kısımsal basınçlar ve

oksijenin sıcaklığa bağlı olarak değişen serbest enthalpi

değerini içeren eşitlikten saptanılmıştır[11]:

ΔG0=RTln K(o)=R(0.146*T+6120) cal mol-1 (2)

EMK değerleri iki farklı büyüklükteki piston segmanı için

farklı aşılama ve farklı FeSiMg5 miktarları uygulanarak

ocak eriyiği, eriyiğin küreselleştirme işlemi ve aşılama

sonrası ölçülmüşlerdir.

Tablolar 2 ve 3 te ölçüm değerleri, eriyiğin kimyasal

analizi, grafit küre sayısı,grafit şekil değerlendirme notu

ve sementit miktarları değerleri verilmiştir.

Küresel grafitli dökme demir piston segmanı

malzeme şartnamesi

ISO 6621-3, alt sınıf 52

Kimyasal analiz % C: 3.5-4

Si: 2.4-3.2

Mn: en fazla 0.5

P: en fazla 0.3

S: en fazla 0.05

Cr: en fazla 0.2

Cu: en fazla 1

Mg: en fazla 0.1

Doku Grafit: Küresel

Ana doku: Menevişlenmiş martenzit

Mekanik özellikler Sertlik: HRB 104-112

HRC 25-42

Eğilme gerilimi: en az 1300 MPa

Elastiklik katsayısı(young modülü): en az 150000 MPa

Isı genleşme katsayısı 10-6/K,20-100 C: 10.0

Özgül ağırlık 7.3 gr/cm3

Tablo 1. Küresel grafitli dökme demir piston segmanı malzeme şartnamesi.

32

Tek

nik

ya

zı

Grafit şekil değerlendirme notu ilgili iç malzeme

şartnamesine göre yapılmıştır. Şekil 2 de bu şartname

gösterilmiş olup 1 en iyi, 2 kabul edilebilir ve 3 notuda

kabul edilemez kriterini belirlemektedir. Yine aynı

şartnamede küre sayısı en az 50000 a/cm2 olmalıdır.

Piston segmanı dökümünde dizi döküm yöntemi

uygulanır[9].Birbirleri üzerine yerleştirilmiş 18 kalıplanmış

dereceye döküm yapılır. 45 dak sonra numuneler en son

pota ile dökülmüş diziden,dizinin yukarsından başlayarak

3 üncü diziden alınır ve doku,sertlik analizleri yapılır.

Doku analizinde yukarda belirtildiği gibi grafit şekil

değerlendirme notu verilir,küre sayısı tesbit edilir ve

bunun yanında karbür miktarı bulunur.Karbür miktarının

kabul sınırı azami %10 dur. Karbürler ince iğne şeklinde

özellikle yüksek kalıcı magnezyum değerlerinde ve ince

kesitlerde görülür.

Çift olarak dökülen piston segmanlarının ikiye

kesilmelerinden önce ferritleştirme ısıl işlemi uygulanır.

920C/3h/500C ye kadar yavaş soğutma sonu sertliği HRB

88 olan tüm ferritik bir doku elde edilir.

Şekil 3 ferritleştirme sonu bir piston segmanı grafit

dokusunu göstermektedir. Görüleceği üzere küre sayısının

yüksekliği ve kürelerin yuvarlaklık derecesinin % 92.6≥ 80

derece olması ancak metalurjik proses parametrelerinin

optimizasyonu sonucu erişileceği gerçeğini ortaya

koymaktadır (Şekil 4 ).

Şekil 2. Grafit şekli değerlendirme notu. En üstte 1 en iyi, ortada

2 kabul edilebilir ve altta 3 kabul edilemez.

Deney Nr FeSiMg5-miktarı kg %

1 3.3 1.2

2 3.0 1.1

Aşılama malzemesi

Superseed Superseed

Döküm pota Nr

136 137 138 139

Aşılama malzemesi miktarı kg %

0 0

0.5 0.36

0.9 0.64

0 0

0.5 0.36

0.9 0.64

EMK ölçüm Nr Sıcaklık C EMK mV Oksijen aktivitesi ppm

3 1486

-0.196 1.03

4 1469

-0.200 0.87

5 1457

-0.206 0.74

6 1494

-0.198 1.06

7 1472

-0.201 0.88

8 1451

-0.211 0.68

Kimyasal analiz % C Si Mn P S Mg Doymuşluk derecesi Sc

3.85 2.71 0.05 0.04

0.003 0.02 1.13

3.84 2.94 0.05 0.04

0.003 0.019 1.15

3.85 3.06 0.05 0.04

0.004 0.019 1.17

3.87 2.86 0.05 0.05

0.003 0.028 1.15

3.88 2.89 0.05 0.04

0.003 0.02 1.16

3.86 3.07 0.05 0.04

0.004 0.019 1.17

Modül mm(V/O)= (w*h)/(2*(w+h) Dış çap mm

1.67 112.6

1.67 112.6

1.58 86.7

1.58 86.7

Grafit değerlendirme notu Küre sayısı N/cm2 Sementit miktarı %

2 67500 Max 3

❶-2 87500

1

1-2 76500 Max 6

❶-2 91500

1

Tablo 2 Deney sonuçları.Siyah daire içinde olan değerlendirme ağırlıklı tesbit edilen

33

Tek

nik

ya

zı

Şekil 3. Ferritleştirme sonu ana doku.

Karbür miktarı küre sayısı ile azalmaktadır. Bu olgu

magnezyum faydalanma derecesi yüksek, kalıcı

magnezyum miktarı düşük ve standart sapması az olan

Sigmat küreselleştirme yöntemininde bu çalışma planı

içinde incelenmesi gereğini ortaya koymuştur.

Sigmat (Flotret) yöntemi Materials & Methods İngiltere

tarafından geliştirilmiş olup eriyiğin bir hazne içinden akışı

esnasında küreselleştirme işlemiminin gerçekleştirilmesi

prensibine dayanmaktadır (Şekil 5).

Hazne içine dökümden hemen önce yerleştirilen

FeSiMg(3-4) alaşımı ile bu işlem yapılır. Sigmat

yönteminde kullanılan FeSiMg alaşımı magnezyum

miktarı % 3-4 arasındadır, buna örnek olarak Procoloy 3.5

analizi aşağıda verilmiştir[12].

Procoloy 3.5 Tane büyüklüğü 2-12 mm

Si % 47

Ca % 0.92

Al % 0.92

Mg % 3.58 ve

Ce % 1.46

Deney Nr FeSiMg5-miktarı kg %

3 2.7 1.0

4 2.4 0.9

Aşılama malzemesi

Superseed Superseed

Döküm pota Nr

140 141 142 143

Aşılama malzemesi miktarı kg %

0 0

0.5 0.36

0.9 0.64

0 0

0.5 0.36

0.9 0.64

EMK ölçüm Nr Sıcaklık C EMK mV Oksijen aktivitesi ppm

9 1502

-0.185 1.34

10 1473

-0.195 0.96

11 1465

-0.203 0.82

12 1502

-0.190 1.25

13 1473

-0.195 0.96

14 1469

-0.196 0.92

Kimyasal analiz % C Si Mn P S Mg Doymuşluk derecesi Sc

3.89 2.80 0.05 0.05

0.003 0.025 1.15

3.88 2.88 0.05 0.04

0.004 0.022 1.16

3.87 2.97 0.05 0.04

0.004 0.017 1.16

3.87 2.75 0.05 0.05

0.003 0.023 1.14

3.88 2.85 0.05 0.04

0.004 0.018 1.15

3.85 2.98 0.05 0.04

0.004 0.016 1.16

Modül mm(V/O)= (w*h)/(2*(w+h) Dış çap mm

1.67 112.6

1.67 112.6

1.58 86.7

1.58 86.7

Grafit değerlendirme notu Küre sayısı N/cm2 Sementit miktarı %

❷-3 71000 Max 2

❶-2 88000

yok

2-3 93000 Max 1

1-2 107000 Max 1

Tablo 3 Deney sonuçları.Siyah daire içinde olan değerlendirme ağırlıklı tesbit edilen

34

Tek

nik

ya

zı

Deneme çalışmalarında şarj malzemesi % 60 döngü ve

% 40 Sorel pikinden ibaret olup ocak kimyasal analizi:

C % 3.95

Si % 1.9

Mn % 0.09

P % 0.04

S % 0.01 dir.

Sigmat öncesi potaya döküm sıcaklığı 1535 C olup aşılama

2 kademede ilk önce ocaktan eriyiğin alınmasında FeSi75,

% 0.34 ve daha sonra sigmat haznesinden çıkışta % 0.3

Superseed ve % 0.3 FeSiMg1 miktarlarında uygulanmıştır.

Sigmat haznesine yerleştirilen FeSiMg3.5 alaşım miktarı

% 1.2-1.7 arasında değişmiştir.

Eriyiğin Sigmat haznesine döküm sıcaklığı 1450-1480

C dir.Küreselleştirme prosesi 145 kg eriyik için 20 san.

sürmektedir.

Şekil 5. Sigmat yöntemi, hazneye döküm.

4. DENEY SONUÇLARI

4.1. EMK ÖLÇÜMLER,FESİMG5 VE AŞILAMA

MİKTARLARININ ÖZELLİKLERE ETKİLERİ

EMK değerlerinden saptanılan eriyik oksijen miktarı

magnezyum işlemi sonrası % 63 azalmakta ve bunu

aşılama ile meydana gelen dezoksidasyon ile oksijen

miktarında aşılama malzemesi miktarına bağlı olarak %

28 ve % 24 ppm’e düşüş görülmektedir (Şekil 6) Toplam

olarak eriyikteki oksijen kaybı % 70 dolayında olmaktadır.

EMK değerleri ocak eriyiği için -0.11,magnezyum işlemi

sonrası -0.198,% 0,36 aşılama miktarı sonu -0.201 ve %

0.64 aşılama miktarı ile -0.206 mV azalmaktadır.

Eriyik oksijen kaybı FeSiMg5 miktarı ile doğrusal

artmaktadır (Şekil 7 ).

Küresel grafitli dökme demir üretiminde EMK -0.200 mV’un

sınır değeri olduğu ve bu değerin altında kalınması gereği

görülmektedir.

EMK değerleri aşılama miktarı ile doğrusal olarak

azalmaktadır.Grafit küre sayısı FeSiMg5 miktarı azalmakta

aşılama miktarı ile artmaktadır. Aşılama miktarının % 0.36

dan % 0.64’e yükseltilmesi ile küre sayısındaki artış % 26.7

olmaktadır (Şekil 8 ).

Bu etkileşim çoklu regresyon eşitliği ile aşağıda verilmiştir

(Şekil 9 ):

Küre sayısı(a/cm2)= 1219.36+589.23*Aşılama miktarı

%-630*FeSiMg5 miktarı % (3)

R2= 0.8 ,Parça modülü 1.67 mm

35

Tek

nik

ya

zı

Küresellik değerlendirme notu yüksek aşılama

miktarında FeSiMg5 miktarından bağımsız olarak 1 -2

bulunmuştur.% 0.36 superseed ile aşılamada ise FeSiMg5

miktarları % 1.2 ve % 1.1 için 1-2 ve % 1,FeSiMg5 miktarları

% 0.9 için 2 -3 ve 2-3 değerlendirilmiştir.

Yine aynı şekilde karbür miktarı % 0.64 superseed ile

aşılamada %1 ve altı eser miktarda bulunmuştur.

Bu sonuçlar kalınlığı 2.5-5 mm olan küresel grafitli dökme

demirlerde karbürsüz bir ana dokunun var olacağını

ortaya koymaktadır.

4.2. SİGMAT DENEYİ SONUÇLARI

Eriyik pota kimyasal analizi:

C % 3.78

Si % 2.92

Mn % 0.09

P % 0.038

S % 0.008

Mg % 0.029

olup, sandwich yöntemi ile kalıcı magnezyum ve standart

sapmaları karşılaştırması Tablo 4' de verilmiştir.

Sigmat yöntemi Sandwich yöntemi

Kalıcı Mg-miktarı % 0.0286 0.046

Standart sapma % 0.0027 0.0065

Tablo 4. Sigmat ve Sandwich yöntemlerinin karşılaştırması

Görüleceği üzere aynı küreselleşmeye erişmede sigmat

yönteminde sandwich’e nazaran % 37 daha az kalıcı

magnezyum gerekmektedir. Bunun nedeni standart

sapmanın % 58 daha düşük olmasıdır. Bu özellik diğer

taraftan karbürsüz bir dokuyuda sağlamaktadır.

Küre sayısındada kalıcı magnezyumun daha az olması

nedeni sigmat yöntemi % 16.6 bir artış sağlamaktadır

( Tablo 5 ):

Sigmat yöntemi Sandwich yöntemi

Ortalama küre

sayısı a/cm2

86300 73982

Standart sapma

a/cm2

Artış +% 16.6

Tablo 5. Sigmat ve Sandwich yöntemleri ortalama küre sayısı

Magnezyum faydalanma % leri Sandwich yönteminde

% 46 sigmat yönteminde ise % 70 dir.

36

Tek

nik

ya

zı

Şekil 10 da küreselleşme değerlendirme notu ile

FeSiMg3.5 miktarı arasındaki ilişkiden ideal miktarın % 1.7

olduğu görülmektedir.

Yapılan bu çalışmalar sigmat yönteminin sandwich

yöntemine nazaran şu elverişliliklerini ortaya koymuştur:

• Daha az kalıcı magnezyum

• Daha küçük standart sapma,proses kararlılığı

• Yüksek küre sayısı dolayısı ile daha az karbür

mevcudiyeti, daha az çekinti

• Daha yüksek magnezyum faydalanma derecesi,

ekonomik

• Kısa proses süresi, daha az ısı kayıpları

• Az miktarda eryiğin magnezyum işlemine olanak

verme

• Direkt hazne çıkışında aşılama

• Sandwich yönteminde var olan beyaz dumanın çok az

olması

Bu elverişlikler sigmat yönteminin dökümhanelerde

küreselleştirme işleminde büyük bir uygulama alanına

sahip olduğununda bir kanıtı olmaktadır.

Bu incele sonuçları özellikle ince kalınlığa sahip küresel

grafitli döküm parçalarının üretiminde iyileştirme

çalışmalarına destek bilgiler sağlamakta, pratikte

karşılaşılan bazı problemlerinde çözümünde nedenlerini

ortaya koymaktadır.

KAYNAKLAR

1. Hummer R, W.Meyer, R.Schlüsselberger

Giesserei-Rundschau 28(1981) Nr 12,S 13-21

2. Hummer, R

Giesserei-Praxis Nr 8/10, 1989, S 142-151

3. Benecke T ve diğerleri

Giesserei 80(1993)Nr.19, S 656-662

4. Amah El-Mahbrouk

Doktora tezi ODTÜ Ocak 2007

5. Ghorpade S.C ve diğerleri

AFS Transaction Vol.83, 1975, S.193-198

6. Cast Iron Inoculation

ELKEM Fe Inoc/3k/7/93

7. Onsoien M I.

Doktora tezi Norveç Üniversitesi NTNU 1997

8. Izgiz S

Küresel grafitli dökme demir

Segem Ankara ISBN 975-7608-01-7

9. Izgiz S

Metalurji Sayı 156(2010) S.18-30

10. http://electro-nite.de/de/sensorsformoltenmetals/

oxygencontrol

Oksijen aktitesi ölçümü Celox

11. Gleitscher W

Metal SEAISI Quartely 2006 Vol 35, Nr.1, S 38-46

12. Materials and Methods Limited

Flotret process Technical Information Nr 4, 1984

37

TAKIM ÇELİKLERİ ÜRETİMİNDE KULLANILAN VAKUM ERGİTMEPROSESLERİNİN METALURJİK KARAKTERİZASYONU

Tek

nik

ya

zı

Murat AYDIN Metalurji ve Malzeme Mühendisi

1. GİRİŞ

1950’li yıllardan itibaren çelik özelliklerindeki gelişmeler

yeni çelik sınıfl arının doğmasına neden olmuştur.

Özellikle C, N, O, H gerektiğinde S ve P gibi elementler ile

oksit miktarlarının çok düşük olduğu ultra temizlenmiş

çeliklere doğru eğilim artmıştır. Bu tür kaliteli çeliklerin

üretimi ikincil metalürjiyi gerektirmektedir. İkincil

metalürjinin günümüzde ulaşılan en son aşaması ve en

önemli özelliklerinden biriside vakum metalürjisidir.

Vakum proseslerinin çelik üretim prosesleriyle

kombinasyon halinde olmasıyla bugün yüksek

kaliteli çeliklerin üretimi mümkün olmaktadır. Vakum

metalürjisi yöntemiyle; yüksek alaşımlı takım çelikleri,

ultra düşük karbonlu ve azotlu IF çelikleri, çok düşük

karbonlu Ti ilaveli, Ti+Nb ilaveli ve Nb ilaveli çelikler,

dar analiz toleranslarının inklüzyon miktarlarının

minimize edilmesinin istendiği çelikler, yüksek derecede

şekillendirilebilirliğin istendiği derin çekme, extra derin

çekme özellikli çeliklerin ve yüksek sıcaklık alaşımlarının

bugün üretimi yapılabilmektedir.

2. VAKUM ERGİTME PROSESİ

Çok yüksek nitelikli çeliklerin ergitilip dökülmesinde

kullanılan yöntemler, son derece kaliteli ve yüksek

teknoloji ürünü süreçlerden oluşmaktadır.

Yüksek nitelikli çeliklerde kaliteyi belirleyen özellikler

aşağıdaki unsurlara bağlıdır;

• Dar kimyasal bileşim

• Homojen kimyasal bileşim

• İnce taneli ve homojen mikroyapı

• İşlenmiş yüzeyler (Kabuk soyulmuş)

Alışılmış çelik üretim süreçlerine ek olarak, çok temiz

hurda (özellikle paslanmaz çelik hurdası) girdi olarak

kullanılır. Ergitme işlemi Elektrik Ark Ocaklarında (EAO)

yapılır ve mutlaka ergitme sonrası pota metalurjisi ile

alaşımlama ve gaz alma, Ca enjeksiyonu vb. işlemler,

çeliğin kalitesini arttırmak için ergiyiğe tatbik edilir.

Döküm, yine aynı amaçla dipten döküm yöntemi ile

gerçekleştirilir. Böylece elde edilen ingotlar, yeniden

ergitilerek iç yapı homojenliği daha da yükseltildikten

sonra, dövülerek ısıl işleme alınır. Burada dövülmüş çeliğin

mikroyapısı modifiye edilir ve gerek dövme gerekse de

ısıl işlem sırasında yüzeyde oluşan bozunmuş tabakaların

çelikten uzaklaştırılması için kütükler talaşlı işleme girer.

Böylece kabuk soyulmuş hale gelen bu kütükler, daha

sonra ultrasonik çatlak kontrolünden geçirilerek, diğer

mekanik inceleme için hazır hale getirilir.

Dipten döküm metodunda kullanılan potaların kova

şeklinde muylu bir çelik çeperi vardır. Bu potalar genellikle

tuğla döşelidir, bazen yalın halde kullanılırlar bazen de

yüzeyinde ateş kili olur. Çeperin dibinde refrakter bir

ağızlığı olan delik bulunur ve bu ağızlığın içinde metal

akışını kontrol etmeye yarayan bir tıkaç vardır. Şekil.2.1.

Şekil 2.1. Dipten döküm yöntemi.

Yüksek kaliteli çeliklere uygulanan pota metalurjisi ve

dipten döküm sistemi ile segregasyonlar (belli bölgelerde

alaşım elemanlarının ve kalıntıların birikmesi) azaltılmış

olur.

38

Tek

nik

ya

zı

Kaliteli çelik üretiminde temel olarak aşağıdaki prosesler kullanılır;

• Döküm – Dövme / Hadde Tekniği (Termo Mekanik İşlem)

• Toz Metalurjisi (Powder Metalurgy + Dövme ve haddeleme)

Şekil 2.2’ de yüksek kaliteli çelik üretim süreçleri, Çelik Üretim Akış Şeması’nda verilmiştir.

Şekil 2.2. Yüksek kaliteli çelik üretim akış şeması.

Üretilen kaliteli çeliklerin büyük bir kısmı Elektrik Ark

Fırınları’nda üretilir. Amerika’da bu oran %90 civarındadır.

Elektrik Ark Fırınlarında 3 elektrot bulunur ve bunlar

üçgen şeklinde yerleştirilmişlerdir. Elektrotlar grafit veya

amorf karbondur. Oluşan ark elektrotlardan banyoya gelir

ve metal doğrudan ergitilmiş olur. Elektrotların banyodan

olan yükseklikleri ve verilen ısı; elektrotları kaldırıp indiren

motorlarla otomatik olarak kontrol edilir. İşlem rafinasyon

ve gerekli ilavelerin (bileşim ayarlamaları) yapılması ile

gerçekleşir. İşlemin gerçekleştirilmesi;

• Oksitlenebilir elementlerin ayrıştırılması

(oksidasyon):

Çeliğin deoksidasyonu; Demirdeki FeO ve CO gibi

oksitlerin SiO2, Al

2O

3 ve CaO gibi çözünmeyen oksitlerle

dönüştürülmesidir. Banyodaki desülfürizasyon işleminde

Mangan ile birleşen sülfür yüzeye yükselir oradan curufun

CaO içeriği ile reaksiyon vererek kalsiyum sülfür oluşturur.

• Bileşim ayarlamaları:

Bu işlem banyo ilk eridiğinde başlar ve safl aştırma

periyodu boyunca devam eder. Metalik elementlerin

ilavesi tam bileşimi bilinen ferro alaşımlar ile yapılır.

Zaman zaman banyodan numune alınıp kimyasal bileşim

kontrolü yapılır.

Çelik üretiminde pota metalürjisinin fonksiyonu erimiş

metal fırını terk ettikten sonra bir konteyner vazifesi

görmesidir. Erimiş metal potadan kalıba dökülür. Erimiş

metal potaya akıtıldıktan sonra yüzeyin üstünde bir

curuf tabakası oluşur ve metali oksidasyondan ve hava

nedeniyle sertleşmekten korur.

İki tip pota vardır; kenardan döküm ve dipten

döküm. Kenardan döküm potalar sadece dökümhane

uygulamalarıyla sınırlıdır. Takım çelikleri uygulamasında

sadece dipten döküm potalar kullanılır.

39

Tek

nik

ya

zı

3. VAKUM ALTINDA GAZ GİDERME

PROSESİ

3.1. VAKUM OKSİJEN

DEKARBÜRİZASYON- VOD

Son yıllarda çok temiz yapıya sahip çeliğe gereksinim

ortaya çıkmıştır. Çok temiz çelik; içinde H, N, O gibi gazlar

ile S, As ve nonmetalik inklüzyonların kalitesi ve miktarı,

çeliğin sıcak işlenmesinde ve kullanım yerinde bir sorun

çıkarmayacak düzeyde olması demektir.

İşte bu tip özelliklerin üretimi için VOD (Vacuum Oxygen

Decarburisation) metodu kullanılır. Şekil 3’te görülen bu

yöntemde ark ocağından ferro alaşımları ilave edilmiş

olarak alınan sıvı çelik, alttan argon üfl eme olanağı olan

bir potaya konarak vakum haznesine getirilir. Burada bir

lens yardımıyla üstten O2 üfl enebilir.

Şekil 3.1. Vakum Oksijen Dekarbürizasyon-VOD Prosesi

Vakum altında metal banyosuna O2 üfl enmesi nispeten

hızlı bir dekarbürasyona sebep olur. Bu sırada yükselen

sıcaklık son alaşım ayarlamalarını yapmaya yetecek

kadardır. VOD sisteminde vakum hiç kesilmez. Redüksiyon

bitiminde numune alınır, ilave gerekliyse yapılır ve döküm

alınır. Kaliteli uygulamalarda argon karıştırmasının

bitiminde dökümden önce banyo 20 dakika dinlendirilir.

3.2. KONVERTÖRDE VAKUM OKSİJEN

DEKARBÜRİZASYON- VODC

VOD prosesinin konvertörde uygulaması VOD-C yöntemi

olarak bilinir. Bu da aynı kalitede biraz daha hızlı olarak çelik

üretimi sağlar. Vakumda gaz alma vasıfl ı çelik üretiminin

en önemli aşamalarından birisidir. Sıvı çelik bünyesindeki

çözünmüş O, H, N gazları çeliğin üretiminde hatalara

sebep olan en önemli safsızlıkların başında gelmektedir.

Bu gazlar, kalıntı oluşumundan çatlak oluşumuna kadar

birçok olumsuzluğa sebep olabilmektedir. Şekil 3.2’de bu

hatalara ait mikrografl ar verilmiştir. Genelde çelik döküm

hataları şunlardır:

• Metalik olmayan kalıntılar

• Gaz boşlukları

• Döküm boşlukları

• Segregasyonlar ( Birikimler )

• Alaşım segregasyonları

• Karbür segregasyonları

Şekil 3.2. (a); DIN 1.2767 Çeliğinde boyuna uzayan metalik

olmayan kalıntı ve hemen altında mikro gaz boşluğu. (b); DIN

1.2363 Çeliğinde yoğun gaz boşlukları. (c); DIN 1.2379 Çeliğinde

yaklaşık 1.0 mm çapında boşluk. (d); DIN 1.2344 Çeliğinde hadde

yönüne paralel ilerleyen kalıntı, muhtemelen MnS.

Sıvı çelik içinde çözünmüş olarak bulunan bu gazları

çelikten ayırmak, argon gazı ile vakum altındaki etkili

karıştırma ile sıvı çelikle cürufu tam kontak haline getirerek

sıvı çelik bünyesinden kalıntı(inklüzyon) uzaklaştırmak ve

etkili S gidermek için vakum işlemi uygulanır.

Aşağıdaki şekilde üretim sırasında oluşan boşluk ve

kalıntılar gösterilmiştir. Aşağıda verilen, Şekil 3.3’te

görüldüğü üzere üretim proseslerinden kaynaklanan

40

Tek

nik

ya

zı

bir biçimde çelik içerisinde oluşan kalıntı ve karbür

segregasyonları görülmektedir. Bu durum üretim

yönteminin çok iyi yapılmadığını açıkça göstermektedir

ki, ileriki uygulamalarda bu şekilde üretilen bir çeliğin

sorun çıkaracağı kesindir.

Şekil 3.3. (a); DIN 1.2436 Çeliğinde döküm boşlukları. 200X, (b);

DIN 1.2379 Çeliğinde karbür segragasyonu.100X, (c); DIN 1.2379

Çeliğinde karbür segregasyonu.100X, (d); DIN 1.2379 Çeliğinde

karbür segragasyonu.

4.1. VAKUM İNDÜKSİYON ERGİTME/ VIM

Vakum indüksiyon ergitme özellikle O2 ve N2 den

arındırılmış bir atmosferde ergitilmesi gereken

malzemeler için dizayn edilmiştir. Bu proses yüksek

alaşımlı çeliklerin ve süper alaşımların ergitilmesinde

oldukça başarılı olmuştur.

Aşağıda verilen, Şekil 4.1’de VIM üretim prosesi şematik

olarak verilmiştir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta

VIM üretimle ergitilen sıvının ya hemen VIM sonrası

işleme alınıp ürün haline dönüştürülmesi yada VIM

sonrası birtakım ergitme, yeniden ergitme ve dövme

gibi bir takım proseslerden geçirilerek daha kaliteli ürün

üretilmesidir.

VIM üretim yönteminde fırın içi yüksek sıcaklığa dayanıklı

refrakterle kaplanmış olup, fırın çok yüksek sıcaklıklara

çıkabilmektedir. Fırın kaplanmasında kullanılan refrakter

çeşidi fırınının çıkacağı sıcaklığa ve ergitilecek ürünün

cinsine bağlı olarak yapılmaktadır.

Fırının en büyük avantajı sürekli karıştırma prosesidir.

Bu yöntem ile istenmeyen elementlerin yapı içerisinden

uzaklaştırılması daha kolay hale gelmekte ve daha saf ve

homojen yapıya sahip bir ürün üretilmektedir.

Şekil 4.1. VIM üretim prosesi akış şeması

Şekilden de görüldüğü üzere vakum indüksiyon ergitme (VIM) prosesi, birinci ergitme (rafine, safl aştırma ve

kompozisyon kontrolü) başlayıp, ikincil ergitme prosesleri ile devam etmektedir.

41

Tek

nik

ya

zı

İkincil ergitme proseslerinden daha iyi bir verim almak için

ergitme işleminin vakum indüksiyon fırınında yapılması

çok önemli bir gerekliliktir. Böylelikle istenilen temizlikte

mikroyapıya sahip çelik üretilmiş olur.

Vakum indüksiyon ergitme sisteminin en büyük

avantajlarından birisi de, elektromanyetik alanın sürekli

karıştırma prosesini oluşturması ve yüksek arındırma

işlemidir. Böylece çok daha iyi kalitede ve safsızlıklardan

arınmış çelik üretimi gerçekleşir.

Proses; Şekil 4.2’ de görüldüğü üzere vakum ortamında

ergitme şeklinde yapılmaktadır. Sistem ergitilecek

malzemenin/ hurdanın indüksiyon ocağına şarjı ile başlar

ve vakum ortamında ingot dökümüyle son bulur, bu

işlem sonucunda çok yüksek kalitede çelik ve havacılık ve

uzay sanayinde kullanılan yüksek kaliteli süper alaşımlar

üretilmiş olur.

Şekil 4.2. VIM ergitme ve döküm yöntemi şematik gösterimi.

Fırın içi refrakterler ile kaplı olup sistem vakum pompaları

sayesinde sürekli vakum altında tutulmaktadır. Yüksek

alaşımlı çeliklerin ve yüksek sıcaklık alaşımlarının

indüksiyon ergitmesinde kullanılan potaların sıcaklık

dayanımı çok önemlidir, bu yüzden iyi bir refrakter

ile kaplanmış olması gerekmektedir. Özellikle yüksek

sıcaklık alaşımlarının ergitilmesi için gerekli olan yüksek

sıcaklıklara karşı direnç sağlaması açısından iyi bir refrakter

kaplama yapılmalıdır. Aşağıdaki tabloda VIM fırınında

kullanılan refrakter malzemeler ve bu malzemelerin

özellikleri verilmiştir.

Tablo 4.1. VIM fırınında kullanılan refrakterler ve özellikleri

İndüksiyon ergitmenin en büyük avantajı istenmeyen

uçucu elementlerin yüzeye taşınmasına yardım eden

sürekli karıştırma prosesi oluşudur, bu karıştırma prosesi

arındırma işlemini kolaylaştırır, elektromanyetik alanın

yüksek karıştırma etkisi ince taneli bir yapı elde edilmesine

imkan verir. Böylelikle dar kimyasal bileşimlerde rahatlıkla

çalışılır ve yapı içerisinde istenmeyen gaz ve kalıntılar

etkili bir şekilde uzaklaştırılır.

Bu sistemin belli bazı avantajları aşağıda belirtilmiştir.

• Farklı çelik ve alaşım türleri için program kolaylığı ve

kolay operasyon

• Minimum seviyede kalıntı element miktarı

(As, Sb, Sn, Cu)

• Minimum seviyede metalik olmayan kalıntı miktarı

• Oksidasyondan kaynaklanan alaşım elementleri

kaybının minimum olması

• Dar kompozisyonlarda yüksek başarı

• Çok iyi sıcaklık kontrolü

• Dış ortama karşı minimum etkilenme

• İstenmeyen kalıntı elementlerin yüksek buhar basıncı

altında yok edilmesi

• H2 ve N

2 gibi çözünmüş gazların dışarı atılmasında

üstün performans.

Şekil 4.3’ de görüldüğü üzere nitrojen ve hidrojen

redüksiyonu VIM prosesi öncesinde ve sonrasında çok

ciddi farklılıklar göstermektedir; nitrojen işlem öncesi

300- 400 ppm’ lerde iken işlem sonrasında 40 ile 100 ppm

seviyelerine inmektedir. Yine aynı durum hidrojen içinde

geçerli, başlangıçta 4 ppm üzerinde iken VIM sonrası

0,4 ile 1 ppm seviyesine inmiştir. Sistemin inert bir gaz

ortamında çalışması da azot ve hidrojenin miktarlarını

daha düşük seviyelere indirmektedir.

42

Tek

nik

ya

zı

Şekil 4.3. VIM proses sonrasında X38CrMoV51 (Fe-0.38C-

5.2Cr-1.3Mo-0.4V-1Si-0.4Mn) çeliğinin nitrojen (a) ve hidrojen

redüksiyonu (b).

Fakat, bu teknik ile üretilen mikroyapı daha sonraki

soğuk ve sıcak işlem için uygun değildir. Standart bir VIM

prosesinde metal genellikle saf statik bir ingot dökümdür.

Katılaşma mikroyapısı içindeki mikro ve makro

segregasyonla birlikte son homojensizlikler daha sonraki

bir ergitme prosesiyle düzeltilmeye ihtiyaç duyulur.

SONUÇLAR VE İLERİYE BAKIŞ

Çeliğin vakum metalurjisi işlemleri ile üretilmiş olması,

çelikte segregasyonların büyük ölçüde azalmasını

sağlar. Segregasyonları azaltmak suretiyle yüksek

sıcaklıkta kullanılacak çelik ve alaşımlar için özel bir

avantaj olan katılaşma sonrası haddeleme veya dövme

işlemleri kolayca uygulanabilir, ayrıca vakum metalurjisi

kullanılarak üretilen çeliklerin gelişmiş sürünme özellikleri

ve azaltılmış çentik hassasiyeti gibi avantajlarıda vardır.

Yine vakum metalurjisi yöntemiyle gaz giderme; vasıfl ı

çelik üretiminin en önemli aşamalarından birisidir. Sıvı

çelik içinde çözünmüş olarak bulunan bu gazları çelikten

ayırmak, argon gazı ile vakum altındaki etkili karıştırma

ile sıvı çelikle cürufu tam kontak haline getirerek sıvı çelik

bünyesinden kalıntı (inklüzyon) uzaklaştırmak ve etkili S

gidermek için vakum işlemi uygulanır.

KAYNAKÇA

1. M. Aydın, F. Müller,“Vakum Metalurjisi Yöntemiyle

Çelik Üretimi ve Karakterizasyonu”, Aybitak; Bilim

ve İleri Teknoloji Araştırma Merkezi, Çelik Teknolojileri

Araştırma Departmanı

2. A. Choudhury, H., Kemmer, F., Knell, E., Weingärtner,

F., Müler, H., Pannen, G., Sick, G., Kienel, R., Brink,

‘Casting’, ASM Handbook, Vol.15, Materials Park, Ohio/

USA, 1991.

3. A., Choudhury, ‘Vacuum Metallurgy’, Materials Park,

Ohio/USA,1990

4. J.R., Davis, K.M., Mills, M., Lampman, S. Zorc, ‘Properties

and Selection : Irons, Steels and High-Performance

Alloys’, ASM Handbook, Vol.1, Materials Park, Ohio/

USA, 1991.

5. F. Habashi, ‘Handbook of Extractive Metallurgy: The

Metal Industry Ferrous Metal’ Volume I, Kanada, 1997.

6. “Elektroslag Remelting and Plasma Arc Melting”,

National Materials Advisory Board, Commission

on Sociotechnical Systems, National Research

Council, National Academy of Sciences,

7. http://products.asminternational.org

8. http://www.internationalmetallographicsociety.org

9. http://www.substech.com

10. http://www.böhler-edelstahl.com

11. http://www.bohler-uddeholm.com

12. http://web.ald-vt.de

13. http://www.sms-mevac.com

43

RADYASYON VE ENDÜSTRİYEL UYGULAMALARDA RADYASYONDAN KORUNMA

Tek

nik

ya

zı

Selim ARGUN Metalurji Mühendisi

RADYASYON NEDİR ?

Radyasyon, elektromanyetik dalgalar veya parçacıklar

biçimindeki enerji yayımı ya da aktarımıdır. Bilindiği gibi

maddenin temel yapısını atomlar meydana getirir. Atom

ise, proton ve nötronlardan oluşan bir çekirdek ile bunun

çevresinde dönmekte olan elektronlardan oluşmaktadır.

Doğada mevcut olan elementlerin atomlarının bir kısmı

kararlı diğer bir kısmı ise kararsız çekirdeklere sahiptirler.

Nötron, proton sayısı açısından daha ağır çekirdekler

sahip oldukları fazla enerjiden dolayı kararsızdırlar. Bu

tarz çekirdeklere radyoaktif çekirdek ve ya radyoizotop

adı verilir. Bu çekirdekler içerdikleri fazla enerjiden

kurtulmak için alfa, beta ve gamma ışınları saçarlar ve

bu şekilde kararlı duruma geçmeye çalışırlar. Bu duruma

radyoaktivite ya da radyoaktif parçalanma denir.

Diğer bir tanımlama ile, radyasyonu ortamda yol alan

enerji olarak da adlandırmak mümkündür.

Genel radyasyon kaynakları; radon (%55), iç ışınlanma

(%11), tibbi x-ışınları (%11), yeryüzü (%8), kozmik (%8),

nükleer tıp (%4) ve diğer kaynaklardır.

Radyasyonu temel olarak iki tür olarak sınıfl andırabiliriz;

1. İyonlaştırıcı Radyasyon (X-ışınları, Gamma,Alfa, Beta

ve Nötron Parçacıkarı)

2. İyonlaştırıcı Olmayan Radyasyon (Radyo dalgaları,

Mikro Dalgalar, Kızıl ve Mor Ötesi Işınlar, Görünür Işık)

Radyasyon, yerkürenin var olmasından bu yana var olan

bir olgudur. Tespit edilmesi ve önlem alınması kolay

olmayan, sınır tanımayan gizli bir tehlikedir. Herhangi bir

duyu organı ile tespiti imkansızdır. Sesi, rengi, kokusu, tadı

yoktur. Bununla beraber insan sağlığı üzerinde çok ciddi

ve kalıcı hasarlar bırakabilmektedir. Radyasyonun hücre

üzerinde direkt etkisi hücre ölümü, fonksiyon değişikliği

(mutasyon) ve tamir edilemeyen kromozom hasarları gibi

problemlere yol açmaktadır.

İnsan vücudunun tümüyle radyasyona maruz kalmasına

ARS (Akut Radyasyon Sendromu) denmekte olup

hasarın şiddeti çok yüksek boyutlarda olup ölüm ile

sonuçlanabilmektedir.

Teknolojinin ve sanayileşmenin gelişmesi, uranyum

elementinin elde edilmesi ve kullanılması ile radyasyon ile

karşılaşma durumu çok sık bir hal almış iken radyasyonun

yukarıda belirtilen zararlarından korunmak ile ilgili

olarak radyasyondan korunma günümüz için hayati

bir durum oluşturmaktadır. Radyasyona maruz kalma

durumları ile ilgili bir sınıfl andırma yapılması gerekirse;

radyasyona tıbbı teşhis ve detayı esnasında, nükleer

santral kazalarında, sahipsiz radyoaktif kaynaklardan ve

hurdalardan olası kaynaklar sebepleriyle maruz kalınır.

Bu sınıfl andırmada göstermektedir ki; özellikle hayatımızın

her alanında olan metal malzemelerin kullanımının ve

üretiminin artması ile endüstriyel üretimde radyasyondan

korunmak üzerinde dikkatle düşünülmesi gereken çok

önemli bir konu olmaktadır. Özellikle de gün geçtikçe

hurda metal sevkiyatlarında radyoaktif maddelerin tespit

edilmesi sıklıkla karşılaşılan genel bir problem haline

gelirken bu konuya verilmesi gereken önem artmaktadır.

Radyasyon kazalarının nedenleri insan faktörü(yetersiz

eğitim, dikkatsizlik, ihmal, çalışanlar arasında sağlıklı

iletişimin kurulamaması, yorgunluk, vb.), ekipman

hatası(düzenli olarak kalite kontrol parametrelerinin

kontrol edilmemesi, yetersiz kişiler tarafında cihaza

yapılan müdahaleler) ve diğer nedenlerdir (eksik

donanım, uygun olmayan çalışmalar, zamanlama, yanlış

müdahale).

Kaza etkileri açısından kaynağın özelliği (alfa, beta,

gamma), kaynağın enerjisi, maruz kalınan süre, mesafe ve

maruz kalınan bölge önem arz etmektedir.

Radyasyon kazalarına genellikle Ir-192 (İridyum), Co-60

(Kobalt), Cs-137 (Sezyum) elementleri sebep olurken

yaşanan kazalara en çok endüstriyel üretim ve tıbbi

uygulamalarda rastlanılmaktadır.

44

Tek

nik

ya

zı

Radyoaktif maddeyle kirlenmiş hurda:

Bu tür hurda malzemeler yüzeyine yapışmış radyoaktif

madde içerir. Radyoaktif kirlenme hem katı hem de sıvı

halde olabilir. Radyoaktivite; sızdıran ayrı radyoaktif

kaynaklar, saçıntı kalıntıları ya da doğal radyoaktif

maddelerden kaynaklanabilir.

Şekil 1. Kapı - Panel tipi Radyasyon Tespit Sistemleri

Bu belirtilen hurda metaldaki radyoaktif madde tipleri

ile ilgili olarak; hurda alım, satım veya işlenmesi alanında

faaliyet gösteren küçük kuruluşların taşınabilir el

dedektörleri ve büyük kuruluşların ise el dedektörlerine

ilave olarak tesis giriş kapılarına panel tipi dedektörler

ve/veya polip içine yerleştirilen detektörler sağlayarak

hurdalarda olası radyasyon kaynaklarını belirlemeleri

gereklidir.

Şekil 2. Demiryolu için Panel tipi Radyasyon Tespit Sistemleri

Bu bilgiler ışığında endüstriyel üretimde özellikle de

hurda metalı hammadde olarak kullanan sektörler için

radyasyon konusu dikkat edilmesi ve tedbir alınması

gereken en önemli başlıklardan birisidir. Bu bağlamda

aşağıda hurda metalde karşımıza çıkabilen başlıca

radyoaktif madde tipleri belirtilmiştir.

HURDA METALDE BULUNAN BAŞLICA

RADYOAKTİF MADDE TİPLERİ

Hurda metal geri kazanım sürecinde radyoaktif maddeler

üç şekilde bulunabilir: Özünde radyoaktif hurda, mühürlü

radyoaktif madde içeren hurda veya radyoaktif maddeyle

kirlenmiş hurda.

Özünde radyoaktif hurda:

Bu tür hurda malzemenin yapısından radyasyon

ayrıştırmak mümkün değildir. Radyasyon, malzemenin

içeriğinde bulunur hale gelmiştir. Bu durum, bir reaktörde

ya da parçacık hızlandırıcısında radyoaktif hale gelmiş

demir, kobalt, mangan, nikel ya da diğer elementlerin

bulunduğu metallerde ortaya çıkar.

Uranyum metal balans ağırlıkları, muhafaza maddesi,

mühimmat, doğal radyoaktif maddeler (NORM), uranyum

ya da toryum alaşımları içeren duvarcılık işleri (örn. taşçılık,

tuğla işleri) diğer örneklerdir. Toryum alaşımları arasında

toryum oksitlenmiş tungsten tel, toryum oksitlenmiş cam,

toryum oksitlenmiş seramik maddeler ve alüminyum,

magnezyum ve nikel kombinasyonlarıyla alaşım haline

getirilmiş malzemeler örnekler olarak söylenebilir.

Mühürlü radyoaktif madde içeren hurda:

Bu tür hurda malzemeler, ayrı bir radyoaktif kaynak ya da

bileşen içerir.

Bazı örnekler; Yoğunluk, kalınlık ölçümü ya da malzeme

yüzeyi tarama, tıbbi rahatsızlıkların tedavisi, gıda ya

da cerrahi malzemelerin sterilize edilmesi ya da başka

işlemleri yerine getirmek için kullanılan bir ölçüm cihazına

ya da başka bir cihaza ait mühürlü bir kapta bulunan

radyoaktif malzeme olabilir.

45

Tek

nik

ya

zı

Bu tarz radyasyon tespit sistemleri ile metal üretiminde

tehdit oluşturabilecek radyasyonun önüne hammadde

girişi safhasında müdahale edilerek gerekli önlemler

alınabilir. Gerek tesis girişinde kullanılan panel detektörler

vasıtasıyla kamyon ve ya vagon ile taşınan malzemelerin

kontrol edilmesinde, gerek gemi sevkiyatları ile gelen

malzemelerin polip ile tahliye esnasında polip içine

yerleştirilen sistemler ile kontrolü esnasında radyoaktif

herhangi bir tehlike tespit edilebilir ve henüz hammadde

girişi esnasında bu tehlikenin önüne geçilebilir.

Şekil 3. Polip İçine Yerleştirilen Radyasyon Tespit Sistemleri

Endüstriyel üretimde karşımıza çıkabilen radyasyon

tehlikesi, bu endüstri ile üretilen ürünlerin günlük

hayatımızda kullanılması münasebetiyle çok ciddi

önlemler ve kararlar alınmasını gerektiren bir husustur.

İnsan sağlığını direkt ve çok ciddi olarak etkileyen bu

durum ile ilgili alınması gereken önlemler maksimum

seviyede tutulmalı, herhangi bir gözden kaçırma ve

ya gereken ciddiyeti sağlamama sonuç olarak büyük

problemler doğurabilmektedir.

Bu tarz sektörlerde çalışan insanlar için ALARA prensibi

paralelinde en düşük doza en kısa süre için maruz kalma

durumu hakkında gerekli önlemler alınmalı, mümkün ise

sıfır doza maruz kalma durumu hedefl enmelidir.

Şekil 4. Farklı Uygulamalar İçin Bant Sistemine ve İş Makinası

Kepçesine Yerleştirilen Radyasyon Tespit Sistemleri

46

2012 YILI YAPILMASI PLANLANAN MESLEKİ GELİŞİM KURSLARID

uyu

ru

MESLEKİ GELİŞİM KURSUNUN ADI SÜRESİ

Çelik Seçimi 2 Gün

Hasar Analizi 2 Gün

Metalografi 1 Gün

Radyasyon 1 Gün

Optik Ölçüm Yöntemleri 1 Gün

Hurda ve Alternatif Hammadde Kaynakları 1 Gün

Hassas Döküm ve MIM 1 Gün

TMMOB ve Oda Üyelerine 2 günlük mesleki gelişim kursları 350 TL

TMMOB ve Oda Üyelerine 1 günlük mesleki gelişim kursları 250 TL

Üye olmayanlara 2 günlük mesleki gelişim kursları 500 TL

Üye olmayanlara 1 günlük mesleki gelişim kursları 350 TL

Odamız, belli meslek alanlarında uzmanlaşmış üyelerimiz ve üniversitelerden akademisyenlerinde desteği ile mesleki

gelişim kurslarını düzenli olarak gerçekleştirmeye devam etmektedir.

Bu çerçevede önümüzdeki dönem düzenlemeyi tasarladığımız mesleki gelişim kursları aşağıdaki gibidir. Mesleki

gelişim kurslarının detay içerikleri, tarihleri daha sonra tüm sektöre ve üyelerimize duyurulacaktır.

Mesleki Gelişim Kursları Programı

47

FAYDALI WEB SİTELERİ

GELECEK DÖNEM FUAR VE KONGRE TAKVİMİ

Du

yuru

Du

yuru

Genel

- www.platts.com

- www. amm.com

- www.metalbulletin.com

- www. crugroup.com

- www.lme.com

- www.metalandsteels.com

- www.metalcastingzone.com

- www.metalinsider.net

- www.isri.org

Yeniden üretim (recycling)

- www.1-800 recycling.com

- www.container-recycling.org

- www.recycling-guide.org.uk

- www.recycling.com

- www.recycling-revolution.com

- www.recyclenow.com

Demir-çelik

- www.steelbb.com

- www.thesteelindex.com

- www.steelorbis.com

- www.metalworld.com

- www.steel.org

Aşağıda sıraladığımız web adreslerine meslektaşlarımızın ve öğrencilerimizin bilgiye kolayca ulaşabilmelerini

sağlamak amacıyla yer verilmiştir. Bu sayfamız düzenli olarak güncellenecek ve sürekliliği sağlanacaktır.

Alüminyum

- www.alcircle.com

- www.aluminiumindustry.org

- www.alueurope.eu

- www.world-aluminium.org

- www.alfed.org.uk

Bilimsel yayınlar

- www.tms.org

- www.springer.com

- www.sciencedirect.com

1. Metal Bulletin 27th International Alumininum Conference, Moscow/Russia, 12-14 September 2012, www.metalbulletin.com

2. Abaa 5, İstanbul/Turkey, 5th International Conference of Advanced Lithium Batteries for Automotive Applications / İstanbul Technical University Suleyman Demirel Cultural Centre, 17-20 September 2012, www.abaa5.org

3. Foundry Congress, Bilbao/Spain, September 27, 2012, www.metalspain.com

4. Minerals Metals Metallurgy&Materials 9th International Exhibition and Conference, Paragati Maiden/New Delhi/India, 27-30 September 2012, www.mmmm-expo.com

5. Aluminium 2012, Dusseldorf/Germany, Messe Dusseldorf, 9-11 October 2012, www.aluminium-messe.com

6. Metal Bulletin 28th International Ferro Alloys Conference, Berlin/Germany, 11-13 November 2012, www.metalbulletin.com

7. Metal Bulletin 16th Middle East Iron-Steel Conference, Dubai/UAE, 9-11 December 2012, www.metalbulletin.com

8. CRU Mining Business Risk Summit 2012, Toronto/Canada, 1-2 November 2012, www.miningrisks.com

9. CRU 6th North American Steel Conference, Westin River North Chicago/USA, 28-30 October 2012, www.naststeelconference.com

10. 19th International Symposium ICSOBA, International Committe for Study of Bauxite, Alumina and Aluminium, Bauxite, Alumina and Aluminium Industry in Brasil, Belem Pa/Brasil, 29 October-2 November 2012, www. icsoba.info

11. The 4th International Congress Exhibition Non-Ferrous Metals 2012, Krasnoyarsk/Russia, 5-7 September 2012, www.nfmsib.com

48

TMMOB METALURJİ MÜHENDİSLERİ ODASI YAYIN LİSTESİD

uyu

ru

Yayın No Yayın Adı YazarıYayın Tarihi

O.01 11.Uluslararası Metalurji ve Malzeme Kongresi CD'siTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası2002

O.02 12.Uluslararası Metalurji ve Malzeme Kongresi CD'siTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası2005

O.03 13.Uluslararası Metalurji ve Malzeme Kongresi CD'siTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası2006

O.04 14.Uluslararası Metalurji ve Malzeme Kongresi CD'siTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası2008

O.05 15.Uluslararası Metalurji ve Malzeme Kongresi CD'siTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası2010

O.06 2.Döküm Sempozyumu Bildiriler KitabıTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası1996

O.07 1.Demir Çelik Sempozyumu Bildiriler KitabıTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası2001

O.08 1. Döküm ve Çevre Sempozyumu Bildiriler KitabıTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası1998

O.09 2.Döküm ve Çevre Sempozyumu Bildiriler KitabıTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası2007

O.10 3.Döküm ve Çevre Sempozyumu Bildiriler KitabıTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası2009

0.11 1.Isıl İşlem Sempozyumu Bildiriler KitabıTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası1998

O.12 2.Isıl İşlem Sempozyumu Bildiriler CD'siTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası2002

O.13 3.Isıl İşlem Sempozyumu Bildiriler KitabıTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası2009

O.14 1.Uluslararası Tahribatsız Muayene Sempozyumu Bildiriler KitabıTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası1999

O.15 2.Uluslararası Tahribatsız Muayene Sempozyumu Bildiriler CD'siTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası2003

O.16 3.Uluslararası Tahribatsız Muayene Sempozyumu Bildiriler KitabıTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası2008

O.17 2.Alüminyum Sempozyumu Bildiriler CD'siTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası2003

O.18 3.Alüminyum Sempozyumu CD'siTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası2007

O.19 4.Alüminyum Sempozyumu KitabıTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası2009

49

O.20 5.Alüminyum Sempozyumu KitabıTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası2011

O.21 1.Endüstriyel Fırınlar ve Refrakter Sempozyumu Bildiriler KitabıTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası2005

O.22 2.Endüstriyel Fırınlar ve Refrakter Sempozyumu Bildiriler KitabıTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası2007

O.23 3.Endüstriyel Fırınlar ve Refrakter Sempozyumu Bildiriler KitabıTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası2010

O.24 4.Endüstriyel Fırınlar ve Refrakter Sempozyumu Bildiriler KitabıTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası2012

O.25 1.Uluslararası Yüzey İşlemleri Sempozyumu CD'siTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası2011

O.26 1.Öğrenci KurultayıTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası2008

O.27 2.Öğrenci KurultayıTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası2009

O.28 3.Öğrenci KurultayıTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası2011

O.29 Hasar Analizi Seminer Notları TMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası1993

O.30Yüksek Alaşımlı Çeliklerin Bazik Ark Ocaklarında Üretim Teknikleri

ve Pota Metalurjisi

TMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası1995

O.31Sertifi kasyon Yapılarının ve Test Laboratuvarlarının Akreditasyonu

Seminer Bildiriler Kitabı

TMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası1997

O.32 Paydossuz Bir YaşamTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası1998

O.33 Alüminyum El Kitabı ( Cilt 1 )TMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası1998

O.34 Alüminyum El Kitabı ( Cilt 2 )TMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası1998

O.35 Çelik ve Dökme Demirlerin Metalografi siTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası2001

O.36 Çelik SeçimiTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası2003

O.37 Bor

TMMOB Jeoloji,

Kimya, Metalurji

Mühendisleri

Odası, KESK-ESM

2003

O.38Bergama-Ovacık Altın İşletmesi Girişimi Konusunda TÜBİTAK-

YDABÇAG Uzmanlar Komisyonu Raporunun Eleştirisi

TMMOB Çevre,

Jeoloji, Kimya,

Metalurji

Mühendisleri Odası

2003

O.39 Metalurji ve Malzeme Sektör Kataloğu (2008)TMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası2008

O.40 Silindir Gömlekleri Malzeme Özellikleri ve Savurma DökümüTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası2010

O.41 Alüminyum Üretim SüreçleriTMMOB Metalurji

Mühendisleri Odası2011

Ç E L K M A K N A S A N A Y V E T C A R E T A . .

Adres : A.O YETel: 0 224 243 12 30 Faks: 0 224 243 13 18

www

• Alüminyum Ergitme ve Tutma Ocaklar

• ndirekt Gaz Is tmal Tersine Hava Dönü ümlü Alüminyum Ya land rma F r nlar

• Alüminyum Biyet/Kütük Is tma F r nlar

• ndirekt Gaz Is tmal Kal p Is tma F r nlar

• Gaz Is tmal Alüminyum Biyet/Kütük Homojenizasyon F r nlar

• Gaz Is tmal Koruyucu Gaz Atmosferli Alüminyum Rulo/Folyo Tav F r nlar

• Alüminyum Pul Tav F r nlar

• Alüminyum T6 Is l lem Hatlar

Dökümhane ve Is l lem TesisleriniBiz Üretiyoruz

TOSB-TAYSAD O.S.B 1.Cadde, 14.Sok. No.3 41420 Gebze - KOCAELI

Tel: 0. 262. 658 22 26 • Faks: 0. 262. 658 22 38

Web: www.sistemteknik.com • e-mail : [email protected]

EN ISO 9001: 2008

Kal p ve Maça Reçineleri• CO2 ile Kürle en Alkali Fenolik Reçineler• MeF ile Kürle en Alkali Fenolik Reçineler• Havada Sertle en Reçineler

So uk Pota Plakalar

Dökümhaneler çin Besleme Çözümleri• Mini Besleyiciler• zolasyon Besleyici Gömlekleri• Yüksek Eksotermik Besleyici Gömlekleri• K r c Maçalar• Besleyici Tozlar ve Besleyici Kapaklar

UN KON METALURJ ve K MYA SAN. T C. LTD. T .

Ofis // Office:Orhantepe Mh. Orhangazi Cd. No:93/2 34865 Dragos/Kartal/ stanbul/TurkeyT: +90 216 399 98 68 F: +90 216 442 11 90

Fabrika ve Sat Ofisi // Factory & Sales Office:Mollafenari Yolu Cd. No:104 Pelitli Köyü Gebze/Kocaeli/Turkey T: +90 262 751 39 03 F: +90 262 751 38 88 [email protected]

Salon 3 - Stand E100’debulu mak üzere!...

[email protected] im.com

Fatih Sultan Mehmet Caddesi Onar ml Sokak Altay HanNo: 9/8 K:3 Kavac k 34810 Beykoz / STANBUL

Tel : +90 216 425 14 12Fax : +90 216 425 14 32

METK M Metal Makina Kimya San. ve D Tic. Ltd. ti.

JIWANRAM SHEODUTTRAI (JS) GROUP Endüstriyel Mühendislik, Proje Hizmetleri,

Anahtar Teslim Kimya ve Metalurji Tesisleri, H ND STANwww.jiwan.com

RADCOMMRadyasyon Ölçüm Sistemleri, KANADA

www.radcommsystems.com

JMCDemir D Hurda Haz rlama Makinalar , NG LTERE

www.jmcrecycling.com

ALMEXAlüminyum Özel Ala ml Billet ve

Slab Döküm Sistemleri / Metal Rafinasyon Sistemleri, ABDwww.almexusa.com

HOLMATROHidrolik Hurda Kesiciler, HOLLANDA

www.holmatro.com

KMF MaschinenfabrikenHibrit Devrilebilir Döner F›r›nlar, AVUSTURYA

www.kmf.at

NRL SIRMARefrakter Malzemeler, H ND STAN

www.nilachal.in

LOG&MET GmbhDemir-Çelik Hurda, SLOVENYA

www.log-met.com

INTERVTORRESURSDemir-Çelik Hurda, RUSYAwww.intervtorresurs.com

THEO STEIL GmbhDemir-Çelik Hurda, ALMANYA

www.steil.de

S. NORTONDemir-Çelik Hurda, NG LTERE

www.s-norton.com

Her zamanmükemmelinpe indeyiz.Temsilciliklerimiz.

MOROSDemir Çelik ve Demir-D

Hurda Haz rlama Makinalar , SPANYAwww.moros.com

İmes Sanayi Sitesi C Blok

306 Sk. No. 4 Yukarı Dudullu, Ümraniye,

İstanbul, 34775

T. +90 (216) 540 00 60

F. +90 (216) 540 00 61

Eski Yapanlar Plaza No. 1/1 K. 6

S.M. Fatih Öngül Sk. Kozyatağı

İstanbul, 34742

T. +90 (216) 410 00 60

F. +90 (216) 410 00 90www.aveks.com • [email protected]

“Geleceği şekillendiriyoruz...”

Çolakoğlu Metalurji A.Ş.

Genel Müdürlük Rüzgarlıbahçe Mahallesi Kavak Sokak No:16 Kat:534805 Kavacık-Beykoz / İstanbul T: (0216) 444 26 27 (CMAS) • F: (0216) 537 14 01 www.colakoglu.com.tr

Fabrika Dilovası Organize Sanayi Bölgesi 1. Kısım Göksu Caddesi No: 6 41455 Dilovası-Kocaeli T: (0262) 676 75 00 • F: (0262) 754 84 20 - 641 41 11

PAR

TNER

S IN

FR

ON

T R

UN

NIN

GIN

TH

E ST

EEL

IND

UST

RY

WORKSHOPS AND MAIN OFFICES IN:ITALY GERMANY SWEDEN AUSTRIA FRANCETHE NETHERLANDS SPAIN UK USA BRAZILRUSSIA THAILAND CHINA INDIA JAPAN

www.danieli.com

Danieli Headquarters 33042 Buttrio (Udine) ItalyTel (39) 0432.1958111

EGE ÇEL K ENDÜSTR S SANAY ve T CARET A. 15. CADDE NO:3 HOROZGED /AL A A- ZM R

TEL:232 625 17 00 FAKS:232 625 17 20

N U O V AC A R P E N T E R I AO D O L E S E

Headquarter: Via Marconi, 27 25076 Odolo (BS) - Italy Tel.: ++39 0365 826188 Fax: ++39 0365 826125 e-mail: [email protected] - www.nco.it

Technology and reliability in rolling mills for long products

NCO - NUOVA CARPENTERIA ODOLESE S.p.A. is a company specialized in design, manufacturing, start-up and revamping of hot rolling mills and steel plants.

Today, after almost 40 years of activity, backed by valid investments, NCO is present in more than 30 Countries in the world and, together with up-to-date production process and first- class equipments, NCO can provide fully integrated services which include:

Turn-key plants Auxiliary systems

Process developmentProcess control and automation

for rolling mills for long products (bars, wire rod, small and medium sections)

www.siemens-vai.com

Metals TechnologiesE1

00

01

-M1

-Z3

6-V

1-7

60

0

Ever thought of new ways to environmental compliance? We did – and made it come true.

With its optimized preheating technology and effective off-gas energy yield, SIMETAL EAF Quantum guarantees lowest tap-to-tap times with almost no power-off. The intelligent heat management delivers significant energy reduction resulting in tremendous cost savings and excep-tional environmental compliance. In short, SIMETAL EAF Quantum is your blueprint for making more from less. www.siemens-vai.com

Watch our product movie here: www.siemens-vai.com/quantum

Use your mobile to read the QR code for access to more infor mation online!

SIMETAL EAF Quantum – the future of efficient steelmaking

Have you ever imagined a consumption below 280 kWh/t?

SARVION Endüstriyel Malzeme ve Mühendislik Tic. A.Ş.

TOSB TAYSAD Org. San. Böl. 1.Cadde 15.Yol No:1 41420

Çayırova - Kocaeli / TÜRKİYET: 0262 658 83 76 F: 0262 658 83 [email protected] • www.sarvion.com

Isıl İşlem Sektöründeki Partneriniz

Fırın Yedek Parçaları• Şarj yükleme sepetleri• Endogaz Jeneratör retortları ve katalizörler• Si/SiC radyant tüpleri• Sirkülasyon fanları• Fırın muffl e sistemleri• Konveyör bantlar• Atmosfer kontrollü fırınlar için fırın zincirleri

Atmosfer Kontrol Sistemleri• 3 Gaz analiz cihazları• Çiğ noktası ölçüm cihazları• Goldprob oksijen probu

Fırın Revizyonları• Kamara tipi fırınlar• Kontinü fırınlar• Vakum fırınları

CQI-9Danışmanlık

hizmeti