Page 1
T.C.
MARMARA ÜNĠVERSĠTESĠ
FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ
METAL Ġġ KOLUNDA MEYDANA GELEN Ġġ
KAZALARI VE Ġġ KAZALARININ OLUġTURDUĞU
KAYIPLARIN EKONOMĠK YÖNDEN ANALĠZĠ
Engin DEMĠR
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ
METAL EĞĠTĠMĠ ANABĠLĠM DALI
DANIġMAN
Yrd. Doç. Dr. Ġrfan ÇALIġ
ĠSTANBUL 2009
Page 2
T.C.
MARMARA ÜNĠVERSĠTESĠ
FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ
METAL Ġġ KOLUNDA MEYDANA GELEN Ġġ
KAZALARI VE Ġġ KAZALARININ OLUġTURDUĞU
KAYIPLARIN EKONOMĠK YÖNDEN ANALĠZĠ
Engin DEMĠR
(141102220050004)
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ
METAL EĞĠTĠMĠ ANABĠLĠM DALI
DANIġMAN
Yrd. Doç. Dr. Ġrfan ÇALIġ
ĠSTANBUL 2009
Page 3
T.C.
MARMARA ÜNĠVERSĠTESĠ
FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ
KABUL ve ONAY BELGESĠ
Engin DEMĠR‟in “Metal ĠĢ Kolunda Meydana Gelen ĠĢ Kazaları ve ĠĢ
Kazalarının OluĢturduğu Maliyetlerin Analizi” baĢlıklı Lisansüstü tez çalıĢması,
M.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Yönetim Kurulu‟nun ................ tarih ve ..................
sayılı kararı ile oluĢturulan jüri tarafından Metal Eğitimi Anabilim Dalı Metal
Eğitimi Programında YÜKSEK LĠSANS Tezi olarak Kabul edilmiĢtir.
DanıĢman : (Yrd.Doç.Dr. Ġrfan ÇALIġ) (Marmara Üniversitesi)….....
1. Üye : (Prof.Dr. NeĢet KADIRHAN) (Marmara Üniversitesi) ……
2. Üye : (Yrd. Doç. Dr. H. Tahsin KALAYCI) (Marmara Üniversitesi) …….
Tezin Savunulduğu Tarih : 24.04.2009
ONAY
M.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Yönetim Kurulu‟nun ......................tarih ve
................... sayılı kararı ile Engin DEMĠR‟in Metal Eğitimi Anabilim Dalı Metal
Eğitimi Programında Y.Lisans (MSc.) derecesi alması onanmıĢtır.
Enstitüsü Müdürü
Prof. Dr. Sevil ÜNAL
Page 4
i
TEġEKKÜR
Tez çalıĢmamda her türlü desteği sağlayan tez danıĢmanım Sayın Yrd.Doç. Dr. Ġrfan
ÇALIġ hocama ve yine her türlü desteğini esirgemeyen Yrd. Doç. Dr. Hasan Tahsin
KALAYCI ile ArĢ.Gör. Gültekin KÜPELĠ‟ye, SGK Bilgi ĠĢlem Daire BaĢkanlığı
Programcılarına, çalıĢmalarımı iki yıl boyunca sabırla ve anlayıĢla karĢılıksız
destekleyen eĢime teĢekkür ederim.
Page 5
ii
ĠÇĠNDEKĠLER
SAYFA
TEġEKKÜR ................................................................................................................... i
ĠÇĠNDEKĠLER ............................................................................................................. ii
ÖZET ................................................................................................................................ vi
ABSTRACT ................................................................................................................... vii
KISALTMALAR ......................................................................................................... viii
ġEKĠLLER ..................................................................................................................... ix
TABLOLAR................................................................................................................... x
BÖLÜM I. GĠRĠġ ve AMAÇ ................................................................................... 1
I.1. GĠRĠġ .................................................................................................................... 1
I.1I. AMAÇ ................................................................................................................. 2
BÖLÜM II. GENEL BĠLGĠLER ........................................................................... 5
II.1 Ġġ KAZASI .......................................................................................................... 5
II.2 Ġġ KAZASININ TANIMINDA GEÇEN TEMEL KAVRAMLAR ................ 5
II.2.1 ĠĢçi, ĠĢveren, ĠĢveren Vekili ve ĠĢ Yeri Tanımı .......................................... 5
II.2.2 ĠĢ Güvenliğinin Tanımı .............................................................................. 7
II.3 METAL Ġġ KOLUNDA MEYDANA GELEN Ġġ KAZALARININ ..............
SINIFLANDIRILMASI ..................................................................................... 7
II.3.1 Kaza Sebeplerine Göre ĠĢ Kazaları ............................................................ 7
II.3.2 Meslek Gruplarına Göre ĠĢ Kazaları .......................................................... 9
II.3.3 Yaranın Vücuttaki Yerine Göre ĠĢ Kazaları ............................................... 9
II.3.4 Yaranın ÇeĢidine Göre ĠĢ Kazaları ............................................................ 9
II.4 Ġġ KAZALARINDA YAPILACAK HUKUKĠ ĠġLEMLER .......................... 10
II.4.1 ĠĢ kazasının ĠĢverene Bildirilmesi .............................................................. 10
II.4.2 ĠĢ Kazasının ĠĢveren Tarafından S.S.K‟ ya Bildirilmesi ............................ 10
II.4.3 ĠĢ Kazasında Yapılacak Hukuki ĠĢlemler ................................................... 10
BÖLÜM III. ÇALIġMALAR .................................................................................. 11
III.1 METAL ĠġKOLLARI ........................................................................................ 11
III.1.1 METAL SEKTÖRÜNÜN TANITIMI ...................................................... 13
Page 6
iii
III.2 TÜRKĠYEDE METAL Ġġ KOLUNDA ORTAYA ÇIKAN ĠġÇĠ ....................
SAĞLIĞI VE Ġġ GÜVENLĠĞĠ SORUNLARI ............................................... 13
III.2.1 Genel Durum ............................................................................................. 13
III.2.2 Metal Sanayii ĠĢ Kolunda Ortaya Çıkan ĠĢ Güvenliği Sorunları .............. 14
III.3 METAL SANAYĠĠ Ġġ KOLUNDA MEYDANA GELEN Ġġ...............................
KAZALARININ SEBEPLERĠ ......................................................................... 14
III.3.1 Makine ve Tezgâhlarda Meydana Gelen ĠĢ Kazalarının Sebepleri .......... 15
III.3.1.1 TalaĢlı Ġmalat Makineleri ................................................................. 15
III.3.1.2 TalaĢsız Ġmalat Makineleri ............................................................... 16
III.3.2 Metal ĠĢ Kolunda Meydana Gelen ĠĢ Kazalarının Türkiye‟ye .................
Özgü Nedenleri ...................................................................................... 17
III.3.3 Metal ĠĢ Kolunda ĠĢ Kazalarının Önlenmesine Yönelik Tedbirler ........... 19
III.3.3.1 ĠĢ Yeri Ġle Ġlgili Olarak DüĢünülen Tedbirler ........................................ 19
III.3.4 Metal ĠĢ Kolunda ĠĢ Kazalarının Önlenmesine Yönelik Tedbirler ........... 21
III.3.4.1 El Aletlerinin Neden Olduğu ĠĢ Kazalarına KarĢı Alınması ...........
Gereken Tedbirler............................................................................22
III.3.4.2 DüĢmelere KarĢı Alınması Gereken Tedbirler.................................22
III.3.4.3 Yanmalara KarĢı Alınması Gereken Tedbirler ................................ 23
III.3.4.4 BaĢ Vurmalarına KarĢı Alınması Gereken Tedbirler ....................... 23
III.3.4.5 Usulsüz Yük Kaldırmanın Neden Olduğu ĠĢ Kazalarına KarĢı.........
Alınması Gereken Tedbirler.............................................................23
III.3.4.6 El Ve Parmak SıkıĢmaları Ġle Parçalanmalara KarĢı Alınması.........
Gereken Tedbirler............................................................................24
III.3.4.7 Gözlüksüz ÇalıĢmanın Neden Olduğu ĠĢ Kazalarına KarĢı ..............
Alınması Gereken Tedbirler.............................................................24
III.3.4.8 Tezgâhlarda Yapılan ÇalıĢmalarda Alınması Gereken Tedbirler......25
III.3.4.9 Ayağa Parça DüĢmesine KarĢı Alınması Gereken Tedbirler ............ 25
III.4. METAL Ġġ KOLUNDA MAKĠNE VE TEZGÂHLARDA ALINMASI...
GEREKEN GÜVENLĠK TEDBĠRLERĠ ................................................... 25
III.4.1 Genel Olarak Makine ve Tezgâhlarda Alınması Gereken Tedbirler ..... 25
III.4.1.1 Döküm ĠĢlerinin Yapıldığı Tezgâhlarda Alınması Gereken..........
Tedbirler...........................................................................................26
III.4.1.2 Pres Dövücülerde Yapılan ÇalıĢmalarda Alınması Gereken...........
Tedbirler...........................................................................................26
Page 7
iv
III.4.1.3 Otejen Kaynak Aparatları Ġle Yapılan ÇalıĢmalarda Alınması........
Gereken Tedbirler............................................................................26
III.4.1.4 Demir Testere ve Kollu Demir Testere Tezgâhlarında Alınması...
Gereken Tedbirler ...........................................................................27
III.4.1.5 Matkap ve Freze Tezgahları Ġle Yapılan ÇalıĢmalarda Alınması...
Gereken Tedbirler........................................................................... 27
III.4.1.6 Torna ve Benzeri Tezgahlar Ġle Yapılan ÇalıĢmalarda Alınması...
Gereken Tedbirler............................................................................27
III.4.1.7 Planya ve Vargel Tezgâhlarında Alınması Gereken Tedbirler.........28
III.4.1.8 TaĢlama ve Polisaj Tezgâhlarında Yapılan ÇalıĢmalarda................
Alınması Gereken Tedbirler............................................................28
III.4.1.9 Preslerde Yapılan ÇalıĢmalarda Alınması Gereken Tedbirler.........29
III.4.1.10 Merdane, Silindir Ve Hadde Tezgahları Ġle Yapılan......................
ÇalıĢmalarda Alınması Gereken Tedbirler......................................29
III.4.1.11 Tel Çekme ve Bükme Tezgâhlarında Yapılan ÇalıĢmalarda.........
Alınması Gereken Tedbirler............................................................29
III.4.1.12 Makas Tezgahları ve Kesici, Delici ve Yarıcı Bıçaklı...................
Tezgâhlarda Alınması Gereken Tedbirler.......................................29
III.4.1.13 ġerit ve Daire Testere Tezgahları Ġle Yapılan ÇalıĢmalarda.........
Alınması Gereken Tedbirler............................................................30
III.4.2. Metal ĠĢ Kolunda Ocaklarda Alınması Gereken Güvenlik Tedbirleri....30
III.4.2.1. Kupol Ocaklarında Alınması Gereken Tedbirler............................30
III.4.2.2. Tav Ocaklarında Alınması Gereken Tedbirler................................30
III.4.2.3. Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle ÇalıĢan........
ĠĢyerlerinde Alınması Gereken Tedbirler.........................................30
BÖLÜM IV. BULGULAR ........................................................................................ 31
IV.1 ARAġTIRMANIN YERĠ ............................................................................... 31
IV.1.1 Evren ve Örneklem ................................................................................. 31
IV.1.2 AraĢtırma Yöntemi ................................................................................. 31
IV.1.3 AraĢtırmada Kullanılan Anket Formlarının Hazırlanması ..................... 31
IV.1.4 Bulgular...................................................................................................32
Page 8
v
IV.2 METAL ĠġKOLUNDA MEYDANA GELEN Ġġ KAZALARININ...................
MALĠYET HESAPLAMALARI....................................................................40
IV.2.1 Dolaysız Maliyetler ................................................................................... 41
IV.2.2 Dolaysız Maliyetler ................................................................................... 42
IV.3. METAL Ġġ KOLUNDA MEYDANA GELEN Ġġ KAZALARININ...........
EKONOMĠYE MALĠYETĠ.........................................................................44
IV.3.1. Metal ĠĢ kolunda ĠĢ Kazalarının Maliyeti ................................................ 44
IV.3.1.1 ĠĢçi Açısından Önemi ve Maliyeti .................................................... 45
IV.3.1.2 ĠĢveren Açısından Önemi ve Maliyeti .............................................. 45
IV.3.1.3 Ülke Ekonomisi Açısından Önemi ve Maliyeti ............................... 46
BÖLÜM V. DEĞERLENDĠRMELER ve ÖNERĠLER ................................ 49
EK1 .............................................................................................................................. 53
EK 1.1 ĠĢ Yeri Güvenliği ve Tehdit Edici Unsurlar .............................................. 53
EK2 .............................................................................................................................. 64
EK 2.1 Metal ĠĢ Kolunda Son beĢ Yıldaki ĠĢ Kazaları Ġstatistikler ...................... 64
EK3 .............................................................................................................................. 75
EK 3.1 Anket ......................................................................................................... 75
KAYNAKLAR .............................................................................................................. 79
ÖZGEÇMĠġ
Page 9
vi
ÖZET
METAL Ġġ KOLUNDA MEYDANA GELEN Ġġ
KAZALARI VE Ġġ KAZALARIN OLUġTURDUĞU
KAYIPLARIN EKONOMĠK YÖNDEN ANALĠZĠ
ĠĢ kazası “Belirli bir zarar veya yaralanmaya yol açan, önceden planlanmamıĢ
beklenmedik bir olay” Ģeklinde ve “çoğu zaman yaralanmalara, makine ve teçhizatın
zarara uğramasına veya üretimin bir süre durmasına yol açan olay” olarak
tanımlanmıĢtır[2].
ĠĢ güvenliğinin sağlanamaması baĢta iĢ kazaları olmak üzere bir çok
olumsuzluğu beraberinde getirir. ĠĢçiler ölür, yaralanır veya sakatlanır, makineler
zarar görür, malzeme ve ekipmanlar kaybedilir. Bu durum sonunda iĢçi, iĢveren ve
devleti temsil eden çeĢitli kurumlar arasında hukuksal sorunların çıkmasına neden
olur.
Tezde SSK iĢ kolları cetveline göre tanımı yapılan 25 metal iĢ kolunda
karĢılaĢılan iĢ kazaları incelenerek elde edilen istatistiksel sonuçlardan dolaylı ve
dolaysız maliyetler tespit edilmiĢtir. Ayrıca bu çalıĢma ile iĢ güvenliğini sağlama
maliyeti ile iĢ kazaları arasındaki iliĢki çıkarılarak maliyetler hesaplanmıĢtır.
ÇalıĢmamızda toplam iĢ kazalarının %23‟nün metal iĢ kolunda meydana
geldiği tespit edilmiĢtir. Bu oran da ciddiye alınacak büyük bir rakamdır. Ülke
ekonomisinin önemli bir kısmı sosyal güvenlik harcamalarına gitmektedir.
ÇalıĢmamızda metal iĢ kolunda meydana gelen kazalar neticesindeki maliyetler
rakamsal olarak ortaya konmuĢtur. ĠĢ kazalarından dolayı sağlanan yardımlar ve
diğer maliyetler de göz önüne alındığında Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH)‟nın %0,4
gibi bir payı iĢ kazaları maliyetlerine gitmektedir. Metal iĢ kolları üzerine yapılan bu
çalıĢma sonucunda metal iĢ kolları faaliyet alanları ve iĢ kazası riskleriyle iĢ kazası
maliyetlerin saptanması yapılıp önlemlerinin alınması daha kolay olacaktır.
Nisan, 2009 Engin DEMĠR
Page 10
vii
ABSTRACT
WORK ACCIDENTS IN METAL INDUSTRY AND
THEIR ECONOMIC ANALYSIS
Work accident Ġs defined as “An unexpected unplanned event causing a certain
damage or injury” and “any event usually causing injuries, damage in machinery and
equipage or halt of production for a while”.
Failure in ensuring occupational health brings along many negative situations
particularly occupational accidents. Employees become injured or disabled,
machines are damaged and materials and equipments are lost. Such a situation
eventually leads to occurrence of some legal problems between various institutions
representing employee, employer and state.
In this study, work accidents, as defined in accordance with Social Insurance
Organization (SSK) regulations, in 25 metal sub-sectors are analyzed and, direct and
indirect costs are determined.
It is observed that 23% of all occupational accidents occur in metal industry. A
significant part of Turkey‟s economy is spent on social security expenditures. Costs
of work accidents in metal industry are shown in figures. Considering the services
provided and other related costs, a great amount of Gross National Product (GSMH)
is used to %0,4 meet the costs of occupational accidents.
As a result of this study, it will be possible to estimate the work accident risks
and their costs and to take measures more easily.
April, 2009 Engin DEMĠR
Page 11
viii
KISALTMALAR
WHO : Dünya Sağlık TeĢkilatı
ILO : Uluslararası ÇalıĢma Örgütü
SSK : Sosyal Sigortalar Kurumu
SGK : Sosyal Güvenlik Kurumu
UV : Ultra Viole
GSMH : Gayri Safi Milli Hasıla
MKEK : Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu
KKD : KiĢisel Koruyucu Donanım
OHSAS : Occupational Health And Safety Management Systems
(ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi)
ĠSG : ĠĢ Sağlığı Güvenliği
TS : Türk Standartları
Page 12
ix
ġEKĠLLER
SAYFA NO
ġekil IV.1 ĠĢ Kazası Maliyetleri Buz Dağı Örneği ............................................................. 42
ġekil Ek-I.1 Düzensiz olan malzemeler ............................................................................. 55
ġekil Ek-I.2 Düzenli olan malzemeler .............................................................................. 55
ġekil Ek-I.3 Atölyede Bulunan Kesici El Aletlerinden Bazıları ........................................ 56
ġekil Ek-I.4 Koruyucu Araçlarla Ġlgili Uyarıcı Levhalar ................................................... 58
ġekil Ek-I.5 Maskeler ......................................................................................................... 59
ġekil Ek-I.6 Temiz Hava Maskeleri ................................................................................... 59
ġekil Ek-I.7 Eldivenler ....................................................................................................... 60
ġekil Ek-I.8 Gözlükler ....................................................................................................... 61
ġekil Ek-I.9 Baretler ........................................................................................................... 61
ġekil Ek-I.10 Koruyuculu Ayakkabılar .............................................................................. 62
ġekil Ek-I.11 ĠĢ Elbiseleri .................................................................................................. 62
ġekil Ek-I.12 Koruyucu Aparatlı Makineler ...................................................................... 63
Page 13
x
TABLOLAR
SAYFA NO
Tablo III.1 SGK‟ya Göre Metal ĠĢ Kolları ........................................................................ ..12
Tablo IV.1 ĠĢ Güvenliği Uzmanının Bulunması ................................................................ ..32
Tablo IV.2 ĠĢ Güvenliği Uzmanının Eğitim Durumu ........................................................ ..32
Tablo IV.3 OHSAS 18001 uygulanması ............................................................................ ..32
Tablo IV.4 ĠĢe giriĢte iĢ güvenliği eğitiminin önemsenmesi .............................................. ..33
Tablo IV.5 ÇalıĢanları ĠĢ Güvenliği Kurallarına Uyumu ................................................... ..33
Tablo IV.6 14001 Çevre Yönetim Sisteminin uygulanması .............................................. ..33
Tablo IV.7 ĠSO 9001 Kalite Yönetim Sistemi uygulanması .............................................. ..34
Tablo IV.8 ÇalıĢanları Koruyucu Donanım Kullanım AlıĢkanlıkları ................................ ..34
Tablo IV.9 Bir Yıl Ġçerisinde Meydana Gelen Kaza Sayısı ............................................... ..34
Tablo IV.10 Meydana Gelen Kazaların Nedenleri............................................................. ..35
Tablo IV.11 Bir Yıl Ġçerisinde Meydana Gelen Kazalardan Dolayı Kayıp Gün Sayısı .... ..35
Tablo IV.12 Bir Yıl Ġçerisindeki Meydana Gelen Kazaların Frekans ve Vahamet..............
Değerleri...........................................................................................................36
Tablo IV.13 ĠĢyerlerinin Ortalama Sabit Giderleri ............................................................ ..36
Tablo IV.14 ĠĢyerlerinin Ortalama DeğiĢken Giderleri ..................................................... ..36
Tablo IV.15 ĠĢyerlerinin Ortalama SatıĢ Gelirleri .............................................................. ..37
Tablo IV.16 ĠĢyerlerinin Ortalama ĠĢ Güvenliği Masrafları .............................................. ..37
Tablo IV.17 Türkiye Genelinde ve Metal ĠĢ Kolundaki ĠĢ Yeri Sayısı.................................38
Tablo IV.18 Türkiye Genelinde ve Metal ĠĢ Kolundaki ÇalıĢan Sayısı................................38
Tablo IV.19 Türkiye Genelinde ve Metal ĠĢ Kolundaki ĠĢ Kazası Sayısı.............................38
Tablo IV.20 Türkiye Genelinde ve Metal ĠĢ Kolundaki ĠĢ Kazasından Dolayı Sürekli ĠĢ.....
Göremezlik Alanların Sayısı.............................................................................39
Tablo IV.21 Türkiye Genelinde ve Metal ĠĢ Kolundaki Ölümlü ĠĢ Kazası Sayısı................39
Tablo IV.22 Türkiye Genelinde ve Metal ĠĢ Kolundaki ĠĢ Kazasından Dolayı Ayaktan......
Tedaviye Göre Geçici ĠĢ Göremezlik Ödeneği Alanların Sayısı.....................39
Tablo IV.23 Türkiye Genelinde ve Metal ĠĢ Kolundaki ĠĢ Kazasından Dolayı Yatarak.......
Tedaviye Göre Geçici ĠĢ Göremezlik Ödeneği Alanların Sayısı.....................39
Tablo Ek-2.1 Metal ĠĢ Kolunda 2003 ila 2007 Yılları arasında Erkek ve Kadın ............
ÇalıĢanların ĠĢ kazaları sayıları. ................................................................... ..64
Page 14
xi
Tablo Ek-2.2 Metal ĠĢ Kollunda 2003 Yılı Erkek ÇalıĢan ĠĢ kazası Sayısı ....................... ..65
Tablo Ek-2.3 Metal ĠĢ Kolunda 2003 Yılı Kadın ÇalıĢan ĠĢ kazası Sayısı ........................ ..66
Tablo Ek-2.4 Metal ĠĢ Kolunda 2004 Yılı Erkek ÇalıĢan ĠĢ kazası Sayısı ........................ ..67
Tablo Ek-2.5 Metal ĠĢ Kolunda 2004 Yılı Kadın ÇalıĢan ĠĢ kazası Sayısı ........................ ..68
Tablo Ek-2.6 Metal ĠĢ Kolunda 2005 Yılı Erkek ÇalıĢan ĠĢ kazası Sayısı ........................ ..69
Tablo Ek-2.7 Metal ĠĢ Kolunda 2005 Yılı Kadın ÇalıĢan ĠĢ kazası Sayısı ........................ ..70
Tablo Ek-2.8 Metal ĠĢ Kolunda 2006 Yılı Erkek ÇalıĢan ĠĢ kazası Sayısı ........................ ..71
Tablo Ek-2.9 Metal ĠĢ Kolunda 2006 Yılı Kadın ÇalıĢan ĠĢ kazası Sayısı ........................ ..72
Tablo Ek-2.10 Metal ĠĢ Kolunda 2007 Yılı Erkek ÇalıĢan ĠĢ kazası Sayısı ...................... ..73
Tablo Ek-2.11 Metal ĠĢ Kolunda 2007 Yılı Kadın ÇalıĢan ĠĢ kazası Sayısı ........................74
Page 15
1
BÖLÜM I
GĠRĠġ ve AMAÇ
I.1. GĠRĠġ
ĠĢ kazasının tanımı, iĢ sağlığı ve güvenliği ile ilgili olan ulusal ve uluslar arası
çeĢitli kurum ve kuruluĢlar tarafından yapılmıĢtır. Uluslar arası ÇalıĢma Örgütü(ILO)
iĢ kazasını “Belirli bir zarar veya yaralanmaya yol açan, önceden planlanmamıĢ
beklenmedik bir olay” Ģeklinde tanımlarken, Dünya Sağlık TeĢkilatı(WHO)
“Önceden planlanmamıĢ, çoğu zaman yaralanmalara, makine ve teçhizatın zarara
uğramasına veya üretimin bir süre durmasına yol açan olay” olarak tanımlamıĢtır.
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ise iĢ kazasının meydana geldiği durum ve koĢulları
açıklayarak yapmıĢtır. Bu tanıma göre iĢ yerinde bulunulan sırada yürütülmekte olan
iĢ dolayısıyla, iĢveren tarafından görevli olarak baĢka bir yere gönderilmesi
nedeniyle asıl iĢin yapılmadığı zamanlarda, emzikli kadın çalıĢanın süt verme için
ayrılan zamanda, sigortalının iĢverence sağlanan taĢıtla iĢ yerine götürülüp
getirilmesi sırasında meydana gelen ve çalıĢanı hemen veya sonradan bedence ve
ruhça arızaya uğratan olayı iĢ kazası olarak kabul etmiĢtir.
ĠĢ yerinde iĢ kazası ile sonuçlanan bir durum ortaya çıktığında, iĢçilerin
yaralanması, sakatlanması sonucu tıbbi müdahale gerekmekte ya da iĢçi veya iĢçiler
kaybedilmektedir. Böyle bir durum, iĢ kazasının mevcut yasalara göre incelenmesi
sonucu idari para cezası ile maddi ve manevi tazminat davalarına varan sonuçlara
neden olmaktadır. ĠĢçilerin zarar görmesi yanında iĢletme içindeki makineler,
prosesler zarar görmekte, malzeme ve ekipman kaybı yaĢanmaktadır.
ĠĢyerlerinde iĢ kazaları sonucu dolaysız maliyetler yanında çok daha fazla
kayba neden olan dolaylı maliyetler de meydana gelmektedir. Bu maliyetlerin
tamamının dikkate alınması, iĢletme iĢindeki iĢ sağlığı ve güvenliği politikalarının
titizlikle oluĢturulması ve iĢ güvenliği kurallarının uygulanması olanağını sağlar.
ĠĢ kazaları sonucu meydana gelen zararın büyüklüğü, iĢ yerindeki yöneticilerin
tehlikeleri belirlememesi ve kontrol edilebilecek riskleri önceden tespit edememesi
halinde tamamen Ģansa kalmıĢtır. ĠĢletmelerin iĢ kazaları nedeniyle oluĢabilecek
Page 16
2
zararı azaltabilmeleri için bütçelerine iĢ sağlığı ve güvenliği için fon ayırmaları, iĢ
sağlığı ve güvenliği konularının önemi konusunda bilinçli olmaları ve oluĢturulan
kuralların uygulanması konusunda kararlı olmaları gerekmektedir.
I.II. AMAÇ
ĠĢ kazaları üzerine yapılan çalıĢmaların amacı meydana gelen olaylardan
dersler çıkararak bu tür olayların tekrarlanmasını önlemek, böylece çalıĢanların daha
güvenli bir iĢ ortamına kavuĢmalarını sağlamaktır. Bu amaç aynı zamanda
iĢletmelerde üretim güvenliğini sağlayarak verimin artmasına, iĢletme güvenliği
sağlanarak da kayıpların önlenmesi ve üretimin devamlılığına katkı sağlar.
ĠĢ kazalarının neden olduğu kayıpları en aza indirmek amacıyla, bilimsel
araĢtırmalara dayalı güvenlik önlemlerinin saptanması ve uygulanması
doğrultusundaki çalıĢmalar kısaca “iĢ güvenliği” terimi içinde toplanmaktadır. Genel
anlamda iĢ güvenliği kavramı çalıĢanların, iĢletmenin ve üretimin her türlü tehlike ve
zararlardan korunmasını içermektedir[1].
Dünya Sağlık Örgütü(WHO) ile Uluslar arası ÇalıĢma Örgütü(ILO) ĠĢ Sağlığı
ve Güvenliğini, çalıĢanların fiziksel, ruhsal, bedensel ve sosyal iyilik hallerini en üst
düzeye ulaĢtırmak ve sürdürmek, çalıĢma koĢulları yüzünden iĢçilerin sağlıklarının
bozulmasını önlemek, çalıĢma sırasında oluĢan sağlığı etkileyen tehlikelerden iĢçileri
korumak, iĢçilerin fizyolojik ve psikolojik durumlarını dikkate alarak kendileri için
uygun koĢullardaki iĢte çalıĢmalarını sağlama yönündeki çabalar olarak
tanımlamıĢtır[1].
ĠĢ güvenliğinin sağlanamaması baĢta iĢ kazaları olmak üzere bir çok
olumsuzluğu beraberinde getirir. ĠĢçiler yaralanır veya sakatlanır, makineler zarar
görür, malzeme ve ekipmanlar kaybedilir. Bu durum sonunda iĢçi, iĢveren ve devleti
temsil eden çeĢitli kurumlar arasında hukuksal sorunların çıkmasına neden olur.
Devlet yasama yetkisini kullanarak sağlık ve güvenlik konuları ile ilgili kanun
ve yönetmelikler çıkarmıĢtır. 2003 tarihinde yürürlüğe giren 4857 sayılı ĠĢ
Kanununun 77. maddesinde “ĠĢverenler iĢyerlerinde iĢ sağlığı ve güvenliğinin
sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız
bulundurmak, iĢçiler de iĢ sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme
uymakla yükümlüdürler” hükmü yer almaktadır.
Page 17
3
ĠĢ kazasının tanımını yasal olarak düzenleyen en önemli kaynaklardan biri de
1964 yılında yürürlüğe giren 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu‟dur. Söz konusu
kanunun 26. maddesi, iĢ kazası iĢverenin iĢçilerin sağlığını koruma ve iĢ güvenliği ile
ilgili mevzuat hükümlerine uymaması sonucu meydana gelmiĢse, kurumca
sigortalıya veya hak sahibine yapılan veya yapılması gereken her türlü giderleri
iĢverenden alır demektedir.
Meydana gelen iĢ kazasında iĢçi kusurlu olsa dahi (kasıt olmamak koĢuluyla)
söz konusu yardımları (yurt içinde ve dıĢında tedavi, geçici veya sürekli iĢ
görememezlik ödeneği, ölüm durumunda yakınlarına gelir bağlanması) alma hakkına
sahiptir.
Son olarak iĢ kazasının yasal dayanağı 2006 yılında yürürlüğe giren 5510 Sayılı
Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunudur.
1926 tarihli ve 818 sayılı Borçlar Kanunu, “iĢ kazası sonucu zarar gören ve iĢ
akdine bağlı olan iĢçinin(ölmesi durumunda yardımdan yoksun kalanlara) olaydan
iĢverenin sorumluğu halinde zararın tazmini (maddi ve manevi) için tazminat
davaları hakkındaki hükümlere tabi olur” demektedir.
2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu, iĢ kazası ile ilgili suçları daha
kapsamlı olarak değerlendirmiĢ ve iĢlenen suç nedeniyle sadece suçtan zarar göreni
değil, aynı zamanda toplumun mağduriyetini de dikkate alacak Ģekilde düzenlemeler
yapmıĢ ve Cumhuriyet Savcısı‟na, mağdur olanın Ģikâyetine gerek olmaksızın kamu
davası açma yetkisi vermiĢtir.
Devletin yasama yetkisini kullanarak getirdiği yasal düzenlemeler sonucu
ortaya çıkan maliyetler dolaysız maliyetlerdir. ĠĢ kazası sonucu iĢçinin yapmakta
olduğu iĢindeki verim kaybı, birlikte çalıĢtığı iĢçilerin çalıĢamadıkları iĢ süreleri için
ödenen ücretler, çalıĢılamayan sürelerin neden olduğu kayıpların telafisi için zorunlu
hale gelen fazla mesailer, hasara uğrayan malzeme ve ekipmanın onarım ve bakımı
için katlanılan maliyet, kaza geçiren iĢçi yerine alınan iĢçinin iĢi öğrenmesi için
katlanılan maliyet, kaza soruĢturma giderleri vb. maliyetler dolaylı maliyetleri
oluĢturur.
Bu araĢtırmada iĢ kazaları sonucu oluĢan dolaylı ve dolaysız maliyetlerin
SGK‟dan elde edilen verilerle tespiti amaçlanmıĢtır. ĠĢ sağlığı ve güvenliğine yönelik
çalıĢmaların amacı güvensiz hal ve hareketleri ortadan kaldırarak iĢ kazalarını en aza
indirebilmektir. Bu nedenle, konuya iliĢkin istatistiklerin doğru, düzenli ve kapsamlı
bir Ģekilde tutulması ve değerlendirilmesi gerekmektedir. ĠĢ Kanununa göre iĢ yeri
Page 18
4
sayılan tüm iĢletmelerde meydana gelen iĢ kazası kayıtlarının tutulması zorunludur.
Ancak ekonomik ve sosyolojik bir takım nedenler bu kayıtların düzenli olarak
tutulmasını engellemektedir. Bu ve benzeri nedenlerden dolayı iĢ kazaları ile ilgili
istatistiksî veriler sadece SGK‟na ulaĢan kaza kayıtlarından sağlıklı olarak
ulaĢılmasını mümkün kılmaktadır. SGK tarafından tutulan istatistikler kayıt dıĢı
olmayan ve 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa tabi
olan iĢçilere ait iĢ kazalarıdır. Dolayısıyla memur, esnaf, öğrenci ve kayıt dıĢı
çalıĢanlar bu istatistiklere dahil değildir. Yapılan çalıĢmada SSK iĢ kolları
yönetmeliğine göre tanımı yapılan 25 metal iĢ kolunda karĢılaĢılan iĢ kazaları
incelenerek elde edilen istatistiksel sonuçlardan dolaylı ve dolaysız maliyetlerin
ortaya konması amaçlanmıĢtır. Genelde SGK istatistiklerinde yer alan iĢ kazası
verilerinin doğru olmadığı yönündeki iddialar yapılan bazı çalıĢmalarda mevcuttur.
Bu iddiaya göre Türkiye‟de meydana gelen iĢ kazaları ile ilgili istatistikler
çalıĢanların tümünü kapsamamaktadır ve kayıt dıĢı olarak çalıĢan iĢçilerin geçirdiği
iĢ kazaları SSK istatistiklerine dahil edilmemektedir. Ancak 506 Sayılı Kanuna göre
gayri faal olarak faaliyet gösteren iĢyerleri iĢ kazası olduğunda çalıĢanını SSK‟na
idari para cezası ödeyerek kayıt altına aldırıp iĢ kazasını SSK‟na bildirmektedir. Bu
durum daha önce iddia edilen SSK verilerinin doğruyu yansıtmadığı tezini
çürütmektedir ve SSK‟ya kayıtlı iĢçilerin sayıları ile kaza oranlarını gerçeğe yakın
bir duruma getirmektedir.
ÇalıĢmamızda metalden eĢya imal eden özel ve resmi iĢyerlerinden örneklem
yöntemi ile iĢyerleri seçilmiĢ olup, bu iĢyerlerine 21 soruluk bir anket düzenlenerek
neticesinde metal iĢ kolunda faaliyet gösteren iĢyerlerinin iĢ güvenliğine yaklaĢımı,
buralarda iĢ kolunda çalıĢan iĢçilerin iĢ güvenliğine yaklaĢımı, iĢ kazaları ve iĢ
kazaları maliyetleri durumu tespit edilmeye çalıĢılmıĢtır.
Ayrıca bu çalıĢma ile iĢ güvenliğini sağlama maliyeti ile iĢ kazaları arasındaki
iliĢkinin ortaya konması da amaçlanmıĢtır. Bunun için kaza oluĢum teorileri ile
kazaların meydana gelmesinde en önemli faktör olan güvensiz durum ve
davranıĢların ortadan kaldırılmasına yönelik çalıĢmalar incelenecektir.
Page 19
5
BÖLÜM II
GENEL BĠLGĠLER
II.1 Ġġ KAZASI
ĠĢ kazasının genel olarak önceden planlanmamıĢ, çoğu kez kiĢisel
yaralanmalara, makinelerin araç ve gereçlerin hasara uğramasına ve üretimin bir süre
durmasına yol açan olay olarak tanımlanır[1-3]. ĠĢ kazasının en bilinen tanımı,
Sosyal Sigortalar Yasası‟nda verilen tanımıdır. Bu tanım ile SGK‟nun iĢ kazasına
uğrayan iĢçilere hangi koĢullarda ekonomik destek vereceği ve sağlık yardımlarından
yararlandırılacağının belirlenmesi amaçlanır. Bu nedenle tanım “iĢ”in kapsamında
olmayan ve “iĢveren”in sorumluluk alanına girmeyen bazı durumları da
kapsayabilmektedir. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası
Kanunun13/a maddesine göre iĢ kazası, aĢağıdaki durumlardan birinde meydana
gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan, bedence ve ruhça arızaya uğratan olaya
denir.
a) Sigortalının iĢ yerinde bulunduğu sırada,
b) ĠĢveren tarafından yürütülmekte olan iĢ nedeniyle veya görevi nedeniyle,
sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalıĢıyorsa yürütmekte olduğu iĢ
veya çalıĢma konusu nedeniyle iĢ yeri dıĢında,
c) Bir iĢverene bağlı olarak çalıĢan sigortalının, görevli olarak iĢ yeri dıĢında
baĢka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl iĢini yapmaksızın geçen zamanlarda,
d) Emziren kadın sigortalının, çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
e) Sigortalıların, iĢverence sağlanan bir taĢıtla iĢin yapıldığı yere gidiĢ geliĢi
sırasında,
SGK iĢ kazasını; meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen
ya da ruhen özüre uğratan olaydır.
II.2 Ġġ KAZASININ TANIMINDA GEÇEN TEMEL KAVRAMLAR
II.2.1 ĠĢçi, ĠĢveren, ĠĢveren Vekili ve ĠĢ Yeri Tanımı
2003 yılında yürürlüğe giren 4857 sayılı ĠĢ Kanunu‟nun ikinci maddesi iĢçi,
iĢveren ve iĢ yerinin tanımını yapmıĢtır. Söz konusu maddeye göre “Bir iĢ
Page 20
6
sözleĢmesine dayanarak çalıĢan gerçek kiĢiye iĢçi, iĢçi çalıĢtıran gerçek veya tüzel
kiĢiye yahut tüzel kiĢiliği olmayan kurum ve kuruluĢlara iĢveren, iĢveren tarafından
mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan ya da olmayan unsurlar ile iĢçinin
birlikte örgütlendiği birime iĢ yeri denir.
ĠĢverenin iĢ yerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı
bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen yerler (iĢ yerine bağlı yerleri) ile çocuk
emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve mesleki eğitim ve
avlu gibi diğer eklentiler ve araçlar da iĢyerinden sayılır.
ĠĢyeri, iĢyerine bağlı yerler, eklentiler ve araçlar ile oluĢturulan iĢ
organizasyonu kapsamında bir bütündür.
Aslında kısaca iĢyeri iĢin yapıldığı yerdir. ĠĢçinin iĢini yaptığı her yer ĠĢ
Kanunu anlamında iĢyeri niteliği taĢımaz. Çünkü, bu yerin aynı zamanda iĢin niteliği
ve yürütümü bakımından iĢverenin hukuki tasarrufu altında olması gerekmektedir.
Öte yandan, iĢin niteliği ve yürütümü bakımından iĢyerine bağlı bulunan ve
iĢyerlerini tamamlayıcı nitelikte olan yerlerle, dinlenme, yemek, uyku, yıkanma,
çocuk emzirme, muayene ve bakım, beden ve mesleki eğitim yerleri ve avlu gibi
eklentiler ile araçlar da (taĢıtlar, iĢ makineleri ve ambulans v.b.) iĢyeri olarak
sayılmaktadır. ĠĢyeri tanımlamasının önemi, bir olayın kanuni olarak iĢ kazası
sayılabilmesi için o olayın öncelikle iĢçinin iĢyerinde veya eklentilerinde bulunduğu
bir sırada olmasından ileri gelmektedir. Buna istisna olarak 5510 Sayılı Sosyal
Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun 13/a maddesinin c bendinde
sigortalının, iĢveren tarafından görev ile baĢka bir yere gönderilmesi yüzünden asıl
iĢini yapmaksızın geçen zamanlarda geçirilen kaza da iĢ kazası sayılır.
ĠĢveren adına hareket eden ve iĢin, iĢyerinin ve iĢletmenin yönetiminde görev
alan kimselere iĢveren vekili denir. ĠĢveren vekilinin bu sıfatla iĢçilere iliĢkin iĢlem
ve yükümlülüklerinden doğrudan iĢveren vekili sorumludur.
Bu tanımlamada üç unsur görülmektedir. Bunlardan birincisi iĢveren vekilinin
hareket alanı iĢyeriyle sınırlı kalmaktadır. Ġkincisi, iĢveren vekili iĢveren adına iĢini
yapmasıdır. Üçüncüsü ise iĢin ve iĢyerinin yönetiminde görevi oranında yetkili
olmaktadır. Bu nedenle, iĢveren vekili kural olarak iĢi yapan değil yöneten olduğu
için ve yönetmeyi kendi adına değil iĢveren adına yaptığı için aynı zamanda bir iĢçi
olmasına karĢın, iĢçi den ayrı özelliğe sahiptir. Bununla beraber, iĢveren vekilliği
sıfatı, iĢçilere tanınan hak ve görevleri ortadan kaldırmaz.
Page 21
7
ĠĢveren ile iĢveren vekili arasındaki iliĢki, doğrudan temsil iliĢkisidir. ĠĢveren
vekilinin yetkileri temsil iliĢkisinde olduğu gibi daraltılabilir, geniĢletilebilir, geri
alınabilir, uzatılabilir, kısaltılabilir[12].
ĠĢveren olabilmek için iĢyerinin sahibi olmak gerekmez. ĠĢ Kanunu, iĢverenin
iĢyerine malik olmasına değil, çalıĢtıran olmasına önem verir.
Örneğin, bir binanın yıkımı iĢinde iĢveren, binanın maliki değil, yıkım iĢini
istisna akdi gereğince üstlenen kiĢidir. Yine baĢka bir örnek vermek gerekirse, ihale
edilmiĢ iĢlerde iĢveren, ihale makamı olmayıp ihale edilen müteahhittir. Ekonomik
ve hukuki yönden iĢçinin çalıĢan, iĢverenin de çalıĢtıran oluĢu iĢvereni üstün kılar.
Çünkü, hem iĢyerinin sorumluluğu hem de emir ve komuta onun elindedir. Bu
nedenle, iĢveren iĢçiye disiplin cezası uygulama hakkına sahiptir. Gerek Sosyal
Sigortalar Kanunu, gerekse Sendikalar Kanunu, iĢçi (sigortalı) çalıĢtıran özel ve tüzel
kiĢiyi, iĢveren olarak tanımlamıĢtır.
II.2.2 ĠĢ Güvenliğinin Tanımı
ĠĢ güvenliği, iĢin yürütümü nedeniyle oluĢan tehlikeleri uzaklaĢtırmak ve
sağılığa zarar verebilecek koĢullardan arındırarak, daha iyi bir çalıĢma ortamı
sağlamak için yapılan sistemli çalıĢmalar Ģeklinde tanımlanır[14] .
ĠĢ güvenliği hukuki açıdan iĢin yapılması sırasında iĢçilerin karĢılaĢacağı
tehlikelerin ortadan kaldırılması veya azaltılması konusunda esas olarak iĢverene
kamu hukuku temeline getirilen yükümlülüklere iliĢkin hukuk kurallarının
bütünüdür.
II.3 Ġġ KAZALARININ SINIFLANDIRILMASI.
Metal iĢ kolunda meydana gelen iĢ kazalarını SGK‟ya göre sınıflandırılması
kaza sebepleri, meslek gurupları, yaranın vücuttaki yeri ve yaranın çeĢidine göre
sınıflandırılmıĢtır[15].
ĠĢ kazalarını gruplarken veya sınıflandırırken tek bir kriteri veya nedeni dikkate
almak doğru ve yeterli değildir. Bir iĢte meydana gelen kazaları sınıflandırmak için
aynı kriterleri kullanmak gerekir. Aksi taktirde farklı iĢlerin tehlikeli yapıları
karıĢtırılmıĢ olur. Sonuç olarak iĢ kazaları için aynı sınıflandırma uygulanmadıkça
değiĢik kaza istatistiklerini karĢılaĢtırmak mümkün olmamaktadır.
II.3.1. Kaza Sebeplerine Göre ĠĢ Kazaları
SGK, kaza sebeplerine göre iĢ kazlarını diğer sınıflandırmalara göre daha da
ayrıntıya girerek otuz dört sınıfa ayırmıĢtır. Bunlar aĢağıda sıralanmıĢtır[15].
Motorlu taĢıt kazaları,
Page 22
8
Motorlu taĢıtın diğer bir vasıtaya, bir cisme veya bir insana çarpması,
Motorlu bir taĢıta binip inerken meydana gelen kazalar,
Motorlu taĢıtın devrilmesi sonucu yaralanmalar,
Duran bir motorlu taĢıt sebebiyle veya üzerinde olan kazalar,
Su yolculuğu esnasında olan her türlü kaza ve düĢmeler, suya düĢme,
Her türlü uçak kazaları sonucu meydana gelen travmalar,
Diğer taĢıt kazaları (örnek; tren kazaları),
Kaza neticesi zehirlenmeler,
Kaza neticesi düĢmeler,
Makinelerin sebep olduğu kazalar,
Yanıcı maddelerin ateĢ alması ve patlamasından ileri gelen kazalar,
Sıcak bir maddeden, mayiden, buhardan, alevden ileri gelen kazalar,
AteĢli silahlardan çıkan gazlardan meydana gelen kazalar,
Kaza neticesi suda boğulma ve suya düĢme,
DüĢen bir cismin yaptığı travma,
Herhangi bir taĢıtın sebep oluğu kaza,
Vücudun veya bir uzvun iki cisim arasında kalarak sıkıĢması,
Bir cismin çarpması neticesinde, devrilen bir cismin altında kalarak yaralanmak,
Kesici ve batıcı bir aletin sebep olduğu kaza,
Elektrik cereyanından ileri gelen kaza,
Tazyik altındaki bir kabın patlamasından çıkan kaza,
Herhangi bir Ģekilde vücudun zorlanmasından ileri gelen incinmeler,
Göze veya bir menfeze yabancı biri cisim kaçması,
Nefes borusunun bir gıda maddesiyle tıkanması,
Hayvanların ısırması veya tepmesi, zehirli böcek sokması,
Fazla sıcak veya soğut muhitin tesirleri, tabii felaketler,
Tedavi kazaları ve aĢılanma komplikasyonları,
Kazaların sonradan çıkan akıbetleri,
Kaynak yaparken meydana gelen kazalar,
Kendi kendini yaralama ve öldürme,
Bir baĢkası tarafından öldürülme ve yaralanma,
Harp hareketinden ileri gelen travmalar,
Diğer nedenler,
Page 23
9
II.3.2. Meslek Guruplarına Göre ĠĢ Kazaları
SSK, meslek guruplarına göre iĢ kazlarını on sınıfa ayırmıĢ olup, aĢağıda
sıralanmıĢtır[15].
Kanun yapıcılar, üst düzey yöneticiler ve müdürler,
Profesyonel meslek mensupları,
Yardımcı profesyonel meslek mensupları,
Büro ve müĢteri hizmetlerinde çalıĢan elemanlar,
Hizmet ve satıĢ elemanları,
Nitelikli tarım, hayvancılık, avcılık,ormancılık ve su ürünleri çalıĢanları,
Sanatkârlar ve ilgili iĢlerde çalıĢanlar,
Tesis ve makine operatörleri ve montajcıları,
Nitelik gerektirmeyen iĢlerde çalıĢanlar,
Silahlı kuvvetler,
II.3.3. Yaranın Vücuttaki yerine Göre ĠĢ Kazaları
SSK, yaranın vücuttaki yerine göre iĢ kazlarını dokuz sınıfa ayırmıĢ olup,
aĢağıda sıralanmıĢtır[15].
Kafa,
Boyun,
Sırt,
Gövde ve iç organlar,
Üst ekstremitler,
Alt ekstremitler,
Bütün vücut ve çok yönlü yaralanmalar,
Vücudun diğer bölümlerinin yaralanması,
Tasnif edilmemiĢ vücut yaralanmaları,
II.3.4. Yaranın ÇeĢidine Göre ĠĢ Kazaları
SSK, Yaranın çeĢidine göre iĢ kazlarını on sınıfa ayırmıĢ olup, aĢağıda
sıralanmıĢtır[15].
Kırıklar,
Çıkıklar, burkulma ve incinmeler,
Yüzeysel yaralanmalar ve açık yaralanmalar,
Ezik ve çürükler,
Göze veya doğal vücut boĢluklarına yabancı cisim kaçması,
Page 24
10
Sarsıntı ve iç yaralanmalar,
Yanmalar, kimyasal yanma, kaynar su ile haĢlanma ve donma,
Akut zehirlenmeler ve enfeksiyonlar,
Yaraların belirlenmiĢ diğer tipleri,
Tipi belirtilmemiĢ ya da sınıflanmamıĢ yaralanmalar,
II.4. Ġġ KAZALARINDA YAPILACAK HUKUKĠ ĠġLEMLER
II.4.1 ĠĢ Kazasının ĠĢverene Bildirilmesi
ĠĢyerinde meydana gelen iĢ kazasında, kazaya uğrayan çalıĢana ilk yardım
müdahalesi yapılırken aynı anda hiç vakit geçirilmeden varsa kurum hekimi
tarafından, yoksa idari kademeler aracılığı ile durum iĢverene bildirilmelidir. ĠĢ
kazasının iĢ yerinde idare ve iĢ güvenliği bürosu arasındaki bildirime iç bildirim
denilmektedir. Ġç bildirimin yapılması ile iĢverenin SSK ile temas kurmasının
sağlandığı gibi, kazanın tekrarını önlemek için sebeplerin araĢtırılması ve tedbir
alınmasına da imkân sağlanmaktadır[23].
II.4.2. ĠĢ Kazasının ĠĢveren Tarafından S.G.K’ ya Bildirilmesi
4857 Sayılı ĠĢ Kanunu‟nun 77. maddesine göre, iĢverenler iĢ yerinde meydana
gelen iĢ kazasını en geç üç iĢ günü içinde ilgili bölge müdürlüğüne yazılı olarak
bildirmek zorundadır. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası
Kanunun 14. maddesine göre, ĠĢverenin kasten veya ağır ihmali neticesi iĢ kazasının
bu madde gereğince kuruma zamanında bildirilmemesinden veya kaza bildirim
formunda yazılı bilginin eksik veya yanlıĢ olmasından doğan ve ileride doğacak olan
kurum zararlarından iĢveren sorumludur[23].
II.4.3. ĠĢ Kazasında Yapılacak Hukuki ĠĢlemler
Meydana gelen iĢ kazalarının sonuçlarına iliĢkin hükümler 5510 Sayılı Sosyal
Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda belirlenmiĢtir. ĠĢ kazası sonucunda
kazaya uğrayan kiĢinin mağdur olmaması için maddi zararının karĢılanması gerekir.
Maddi yardım yapılabilmesi için iĢ kazasının geçici iĢ görmezlik, daimi iĢ görmezlik
veya ölüm ile sonuçlanması gerekir. Maddi Yardım Gerektiren BaĢlıca Ödeme
ġekilleri: Ġlaç, tedavi giderleri, protez, çalıĢılmayan süre için ücret, cenaze masrafı,
eĢ ve çocuklara maaĢ bağlanması, tazminatlardır. ĠĢ kazası sonucu belirtilen bu
ödemelerin yapılması, sosyal güvenliğin gereğidir[23].
Page 25
11
BÖLÜM III
ÇALIġMALAR
III.1 METAL Ġġ KOLU
Metal sektörü, yapısı gereği, oldukça yaygın bir alt sektörler grubunu kendi
içinde barındırmaktadır ve ülkemizde motor sektör olma özelliği ile bilinmektedir.
Yoğun bir rekabetin yaĢandığı ve esnek çalıĢma biçimlerinin yaygın olarak
kullanıldığı bu sektör, demir-çelik, döküm, ham çelik, çelik boru, ferro alaĢımlar,
demir-dıĢı metaller olarak alüminyum ve bakır olmak üzere ana metal sanayi;
tüketici elektroniği, telekom cihazları, askeri elektronik, diğer profesyonel ve
endüstriyel cihazlar, bilgisayar cihazları ve elektrikli makine üretimi elektrik ve
elektronik sanayi; makine ve beyaz eĢya üretimi, makine ve beyaz eĢya sanayi ve son
olarak da otomobil ve traktör üretimi de otomobil ve traktör sanayi gibi geniĢ bir
alanı kapsamaktadır.
Yapısı gereği, içerdiği riskler nedeniyle temel özellikler arz eden, bilgi,
deneyim, uzmanlık ve sürekli denetim gerektiren ağır ve tehlikeli sektörlerin baĢında
gelmektedir.
Sosyal Güvenlik Kurumu‟nun 2007 istatistiklerine göre; Türkiye‟de tüm iĢ
kolunda 1.116.638 iĢ yerinin 53.373‟i, metal iĢ kolunda faaliyet görmektedir.
8.505.390 sigortalının ise 628446„sı metal iĢ kolunda çalıĢmaktadır[31].
Sektördeki iĢ yerleri, çalıĢan iĢçi sayısına göre daha çok küçük ve orta ölçekli
iĢletmeler Ģeklindedir. Hukuki yapıları itibariyle genellikle Ģahıs iĢletmeleridir.
Tez‟de homojenlik olması amacıyla, devlete ait büyük iĢletmelerden örneğin
MKEK‟na bağlı beĢ değiĢik iĢyeri araĢtırma kapsamına alınmıĢtır(MKE‟nin beĢ
değiĢik fabrikası).
Metal iĢ kolu teknolojik geliĢmelere bağlı olarak sürekli geliĢim
göstermektedir. Bu çalıĢmada kullanılan istatistiki veriler Sosyal Güvenlik
Kurumunun iĢ kolları cetvelinde belirtilen 25 metal iĢ kolu üzerinde
yapılmıĢtır(Tablo III.1).
Page 26
12
Tablo III.1 : SGK‟ya Göre Metal ĠĢ Kolları
No ĠĢ Kolları
1 YÜKSEK FIRINLARDA DEMĠR ÇELĠK ÜRETĠMĠ VE ÇELĠK ĠMALATI
2 ISIL ĠġLEM, PRESLEME, ÇĠLĠNGĠR VE SAHRA DEMĠRCĠLĠĞĠ
3 SOĞUK DEMĠRCĠLĠK VE KAYNAK ĠġLERĠ
4 MAKĠNA ĠMALATI (BEYAZ EġYA,ZĠRAAT MAKĠNALARI, ELEKTRONĠK MAKĠNALAR HARĠÇ)
5 KALIPÇILIK
6 DEMĠR VE ÇELĠĞĠ TAV FIRINLARINDA ISITMAK SURETĠYLE MÜSTAKĠLEN YAPILAN HADDELEME VE
LAMĠNAJ ĠġLERĠ
7 VAPUR VE GEMĠ ĠNġA VE TAMĠRATI, HUSUSU TĠPTE DENĠZ VASITALARINA MAHSUS MAKĠNALARIN
ĠMALĠ, GEMĠ BOZMA TEZGAHLARI, LĠMAN ATELYELERĠ
8 MONTAJ ĠġLERĠ (ĠMALAT YAPMAKSIZIN MAKĠNE VE TESĠSAT MONTAJI)
9 DEMĠR TEL VE ÇUBUKTAN EġYA ĠMALATI (ÇIVĠ, ZĠNCĠR, VĠDA VESAĠRE GĠBĠ)
10 LOKOMOTĠF, VAGON VE TRAMVAY ARABALARI ĠMAL VE TAMĠRATI
11 SOBACILIK VE TENEKE EġYA ĠMALĠ
12 ALĠMĠNYUM EġYA ĠMALĠ
13 EMAYE EġYA ĠMALĠ
14 ZĠRAAT MAKĠNELERĠ ĠMALĠ VE TAMĠRATI (PULLUK, BĠÇERDÖĞER, SELEKTÖR VE EMSALĠ ZIRAATTE
KULLANILAN MAKĠNELER)
15 DEMĠR DIġI METALLERĠN ĠZABESĠ TASFĠYESĠ VE BUNLARIN KÜLÇE, BAR, DÖRT KÖġE KALIN ÇUBUK,
LEVHA, ġERĠT DAĠRE VE HADDEDEN GEÇĠRĠLEREK ELDE EDĠLECEK DĠĞER ESAS ġEKĠLLERDE ĠMALĠ
16 DEMĠR DIġI METALLERĠN TAV FIRINLARINDA ISITMAK SURETĠYLE MÜSTAKĠLEN YAPILAN HADDELEME
VE LAMĠNAJ ĠġLERĠ
17 BAKIRDAN EġYA ĠMALĠ
18 NĠKELAJ KAPLAMA VE GALVANOPLĠSTĠ ĠġLERĠ KALAYCILIK
19 KROM ĠSTĠHSALĠ
20 UÇAK VE PLANÖR, UÇAK MOTORLARI, PERVANE, TEKERLEK GĠBĠ SAĠR AKSAMIN ĠMAL, MONTAJ VE
TAMĠRATI
21 DEMĠR CEVHERĠ ĠSTĠHSALĠ
22 DĠĞER MADENLERĠN ĠSTĠHSALĠ
23 BAKIR ĠSTĠHSALĠ
24 KURġUN ĠSTĠHSALĠ
25 MÜCEVHERAT ĠMALATI
Page 27
13
III.1.1 METAL SEKTÖRÜNÜN TANITIMI
Metal EĢya Ġmalat Atölyeleri
Bu tür atölyelerde genellikle dövme, delme, aĢındırma ve kaynak iĢleri
yapılmaktadır. Bu iĢ yerlerinde torna tezgahı, freze, radyal matkap, taĢlama tezgahı,
makas, merdane, silindir, planya, taĢlama, tel çekme, kupol ve tav ocakları, pres,
vargel testere, gezer vinç, daire testere ve kaynak makinası ve aparatları
kullanılmaktadır[15] .
Metallere Müteallik Esas Endüstriler
Bu iĢ yerlerinde, beyaz eĢya ve otomotiv endüstrisi için küçük parça aksamları
üretilmektedir. Bu amaçla talaĢ kaldırma, delme, presleme, dövme ve kaynak
iĢlemleri yapılmaktadır[15] .
Makine Ġmal ve Tamiratı Atölyeleri
Bu atölyelerde beyaz eĢya, otomotiv endüstrisi ve ağır sanayi makinaları için
bazı parçaların imalatı ve tamiratı yapılmaktadır[15] .
III.2 TÜRKĠYEDE METAL Ġġ KOLUNDA ORTAYA ÇIKAN Ġġ GÜVENLĠĞĠ
SORUNLARI
III.2.1 Genel Durum
Gerek Dünya‟da gerekse Türkiye‟de sanayileĢme ve teknolojik geliĢmelere
paralel olarak günlük yaĢantımızın önemli ihtiyaçlarını karĢılayan metal iĢ kolu,
otomotiv sanayiinden, beyaz eĢya üretimine, ağır sanayi ve iĢ makinaları üretimine
kadar çok çeĢitli üretim dallarında yoğun bir Ģekilde kullanılmaktadır.
Metal iĢ kolunda kullanılan makine, araç ve gereçlerin sert ve kesici
maddelerden olması, bu alanda çalıĢan iĢyerlerinin pek çoğunun orta ölçekli veya
küçük iĢletmeler olması, Türkiye genelinde önemli sorunlardan olan sigortasız iĢçi
çalıĢtırma oranının yüksek olması, gerekli koruyucu önlemlerin gerektiği gibi
alınmaması, 16 yaĢından küçük çocuk iĢçilerin fazla olması, en önemli etmenlerden
biri olan iĢçilerin ve iĢverenin bilinçsiz ve eğitimsiz davranıĢları, bu alanda çalıĢma
hayatını ve çalıĢanı riske yönelten sorunlardan bazılarıdır[15] .
Sosyal Sigortalar Kurumu istatistik yıllıklarından elde edilen bilgiler de metal
iĢ kolunda yıllar itibariyle önemini koruyan büyük boyutlarda bir sorun olduğunu
ortaya koymaktadır[15] .
2007 yılında metal iĢ kolunda 18.235 iĢ kazası meydana gelmiĢtir. Bu iĢ
kazalarının 241‟si daimi iĢ göremezlik, 79‟u ölümle sonuçlanmıĢtır. Bu rakamlarla
Page 28
14
metal iĢ kolu, iĢ kazaları sıklığı açısından birinci sırada olan inĢaat iĢ kolunun hemen
arkasından gelmektedir[16].
SSK‟nın 2007 yılı ve önceki yılların verilerine göre Türkiye‟de iĢ kazası daha
çok genç nüfus üzerine yoğunlaĢmaktadır. ĠĢ kazaları Türkiye için aktif nüfus
kaybına yol açmakta, verimlilik azalmakta, bağımlı nüfus artıĢı, ülke ekonomisini
olumsuz etkilemektedir. Ayrıca iĢ kazalarının genç nüfusta fazla olması, bu yaĢta evli
ve çocuk sahibi iĢçilerin ailelerini de ekonomik, sosyal, psikolojik bir çok sorunlara
itmektedir[18] .
III.2.2 Metal Sanayii ĠĢ Kolunda Ortaya Çıkan ĠĢ Güvenliği Sorunları
Türkiye‟de, koruyucusuz makine imali ve kullanımı bir sorun olarak karĢımıza
çıkmaktadır. Özellikle eski ve küçük iĢyerlerinde eski tezgahlar kullanılmakta ve
çoğunun da koruyucuları bulunmamaktadır. Türkiye‟de imal edilen makine ve
tesislerde de önemsenmediğinden ayını noksanlıklar bulunmaktadır. Koruyucu
yapmak; araĢtırma ve dizayn konusu bir uzmanlık iĢi olduğundan iĢverenlerin
tezgahlarına sonradan koruyucu ilave etmeleri çok zordur[18] .
Ayrıca diğer bölümlerde ayrıntılı olarak değinilen eğitim eksikliği, koruyucu
sağlık hizmetlerinin yetersizliği, etkin ve yaygın teftiĢ sisteminin uygulanmaması
gibi sorunlar da iĢ güvenliği sorunları arasındadır.
III.3 METAL SANAYĠĠ Ġġ KOLUNDA MEYDANA GELEN Ġġ
KAZALARININ SEBEBLERĠ
ĠĢ kazlarından sonra iĢyerlerinde yapılan denetim ve incelemelerin, kazaları
önleme faaliyetlerinin baĢarıya ulaĢmasında büyük önemi vardır. Mesleki risklerin
önlenebilmesi için kaza nedenlerinin araĢtırılması zorunludur. Bu nedenler üzerinde
ne kadar fazla bilgiye sahip olunursa bunlara karĢı o ölçüde etkili önlem almak
mümkün hale gelir[18] .
Metal iĢ kolunda el iĢçiliğinden ziyade makine iĢçiliği gerekmekte ve çok
çeĢitli kesici ve sert aletlerle çalıĢılmaktadır. Bu nedenle iĢçinin, üretimde kullanılan
makineyi, üretim sürecini ve doğacak tehlikeleri bilen kalifiye iĢçiler olmaları
gerekir. Ayrıca bir iĢ eğitimi görmeleri de önem taĢımaktadır. Bu durum Türkiye
gerçekleri ile bağdaĢmamaktadır.
Page 29
15
III.3.1 Makine ve Tezgâhlarda Meydana Gelen ĠĢ Kazalarının Sebepleri
ÇalıĢma ortamında kullanılan makine, tezgah ve aletlerin, iĢ güvenliğine uygun
biçimde kullanılmaması büyük tehlikeler doğurur. Metal iĢ kolunda kullanılan
makineleri ve iĢ kazasına sebebiyet veren tehlikeler aĢağıdaki Ģekilde sıralanabilir.
III.3.1.1 TalaĢlı Ġmalat Makineleri
a. Torna Tezgâhlarında Meydana Gelen ĠĢ Kazalarının Sebepleri
Torna Tezgâhlarında tehlikeli parçalar; iĢin bağlandığı ayna, ana mil, talaĢ
milleri, kalem siperi, kasnak ve kayıĢlar ile fener mili (iĢ mili) içine sokularak aynaya
bağlanan uzun çubukların tornadan dıĢarı çıkmıĢ uçlarıdır[16].
Torna Tezgâhlarındaki baĢlıca tehlikeler; tezgah hareket halindeyken ölçme ve
ayar yapmaya kalkıĢılması, ayna anahtarının, aynanın üzerinde unutulması, parçanın
aynaya iyi bağlanmaması, iĢçinin tezgah çalıĢmıyor diye aynaya yaslanmıĢ veya elini
koymuĢ olması, iĢçinin elbise kollarının bol olması ve kol ucunu tezgaha kaptırması,
tezgah hareket halindeyken talaĢların temizlenmesi, torna tamamen durmadan fener
mili(iĢ mili) dönme hızının değiĢtirilmeye kalkıĢılması, torna da dönmekte olan bir iĢ
parçasının sapsız eğe ile eğelemeye kalkıĢılmasıdır.
b. Freze Tezgâhlarında Meydana Gelen ĠĢ Kazalarının Sebepleri
Frezelerde kazaların baĢlıca nedeni, çıkan talaĢların ince, kısa ve küçük
oluĢudur. Frezelerde çalıĢanlara gözlük verilmemesi ya da kullanmalarının tavsiye
edilmemesi göz kaybı ile sonuçlanabilmektedir.
Freze tezgâhlarındaki baĢlıca tehlikeler; iĢlenen parça alındıktan sonra
bıçakların açık bırakılması, tezgah çalıĢırken talaĢ temizlemek için bıçak veya milin
üzerinden uzanılması, iĢlenen parçanın gevĢemesi, talaĢ temizlemek için elin
kullanılması, talaĢ fırlaması, meydana gelen gerilimler nedeniyle bıçak kırılması,
dönen bir frezenin yakınında bez, üstübü veya temizleme fırçası kullanılması, ağır
araçların yalnız kaldırılmaya çalıĢılmasıdır[16].
c. Planya ve Vargel Tezgâhlarında Meydana Gelen ĠĢ Kazalarının Sebepleri
Ġyi bağlanmaması, iĢ parçasının gevĢemesi, mıknatıslı tablalar kullanıldığı
zaman elektrik akımının tezgah çalıĢmadan önce verilmesi, çalıĢma için yeterli alanın
olmayıĢı, tezgah gövdesi ile tablası arasına kiĢilerin ve baĢka cisimlerin sıkıĢması,
talaĢ fırlaması, tezgahtaki iĢ bitince motorun durdurulması, tezgahın çalıĢırken
yağlanmaya kalkıĢılması, talaĢları temizlemek için ellerin kullanılmasıdır[16].
Page 30
16
d. Matkap Tezgâhlarında Meydana Gelen ĠĢ Kazalarının Sebepleri
Matkaplar, çok hızlı devirli olduklarından matkabın döndüğü alan, açıkta olan
kayıĢ kısmı, kasnak ve diĢliler birer tehlike kaynağıdır.
Matkaplardaki baĢlıca tehlikeler; hareketli kısımlara el ile dokunulması uzun
saçların matkaba veya mile sarılmasıdır. Bu iki tehlikeli durum, kol ve bilek kaybına,
saçların kopmasına hatta kafa derisinin yüzülmesine bile neden olabilir. Bunların
yanında delinen parçanın iyi bağlanmaması nedeniyle, dönmesi veya kayması,
matkap hareket halinde iken, talaĢların temizlenmesine kalkıĢılması, talaĢ fırlaması
gibi tehlikeler matkap tezgâhlarındaki iĢ kazalarının sebeplerindendir[16].
e. Ayaklı Zımpara Tezgâhlarında Meydana Gelen ĠĢ Kazalarının Sebepleri
Zımpara taĢını ilk olarak veya yeniden taktıktan sonra çalıĢtırırken karĢısında
durmak (taĢ kırık veya çatlak olabilir), dönen bir taĢın yakınında iĢi ölçmeye
yeltenmek, ellerin zımpara taĢı ile temas etmesi, sarkan giysi veya saçların taĢ veya
taĢ miline kaptırması, iĢlenen parçanın destek ve koruyucu ile taĢ arasında sıkıĢması,
desteğin kusurlu olması, uygunsuz biçim veya boyutlarda yanlıĢ pozisyonda ya da
gevĢek veya ayarsız olması, taĢ patlaması ve bundan ileri gelen parça fırlamaları,
taĢın uygunsuz çalıĢtırılması (yetersiz baskılar, çarpmalar gibi), ayarsızlık,
dengesizlik, yatak aĢımları gibi nedenlerden dolayı sarsıntı olması, tasarlanmıĢ yan
baskıların yapılması, yani taĢın çevresi yerine yan yüzeylerin üzerinde çalıĢılması,
göze talaĢ fırlamasıdır[16].
III.3.1.2. TalaĢsız Ġmalat Makineleri
a. ġahmerdanlarda Meydana Gelen ĠĢ Kazalarının Sebepleri
Mekanik çekiĢler de denilen Ģahmerdanların iĢ kazalarına sebebiyet veren
tehlikeli kısımları; korunmamıĢ volanlar, kayıĢ ve kasnaklar, merdaneler, halat ve
tanburlar ile fırlayan parçalar, kavrama veya sıcak demir pullardır. ġahmerdanlarda
meydana gelen iĢ kazlarının baĢlıca sebepleri; parça veya kıskacın ayağa düĢmesi,
pedala takılma, kaba, keskin veya sıcak parçalarla çalıĢırken, elin uygun Ģekilde
korunmaması, kısa saplı oksit tabakası temizleyicilerinin kullanılması (yanıklara
neden olur). Kıskaç sapları arasında el veya parmak sıkıĢması, uygunsuz kıskaç veya
alet kullanılması, kalıplar arasına el veya kol kaptırmasıdır.
b. Saç Makaslarında Meydana Gelen ĠĢ Kazalarının Sebepleri
Bu Tezgâhlardaki bıçakların bir kere harekete geçtikten sonra durdurulamaması
ve bu özelliğin iĢçiler tarafından sık sık unutulması, saç makaslarında kesilecek
Page 31
17
parçanın genellikle tezgahın üstüne konulduktan sonra elle sürülmesi saç
makaslarındaki baĢlıca tehlikelerdir. Kesilen yüzeylerin bozuk olması nedeniyle
meydana gelen kesikler.
c. Preslerde Meydana Gelen ĠĢ Kazalarının Sebepleri
Bakım ve onarımlarının gerekli sürelerde tekrarlanmaması, koruyucularının
bulundurulmaması, yetersiz olması ya da yerinden çıkarılması, kalıpların kazayı
önleyecek Ģekilde yapılmamaları, pres ve kalıp ayarlarının iyi yapılmaması veya bu
ayarların yetkisiz bir iĢçi tarafından değiĢtirilmiĢ olması, arızaların zamanında haber
verilmemesi, akort çalıĢmalarda çift kumanda tertibatlarından birinin iptali, preslerde
çalıĢanların tehlikeyi küçümsemeleridir. Bu gibi hallerde elin yaralanması, kopması,
parmak kaybı gibi iĢ kazaları ortaya çıkmaktadır.
Kazaların en sık görüldüğü tezgahlar preslerdir. Bu tezgâhlardaki yaralanmalar,
çok defa sürekli veya geçici iĢ göremezlikle sonuçlanır.
Preslerde koruma tedbirlerini güçleĢtiren bazı faktörler vardır. Bunlar;
iĢlemlerin çeĢidi, çalıĢma Ģartları, tezgahların büyüklük farkları, preslerin hızı ve
çeĢidi, iĢlenecek parça çeĢidi, büyüklüğü ve kalınlığı, kalıpların dizaynı ve yapılıĢı,
çalıĢanın yetiĢkinliği, iĢ süresinin uzunluğudur.
III.3.2. Metal ĠĢ Kolunda Meydana Gelen ĠĢ Kazalarının Türkiye’ye Özgü
Nedenleri
Türkiye, imalat sanayiinin diğer birçok dalında olduğu gibi metal iĢ kolunda da
yer yer geleneksel üretim yapısını sürdürmeye devam ettiğinden ülke koĢulları
kazaların oluĢumunu bir anlamda kolaylaĢtırır niteliktedir. Nerede, ne zaman, kaç
iĢçiyi ne Ģekilde zarara uğratacağı önceden tahmin edilemeyen iĢ kazalarının
Türkiye‟ye özgü nedenlerini aĢağıdaki gibi sıralamak mümkündür.
a. Türkiye‟de yeterli sayı ve türde kiĢisel koruyucu araç üretilmemekte,
üretilenlerin büyük bir kısmı da amaca uygun nitelikte bulunamamaktadır. Çok
pahalı olmaları ve formalitelerin zaman alıĢı nedeniyle ithalat güçlükleri vardır.
ĠĢçiler, çeĢitli nedenlerle kiĢisel koruyucu donanımları kullanamamaktadır. Bu durum
Türkiye açısından önemli sorunlardan biridir.
b. Bütün sanayii bölgelerinde kalifiye iĢçi eksikliği söz konusudur. Mesleki ve
teknik okullar ile çıraklık eğitim merkezlerinde verilen eğitimle oldukça iyi
yetiĢtirilmiĢ iĢçiler mevcut ise de bunların sayısı kısıtlıdır. Bu nedenle iĢ baĢında
Page 32
18
eğitim olanakları geliĢtirilmeli, baĢarı gösteren iĢçiler ücretleri arttırılmak yoluyla
teĢvik edilmelidir.
c. Ġyi yetiĢmiĢ tecrübeli ustabaĢı, üretim ve sanayii mühendislerinin az olması
metal iĢ kolundaki karar ve denetim mekanizmasının iyi iĢlememesine neden
olmaktadır. Özel Ģahıslara ait küçük iĢletmeler genellikle tek ustabaĢı tarafından
denetlenen ve doğrudan sahibi tarafından idare edilen birimlerdir. Bu kiĢiler,
konularında eğitim göremedikleri için konunun öneminin yeterince bilincinde
değillerdir.
d. Organize sanayii bölgeleri genellikle küçük ve orta boy iĢletmelerden
oluĢmaktadır. Bu iĢyerlerinin çalıĢma koĢulları iĢ sağlığı ve güvenliği yönünden
yetersizdir. Halen bu bölgelerde iĢçi sağlığı ve iĢ güvenliği hizmetleri gereği gibi
yerine getirilememektedir.
e. Bu iĢ kolunda çalıĢan çocuk iĢçi sayısının fazla olması ve bu çocukların
geliĢmiĢ ülkelerde ustaların yaptıkları iĢlerde kullanılmaları söz konusudur. Halbuki
16 yaĢını doldurmamıĢ çocuklar ağır ve tehlikeli iĢlerde çalıĢtırılmamaları
gerekmektedir.
f. Teknoloji transferinin finansındaki imkansızlıklar nedeniyle zamanında
yapılamamasından dolayı, iĢletmelerde eski teknoloji ve ekonomik ömrünü
doldurmuĢ makinelerle üretim yapılmaktadır.
g. Özellikle küçük iĢletmelerde yetersiz ve dengesiz beslenme nedeniyle gerekli
kalori ihtiyacı sağlanamamaktadır.
h. Etkin ve yaygın teftiĢ sistemi uygulanamamaktadır. Türkiye genelinde iĢ
güvenliği denetimlerinin yetersiz olmasının nedeni sadece iĢ müfettiĢi sayısının azlığı
değildir. Küçük iĢyeri sayısının fazlalığı, bunların dağınık oluĢu, ulaĢım zorlukları da
sonucu olumsuz etkilemektedir.
i. ĠĢçilerin ekonomik, sosyal, kültürel ve yaĢamsal hak ve çıkarlarını korumak
amacıyla kurulan sendikalar, iĢçilerin sadece ekonomik sorunlarıyla değil onların
çalıĢma Ģartlarını ve çalıĢma ortamlarının iyileĢtirilmesini de amaç edinirler. Ancak
son zamanlarda Türkiye genelinde sendikaların faaliyeti ekonomik haklar
doğrultusunda, sadece toplu iĢ sözleĢmesi uyuĢmazlıklarına çözüm bulma çabasıyla
sınırlı kalmıĢtır.
Öteki iĢ kolunda olduğu gibi metal iĢ kolunda da genel sendikal durumla ilgili
veriler, iĢçi sendikaları ve iĢverenlerin sunduğu bilgiler ıĢığında ÇalıĢma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığı‟nın yayınladığı istatistiklere yansımakta, ancak hiçbir zaman
Page 33
19
gerçeği tam olarak yansıtmamaktadır. Çünkü bu iĢ kolu istatistikleri iĢverenlerin
kayıt dıĢı çalıĢtırılan iĢçiler ve taĢeron iĢçilerin önemli bir bölümü de istatistiklere
yansıtılmamaktadır[16].
III.3.3 Metal ĠĢ Kolunda ĠĢ Kazalarının Önlenmesine Yönelik Tedbirler
III.3.3.1 ĠĢyeri Ġle Ġlgili Olarak DüĢünülen Tedbirler
ĠĢ güvenliğinin sağlanması insani bir sorumluluk olduğu gibi aynı zamanda
yasal bir yükümlülüktür. GeliĢen teknoloji ile toplumun değiĢen ihtiyaçlarını
karĢılamak için gerçekleĢtirilen üretimin, üretimi gerçekleĢtiren iĢveren ve iĢçi
kesimine zarar vermesi, ne yasalarca hoĢ görülmekte ne de insancıllakla
bağdaĢmaktadır.
ĠĢ güvenliği sağlamanın insani yönü yanında ekonomik yönü de vardır.
Bilinmesi gereken; kazaları önlenmenin, kayıpları ödemekten daha ucuz ve insancıl
olduğudur.
Bir iĢyerinde iĢ güvenliğine ait bütün icapların yerine getirilmesi iĢverenler için
yasal bir zorunluluktur. ĠĢ güvenliğini sağlamada organizasyon, veri toplama,
verilerin değerlendirilmesi ve uygulama olmak üzere dört aĢamalı bir sistem
izlenmelidir.
a. Organizasyon : ĠĢ kazalarından korunmada ana prensip organizasyonun
oluĢturulmasıdır. Bu maksadın en verimli Ģekilde temini için eğitilmiĢ ve kendilerine
düĢen vazifenin yerine getirilmesinde birbiriyle yakın iĢbirliği sağlayan personele
ihtiyaç vardır. Bunlar, iĢ güvenliği ile ilgili görevli mühendis veya teknik elamanlarla
iĢyeri hekimidir. Ayrıca 4857 sayılı ĠĢ Kanunu‟nun 81. maddesi gereğince;
“Sanayiden sayılan ve devamlı olarak en az 50 iĢçi çalıĢtıran ve altı aydan fazla
sürekli iĢlerin yapıldığı iĢyerlerinde her iĢveren, bir iĢçi sağlığı ve iĢ güvenliği kurulu
kurmakla yükümlüdür”. Bu mecburiyet 50‟den az iĢçisi olan iĢyerleri için söz konusu
değildir. Bununla beraber aynı tüzüğün 2. maddesi, her iĢvereni iĢçilerin sağlığını ve
iĢ güvenliğini sağlamak için gerekli olanı yapmak, bu husustaki Ģartları sağlamak ve
araçları noksansız bulundurmakla yükümlü kılmıĢtır. ĠĢverenler makinelerin
kullanılmasından doğacak tehlikelerden ve bu hususta önceden alınabilecek
tedbirlerinden iĢçileri haberdar etmek zorundadırlar. Ferdi koruyucu malzemelerin
seçimi, temini ve iĢçilere verilmesi ile kullanımlarını sağlamak, iĢyerinin her kademe
yöneticisinin asli görevidir.
Page 34
20
ġu halde 50 den az iĢçisi olan iĢyerlerinde de iĢ sağlığı ve güvenliği açısından
gerekli tedbirleri almak mecburiyeti vardır. Bu amaçla bir iĢ güvenliği uzmanı veya
teknik bir elamanı görevlendirmek gerekir.
b. Veri Toplama: ĠĢyerinde sağlığı tehdit eden tehlikelerin kontrolü için ilk iĢ,
iĢyerinde kullanılan veya üretilen sağlığa zararlı bütün maddelerin listesini
hazırlamaktır. Ġkinci olarak da üretimde uygulanan bütün usullerin sağlığa zararlı
olup olmadığı kontrol edilmelidir. ĠĢ kazalarının giderilmesi yolunda yapılacak
çalıĢmalara baĢlamadan önce kazanın meydana geliĢi ve sebeplerinin çok iyi Ģekilde
tespit edilmesi gerekir. Bu tespitlerde iĢ güvenliği uzmanın rolü büyüktür. Kaza
mahallini, kazanın oluĢ Ģeklini, kazanın sonuçlarını inceleyip ve kazayı görenleri de
dinleyerek, kazanın sebeplerini tayin etmeli, kazalarla ilgili raporlar düzenlenmelidir.
c. Verilerin Değerlendirilmesi: belirli aralıklarla bu raporların incelenmesi ve
değerlendirilmesi ile kaza sıklık oranı ve kaza ağırlık oranı bulunarak kazaların daha
çok hangi bölümlerde ortaya çıktığı ve hangi sebeplerin rol oynadığı gibi konularda
kaza analizleri yapılmalıdır.
Ayrıca yönetici ve iĢçi kesimlerinin iĢ güvenliği konusundaki görüĢ ve
tavsiyelerinin birbirlerine iletilmesinde ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kurulu da görev
yapmalıdır.
d. Uygulama: ĠĢ kazaların sebepleri saptanıp, kaza analizleri yapıldıktan sonra,
alınması gereken tedbirler uygulanmalı, bu tedbirler öncelik sırasına göre uygulama
aĢamasına geçilmelidir. Uygulama aĢamasında baĢarılı olabilmek için
kullanılabilecek 4 temel yöntem, aĢağıdaki gibi sıralanabilir.
Mühendislik Revizyonu
Ġkna ve TeĢvik
Ergonomi
Disiplin
Bu etmenler incelendiğinde, Türkiye‟de ilk üç etmenin göz önüne alınmadığı
sadece disiplin uygulanmaya çalıĢıldığı görülmektedir. Oysa bu etmenler öncelik
sırasına göre dizilmiĢlerdir. Yani mühendislik revizyonu uygulamadan ikna ve
teĢvike geçmek, ikna ve teĢvik uygulanmadan ergonomiye geçmek, ergonomiyi
uygulamadan disiplin uygulamak beklenen olumlu sonuçları vermeyebilir.
Page 35
21
Bilindiği gibi sanayileĢme metal iĢ kolunda olduğu gibi birçok iĢ kolunda
otomasyonu da beraberinde getirmiĢtir.Üretimde makine yoğun teknikler hızla
kullanılmaya baĢlanmıĢtır. Ancak makine, üretime sokulurken koruyucularla
donatılmıyorsa yanlıĢ kullanılıyor demektir. Bu nedenle iĢ güvenliğinde gösterilecek
ilk çaba mühendislik revizyondur[16].
Ġkinci aĢama ikna ve teĢviktir. Bu durum, iĢçi ve iĢveren kesiminin konunun
bilincine varmalarını sağlamakla, yani eğitimle mümkündür. Bu doğrultuda
eğitilmesi gereken ilk kitle, kazalardan doğrudan doğruya zarar gören iĢçi kitlesidir.
ĠĢçi eğitiminde ilk hedef ise usta baĢlarıdır. Ödüllendirme de çalıĢanların durumuna
göre yapılmalıdır. Maddi olabileceği gibi çalıĢanın terfisinde, iĢ güvenliği kurallarına
uyum konusunun kriter alınması Ģeklinde de düĢünülebilir.
Üçüncü aĢama ergonomi, yani iĢe, fiziksel ve ruhsal elaman seçimidir. Diğer
bir deyiĢle iĢe uygun insan ve insana uygun iĢ seçimidir.
Disiplin ise, baĢvurulacak en son çare olup, iĢyerinde hatalı davranıĢları
görülen kiĢilere çeĢitli cezalar verilmesi, gerekli tedbirler almayan iĢverenlerin
cezalandırılmasıdır. Bu Ģekilde planlanmamıĢ bir iĢ güvenliği çabası yarar
sağlamayacağı gibi birbirinden kopuk, plansız önlemler de iĢ güvenliği konusunda
faydalı olmaz.
III.3.4. Metal ĠĢ Kolunda ĠĢ Kazalarının Önlenmesine Yönelik Tedbirler
ĠĢ kazalarının Türkiye‟de yoğunluğunu azaltarak, güvenli çalıĢma koĢullarını
sağlamak, iĢçilerin sağlığını ve bakmakla yükümlü oldukları ailelerini korumak,
iĢverenin, kazalardan doğan maliyetleri düĢürmek, üretimin kesintisiz devamını
sağlamak, iĢ gücü veriminde ve toplam katma değerde artıĢlarla kalkınmaya yardımcı
olmak, bilimsel araĢtırmaya dayanan planlı iĢ güvenliği önlemleriyle ulaĢılacaktır.
Bu konuda yapılacak harcamaların gerek iĢveren gerekse devlet tarafından sürekli
yarar sağlayan bir yatırım olarak görülmesi gerekmektedir.
Türkiye‟de bu amaçlara ulaĢmak için bazı önlemlerin zaman kaybetmeden
alınması gerekmetedir. Metal iĢ kolunda en fazla görülen iĢ kazaları ve bu kazalara
karĢı alınabilecek önlemler aĢağıdaki gibi tespit edilebilir[17] .
Page 36
22
III.3.4.1. El Aletlerinin Neden Olduğu ĠĢ Kazalarına KarĢı Alınması Gereken
Tedbirler
Bu çalıĢmada kaza sebebi, el aletlerinin arızalı olması, el aletini yanlıĢ
kullanma, yanlıĢ yöntem uygulanması veya bakımın yetersiz olmasıdır. EskimiĢ ve
kırık el aletleri yüzünden çok sayıda iĢ kazası meydana gelmektedir. El aletlerinin
kullanılmasında alınacak tedbirler Ģunlardır:
Her takım kullanılmadan önce dikkatle kontrol edilmeli, bozuk takımların
tamiri yapılmalıdır. Amirler tarafından bozuk takımlarla çalıĢan iĢçilere engel
olunmalıdır. Tekniğe uygun yeni takımlar iĢyerlerinden temin edilmelidir. ĠĢçi,
yapacağı her iĢ için takımı alması ve kullanması yönünde eğitilmeli yanlıĢ alet
kullanması önlenmek için sıkı Ģekilde denetlenmelidir. Bilgisizlik, dikkatsizlik ve
verilen talimata uymama nedeniyle doğacak kazalar önlenmelidir. Kıvılcım tehlikesi
doğacak metallerle yapılan çalıĢmalarda kullanılacak el aletleri kıvılcım
çıkartmayacak malzemeden yapılmalıdır. El aletleri, yerlerde, merdivenlerde ve
geçitlerde bırakılmamalıdır. Bunlar için askı, dolap veya raflar yapılmalıdır. Metal
talaĢlar asla parmakla temizlenmemeli uygun fırçalar kullanılmalıdır. Keskin uçlu
aletler asla cepte taĢınmamalıdır. AlıĢkanlık sağlamak için tüm araç, gereç ve
malzemelerin sabit bir yeri olmalı, malzemeler en iyi hareket sırasını sağlayacak
Ģekilde düzenlenmelidir[18] .
III.3.4.2. DüĢmelere KarĢı Alınması Gereken Tedbirler
Sıvıların ve kaygan tozların yere dökülmesi ile meydan gelen düĢmeler iyi
düzenlemelerle, kötü drenaj nedeniyle olan düĢmeler de uygun akıntı ve zeminin
düzeltilmesiyle önlenmelidir. Kaygan yapılmıĢ zeminlerde de özel cila kullanılarak
düĢmeler engellenmelidir. Uzun ve yırtık parçalar ya dikilmeli ya da kesilmelidir.
ĠĢyerindeki malzeme düzgün olarak istif edilmeli, iĢyeri tabanına iĢçiler için tehlikeli
olacak makine araç-gereç ve malzeme bırakılmamalıdır. Teknik nedenlerle
döĢemelerdeki çukur, delik, merdiven baĢları gibi seviye farkı olan yerlerde önlemler
alınmalıdır. Taban ve asma kat döĢemeleri, üzerine konacak makine, alet ve malzeme
ile iĢçilerin ağırlığını taĢıyabilecek dayanıklıkta olmalıdır. Dört basamaktan fazla
olan merdivenlerde korkuluk bulunmalıdır. Bakım onarım iĢlerinde kullanılan
merdivenler de sağlam, noksansız olmalı yanlarında ilave uzantıları olmamalı,
ayakların birbirinden ayrılmasını önleyecek iki yandan çengelli zincir ile
bağlanmalıdır[18] .
Page 37
23
III.3.4.3. Yanmalara KarĢı Alınması Gereken Tedbirler
Manganez ve alüminyum toz ve talaĢların bulunduğu yerler ile suyun teması ile
yanıcı ve zehirli gazlar çıkarması muhtemel yerlerde çıkabilecek yangınlara karĢı,
sulu, karbondioksitli ve köpüklü söndürücüler kesinlikle kullanılmamalıdır. Bu tür
yangınlar çemberlenmek suretiyle etkili tecritini kırmak için iĢyerinde yeteri kadar
kuru ve ince kum veya mıcır gibi yanmaz maddeler bulundurulmalıdır. ĠĢçiler kolalı
gömlek, parlayıcı selilözden yapılmıĢ siper kasket, gözlük çerçevesi gibi kolay
yanabilecek eĢya kullanılmamalıdır. AhĢap döĢemeler bulunan yerlerde açık ateĢ
bulunmamalıdır. ĠĢyerinde suni ıĢık kullanıldığında lamba alevinin parlayabilen
maddelere teması ihtimali varsa, bu tehlikeden korunmalıdır.
III.3.4.4. BaĢ Vurmalarına KarĢı Alınması Gereken Tedbirler
BaĢın tamamen korunması için üç tür önlem alınır. Bunlar, koruyucu baĢlıklar,
saçların korunması ve kulak koruyucuları ile sağlanır. BaĢlarına cismin düĢmesi veya
çarpması tehlikesi olan iĢlerde çalıĢan iĢçilere baretler baĢa iyi oturan, yanmaz ve
elektrik tehlikesi olan yerlerde, yanmayan malzemeden yapılmıĢ olmalıdır. Makine,
tezgah ve malzeme, iĢçilerin iĢlerini yapmalarına engel olmayacak Ģekilde
yerleĢtirilmelidir.
III.3.4.5. Usulsüz Yük Kaldırmanın Neden Olduğu ĠĢ Kazalarına KarĢı
Alınması Gereken Tedbirler
Elle taĢınacak malzeme önceden elle kontrol edilerek ağırlığı hakkında
bilgilenmeli, gerekirse makineli araçlar kullanılmalıdır. Malzemeye ait ambalajdan
çıkmıĢ çivi, keskin köĢe, kıymık, tel gibi unsurlar, malzemeyi almaya baĢlamadan
önce zararsız hale getirilmelidir. Ayaklar, mümkün olduğu kadar yüke yakın olmalı
ve yere kuvvetli Ģekilde basmalıdır. Kaldırma anında ;
Yüke yakın çömelmeli,
Diz bükülmeli,
Yalnız kol ve bacak kasları kullanılmalı, yük sırt ve bele itilmemeli,
Omuzlar geriye verilmeli,
Çene içerde tutulmalıdır. Böylece karın bölgesindeki baskı azalacak diskler
tehlikeli pozisyonda olmayacaktır.
Page 38
24
Ağırlığı, iĢçinin sağlık ve güvenliğini tehlikeye koyabilecek yüklerin, iĢçi
tarafından bedenen taĢınması talep edilmemeli veya kabul edilmemelidir. Bedenen
yapılan taĢımaları sınırlamak için mümkün olduğu kadar teknik araçlardan
yararlanılmalıdır. Kadınlar ve çocuk iĢçiler, yüklerin bedenen taĢınmasında
kullanıldıkları zaman, bu yükün azami ağırlığının, erkek iĢçiler için kabul edilen
ağırlıktan bariz ölçüde az olmasına dikkat edilmelidir.
III.3.4.6.El ve Parmak SıkıĢmaları Ġle Parçalanmalara KarĢı Alınması Gereken
Tedbirler
Matkap, pres gibi tezgâhlarda çalıĢan iĢçiler eldiven kullanmamalıdır. Diğer
tezgâhlarda eldiven kullanıldığı hallerde de iĢçinin eline uygun nitelikte olmalı,
kesici iĢlerde çalıĢanlar için verilen eldivenler dayanıklı malzemeden yapılmıĢ
olmalıdır. Pütürlü malzeme ile uğraĢılıyorsa eller, beĢ veya tek parmaklı eldivenlerle
veya deri parçasıyla korunmalıdır. Makine ve tezgahların kapak ve sürgülerinin ani
hareketi ile meydan gelebilecek tehlikeler için koruyucular kullanılmalıdır.
III.3.4.7.Gözlüksüz ÇalıĢmanın Neden Olduğu ĠĢ Kazalarına KarĢı Alınması
Gereken Tedbirler
Her yıl Dünya‟da çok sayıda iĢçi, iĢ kazaları sonucunda bir veya iki gözünü
kaybetmektedir. Ġstatistikler, meydana gelen iĢ kazalarının %15‟inin göz kazalarının
meydana geldiğini göstermektedir.
Metal döküm ve yatak dökme iĢinde çalıĢanlar, kendilerini metal eriyiklerinin
sıçramalarına karĢı koruyacak, gözlük camının çatlaması halinde bile dağılmasını
önleyecek nitelikte, yanmaz malzemeden yapılmıĢ koruma gözlükleri kullanmalıdır.
Döküm iĢleri ile metallerin eritilmesi iĢinde çalıĢanlar dökümcü gözlüğü, kaynak
iĢlerinde çalıĢanlar kaynakçı gözlüğü kullanmalıdır. Bu özel koruyucu gözlükler,
yalnız kıvılcım ve fırlayan metal parçalarından gözleri korumakla kalmayıp,
ultraviyole ve enfraruj ıĢınlarını da absorbe ederler.
Göze herhangi bir cisim kaçtığında bunu diğer bir iĢçinin çıkarmasına müsaade
etmeyerek gözün mikrop kapmasına engel olunmalıdır. TaĢ tezgahlarına cam siper
yaptırılmalıdır. Normal görmeleri için sıhhi gözlük kullananların koruyucu
gözlüklerinin camları, sıhhi gözlük camı numarasına uymalıdır. Gözleri rahatsız eden
gaz ve dumanların olduğu yerlerde, havalandırma deliği bulunmayan ve buğulanma
yapmayan koruyucu gözlükler kullanılmalıdır[16].
Page 39
25
III.3.4.8. Tezgâhlarda Yapılan ÇalıĢmalarda Alınması Gereken Tedbirler
Yapılan araĢtırmalara göre iĢ kazaları, nedenlerine göre sınıflandırıldığında,
makine kazaları yani mekanik sebeplerden ileri gelen kazalar üçüncü sırayı almaktır.
Kazalardan meydana gelen ölümler ve yaralanmalar incelendiğinde, mekanik
nedenlerin dördüncü sırayı aldığı görülür. Kalıcı iĢ göremezlik olaylarına göre ise,
makine kazaları birinci sırayı alır. Bütün kazaların yaklaĢık %20‟si dikkat
dağılmasına bağlı yetersiz koruyuculardan ileri gelmektedir.
ĠĢ yerlerinde kazalardan korunmak için, fiziki nedenlerin ortadan kaldırılması
ana kurallardan biridir. Bu nedenle iĢverenlerin, yeterli makine koruyucularını
sağlaması gerekir. Yine yapılan araĢtırmalara göre tazminat gerektiren tüm kazaların
%20‟si yetersiz koruyuculardan ileri gelmektedir.
Tezgahlara alınması gereken güvenlik tedbirleri Ģunlardır: Tezgahlara korkuluk
yapılmalı, açık olup devamlı dönen hareketli kısımlar koruyucularla muhafaza altına
alınmalıdır. Makine koruyucuları, operatörü ve çevredekileri tehlikelerden koruyan,
iĢ verimini artıran, onarım ve bakıma uygun, kullanıĢlı, sağlam ve dayanıklı,
titreĢimden etkilenmeyen, yeni tehlikeler yaratmayan nitelikte olmalıdır. Ayrıca
dönen ve hareket halinde bulunan makinelerin yakınında çalıĢırken önlük
takılmamalıdır[18].
III.3.4.9. Ayağa Parça DüĢmesine KarĢı Alınması Gereken Tedbirler
Hatalı istif yapmamaya özen göstermeli, parça alırken veya kayarken dikkatli
olunmalıdır. Çelik burunlu ayakkabılar kullanılmalı, lüzumsuz hareket ve yer
değiĢiklikleri önlenmelidir. Ayrıca yer seviyesinden yukarıda çalıĢılıyorsa alt tarafta
çalıĢanların veya gelip geçenlerin olabileceği unutulmamalıdır.
III.4.METAL ĠġKOLUNDA MAKĠNE VE TEZGÂHLARDA ALINMASI
GEREKEN GÜVENLĠK TEDBĠRLERĠ
III.4.1. Genel Olarak Makine ve Tezgâhlarda Alınması Gereken Tedbirler
Bütün iĢçiler tezgahlarını çalıĢtırmadan önce nasıl durdurulacağını öğrenmeli,
herhangi bir aksilik halinde derhal tezgâh Ģartelini kapatmalıdırlar. Tezgâh
çalıĢtırılmadan önce dönüĢ yönü kontrol edilerek, tezgah çalıĢırken dönüĢ yönü ve
devir sayısı değiĢtirilemeye kalkıĢılmamalıdır. Bütün tezgâh ve makinelerin hareketli
kısımları korunmalıdır. Herhangi bir makine veya tezgahta arıza görüldüğü takdirde
derhal ilgililere bildirilerek üzerine uyarıcı levhalar asılmalı, ayrıca makinelerin
herhangi bir tehlike anında uzaktan durdurulması sağlanmalıdır. Yetki verilmedikçe
Page 40
26
iĢçiler hiçbir makine ve alete dokunmamalı, beklenmedik bir durumda ve iĢ
kazalarında en yakın komĢu tezgâhın nasıl durdurulacağını öğrenmelidir.
III.4.1.1. Döküm ĠĢlerinin Yapıldığı Tezgâhlarda Alınması Gereken Tedbirler
ĠĢin gereği olmadıkça sıcak maden veya cürufla dolu yollukların üstünden
geçmemeli, atlanmamalı, döküm delikleri karĢısında durulmamalıdır. Kapasitesi 900
kilogram veya daha fazla olan potalarda yapılan döküm iĢlerinde diĢli tertibatı
kullanılmalı, elle taĢınabilen potalarda taĢıma halkası üzerinde bir kitleme tertibatı
bulunmalıdır.
III.4.1.2. Pres Dövücülerde Yapılan ÇalıĢmalarda Alınması Gereken Tedbirler
Kalıplar soğukken tezgâh çalıĢtırılmamalı ve kalıplar ısınıncaya kadar geçici
olarak, aralarına sıcak parçalar konmalıdır. Bütün Ģahmerdan (pres dövücü)
çalıĢmalarında gözlük veya yüz siperi kullanılmalı, çıkan pullar uzun saplı bir hava
fıskiyesi ile temizlenmeli, parçalar ve atıklar pedaldan uzak tutulmalıdır. Baskı kafası
yukarıda iken dikkatli olmalı, eğer yukarıda kalması gerekiyorsa, altına takoz, dikme
ayak koyarak desteklenmelidir. Uzun saplı kıskaçlar kullanılmalı ve kıskaç
kullanırken geri tepmelere karĢı çok dikkatli olunmalıdır. Sıcak iĢ parçaları çalıĢma
alanı içinde bırakılmamalı, ocak ve çevresi temiz tutulmalıdır. Parça fırlamalarına
karĢı Ģahmerdanın etrafına seyyar paravanlar konmalı, kalıplar tablodan dıĢarı
taĢmamalı, köĢeleri sivri ve keskin olmamalıdır.
III.4.1.3.Otojen Kaynak Aparatları Ġle Yapılan ÇalıĢmalarda Alınması Gereken
Tedbirler
18 yaĢından küçük olanlara, ancak sorumlu birinin kontrolü altında kaynak
yaptırılmalıdır. Püskürtme kaynakta, normal oksigaz kaynak gözlüğü, eldiven ve
önlük kullanılmalı, kaynak diĢlisindeki hidrojenin kaynak metaline geçme tehlikesini
en aza indirmek için bazik elektrotlar kullanılmalıdır. Bu elektrotlar rutubetli
olmamalıdır. Aksi halde çok miktarda hidrojen ihtiva eden bir atmosfer meydana
gelir. Kaynak yapılan yerlerde kullanılan gaz tüplerinden baĢka gaz tüpleri
bulundurulmamalıdır. ÇalıĢırken bu tüpler devrilmemeli, dik durmalı, taĢınırken
tekerlekli araçlar kullanılmalıdır. ĠĢçiler elleri kolları yağlı iken oksijen hortumlarını
kullanmamalıdırlar. Aksi halde oksijen, yanmalara neden olur[18].
Page 41
27
III.4.1.4.Demir Testere ve Kollu Demir Testere Tezgâhlarında Alınması
Gereken Tedbirler
Demir testere tezgâhlarında soğutucu sıvı kullanılıyorsa, bu sıvıların
sıçramasını önleyecek siper yapılmalı, sıcak parçaların kesildiği demir testere
tezgâhlarında bu siperler en az üç milimetre kalınlığında olmalıdır, kollu demir
testere tezgâhlarında tehlikeli kısımlar koruyucularla örtülmelidir.
III.4.1.5.Matkap ve Freze Tezgahları Ġle Yapılan ÇalıĢmalarda Alınması
Gereken Tedbirler
ĠĢçiler, freze tezgahını çalıĢtırmadan önce, nasıl durdurulacağını da çok iyi
bilmelidirler. Hareket halindeki tabla üzerine eğilmemeli, hareket eden bütün
çakılarından ellerini uzak tutmalıdırlar. Tezgâha tam uymayan kesici aletler ve
anahtarlar kullanılmamalı, ince testere frezelerini kullanırken iĢ parçasının
esnemediğinden emin olunmalıdır. Freze dönerken, iĢ parçasını yerleĢtirmeye,
ölçmeye ve ayarlamaya kalkıĢılmamalı bu iĢlemden önce tezgah durdurulmalıdır.
ĠĢlenen parçanın takımla beraber dönmesi için mengene ile tespit edilmeli, parça
iĢlenirken kesici takım ağzında bulunan talaĢlar temizlenmemeli, soğutucu sıvının
karĢı siperler yapılmalıdır. Çıkan talaĢlar ele temizlenmemeli, soğutucu sıvının
sıçramasına karĢı siperler yapılmalıdır. Çıkan talaĢlar elle temizlenmemeli, bu iĢ için
uygun fırçalar kullanılmalıdır. Freze tezgâhında iĢlenecek malzeme yerine
konulduktan sonra koruma tertibatı ayarlanmalıdır. El aletleri tezgâh tablası üzerine
konulmamalı, gözlere gelecek çapaklar ve fırlayan talaĢlara karĢı her zaman gözlük
ve yüz siperi kullanılmalı, uygun kesme hızı ile çalıĢılmalıdır. Freze Tezgâhlarında
çalıĢanlar makine yağlarından korumak için olabilecek cilt hastalıkları ve
enfeksiyonlardan korumak için temizliğe dikkat etmelidirler. Ayrıca tezgâh
aydınlatma armatörünün küçük gerilimli olmasına ve tezgahın topraklanmıĢ olmasına
önem verilmeli, ahĢap ızgara üzerinde çalıĢma sağlanmalıdır[18].
III.4.1.6.Torna ve Benzeri Tezgahlar Ġle Yapılan ÇalıĢmalarda Alınması
Gereken Tedbirler
Torna tezgâhlarında iĢlenen parçayı bağlamak için ayna ile sıkma pensleri
kullanılıyorsa bunların emniyetli bir Ģekilde bağlanmalarına dikkat edilmelidir.
Kullanılan torna kalemleri iyi bilenmiĢ ve görecekleri iĢe göre biçimlendirilmiĢ
olmalıdır. KayıĢ ve diĢli tertibatı üzerindeki kapakların kaldırılması gerekirse, daha
önce ana Ģalteri kapatıp elektrik akımı kesilmelidir. Hareket halinde olan bir iĢ
Page 42
28
parçası asla ölçülmemeli, sapsız eğe ile eğelenmemeli, torna tamimiyle durmadan
fener mili dönme hızı değiĢtirilmemelidir. Otomatik torna tezgâhlarının operasyon
noktaları koruyucu içine alınmamalı, ara yollara bakan tezgâhlardan fırlayabilecek
talaĢlar için gerekli tedbir alınmalıdır. ĠĢçilerin kayıĢ ve aynayı elle tutarak fren
yapmaları önlenmelidir. Tornada dönmekte olan iĢlenmiĢ parçayı elle, zımpara
kağıdı tutarak parlatmaya kalkıĢılmamalıdır. Aynanın fener mili üzerine iyi takılmıĢ
olduğundan emin olunmalı, ayna öne doğru dönerken ters hareket düğmesine asla
basılmamalıdır. Basılırsa vidadan kurtulur ve ciddi kazalara yol açar. ĠĢ sırasında
eldiven, bol elbiseler, uzun kollu giysiler giyilmemeli, kol saati, yüzük, zincir
takılmamalıdır. Fırlayan talaĢ, parça ve yağ damlacıklarına karĢı gözlük veya yüz
siperi kullanılmalıdır.
III.4.1.7 Planya ve Vargel Tezgâhlarında Alınması Gereken Tedbirler
Planya ve vargel tezgahlarının etrafındaki boĢluklar 60 cm‟den az olmamalı, bu
açıklığın sağlanamadığı hallerde, tezgâhın her iki baĢı uygun korkuluklarla
korunmalıdır. El tekeri döndürülerek baĢlığa bir tam kurs yaptırmadan tezgâh asla
çalıĢtırılmamalıdır. Daima emniyet gözlüğü takılmalı ve fırlayan talaĢlar için
koruyucu yerleĢtirilmelidir. Tezgâhın karĢı ağırlıkları zeminden uzandığı yere kadar
korunmalıdır. Bu tedbirlerin yanında torna ve freze tezgâhları için gerekli olan
tedbirlerin çoğu bu tezgâhlar için de geçerlidir[16].
III.4.1.8.TaĢlama ve Polisaj Tezgâhlarında Yapılan ÇalıĢmalarda Alınması
Gereken Tedbirler
TaĢlama iĢlerinin yapıldığı yerlerde kirli havanın dağılmasını önlemek için
kapalı sistem uygulanmalı, veya çalıĢma sırasında meydana gelecek tozların çıktığı
yerde toplayacak bir aspirasyon tertibatı bulundurulmalıdır. ĠĢçilerin baĢ ve gözlerini,
sıçrayan parçalardan ve kıvılcımlardan korumak için uygun baĢlıklar verilmelidir.
TaĢlanacak parça tabla üzerine tutulmalı, taĢ dönerken tabla hiçbir nedenle
ayarlanmamalıdır. Küçük parçalar taĢlanırken el mengenesiz çalıĢılmamalıdır. Bir
zımpara taĢı kullanılırken, aletin emniyet siperlik camının yerine takılmıĢ
olduğundan emin olmak ve koruyucu gözlükleri kullanmak gereklidir. Dönen bir
taĢın yakınında iĢ ölçülmemeli, parmaklar uzak tutulmalı, ayrıca tezgah
çalıĢtırılmadan önce, taĢın iĢ parçası üzerinde olamamasına dikkat edilmelidir.
Zımpara taĢının düzeltilmesi ve dengelenmesi sırasında kullanılan vidalar
Page 43
29
batmayacak Ģekilde bir zemin üzerine konmalı, polisaj tezgahının mili üzerine de
hiçbir zaman zımpara taĢı konmamalıdır[16].
III.4.1.9. Preslerde Yapılan ÇalıĢmalarda Alınması Gereken Tedbirler
Motorlu çalıĢan preslerde motor, ancak kalıp bağlandıktan sonra
çalıĢtırılmalıdır. ĠĢe uygun olarak alt üst kalıbın çalıĢma aralığı ayarlanmalı, açık
kalıpla çalıĢan preslerde mekanik koruyucular yapılmalıdır. ĠĢin gereği icabı
koruyucu yapılamayan preslerde, çift el kumandası bulunmalı ve bunlar da, presi tek
baĢına harekete geçirecek nitelikte olmalıdır. El ve kolları koruma imkanı yoksa,
iĢçilere maĢa ve kıskaçlar verilmeli, parça fırlamalarına karĢı preslere uygun siperler
yapılmalıdır. Pres kalıplarının köĢeleri ve kenarları keskin bırakılmamalıdır.
Preslerde kavrama ve frenlerin durumu sık sık kontrol edilmeli, çift vuruĢlar
önlenmeli, ayrıca otomatik besleme tercih edilmelidir[16].
III.4.1.10. Merdane, Silindir ve Hadde Tezgahları Ġle Yapılan ÇalıĢmalarda
Alınması Gereken Tedbirler
Saç kıvırma ve Ģekillendirme iĢlerinde kullanılan makine ve tezgâhlarda,
silindir ve merdanelerin ağzına uygun koruyucular konulmalı, ve çift el kumanda
tertibatı bulunmalıdır. Metal çubuk, profil ve lama çeken hadde tezgahları önüne
çıkan malzemenin kıvrım ve hareketlerine karĢı kapalı kanallar yapılmalı, malzeme
çekilen alan çalıĢanlardan baĢkasının girmesi önlenmelidir. Merdane çiftleri arasında
ellerin kapılmasını önleyici koruyucular yapılmalıdır[16].
III.4.1.11. Tel Çekme ve Bükme Tezgâhlarında Yapılan ÇalıĢmalarda Alınması
Gereken Tedbirler
Bu tezgahlar otomatik olarak durdurulabilmelidir. Su ile çalıĢan tezgâhlarda da
sıvının sıçramasına engel olacak siperler yapılmalı, tele takılmalara karĢı da gerekli
koruyucular takılmalıdır. Bükme tezgahında delik ve havĢa açarken iĢ mengeneye
sıkıca bağlanmalıdır[16].
III.4.1.12. Makas Tezgâhları ve Kesici, Delici ve Yarıcı Bıçaklı Tezgâhlarda
Alınması Gereken Tedbirler
Bütün kayıĢlar, kasnaklar, diĢliler ve motor kaplinleri koruyucularla korunmalı,
kırıntıların zeminine dağılmasını önlemek için fıçı, varil gibi kaplar kullanılmalıdır.
Saç makasları yalnız tecrübeli elamanlar tarafından çalıĢtırılmalı ve çalıĢanlar bol
Page 44
30
elbise giymemeli, güvenli ayakkabılar kullanmalıdır. Madeni levha ve saç kesme
makaslarının ağzına da bıçak boyunca devam eden koruyucu bir levha konulmalıdır.
III.4.1.13. ġerit ve Daire Testere Tezgahları Ġle Yapılan ÇalıĢmalarda Alınması
Gereken Tedbirler
ġerit testerenin alt ve üst kasnak arasında kalan kısımları sağlam menteĢeli
kapaklarla örtülmeli, bu testereler motor durdurulmadan el sürdürmemeli, tezgâhta
çatlak görüldüğü anda tezgâh durdurulmalıdır. Daire testereler ile çalıĢırken el ile iĢ
verilmemeli, kısa parçaları veya kesilmesi biten uzun parçaları itmek için takoz
kullanılmalıdır.
III.4.2. Metal ĠĢ Kolunda Ocaklarda Alınması Gereken Güvenlik Tedbirleri
III.4.2.1. Kupol Ocaklarında Alınması Gereken Tedbirler
Kupol ocaklarında döküm alınırken ıĢıklı ve sesli uyarma yapılmalıdır. Sürekli
dökümlerde kullanılan arabaların ağırlık merkezi yere yakın olmalı yanları
kapaklarla korunmalıdır. Döküm kalıpları içindeki maden katılaĢıp soğumadan
açılmamalıdır[16].
III.4.2.2. Tav Ocaklarında Alınması Gereken Tedbirler
Tav ocaklarında çalıĢan iĢçiler, sorumlu kiĢileri haberdar etmeden alttaki kanala
inmemeli ve tamiri yapılan tav çukurlarının kapaklarına tehlike ikaz levhası
konulmalıdır. Tav ocakları ve fırınları dıĢtan, ısıya karĢı izole edilmeli, ağızlarına
paravanalar konarak veya aĢağıdan yukarı hava püskürtülerek ısı azaltılmalıdır.
ayrıca kurĢun izabe fırınlarının teksif odalarında biriken kuru tozları kaldırma iĢinde
çalıĢanların günlük çalıĢma süresi de 4 saati geçmemelidir.
III.4.2.3. Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli Ve Zararlı Maddelerle ÇalıĢan
ĠĢyerlerinde Alınması Gereken Tedbirler
Metal iĢ kolunda kullanılan ve parlayıcı, patlayıcı, tehlike arz eden magnezyum
ve benzeri katı maddeler ve alaĢımları ile zehirleyici, tahriĢ edici özellik gösteren
kurĢun ve kurĢun alaĢımları, fosfor ve fosfor bileĢikleri ve civa fülminat ile yapılan
çalıĢmalar esnasında alınması gereken güvenlik tedbirleri de metal iĢ kolunda iĢ
güvenliği açısından büyük önem taĢımaktadır. Bu nedenle alınması gereken
güvenlik tedbirlerini, iĢ yeri binasında, elektrik tesisatında, üretim ve iĢlem esnasında
alınması gereken güvenlik tedbirleridir[18] .
Page 45
31
BÖLÜM IV
BULGULAR
IV.1. ARAġTIRMANIN YERĠ
Tezde araĢtırmalar, Türkiye‟deki metal iĢ kolunda (MKE Ağır Silah ve Çelik
Fabrikası, MKE Çankırı Silah Fabrikası, MKE Maksam Makine ve Maske Fabrikası,
MKE Mühimmat Fabrikası, MKE Silah Fabrikası, Kadıgil Çelik Makine, ArıtaĢ
Basınçlı Kaplar San. A.ġ ) seçilmiĢ iĢ yerlerinde yapılmıĢtır. Bu iĢyerlerinin çoğu
isminin gizli tutulmasını talep etmiĢtir.
IV.1.1. Evren ve Örneklem
Metalden eĢya imal eden 20 iĢ yerinden yaklaĢık 6000 çalıĢan iĢçi araĢtırmanın
evrenini oluĢturmaktadır. Basit tesadüfü örnekleme yöntemi ile bu 20 iĢ yeri seçilip
araĢtırma kapsamına alınmıĢtır.
ĠĢyerlerinde yapılan anket ve görüĢmelerde objektif cevaplar verilmesi için
iĢyerlerinin adlarının açıklanmayacağı ve tüm bilgilerinin gizli tutulacağı sadece
verilerin kullanılacağı taahhüttü verilmiĢtir. Sorulara iĢyeri yetkilisi cevap vermiĢtir.
IV.1.2. AraĢtırma Yöntemi
Bu araĢtırmada veriler anket yöntemiyle elde edilmiĢtir. Ankete verilen bazı
cevaplar gözlem tekniği ile desteklenmiĢtir.
IV.1.3. AraĢtırmada Kullanılan Anket Formlarının Hazırlanması
Anket formu; konunun uzmanlarından, yerli ve yabancı kaynaklardan
yararlanılarak, iĢ yerinin iĢ güvenliğine yaklaĢımı, iĢçilerin iĢ güvenliğine yaklaĢımı,
iĢ yerinde iĢ kazalarının durumu ve maliyetlerin ortaya çıkması için düĢünülen 21
sorudan oluĢmaktadır.
Page 46
32
IV.1.4. Bulgular
Bu araĢtırmada elde edilen bulgular ve ekte tablolar halinde aĢağıda verilmiĢtir.
Tablo IV.1 ĠĢ Güvenliği Uzmanı‟nın Bulunması
Uzman ĠĢyeri Sayısı %
Var 6 30
Yok 14 70
Metal iĢ kolunda faaliyet gösteren iĢyerlerinde iĢ güvenliği uzmanı çalıĢtırıp
çalıĢtırmaması Tablo. IV.1‟de görülmektedir. AraĢtırmaya katılanların büyük
çoğunluğu (%70) iĢ yerinde iĢ güvenliği uzmanı bulundurmamaktadır.
Tablo IV.2 ĠĢ Güvenliği Uzmanının Eğitim Durumu
Mezuniyet ĠĢyeri Sayısı %
Ġlkokul 0 0
Ortaokul 5 25
Lise 8 40
Yüksek Okul 0 0
Lisans 7 35
ĠĢyerinde iĢ güvenliği uzmanı çalıĢtıranlardan iĢ güvenliği uzmanının eğitim
durumlarında çoğunluğunun lise mezunu (%40) olduğu görülmektedir.
Tablo IV.3 TS/OHSAS 18001 Uygulanması
Durum ĠĢyeri Sayısı %
Uygulanıyor 4 20
Uygulanmıyor 16 80
ĠĢ sağlığı ve güvenliği yönetim sistemlerinden olan OHSAS 18001 standardının
uygulandığı iĢyerlerinin oranı %20‟dir.
Page 47
33
Tablo IV.4 ĠĢe GiriĢte ĠĢ Güvenliği Eğitiminin Önemsenmesi
Durum ĠĢyeri Sayısı %
Önemseniyor 17 85
Önemsenmiyor 3 15
ĠĢyerlerinde iĢe giriĢte iĢ güvenliği eğitimi almıĢ personele önem verilip
verilmediği %85 ile önemsediğini belirtmiĢtir.
Tablo IV.5 ÇalıĢanların ĠĢ Güvenliği Kurallarına Uyumu
Uyumu ĠĢyeri Sayısı %
Çok Az 0 0
Az 0 0
Orta 14 70
Ġyi 4 20
Çok Ġyi 2 10
ĠĢyerlerinin iĢyerlerinde çalıĢan personelin iĢ güvenliği kurallarına uyumu
sorulmuĢ çoğunluğu %70 orta, %20 iyi, %10 çok iyi olduğu belirtilmiĢtir.
Tablo IV.6 14001 Çevre Yönetim Sisteminin Uygulanması
Durum ĠĢyeri Sayısı %
Uygulanıyor 8 40
Uygulanmıyor 12 60
ĠĢyerlerinde 14001 Çevre Yönetim Sisteminin uygulanmasının olmadığı
iĢyerlerinin oranı %60‟dır.
Page 48
34
Tablo IV.7 ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi Uygulanması
Durum ĠĢyeri Sayısı %
Uygulanıyor 11 55
Uygulanmıyor 9 45
Kalite Yönetim Sistemi uygulaması olan ISO 9001 standardının uygulandığı
iĢyeri oranı %55‟dir
Tablo IV.8 ÇalıĢanların Koruyucu Donanım Kullanım AlıĢkanlıkları
Uyumu ĠĢyeri Sayısı %
Çok Az 2 10
Az 2 10
Orta 12 60
Ġyi 4 20
Çok Ġyi 0 0
ĠĢyerlerinde çalıĢan personelin kiĢisel koruyucu donanım kullanım
alıĢkanlıkları %60 orta düzeyde kullandığı belirtmiĢtir.
Tablo IV.9 Bir Yıl Ġçinde Meydana Gelen Kaza Sayısı
Kaza Sayısı ĠĢyeri Sayısı %
0-2 2 10
3-5 12 60
6-8 2 10
9-12 2 10
12-üstü 2 10
ĠĢyerlerinde bir yıl içinde meydana gelen iĢ kazası sayısı %60 ile 3-5 gün
olduğu görülmektedir.
Page 49
35
Tablo IV.10 Bir Yıl Ġçinde Meydana Gelen Kazaların Nedenleri
Neden ĠĢyeri Sayısı %
Eğitimsizlik 2 10
Bilgi eksikliği 2 10
Dikkatsizlik 2 10
Dalgınlık 9 45
Ciddiye almama 0 0
Moralsizlik 0 0
Yorgunluk 1 5
Makinelerin
Koruyucularının
Yetersizliği
0
0
Makinelerin
Periyodik
Kontrollerinin
Yapılmaması
0
0
Makinelerin
Kapasitesinin
Zorlanması
0
0
Toz, Gaz, Buhar
Zehirli Maddeler,
Gürültü ve Çevre
2
10
Diğer 2 10
ĠĢyerlerinde bir yıl içinde meydana gelen iĢ kazalarının nedenlerinin %45‟nin
dalgınlık olduğu görülmektedir.
Tablo IV.11 Bir Yıl Ġçerisinde Meydana Gelen Kazalardan Dolayı Kayıp Gün Sayısı
Gün Sayısı ĠĢyeri Sayısı %
0-2 2 10
3-5 4 20
6-8 2 10
9-12 9 45
12-üstü 3 15
ĠĢyerlerinde bir yıl içinde meydana gelen iĢ kazalardan dolayı kayıp gün
sayıları %45 ile 9-12 gün olduğu görülmektedir.
Page 50
36
Tablo IV.12 Bir Yıl Ġçerisindeki Meydana Gelen Kazaların Frekans ve Vahamet
Değerleri
Frekans Vahamet Frekans
%
Vahamet
%
0-2 0-2 65 65
3-5 3-5 15 15
6-8 6-8 10 10
9-12 9-12 5 5
12-üstü 12-üstü 5 5
ĠĢyerlerinde bir yıl içinde meydana gelen iĢ kazaların vahamet ve frekans
değerleri %65 ile 0-2, olduğu görülmektedir.
Tablo IV.13 Bir Yıl Ġçinde ĠĢyerlerinin Ortalama Sabit Giderleri
Miktar TL ĠĢyeri Sayısı %
10.000 0 0
20.000 0 0
30.000 2 10
50.000 2 10
100.000 ve üstü 16 80
ĠĢyerlerinin ortalama sabit giderleri 100.000 TL‟nin üzerinde % 80 olduğu
görülmektedir.
Tablo IV.14 Bir Yıl Ġçinde ĠĢyerlerinin Ortalama DeğiĢken Giderleri
Miktar TL ĠĢyeri Sayısı %
10.000 0 0
20.000 0 0
30.000 3 15
50.000 2 10
100.000 ve üstü 15 75
ĠĢyerlerinin ortalama değiĢken giderleri 100.000 TL‟nin üzerinde % 75 olduğu
görülmektedir.
Page 51
37
Tablo IV.15 Bir Yıl Ġçinde ĠĢyerlerinin Ortalama SatıĢ Gelirleri
Miktar TL ĠĢyeri Sayısı %
10.000 0 0
20.000 3 15
30.000 2 10
50.000 2 10
100.000 ve üstü 13 65
ĠĢyerlerinin ortalama satıĢ gelirleri 100.000 TL‟nin üzerinde % 65 olduğu
görülmektedir.
Tablo IV.16 Bir Yıl Ġçinde ĠĢyerlerinin Ortalama ĠĢ Güvenliği Masrafları
Miktar TL ĠĢyeri Sayısı %
10.000‟den az 13 65
10.000 4 20
20.000 2 10
30.000 1 5
50.000 0 0
100.000 ve üstü 0 0
ĠĢyerlerinin ortalama iĢ güvenliği masrafları 10.000 TL‟nin altında %65
olduğu görülmektedir.
Metal iĢ kolunda faaliyet gösteren iĢyerlerinin % 70‟i iĢ güvenliği uzmanı
çalıĢtırmamaktadır. ĠĢ güvenliği uzmanı iĢyerlerinde kazanın önlenmesi için en
önemli faktörlerin baĢında gelmektedir. Yine iĢyerlerinin büyük çoğunluğu TSE-
OHSAS 18001 uygulamasının olmadığı görülmüĢtür. Metal iĢkolunda iĢe alımlarda
iĢçilerin iĢ güvenliği eğitimi alıp almadıklarına göre önem verilip verilmediği % 85
ile önem verildiği görülse de çalıĢanların iĢ güvenliğine uyumu % 70 dir. ĠĢ güvenliği
kurallarının metal iĢ kolunda uygulamasının tam yerleĢmediğini ortaya koymaktadır.
Anketlerde verilen cevaba göre metal iĢ kolunda her bir iĢ yerinde bir yıl
içerisinde 3 ila 5 iĢ kazası meydana gelmektedir. Bu kazaların nedenleri
sorulduğunda büyük çoğunluğu (% 45) çalıĢanların dalgınlığı nedeniyle iĢ
kazalarının meydana geldiği görünse de dalgınlığın altında yatan nedenleri iĢverenler
açıklamamıĢtır. Ayrıca iĢverenlerin iĢ kazasının nedenlerini çalıĢanların hatalarından
Page 52
38
meydana geldiğini göstermeye çalıĢmasından dolayı büyük bir çoğunluğu
çalıĢanların dalgınlığı sonucunda iĢ kazalarının meydana geldiğini bildirmiĢ
olmalıdırlar.
ĠĢyerlerinden çoğu iĢ meydana gelen kazaların frekans (her milyon saatte
meydana gelen kaza sayısının çalıĢılan saatlere oranı) ve vahamet (iĢ kazası sonucu
her bin çalıĢma saati baĢına gün olarak kaybedilen toplam iĢ gücünün çalıĢılan
saatlere oranı) değerlerinin nasıl hesaplandığını dahi bilinmemektedir. Frekans ve
vahamet değerleri bilinmeden de risk değerlendirmesinin yapılması çok zordur.
ĠĢyerlerinin mali yapılarını gösteren yukarıdaki tablolara göre % 80 ila %75
oranlarında iĢyerlerinin gelir ve giderlerinin 100.000 TL nin üzerinde olduğu ve iĢ
güvenliği maliyetleri için ise 10.000 TL nin altında olduğu görülmüĢtür. Buradan en
az 100.000 TL geliri olan bir iĢ yerinin toplam sermayesinin katları tutarında
olacağından sermayesi yüksek olan iĢyerlerinin yıllık 10.000 TL nin altında iĢ
güvenliği faaliyetlerine ayrılması metal iĢ kolunda iĢ güvenliğine önem
verilmediğinin diğer kanıtıdır.
AĢağıda verilen tablolar SGK‟nın 2007 yılına ait verileridir. Bu veriler, tam
olarak yeterli değildir. Sebebi ise metal iĢ kolunda faaliyet gösteren iĢyerlerinin çoğu
küçük iĢletmeler olduğundan iĢ kazalarının büyük bir kısmı değiĢik nedenlerden
SGK‟na bildirilmemektedir.
Tablo IV.17 Türkiye genelinde ve metal iĢ kolundaki iĢ yeri sayısı
Toplam İş Yeri Sayısı Metal İş Kolunda İş Yeri Sayısı Oranı
1.116.638 53.373 %5
Türkiye‟de toplam iĢ yeri 1.116.638 iken bu iĢyerlerinden 53.373 iĢ yeri
metal iĢ kolunda faaliyet göstermektedir. Tüm iĢ kollarına oranı ise % 5 dir.
Tablo IV.18 Türkiye genelinde ve metal iĢ kolundaki çalıĢan sayısı
Toplam Çalışan Sayısı Metal İş Kolunda Çalışan Sayısı Oranı
8.505.390 628.446 %8
Türkiye‟de toplam çalıĢan sayısı 8.505.390 iken, metal iĢ kolunda 628.446
çalıĢan ile toplam çalıĢanların % 8‟i dir.
Page 53
39
Tablo IV.19 Türkiye genelinde ve metal iĢ kolundaki iĢ kazası sayısı
Toplam İş Kazası Sayısı Metal İş Kolunda İş kazası Sayısı Oranı
80.602 18.235 % 23
Türkiye‟de toplam 80.602 iĢ kazası meydana gelmiĢtir. Metal iĢ kolunda ise,
18.235 iĢ kazası meydana gelmiĢtir. Toplam iĢ kazalarına oranı ise % 23 dür.
Tablo IV.20Türkiye genelinde ve metal iĢ kolundaki iĢ kazasından dolayı sürekli iĢ
göremezlik alanların sayısı
Toplam Sürekli İş Göremezlik Sayısı Metal İş Kolunda Sürekli iş Oranı göremezlik sayısı
1550 241 %16
Türkiye genelinde 1550 kiĢi iĢ kazasından dolayı sürekli iĢ göremezlik
ödeneği alırken metal iĢ kolunda sürekli iĢ göremezlik geliri alanların sayısı 241‟dir.
Toplam sürekli iĢ göremezlik sayısına oranı ise % 16‟dır.
Tablo IV.21 Türkiye genelinde ve metal iĢ kolundaki ölümlü iĢ kazası sayısı
Toplam Ölüm Sayısı Metal ĠĢ Kolunda Ölüm Sayısı Oranı
1043 79 % 8
Türkiye genelinde 1043 ölümlü iĢ kazası meydana gelmiĢken metal iĢ
kolunda ölümlü iĢ kazası sayısı 79‟dur. Metal iĢ kolunda ölümlü iĢ kazası sayısının
Türkiye geneline oranı ise % 8 dir.
Tablo IV.22 Türkiye genelinde ve metal iĢ kolundaki iĢ kazasından dolayı ayaktan
tedaviye göre geçici iĢ göremezlik ödeneği alanların sayısı
Toplam Geçici İş göremezlik süresi (ayaktan)
Metal ĠĢ Kolunda Geçici İş göremezlik süresi (ayaktan) Oranı
1.876.524 455.689 %24
Türkiye genelinde toplam geçici iĢ göremezlik süresi (ayaktan tedaviler)
1.876.524 gündür.Metal iĢ kolunda ise 455.689 gündür. Türkiye geneline oranı ise
% 24‟dür.
Tablo IV.23 Türkiye genelinde ve metal iĢ kolundaki iĢ kazasından dolayı yatarak
tedaviye göre geçici iĢ göremezlik ödeneği alanların sayısı
Toplam Hastaneden Geçen Günler (yatarak)
Metal ĠĢ Kolunda Hastaneden Geçen Günler (yatarak) Oranı
58.456 9.183 %16
Türkiye genelinde toplam geçici iĢ göremezlik süresi (yatarak tedaviler)
58.456 gündür.Metal iĢ kolunda ise 9.183 gündür. Türkiye geneline oranı ise %
16‟dır.
Page 54
40
IV.2 METAL Ġġ KOLUNDA MEYDANA GELEN ĠġKAZALARININ
MALĠYET HESAPLAMALARI
2007 SGK Ġstatistiklerine bakıldığında tüm iĢ kolunda 80.602 iĢ kazası
yaĢanmıĢ ve 1043 kiĢi yaĢamını yitirmiĢtir. Genel olarak metal sektöründe özel
olarak da alt sektörleriyle bakıldığında toplam iĢ kazasının 18.235‟sı bu sektörde
gerçekleĢmiĢtir. %23 gibi bir oranla metal sektörü iĢ kazalarında baĢı çekmekte ve
%8 lik bir oranla da (79 kiĢi) ölümlü iĢ kazalarında ön sıralarda yer almaktadır.
Bu iĢ kazaları sonucu metal iĢ kolunda toplam geçici iĢ göremezlik süresi
464.872‟dür. Bunun 455.689‟u ayaktan, 9.183‟ü ise yatarak iĢ göremezlik süresi
alınmıĢtır. Bir yıllık geçici iĢ göremezlik için toplamda ne kadar ödeme yapıldığı
aĢağıdadır[31].
Asgari Ücret = 585,00 TL
Günlük Ödeme = ((585,00/30)x(3/2)) =13,00 TL
Toplam Ödenen = 464.872 x 13,00 = 6.043.336 TL
2007 yılı içinde SGK kayıtlarına göre metal iĢ kolunda 241 çalıĢana sürekli iĢ
göremezlik geliri bağlanmıĢtır. Bir yıllık sürekli iĢ göremezlik için toplamda ne
kadar ödeme yapıldığını aĢağıdadır[31].
SGK sürekli iĢ göremezlik gelirlerinin ortalaması = 409,50 TL
Yıllık tutar = 409,50 x 12 = 4.914 TL
Toplam = 4.914 x 241 = 1.184.274 TL
2007 yılı içerisinde SGK kayıtlarına göre metal iĢ kolunda 79 ölümlü iĢ kazası
meydana geldiğinden hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanmıĢtır. Bir yıllık ölümlü iĢ
kazası nedeniyle hak sahiplerine bağlanan maaĢ için yapılan ödeme aĢağıdadır[31].
1 kiĢi için asgari ücretten 1 aylık maaĢ = 463,64
1 kiĢi için asgari ücretten 1 yıllık maaĢ = 463,64x12 = 5.563,68 TL
Toplam = 5.563,68 x 79 = 439.530,72 TL
ĠĢ kazasından dolayı geçici, sürekli ve ölüm aylığı için ödenen toplam maliyet
aĢağıdadır[31].
Toplam geçici iĢ göremezlik için ödenen = 6.043.336 TL
Toplam sürekli iĢ göremezlik için ödenen = 1.184.274 TL
Toplam ölüm aylığı için ödenen = 439.530 TL
Metal iĢkolunda toplam = 7.667.140 TL
Metal iĢ kollarında meydana gelen kazalar toplam iĢ kazalarının %23‟ü olduğu
ve görünmez maliyetlerinde görünen maliyetlerin 5 katı olduğu göz önüne
alındığında iĢ kazalarının toplam maliyeti aĢağıdadır[31-32].
Toplam %100‟ü 33.335.391 X 5 = 166.676.957 TL
Page 55
41
ĠĢ kazalarının maliyeti incelenirken bazı kaynaklar [9-10] maliyetleri iĢçi ve
ailesi açısından, iĢletme/iĢveren açısından ve ülke ekonomisi açısından olmak üzere
üçe ayırırken bazı kaynaklar da [12] dolaylı ve dolaysız olarak ikiye ayırmaktadır.
Bu çalıĢmada her iki ayrım üzerinde de durulacaktır.
Yaralanma ve hastalık maliyetleri toplam maliyetin küçük bir parçasıdır. ĠĢ
kazası sonucu meydana gelen toplam maliyeti buzdağı örneğinde incelendiğinde asıl
önemli maliyetin buz dağının üzerinde görünen kısımda değil suyun altında kalan
kısımıdır. (ġekil-IV.1) Suyun yüzünde kalan kısmı yani görünen kısmı dolaysız
maliyeti, suyun altında kalan yani görünmeyen ve buz dağının oluĢturan büyük kısmı
görünmeyen (görünmez maliyet) maliyetleri ifade etmektedir. Heinrich, H.W‟ye göre
geliĢmekte olan ülkelerde görünmeyen maliyetler görünen maliyetlerin yaklaĢık 5
katı kadardır[32].
Görünmeyen maliyetlerin nelerden ibaret olduğunu ve nasıl belirlenebileceğini
kesin olarak bilmek ise oldukça zordur. Görünmeyen maliyetler, genellikle iĢ kazası
sonucunda hemen ve önceden hesaplanamayan, uzun zaman içerisinde oluĢan
maliyetlerdir.
ĠĢ kazaları sonucu meydana gelen dolaylı ve dolaysız maliyetler
incelendiğinde;
IV.2.1 Dolaysız Maliyetler
Tedavi giderleri,
Yolluk ve zaruri giderler,
Protez, araç-gereç giderleri,
Geçici iĢ göremezlik giderleri,
Sürekli iĢ göremezlik geliri ve ölüm aylıklarının peĢin değerleri,
Cenaze giderleri,
Yönetim giderleri,
Sosyal yardım zamları,
Tahkikat giderleri,
Mahkeme giderleri,
Tazminat giderleri,
Vergi kayıpları,
Dolaysız maliyetler: tıbbi tedavi giderleri, tahkikat giderleri, mahkeme
giderleri ve vergi kayıplarını içermektedir[12].
Page 56
42
IV.2.2 Dolaylı Maliyetler
ġekil- IV.1 ĠĢ Kazası Maliyetleri Buz Dağı Örneği
ĠĢçilerin iĢ kazasına maruz kalmasıyla oluĢan geçici iĢgücü kaybı ve bunun
sonucunda ortaya çıkan katma değer kayıpları, geçici iĢ göremezlik sürelerinden
kaynaklanan ücret kayıpları, iĢ kazası nedeniyle geçici olarak duran üretimin yol
açtığı katma değer kayıpları, iĢ kazasının sağlık tesisine intikaline yardımcı olan
iĢçilerin bir süre üretimden ayrılmasıyla oluĢan katma değer kayıpları, Devletin ilgili
birimlerince yürütülen tahkikatlarda olaya tanık olanlarla yapılan görüĢmelerin yol
açtığı iĢgücü ve katma değer kayıpları, iĢ kazası nedeniyle ölen iĢçilerin üretim
sürecinden ayrılmasının neden olacağı katma değer kayıpları, sürekli iĢ göremezliğe
DOLAYSIZ MALĠYETLER
Tıbbı maliyetler
Sigortaya ödenen
Maliyetler
Tazminat maliyetleri
DOLAYLI MALĠYETLER
ĠĢ günü ve iĢ gücü
kaybı (yöneticilerin)
Mahkeme masrafları
Fazla mesai
Bina, makine, alet
teçhizat, üretim veya
üründeki hasarın
maliyeti
ĠĢin durması nedeniyle
uğranılan maliyet
ĠĢyerinde yapılan
denetim, araĢtırma ve
yazıĢmaların maliyeti
Verimin düĢmesinin
maliyeti
ÇalıĢanlardaki moral
bozukluğunun
getirdiği maliyet
Kazalı iĢçinin yerine
alınan geçici iĢçiye
verilen eğitim maliyeti
ġirketin prestij kaybı
Page 57
43
uğrayan iĢçilerin üretim sürecinden ayrılmasının neden olacağı katma değer
kayıpları, iĢ kazaları hakkında açılan davalara katılan tanıkların neden olduğu iĢgücü
ve katma değer kayıpları[12].
ĠĢ kazalarının dolaylı maliyetlerinin tam olarak hesaplanabilmesi ancak tüm iĢ
kolundaki iĢyerlerinde ayrı ayrı ayrıntılı maliyet analizleri geliĢtirilmesi ile
mümkündür. Yine de iĢ kazaları sonucunda meydana gelen kayıp iĢgünleri katma
değer kayıplarına yol açar varsayımından hareketle, ülke ekonomisi açısından katma
değer kayıpları hesaplanabilir. Ayrıca ücret kayıpları da ülke ekonomisi açısından iĢ
kazalarının neden olduğu kayıpların boyutu hakkında fikir verebilir. Yine ülke
ekonomisi açısından iĢ kazalarının meydana getirdiği kayıplar hesaplanırken, iĢgücü
ve katma değer kayıplarının yanı sıra eğitim kayıplarının da dikkate alınması
gerekmektedir.
Meydana gelen iĢ kazaları sonucu yaralanmaların, sakatlanmaların veya
ölümlerin iĢletmelerin verimliliğini ters yönde etkilediği bu gün geliĢmiĢ ülkelerde
yapılan araĢtırmalarla artık kanıtlanmıĢtır. Öyle ki, kaza küçük bir yaralanma veya
sakatlanma ile sonuçlansa bile bu olayın, iĢçinin çalıĢtığı yerde bulunan diğer
iĢçilerin de iĢ veriminde düĢüklüğe neden olmaktadır. KuĢkusuz, kaza olayında
yaralanma veya sakatlanma varsa genellikle tedaviyi gerektirir ve tıbbi müdahale
mevcuttur. Sonra, mevcut yasalar gereği bildirimlerde bulunması gerekir. Ayrıca,
diğer hukuki iĢlemler de tamamlanır. ĠĢte bu tür iĢlemler ve bunlara benzer iĢler,
kazanın maliyeti içerinde yer almaktadır. Bu durumda, iĢletmelerdeki risk
değerlendirme ve üst yönetimin kontrol sistemlerinin uygulanmasındaki baĢarısızlığı
sonucu meydana gelen kazada yaralanmalara, sağlık sorunlarına veya malzeme ve
ekipmanlann hasarına dolayısıyla, üretim kaybına veya bakım maliyetinin artmasına
ve hatta tazminat davalarına varan sonuçlara neden olabilmektedir.
Kazalar dolayısıyla meydana gelen zararın büyüklüğü, iĢ yerindeki yöneticinin
tehlikeleri ve kontrol edilebilecek riskleri önceden tespit edememesi halinde
tamamen Ģansa kalmıĢtır. Örneğin, bir iĢ makinesinin bakımsızlık veya ani arıza
nedeniyle sızan ve biriken yağa oradan geçmekte olan iĢçinin basması nedeniyle
kayarak düĢmesi sonucunda, sadece iĢ elbisesi kirlenebileceği gibi baĢını sivri ve sert
bir yere çarpmasıyla yaralanabilir ya da ölebilir. Yahut sızan ve biriken yağ, herhangi
bir nedenle alev alıp küçük veya büyük boyutta yangının çıkmasına neden olabilir.
Bu nedenle, kazaları azaltmanın en etkin yolu, kazalara neden olan hususları kontrol
etmek, bir baĢka deyiĢle nedenlerini ortadan kaldırmaktır. Örneği verilen iĢ
Page 58
44
makinesinin periyodik bakım ve kontrollerinin yaptırılması, yağın sızmamasını ve
birikmemesini dolayısıyla herhangi bir kazaya neden olmamasını sağlayacaktır..
Ülkemizde, 2007 yılında toplam 80.602 iĢ kazası, 1.550 sürekli iĢ göremezlik
ve 1.043 ölüm meydana gelmiĢ, iĢ kazaları sonucunda 1.876.524 iĢ günü
kaybolmuĢtur. 506 sayılı Kanuna göre, iĢ kazası sonucu sürekli iĢ göremezlik geliri
bağlananlar ile iĢ kazası sonucu ölenlerin hak sahiplerine maaĢlar
bağlanmaktadır[31].
IV.3. METAL Ġġ KOLUNDA MEYDANA GELEN ĠġKAZALARININ
EKONOMĠYE MALĠYETĠ
IV.3.1. Metal ĠĢ Kolunda ĠĢ Kazalarının Maliyeti
ÇalıĢanları endüstrileĢme seyri içerisinde, sağlığı ve güvenliği ile ilgili
problemleri ile baĢ baĢa bırakmak ve ihmal etmek, iĢ kazaları sayısındaki artıĢı
kaçınılmaz hale getirir. Bu geliĢmeler doğal olarak baĢka sosyal problemlere de
sebep olur. ĠĢ kazaları sadece iĢçiye değil, aynı zamanda onun ailesine, iĢletmeye ve
ülke ekonomisine de büyük zararlar vermektedir. ĠĢ kazalarının önemi, insan kaybına
ve iĢ akıĢlarını durdurarak üretim ve verimlilik kaybına yol açmasından
kaynaklanmaktadır. ĠĢ kazalarının toplumsal ve ekonomik olmak üzere iki önemli
etkisi bulunmaktadır. BaĢka bir ifade ile iĢ kazaları, bir taraftan kaza geçiren iĢçiler
ile onların ailesi ve çevresi üzerinde olumsuz manevi etkiler oluĢtururken, diğer
taraftan da maddi olarak iĢçiler, iĢverenler ve ülke ekonomisi üzerinde olumsuz,
etkiler oluĢturmakladır. ĠĢ kazalarının meydana getirdiği maliyetlerin ulaĢtığı
boyutlar yeterince sağlıklı ve güvenli bir biçimde ortaya konulursa, kazaların
incelenmesine yönelik çalıĢmaların programlara alınması ve bunların
uygulanabilmesi için gerekli fonların ayrılması ve harcamaların yapılması
hususunda, iĢverenler ve yöneticiler daha kolaylıkla ikna edilebilir[12].
ĠĢ kazaları maliyeti saptandığında, elde edilen veriler:
ĠĢ kazalarının etkinlik ve yaygınlık derecesini ölçmede,
ĠĢ kazalarını önleme çalıĢmalarının amacına ulaĢıp ulaĢmadığını saptamada,
Önleme çalıĢmaları amacına ulaĢmıĢ ise nedenlerini araĢtırmada,
Geleceğe iliĢkin planlar hazırlamada,
Kazalarının önlenmesine iliĢkin alınacak güvenlik önlemleri konusunda
izlenecek yolun belirlenmesinde,
ĠĢ kazalarının değerlendirilmesinde,
Doğru kararların alınmasında,
Page 59
45
önemli bir veri kaynağı olacaktır.
ĠĢ kazalarının olumsuz etkileri nedeniyle önemli bir takım psikolojik,
sosyolojik, tıbbi ve ekonomik sorunlar meydana çıkmaktadır. Bu sorunlar iĢçi ve
iĢvereni etkilediği gibi. Ülke ekonomisini ve ulusal refahı da etkilemektedir. Bu
sorunları iĢçi, iĢveren ve ülke ekonomisi açısından aynı ayrı değerlendirmek
mümkündür[12].
IV.3.1.1 ĠĢçi Açısından Önemi ve Maliyeti
Çağımız her ne kadar otomasyon çağı olsa da iktisadi faaliyetlerin devam
ettirilmesi, üretimin planlanması, yönlendirilmesi, pazarlanması ve kontrolünde insan
emeğine ve fikrine ihtiyaç vardır. ĠĢçi üretime doğrudan katkısı olan bir üretim
faktörü olup üretimden doğan kazançtan ancak sürekli çalıĢtığı müddetçe bir pay
yani ücret alabilir. ĠĢçi aldığı bu ücretle hem kendi hem de ailesinin geçimini
sağlayabilir. ĠĢ kazalarında en çok zarar görenler iĢçiler olmaktadır[12].
Kaza sakatlıkla sonuçlanmıĢ ise iĢçi maddi ve manevi açıdan büyük acı, ızdırap
ve kayıplara uğrayacaktır. Her ne kadar maluliyeti için, iĢ göremezlik tazminatı
verilse ve aylık bağlansa da iĢçinin geliri azalacak, gelir getirme kapasitesi
sınırlanacaktır. Rehabilitasyon sonrası çalıĢmak istese bile, ancak daha düĢük ücretli
bir iĢte çalıĢabileceğinden, gelirinde bir azalma olacaktır. Bu durumda da iĢçinin
veya yakınlarının eski ekonomik durumlarını korumaları ve ileriye umutla bakmaları
mümkün olmayacak, onlarda maddi ve manevi bakımdan telafisi mümkün olmayan
derin yaralar oluĢacaktır. Kaza sonucunda organ kaybı, fiziksel aktivitedeki azalma,
çalıĢamama; daha düĢük bir statü ile baĢka bir iĢte çalıĢma gibi sebeplerden dolayı bu
insanların çektiği sıkıntıları maddi değerlerle ifade etmek mümkün değildir[12].
Diğer taraftan iĢ kazası, iĢ yerinde çalıĢan diğer iĢçiler arasında korku,
itimatsızlık, huzursuzluk hali yaratacak ve iĢ yerini olumsuz yönde etkileyecektir.
ĠĢte bu noktada sorun oldukça derin boyutlar kazanmakta iĢ kazalarının iĢçiye ve
ailesine olan dolaylı maliyetinden yalnız kendileri değil uzun dönemde tüm toplum
etkilenmektedir ve bütün bu maddi ve manevi kayıpların tam anlamıyla
hesaplanması da güç olmaktadır[12] .
IV.3.1.2 ĠĢveren Açısından Önemi ve Maliyeti
ĠĢçilerinden birinin bir iĢ kazası neticesi sakat kalması veya ölmesi, iĢveren için
büyük bir manevi üzüntü kaynağı olacaktır. Ayrıca kaza geçiren iĢçinin vasıflı bir
iĢçi olması halinde, bir taraftan bu iĢçinin üretimden uzaklaĢması, diğer taraftan iĢ
Page 60
46
yerinde çalıĢan diğer iĢçilerin kazadan psikolojik olarak olumsuz yönde etkilenmesi
iĢ yerinde verimliliği azaltacağından, kaza iĢvereni maddi açıdan da etkileyecektir.
ĠĢ yerinde kazaların tekrarı, o iĢ yeri için sigorta primlerinin yükselmesine
neden olur. Türkiye‟de, iĢverenin kaza sonucu sigorta primlerini iĢçinin katkısı
olmadan ödemesi ve SGK‟nın yaptığı masrafları rücu yoluyla karĢılamak zorunda
olması, ayrıca Borçlar Kanunu hükümleri çerçevesinde, kazaya uğrayan iĢçi veya
ailesi tarafından açılan tazminat taleplerini karĢılamak durumunda kalması iĢveren
için maddi bir yük oluĢturur.
ĠĢ kazalarının maliyeti iĢletmeler açısından, kazanın türüne, sonucuna ve iĢ
kolunun özelliklerine göre farklılıklar göstermekle birlikte, bugüne kadar yapılan
araĢtırmalarda iĢ kazalarından doğan maliyetlerin, iĢletmeler açısından iki ana grupla
toplandığı görülmektedir. Bunlardan ilki dolaysız maliyetler; tıbbi tedavi masrafları
ödenen tazminatlar, mahkeme giderleri, geçici iĢ göremezlik ödenekleri, sürekli iĢ
göremezlik aylıkları, kanuni ceza ve ödemeler ve diğerleri, diğeri ise dolaylı
maliyetler; iĢgücü ve iĢgünü kayıpları, üretim kayıpları, hasar gören makine ve
teçhizatın tamiri, bakımı, yeniden hammadde temini için yapılan harcamalar ve
diğerleri olarak adlandırılmaktadır. ĠĢletmeler açısından iĢ kazalarının toplam
maliyeti; iĢ kazalarını önlemek için yapılan harcamalar ile olay meydana geldikten
sonra yapılan her türlü harcama ve neden olduğu kayıpların toplamından oluĢur.
ĠĢyerlerinde iĢ kazalarının neden olduğu doğrudan ve dolaylı maliyetler bir
buzdağını andırmaktadır, iĢ kazalarının maliyetini hesaplamak için ne kadar çalıĢma
yapılırsa yapılsın, ancak buzdağının su üzerindeki kısımları net olarak görülebilir.
Çünkü iĢ kazasına maruz kalan bir iĢletmedeki iĢ kazası sonrası iĢçilerde oluĢan
psikolojik durumun maliyetini hesaplanması çok zordur. ĠĢyerinde meydana
gelebilecek bir iĢ kazası çalıĢanların psikolojik durumlarının, iĢletmedekilerin
rollerini algılamalarını, yönetici-yönetilen arasındaki iletiĢimi, yöneticiye duyulan
güveni, çalıĢanların birbirleri ile olan iletiĢimini önemli ölçüde etkileyecektir[12] .
IV.3.1.3 Ülke Ekonomisi Açısından Önemi ve Maliyeti
ĠĢ kazaları, iĢçi veya makine ve malzeme üzerinde her zaman önemli bir
tahribat yapmasa da üretimi durduran ya da aksatan bir etkiye sahiptir. Mikro
düzeyde iĢletme faaliyetlerinin etkinlik ve verimliliği, kuĢkusuz makro ekonomi
açısından da önemlidir. Mevcut kaynakların israf edilmeden, etkin ve verimli bir
Ģekilde kullanılması, özellikle kaynakları kıt olan ülkeler için büyük önem ifade eder.
Page 61
47
Bu hem ekonomik kalkınmanın sağlanması ve hem de sosyal refahın artırılması için
zorunlu olan bir husustur.
Bir iĢletmenin en önemli üretim faktörü hiç kuĢkusuz beĢeri kaynaklarıdır.
Kalifiye iĢgücü, sanayi alanında üretim ekonomisi bakımından önemli bir veri iĢgal
eder. ĠĢ kazaları nedeniyle zaten kısıtlı olan kalifiye iĢgücündeki kayıpların sayısı
Türkiye açısından olduğu gibi bütün ülkeler açısından da önemlidir. Bu kayıp
toplumsal bir kayıptır. Çünkü toplumun en önemli varlığı ve odak noktası insandır.
Bireyler yaĢadıkları müddetçe eğitim ve kültür hizmeti sunan kurum ve kuruluĢların
faaliyetlerinden yararlanmakta ve verilen hizmetlerden algıladıklarını yine topluma
aktarmaktadırlar. Dolayısıyla kültürel yönden kayıp, toplumsal bir kayıp olarak
karĢımıza çıkmaktadır. Kayıplara esas alınabilecek değerler birim maliyetler olarak
ortaya çıkmaktadır. Kültür hizmetlerinden toplam nüfusun yedi ve daha yukarı yaĢ
grubunun yararlandığını ve bu yararlanmanın bireyin bütün yaĢamı boyunca devam
ettiği, eğitim maliyetlerinden ise beĢ ve daha yukarı yaĢ grubunun öğrenim seviyeleri
ve niteliklerine göre faydalandığından hareketle her yıl için kiĢi baĢına bir maliyet
bulmak mümkündür. ĠĢte bu maliyet, bireyin kaybedilmesinde kültürel yönden
topluma mal olan kayıptır. Bir baĢka deyiĢle bireyin topluma mal oluĢ maliyetidir.
ĠĢçi, iĢ yerinde çalıĢtığı sürece ürettiği katma değer ile ülke ekonomisine
katkıda bulunmaktadır. Ancak iĢ kazasına uğrayan iĢçinin geçici iĢ göremez duruma
düĢmesi ya da sürekli iĢ göremez durumuna gelmesi daha da kötüsü ölümü halinde
oluĢacak iĢgünü kayıpları, ülke ekonomisi açısından önemli bir katma değer kaybı
oluĢturmaktadır.
Meydana gelen iĢgücü ve iĢgünü kayıpları, iĢletmenin gördüğü maddi zararlar
ve onarım masrafları, tazminatlar, tıbbi müdahale ve hastane masrafları, üretimin
kısmen veya tamamen durması sonucunda meydana gelen üretim kayıpları, yeni iĢçi
yetiĢtirmek için harcanan zaman ve eğitim giderleri iĢ kazası ile ilgili olarak devletçe
yapılan soruĢturma, yaralanan veya sakat kalan iĢçinin rehabilitasyonu, iĢçinin bir
süre veya tamamen üretim elemanı olmaktan çıkması ve tüketici olması ülke
ekonomisini doğrudan veya dolaylı etkileyen önemli faktörlerdir. Sonuçta bu maddi
kayıplar ülke ekonomisini, dolayısıyla da milli refahı olumsuz yönde etkilemektedir.
Acaba iĢ kazaları nedeniyle ayrılan kaynaklar baĢka nasıl kullanılabilir ve Ģayet
kullanılabilseydi ne gibi rasyonel yatırımlar yapılabilirdi? Toplum ve milli ekonomi
bundan ne kazanırdı? Sorulara verilecek cevaplar ise alternatif maliyetleri
Page 62
48
oluĢturmaktadır. Bu sorulara ölçülebilir cevaplar verilebilmesi durumun da oldukça
çarpıklıkların ortaya çıkacağı açıktır.
ĠĢ sağlığı ve güvenliği kuralları gereği yapılan önleme çalıĢmaları ve diğer
harcamalar ile iĢ kazaları nedeniyle oluĢan kayıplar kıyaslandığında, önlemenin,
ödemekten daha ucuz olduğu görülür. Çünkü iĢ güvenliğine iliĢkin harcamaları, diğer
alanlara yöneltilen rasyonel yatırımlar gibi, verimliliği, üretim etkenliğini artıran, iĢçi
değiĢimini azaltan ve iĢçi-iĢveren iliĢkilerinde optimum dengeyi yaratan bir yatırım
olarak düĢünmek gerekecektir. Bugüne kadar yapılan araĢtırmalarda, iĢ kazaları
geliĢmiĢ ülkelerin GSMH‟da yaklaĢık binde 4 oranında kayıplar verdirdiği tespit
edilmiĢtir. Uğranılan kayıpların miktarları ve alternatif maliyetler hesaplandığında
ortaya çıkan rakamlar, konunun önemini daha açıklıkla ortaya koymaktadır.[12] .
Page 63
49
BÖLÜM V
DEĞERLENDĠRMELER ve ÖNERĠLER
ĠĢ kazaları üzerine yapılan çalıĢmalardaki amaç meydana gelen olaylardan
dersler çıkararak iĢ kazalarının tekrarlanmasını önleyebilmektir. Böylece, çalıĢanların
daha güvenli bir iĢ ortamına kavuĢmaları sağlanmıĢ olur. ĠĢletmelerde üretim
güvenliğini sağlanarak verim arttırılmalı, iĢletme güvenliği sağlanarak da kayıpların
önlenmeli, ve üretimin devamlılığına katkı sağlanmalıdır. ĠĢ kazaları neticesindeki
ekonomik boyutun tespiti için iĢ kazasını önlemeye yönelik alınacak tedbirler için
harcanan maliyet ile iĢ kazası olduktan sonraki maliyetler karĢılaĢtırılarak önleme
maliyetinin daha az olduğunu iĢverenlerin bilmesi gerekir. ĠĢ kazalarının % 23‟ü
metal iĢ kolunda meydana gelmektedir[31]. Bu oran ciddiye alınacak büyük bir
rakamdır. Ülke ekonomisinin önemli bir kısmı sosyal güvenlik harcamalarına
gitmektedir. ĠĢ kazalarından dolayı sağlanan yardımlar ve diğer maliyetler göz önüne
alındığında GSMH‟nın %0.4‟ü (166.676.957 TL) iĢ kazalarının maliyetlerine
gitmektedir. ĠĢ kazalarını önleyici tedbirler alındığı takdirde tezde çıkardığımız
maliyetin çok altında bir maliyet ile ülke ekonomisine de katkı sağlayacaktır.
Metal iĢ kolundaki iĢ kazalarının incelenmesi sonucunda metal iĢ kolları
faaliyet alanları, riskler, tedbirler ve kaza maliyetleri, ortaya çıkmıĢtır.
SGK iĢ kolları cetveline göre tanımı yapılan 25 metal iĢ kolunda karĢılaĢılan iĢ
kazaları incelenerek elde edilen istatistiksel sonuçlardan dolaylı ve dolaysız
maliyetler bulunmuĢ, iĢ güvenliğini sağlama maliyeti ile iĢ kazaları arasındaki iliĢki
ortaya konmuĢtur. Ayrıca kazaların önlenmesinde en önemli faktörün güvensiz
durum ve davranıĢların ortadan kaldırılması olduğu vurgulanmıĢtır.
Teknolojik geliĢmelerle birlikte sanayileĢme, bir yandan ekonomik kalkınma
diğer yandan istihdam olanakları gibi olumlu geliĢmeler yanında iĢ kazaları da
artmıĢ; çalıĢanı, çalıĢtıranı ve ülke ekonomisini sıkıntıya düĢüren sorunları da
beraberinde getirmiĢtir.
Gerçekten Türkiye‟de her yıl meydana gelen iĢ kazaları ülke ekonomisine ciddi
zararlar verirken, öte yandan üretim kaybına ve en önemlisi telafisi mümkün
olmayan insan kaybına yol açmaktadır. Yıllar itibariyle iĢ kazaları vakalarının
faaliyet gruplarına göre dağılımı incelendiğinde ilk üç sırayı inĢaat, metal ve maden
iĢ kollarının aldığı görülmektedir[12].
Page 64
50
SGK 2007 istatistiklerine göre, 53.373 metal iĢ kolu iĢletmesi mevcut olup, bu
sektörde 628.446 kiĢi çalıĢmaktadır. Türkiye metal sektöründe alt sektörlerin üretim
yapısı küçük ve orta ölçekli iĢletmelerde üretilen ürünün özelliğine göre emek-yoğun
niteliği ağır basmaktadır. Bu özelliklere sahip iĢletmelerde iĢ kazalarıyla karĢılaĢma
olasılığı büyük iĢletmelere ve diğer iĢ kollarına oranla daha yüksek durumdadır[31].
Metal iĢ kolunun, iĢ sağlığı ve güvenliği sorunlarının en çok meydana geldiği iĢ
kolundan biri olması, çalıĢmamın önemini vurgulamaktır.
Bu çalıĢmada, metal iĢ kolunda meydan gelen iĢ kazalarının nedenleri, mesleki
eğitim, teknoloji farkı, küçük iĢletmeler, maliyetler ve kazaları önleyici öneriler
getirilmiĢtir.
ġurası bir gerçektir ki; iĢ kazalarını önlemek, ödemekten daha ucuzdur.
Yapılması gereken Ģey iĢ kazası riskini minimize etmektir. Bu konuda en önemli
görev devlete düĢmektedir.
Devlet, mevcut iĢçi sağlığı ve iĢ güvenliği mevzuatının uygulanıp
uygulanmadığının denetlenmesi açısından yaptırım gücünü etkin bir Ģekilde
kullanmalı ve bu konudaki mevzuat boĢluğunun giderilmesiyle ilgili düzenlemeler
yapmalıdır.
ĠĢveren, iĢ yerinde iĢçilerin sağlığını ve güvenliğini sağlamak için gerekli olanı
yapmak ve bu husustaki Ģartları sağlamak, gerekli araçları noksansız olarak
bulundurmakla yükümlüdür.
ĠĢçiler de bu konudaki usul ve Ģartlara uymak zorundadırlar. Ayrıca iĢçiler,
tedbir almakla yükümlü olan iĢverenleri tedbir almaya zorlayarak ve devletin daha
etkin denetim yapmasına yardımcı olarak, sağlık ve güvenliklerine gereken önemi
vermelidirler.
ĠĢçiler bu görevi yaparken sendikalar da iĢçilere destek vermelidirler.
Sendikalar, üyelerinin ekonomik, sosyal, kültürel haklarını korumanın yanında
hakların en üstünü olan sağlık ve yaĢama hakkının korunması konusunda daha etkin
olmalıdırlar.
ĠĢ sağlığı ve güvenliği hiçbir zaman üretimden ayrı olarak tek baĢına ele
alınmamalıdır. Daima üretimin bir unsuru olarak düĢünülmeli ve üretimle iç içe
mütalaa edilmelidir.
Devlet, iĢçi ve iĢveren tarafından konuya ancak bu açıdan bakıldığında
baĢarıya ulaĢabilir. Bununla birlikte insan unsurunun her Ģeyin üstünde ve her Ģeyden
değerli olduğu daima göz önüne alınmalı ve buna göre hareket edilmelidir.
Page 65
51
Metal sektörünün ekonomimizin önemli bir bölümünü oluĢturduğunu da
dikkate aldığımızda, metal sektöründe iĢ sağlığı ve güvenliğiyle ilgili düzenlemelerin
öneminin arttığı görülmektedir.
ĠĢ kazaları ve çalıĢma Ģartlarının oluĢturduğu bedensel ve ruhsal etkilerin aktif
nüfus üzerindeki olumsuz etkilerinin ulusal düzeyde önem kazanmaya baĢlaması, iĢ
sağlığı ve güvenliği kavramını da beraberinde getirmektedir.
Ġstatistikler Sosyal Güvenlik Kurumu verilerinden derlenmiĢtir. KuĢkusuz bu
veriler kayıtlara geçen yasal iĢlemleri tamamlanan olaylarla ilgilidir. Türkiye‟de
yaygın olan kayıt dıĢı çalıĢtırılma da göz önüne alınırsa, ve her iĢ kazasının
bildirilmediği göz önünde bulundurulursa, gerçek rakamların daha da yüksek olduğu
açıkça gözükecektir.
Bu rakamlardan da anlaĢılacağı üzere, metal iĢ kolu iĢ kazaları sonucu maddi
ve manevi kayıplar, ülke ekonomisi açısından fevkalade önemli boyutlara
ulaĢmaktadır. Bu nedenle Türkiye‟de de iĢ sağlığı ve güvenliği alanında çok ciddi
tedbirlerin alınması zorunluluğu vardır.
Günümüzde bu sorunların ortadan kaldırılması için çeĢitli ülkelerde farklı
uygulamalar olsa da çağdaĢ yaklaĢım ile yürütülen çalıĢmalarda; iĢ kazasını önceden
tahmin ederek, oluĢmadan önleme, alınan önleme rağmen oluĢan bir iĢ kazasına ise
en hızlı Ģekilde müdahale ederek çalıĢanın, iĢletmenin ve çevrenin zarar görmesinin
engellenmesi gerekir.
ĠĢ kazaları nedeniyle gerek iĢletme maliyetinin düĢürülmesi, gerekse ülke
ekonomisinin zarara uğramaması için iĢ sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınması
önem arz etmektedir. Bu bağlamda; metal iĢ kolunda faaliyet gösteren iĢyerlerinde,
a. Kayıt dıĢı ekonomi kayıt altına alınmalıdır.
b. ĠĢletmelerde taĢeronluk sistemi azaltılmalıdır.
c. ĠĢçi ve iĢveren sendikalaĢması yaygınlaĢtırılmalıdır.
d. Risk değerlendirmesi mutlaka yapılmalı.
e. Belirlenen yüksek riskler kabul edilebilir risk rekoruna düĢürülmeli ve
sürekli kontrol ve denetim yapılmalı.
f. ÇalıĢanlara sürekli ĠSG eğitimi verilmeli.
g. Makine ve ekipmanlarının kuruyucu donanımları eksiksiz olmalıdır.
h. KKD kullanmanın önemi vurgulanmalı ve KKD‟yi kullanmaya özel önem
verilmeli, KKD‟ların iĢin bir parçası ve gereği olduğu benimsetilmeli.
Page 66
52
i. KKD‟nin ergonomik, hijyenik ve fonksiyonel uyumuna gerekli özen
gösterilmeli.
j. ÇalıĢanların yasa gereği yapacağı iĢe, kullanacağı makine ve cihazlara ait
eğitimlerini aldıktan sonra iĢine baĢlaması sağlanmalı, teknoloji değiĢtikçe
eğitimler tekrarlanmalıdır.
ĠĢ kazalarının sonucunda kayıpların en aza indirgenmesi için güvensiz hareket
ve güvensiz koĢulların ortadan kaldırılması veya en aza indirgenmesi için yasa gereği
olması gereken yeterli denetim ve yönetim sürekli sağlanmalıdır.
ÇalıĢanlarca ve yönetenlerce bir iĢin sonucu kadar iĢin nasıl yapıldığının önemi
benimsenmelidir.
Teknolojik yönden hatasız olan bir iĢ uygun tutum ve davranıĢta (ĠSG
kurallarına göre) yapılmamıĢsa, bu iĢ kesinlikle doğru kabul edilmemelidir.
Sonuç olarak; modern ülkelerde olduğu gibi, sağlık ve güvenlik sorunlarının
çözümünde geliĢmiĢ analiz yöntemleri kullanılmalı, model programların tasarımı
yapılmalı, risk değerlendirme metodları geliĢtirilmeli ve bunlar uygulanmalıdır.
Sorunların bilimsel ve çağdaĢ yaklaĢımlar ile sistematik olarak kaynağına inilmesi ve
sorunların modern programlar çerçevesinde en kısa zaman da en aza indirilmesi
kaçınılmaz bir zorunluluktur. ĠĢ sağlığı güvenliğinin tarafları olan devlet, iĢveren,
çalıĢan, üniversiteler ve diğer sivil toplum örgütleri ortak hareket etmelidir. ĠĢ
güvenliği hepimizin ortak sorumluluğundadır.
Page 67
53
EK1
I.1 Ġġ YERĠ GÜVENLĠĞĠ VE TEHDĠT EDĠCĠ UNSURLAR
I.1.1 ĠĢ Güvenliğinin Önemi
Dünya da ve Türkiye‟deki sanayileĢmeye ve teknolojik geliĢmelere paralel
olarak özellikle iĢ yerlerinde çalıĢan kiĢilerin güvenliği ile ilgili bir takım sorunlar
ortaya çıkmıĢtır. Bazı tedbirleri önceden alarak iĢ yerlerini güvenli hale getirmek
gerekmektedir[20].
I.1.2 ĠĢ Güvenliğinin Amacı
ÇalıĢanlara en yüksek sağlıklı ortam sunmak,
ÇalıĢma koĢullarının olumsuz etkilerinden onları korumak,
ĠĢ ve iĢçi arasında mümkün olan en iyi uyumu sağlamak,
ĠĢyerlerindeki riskleri tamamen ortadan kaldırmak ya da zararları en aza
indirebilmek.
I.1.3 ĠĢçi Sağlığı
Bütün mesleklerde çalıĢanların sağlıklarını sosyal, ruhsal ve bedensel olarak en
üst düzeyde tutmak, çalıĢma koĢullarını ve üretim araçlarını sağlığa uygun hale
getirmek, çalıĢanları zararlı etkilerden koruyarak iĢin ve çalıĢanın birbirine uyumunu
sağlamak üzere kurulmuĢ bir tıp dalıdır[20].
I.2 Ġġ YERĠ DÜZENĠ
ĠĢ yerinin iyi bir Ģekilde düzenlenmesinin o iĢ yerinde çalıĢanların moralini
yükselttiği, iĢin verimini artırdığı ve çoğu iĢ kazalarını önlediği bilinen bir gerçektir.
Her iĢ yerinin tertip, düzeninin iyi olması ve bu hâlin devamlı kalmasını sağlayıcı bir
plân ve program bulunmalıdır. Bunun için düzensizliği yaratan sebep ve Ģartlar
giderilmeli, belli bir düzen kurulmalı, sonra da bu düzenin devamı günlük takip ve
kontrollerle sağlanmalıdır. Bir iĢ yerinde temizlik, düzen iĢ kazalarının çoğunu
önleyen önemli bir etkendir. Kurulu düzenin ve arzulanan temizliğin yeterli ve
devamlı olması yapılacak günlük çalıĢma ve kontrollerle mümkündür. Günlük
çalıĢmalarla aĢağıdaki yerlerde ve hizmetlerde düzen ve temizliğin sağlanmıĢ olması
morali yükseltir, verimi artırır. Bunun için;
Page 68
54
1. ÇalıĢan takım, tezgâh ve makine, iĢin tamamlanmasından sonra mutlaka
temizlenmelidir, kullanılan aletler yerine konmalıdır.
2. ÇalıĢma sırasında çalıĢılan alanın ve çevrenin kirlenmesine engel olunmalı,bu
alanlar mümkün olduğu kadar temiz tutulmalıdır.
3. ĠĢ yerlerinde temizliği en iyi Ģekilde yapabilecek vasıflara sahip temizlik araç ve
gereçleri bulundurulmalıdır (saplı süpürge, kürek, paspas, fırça, elektrikli süpürge ve
parlatıcılar gibi) iĢ yeri özelliğine göre deterjan, özel ilâç vb. temizlik araç ve
gereçleri de bulundurulmalıdır.
4. ĠĢ yerinin içinin yanı sıra dıĢ çevre temizliğinin de yapılması gerekir.
5. ĠĢ artıkları ve çöplerin toplanarak ortamdan uzaklaĢtırılması için gerekli tedbirler
alınmalıdır.
6. ÇalıĢanların kayarak düĢmelerine sebep olabilecek yağ, mazot gibi petrol ürünleri
ile karpuz, kavun, muz vb. kabuklu yiyeceklerin hemen temizlenmesi gerekir.
7. Özellikle gıda maddelerinin üretildiği iĢ yerlerinde mevzuatta belirtilen temizlik
kurallarına mutlaka uyulmalıdır. Bu gibi iĢ yerlerinde fare, böcek vb. zararlı
hayvanlara karĢı yeterli ilâçlama yapılmalıdır.
8. ÇalıĢanların temizlik kurallarına sürekli uymalarını sağlamak için basılı broĢür
yayımlanması ve uyarıcı levhaların iĢ yerlerinin görülür kısımlarına asılması gerekir.
9. ĠĢ yerlerinde yatakhane, yemekhane, banyo, duĢ, wc. vb. yerler ile sosyal
faaliyetlerin yapıldığı toplu olarak bulunulan yerler çabuk kirlenebilen yerlerdir. Bu
gibi yerlerin temizliğine dikkat edilmelidir.
10. Temizlik ve tertip kurallarına uymayanlar ikaz edilmeli gerekirse sorumlulara
bildirilmelidir[20].
Page 69
55
ġekil Ek-I.1 Düzensiz olan malzemeler ġekil Ek-I.2 Düzenli olan malzemeler
I.2.1 EL ALETLERĠ
ĠĢ yerlerinde elektrikli alet ve makinelerin dıĢında el becerisine dayalı olarak
kullanılan aletler, el aletleridir. Özellikle küçük iĢ yerlerinde meydana gelen iĢ
kazalarının hemen çoğu el aletlerinin iyi kullanılamaması veya aletlerin
kullanılamayacak Ģekilde arızalı ve yıpranmıĢ olmalarından kaynaklanmaktadır. El
aletlerinin kullanılması sırasında meydana gelen iĢ kazalarına karĢı alınabilecek
tedbirler Ģöyle sıralanabilir[20].
Yapılacak iĢe uygun alet seçilmelidir.
Aletler temiz tutulmalıdır. Onları kullanmadan önce kontrol edip, vurma
aletlerinin baĢları mantarlaĢmıĢ veya çapaklaĢmıĢsa, bunları taĢlanıp tamir
edilmelidir.
Sapları kıymıklaĢmıĢ, kırılmıĢ veya gevĢemiĢse, aleti kullanmadan önce
bunlar değiĢtirilmelidir.
Her aletin kendine ait depolama yeri olmalıdır. Aletler yerlerine konulmalı,
çalıĢanların veya baĢka birisinin üstüne düĢebilecek veya ayağına
takılabilecek bir yerlere bırakılmamalıdır.
Özellikle keskin ve sivri uçlu olan aletleri ceplerde taĢımak tehlikelidir. Bu
nedenle bir alet çantası kullanılmalıdır.
Herhangi bir el aleti üstüne gereğinden fazla basınç veya kuvvet tatbik
edilmemelidir.
Parçaların fırlamasına sebebiyet verecek yontma ve buna benzer diğer bir iĢi
yaparken emniyet gözlüğü kullanılmalıdır.
El aletleri sürekli bakım isteyen aletler olduğu için hemen her iĢin
baĢlangıcında ve bitiminde bu aletlerin sağlamlığı kontrol edilmelidir.
Tezgâh üzerinde sadece gerekli olan takım ve aletlerin bulundurulmasına ve
bunların belirli yerlerde olmasına özen gösterilmelidir. (Örneğin; tezgâh
Page 70
56
üzerinde, ölçme ve markalama aletleri bir bölümde, kaba aletler baĢka bir
bölümde, sürekli ve ara sıra kullanılacak olanlar ise farklı yerlerde
bulundurulmalıdır.)
Atölyelerde Bulunan El Aletleri
1. Kesici aletler,
2. Vurma aletleri,
3. SıkıĢtırma aletleri,
4. Ölçme ve kontrol aletleri,
5. Markalama aletleridir.
ġekil Ek-I.3 Atölyede Bulunan Kesici El Aletlerinden Bazıları
Sınıflandırması yapılan bu aletlerin kullanma Ģekillerini bilmek ve buna göre
uygulama yapmak gerekir[20].
I.2.2 TAKIM TEZGÂHLARI ĠLE ĠLGĠLĠ GÜVENLĠK ÖNLEMLERĠ
I.2.2.1 Genel Güvenlik
Yapılması Gerekenler
1. ġüpheli konular daima yetkiliye sorulmalıdır.
2. ĠĢ için en uygun takımlar kullanılmalıdır.
3. YıpranmıĢ ve körleĢmiĢ takımlar hemen değiĢtirilmelidir.
4. Kullanılmayan takım ve malzemeler, iĢ masası üstünde bırakılmamalıdır.
5. Atölye içindeki geçit ve pasajlar, makinelerin çevreleri her zaman temiz ve düzenli
tutulmalıdır.
6. Atölyeler içinde asla koĢulmamalıdır.
7. Yetkili kiĢilerden izin alınmadan malzeme ve makinelere dokunulmamalıdır.
8. Tezgâh çalıĢırken baĢından uzaklaĢılmamalıdır.
Page 71
57
9. Basınçlı hava doğrudan ne kendimize ne de baĢkasına tutulmamalıdır. Basınçlı
hava tehlikelidir ve öldürücü olabilir.
10. Kullanılmadığı zamanlar vinç çengelleri, tezgâh ve çevresi üzerinde
bırakılmamalıdır[20].
I.2.2.2 KiĢi Güvenliği
Yapılması Gerekenler
1. Küçük bile olsa her olay derhâl amire bildirilmelidir.
2. Koruyucu gözlük takılmalıdır.
3. Koruyucu ayakkabı giyilmelidir.
4. ĠĢ baĢında iĢ elbiseleri mutlaka giyilmeli ve düğmeleri ilikli olmalıdır.
5. Gömleklerin kolları ya ilikli olmalı ya da kıvrılmalıdır.
6. Saçlar kısa kesilmiĢ olmalı, gerekiyorsa koruyucu Ģapka giyilmelidir.
7. Tezgâh çalıĢtırılmadan önce bütün koruyucuların yerlerinde ve iĢ görebilecek
durumda olmaları sağlanmalıdır.
8. Tezgâh çalıĢtırılmadan önce, tezgâhın ve çevresinin temizlik kontrolü
yapılmalıdır.
9. Keskin kenarlı parçalara, çapak ve pürüzlere dikkat edilmelidir. BitmiĢ iĢ parçaları
çapaklı ve keskin kenarlı bırakılmamalıdır.
10. Her zaman uygun anahtar kullanılmalıdır. Ağzı bozuk anahtar veya takım
kullanılmamalıdır.
11. Çekiç baĢlarının gevĢek olmamasına dikkat edilmelidir.
12. Bir parça, vinç ile kaldırılırken güvenli bir uzaklıkta durulmalıdır.
13. ÇalıĢırken parmaklarda yüzük, kolda saat bulundurulmamalıdır.
14. ĠĢ elbiselerinin ceplerinde keskin veya sivri uçlu takım bulundurulmamalı ve
taĢınmamalıdır.
15. Tezgâhın çalıĢması tamamen durmadan koruyucular kesinlikle açılmamalıdır.
16. Tezgâhın kesme sıvısında el yıkanmamalı veya yabancı madde atılmamalıdır.
Aksi hâlde sıvı kirlenmiĢ ve özelliği bozulmuĢ olur.
17. Madenî taĢlar çıplak elle temizlenmemeli ve toplanmamalıdır. Bu iĢ için fırça ve
çengel kullanılmalıdır.
18. Ağır parçalar tek baĢına elle kaldırılmamalıdır. Ya kaldırma aracı kullanmalı ya
da yardım istenmelidir.
19. Eğe ve benzeri takımlar, sapsız olarak kesinlikle kullanılmamalıdır.
Page 72
58
20. ÇalıĢan tezgâhın üstüne gereğinden fazla eğilmemeli ve tezgâha
dayanılmamalıdır[20].
I.2.2.3 Tezgah ve Cihaz Güvenliği
Yapılması Gerekenler
1. Tezgâh çalıĢtırılmadan önce onun nasıl durdurulacağı bilinmelidir.
2. Tezgâh çalıĢtırılmadan önce yağ seviyesi kontrol edilmelidir.
3. Tezgâh çalıĢtırılmadan önce doğru dönüĢ yönünün ne tarafa olduğu mutlaka
kontrol edilmelidir.
4. Tezgâh üzerinde yıpranmıĢ ve hasara uğramıĢ somun, cıvata ve benzeri parçalar
varsa yenileriyle değiĢtirilmelidir.
5. Tezgâhın çalıĢması ve özellikleri tam olarak öğrenilinceye kadar, o tezgâhta
çalıĢmaya teĢebbüs edilmemelidir.
6. Tezgâh çalıĢır durumda iken dönüĢ yönünü ve devrini değiĢtirmeye teĢebbüs
edilmemelidir.
7. Tezgâh üzerinde baĢkasının iĢi varken o iĢ kurcalanmamalıdır. BaĢkalarının iĢine
kesinlikle karıĢılmamalıdır.
ġekil Ek-I.4 Koruyucu Araçlarla Ġlgili Uyarıcı Levhalar
Page 73
59
I.3 KĠġĠSEL KORUYUCU DONANIMLAR
I.3.1 Solunum Sistemlerinin Korunması
Sanayide kullanılan maddelerden bir kısmı, belirli yerlerde çalıĢanlar için
zehirli etki gösterir. Solunum, sindirim, sinir sistemlerinde hastalık yapabilir. Ayrıca
solunum sisteminde tahribat yapan önemli bir zararlı madde de tozdur. Solunum
sisteminin bu zararlı etkilerden korunması için solunum sistemi koruyucuları
kullanılmalıdır. Solunum cihazlarının iki ana türü vardır;
Ortamda solunan havayı temizleyen solunum cihazı,
Temiz hava sağlayan solunum cihazı.
Havayı temizleyen solunum cihazları, soluduğumuz havadaki parçacıkları
filtreleyerek tehlikeli maddeleri temizler. Toz zerreciklerini, metal zerreciklerini, sisi,
dumanı solunum havasından filtre ederek kiĢiye temiz hava sağlar. Bunlar çeyrek,
yarım ve tam yüz maskeleridir.
ġekil Ek-I.5 Maskeler
Temiz hava sağlayan solunum cihazları, çalıĢana bir hortum yardımıyla hava
tüpünden sıkıĢtırılmıĢ temiz hava sağlar. Bu iĢlem yüze sımsıkı oturan cihazlar
yardımıyla yapılır[20].
ġekil Ek-1.6 Temiz Hava Maskeleri
I.3.2 Vücudun Korunması
Vücudun korunması sırasında kullanılacak koruyucu araçların iĢ yeri Ģartları ile
yapılan iĢin özelliğine uygun olmasına özen gösterilmelidir.
Page 74
60
I.3.2.1.Ellerin Korunması
ÇalıĢma hayatında, özellikle de sanayide en çok eller yıpranmaktadır.
Eldivenler eli veya elin herhangi bir yerini tehlikelere karĢı koruyan kiĢisel koruyucu
bir donanımdır. Aynı zamanda ön kol ve kolun bir bölümünü de koruyabilir.
Eldivenler kendi içinde baĢka risk oluĢturmadan riskten korumayı sağlayabilmelidir.
El için sayılabilecek riskler aĢağıdaki gibi olabilir:
Mekanik riskler
Termal riskler
Kimyasal ve biyolojik riskler
Elektrik riskleri
TitreĢimler
Eldiven seçimi ve kullanımı sırasında dikkat edilecek bazı noktalar Ģunlardır:
Eldiven temiz ele giyilmelidir
Eldiveni takarak dokunma ve eli kavrama açısından test edin.
Ele uygun ölçüde eldiven kullanılmalıdır.
Unutmayın, eldivenler, bir kimyasal maddeye karĢı koruma sağlarken baĢka bir
kimyasal maddeye karĢı yeterli koruma sağlamayabilir.
Eldiven eli terletmemelidir. Aksi takdirde kullanım zorluğu yaratır.
Her kullanımdan önce delik, yıpranma ve yırtıkları kontrol edin.
BulaĢık eldiveni kullanmayın. Böyle eldivenler hiç kullanılmamasından daha
tehlikelidir[20].
ġekil Ek-I.7 Eldivenler
I.3.2.2.Gözlerin Korunması
Göz koruyucuları, gözleri zararlı ıĢınlardan, çeĢitli yabancı maddelerden ve
darbelerden korurlar. Güvenlik gözlüklerinde kullanılan çerçeveler, günlük hayatta
kullandıklarımızdan daha sağlam ve ısıya karĢı dayanıklı olur.
Page 75
61
Gözlerin korunmasında kullanılan gözlüklerden bazıları Ģunlardır;
Toz gözlüğü
Yarı açık koruyucu gözlük
Bükülebilir çerçeveli gözlük
Asit gözlüğü (camdan yapılmıĢ)
Kaynakçı gözlüğü
Darbelere dayanıklı gözlük
ġekil Ek-I.8 Gözlükler
I.3.2.3.BaĢın Korunması
Kafa koruyucular, baretler ya da kasklar, baĢı darbelere karĢı kabuk aracılığıyla
korurlar. Darbelerin Ģiddetini de süspansiyon görevi yapan içlik aracılığıyla yayıp
düĢürürler. Kabuğun kalınlığı (plastiği) 2mm‟ den aĢağı olmamalıdır. Baretler;1m
yükseklikten düĢürülen 5,0 KN kuvvete dayanabilmelidir. Çatlak, çizik vb. baretler
kesinlikle kullanılmamalıdır. Baret darbe aldığı zaman değiĢtirilmelidir. Kaynak
yapılan yerlerde kullanılan baretler 3 yılda bir değiĢtirilmelidir[20].
ġekil Ek-I.9 Baretler
I.3.2.4. Ayakların Korunması
ÇalıĢırken ayakların delinmeler ve darbeler baĢta olmak üzere çeĢitli risklerden
korumak gerekir. ÇalıĢma dıĢı zamanlarda giyilen ayakkabılara özen gösterilirken,
çalıĢma sırasında giyilecek ayakkabılar ihmal edilmektedir. Oysa 8 -10 saat boyunca
Page 76
62
giyilecek bu ayakkabılarda bazı özellikler olmalıdır. Ezilmelere karĢı parmakları
koruyan metal uçlu koruyuculu ayakkabılar giyilmelidir. Yapılan denemelerde bu
koruyuculu ayakkabıların beĢ tonluk yük altında bile ayakları koruduğu
görülmüĢtür[20].
ġekil Ek-I.10 Koruyuculu Ayakkabılar
I.3.2.5. ĠĢ Elbisesi
Koruyucu elbise, kiĢisel elbiselerin yerini alan ve bir veya daha fazla tehlikeye
karĢı koruyan elbiselerdir. ĠĢ elbiselerinin bazıları Ģunlardır;
ĠĢ önlükleri
Yağmurluk
Tulum
Kimyasal risklere karĢı koruyucu elbise
Kaynakçı önlüğü
Isı ve alevden koruyucu elbiseler
ġekil Ek-I.11 ĠĢ Elbiseleri
I.4 MAKĠNELERE TAKILAN KORUYUCU APARATLAR
Makine ve tezgâhlarda parça ve talaĢ fırlaması, taĢ patlaması, hareketli aksama
el, kol kaptırılmasını engellemek ve elektrik akımından korunmak üzere kullanılan
Page 77
63
koruyucular makine koruyucu aparatlarını teĢkil eder Türkiye‟de meydana gelen iĢ
kazalarının yaklaĢık % 21‟inin makine kazaları olduğu tespit edilmiĢtir[20].
BaĢlıca koruyucular
a.Elektrikli koruyucular
b.Elektronik koruyucular
c.Mekanik koruyucular
Koruyucu aparatların temel prensipleri
Tehlike, iĢten uzaklaĢtırılmalıdır.
Etraftakileri korumalıdır.
Tehlikeden korunmalıdır.
Verimi artırmalıdır.
Kullanıcıyı korumalıdır.
Ġyi monte edilmelidir.
ġekil Ek-I.12 Koruyucu Aparatlı Makineler.
Page 78
64
EK2
I.1 METAL Ġġ KOLUNDA SON BEġ YILDAKĠ Ġġ KAZALARI
ĠSTATĠSTĠKLER
Türkiye‟de 2003 ile 2007 yılları arasında toplam 100.846 kiĢi metal iĢ kolunda
iĢ kazası geçirdiği görülmektedir. Tablo Ek.2.1‟e göre her geçen yıl iĢ kazası sayısı
hem erkek çalıĢanda hem de kadın çalıĢanda sayı artmıĢtır. Söz konusu kazaların
önemli bir bölümü SGK‟ya bildirilmediği için veriler ancak resmi olarak
bildirilenlerden ibarettir.
Ek-2.1‟de 2003 ile 2007 arası tablo Ek.2.1‟de 25 adet metal iĢ kollarına ait
erkek ve kadın çalıĢanların geçirdiği iĢ kazalarını gösteren grafik verilmiĢtir[31].
Ek-2.1 Metal ĠĢ Kolunda 2003 ila 2007 Yılları arasında Erkek ve Kadın
ÇalıĢanların ĠĢ kazaları sayıları.
Yıllar Kazası Sayısı
(Erkek)
Kazası Sayısı
(Kadın)
Toplam
2003 8064 5529 13593
2004 10196 6602 16798
2005 12419 7561 19980
2006 13575 7723 21298
2007 11225 6980 18235
Page 79
65
Ek-2.2 Metal ĠĢ Kolunda 2003 Yılı Erkek ÇalıĢan ĠĢ kazası Sayısı.
NO Ġġ KOLLARI Ġġ KAZASI
SAYISI
%
1 YÜKSEK FIRINLARDA DEMĠR ÇELĠK ÜRETĠMĠ VE ÇELĠK ĠMALATI 1426 17,68
2 ISIL ĠġLEM, PRESLEME, ÇĠLĠNGĠR VE SAHRA DEMĠRCĠLĠĞĠ 1160 14,38
3 SOĞUK DEMĠRCĠLĠK VE KAYNAK ĠġLERĠ 981 12,17
4 MAKĠNE ĠMALATI (BEYAZ EġYA,ZĠRAAT MAKĠNELERĠ, ELEKTRONĠK MAKĠNELER
HARĠÇ) 635 7,87
5 KALIPÇILIK 571 7,08
6 DEMĠR VE ÇELĠĞĠ TAV FIRINLARINDA ISITMAK SURETĠYLE MÜSTAKĠLEN YAPILAN
HADDELEME VE LAMĠNAJ ĠġLERĠ 529 6,56
7 VAPUR VE GEMĠ ĠNġA VE TAMĠRATI, HUSUSU TĠPTE DENĠZ VASITALARINA MAHSUS
MAKĠNELARIN ĠMALĠ, GEMĠ BOZMA TEZGAHLARI, LĠMAN ATELYELERĠ 476 5,90
8 MONTAJ ĠġLERĠ (ĠMALAT YAPMAKSIZIN MAKĠNE VE TESĠSAT MONTAJI) 292 3,62
9 DEMĠR TEL VE ÇUBUKTAN EġYA ĠMALATI (ÇIVĠ, ZĠNCĠR, VĠDA VESAĠRE GĠBĠ) 282 3,50
10 LOKOMOTĠF, VAGON VE TRAMVAY ARABALARI ĠMAL VE TAMĠRATI 279 3,46
11 SOBACILIK VE TENEKE EġYA ĠMALĠ 265 3,29
12 ALĠMĠNYUM EġYA ĠMALĠ 243 3,01
13 EMAYE EġYA ĠMALĠ 220 2,73
14 ZĠRAAT MAKĠNELERĠ ĠMALĠ VE TAMĠRATI (PULLUK, BĠÇERDÖĞER, SELEKTÖR VE
EMSALĠ ZIRAATTE KULLANILAN MAKĠNELER) 190 2,36
15
DEMĠR DIġI METALLERĠN ĠZABESĠ TASFĠYESĠ VE BUNLARIN KÜLÇE, BAR, DÖRT KÖġE
KALIN ÇUBUK, LEVHA, ġERĠT DAĠRE VE HADDEDEN GEÇĠRĠLEREK ELDE EDĠLECEK
DĠĞER ESAS ġEKĠLLERDE ĠMALĠ 165 2,05
16 DEMĠR DIġI METALLERĠN TAV FIRINLARINDA ISITMAK SURETĠYLE MÜSTAKĠLEN
YAPILAN HADDELEME VE LAMĠNAJ ĠġLERĠ 78 0,97
17 BAKIRDAN EġYA ĠMALĠ 76 0,94
18 NĠKELAJ KAPLAMA VE GALVANOPLĠSTĠ ĠġLERĠ KALAYCILIK 67 0,83
19 KROM ĠSTĠHSALĠ 48 0,60
20 UÇAK VE PLANÖR, UÇAK MOTORLARI, PERVANE, TEKERLEK GĠBĠ SAĠR AKSAMIN
ĠMAL, MONTAJ VE TAMĠRATI 38 0,47
21 DEMĠR CEVHERĠ ĠSTĠHSALĠ 16 0,20
22 DĠĞER MADENLERĠN ĠSTĠHSALĠ 12 0,15
23 BAKIR ĠSTĠHSALĠ 8 0,10
24 KURġUN ĠSTĠHSALĠ 7 0,09
25 MÜCEVHERAT 0 0,00
Page 80
66
Ek-2.3 Metal ĠĢ Kolunda 2003 Yılı Kadın ÇalıĢan ĠĢ kazası Sayısı.
NO Ġġ KOLLARI Ġġ KAZASI
SAYISI %
1 YÜKSEK FIRINLARDA DEMĠR ÇELĠK ÜRETĠMĠVE ÇELĠK ĠMALATI 896 16,21
2 ISIL ĠġLEM, PRESLEME, ÇĠLĠNGĠR VE SAHRA DEMĠRCĠLĠĞĠ 765 13,84
3 SOĞUK DEMĠRCĠLĠK VE KAYNAK ĠġLERĠ 744 13,46
4 MAKĠNA ĠMALATI (BEYAZ EġYA,ZĠRAAT MAKĠNALARI, ELEKTRONĠK
MAKĠNALAR HARĠÇ) 440 7,96
5
VAPUR VE GEMĠ ĠNġA VE TAMĠRATI, HUSUSU TĠPTE DENĠZ
VASITALARINA MAHSUS MAKĠNALARIN ĠMALĠ, GEMĠ BOZMA
TEZGAHLARI, LĠMAN ATELYELERĠ
407 7,36
6 KALIPÇILIK 394 7,13
7
DEMĠR VE ÇELĠĞĠ TAV FIRINLARINDA ISITMAK SURETĠYLE
MÜSTAKĠLEN YAPILAN HADDELEME VE LAMĠNAJ ĠġLERĠ DEMĠR
DIġIMETALLERE MÜTEALLĠK ESAS ENDÜSTRĠLER
314 5,68
8 DEMĠR TEL VE ÇUBUKTAN EġYA ĠMALATI (ÇIVĠ, ZĠNCĠR, VĠDA VESAĠRE
GĠBĠ) 225 4,07
9 MONTAJ ĠġLERĠ (ĠMALAT YAPMAKSIZIN MAKĠNE VE TESĠSAT MONTAJI) 201 3,64
10 SOBACILIK VE TENEKE EġYA ĠMALĠ 173 3,13
11 ALĠMĠNYUM EġYA ĠMALĠ 167 3,02
12 LOKOMOTĠF, VAGON VE TRAMVAY ARABALARI ĠMAL VE TAMĠRATI 148 2,68
13
DEMĠR DIġIMETALLERĠN ĠZABESĠ TASFĠYESĠ VE BUNLARIN KÜLÇE,
BAR, DÖRT KÖġE KALIN ÇUBUK, LEVHA, ġERĠT DAĠRE VE HADDEDEN
GEÇĠRĠLEREK ELDE EDĠLECEK DĠĞER ESAS ġEKĠLLERDE ĠMALĠ
129 2,33
14 ZĠRAAT MAKĠNELERĠ ĠMALĠ VE TAMĠRATI (PULLUK, BĠÇERDÖĞER,
SELEKTÖR VE EMSALĠ ZIRAATTE KULLANILAN MAKĠNELER) 126 2,28
15 EMAYE EġYA ĠMALĠ 98 1,77
16 BAKIRDAN EġYA ĠMALĠ 82 1,48
17 NĠKELAJ KAPLAMA VE GALVANOPLĠSTĠ ĠġLERĠ KALAYCILIK 80 1,45
18 DEMĠR DIġI METALLERĠN TAV FIRINLARINDA ISITMAK SURETĠYLE
MÜSTAKĠLEN YAPILAN HADDELEME VE LAMĠNAJ ĠġLERĠ 39 0,71
19 KROM ĠSTĠHSALĠ 33 0,60
20 UÇAK VE PLANÖR, UÇAK MOTORLARI, PERVANE, TEKERLEK GĠBĠ SAĠR
AKSAMIN ĠMAL, MONTAJ VE TAMĠRATI 33 0,60
21
DEMĠR CEVHERĠ ĠSTĠHSALĠ (AYNI ĠġVEREN TARAFINDAN YAPTIRILAN,
BU ĠġĠN FERR'Ġ VE MÜTEMMĠMĠ MAHĠYETĠNDEKĠ YIKAMA, AYIKLAMA,
ĠZABE, SEVK GĠBĠ BĠLCÜMLE YARDIMCI ĠġLER DAHĠL)
12 0,22
22 BAKIR ĠSTĠHSALĠ 8 0,14
23 DĠĞER MADENLERĠN ĠSTĠHSALĠ 8 0,14
24 KURġUN ĠSTĠHSALĠ 5 0,09
25 MÜCEVHERAT 2 0,04
Page 81
67
Ek-2.4 Metal ĠĢ Kolunda 2004 Yılı Erkek ÇalıĢan ĠĢ kazası Sayısı.
NO Ġġ KOLLARI Ġġ KAZASI
SAYISI
%
1 YÜKSEK FIRINLARDA DEMĠR ÇELĠK ÜRETĠMĠVE ÇELĠK ĠMALATI 1845 18,10
2 ISIL ĠġLEM, PRESLEME, ÇĠLĠNGĠR VE SAHRA DEMĠRCĠLĠĞĠ 1524 14,95
3 SOĞUK DEMĠRCĠLĠK VE KAYNAK ĠġLERĠ 1462 14,34
4 MAKĠNA ĠMALATI (BEYAZ EġYA,ZĠRAAT MAKĠNALARI, ELEKTRONĠK
MAKĠNALAR HARĠÇ) 782 7,67
5
DEMĠR VE ÇELĠĞĠ TAV FIRINLARINDA ISITMAK SURETĠYLE
MÜSTAKĠLEN YAPILAN HADDELEME VE LAMĠNAJ ĠġLERĠ DEMĠR
DIġIMETALLERE MÜTEALLĠK ESAS ENDÜSTRĠLER 710 6,96
6 KALIPÇILIK 695 6,82
7
VAPUR VE GEMĠ ĠNġA VE TAMĠRATI, HUSUSU TĠPTE DENĠZ
VASITALARINA MAHSUS MAKĠNALARIN ĠMALĠ, GEMĠ BOZMA
TEZGAHLARI, LĠMAN ATELYELERĠ 562 5,51
8 SOBACILIK VE TENEKE EġYA ĠMALĠ 389 3,82
9 DEMĠR TEL VE ÇUBUKTAN EġYA ĠMALATı (ÇIVĠ, ZĠNCĠR, VĠDA VESAĠRE
GĠBĠ) 340 3,33
10 ALĠMĠNYUM EġYA ĠMALĠ 322 3,16
11 EMAYE EġYA ĠMALĠ 269 2,64
12
DEMĠR DIġI METALLERĠN ĠZABESĠ TASFĠYESĠ VE BUNLARIN KÜLÇE,
BAR, DÖRT KÖġE KALIN ÇUBUK, LEVHA, ġERĠT DAĠRE VE HADDEDEN
GEÇĠRĠLEREK ELDE EDĠLECEK DĠĞER ESAS ġEKĠLLERDE ĠMALĠ 241 2,36
13 ZĠRAAT MAKĠNELERĠ ĠMALĠ VE TAMĠRATI (PULLUK, BĠÇERDÖĞER,
SELEKTÖR VE EMSALĠ ZIRAATTE KULLANILAN MAKĠNELER) 240 2,35
14 MONTAJ ĠġLERĠ (ĠMALAT YAPMAKSIZIN MAKĠNE VE TESĠSAT
MONTAJI) 210 2,06
15 LOKOMOTĠF, VAGON VE TRAMVAY ARABALARI ĠMAL VE TAMĠRATI 170 1,67
16 DEMĠR DIġI METALLERĠN TAV FIRINLARINDA ISITMAK SURETĠYLE
MÜSTAKĠLEN YAPILAN HADDELEME VE LAMĠNAJ ĠġLERĠ 137 1,34
17 NĠKELAJ KAPLAMA VE GALVANOPLĠSTĠ ĠġLERĠ KALAYCILIK 102 1,00
18 BAKIRDAN EġYA ĠMALĠ 62 0,61
19 KROM ĠSTĠHSALĠ 40 0,39
20 UÇAK VE PLANÖR, UÇAK MOTORLARI, PERVANE, TEKERLEK GĠBĠ SAĠR
AKSAMIN ĠMAL, MONTAJ VE TAMĠRATI 33 0,32
21 DĠĞER MADENLERĠN ĠSTĠHSALĠ 30 0,29
22 BAKIR ĠSTĠHSALĠ 12 0,12
23
DEMĠR CEVHERĠ ĠSTĠHSALĠ (AYNI ĠġVEREN TARAFINDAN YAPTIRILAN,
BU ĠġĠN FERR'Ġ VE MÜTEMMĠMĠ MAHĠYETĠNDEKĠ YIKAMA, AYIKLAMA,
ĠZABE, SEVK GĠBĠ BĠLCÜMLE YARDIMCI ĠġLER DAHĠL) 8 0,08
24 KURġUN ĠSTĠHSALĠ 6 0,06
25 MÜCEVHARAT 5 0,05
Page 82
68
Ek-2.5 Metal ĠĢ Kolunda 2004 Yılı Kadın ÇalıĢan ĠĢ kazası Sayısı.
NO Ġġ KOLLARI Ġġ K SAYISI %
1 YÜKSEK FIRINLARDA DEMĠR ÇELĠK ÜRETĠMĠVE ÇELĠK ĠMALATI 1172 17,75
2 SOĞUK DEMĠRCĠLĠK VE KAYNAK ĠġLERĠ 1010 15,30
3 ISIL ĠġLEM, PRESLEME, ÇĠLĠNGĠR VE SAHRA DEMĠRCĠLĠĞĠ 876 13,27
4 MAKĠNA ĠMALATI (BEYAZ EġYA,ZĠRAAT MAKĠNALARI, ELEKTRONĠK
MAKĠNALAR HARĠÇ) 504 7,63
5
VAPUR VE GEMĠ ĠNġA VE TAMĠRATI, HUSUSU TĠPTE DENĠZ VASITALARINA
MAHSUS MAKĠNALARIN ĠMALĠ, GEMĠ BOZMA TEZGAHLARI, LĠMAN
ATELYELERĠ 487 7,38
6
DEMĠR VE ÇELĠĞĠ TAV FIRINLARINDA ISITMAK SURETĠYLE MÜSTAKĠLEN
YAPILAN HADDELEME VE LAMĠNAJ ĠġLERĠ DEMĠR DIġIMETALLERE MÜTEALLĠK
ESAS ENDÜSTRĠLER 456 6,91
7 KALIPÇILIK 394 5,97
8 ALĠMĠNYUM EġYA ĠMALĠ 240 3,64
9 SOBACILIK VE TENEKE EġYA ĠMALĠ 231 3,50
10 DEMĠR TEL VE ÇUBUKTAN EġYA ĠMALATı (ÇIVĠ, ZĠNCĠR, VĠDA VESAĠRE GĠBĠ) 227 3,44
11
DEMĠR DIġI METALLERĠN ĠZABESĠ TASFĠYESĠ VE BUNLARIN KÜLÇE, BAR, DÖRT
KÖġE KALIN ÇUBUK, LEVHA, ġERĠT DAĠRE VE HADDEDEN GEÇĠRĠLEREK ELDE
EDĠLECEK DĠĞER ESAS ġEKĠLLERDE ĠMALĠ 177 2,68
12 MONTAJ ĠġLERĠ (ĠMALAT YAPMAKSIZIN MAKĠNE VE TESĠSAT MONTAJI) 141 2,14
13 ZĠRAAT MAKĠNELERĠ ĠMALĠ VE TAMĠRATI (PULLUK, BĠÇERDÖĞER, SELEKTÖR
VE EMSALĠ ZIRAATTE KULLANILAN MAKĠNELER) 138 2,09
14 LOKOMOTĠF, VAGON VE TRAMVAY ARABALARI ĠMAL VE TAMĠRATI 118 1,79
15 NĠKELAJ KAPLAMA VE GALVANOPLĠSTĠ ĠġLERĠ KALAYCILIK 111 1,68
16 EMAYE EġYA ĠMALĠ 108 1,64
17 DEMĠR DIġIMETALLERĠN TAV FIRINLARINDA ISITMAK SURETĠYLE
MÜSTAKĠLEN YAPILAN HADDELEME VE LAMĠNAJ ĠġLERĠ 65 0,98
18 BAKIRDAN EġYA ĠMALĠ 47 0,71
19 KROM ĠSTĠHSALĠ 26 0,39
20 UÇAK VE PLANÖR, UÇAK MOTORLARI, PERVANE, TEKERLEK GĠBĠ SAĠR
AKSAMIN ĠMAL, MONTAJ VE TAMĠRATI 24 0,36
21 DĠĞER MADENLERĠN ĠSTĠHSALĠ 21 0,32
22 BAKIR ĠSTĠHSALĠ 12 0,18
23 KURġUN ĠSTĠHSALĠ 6 0,09
24 MÜCEVHERAT 6 0,09
25
DEMĠR CEVHERĠ ĠSTĠHSALĠ (AYNI ĠġVEREN TARAFINDAN YAPTIRILAN, BU ĠġĠN
FERR'Ġ VE MÜTEMMĠMĠ MAHĠYETĠNDEKĠ YIKAMA, AYIKLAMA, ĠZABE, SEVK
GĠBĠ BĠLCÜMLE YARDIMCI ĠġLER DAHĠL) 5 0,08
Page 83
69
Ek-2.6 Metal ĠĢ Kolunda 2005 Yılı Erkek ÇalıĢan ĠĢ kazası Sayısı.
NO Ġġ KOLLARI Ġġ KAZASI
SAYISI
%
1 YÜKSEK FIRINLARDA DEMĠR ÇELĠK ÜRETĠMĠVE ÇELĠK ĠMALATI 2036 16,39
2 ISIL ĠġLEM, PRESLEME, ÇĠLĠNGĠR VE SAHRA DEMĠRCĠLĠĞĠ 1862 14,99
3 SOĞUK DEMĠRCĠLĠK VE KAYNAK ĠġLERĠ 1705 13,73
4 MAKĠNA ĠMALATI (BEYAZ EġYA,ZĠRAAT MAKĠNALARI, ELEKTRONĠK
MAKĠNALAR HARĠÇ) 1110 8,94
5 KALIPÇILIK 1047 8,43
6
DEMĠR VE ÇELĠĞĠ TAV FIRINLARINDA ISITMAK SURETĠYLE MÜSTAKĠLEN
YAPILAN HADDELEME VE LAMĠNAJ ĠġLERĠ DEMĠR DIġIMETALLERE MÜTEALLĠK
ESAS ENDÜSTRĠLER 953 7,67
7
VAPUR VE GEMĠ ĠNġA VE TAMĠRATI, HUSUSU TĠPTE DENĠZ VASITALARINA
MAHSUS MAKĠNALARIN ĠMALĠ, GEMĠ BOZMA TEZGAHLARI, LĠMAN
ATELYELERĠ 671 5,40
8 ALĠMĠNYUM EġYA ĠMALĠ 489 3,94
9 DEMĠR TEL VE ÇUBUKTAN EġYA ĠMALATı (ÇIVĠ, ZĠNCĠR, VĠDA VESAĠRE GĠBĠ) 383 3,08
10 SOBACILIK VE TENEKE EġYA ĠMALĠ 370 2,98
11 ZĠRAAT MAKĠNELERĠ ĠMALĠ VE TAMĠRATI (PULLUK, BĠÇERDÖĞER, SELEKTÖR
VE EMSALĠ ZIRAATTE KULLANILAN MAKĠNELER) 326 2,63
12 EMAYE EġYA ĠMALĠ 281 2,26
13
DEMĠR DIġI METALLERĠN ĠZABESĠ TASFĠYESĠ VE BUNLARIN KÜLÇE, BAR, DÖRT
KÖġE KALIN ÇUBUK, LEVHA, ġERĠT DAĠRE VE HADDEDEN GEÇĠRĠLEREK ELDE
EDĠLECEK DĠĞER ESAS ġEKĠLLERDE ĠMALĠ 262 2,11
14 MONTAJ ĠġLERĠ (ĠMALAT YAPMAKSIZIN MAKĠNE VE TESĠSAT MONTAJI) 211 1,70
15 LOKOMOTĠF, VAGON VE TRAMVAY ARABALARI ĠMAL VE TAMĠRATI 181 1,46
16 DEMĠR DIġI METALLERĠN TAV FIRINLARINDA ISITMAK SURETĠYLE
MÜSTAKĠLEN YAPILAN HADDELEME VE LAMĠNAJ ĠġLERĠ 174 1,40
17 NĠKELAJ KAPLAMA VE GALVANOPLĠSTĠ ĠġLERĠ KALAYCILIK 109 0,88
18 BAKIRDAN EġYA ĠMALĠ 80 0,64
19 KROM ĠSTĠHSALĠ 67 0,54
20 DĠĞER MADENLERĠN ĠSTĠHSALĠ 48 0,39
21 UÇAK VE PLANÖR, UÇAK MOTORLARI, PERVANE, TEKERLEK GĠBĠ SAĠR
AKSAMIN ĠMAL, MONTAJ VE TAMĠRATI 17 0,14
22 KURġUN ĠSTĠHSALĠ 13 0,10
23
DEMĠR CEVHERĠ ĠSTĠHSALĠ (AYNI ĠġVEREN TARAFINDAN YAPTIRILAN, BU ĠġĠN
FERR'Ġ VE MÜTEMMĠMĠ MAHĠYETĠNDEKĠ YIKAMA, AYIKLAMA, ĠZABE, SEVK
GĠBĠ BĠLCÜMLE YARDIMCI ĠġLER DAHĠL) 9 0,07
24 BAKIR ĠSTĠHSALĠ 9 0,07
25 MÜCEVHERAT 6 0,05
Page 84
70
Ek-2.7 Metal ĠĢ Kolunda 2005 Yılı Kadın ÇalıĢan ĠĢ kazası Sayısı.
NO Ġġ KOLLARI Ġġ KAZASI
SAYISI
%
1 YÜKSEK FIRINLARDA DEMĠR ÇELĠK ÜRETĠMĠVE ÇELĠK ĠMALATI 1183 15,65
2 SOĞUK DEMĠRCĠLĠK VE KAYNAK ĠġLERĠ 1084 14,34
3 ISIL ĠġLEM, PRESLEME, ÇĠLĠNGĠR VE SAHRA DEMĠRCĠLĠĞĠ 1080 14,28
4 MAKĠNA ĠMALATI (BEYAZ EġYA,ZĠRAAT MAKĠNALARI, ELEKTRONĠK
MAKĠNALAR HARĠÇ) 613 8,11
5
DEMĠR VE ÇELĠĞĠ TAV FIRINLARINDA ISITMAK SURETĠYLE MÜSTAKĠLEN
YAPILAN HADDELEME VE LAMĠNAJ ĠġLERĠ DEMĠR DIġIMETALLERE
MÜTEALLĠK ESAS ENDÜSTRĠLER 603 7,98
6 KALIPÇILIK 573 7,58
7
VAPUR VE GEMĠ ĠNġA VE TAMĠRATI, HUSUSU TĠPTE DENĠZ VASITALARINA
MAHSUS MAKĠNALARIN ĠMALĠ, GEMĠ BOZMA TEZGAHLARI, LĠMAN
ATELYELERĠ 563 7,45
8 ALĠMĠNYUM EġYA ĠMALĠ 341 4,51
9 DEMĠR TEL VE ÇUBUKTAN EġYA ĠMALATı (ÇIVĠ, ZĠNCĠR, VĠDA VESAĠRE
GĠBĠ) 251 3,32
10 SOBACILIK VE TENEKE EġYA ĠMALĠ 225 2,98
11
DEMĠR DIġI METALLERĠN ĠZABESĠ TASFĠYESĠ VE BUNLARIN KÜLÇE, BAR,
DÖRT KÖġE KALIN ÇUBUK, LEVHA, ġERĠT DAĠRE VE HADDEDEN
GEÇĠRĠLEREK ELDE EDĠLECEK DĠĞER ESAS ġEKĠLLERDE ĠMALĠ 195 2,58
12 ZĠRAAT MAKĠNELERĠ ĠMALĠ VE TAMĠRATI (PULLUK, BĠÇERDÖĞER,
SELEKTÖR VE EMSALĠ ZIRAATTE KULLANILAN MAKĠNELER) 185 2,45
13 MONTAJ ĠġLERĠ (ĠMALAT YAPMAKSIZIN MAKĠNE VE TESĠSAT MONTAJI) 157 2,08
14 EMAYE EġYA ĠMALĠ 113 1,49
15 LOKOMOTĠF, VAGON VE TRAMVAY ARABALARI ĠMAL VE TAMĠRATI 99 1,31
16 NĠKELAJ KAPLAMA VE GALVANOPLĠSTĠ ĠġLERĠ KALAYCILIK 77 1,02
17 BAKIRDAN EġYA ĠMALĠ 67 0,89
18 DEMĠR DIġIMETALLERĠN TAV FIRINLARINDA ISITMAK SURETĠYLE
MÜSTAKĠLEN YAPILAN HADDELEME VE LAMĠNAJ ĠġLERĠ 52 0,69
19 KROM ĠSTĠHSALĠ 40 0,53
20 DĠĞER MADENLERĠN ĠSTĠHSALĠ 26 0,34
21 UÇAK VE PLANÖR, UÇAK MOTORLARI, PERVANE, TEKERLEK GĠBĠ SAĠR
AKSAMIN ĠMAL, MONTAJ VE TAMĠRATI 11 0,15
22
DEMĠR CEVHERĠ ĠSTĠHSALĠ (AYNI ĠġVEREN TARAFINDAN YAPTIRILAN, BU
ĠġĠN FERR'Ġ VE MÜTEMMĠMĠ MAHĠYETĠNDEKĠ YIKAMA, AYIKLAMA, ĠZABE,
SEVK GĠBĠ BĠLCÜMLE YARDIMCI ĠġLER DAHĠL) 6 0,08
23 BAKIR ĠSTĠHSALĠ 6 0,08
24 MÜCEVHERAT 6 0,08
25 KURġUN ĠSTĠHSALĠ 5 0,07
Page 85
71
Ek-2.8 Metal ĠĢ Kolunda 2006 Yılı Erkek ÇalıĢan ĠĢ kazası Sayısı.
NO Ġġ KOLLARI Ġġ KAZASI
SAYISI
%
1 YÜKSEK FIRINLARDA DEMĠR ÇELĠK ÜRETĠMĠVE ÇELĠK ĠMALATI 2322 17,10
2 ISIL ĠġLEM, PRESLEME, ÇĠLĠNGĠR VE SAHRA DEMĠRCĠLĠĞĠ 2041 15,03
3 SOĞUK DEMĠRCĠLĠK VE KAYNAK ĠġLERĠ 1807 13,31
4
DEMĠR VE ÇELĠĞĠ TAV FIRINLARINDA ISITMAK SURETĠYLE MÜSTAKĠLEN
YAPILAN HADDELEME VE LAMĠNAJ ĠġLERĠ DEMĠR DIġIMETALLERE
MÜTEALLĠK ESAS ENDÜSTRĠLER 1133 8,35
5 MAKĠNA ĠMALATI (BEYAZ EġYA,ZĠRAAT MAKĠNALARI, ELEKTRONĠK
MAKĠNALAR HARĠÇ) 1129 8,32
6 KALIPÇILIK 1056 7,78
7
VAPUR VE GEMĠ ĠNġA VE TAMĠRATI, HUSUSU TĠPTE DENĠZ VASITALARINA
MAHSUS MAKĠNALARIN ĠMALĠ, GEMĠ BOZMA TEZGAHLARI, LĠMAN
ATELYELERĠ 889 6,55
8 DEMĠR TEL VE ÇUBUKTAN EġYA ĠMALATı (ÇIVĠ, ZĠNCĠR, VĠDA VESAĠRE GĠBĠ) 499 3,68
9 ALĠMĠNYUM EġYA ĠMALĠ 475 3,50
10 SOBACILIK VE TENEKE EġYA ĠMALĠ 405 2,98
11
DEMĠR DIġI METALLERĠN ĠZABESĠ TASFĠYESĠ VE BUNLARIN KÜLÇE, BAR,
DÖRT KÖġE KALIN ÇUBUK, LEVHA, ġERĠT DAĠRE VE HADDEDEN
GEÇĠRĠLEREK ELDE EDĠLECEK DĠĞER ESAS ġEKĠLLERDE ĠMALĠ 322 2,37
12 ZĠRAAT MAKĠNELERĠ ĠMALĠ VE TAMĠRATI (PULLUK, BĠÇERDÖĞER,
SELEKTÖR VE EMSALĠ ZIRAATTE KULLANILAN MAKĠNELER) 258 1,90
13 MONTAJ ĠġLERĠ (ĠMALAT YAPMAKSIZIN MAKĠNE VE TESĠSAT MONTAJI) 245 1,80
14 EMAYE EġYA ĠMALĠ 227 1,67
15 DEMĠR DIġI METALLERĠN TAV FIRINLARINDA ISITMAK SURETĠYLE
MÜSTAKĠLEN YAPILAN HADDELEME VE LAMĠNAJ ĠġLERĠ 195 1,44
16 LOKOMOTĠF, VAGON VE TRAMVAY ARABALARI ĠMAL VE TAMĠRATI 184 1,36
17 NĠKELAJ KAPLAMA VE GALVANOPLĠSTĠ ĠġLERĠ KALAYCILIK 125 0,92
18 BAKIRDAN EġYA ĠMALĠ 87 0,64
19 KROM ĠSTĠHSALĠ 82 0,60
20 UÇAK VE PLANÖR, UÇAK MOTORLARI, PERVANE, TEKERLEK GĠBĠ SAĠR
AKSAMIN ĠMAL, MONTAJ VE TAMĠRATI 31 0,23
21 DĠĞER MADENLERĠN ĠSTĠHSALĠ 27 0,20
22 BAKIR ĠSTĠHSALĠ 15 0,11
23
DEMĠR CEVHERĠ ĠSTĠHSALĠ (AYNI ĠġVEREN TARAFINDAN YAPTIRILAN, BU
ĠġĠN FERR'Ġ VE MÜTEMMĠMĠ MAHĠYETĠNDEKĠ YIKAMA, AYIKLAMA, ĠZABE,
SEVK GĠBĠ BĠLCÜMLE YARDIMCI ĠġLER DAHĠL) 12 0,09
24 MÜCEVHERAT 5 0,04
25 KURġUN ĠSTĠHSALĠ 4 0,03
Page 86
72
Ek-2.9 Metal ĠĢ Kolunda 2006 Yılı Kadın ÇalıĢan ĠĢ kazası Sayısı.
NO Ġġ KOLLARI Ġġ KAZASI
SAYISI
%
1 YÜKSEK FIRINLARDA DEMĠR ÇELĠK ÜRETĠMĠVE ÇELĠK ĠMALATI 1249 16,17
2 ISIL ĠġLEM, PRESLEME, ÇĠLĠNGĠR VE SAHRA DEMĠRCĠLĠĞĠ 1099 14,23
3 SOĞUK DEMĠRCĠLĠK VE KAYNAK ĠġLERĠ 1052 13,62
4
VAPUR VE GEMĠ ĠNġA VE TAMĠRATI, HUSUSU TĠPTE DENĠZ VASITALARINA
MAHSUS MAKĠNALARIN ĠMALĠ, GEMĠ BOZMA TEZGAHLARI, LĠMAN
ATELYELERĠ 701 9,08
5
DEMĠR VE ÇELĠĞĠ TAV FIRINLARINDA ISITMAK SURETĠYLE MÜSTAKĠLEN
YAPILAN HADDELEME VE LAMĠNAJ ĠġLERĠ DEMĠR DIġIMETALLERE
MÜTEALLĠK ESAS ENDÜSTRĠLER 635 8,22
6 MAKĠNA ĠMALATI (BEYAZ EġYA,ZĠRAAT MAKĠNALARI, ELEKTRONĠK
MAKĠNALAR HARĠÇ) 590 7,64
7 KALIPÇILIK 589 7,63
8 ALĠMĠNYUM EġYA ĠMALĠ 300 3,88
9 DEMĠR TEL VE ÇUBUKTAN EġYA ĠMALATı (ÇIVĠ, ZĠNCĠR, VĠDA VESAĠRE
GĠBĠ) 282 3,65
10
DEMĠR DIġI METALLERĠN ĠZABESĠ TASFĠYESĠ VE BUNLARIN KÜLÇE, BAR,
DÖRT KÖġE KALIN ÇUBUK, LEVHA, ġERĠT DAĠRE VE HADDEDEN
GEÇĠRĠLEREK ELDE EDĠLECEK DĠĞER ESAS ġEKĠLLERDE ĠMALĠ 233 3,02
11 SOBACILIK VE TENEKE EġYA ĠMALĠ 212 2,75
12 ZĠRAAT MAKĠNELERĠ ĠMALĠ VE TAMĠRATI (PULLUK, BĠÇERDÖĞER,
SELEKTÖR VE EMSALĠ ZIRAATTE KULLANILAN MAKĠNELER) 154 1,99
13 MONTAJ ĠġLERĠ (ĠMALAT YAPMAKSIZIN MAKĠNE VE TESĠSAT MONTAJI) 121 1,57
14 LOKOMOTĠF, VAGON VE TRAMVAY ARABALARI ĠMAL VE TAMĠRATI 115 1,49
15 NĠKELAJ KAPLAMA VE GALVANOPLĠSTĠ ĠġLERĠ KALAYCILIK 88 1,14
16 EMAYE EġYA ĠMALĠ 73 0,95
17 DEMĠR DIġIMETALLERĠN TAV FIRINLARINDA ISITMAK SURETĠYLE
MÜSTAKĠLEN YAPILAN HADDELEME VE LAMĠNAJ ĠġLERĠ 68 0,88
18 BAKIRDAN EġYA ĠMALĠ 64 0,83
19 KROM ĠSTĠHSALĠ 47 0,61
20 UÇAK VE PLANÖR, UÇAK MOTORLARI, PERVANE, TEKERLEK GĠBĠ SAĠR
AKSAMIN ĠMAL, MONTAJ VE TAMĠRATI 20 0,26
21 DĠĞER MADENLERĠN ĠSTĠHSALĠ 13 0,17
22 BAKIR ĠSTĠHSALĠ 8 0,10
23 MÜCEVHERAT 6 0,08
24
DEMĠR CEVHERĠ ĠSTĠHSALĠ (AYNI ĠġVEREN TARAFINDAN YAPTIRILAN, BU
ĠġĠN FERR'Ġ VE MÜTEMMĠMĠ MAHĠYETĠNDEKĠ YIKAMA, AYIKLAMA, ĠZABE,
SEVK GĠBĠ BĠLCÜMLE YARDIMCI ĠġLER DAHĠL) 3 0,04
25 KURġUN ĠSTĠHSALĠ 1 0,01
Page 87
73
Ek-2.10 Metal ĠĢ Kolunda 2007 Yılı Erkek ÇalıĢan ĠĢ kazası Sayısı.
NO Ġġ KOLLARI Ġġ KAZASI
SAYISI
%
1 YÜKSEK FIRINLARDA DEMĠR ÇELĠK ÜRETĠMĠVE ÇELĠK ĠMALATI 1880 16,15
2 ISIL ĠġLEM, PRESLEME, ÇĠLĠNGĠR VE SAHRA DEMĠRCĠLĠĞĠ 1726 15,56
3 SOĞUK DEMĠRCĠLĠK VE KAYNAK ĠġLERĠ 1560 14,08
4 MAKĠNA ĠMALATI (BEYAZ EġYA,ZĠRAAT MAKĠNALARI, ELEKTRONĠK
MAKĠNALAR HARĠÇ) 961 8,55
5 KALIPÇILIK 876 7,80
6
DEMĠR VE ÇELĠĞĠ TAV FIRINLARINDA ISITMAK SURETĠYLE MÜSTAKĠLEN
YAPILAN HADDELEME VE LAMĠNAJ ĠġLERĠ DEMĠR DIġIMETALLERE
MÜTEALLĠK ESAS ENDÜSTRĠLER 855 7,62
7
VAPUR VE GEMĠ ĠNġA VE TAMĠRATI, HUSUSU TĠPTE DENĠZ VASITALARINA
MAHSUS MAKĠNALARIN ĠMALĠ, GEMĠ BOZMA TEZGAHLARI, LĠMAN
ATELYELERĠ 730 6,50
8 ALĠMĠNYUM EġYA ĠMALĠ 505 4,50
9 SOBACILIK VE TENEKE EġYA ĠMALĠ 394 3,51
10 DEMĠR TEL VE ÇUBUKTAN EġYA ĠMALATı (ÇIVĠ, ZĠNCĠR, VĠDA VESAĠRE GĠBĠ) 329 2,93
11
DEMĠR DIġI METALLERĠN ĠZABESĠ TASFĠYESĠ VE BUNLARIN KÜLÇE, BAR,
DÖRT KÖġE KALIN ÇUBUK, LEVHA, ġERĠT DAĠRE VE HADDEDEN
GEÇĠRĠLEREK ELDE EDĠLECEK DĠĞER ESAS ġEKĠLLERDE ĠMALĠ 281 2,50
12 ZĠRAAT MAKĠNELERĠ ĠMALĠ VE TAMĠRATI (PULLUK, BĠÇERDÖĞER,
SELEKTÖR VE EMSALĠ ZIRAATTE KULLANILAN MAKĠNELER) 227 2,02
13 MONTAJ ĠġLERĠ (ĠMALAT YAPMAKSIZIN MAKĠNE VE TESĠSAT MONTAJI) 210 1,87
14 EMAYE EġYA ĠMALĠ 168 1,50
15 DEMĠR DIġIMETALLERĠN TAV FIRINLARINDA ISITMAK SURETĠYLE
MÜSTAKĠLEN YAPILAN HADDELEME VE LAMĠNAJ ĠġLERĠ 157 1,40
16 NĠKELAJ KAPLAMA VE GALVANOPLĠSTĠ ĠġLERĠ KALAYCILIK 101 0,90
17 LOKOMOTĠF, VAGON VE TRAMVAY ARABALARI ĠMAL VE TAMĠRATI 100 0,89
18 KROM ĠSTĠHSALĠ 81 0,72
19 BAKIRDAN EġYA ĠMALĠ 42 0,37
20 UÇAK VE PLANÖR, UÇAK MOTORLARI, PERVANE, TEKERLEK GĠBĠ SAĠR
AKSAMIN ĠMAL, MONTAJ VE TAMĠRATI 30 0,27
21 DĠĞER MADENLERĠN ĠSTĠHSALĠ 19 0,17
22 BAKIR ĠSTĠHSALĠ 9 0,08
23 KURġUN ĠSTĠHSALĠ 7 0,06
24
DEMĠR CEVHERĠ ĠSTĠHSALĠ (AYNI ĠġVEREN TARAFINDAN YAPTIRILAN, BU
ĠġĠN FERR'Ġ VE MÜTEMMĠMĠ MAHĠYETĠNDEKĠ YIKAMA, AYIKLAMA, ĠZABE,
SEVK GĠBĠ BĠLCÜMLE YARDIMCI ĠġLER DAHĠL) 7 0,06
25 MÜCEVHERAT 1 0,00
Page 88
74
Tablo Ek-2.11 Metal ĠĢ Kolunda 2007 Yılı Kadın ÇalıĢan ĠĢ kazası Sayısı.
NO Ġġ KOLLARI Ġġ KAZASI
SAYISI
%
1 YÜKSEK FIRINLARDA DEMĠR ÇELĠK ÜRETĠMĠVE ÇELĠK ĠMALATI 1243 17,81
2 SOĞUK DEMĠRCĠLĠK VE KAYNAK ĠġLERĠ 958 13,72
3 ISIL ĠġLEM, PRESLEME, ÇĠLĠNGĠR VE SAHRA DEMĠRCĠLĠĞĠ 946 13,55
4
VAPUR VE GEMĠ ĠNġA VE TAMĠRATI, HUSUSU TĠPTE DENĠZ VASITALARINA
MAHSUS MAKĠNALARIN ĠMALĠ, GEMĠ BOZMA TEZGAHLARI, LĠMAN
ATELYELERĠ 587 8,41
5 MAKĠNA ĠMALATI (BEYAZ EġYA,ZĠRAAT MAKĠNALARI, ELEKTRONĠK
MAKĠNALAR HARĠÇ) 542 7,77
6
DEMĠR VE ÇELĠĞĠ TAV FIRINLARINDA ISITMAK SURETĠYLE MÜSTAKĠLEN
YAPILAN HADDELEME VE LAMĠNAJ ĠġLERĠ DEMĠR DIġIMETALLERE
MÜTEALLĠK ESAS ENDÜSTRĠLER 507 7,26
7 KALIPÇILIK 498 7,13
8 ALĠMĠNYUM EġYA ĠMALĠ 294 4,21
9 DEMĠR TEL VE ÇUBUKTAN EġYA ĠMALATı (ÇIVĠ, ZĠNCĠR, VĠDA VESAĠRE
GĠBĠ) 258 3,69
10 SOBACILIK VE TENEKE EġYA ĠMALĠ 257 3,68
11
DEMĠR DIġI METALLERĠN ĠZABESĠ TASFĠYESĠ VE BUNLARIN KÜLÇE, BAR,
DÖRT KÖġE KALIN ÇUBUK, LEVHA, ġERĠT DAĠRE VE HADDEDEN
GEÇĠRĠLEREK ELDE EDĠLECEK DĠĞER ESAS ġEKĠLLERDE ĠMALĠ 212 3,04
12 MONTAJ ĠġLERĠ (ĠMALAT YAPMAKSIZIN MAKĠNE VE TESĠSAT MONTAJI) 139 1,99
13 ZĠRAAT MAKĠNELERĠ ĠMALĠ VE TAMĠRATI (PULLUK, BĠÇERDÖĞER,
SELEKTÖR VE EMSALĠ ZIRAATTE KULLANILAN MAKĠNELER) 130 1,86
14 NĠKELAJ KAPLAMA VE GALVANOPLĠSTĠ ĠġLERĠ KALAYCILIK 79 1,13
15 EMAYE EġYA ĠMALĠ 63 0,90
16 LOKOMOTĠF, VAGON VE TRAMVAY ARABALARI ĠMAL VE TAMĠRATI 62 0,89
17 DEMĠR DIġI METALLERĠN TAV FIRINLARINDA ISITMAK SURETĠYLE
MÜSTAKĠLEN YAPILAN HADDELEME VE LAMĠNAJ ĠġLERĠ 54 0,78
18 KROM ĠSTĠHSALĠ 50 0,72
19 BAKIRDAN EġYA ĠMALĠ 40 0,57
20 UÇAK VE PLANÖR, UÇAK MOTORLARI, PERVANE, TEKERLEK GĠBĠ SAĠR
AKSAMIN ĠMAL, MONTAJ VE TAMĠRATI 24 0,35
21 DĠĞER MADENLERĠN ĠSTĠHSALĠ 15 0,21
22 BAKIR ĠSTĠHSALĠ 9 0,13
23
DEMĠR CEVHERĠ ĠSTĠHSALĠ (AYNI ĠġVEREN TARAFINDAN YAPTIRILAN, BU
ĠġĠN FERR'Ġ VE MÜTEMMĠMĠ MAHĠYETĠNDEKĠ YIKAMA, AYIKLAMA, ĠZABE,
SEVK GĠBĠ BĠLCÜMLE YARDIMCI ĠġLER DAHĠL) 6 0,08
24 KURġUN ĠSTĠHSALĠ 5 0,08
25 MÜCEVHERAT 3 0,05
Page 89
75
EK3
I.1 ANKET FORMU
Bu anket Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Metal Eğitimi
Anabilim Dalı tez aĢamasındaki Yüksek Lisans öğrencisi Engin DEMĠR‟ in Metal ĠĢ
Kolunda Meydana Gelen ĠĢ Kazaları ve ĠĢ Kazalarının OluĢturduğu Kayıpların
Ekonomik Yönden Analizi adlı tez çalıĢmasında veri olarak kullanmak için
hazırlanmıĢtır.
AraĢtırma bilimsel bir nitelik taĢıdığından araĢtırılan iĢ yeri ve bilgileri gizli
tutulacaktır.
Sorulara objektif ve samimi cevaplar vereceğinize inanıyorum. Katkılarınız
için Ģimdiden teĢekkür ederim.
Lütfen soruları tam olarak okuduktan sonra iĢ yeriniz verilerine göre
cevaplayınız.
1) ĠĢ yerinizin Ünvanı :................................................
2) ĠĢ yerinizde ĠĢ Güvenliği Uzmanı çalıĢtırıyor musunuz?
( ) Evet ( ) Hayır
3) Ġkinci sorunun cevabı evet ise ĠĢ yerinizde çalıĢtırdığınız ĠĢ Güvenliği
Uzmanının eğitim durumu nedir?
( ) Okur-yazar ( ) Lise ve dengi mezunu
( ) Ġlk okul mezunu ( ) Yüksek okul
( ) Orta okul mezunu ( ) Lisans
4) ĠĢ yerinizde TS/OHSAS 18001 ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi
uygulanıyor mu?
( ) Evet ( ) Hayır
Page 90
76
5) ĠĢe aldığınız elamanların iĢ güvenliği eğitimi alıp almamalarını önemsiyor
ve dikkat ediyor musunuz?
( ) Evet ( ) Hayır
6) ĠĢe aldığınız elamanların iĢ güvenliği kurallarına karĢı ilgisi nasıl?
( ) Çok kötü ( ) Kötü ( ) Orta ( ) Ġyi ( ) Çok iyi
7) ĠĢ yerinizde 14001 Çevre Yönetim Sistemi uygulanıyor mu?
( ) Evet ( ) Hayır
8) ĠĢ yerinizde ĠSO 9001 Kalite Yönetim Sistemi uygulanıyor mu?
( ) Evet ( ) Hayır
9) ĠĢ yerinizde çalıĢanlar KiĢisel Koruyucu Donanım Kullanım alıĢkanlıkları
nasıl?
( ) Çok kötü ( ) Kötü ( ) Orta ( ) Ġyi ( ) Çok iyi
10) ĠĢ yerinizde iĢ kazaları meydana gelmekte midir?
( ) Evet ( ) Hayır
11) Onunca soruya yanıtınız evet ise aĢağıdaki sorulara geçiniz?
12) ĠĢ yerinizde meydana gelen kazaların nedenleri aĢağıdakilerden hangisi ya
da hangileridir.
( ) ĠĢçilerin eğitimsizliği
( ) ĠĢçilerin bilgi eksikliği
( ) ĠĢçilerin dikkatsizliği
( ) ĠĢçilerin dalgınlığı
( ) ĠĢçilerin iĢi ciddiye almamaları
( ) ĠĢçilerin moral bozukluğu
( ) ĠĢçilerin yorgunluğu
( ) Makinelerin koruyucularının yetersizliği
( ) Makinelerin periyodik bakımlarının yapılmaması
( ) Makinelerin kapasitesinin zorlanması
( ) Toz, Gaz, Buhar, Zehirli Maddeler, Gürültü gibi çevre faktörü
( ) Diğer.........................................................
Page 91
77
13) Bir yıl içerisinde iĢ yerinizde meydana gelen kazaların sayısı kaçtır?
( ) 0-2 ( ) 3-5 ( ) 6-8 ( ) 9-12 ( ) 12 ve üstü
14) Bir yıl içerisinde iĢ yerinizde meydana gelen kazaların varsa raporları?
(Anket ekine koyabilirsiniz)
15) Bir yıl içerisinde iĢ yerinizde meydana gelen kazalardan dolayı kayıp gün
sayıları kaçtır?
( ) 0-2 ( ) 3-5 ( ) 6-8 ( ) 9-12 ( ) 12 ve üstü
16) Bir yıl içerisinde iĢ yerinizde meydana gelen kazalardan dolayı frekans ve
vahamet değerleri kaçtır?
17) Bir yıl içerisinde iĢ yerinizde meydana gelen kazalardan dolayı görünen ve
görünmeyen kayıpları aĢağıya yazınız?
Görünen Kayıplar
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Görünmeyen Kayıplar
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Page 92
78
18) ĠĢyerinizin bir yıl içerisindeki sabit giderleri ortalama ne kadar? (net gider
iĢaretlenmek istendiğinde 6. madde doldurulabilir).
( ) 10.000 TL ( ) 20.000 TL ( ) 30.000 TL ( ) 50.000 TL ( ) 100.000
ÜSTÜ TL
( ) .......... TL
19) ĠĢ yerinizin bir yıl içerisindeki değiĢken giderleri ortalama ne kadar? (net
gider iĢaretlenmek istendiğinde 6. madde doldurulabilir).
( ) 10.000 TL ( ) 20.000 TL ( ) 30.000 TL () 50.000 TL () 100.000 ÜSTÜ TL
( ) .......... TL
20) ĠĢ yerinizin bir yıl içerisindeki satıĢ gelirleri ortalama ne kadar? (net gider
iĢaretlenmek istendiğinde 6. madde doldurulabilir).
( ) 10.000 TL ( ) 20.000 TL ( ) 30.000 TL ( ) 50.000 TL ( ) 100.000
ÜSTÜ TL
( ) .......... TL
21) ĠĢ yerinizin bir yıl içerisindeki ĠĢ Güvenliği ile ilgili masraflar ortalama ne
kadar? (net gider iĢaretlenmek istendiğinde 6. madde doldurulabilir).
( ) 10.000 TL ( ) 20.000 TL ( ) 30.000 TL ( ) 50.000 TL ( ) 100.000
ÜSTÜ TL
( ) .......... TL
TEġEKKÜRLER
Page 93
79
KAYNAKLAR
[1] Özkılıç, Ö.; “ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği, Yönetim Sistemleri ve Risk
Değerlendirme Metodolojileri”, ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ĠĢ
TeftiĢ Kurulu Grup BaĢkanlığı, Ġstanbul, Türkiye, (2004) .
[2] Centel, A.: “Türkiye‟nin Onayladığı ĠLO SözleĢmeleri” Ġstanbul, Türkiye
(2004).
[3] Gerek, Prof. Dr. N.: Türkiye‟de ĠĢçi Sağlığı ve iĢ Güvenliği, Ankara
(2001).
[4] Erkan, Dr. N.: ĠĢletmelerde Ġnsan Gücü Verimliliği Ġçin; ĠĢi Sağlığı, ĠĢ
Güvenliği, kazalardan Korunma, Acil Yardım ve ilgili Mevzuat, Ankara
(1989).
[5] Akbulut, Prof. Dr. T.: ĠĢçi Sağlığı Prensip ve Uygulamaları, Ġstanbul
(1994).
[6] Tan, O.; “ĠĢ Kazası OluĢmadan Alınacak Önlemlerin Maliyeti ile ĠĢ
Kazası OluĢtuktan Sonraki Harcama Maliyetlerinin Analizi ve
KarĢılaĢtırılması”, Yüksek Lisans Tezi, Ġstanbul Üniversitesi Sağlık
Bilimleri Enstitüsü, Ġstanbul, Türkiye, (1999).
[7] Usel, M.: “ĠĢ Kazası Kavramının Teknik ve Hukuki Açıdan Ġrdelenmesi
ile Türkiye‟de 1991-1995 Döneminde Meydana Gelen ĠĢ Kazalarının
Ġncelenmesi ve Otomotiv Sektöründe Yapılan Bir AraĢtırma”, Yüksek
Lisans Tezi, Ġstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ġstanbul,
Türkiye, (1997) .
[8] Erdönmez C.: “Türkiye‟de ĠĢ Kazaları”, Yüksek Lisans Tezi, Ġstanbul
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ġstanbul, Türkiye, (1992) .
[9] Dalbay Ö.: “Türkiye‟de ĠĢ Kazaları ve Meslek Hastalıklarının Topluma
Maliyeti (1960-1990 Dönemi)”, Yüksek Lisans Tezi, Ġstanbul
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ġstanbul, Türkiye, (1992) .
[10] KaĢaltı ġ.: “ĠnĢaat Sektöründe ĠĢ Kazaları ve Ekonomik Kayıpların
AraĢtırılması ve Değerlendirilmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Gazi
Üniversitesi Kazaları AraĢtırma Enstitüsü Ankara, Türkiye, (1991) .
Page 94
80
[11] Hatipoğlu Ö.: “ĠĢ Sağlığı ve Güvenliğinin Mevcut Durumu ve Bir
AraĢtırma”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Ġstanbul, Türkiye, (2006) .
[12] Türkoğlu F.: “ĠĢ Kazaları ve Meslek Hastalıklarının Türkiye
Ekonomisine Maliyeti ve Konuyla Ġlgili Eğitimin Önemi(1960-2000
Dönemi)”, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstitüsü, Ankara, Türkiye, (2006) .
[13] Ofluoğlu G.: “ĠĢ Kazalarının ekonomik Boyutları (Özellikle TaĢkömürü
Madenciliği ve T.T.K Açısından)”, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, Türkiye, (1996) .
[14] Demir G.: “ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği (ĠSG)‟nin Sağlanmasında ĠĢ Yeri ĠSG
Kurullarının Etkinliği”, Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Bursa, Türkiye, (2006) .
[15] Ağır, A.: Metalden EĢya Ġmal Eden Atölyelerde ÇalıĢan 12-19 YaĢ
Gurubu Çırak ĠĢçilerin ĠĢ Kazları Konusunda Bilgi, Tutum ve
DavranıĢları, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimler
Enstitüsü, Ankara, Türkiye, (1996) .
[16] TaĢpınar, G: Türkiye‟de Metal Sanayii ĠĢ Kolunda Ortaya Çıkan ĠĢçi
Sağlığı ve ĠĢ Güvenliği Sorunları ile Bu Sorunlara ĠliĢkin Çözüm
Önerileri, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimler Enstitüsü,
Ankara, Türkiye, (1996) .
[17] Ağır, A.: Metal ĠĢ Kolunda ÇalıĢan Çırakların Ġlk Yardım Bilgi
Düzeylerinin Tespiti ve GeliĢtirilmesi, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi
Fen Bilimler Enstitüsü, Ankara, Türkiye, (2000) .
[18] Yıldız, S.: MKE Kurumunda Metal ĠĢ Kolunda ÇalıĢan ĠĢçilerin ĠĢ
Kazaları ve Kazaların Ġstatistiksel Analizi, Yüksek Lisans Tezi, Gazi
Üniversitesi Fen Bilimler Enstitüsü, Ankara, Türkiye, (1996) .
[19] SSK, “Sosyal Sigortalar Kurumu Ġstatistik Yıllığı” Ankara, Türkiye
(2003).
[20] SSK, “Sosyal Sigortalar Kurumu Ġstatistik Yıllığı” Ankara, Türkiye
(2004).
[21] SSK, “Sosyal Sigortalar Kurumu Ġstatistik Yıllığı” Ankara, Türkiye
(2005).
Page 95
81
[22] SSK, “Sosyal Sigortalar Kurumu Ġstatistik Yıllığı” Ankara, Türkiye
(2006).
[23] SSK, “Sosyal Sigortalar Kurumu Ġstatistik Yıllığı” Ankara, Türkiye
(2007).
[24] TMMOB, “ĠĢ Güvenliği” Ankara, Türkiye (2001).
[25] MESS, “MESS Üyelerinde ĠĢ Kazaları ve Meslek Hastalıkları
Ġstatistikleri” Ankara, Türkiye (2004).
[26] Tuzla Tersaneler Bölgesi Ġzleme ve Ġnceleme Komisyonu, “Tuzla
Tersaneler Bölgesi‟ndeki ÇalıĢma KoĢulları ve Önlenebilir Seri ĠĢ
Kazaları Hakkında Rapor” Ġstanbul, Türkiye (2008).
[27] ĠĢkolları ve ĠĢ Güvenliği “Metal ĠĢleme Sektörlerinde ĠĢ Sağlığı Ve
Güvenliği”Türkiye.(2008).
http://www.isguvenligi.net/index.php?option=com_content&task=view&
id=940&Itemid=52(01.01.2008)
[28] Türkiye Ġstatistik Kurumu Nüfus Ġstatistikleri Veri Tabanı
Türkiye.(2008). http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi(06.05.2008)
[29] ĠĢ Güvenliği ve ĠĢçi Sağlığı, Makale. (2008).
http://www.vektorelbilisim.com/kurslar/makaleler.aspx?idd=162
(29.08.2008)
[30] “ĠĢ ve Sosyal Güvenlik Yasaları” Ankara.(2008).
[31] Yalman, S.: KiĢisel GörüĢme web istatistiklerini bilgisayardan alma,
(SGK Bilgi ĠĢlem Dairesi BaĢkanlığı.), Ankara (2001).
[32] Heinrich, H.W. 1930. Industrial accidents and safety. Monthly
Labour Rev. (United States Department of Labor). Washington.
http://74.125.77.132/search?q=cache:qTJfXncmwwJ:tarimbilimleri.agri
.ankara.edu.tr/2008/111_4/Makale%252017.pdf+i%C5%9F+kazas%C4
%B1+maliyet+heinrich+buzda%C4%9F%C4%B1&cd=1&hl=tr&ct=cl
nk&gl=tr (01.02.2009)
Page 96
ÖZ GEÇMĠġ
1981 yılında Malatya Hekimhan‟da doğdu. Lise öğrenimini Pütürge EML Metal
Eğitimi bölümünden sonra lisans öğrenimini 2005 yılında Marmara Üniversitesi
Teknik Eğitim Fakültesi Metal Öğretmenliği Bölümünde tamamladı. 2008 Yılında
Anadolu Üniversitesi ĠĢletme Fakültesini bitirdi. Evli bir çocuk babası olup, halen
Sosyal Güvenlik Kurumu‟nda Sosyal Güvenlik Kontrol Memuru olarak görevine
devam etmektedir.