M.erol Kilic Reportaj

8/17/2019 M.erol Kilic Reportaj

1/559

MAHMUT EROL KILIÇ RÖPORTAJLARI

Derleyen: Ekrem Sakar

"Adem, s !le al#$k aras$ndayken en %ey&amer !d!m" '!kme(!n!n'ak!ka(!nden s)* eder m!s!n!*+

!r ya(ay, !r de d!key (ar!' -ard$r. /a(ay (ar!', yay&$n 0larak !l!nenanlam$yla kr0n0l01!k (ar!'(!r. Kr0n0l01!k

(ar!'e ak($2$m$* *aman !nsanl$k (ar!'!, !lk !nsan -e !lk %ey&amer 0larakH*. Adem3le a4lar, a4la($l$r.

"Adem3den e--el Adem3ler &e#(!" k0nsn !r kenara $raka5ak 0lrsak(ar!', H*. Adem3le a4la($l$r. /a(ay

(ar!', kr0n0l01!k (ar!' &)*6yle, H*. Adem d!2er %ey&amerler!n -e!nsanlar$n aas$d$r. !y0l01!k anlamda

ak($2$m$* *aman da H*. Pey&amer3!n de aas$d$r, a(as$ -e dedeler!nden!r!d!r.

An5ak !r de d!key (ar!' -ard$r. D!key (ar!' a#$s$ndan ak($2$m$* *aman,k!m!n 'ak!ka(!, k!m!n nr da'a )n5e

yara($ld$ n0k(as$nda, H*. Pey&amer E7end!m!*den nakled!len a*$r!-aye(ler -ard$r. r!-aye(ler!n (ekn!k

anlamdak! s$''a( dere5eler!n! (ar($4maya5a2$m. r!-aye(lerde s)ylenen4dr:

"Alla'3$n !lk yara(($2$ 4ey, en!m nrmdr", "r'mdr", "akl$md$r"-eya'( "kalemd!r" d!ye 7arkl$ r!-aye(ler


2/559

'al!nde &elen nee-! s)*de H*. Pey&amer E7end!m!*!n, mane-!8r'an!anlamda !lk yara($lan 0ld2

s0n5n #$karmak(ay$*. An5ak &)*le ak$ld$2$nda H*. Pey&amerE7end!m!*!n9 "en ne! !d!m, da'a

Adem3!n 'amr kar$lmam$4($." /an! "Adem da'a yara($lmadan e--el enne! !d!m" s)*6 !r anlama

ka-4mak(ad$r.

Eker! !r7an &elene2! 'ak!ka(! nas$l y0rmly0r+

ey';! Eker M'y!dd!n *!k !l!mlerde (ar($4$lan !r 'ss(r. k0nda !r#0k&)r64ler -ard$r. ler Alla'3$n !lk yara(($2$ 4ey!n H*.

M'ammed3!n?s.a.-.@ 'ak!ka(! 0ld2n s)ylerler. Lak!n O 'ak!ka(, !r a4k

ne(!5es!nde yara($lm$4($r.

Alla'9 "en &!*l! !r 'a*!neyd!m, !l!nmey! d!led!m, ar*lad$m, nn0lmakl$2$n$ se-d!m, -e nn 6*er!ne

ma'lka($ yara(($m" dey!n5e kend!s!n! !le5ek, kal ede5ek -e ar*sna, !rades!ne kar4$l$k -ere5ek !r

0l4m &er#ekle4(!. /ara($l$4 m!(0l01 der!ndek! ayna m0(!>yd! ade(a. /ada k(sal ma(ema(!2!n "!rden !r


3/559

Ç$kmas$" 'ad!ses!. D0lay$s$yla ka!na($n *'ra &elmes!, e-ren!n yara($lmas$!r me4!e(;! !la'!ye ne(!5es!nde,

Alla'3$n, E7end!m!*3!n =rn yara(mas$ndan s0nra meydana &elm!4(!r. 4a!r!n 4!!rler!n! s6sleyen, ana >k!rd!r. d646n5eye &)re

alem!n madde8>*!k &er#ekl!2!nde de Hak!ka(;$ M'ammed!yye3den !*ler-ard$r. /an! !r s> !r &6lden, !r

#!#ek(en, !r k4n )(646nden, 'a-adan, 'as$l$ 6(6n %ar(!k6llerdenM'ammed3!n?s.a.-.@ k0ksn al$y0rsa

nn see!9 -arl$2$n (emel!nde, a(0mlar$nda, *erreler!nde ya(an 0Hak!ka(;$ M'ammed!yye (0'mdr.

ndan d0lay$ s>ler der k! !s(er m6m!n, !s(er ka>r, !s(er M6sl6man, !s(er

%(%erese(, ne 0lrsa 0lsn 6(6n

ka!na( (a!a(en -e 7$(ra(en M'ammed3!n?s.a.-.@ 6mme(!d!r. na "6mme(;!da-e(" derler. Fmme(;! da-e(, 6(6n

!nsanl$2$ k4a($r, #6nk6 'e%s! M'ammed3!n?s.a.-.@ *erreler!n! !#ler!nde(a4$mak(ad$r. Caka( a*$ !nsanlar, sa'!%

0ldklar$ Hak!ka(;$ M'ammed!yye3den %erdelenm!4 0ldklar$ndand0lay$ 0n !nkar ederler. )yle5e asl$nda

kend! as$llar$n$ !nkar e(mek(ed!rler. "e > en76s!km e7ela (s$rn"...

anlamda ka>r !#!n, ")r(en, )r(656" (a!r!n!n kllan$lmas$ anlaml$...

E-e(, &er#e2! )r(en k!4!ye "ka>r" den!r. O, !r ak$ma kend! &er#ekl!2!n!)r(mek(ed!r. Fmme(;! da-e( !#er!s!nden


4/559

M'ammed3!?s.a.-.@ (an$yan -e !man eden k!mseler !se 0 da-e(e !5ae(e((!kler!nden d0lay$ "6mme(;! !5ae("

ad$yla an$l$rlar. /an! "M'ammed3!y!m" d!yenler asl$nda kend! *erreler!nde yer alan Hak!ka(;$

M'ammedd!yye3y! (asd!k eden k!mselerd!r.


5/559

Asl$nda )* !(!ar!yle 'e%s! ayn$ &er#e2! s)ylerler. Ç6nk6 ayn$ kaynak(aneslen!rler. "/aln$*" der


6/559

E7end!m!*d!r, de2!l m!+

E-e(, da'a e--el de s)yled!2!m!* &!! E7end!m!*, !nsan;$ kam!l;! 'ak!k -e

!nsan;$ kad!md!r. !r H*. Adem -ar,

!r de Adem;! Hak!k! -ar. Kar$4($rmamak &erek!r. Adem;! Hak!k!, H*.M'ammed?s.a.-.@ E7end!m!*!n

'ak!ka(!d!r, nrdr, r'dr. nr ka!na((a !&;an&3(en er! seyerane(mek(ed!r. E-ren! 5anl$ ((an nrdr.

nr (eda-6l eder, de-eran eder, !n(!kal eder. Ta k$yame(e kadar =r;M'ammed! 0lanlar da 0nn nrn

(a4$yanlard$r.

=66--e( -e -elaye( n!(el!kler! ak$m$ndan -erase(!n !n(!kal! nas$l0ly0r+

!l!y0rsn*, Pey&amerler &er!ye madd! m!ras $rakma*lar. Pey&amerler

!l!m -e !r7an $rak$rlar. Her ne!n!n

!r n66--e(, !r de -elaye( y)n6 -ard$r. =66--e( y)n6ne, al!m ded!2!m!*k!mseler, yan! 0 ne!n!n mesa1$n$n

*a'!r! y)nler!nden #$kar$lan !l!mler! )2rene!lm!4 0lanlar -ar!s 0la!l!r. Ama!r de ne!ler!n -elaye(! -ard$r k!

da, 6(6n 7ey!*ler!n! 0 l0&0s(an, 0 m!4ka((en, 0 ne!den alan -el!ler!n y0ldr. D0lay$s$yla H*. Pey&amer3!n "La

ne!ye a3d9 enden s0nra n66--e( y0l kanal$ ka%anm$4($r ama en!ms$rr$m -elaye( y0lyla de-am

ede5ek(!r." s)*6n6 )yle anlamak &erek!r. K$yame(e kadar daM'ammed3e?s.a.-.@ (a! -elaye( kanal$ a#$k

kala5ak($r. a#$dan m0dern s%r!(6el ak$mlar ne !r ne!n!n l0&0sn nede )*ell!kle M'ammed! 0lan$

!*lemed!kler!nden y6ksek !r7an !#ermek(en *!yade as(ral, ma1!kal -e %0l!(!k&ayeler &6derler.


7/559

Pek! !#!nde lnd2m* alemde E7end!m!*!n nr, r' nas$l yans$y0r+

/ara($l$4 (e0r!ler! k0nsnda ler!n!n yakla4$m$na ak($2$m$* *aman, *'ra &el!4!n kayna2$n$ Hak!ka(;!

M'ammed!yye 0larak &)r6rler. /an! alem!n 6mm6, anas$, 'er 4ey!nkend!s!nden (e-ell6d e((!2! yer 0larak da

E7end!m!*! &)r6y0r*. "Fmm! =e!", 0kr ya*ar 0lmamak, 5a'!l 0lmamakanlam$nda de2!ld!r9 alem!n anas$, !lk

'ak!ka(! 0lma 'al!n! !7ade eder. Hak!ka(;! M'ammed!yye, kend!s!ndensad$r 0lan 6(6n d!2er 'ak!ka(

mer(eeler!n!, dere5eler!n! ar$nd$rd$2$ndan d0lay$ 'e%s!n!n annes!k0nmndad$r. /kar$dan a4a2$ya d02r

'ak!ka(ler!n 'er !r mer(eede &!yd!kler! el!seler -ard$r. nlar !*!mede!ya($m$*da /ns3n d!l!nde "d0n

de2!4(!rme" 0larak adland$r$l$r. D0n k!s-ed!r, d$4($r, *a'!rd!r. Sre((en sre(e!n(!kal ed!4(e, 0 'ak!ka(!n 'er !r

mer(eede &!yd!2! sre(! !y! !lmek &erek!r. edenlenm!4 alemde Alla'3$n *a($yla !re !r m'a(a% 0lan !nsan

y0k(r. Ç6nk6 4e'ade( alem!n!n s$n$rlar$ !#er!s!nde , 0 s0ns*lk alem!ne&!r!leme*, s$2$lama*. D!kka( ed!n!*,

6(6n !nsanl$k alem! 0yn5a m6m!n 0lsn, ka>r 0lsn 'erkes !r !nsanam'a(a% 0larak Alla' (e5r6es!

ya4am$4($r. n0k(ay$ d!kka(lerden ka#$rmamam$* &erek!y0r.


8/559

"A(($2$n *aman da sen a(mad$n, en a(($m" ?En7al, 8@ !7ades!n! )yle m!anlamak &erek!y0r+

H!# k4ks*... !r a2a5$n al($nda H*. Pey&amere !a( edenlere ?R$d-aneya($@ ena$;$ Hakk "O (((2n* el

en!m el!m" derken !r a4ka aye(;! ker!mede "S!* nerede 0lrsan$* 0lnen 0raday$m" dem!4(!r. D0lay$s$yla

yery6*6nde Alla'3$ aramak, lmak 6sln !y! !lmek &erek!y0r. a*$ek0ller, 4e'ade( alem!nde Alla'3$

m(lak!ye( alem!ndek! 'al!yle !le5ekler!n!, la5aklar$n$, (an$ya5aklar$n$

*anned!y0rlar. "Len;(eran! ya Msa"

d!y0r H*. Msa3ya, yan! "en! 4e'ade( alem!n!n &)*ler!yle, 4e'ade( alem!me(0d0l01!s!n! !*leyerek &)reme*s!n.

ras$ dylar alem!d!r. e4 dy 0r&an$yla, dylarla an5ak a*$ nesneler (an$na!l!r. =esneler! de en

yara(($m. en nesne de2!l!m k! sade5e k0klama, dyma, !4!(memelekeler!yle en! (an$ya!les!n. Onlarla sade5e

ana &!den y0l la!l!rs!n. en sana e4 dy 0r&an$n$ -erd!m. anala4an y0l, ke4!7 y0ln

la!lmen !#!n, 0 kadar."

M!ra53da !le era!l -e rak !r yere kadar ara5$l$k -a*!7eler!n!&)rm64lerd!r. Ondan s0nra 'ak!ka(!n

m64a'edes!nde ar($k ara#s$*, raks$*, era!ls!* &)r64 -e 'd&er#ekle4!r. s$rr$ !y! anlamak la*$m.

Ama E7end!m!*, !r anne -e aan$n 02l 0larak, Mekke3de d02m4, Mekke-e Med!ne3de ya4am$4 -e

emane(! (esl!m ederek a'!re( yrdna &)#m64 !r 7an!d!r ayn$ *amanda...Hak!ka(;! M'ammed!yye

rada nas$l (e5ell! ed!y0r+


9/559

Hak!ka(;! M'ammed!yye, Adlla'3$n 02l M'ammed?s.a.-.@ ad$ylaMekke3de edenlenm!4 !r -arl$k($r -e

eden! 'aya($ 0rada a4lay$% Med!ne3de s0n lm4(r. O *a(, 0edenlenm!4 M'ammed3!n?s.a.-.@ anla(m$4($r.

'ak!ka( de asl$nda kend! 'ak!ka(!n!n a#$l$m$d$r. D0lay$s$yla s>lere &)reH*. M'ammed3!n?s.a.-.@ a2*$ndan

sad$r 0lan, nak!l ed!len 'sslar, asl$nda H*. M'ammed3!n?s.a.-.@'ak!ka(!ne ena;$ Hakk3$n !l'am e((!2!,

-a'ye((!2! 'sslard$r. D0lay$s$yla -a'!y, Hak!ka(;! M'ammed!yye 3den

Akl;$ M'ammed!yye !nen -e k0n4an

'ak!ka(lerd!r. H*. M'ammed3!?s.a.-.@ de-re d$4$ $rakarak "Sade5e -a'!y!*e ye(er" d!yen yakla4$mlar,

'ss !lmed!kler!nden d0lay$ 'ak!ka(! %ar#alamak(ad$rlar. Asl$nda !k!'ak!ka( !r!r!n! anla(mak(ad$r. !r

'ad!s;! 4er!7(e den!r k!9 "lere &)re &6n el!m!*de

(((2m* Kr3an3$n ms'a7 d6*ey!ndek! yans$mas$d$r. &6n el!m!*dek!k!(a%lar ms'a7($r.


10/559

Kr3an nereded!r 0 *aman+

Ms'a7$n !#!nded!r. Ama !lk 0ky4(a elde ed!le5ek !r 4ey de2!ld!r. Ç6nk6aye(;! ker!mede ena;$ Alla'3$n

kend!s! d!y0r k! "!* 0 Kr3an3$ &!*l! !r k!(a$n !#!nde !nd!rd!k." K!(a$ k!(a$n!#!ne k0ydk d!y0r ena;$

Alla'. !* &6n "Kr3an 0ky0r*" d!y0r*. Oysa 0kd2m*, ms'a7($r.Ms'a7$ 0kyarak, (eemm6l ederek,

ms'a7$n der!nl!kler!ne n67* ederek Kr3an3a la4mam$* m6mk6n. Onn!#!n e'l;! ms'a7 #0k(r, ama e'l;!

Kr3an #0k a*d$r. Kr3an, Crkan mer(ees!nden !ner. Crkan, n!(el!2!,kayna2$ !ma eder. Beld!2! yer Fmm63l

K!(a3d$r. Fmm63l K!(a3(an, yan! k!(a%lar$n anas$ndan !nmek(ed!r. Fmm63lK!(a da alem!n 6mm6 0lan Hak!ka(;

! M'ammed!yyed!r. Kayna2$ ayn$d$r, ama !r!s! 'ar7 -e ses 'al!nded!r.!r!s! e(e;kem!2e 6r6nm64 'al!d!r.

a#$dan ak$ld$2$ *aman H*. Pey&amer3e "/6r6yen Kr3an" den!r. H*.Pey&amer -e da'a s0nra H*. Al! &!!

6y6k *a(lar, '!#!r *aman !r Kr3an;$ Ker!m &)s(ermed!ler. Her *aman"Ene3l;Kr3an", yan! "Kr3an en!m"

ded!ler. Kr3an, e(e;kem!2e 6r6nm64 !r 'ak!ka((! 0nlara. ndan d0lay$H*. Pey&amer E7end!m!*e !*a7e

ed!len !r s)* 4)yled!r: "E4;4er!a(6 ak-al"9 yan! "4er!a( en!m s)*ler!md!r"k! d!n!n *a'!r! y)n6d6r. Ama !r de

nn )(es! -ard$r. "E(;(ar!ka(6 e7 al"9 yan! en!m >!ller!m, ameller!m, ya%$% e((!kler!m de y0lmdr, (ar!ka((!r.


11/559

Caka( !r de9 "el;'ak!ka(;! a'-al" s)*6 -ard$r k! 0 da "'ak!ka( en!m'al!md!r" anlam$na &elmek(ed!r.

nedenle s>ler!n


12/559

"Kr3an ya%raklar$m$*$ m$*raklar$m$*a (akal$m, karars$*lar !*de Kr3an0ld2n &)rs6nler" d!yerek m$*raklar$n

#lar$na Kr3an ya%raklar$n$ (ak($rd$. Ber#ek(en de e(k!l! 0ld (ak(!k. a'!re akan !nsanlar: "Aa" ded!ler,

"ak$n$* Kr3an nlarda. Demek k! 'ak!ka( nlardan yana" O esnada H*. Al! E7end!m!*!n !r (e%ede ya%($2$

m'(e4em !r k0n4ma -ar. D!y0r k!: "Ey !nsanlar, nereye &!d!y0rsn*+Kr3an en!m. Kr3an rada"


13/559

k!(a%#$k kaleme al$r: 6de(63l;Hakay$k. Hak!ka(ler!n *6des!, )*6... e Ayn3l;Kda( Hemedan!, k!(a%(a H*.

M'ammed3!n?s.a.-.@ 'ak!ka(!n! !r ne*e a#$klad$2$ !#!n 4!rkle s#lan$r -e#0k 7e5! !r 4ek!lde ka(led!l!r. anl$

5anl$ der!s! s0ylmak sre(!yle 4e'!( ed!l!r. R' 4ad 0lsn. D0lay$s$yla H*.M'ammed3!n?s.a.-.@ Hak!ka(!n! (am

manas$yla anla(a!lmek #0k *0rdr.

E7end!m!*!n "alemlere ra'me(" 0larak &)nder!l!4! 'ak!ka(!n! nas$l anlamak&erek!r+

H*. M'ammed?s.a.-.@ E7end!m!*!n alemlere ra'me( 0larak &)nder!lmes!,"Ra'me(!m 'er 4ey! k4a(m$4($r" k(s!

'aer!yle !rl!k(e 0knmal$d$r. Ra'me(!m 'er 4ey! k4a(m$4($r 'aer!,Hak!ka(;! M'ammed!yye 'er 4ey!

k4a(m$4($r 'ak!ka(!n! de !'(!-a eder. Ç6nk6 ena;$ Alla' "en H*.M'ammed3! alemlere ra'me( 0larak

&)nderd!m" d!y0r. &6n, m0dern d6nyan$n en 6y6k s0rn radad$r,a($ d6nyas$, H*. M'ammed?s.a.-.@

E7en!d!m!*!, Or(ad02l !r d646n6r 0larak &)r6y0r. O a'r;! mman$, kay$(l$ s$7a(a !nd!r&emek sre(!yle

kr(maya #al$4$y0r. Oysa H*. M'ammed3!n?s.a.-.@ 'ak!ka(!n! (an$make-rensel !r n0k(ad$r. H*.


14/559

M'ammed3!?s.a.-.@ sade5e !r (0%ll2a, !r 502ra7yaya 'a%se(me e2!l!m!-ar+ nn neden!, H*.

M'ammed3!n?s.a.-.@ 0 ener1!s!n!, 0 nrn %erdeleme &ayre(!d!r.!naenaley' de-re;! M'ammed! #0k

)neml!d!r. H*.M'ammed3!n?s.a.-.@ !3se(!yle a4lay$% k$yame(e kadarde-am ede5ek(!r. de-ren!n &e#erl!

me(a>*!k m0d6lasy0n de-ren!n !'(!ya5$ 0lan 'er 4ey! !'(!-a eder.Mesela H*. Msa3ya !nd!r!len )2re(!n!n,

4er!a( y)n6 ask$nd$r. H*.


15/559

ka($l$n anlam$ -ard$r rada. , H*. M'ammed3!n?s.a.-.@ asl$nda )l6ml60lan eden! y)n6n6n 'ar!5!nde !r de

)l6ms6* !r r' 0ld2n &)s(ermek(ed!r. Ç6nk6 aye((e "sala( ed!n!*"d!ye &6n6 -e &ele5e2! de ka%sayan !r

em!r lnmak(ad$r. Em!r anlam$nda 0ln5a H*. Pey&amer3!n r'nn)lmed!2!n! de !ma e(mek(ed!r. O3na sala(

e(mek, kr krya selam &)ndermek de2!ld!r. !r 'a( a#mak($r. S!* !r!nsan$ se-!y0rsan$* "en Sen!

Se-!y0rm" demek sre(!yle asl$nda 0 !nsanla aran$*da 0 s)*ler 6*er!nden!r l!nk, !r 'a( a#mak(as$n$*.

D0lay$s$yla


16/559

'ak!ka(!nden 'aer -eren !nler5e 4!!r kaleme alm$4($r. =!ya*!;! M$sr!3denSela'add!n U44ak!3ye, ey' Bal!% 3(en

C*l!3ye, ena;$ Me-lana3dan Me'med Ak!7 e, &6n6m6* 4a!rler!ne kadar y6*ler5e sana(kar, O3na da!r 4!!rler

s)ylem!4(!r. =aa( &elene2! 'ayl! *en&!nd!r. Mesela Sala'!;! U44ak!,D!-an$3nda 0 kadar 7a*la naa( ya*ar k! nlar$

!r araya &e(!rd!2!m!* *aman sade5e H*. Pey&amer3!n Hak!ka(!3n! anla(an4!!rler (0%lam$ d!ye!le5e2!m!* !r

me5ma 0r(aya #$kar. "D!-an;$ =(" ad$ -er!lm!4(!r na. S6leymanÇele!3n!n me-l!d! sade5e el!rl!

ak4amlarda 0knsn d!ye ya*$lm$4 de2!ld!r. O me-l!((e ler!n!n H*.M'ammed3!n?s.a.-.@ *'ra

&el!4!n! anla(an !7adeler &)rmek(ey!*. nlar$ ayr$ ayr$ ede! -e 4!!rsel!ne-!lerde de2erlend!r!r!* ama 'e%s!nde de

s)ylenen 4ey ayn$d$r. Mesela 6y6k s> 4a!r =!ya*!;! M$sr!, !r naa($nda4)yle der:

"'r;$ ka!na($n maden!s!n ya Reslalla',

Rm*;$ k6n(6 ken*!n ma'*en!s!n ya Reslalla'.

e4er denen alemde sen!n sre(le 4a's$nd$r,

Hak!ka((e '6-!ye((e de2!ls!n ya Reslalla'.

65dn 56mle me-5da($ n!5e 5am! 0ldysa,

Hakay$k !lm!n!n sen ma'rem!s!n ya Reslalla'.

=e k!m &eld! 5!'ana 'em da'! 'er k!m &el!serd!r,


17/559

65d;$ *a'm$m$n sen mer'em!s!n ya Reslalla'..."

raya kadar anla(($2$m$* 4eyler!n (am !r )*e(! de2!l m! 4!!r+ E-ren!

k)kler! ykar$da dallar$ a4a2$da !r a2a#

0larak &)rd626m6* *aman, a2a5$n k)kler! Hak!ka(;! M'ammed!yye3d!r.Sala( -e selam O3nn -e (a'!r al!n!n

6*er!ne 0lsn...

K0nm*


18/559

s0rlar 0 !nsan$n 'aya( 7else7es!n! -ermek(ed!r. =e -ar k! s0rlarm0dern *amanlara &el!n!n5e, !nsan$n

asl! s0rlar$n$ n((ra5ak !de0l01!ler, n((ra5ak (ekn0l01!ler -ak! 0lmaksre(!yle !nsan$n kend!s!yle

yaan5$la4($r$lmas$ -e 'aya( 7else7es!nden k0%ar($lmas$ a*$lar$n$n !4!ne yaraya5a2$ !r &er#ek. m0dern !r

kreasy0n... Ama kad!m d)nemlerden yana !nsan yery6*6 'aya($n$ 'er *aman !#!n s0rlarla

anlamland$rmaya #al$4$r. Ç6nk6 'aya($n anlam$ s0rlara -er!le5ek 0lan

5e-a%lad$r. s0rlar$ s0ran !nsan,

s0rmayan !nsandan 7arkl$ !r 'alded!r.

Ö*ell!kle &en# arkada4lar, )2ren5! arkada4lar9 4 an !#!n 'e%s!n!n )n6nde!r 'aya( merd!-en! -ar. /an! "!r &6n

4 0kl !(!re5e2!m, 4 (e*! -ere5e2!m, askerl!2! !(!re5e2!m, se-d!2!mk$*la e-lene5e2!m, #05k sa'!!

0la5a2$m -esa!r." nlar$n 'e%s! (a! k! 'aya($n mer'aleler!n!0l4(rmak(ad$r. nlar$ (a(!k! 0larak ke47e(mek

&erek!y0r ama nlar 'aya($n manas$n$ -ere5ek 4eyler de2!ld!r.

/an! !(!rd!2!n 0kldan ald$2$n d!%l0mayla 'aya($na anlamka*and$rama*s$n. nlar$n 'e%s! !r ka(k$

sa2laya5ak($r, m6k(esea( d!y0r* na. 6y6klerden !4!((!2!m!* '!kme(l!s)*ler, 0kllarda )2re(menlerden

)2rend!2!m!* !l&!, d!n adamlar$n$n !la'! kaynak(an ak(ar$mlar$, >l0*0ar$n&)r64ler!n!n 'e%s!n! 0kr, )2ren!r -e

!4!(!r!*. An5ak nlar !*!m !#!m!*de kend!m!*e a!( (a4$mak(a 0ld2m* 05e-'er! a#$2a #$karmad$2$ s6re5e

"!k!n5!l !l&!" 0larak kalmaya ma'kmdr. !*e a!( !l&!y! a#$2a #$karmam$*&erek!y0r.


19/559

!l&! -e '!kme( a#$2a #$kmad$2$ s6re5e 6(6n !l&!ler (a4$ma !l&!lerd!r94 an d!nlemek(e 0ld2n* '05an$n

s!*e anla(($2$ 4eyler !le s!*de !k!n5!l !r !l&!d!r, s!*e a!( !r !l&! de2!l. Anla(($2$ 4eyler e2er s!*de, s!*!n !#!n!*de,

s!*e a!( 0lan9 asl, 'ak!k! -e 5e-'er!n!*e )*6n6*e a!( !l&! -e mar!7e(! a#$2a#$karmaya yard$m5$ 0la!l!rse ne

m(l...

Ama 0lmad$2$ s6re5e, 'ala s!* d!nleyen !* de anla(an k0nmndakald$2$m$* s6re5e, !k!l!k 'Qla !k!l!k(!r9

s!*, !r!s!ne 'Qla m'(a#s$n$* demek(!r. !r yara($lm$4a, !r s$n$rl$ -arl$2a,m6kemmel 0lmayan, y!ne s!*!n

5!ns!n!*den 0lan !r -arl$2$n s)*ler!ne m'(a#s$n$* demek(!r. He%!m!* nam'(a5$*. Ama !* )l6ml6 -arl$klar

0ld2m* s6re5e nlara "ara5$, -es!le" demek *0rnday$*. Ara#lar ara#0ldklar$, ara#l$2$n 'akk$ ne !se, 0

4ek!lde de2erlend!r!lmel!...

Ara#sal !l&!, -es!le !l&!ler!, !*dek! 5e-'er!, !l&!y! a#$2a #$karmak !#!nd!r.radan 'areke(le da'a !ler!s!n!

s)yleyel!m: 6(6n ne!ler -e -el!ler!n !nsan e2!(mek !#!n klland$2$ y)n(em!le asl$nda s!*de -ar 0lan 5e-'er!

a#$2a #$karmak !#!nd!r. aye( s!* d!ren!rsen!* '!#!r ne!, s!*e !r 4ey-ereme*. H!#!r -el!, "en almaya5a2$m,

en (ekQm6l e(meye5e2!m, en dymak !s(em!y0rm" ded!2!n!* s6re5e9"en E e'!l 0larak kala5a2$m,

5e'ale(!n aas$ 0larak kala5a2$m" ded!2!n!* s6re5e, '!# !r ne! s!*e !r4ey ya%ama*.

Kr3Qn &er#e2! H*. Pey&amer3e da'! '!(aen 4)yle !ld!r!r: "Sen 0nlar$n6*er!ne *0rlay$5$ de2!ls!n,


20/559

*0rlayama*s$n. Sen 'akk$ -e a($l$ &)s(ere5eks!n, 0nlar a*med!% !r !rade&)s(ere5ekler." /an! (er5!'!n! ya%a5ak

-e 0 y0lda !lerleye5ek. D0lay$s$yla %rens!%ler 6*er!nde k0n4mam$*,(ekrarlama 7else7es!n! eraer!nde &e(!r!y0r.

Ç6nk6 alem, n(ma 6*re 70rma(lanm$4, "nes!ye" k)k6nden &elm!4 !r ya%$. /an! rada '!# !r 4ey !lk a#$2a

#$k($2$ &6nk6 &!! 'a($rlanm$y0r. F*er!ne &6ne4 d02d2 s6re5e, !r &6ne4,!k! &6ne4, e4 &6ne4 d02d2 s6re5e

yan! 6*er!nden &6nler &e#(!k#e, 'er !l&!, &aye y0lnda !lerl!y0r demek(!r. Ayn$ *amanda ya4ad$2$m$* (e5r6e !le

6*er!m!*e d02an &6ne4lerle eraer &6n say$s$ ar(($k#a n(maya d02r&!d!y0r*. *!k! ya%$s$ &ere2!...

nn, 3n(man$n3 ar($s$ eks!s! -ard$r. E2er !nsan n(masayd$ neler!n(ma*d$+.. !r y)n6yle !nsan$n n(an

!r -arl$k 0lmas$n$n #0k 6y6k n!me(ler! -ar. /0ksa dayanamaya5a2$m$*4eyler -ard$r 'aya((a. E2er 0nlar !*!m

'a7$*am$*da -eya *!'n!m!*de s6rekl! lny0r 0lsa, !*! me4&l e(se,s6rekl! 'a($rda kala5ak 0lsa, !*! yaka5ak,

!*! %er!4an ede5ek (e5r6eler!m!* -ard$r.


21/559

E2er 'er 4ey! 'a($rlamak !s(ersen!*, *a(en 'er 4ey! n(rsn*.

Ç6nk6 'er 4ey! 'a($rlaman$* m6mk6n de2!l, yan! n(mam$* &ereken

4eyler -ard$r, 'a($rlamam$* &ereken 4eyler

-ard$r. O *aman, &e# a2yardan, yan! mas!-adan, O3ndan &ayr$dan, yan!sen!n kayna2$ndan, yan! sen!n &eld!2!n

yerden, yan! sen!n 6*er!nde 'akk$ 0lan yerden, yan! "kend! eller!mle yara(($m, kend! eller!mle 'amrn kard$m,

kend! eller!mle 0n (an*!m e((!m, d6*enled!m -e 0na kend! r'm6ed!m -e ard$ndan 6(6n !s!mler!m! ;#0k

en(erasan; 0na -erd!m ded!2!, kend!s!ne !nsan02lnn s)*ler! s)yleyenO -arl$kla 0lan !r(!a($, 5e-'er

!r(!a($n$, )*sel !r(!a($ sa2la...

Onn 'ar!5!ndek! 6(6n !r(!a(lar 3n(las$3 !r(!a(lard$r, 6(6nkay$%lar3&e#!5!3 kay$%lard$r. "en 4ral$y$m, en

ral$y$m, en 4ym, en ym, en *en&!n!m, en 7ak!r!m, en -ar yaen, %r07es)r6m, en 0n d!l !l!y0rm,

y!rm! d!l !l!y0rm" &!! "en"le a4layan 6(6n 56mleler s!*!n asl$nda&er#ek s!*! el!rleyen 0l4lar, !7adeler

de2!ld!r. nlar$ n(man$* &erek!y0r. nlarla eraer &er#ek kayna2$n$*$lmak... Kr3an d!l!yle"4!rk"

say$l$y0r. !rk ned!r !l!y0r msn*+ Or(akl$k demek(!r. /an! "O, y0k"

demek de2!ld!r 4!rk... !rk k04an ayn$

*amanda a(e!s( m!d!r+..

De2!ld!r, 'ay$r 4!rk k04an Onn -arl$2$n$ y!ne kal ed!y0r ama O3nn yan$nda, O3na e4de2er.. .O3na e4, 0r(akl$k,

4ar( k04y0r... 56mlem!* #!7( manadad$r9 n (asa--7 era$ndandyarsan$* !r manadad$r, 4!rk ede!ya($n$


22/559

0l m!k(arda ya%an a4ka ak$mlardan dyarsan$* a4ka manadad$r. !rk(a!r! manada ek0lden ek0le 7arkl$

y0rmlana!l!r. Sele>ye mens%lar$n$n (ems!l e((!2! m(lak (en*!'#! ek0ller,4!rk 6*er!ne kr&s, (akd!re

4ayan... Alla'3$n ye&ane 'ak!m!ye(!n! sa2lamaya &ayre( eder.

=!ye(ler! elk! !y!d!r ama n!ye( d02rl(snda "kraldan 7a*la kral5$l$k" ya%arak Alla'3$n kllar$n$ !le !n5!(mek

sre(!yle 4!rke d64me (e'l!kes!n! a*en 0 kadar anlay$4s$* -e '04&)r6s6*!r n0k(aya &e(!rd!ler k!, kl 'akk$na,

mal$na, 5an$na, namsna da'! (e5a-6* ede!lmek(ed!rler. Oysa k!,(asa--7(ak! 4!rk9 30r(ak k04ma3 ded!2!m!*

4!rk! kal ed!y0r ama 0nn mer(ees! yan! *a(, s$7a( -e >!ller!, *a($ylas$7a($yla -e >!ller! !le 0na e4 !r a4ka

-arl$k k04maya "4!rk" den!l!y0r... Ama 0nn 'ar!5!nde ak$n$* 4!md!sele>yen!n (e0r!s!n! #)*emed!2! 4eylerd!r

nlar...

"en 0na 6(6n !s!mler!m! -erd!m" aye(!n!n "6(6n !s!mler!m! y6kled!m"ded!2! *aman9 0 *aman Alla' !*!

kend!s!ne !r ak$ma 0r(ak ya%$y0r. 6(6n !s!mler!n! !*e )2re(!y0rRa!m!*, ama !s!mler!n! -er!y0r, *a($n$

de2!l... D0lay$s$yla !s!mlerde !*!m 0ndan ala!le5e2!m!*

y6klene!le5e2!m!* 4eyler -ar.


23/559

arkada4lar$m$* -ar k!, %s!k0l0&lar #0k !y! !4 ya%$y0rlar. S0n senelerde )yle'as(al$klar 6re(!l!y0r k!, 0 'as(al$k !#!n

)n5e !r 'as(a (ar!> ya%$l$y0r, %!yasa 0l4(rly0r, nn 6*er!ne (eda-!merke*! a#$l$y0r9 !nsan !s(er !s(eme*

46%'elen!y0r yan! 'as(al$k da 6re(!len !r 4ey m! 0ld d!ye. Ka%!(al!*m!n6re((!2! !r 4ey 'al!ne m! &eld!

a5aa+ en %s!k0l0& de2!l!m ama )yle ana &elen 0ld. Tak$n($m -ard!yene !k! (0ka( a(a5aks$n !r!n! sa2dan

!r!n! s0ldan -rd2m *aman "'05am '!#!r 4ey!m kalmad$ el'amd6l!lla'"d!ye5ek.

!*!m y)n(em!m!* !ra* 7arkl$, )yle (ak$n($m -ar d!ye &elene "&6*el !rOsmanl$ (0kad$" (a-s!ye ed!y0rm,

0ndan s0nra '!# !r 4ey! kalma*. L6(7en laar$m$ !n4alla' yanl$4anlam$y0rsn*dr, rada !* es%!r!yle a*$

'ak!ka(ler! anla(maya #al$4$y0r*, =asre((!n H05a y)n(em!d!r... Haya( #0kser((!r ama 'er 4ey #0k ser(

anla($lam$y0r. Es%!r! !#ers!nde anla(mak da (asa--7n '!kem y)n(emler!nden !r y)n(emd!r. D0lay$s$yla 6(6n

(ak$n($lar$m$*$n see! asl$nda ned!r+ Un(mam$* &ereken 4eyler!n(may$% 'a($rda ((%, &er#ek(en 'a($rda

((mam$* &erekl! 0lan 4ey! n((2m* !#!nd!r. Ta! k! en 4!md! '05am0n ya%a5a2$m ama y!ne de a*$

4eylerden &e#emed!m den!y0rsa, 0 *aman &er#ek(en 0 arkada4$n$* !r yere m6ra5aa( e(s!n. /an! y)n(em!

!ld!k(en s0nra 'ala da a*$ 4eyler! de2!4m!y0rsa, 0 *aman 0nda a4kaa*$ 4eyler -ard$r.


24/559

=e(!5e 0larak !* dersler!m!*de 'aya($n anlam$n$ !*e )2re(meye #al$4an 4m-akka(, &e#!5!, am!yane (a!rle

"!k! &6nl6k" d6nya 'aya($n$n !#!n! nas$l d0ldra5a2$m$*$ !*e )2re(en,)2re(meye #al$4an !l&!nler!n y0ln

!*l!y0r*, ar!er!n y0ln !*l!y0r*. !l&!ler -e !l&!ye sa'!% 0lan -e !l&!y! 'aya(lar$na (a(!k edenler,

d6nya (ar!'! 0yn5a #0k y65e 4a's!ye(ler 0larak ya4ad$lar. Kend!ler!s)yled!kler! &!! ya4ad$lar -e !nsanlar$ da

'!daye(e !le((!ler. !* nlara -el!ler d!y0r*. =e!lerle -el!lere (a! 0lmak,!la'! '!yerar4!n!n !r %ar#as$d$r. Ayak

a4a (Q!d!r, a4 aya2a (Q! de2!ld!r. Her *aman !#!n "Ey m0dern !nsan, -el!-e ne! mer(ees!n! kend!ne re'er

ed!n... =e!3n y0ksa )n5e !r kere ne! l..."

a*$ &en#lere ak($2$m$*da m0dern ak$mlar$n &ere2! !r ne!ye (a!!0lmama drm &)r6y0r*. Her 4eyden

)n5e ne!ye (a! 0lmak... !*!m ne!m!*, "S0n El#!" 0ld2na !nand$2$m$*,&e(!rm!4 0ld2 mane-! m!sy0nn,

a#m$4 0ld2 mer(een!n, kend!nden )n5ek! (6m ne!ler!n '!kme(!n! !'(!-ae((!2!ne !nand$2$m$* -e kend!s!ne

!(!ar e((!2!ne !nand$2$m$* -e )yle5e *!kre((!2!m!*9 M'ammed Ms(a7a?sa-@ E7end!m!*!n !*lemek(e 0ld2

y)n(em, M'ammed! y)n(emd!r. . Her y)n6yle Onn &e(!rd!2! %rens!%ler!n!*!ndey!*. Pek! O =e! !*e ne

ka*and$r$y0r+ !l!y0rsn*, Onnla kend! 'aya($m$*$ renklend!rmeye#al$4$y0r*. Haya($m$*$ Onnla

anlamland$rmaya #al$4$y0r*, n ya%arken de s(alardan &6#ly0r*. Beleneksel !l&!lerde s(a

0ln5aya kadar s(ay$ !*leme y)n(em! -ard$r, !r kere , en 6y6k, ne7se-r5 dared!r. ey(an$ 4ey(an ya%an

!l!y0rsn*, Alla'3a 0r(ak k04mas$d$r. ey(an a(e!s( de2!l, Alla'3$n -arl$2$n$!nkar eden !r -arl$k de2!l 4ey(an,


25/559

Alla'3$n l'!ye(!n!, r!ye(!n! ka-raya5ak !r -arl$k($r. ey(an Alla'3$n-arl$2$n$ kal ed!y0r. n0k(alar$n

l6(7en al($n$ de7alar5a #!*!n9 4ey(an!ye(! d02r anlamak !#!n... ey(an Alla'3$kal e(m!y0r &!! anlay$4 -ar

a*$lar$nda. Öyle de2!l, 4ey(an$n kal e(med!2! ne7s!n!n a*mas$ sre(!yle Alla'3a kar4$ "Sen Adem! yara(($n 0ysa

en 0ndan da'a 6s(6n6m, en -ar ya en" !le de-am eden !syan$... "=!yeana meyle(med!n de 0na meyle((!n.."

demek sre(!yle "me4!e(;! !la'!"dek! s$rr$ !lemed!2!nden d0lay$ Adem3ese5de e(mem!4(!r. /an! Adem3!

#ekemem!4(!r.


26/559

Kr3an !#!n !ra* 'a*$rl$k &erek!r, d!key !lerleme &erek!r9 ms'aa a4lan$r-e Kr3an3a a4!na 0lrsn, ama

ms'a7$ (an$y0r 0lmak ayr$ !r 4eyd!r, Kr3an3a ermek y!ne ayr$... Ç0k&6*el, "en Kr3an3$ &6*el 0ky0rm"

d!yenler -ar, 0nlara "ses! &6*el sana(karlar" d!y0r*. Ta! Kran &6*el0knmaya lay$k($r -e &6*el 0knmal$d$r

ama Kr3an3$n !#!ndek! manaya ere!lmek !#!n ms'a7$n !#ers!ndek!Kr3an3a, Kr3an3$n !#er!s!ndek! Crkana,

Crkan$n !#er!s!ndek! le-';! ma'7*a, 0ndan s0nra da Fmm63l K!(aaa#$lmak &erek!y0r. Kr3an3da !7ade

4)yle &e#!y0r: "


27/559

ede!ya($m$*da. "Ke4763l Ma'5" d!ye de k!(a$m$* -ar, yan! '!5a%lar$kald$rmak, 0nn al($ndak! 0 s$rra ermek

demek(!r. Pek!, s$r n!ye 0ld2 &!! 0r(aya k0nmy0r da %erdeler!n!#er!s!ne s$rlan$y0r+.. Ç6nk6 s$r, 5!s!mler

alem!nde %erdelenmel!d!r. rada 'er 4ey %erdel!d!r, ak sen eden d!ye!r %erden!n ard$na &!*lenm!4s!n.

rada '!# !r!m!* r'yla, nryla de2!l, eden!yle (e*a'6r ed!y0r.


28/559

Sade5e )yle de2!l, s>ler 'er #e4meden akan syn, 0 #e4meden, 0a2$*dan &e#!4!yle d02rdan !r(!a($ 0ld2n

s)ylerler. O #e4men!n sy, 0 #e4men!n sydr. #e4men!n sy #e4men!n sydr. D0lay$s$yla s !le

#e4me aras$nda !r(!a( -ard$r. #e4meden akan s #e4men!nd!r.Kran, M'amme( #e4mes!n!n ak$(($2$ !r

!l'amd$r. H*. M'amme(3!n 'ak!ka(!ne !nen !r !l'amd$r. Kran -eM'ammed ?sa-@...

Had!slerde de a#$kland$2$ &!! "


29/559

Ç6nk6 k(sal k!(a% "!kra k!(aek", )2re(mek -e ya4anmak 6*ere &elm!4(!r."


30/559

Tasa--7n rada s)yled!2! !r 4ey -ard$r. Tasa--7 l!(era(6r6ne ak($2$n *aman 6(6n d!n! 'aya($ !r e2!(!m

me(0d 0larak al&$lar -e ne!den mane-! 0larak al$nm$4, ne!n!n a2*$ndanal$nm$4 nr !n(!kal e((!ren, s!ls!le !le

!n(!kal e((!ren mane-! damar... damar #0k )neml!d!r, mane-! damardandamara &e#er. &6n ($% !l!m! da'!

s!*!n 'as(al$2$n$*$n s!ls!les!n! ara4($r$r. Has(al$2$n$*$n &ene(!k s!ls!les!n! arar.Has(al$k &ene(!k s!ls!leye (a! !se

'!kme( de s!ls!leye (a!d!r. D0lay$s$yla &ene(!k s!ls!leye (a!! 0lrsan$*9 ener1!y!, nr !n(!kal e((!r!rs!n!*. O

nra 'en6* sa'!% 0lmayanlar, 0 nra an5ak (alee 0la!l!rler.

/an! arada 7ark -ar9 nra sa'!% 0la5aks$n$* -eya (al!% 0la5aks$n$*.

?Tar$k a7er Tnaya K6l(6r Merke*!nde ya%$lan "Ay$n S0'e(!"@

Pr07. Dr. Ma'md Er0l K$l$#3$n GG3(e ya*d$2$ (e*!


31/559

Fn!-ers!(es! Tasa--7 Ana!l!m Dal$ S!s(ema(!k Tasa--7 !l!m Dal$a4kanl$2$,


32/559

; Öld6rme (e4e6s6 en!ya -e e-l!yan$n, ne!ler!n -e -el!ler!n #0k#aa4$na &elm!4(!r. ndan d0lay$ 4e'!(

%ey&amer #0k(r. nn !*a'$: Al( mer(ee, 6s( mer(eey! )ld6rmek !s(er.nn see! k$skan#l$k 0la!l!y0r,

s!yas! a*$ 4eyler 0la!l!y0r, ama en (emelde anlamayanlar -ar. K! nlarKran (a!r!yle #02nlk(ad$r.


33/559

d6nyas$ -e na a!( !l!mler -ar. !l!mler !'mal ed!l!%, 70rma a!( !l!mler )ne#$kar$l$rsa, d!n !r yerden s0nra

%$'($la4$r, d0ndrlr. yen!ye(me m0lla (!%! Ç!-!*adeler3!n (ems!l e((!2!(a'r!kler, a1!(asy0nlar sayes!nde

(ekkeler as$ld$, der-!4ler d)-6ld6... m'r!ye(3!n D!yane(


34/559

; /6*y$l$n a4$nda (ekke -e medreseler!n ka%a($lmas$na kar4$ #$kan Ms(a7aKemal3!n yak$n arkada4lar$ da -ard$.

3Pa4am,


35/559

Sa'-, ay$kl$k demek(!r. Sekr sar'04lk, mane-! sar'04lk demek(!r. S!*nas$l e4er! 'aya($n$*da a*$ anlarda

'eye5ana ka%$l$rs$n$*, k! da'a #0k a4k 'aller!nde 0lr. S$r$ls$klam Q4$k0ld2n*da !y0k!myan$* nas$l

de2!4!y0rsa ayn$. K!msey! (akmama a4l$y0r. Ayn$ 4ey mane-!ya(!l!mler!nde de s)* k0ns. Sekr3e erenler

da2$n$k 4eyler s)yler, 6s(ler!ne a4lar$na da'! d!kka( e(mek(en -a*&e#erler.O d)nem A2$r 0l m0lla des!nler,3

yakla4$m$ neyse, 0na ayk$r$ 'areke( ederler. Kalender! (ar*da 'areke(e(meye a4larlar. Sa'- 'al!yse yan$kl$k

'al!. er!a( 'al!nde !r a2$rl$k -ard$r. S0nras$nda sar'04lk(r makl 0lan.Sar'04lk(an s0nra !k!n5! sa'- 'al!

&el!r. T0%lm !#!nde kend!n! ((an ama !# alemde sar'04 0lan... Onn !#!n


36/559

!k!n5! mer'aled!r. S!yas! !r !de0l01! 0larak -a'y0lnma* d!n. manada !rsa-a4 0ld2n &)s(er!y0r. M0dern

M6sl6manlar, de&)r6y0rsn*.

; /!ne !r s)yle4!n!*de esk! Çek0sl0-akya De-le( a4kan$ Ha-el3!n 3V. yy(0%lmlar$ 0 (0%lmda ka# (ane !l&e,

ka# (ane >l0*07 0ld2na &)re de2erlend!r!le5ek,3 s)*6n6 al$n($l$y0rsn*.


37/559

ye(erl! say$ 0l4m4 mdr+

; an !#!n esk!den 6re(!lm!4 0lanlar$n s0n 'alkalar$n$ ya4$y0r*..Halkalarda k0%malar a4laya5ak neredeyse.

an 'QlQ (ek (6k da'! 0lsa d02m (ar!'! Osmanl$


38/559

; kr! (emeller!nde R)nesans ya(m$y0r m+


39/559

; B6n6m6*de d!n adamlar$ ye(er!n5e ya4$y0r m s!*5e (asa--7, 'alk$ y)nlend!re!l!y0rlar m$+

; =ad!ren, de2erl! !mamlar$m$*$ (en*!' ederek s)yl6y0rm, m'r!ye( %r01es!n!n 6re((!2! d!n adamlar$, 5am!ye

5emaa( &els!n d!ye m!narey! sar$ la5!-erde, Cenera'#e renkler!ne0ya(a!l!y0r. Be#en y$l dak!kada

(era-!'(en #$karan 5am! yar$4mas$ !le 0lm4(. Alla'3(an D!yane( el k0yd.)yle '!lka( &ar!es! !mam (!%ler!

5am!ler!n r'an! !r merke* 0larak kr&lanmamas$ndan kaynaklan$y0r.

K!l!se )yled!r mesela. Oysa 5am!ler,

m'r!ye(3(en s0nra sal( >*!k! 'areke(ler!n ya%$ld$2$ yerlere d)n64(6.

; (era-!' yar$4$n$ anlayamad$m '05am en...

; Ey6%3(e !r !mam -ard$, ka%$s$n$n )n6 Mer5edes3lerle d0lyd. V reka(

nama*$, yed! dak!kada #$kar$y0rd. O

nama* nama* de2!ld!r, 0 nama* &6na'.

; Mer5edes3ler dem!4ken, Mekke3ye ya%$lan, aya2$ !l&! &)ren l6ks 0(el em*em T0--ers3a ne d!y0rsn*+

; a'a! yakla4$mda da mane-!ya($n d$4lanmas$ s)* k0ns 0ld2 !#!n


40/559

k!l!sey!, 'a-ray$ ka%a(mas$ndan s0nra GV3(e S0-ye(ler !rl!2!3n!n 6y656d0lmaya a4lamas$yla ayn$. Onlar s0n

y$ld$r yen!den kend! d!n! &elenekler!yle ar$4maya a4lad$.

;!* ar$4$y0r my*+

; !*de G Ek!m De-r!m! 'QlQ s6r6y0r.

RAD


41/559

; De-r!n )*ell!kler!n! !lmek la*$m. ', en5e , !rde*a-an(a1dan )(e a-an(a1d$r. Caka(

&er#ekl!k, 0nn '!#!r 4ek!lde anlamland$r$lamaya5a2$n$ da !7ade e(me*.6%'es!* Qr!er, sem0ller -e

en*e(melerle !#!nde lnd2 'Ql! !7adelend!rmeye #al$4m$4($r. sem0l!k !7aden!n m'(el!7 0lmas$ Qr!>n ya

da 0nn d!llend!rd!2! (asa--7 'ak!ka(!n !r eks!kl!2! de2!ld!r. S7l!2!na'-Ql !lm!ne da!r y6*eysel de 0lsa !l&!


42/559

sa'!! 0lmayanlar5a, (an$mlardak! !'(!la7, *a>ye( 0larak n!(elene!l!r. Asl$nda 'ak!ka( !r, 7aka( 0n *e-k ed!4

4ekl! #e4!(l! -e 7arkl$d$r. Herkes Q4$k 0la!l!r ama 'erkes!n ya4ad$2$ a4k,kend! 4a's (e5r6es!d!r. A4k '!kayeler!

!r!r!ne en*er ama 'erkes!n 4a's8)*el a4k (e5r6es! -ard$r.

W Ar!er ne*d!ndek! 6(6n s61ek(!-!(e sal( *e-k ed!4le !l!n(!l! !r drmm+ Ayn$ merke*den &e#(!kler! !r

n0k(a y0k mdr+

Tasa--7, *!k! !r mekanda >*!k! !r amel !rl!k(el!2!

!#!n !r araya &el!r, 'erkes!n mekanda !((!7ak 'al!nde 0ld2 !r (ak$m'areke(ler aymysa da (ek (ek m6m!n

0larak 0 eylemden alm$4 0ld2 'a* 46%'es!* 7arkl$ 0la5ak($r. Kel!meler!nedenlenme s6re5!nde s61ek(!-!(e,

Qr!>n l!san$nda 'Qk!m 0lr. y)n6yle (asa--7 asl$nda !r (6r "d!n 7else7e"s!d!r. K!4!den a2$ms$* !r d!n

7else7es! (an$m$ ya%$lama*.


43/559

HQller !r!r!n! (eell6r e((!r!r. D0lay$s$yla s7n!n ya4amak(a 0ld2 !r 'Qle--elk! ya4amak(a 0ld2 'Ql!n

s0n5 0lmak(ad$r. Tan$m da a'-Qle &)re 7arkl$l$k ar* eder. em 'Ql! ya4ayan$n (an$m$, 5emden 7arka &e#(!k(en

s0nra 7arkl$la4a5ak($r.

W 'alde , "(asa--7 'Ql !lm!d!r", (an$m$yla (amamen )r(64mek(ed!r.

E-e(, n Qr!er!n me(!nler!n! 0krken da'a ra'a( 7ark eder!*. 6sl%(an ;'aer k!mseler!n d64(626 en

6y6k yan$l&$, Qr!er!n s)*ler!n! %arad0ks -e as6rd !7adeler 0larakn!(elemeler!d!r. Örne2!n a'-Ql !lm!n! d!kka(e

almadan, n sa'!% 0ld2 Hak -e 'alk na*ar$d$r. Ar!7 *6"l;5enQ'eyn -e *6"l;-e5'eynd!r.

Tasa--7n ya%$s$nda 0lan s6rekl!l!k ?%erenn!al@, %$'($la4($r$lm$4 -ed0ndrlm4 !r (an$ma m6saade e(me*.

H6lQsa (asa--7n a#$dan ak$ld$2$nda (ek !r (an$m$ y0k(r. An5aks61ek(!7 0larak !lm! (e5r6e eden


44/559

Qr!er!n l!sanlar$ndan s6*6len '!kme(, !k!n5!l k!4!ler (ara7$ndan(an$mlamada yard$m5$ )2e 0larak kllan$la!l!r.

W a2lamda s!* !r (asa--7 (an$m$ ya%a!l!r m!s!n!*+

!md! e2er d!n! !l!mler! e%!s(em0l01!k manada -arl$k mka!l!ne, yan!-arl$2$n kar4$s$na k0yarak

de2erlend!r!rsek, -arl$k (ek !r mer(ee de2!l, mera(! ?'!yerar4!@ 'al!ndeka(e&0r!l! ?ka(manl$@ !r ya%$da 0ld2

!#!n nn kar4$l$2$nda 0l4an !l&! de d0lay$s$yla mer(eel! 0la5ak($r.Mesela mera(!! &)*e(erek (asa--7,

d!n !l!mler!n arke0l01!s! 0larak (an$mlaya!l!r!m. /an! sa('$n, &)r6n6m6n6nka*$larak al((an 0 &)r6n(6n6n

'ak!ka(!n!n #$kar$lmas$ !lm!d!r (asa--7. n y!nel!y0rm, >*!k&er#ekl!kler!n (ar!>n! ya%mak !l!m

adamlar$n$n !4!d!r. M0dern 'aya( (ar*$ da !rey! na !5Qr eder. Ama Qr!7(an$mdan ka#ar. !ra Qr!7e (ar!7

&erekme*. Xr!7, (an$m ya%an de2!l ya4ayand$r.

W Tan$mlaman$*dan (asa--7n d!n!n )*6n6 ?l6@ !drak !#!n !r #al$4ma (6r60ld2n anl$y0rm.

na ek 0larak ya%m$4 0ld2m (an$m, d!n!n !nd!2! /65e Kaynak3la !r(!a($da !#er!y0r. Te-!l, a4a, !lk 'al!ne

d)nd6rme, asl$na !r5Q e(mek(!r. !r 4ey!n 'ak!ka(! asl$ndad$r. As$l!l!nme*se sre(!n !r anlam$ 0lama*. !ra

sre( !lke #$karmak !#!n !nm!4 !r k0%yad$r. D!n mamela( !(!ar!yle,y&lama !(!ar!yle sre((!r, !r (e*Q'6rd6r.


45/559

W !r %r0lema(!k 0larak Tasa--7 !lm!n!n men4e!nden s)* ede!l!r m!s!n!*+

M0dern (0%lm me(a>*!k(en *akla4($2$ !#!n kend!s! a4l$ a4l$na !r

%r0lema(!k drm ar* e(mek(ed!r.

y6*den mane-! ya4am -e (asa--7a %r0lem 0larak yakla4$lmas$n$d02rs (a!! kar4$l$y0rm. nlar redd;!

m!ras ed!lm!4 !r &elene2!n, !r a($n &elene2!n d$4lanmas$ ne(!5es!nde'sle &elm!4 (a!! s0n#lard$r.

Tasa--7n men4e!ne da!r %r0lema(!k yakla4$mlar$, )rne2!n 'Qr!5! !r(ak$m (es!rlerle -65d ld2na da!r

yakla4$mlar$, ele alal$m. D!n kend!s!, ne!ler nrndan !n(!kal ede ede &el!r.Ha((a k!m! %ey&amerler

!r!rler!n!n karde4ler!d!r de. S0y !rl!k(el!2! 0lan ne!ler!n mesa1lar$ndada k!m! *aman en*e4meler s)*

k0nsdr. Mesela, Te-ra("(a &e#en, "Tanr$, !nsan$ ?Qdem!@ kend! sre(!nde yara(($." aye(!,


46/559

makam$ !#!n de kllana!l!rs!n!*. Alla'"$n -el!ler! 'an&! ne!n!n (a'(;$(asarr7 al($nda !se ; Msa,


47/559

M'ammed '!kme( (a'(;$ (asarr7nda lnan -el!n!n kend!s!ne 'as !r(ak$m s$rlar$, nrlar$, -arl$k -e Qlem

(asa--r -ard$r. e 0r!1!nald!r. nn 0r!1!nal!(es!n! &6n #0k ra'a(&)*leml!y0r*. !*de 'en6*

ke47ed!lmem!4 !rer ada 0lan ln"l;Ara!, Me-lQna, Sadredd!n K0ne-, A*!*6dd!n =ese7 &!! Qr!er ;a($n$n

kend! H$r!s(!yan a*!*ler! 0lmas$na ra2men; 0nlar (ara7$ndan da !l&!ylekar4$lan$y0r. !r H$r!s(!yan ra'!% ana 4n

s)ylem!4(!r: "Me-lQnQ en! de e(k!l!y0r." "H$r!s(!yan a*!*lerden sen!

e(k!leyen k!mse y0k m+" d!ye s0rd2mda

$srarla s)*6n6 (ekrarlad$: "Onlardan da !s(!7ade ed!y0rm ama Me-lQnQ"n$nmane- n67* -e dere5es! !r

a4ka."

Akl;$ sel!m sa'!! 'erkes Qr!erden !s(!7ade e(mek(ed!r ama mm d!!ne$4$k -ermemek(ed!r. A5$na5ak !r

drmday$* *!ra !nsan$m$* 6*er!nde drdklar$ 'a*!nen!n 7ark$nda de2!ller. Ama !r &6n !r!ler! al((an 0 'a*!ney!

#eker.

W S7ler!n Kr"Qn !l!mlerle 0lan !l!4k!s!nden k$sa5a s)* eder m!s!n!*+

Tar!'(e '!#!r s7 y0k k! 4er!a( !l!mler!n! (a's!l e(me mer'ales!nden&e#mem!4 0lsn. Ulm;$ 4er"!yyen!n s7ler

(ara7$ndan YIY yy. s0nlar$nda !'mal ed!lmes! k$smen d02rdr. EkQ!r;!s7yye yan! (asa--7n kr5

nsrlar$ 0lan s7ler asla *a'!r! !l!mler! &)* ard$ e(mem!4lerd!r. D)r(ka%$n$n, k$rk makam$n !r!n5! ka%$s$ Q;$

4er!a(($r.


48/559

W EkQ!r;! s7yyen!n 7$k$'la 0lan !l!4k!s! ned!r+

C$k$', (e7akk' yan! der!nlemes!ne anlamak demek(!r. Had!s;! 4er!7(e "Alla'd!nde !r k!msen!n 'ayr$n$ (ale

ederse 0 k!msey! d!nde 7ak!'8der!n anlay$4 sa'!! k$lar." den!lm!4(!r. "Der!nanlay$4l$ k$lmak" ka-ram$ da'!

asl$nda (asa--7n d024na mesned (e4k!l ede5ek 'ad!slerden !r(anes!d!r. Caka( rada seman(!k !r 0ynama

ya%arak "'kk# k$lar" d!ye anlam -er!rler -e )yle5e ama4ka !rsa'aya manay$ !nd!r&erler.

C$k'$n 0r!1!nal!, >!l;! nee-!d!r. Akl;$ M'ammedy! !lmeden eden;!M'ammedy! anlamak *0rdr. !ller! kal!nden ne4e( eder. S7ler sade5e >!l;!nee-y! anlamakla kalan k!mseler

de2!llerd!r. C!!l;! nee-n!n !#!ne n67* eden k!mselerd!r. nn yan$ s$ra!nsan$n 'aya( alan$ >*!k Qlem ?4e'Qde(

Qlem!@ 0ld2 !#!n r'Qn a4k$nl$2$ elde ede5ekse >*!k !r (ak$m!Qde(lere8eylemlere m(laka !'(!ya#

dya5ak($r. C!*!k! !Qde(lerde !se Pey&amere (a! 0lmak *0rndad$r. "en!nas$l nama* k$l$y0r 0larak

&)r6y0rsan$* s!* de )yle k$l$n$*." y6*den !*ler Ha*re(;! Pey&amer!n7$k'$na (a! 0lmak *0rnday$*. Caka(

4n da &)* ard$ e(memel!y!* k!, sal( *a'!r! eylemler! !lmek -e ya%makd!n!n 6(6n -e5!eler!n! yer!ne

&e(!rmek, anlam$na &elme*. -e5!eler!n s!*de 0l4(ra5a2$ !# ya%$ya&)re '6k6m -er!l!r.

W S7ler !k!s! ?*Q'!r8Q($n@ aras$ndak! den&ey! nas$l &)*e(m!4lerd!r+


49/559

y0l -e mane-! 6s(ad$nr0l6 ned!r+

e'Qde( Qlem!nden l- Qlemlere ya%$la5ak 0lan d!key sey!r m'akkak !r

ara# yard$m$yla 0lmal$d$r. /a(ay


50/559

d6*lem !#!n de drm ayn$d$r asl$nda, #akla ya%m$4 0ld2m* !r y0l5l2 d646nel!m mesela, %!l0(a y0l (ar!7

edem!y0r*, )l6 y$kay$5$n$n el!ndek! )l6 &!! (esl!m 0l% seya'a( ed!y0r*.C!*!k! alemde 'er'an&! !r 4e're

(r!s(!k !r &e*! ya%($2$m$*da da drm ayn$d$r. !r re'ere !'(!ya# dyar$*.H!# k!mse 4n d!ye!l!r m!:

"Re'er kal e(mek !r 4!rk(!r, 4e'!rle en!m arama re'er n!#!n&!r!y0r+" en 4e'r! (ek a4$ma

d0la4a5a2$m dersen y$llar$n kay0ld2 &!! y0llar$n da kay0la!l!r. Oysare'ere (a! 0l% !k! &6nde 4e'r!

e(ra$5a &e*mek -e 4e'r! (an$mak da'a k0layd$r.

W /an!, a4k 4e'r!n! (emQ4Q e(mek !s(eyenlerde a4k;4e'r!;re'erler!nekes!nl!kle m6ra5aa( e(mel!d!rler.

Kes!nl!kle, ya(ay Qlemde ?a7ak Qlem@ -ar 0lan, da2lar, -ad!ler, #rmlar,k)yler, kasaalar, 4e'!rler9 d!key

Qlemde ?en76s Qlem@ de -ard$r. /0lda e4k$yalar, y0l kes!5!ler ?k((Q;$ (ark@-ard$r. /0l da ayak kayd$ran

?me*leka;! akdQm@ a4amalar -ard$r. ndan d0lay$ "del!ls!* &!d!lme*, y0llar 'aram" denm!4(!r.

W Re'er;! 'akky! nas$l 7ark ede!l!r!*+

K!4!n!n &)r6n6r r6(es! eser!nde. /an! !r kQm!l!n n(kndan, ses!nden,'Q*$r lnd2 Qn -e mekQndan 7ey*

-e ereke( al$n$r. '!ssed!l!r. !r m6r4!d!n s)*ler!nde kes!nl!kle )l656l6k, %ar#alay$5$l$k, !k!l!k, sen;en

ka-&as$, en;en;en, en d02rym d!2erler! yanl$4 0nlara &!(mey!n(6r6nden laar asla yer lama*. Te-'!d


51/559

makam$na eremeyen !r k!mseden (6r s)*ler sQd$r 0lr. Q(a erenM'ammed! -el, "'erkes y0lna" der

k!msey! d$4lama*. "El yaman !* saman" der. Kend!s!n! a'kar"l;!Qd?kllar$n en 'ak!r!@ 0larak &)r6r. Herkese

(eess6m eder, ma'lka(a 4e7ka(l! da-ran$r. !rQ M'ammed! -el! !l!r k!,"S)*ler!n8&)r64ler!n 7arkl$ 0l4

'Qller!n m'(el!7 0l4ndand$r." ?3l;a'-Qld!r.@

W


52/559

!nsanl$2$n r'Qn de2erler!ne ka(k$da lnamad$2$n$ (ar($4$y0r -e kend! "!lerleme "ler!nden ra'a(s$* 0ly0r.

De2erler!ne d)nmeye #a2r$da lny0rlar. "


53/559

IRIA"n$n Osmanl$ !l!m l!(era(6r6ne da!r yay$mlam$4 0ld2 eserlereak($2$m$*da m6ell!er!n yar$dan

7a*las$n$n s7 0ld2n #0k ra'a( &)r6r6*. Örne2!n, S6leyman!yeK6(6%'anes!nde, eser!n!n !r!s!nde End6l6sl6

!r Qr!7(en ma(ema(!k ders! ald$2$ kayd$ lnan DQ-d;$ Kayser! k!md!r+


54/559

a4a 0ld2 ar($k ayan;eyan 0r(ada. Tekn0l01!k 5!'a*lar #0k #akesk!y0r.


55/559

kaleme al$nan eserler, ya (Ql!'! ya-er &!der de k!(lelere mQl 0lr, ya dakend! m'(e-Q -e !7ade a2$rl$2$n$ 0r(aya

k0yarak. . . Mesne- n0k(ada nas$l !r yerde dry0r+

Ma'md Er0l KILIÇ: Mesne- ya*$ld$2$ (ar!'(en !(!aren k$yme(l! !r !l'ameser! 0larak, Qde(a mkaddes !r eser

0larak &)r6lm64(6r. Ö*ell!kle Me-le-l!k (ar!'!n!n !lk de-!rler!nde Mesne-3n!n Me-le-ler el!nde Qde(a

'a(med!len !r k!(a% 0ld2n &)r6y0r*.

An5ak da'a s0nrak! d)nemlerde Me-le-l!k d$4$ (arka(ler!n de )neml! !rk!(a$ 'Ql!ne &elm!4(!r. &6n Mesne-

6*er!ne ya%$lan 4er'lere ak($2$m$* *aman 4Qr!'ler!n sade5e Me-le-l!k y0lndan &elmeyen, Me-le-l!k d$4$

y0llardan da &elen !nsanlar 0ld2n &)rmek(ey!*. Hal-e(, =ak4,KQd!r. . . !l'. &!! #0k de2!4!k kes!mlerden

!nsanlar$n 4er'ler ya%($2$n$ &)rmek(ey!*. Ha((Q


56/559

Me-lQnQ3n$n !r !r7an ak(ar$4$d$r9 7aka( d!2er a*$lar$ da 0lmam$4'Qd!selerd!r, Me-lQnQ (ara7$ndan

kr&lanm$4($r. !nQenaley' Me-lQnQ Ha*re(ler! 3nde anla($m sana(lar$n$n yan! 4!!r!ye( (ara7$n$n -e (a'k!ye

y)n(em!n!n de k--e(l! 0ld2n &)rmek(ey!*.

enQ;$ Alla' Kr3Qn3da: "!* s!*lere !rer m!sQl -er!y0r*." yrr. Ak$lsa'!%ler! !#!n, -er!lm!4 m!sQllerde

#0k 6y6k )rnekler -e al$na5ak !re(ler 0ld2 !ld!r!l!r.


57/559

y!yerek -e Mesne- 0kyarak &!(m!4(!r." 5e-a$n$ -erm!4.

rada kas(ed!len 4ey 4dr:

P!r!n# %!la-$ *en&!nl!k alQme(!d!r. a(en Osmanl$3ya da #0k s0nralar$d$4ar$dan &elm!4(!r. Ama Anad0l 'alk$n$n

#0k (6ke((!2! &$dalardan 0lan l&r !r m6(e-Q*$l$k alQme(!d!r. D0lay$s$yla s)*6 4)yle y0rmly0r*:

Osmanl$ !yana ka%$lar$na kadar #0k 6y6k *en&!nl!kler el!yle de2!l,m6(e-Q*$ ya4an($lar$yla !r yandan l&r

y!yerek, !r d!2er yandan da r'lar$n$ Mesne- #e4mes!nden d0ldrarak&!(m!4lerd!r.

a(en alkanlar3$n


58/559

'akk$nda re*!lya as$ll$ Pal 0el'0 !s!ml! ede!ya(#$yla ya%$lan !rr)%0r(a1da: Zen S!mya5$ r0man$n$n

'!kQye )r&6s6n6 0km4 0ld2m Mesne-3 den !r )l6mden ald$m.[dem!4(!r. !(!ra7 &6*el !r 4eyd!r.


59/559

rada Mesne- dersler! ya%$lm$4($r. Ta! k! rada Mesne- ders!n! ya%an6s(Qd$n, '05an$n 'em *Q'!r !l!m

m6k(eseQ($, 'em de mQne- *e-k! 0ran$nda de2!4!k Mesne- dersler! ya%$lm$4($r.

a#$dan ak$ld$2$nda Mesne- !*!m 502ra7yam$*dak!


60/559

!nsan )*ell!2! ld2n -r&lad$2$n$n !r &)s(er&es!d!r. Mesne-3y!)l6ms6* k$lan )*ell!k, r'a '!(a% ed!y0r

0lmas$, r'n )l6ms6* 0lmas$ndan d0lay$, 0 eser!n *aman$n$ a4arak&6n6m6*e, 'a((Q &6n6m6* s0nras$na

*anmas$d$r. Ç6nk6 !nsan$n r'Qn y)n69 *aman de2!ld!r, $rk de2!ld!r,ka-m de2!ld!r, 5!ns de2!ld!r. /an!

!nsan$n r'Qn )*ell!kler!, 'an&! ka-!mden, 'an&! (0%rak(an, 'an&!502ra7yadan, 'an&! 5!ns!ye((en 0lrsa 0lsn

0r(ak !nsQn esaslard$r. O e4re7;! ma'lk 0lman$n -erd!2! !r )*ell!k(!r. na'!(a% e((!2! s6re5e 'er (6rl6 eser,

)l6ms6*l6k syndan !#m!4 0lr -e de !#!r!r. (6r eserlere ZklQs!kle4m!4eser[ den!r.

/6*ak$: )yle !r a4ar$, 'an&! (emel k6l(6r6n -e 0l&nl2n eser!d!r+Me-lQnQ3n$n Mesne-3y! 0r(aya k0yan

da2ar5$2$n$n )*6nde neler -ard$r+

Ma'md Er0l KILIÇ: Her eser!n !r d02m s6re5! -ard$r. Ö*ell!kle (asa--7l!(era(6rde !r eser!n ya*$lmas$

m0dern ya*arlar$n ya*$lar$n$ ya*$4 (ar*$ndan 7arkl$ 0larak da'a #0k !l'am y0lyla 0ld2 !#!n )n5el!kle )yle

eserlere 'Qm!le kal$n$r. s6re# !#er!s!nde !r dy& y02nl2 ya4an$l$r-e n!'aye( 0nn !r !n>5Qr$ ?%a(lamas$@

sre(!yle eser 0r(aya #$k$-er!r.

MQne-!ya( Qlem!nde 'Qm!le kalmadan eser -erenler, %ek '04 &)r6lme*ler.!nQenaley' Me-lQnQ Ha*re(ler!3 n!n

eserler!n! ya*madan e--el kend!s!n!n #0k &6#l6 !r mQne-!ya( 'aya($ ya4ad$2$n$ &)rmek(ey!*. Her ne kadar

Me-le- #!les! !le Hal-e( era!n!nde a*$ 7ak 7arkl$l$klar -arsa da #!leye&!rd!2!n!* *aman !r #k me(reye !r


61/559

#k me(re 0lan !r alan !#er!s!nde -e &e5eler! '!#!r 4ek!lde s$r($n$*$n ya(a2a -eya d-ara yaslanmadan ymak

sre(!yle sade5e m6((ekQya #enen!*! dayayarak ymak sre(!yle&e#!re5e2!n!* !r &6n, ard$ndan !r &6n,

ard$ndan !r &6n. . . K$rk 6s(6ne k$rk &6n #$kard$k(an s0nra (6reserler! ems;! Ter!* !s!ml! !r &)n6l

#el!5! !le kar4$la4mas$ ne(!5es!nde *a(en yanmaya 'a*$r me43ale !rden ale- alm$4 -e eserler 0r(aya #$km$4($r.

mQnQda Me-lQnQ3 da 0 eserler!n, 0 4!!rler!n mQne- aas$, !r ak$maems;! Ter!*3 d!r. ndan d0lay$

*a(en eser!ne K6ll!yQ(;$ ems dem!4(!r. /an! nlar$ en s)ylemed!m '05ams)yled! anlam$nda. =e 6y6k !r

ede%. Tam !r 7enQ >34;4ey' 'Ql!. . .

Me-lQnQ eserler!n d02mndan e--el, !r#0k d02m s$k$n($lar$#ekm!4(!r. n '!sseden 'as m6r!dQn$ndan

0lan Çele! H6sQmedd!n E7end! 0n Qde(a (a(l$ !r 4ek!lde !knQ e(m!4 -e eserler!n *'ra &elmes!ne ara5$

0lm4, eel!k e(m!4(!r.

!nQenaley' Çele! H6sQmedd!n 0lmasayd$, elk! Me-lQnQ eserler!, s)*ler! s)ylem!4 0lmaya5ak($,

s)ylemeden &!de5ek(!. Ç6nk6 ($%k$ d!2er Qr!erde de 0ld2 &!!,

Me-lQnQ3n$n da ya*mak ar*s, derd!

(a4$mad$2$n$ &)rmek(ey!*. !ra Qr!er !r 4ey! ya4amay$ (er5!' ederler./a4aman$n le**e(! !#er!s!nde m6s(a2rak

0lan !r k!4! n a4kas$na ak(armay$ 'em y&n &)rme* -e 'em de !rse-&! 'Ql!n!, !r )*el 'Ql!, !r ma'rem

'Ql!, a4kas$yla %ayla4may$ a'lQken kend!ler!ne yed!reme*ler. nsade5e Me-lQnQ3da de2!l,


62/559

An5ak !r#02na ;


63/559

/aln$*5a M'ammed y0lnn (0%ra2$y$m en

ndan )(e !r s)* dese 'er k!m, kar$4$k#a,

Israrla 4!kQye(#!y!m 0ndan -e 0 s)*den..

Me-lQnQ Ha*re(ler! rQs!nde, a2l$ lnd2 #!*&!y! ne( !r 4ek!lde!7ade e(mek(ed!r. Me-lQnQ3ya a4ka !r

#!*&! arama ey'de !r #aad$r. HQs$l$, Mesne-!3 n!n sa'!% 0ld2 m$kna($s0 'ak!ka(;! M'ammed!yye3n!n a4k

mek(e!ndek! !7ades!d!r.

/6*ak$: M'(el!7 d!llere (er56me ed!len Mesne-!ler, &er#ek Mesne-3y! nekadar yans$($y0r+ a($ d6nyas$,

Mesne-3ye, &er#ek(en 0ndan 7aydalanmak !#!n m!9 y0ksa '6man!s( yakla4$mlar$n$ des(eklemek !#!n m!

y)nel!y0r+

Ma'md Er0l KILIÇ: Her (6rl6 >l0*07n, !l&en!n, Qr!>n s)*6 s)ylend!k(ens0nra ar($k !nsanl$2$n 0r(ak mal$

0lr. !nsanl$k(a k!m ne n!ye(le anlarsa anlar -eya anlama*. !nQenaley'Me-lQnQ3 n$n s)*ler! de, a*$lar$n5a

kend! !(!ka( -e !nan$4lar$na ydrlmaya #al$4$lm$4($r. Oysa Me-lQnQ3y$d02r anlamak, 0n kend! 'a-*

!#er!s!nde anlamak demek(!r. Onn na y)nel!k de ey!(ler! -ard$r *a(en.Mesne-!3 n!n !lk ey(!n!n !#!nde

na da 5e-a% -er!y0r:

"H!# k!mse en!m dernmda ya(an$ ara4($rmad$. Herkes en! kend!neydrmaya #al$4($. Herkes ana !r

y)nden ak($. Herkes ana kend! &)rmek !s(ed!2!, akmak !s(ed!2! 4ekl!yleak($..." anlam$nda !r s)* s)yl6y0r.


64/559

/an! 0nlar$n &)rmek !s(ed!2! Me-lQnQ de2!l!m en, d!y0r.

M'(el!7 d!llere (er56me ed!len Mesne-!3 lere &el!n5e, 0nlar$n &er#ek

Mesne-!ler! ne kadar yans$(($2$, (er56mede

anlay$4lar -e ak(ar$4lar n!s%e(!nde ne kadar ne ya%$la!ld!2!ne %aralel0larak de2!4!r. . .

MeselQ: =!5'0ls0n3$n


65/559

(er56me de2!ld!r. Crans$*5aya (am (er56me


66/559

Mesne- de )yled!r, Css3l;H!kem -e C6(6'Q(;$ Mekk!yye de )yled!r...el!rl! !r d6*eye &elmeyen !nsanlar

me(!nlerden !r 4ey anlama*lar. Me(!nlerden !r 4ey anlamaya5aklar$!#!n de ZMesne-3ye d0knmalar$na

m6saade y0k(r.[ denm!4(!r. me5Q* 0larak s)ylenm!4 !r s)*d6r. /0ksaellemes!nler, el s6rmes!nler

anlam$nda de2!ld!r. El s6r6y0rlar *a(en, 'erkes s6r6y0r. Ama 4 !r&er#ek(!r k!, el!ne alan a*$ !nsanlar: Zen

Mesne-3y! 0kdm, '!#!r 4ey anlamad$m, '!kQye anla($% dry0r.[-eya Zana y&n 0lmayan &ayr;!

a'lQk !7adeler -ar.[ d!yerek el!nden a(a!lmek(ed!r. Tar!'(e HQr!5!ler!n !r *6mres! -ard$. Kr3Qn;$ Kerm3 de

&e#en /s7 k$ssas$n$ kend! Ms'aar$ndan #$karm$4lard$. nn -a'!y0ld2n !nkQr e(m!y0rlard$. Za'!yd!r

an5ak !* n nama*da 0kmay$ edee m&Qy!r -e a'lQka ayk$r$&)r6y0r*.[ d!yerek ;s6mme 'Q4Q; Alla'3(an

da'a a'lQkl$ 0ldklar$n$ !r ak$ma !dd!a ed!y0rlard$.

Ra'le;! nee-!den &e#meyen k!4! Kr3Qn;$ Kerm3den !r 4ey anlamam$4($r-e 0n !nkQr e(m!4(!r. D0lay$s$yla

Kr3Qn;$ Kerm3! !nkQr e(meden e--el, )n5e Ha*re(;! M'ammed3!nmek(e!nde e2!(!lm!4 0lmak &erek!r.

drm y6ksek '!kem eserler 0lan Mesne-;! er7 -e Css3l;H!kem &!!eserler !#!n de &e#erl!d!r. Berekl!

(Ql!mden &e#meks!*!n nlar$ el!ne al$% 'akk$nda y0rmlar ya%mak yanl$4($r. Ön5e A4k;$ Me-lQnQ3da

yanma*san$* Mesne-! s!*e k0n4ma*.


67/559

s!*e '!#!r 4ey s)yleme*.

/6*ak$: Me-lQnQ, )yle !r 56mley! anlamayan, ar( n!ye(l! m'al!er !#!n

s)yl6y0r 46%'es!*. Oysa kend!s!,

ka%al$ meseleler! !le anla4$l$r 'Qle &e(!rmek !#!n '!kQye 6slyla !drakler!a#m$4($r. HQl )yleyken k!m!ler!n!n

ayd$n k!ml!2! !le kalk$% Ha*re(;! Me-lQnQ3 ya -e Mesne-3ye &6n de 'aks$* (enk!(ler y)nel(mes!ne ne

d!y0rsn*+

Ma'md Er0l KILIÇ: (a! !r s6re#(!r. Aye((e ne yrlr: ZH!#!lenlerle !lmeyenler !r 0lr m+[

D0lay$s$yla !l&!de -e *e-k(e dere5eler -ard$r. Herkes kend! drd2 yerden 'ak!ka(e akar, Ha*re(;!

Pey&amer3! anlamak !r se-!ye !4!d!r. Herkes Ha*re(;! Pey&amer3!anlayamaya5a2$ &!! Ur7al$ =Q3n!n

(Q!r!yle:

Herkes #ekeme* kemQn;$ M'y!ddn3!. . .

Herkes M'y!ddn3! Ara!3n!n keman$n$ yan! yay$n$ #eke5ek %a*ya sa'!%0lmad$2$ !#!n 0n anlayamaya5ak($r.

Ayn$ 4ek!lde 'erkes!n Me-lQnQ3y$ anlamas$n$ eklemek de ey'de !r2ra4($r. (a! !r 'Qd!sed!r. Ta!

0lmayan rada !7(!raya -aran, Ha*re(3 e ;!7(!ra d6*ey!nde kend! y0rmlar$n$ Ha*re(3 e yak$4($rmak(an !are(; 0lan

!7(!ralard$r. E'llla' ndan ren5!de 0lr. Hem 0nlar n s!neye #ekse!le Hak kal e(me*. Bayre(lla'a

d0knr. T0ka( da 7ena #$kar. Kaa2$n sa'!! -ar e7end!ler.


68/559

/6*ak$: Mesne-! &!! 6s( se-!yede kaleme al$nm$4 eserler!n 'em 'Q!*0ldklar$ k$yme( 'em de anlam d6nyas$n$n

!r#0k k!4!ye ka%al$l$2$ (6r eserler 6*er!nde (ar!' 0yn5a say$s$*#al$4malar ya%$lmas$n$ da eraer!nde

&e(!r!y0r. Mesne-! 6*er!ne ya%$lm$4 en )neml! #al$4malardan !r k$sm$n$saya!l!r m!y!*+

Ma'md Er0l KILIÇ: Sade5e !rka# )rnek -erey!m. . .

Mesne-;! er7 dey!n5e akla &elen !lk !s!mlerden !r!s! '!# 46%'es!* s mer(eeler!ne &)re

(an*!m e((!2! !r k!(a$ lnmak(ad$r: =!sQ;$ Me-le- ad$nda.. nn &!!!r#0k klQs!k 4er' -e (asn!7 )rne2!

saymam$* m6mk6n. An5ak !r r)%0r(a1$n 'ddn a4an !r me-*. . .Sade5e 4n s)yleyey!m:


69/559

BÖLPI=ARLI3mn -e e>k A=3$n (er56meler!d!r. Ö*ell!kle e>k A=H05a3n$n (er56mes! anla4$l$rl$k

n0k(as$ndan &aye( &6*el !r #al$4mad$r. !!r!ye( #0k &)*e(!lmem!4(!r.

/6*ak$: H05am, !r de 4)yle !r )neml! n0k(a -ar: Me-lQnQ3y$ -e Mesne-3y!&6n6m6*de 7arkl$ m!'raklardan

%ek #0k k!mse 7arkl$ 4ek!llerde sa'!%len!y0r. n nas$l y0rmlamal$+ "=e0lrsan 0l &el" !7ades!ndek! maksad$

#er#e-ede a#$klar m$s$n$*+

Ma'md Er0l KILIÇ: Her 4eyden )n5e, Ha*re(;! Me-lQnQ %0r(res!n! d02r#!*mem!* &erek!y0r. %0r(rey!

an5ak kend!s!n!n s)yled!kler!nden y0la #$karak d02r #!*e!l!r!*.S)yled!kler!nden 'areke(le 0na ak($2$m$*da

Ha*re(;! M'ammed3!n mek(e!ne a2l$, s!ls!les! ell!, y0l ell! !r Qr!7&)rmek(ey!*. n0k(ada (al0 (6m6yle

ne((!r.

An5ak (a! a*$ !nsanlar kend! (((klar$ y0l -e &)r646 me4rla4($r$%kend! %r0%a&andalar$n$ ya%mak !#!n,

)yle !l&eler!n !s!mler!n! -e eserler!n! kllana!lmek(ed!rler. eserlerdena*$ %asa1lar s!yak -e s!aklar$

5$m$*la ay$klanmak sre(!yle )yle !r 4ek!lde 0r(aya k0nmak(ad$r k!,kar4$n$*da ama4ka !r 4a's$n %0r(res!

0l4mak(ad$r. Ondan d0lay$d$r k!, Me-lQnQ3 y$ d02r anlamak !#!n 0n6(6n 0larak de2erlend!rmek &erek!r.

An5ak !r de 4)yle !r n0k(ay$ &)*den ka#$rmamam$* &erek!y0r: !*!m

Qr!er!m!* )yle Qr!erd!r k!, a4k


70/559

mek(e!nde er!yenler kadar, 0nlar$ ar( n!ye(le -e k)(6 n!ye(le alanlar !le!r m6dde( s0nra d)n646rler, de2!4!rler,

&6*elle4!rler.

Malm;! Qln!* Ha*re(;! Me-lQnQ3ya !*a7e ed!len !r s)* -ard$r: "=e 0lrsan0l &el" s)* 'ak!ka(!nde E

Sad E3l;Hayr !s!ml! !r *a($n s)*6d6r. An5ak mQnQ 0larak Me-lQnQHa*re(ler! 3n!n me4re% -e (ark!ne #0k

ayk$r$ !r s)* de2!ld!r. Ç6nk6 0 s)*de: "


71/559

M0dern !nsan$n ya4ad$2$ nal$m$n nedenler!n! !*!mle %ayla4an MarmaraFn!-ers!(es! '05alar$ndan -e T6rk


72/559

0ld2n &)*ler )n6ne ser!y0r. B6n6m6* !nsan$n$n ya4ad$2$ nal$m$n en(emel see!n!n 3!nsan$n 0l43 !le

!l&!l! s0rlara -erd!2! 5e-a%larda 0ld2n s)yleyen Pr07. Dr. Ma'm( Er0lK$l$#, "


73/559

s0rlar$na 5e-a% -ermed! -e !'mal e((!. On sade5e d$4$n$ s6sleyen !r0r&an!*maya !nd!r&ed!. 0dy #al$4malar$

!le -65dn &6*elle4(!rmey!, an(! a&!n& #al$4malar$ !le ya4lanmaya kar4$drmay$ )26(led!. Oysa ya4lanmaya

kar4$ 0lmak demek ade(a )l6me kar4$ 0lmak demek(!. HQlk! !l&el!kanlay$4$nda ;, ;, ;V ya4 aras$ &!!

!nsan 'aya($nda 3l! de-reler lnmak(ayd$. Her d)nem!n !nsan$n0l4mnda, (ekQm6l6nde -e mane-!ya(

!lerlemes!nde )neml! %ay$ -ard$r.

; M0dern !nsan, )l6mden )les!ye k0rkan -e ya4lanmay$ drdrmak !#!nan(! a&!n& ya%an !r !nsan 'al!ne &eld!.

Her &a*e(e say7alar$nda !nsanlara !l&!ler! ak(aran ya*$ -e 'aerlereras(l$y0r*. . .

3l$ ya4lardan s0nra !nsan$n eden! -e >*!k! &er!lemes! 0larak al&$lanann)r0 >*y0l01!k damarlar$n ($kanmas$yla

!rl!k(e, !nsanda a4ka !r de2!4!m 0r(aya #$k$y0r. ey!n damarlar$n$n($kanmas$, yan! ya4l$l$kla eraer !r

0l&nlk !r kemal -e da'a 6s( dere5e !l&el!2!n a#$lmas$ !r anlay$4 -ard$Belenek3 (e. Caka( kayed!ld!. e

ya4l$l$k !r %r0lem -e kr(lnmas$ &erekl! !r 'as(al$k 0larak &)s(er!ld!.


74/559

da Er!5' Cr0m3n (a!r e((!2! 30lmak3 -e 3sa'!% 0lmak3 ayr$m$n$ !r kereda'a d646nmem!*e see!ye( -erd!.

Demek k!, !nsan$ !nsan ya%an 4eyler !nsan$n sa'!% 0ld2 4eyler de2!l,0nn 0l4n el!rleyen 4eylerd!r.

0l4a 5e-a% -ere5ek 0lan da d646n5eler, ak$mlar -e 7else7elerd!r. M0dern!nsan ka%$lar$ #almaya a4lad$ -e

(6r ka%$lar da !nsana &er#ek m(ll2 ne kadar -ere!l!r s0rsnkar4$m$*a #$kard$. s0ry 5e-a%lamak !#!n

Me-lana, !l&eler ded!2!m!* !nsanlar$n (ems!l e(m!4 0ld2 (asa-->


75/559

0l4 madde alem!ne n6*l ed!4! !le eraer, n((. D0lay$s$ !le !nsana Alla' (ara7$ndan kend! r'ndan

6enm!4 0lmas$, !nsan$ ma**e* -e m6kerrem !r 'ale &e(!r!y0r. 3enkend! r'mdan 6ed!m3 aye(! !nsan$n

(a4$d$2$ emane(!n ne kadar !la'! 0ld2nn ne kadar nran! !r emane(0ld2n da eraer!nde d646nmem!*!

&erek(!r!y0r. Caka( !nsan$n madde alem!nde, madde !le a4$r$ 'em'al0l4, 0 kayna2$n$ n((ry0r. O

kayna2$ndan yaan5$la4an !nsan se7er a4ka aray$4lar !#er!s!ne &!r!y0r.Oysa arad$2$ 4ey #0k *aklarda de2!l

-e kend!s!ne -er!lm!4?m6ndem!#@.

; Pek! '05am, !nsan y0la nas$l sa%($+

ey(an d!ye !r -arl$k -ar. E2er s!* 0nn y0lna &!dersen!*, 0 s!*!sa%($ra5ak($r. Ç6nk6 -a*!7es! 0. Ama sen 0na

(a! 0lr -e 'ak!ka(e (a! 0lma*san 0 *aman H*. Me-lana3n$n da dey!m! !lekaranl$klar y0lna &!(m!4 0lrsn.

H*. Me-lana 3karanl$klar y0lna &!(me, &el ayd$nl$klar y0lna &el3 derkenn kas(ed!y0r.


76/559

((sakl$k(a kalanlar !r (6rl6, 'ak!ka(e ereme*ler d!y0r. /a%$lmas$ &erekl!0lan 4ey, 'ak!ka(e ermek !#!n, 0

%ran&alardan ayak a2$ndan kr(lmak($r. Pran&alardan -e a2$rl$klardankr(lmak !#!n de, !nsan$n !#!ndek! 0

r'an! -e nran! y)n6ne (e-e556' e(mes! &erek!r k!, r'an!l!k a#$2a #$ks$n.


77/559

es!r 0la!l!rs!n. 3Ten!n es!r! 0ld2n s6re5e es!rs!n3 d!y0r H*. Me-lana.Ö*&6r !nsan kend! kayna2$n$ lan

!nsand$r. Er!5' Cr0m3n "0l4 -e sa'!% 0l4" ayr$m$ s> 7else7ede de yeralan !r 4eyd!r.


78/559

; Ama &6n a*$ !de0l01!lerde -e (e0l01!lerde, 3Alla' -ar en de -ar$m3anlay$4$ 'ak!m. . .

3E2er sen, Alla' -ar ama en de -ar$m3 dersen, !4(e n0k(ada, Tasa-7anlay$4$na &)re m64r!k 0lrsn. Alla'3$n

yan$na a4ka !la'lar #a2$rm$4 0ly0rsn -e Alla'3$n yan$nda a4ka !r-arl$2a -arl$k -ermek 4!rk(!r. 3E2er !nsan,

en kend!m! nas$l y0k sayar$m. aksana en!m e(!m kem!2!m -ar. Alla',-ar.


79/559

la*$md$r. Ç6nk6 0 3


80/559

!lm!?E-ren!n s$rlar$n$ ara4($ran !l!m@ m0dern >*!k !lm! 'al!ne &elm!4(!r.D0lay$s$ !le Rene Ben0n3n (a!r! !le

eld!-en!n !#! d$4$na #e-r!lm!4(!r.

; Ayd$nlanma yen! ke47ed!lm!4 !r 4ey de2!l yan!. O *aman ned!r ayd$nlanma ne anlama &el!y0r+

Ayd$nlanma -ar 0lan '!kme( &elene2!n!n (ers y6* ed!lmes!d!r. Ad$ !led!n!d!r. Ad$ !le !4rak 7else7es!nden

#al$nmad$r. Oysak! !*de d!key manada !nsan$n kend! asamaklar$nda!lerlemek sre(!yle kend!s!n! ke47e(me

s6re5!ne !4rak?ayd$nlanma@ den!r. "Alla' yer!n -e &)26n nrdr" nrlananayd$nlan$r. /!ne da, !r a2a5$n

al($nda !rden !re ayd$nlanm$4($r. !* de ayd$n m6ne--er anlam$na &el!r.44ek demek(!r. C(0l ma#$na&!derken 4a%ka (akma, da-l

&)(6rme 6(6n nlar *!k!r anlam$na &el!r. Ma#a &!denler 6*er!nde, !ranke( ya%$lm$4, #02 ma#$n ka# ka#

0ld2n !lemem!4. Ç6nk6 as$l ama# 0radak! 504kdr.


81/559

yerler -ard$r.

; O *aman "m0dern !nsan" d!nden k0%m4 say$lm$y0r asl$nda...

Kes!nl!kle. &6n 'e Be-era, k6l(le4(!r!lm!4(!r -e !r -el!d!r. La(!n Amer!ka3da !r 'e k!l!ses! -ard$r -e a*!*

!lan ed!lm!4(!r. !nsan$n (a! !'(!ya5$d$r. !* (6reye kar4$y$* d!yenler(6re krarlar. n %e4!nen kal

e(mek &erek!r k!, !nsan 'er 4ey! d!nle4(!r!r. O *aman 3Alla' !nd!nde (ek d!n


82/559

asl$nda d!n!nde der!nle4mek(en man! 'ale &e(!rd!2!n!* *aman, 0 d!n!n de!r (6r sa($'(a kalmas$n$n da y0ln

a#m$4 0lrsn*. Sa($' da kalan d!n de s!*!n !#!n yararlan$la5ak !r d!n'al!ne &el!r. Sa($'(a kalan d!ndarlar sana

'akare( !le e(seler asl$nda sen!n !4!n! &)r6rler. &6n d6nyada a*$rad!kal


83/559

#0k k$yme(l! 0ld2na kan!y!m. 3a*$ ak$mlar ka%a($ls$n3 d!yenlerdende2!l!m. en sade5e e4!(l!k !s(!y0rm.

Pa*arda en de mal$m$ )*&6r !r 4ek!lde sa(mak !s(!y0rm. ana !mkQn-er!ls!n -e a4kalar$ da sa(s$n.

Belenek(e )yle !d!. H0dr! Meydan. Asl$nda, Osmanl$3da m!sy0nerl!k yasakde2!ld!?S!yas! -e %0l!(!k &!r!4!mler

ya%arlarsa ayr$ (a!@. Ama de-4!re!ld!kler! !nsan say$s$ Te->k C!kre(3!n 02l!le s$n$rl$.

; =eden )yle !d!+

Ç6nk6, 0 d)nemde, ey'ler! -e al!mler! !le &6#l6 !r


84/559

e*0(er!*m!m?mane-!ya($m@ de seres( 0lmal$. Sana &el!n5e seres(, ana&el!n5e yasak.

"Fmme(en asa("$n s$rr$

; H05am !deal !nsan, 'em r' 'em de eden !rl!2!n! sa2lam$4 !r !nsanm$d$r+


85/559

)*ell!kle Mse-!l!2!n mana !le !r (ak$m s$k$n($lar$ -ard$r. nedenle


86/559

anlaml$s$d$r.

a*$ s0n d)nem ya*$lar$nda !k! ka-ram "!#rekl!k" -e "d$4rakl$k"

kel!meler!yle kar4$lanmaya #al$4$lmak(a9

0ysa, as$rlardan er! kllan$lmak(a 0lan klas!k T6rk#edek! kar4$l$klar$"Q($n" -e "*Q'!r". kel!meler!n

d646nsel k)kler!n! d!nler (ar!'!nde -e 7else7e (ar!'!nde, Py('a&0ras3(a,Pla(0n3da, /en! Pla(0n5larda lmak

m6mk6nd6r. E*0(er!k d646n5e An(!k d)nemden er! 7else7e -e d!nler(ar!'!yle a( a4$ &!(mek(ed!r. Esas$ 4na

dayan$r: /ery6*6nde &)r6len, 0l4a &elen 'er 4ey, 'er eylem -e 'er nesneasl$nda !r 'ak!ka(!n, !r &er#ekl!2!n

d$4a-rmdr. Hak!ka( sa!((!r, de2!4me* -e e-renseld!r, y6*den!#(ed!r. E4yan$n 'ak!ka(! sa!((!r. Hak!ka(ler

!#(en d$4a d02r #$k$4la (e*a'6r ederler k! asl$nda nesneler!n 0l4 )yle&er#ekle4!r. Ol4 &)r6n(6ded!r. !r

d$4a-rm s)* k0nsdr. D$4(a &)r6len 'er 4ey &)r6n(6d6r. O *aman"-ar" de2!llerd!r. B)r6nen 4eyler!n as$l

kaynaklar$ !#(e ya(mak(ad$r k! as$l 0lan, -ar 0lan 0nlard$r. D0lay$s$yla, "


87/559

de2!4me*" ]!nne3d;dn! kad 6dd!le( -elQk!nne3l;'akka lem y6edd!l^den!lm!4(!r. rada kas(ed!len, La(!nler!n

rel!&!0 %erenn!s ded!2! 4eyd!r ; 0 de2!4me*, asl, 'er da!m 5anl$ "d!n". Alla'ka($nda 0lan d!n, asl$nda !r (aned!r

-e 0 da dr.


88/559

saa( eraer ya4amak(ayd$. Saa' 4a7ak s)kerken a4layan derslerde !lk0larak '!mn0l01!, yan! (anr$sal yakar$4lar

-e dalar )2re(!lmek(eyd!. nlar )2lene kadar -e a# karn$na ya%$landerslerd!. E*0(er!k 7else7e dersler! (0k

karn$na ya%$lma*d$, nn see%ler! -ard$. Ders(en s0nra yemek yen!l!rd!,)2leden s0nra !se !s(!ra'a( -e *!raa(

!4ler!yle me4&l!ye(9 s0nra &e5e dersler! -e n!'aye( ak4am das$ndans0nra yk... Ö*&6n anlam$yla e*0(er!k

7else7e !r re'a!l!(asy0n, !r (eda-!, k!4!sel &el!4!m %r0&ram$d$r.

Pla(0n3n D!yal0&lar3$na ak($2$m$*da, sade5e 7else> me(!nler 0larak!l!nen 0 me(!nler!n, asl$nda e*0(er!k

n!(el!kler (a4$d$2$n$ &)r6y0r*. me(!nlerde, !nsan$n kend!n!, kend! )*6n6(an$mas$n$n, yan! "Kend!n! (an$,

Tanr$3y$ (an$rs$n" -e5!*es!n!n s$rlar$ )2re(!lmek(eyd!. esas$n


89/559

#6nk6 r6yalar kay$(s$*d$r, s0ns* !r )*&6rl6k alan$d$r. S!*e !r 4ek!lde as$l&er#ekl!2!n!*! yans$(mak(ad$rlar.

"R6yay$ anla(ma" den!r9 anla($l$n5aya kadar r6yalar mallak(ad$r,ask$dad$r, an5ak anla($l$n5a kay$(lanm$4 0lr.

Kay$(lanm$4 0lmak, s$n$rland$r$lm$4 0lmak demek(!r. Ç6nk6 "&)r6n(6e-ren!", klas!k (a!r!yle "4a'ade( Qlem!"

eraer!nde s$n$rl$l$k &e(!r!r. Her'an&! !r 4ey! s$n$rland$rd$2$n$* *aman 0n)l6ml6 'ale &e(!rm!4, 0na 7an!l!k

dam&as$ -rm4 0ly0rsn* -e 0 4ey Qr$* !r 'ale &elm!4 0ly0r. Her ne4ey k! Qr$*d!r, 'er ne 4ey k! kay$(l$d$r,

m(lakl$k (a4$yama*, m(lakl$2$n 0lmad$2$ yerde de !nsan m(lak '*raereme* esasa &)re. D0lay$s$yla

'ak!ka(!n, 0 kay$(l$ 0lmayanda, m(lak 0landa lnd2n &)s(ermek!s(eyen e*0(er!k me(!nlere 7arkl$ !r &)*le

akmal$y$*. !*e Ar!s(0(eles3! !le madde5! 7else7en!n aas$ 0larak)2re((!ler. Oysa Ar!s(0(eles der k!, "Pla(0n da

da'!l 0lmak 6*ere, en!m 6s(a(lar$m da'a #0k me(a>*!2e y02nla4($klar$

!#!n9 me(a>*!k(en y0la #$karak >*!k

ya%ma !4! ana kald$." Has$l$ Ar!s(0(eles3!n C!*!ka3s$n$, Pla(0n3nMe(a>*!ka3s$ndan s0y(layarak ele almak !r

R)nesans man!%6lasy0ndr. Ar!s(0(eles3! 0 6(6n56l ya%$dan k0%ararakmadde5! 7else7en!n aas$ 'al!ne

&e(!rm!4lerd!r. a(en 6(6nden k0%%, %ar#ada 0daklanma anal!(!k7else7en!n (emel )*ell!2!d!r.

Celse7en!n m0dern d)nemlerde e*0(er!k k)kler!nden, asl k)kler!ndenk0%ar$lm$4 'al! )*ell!kle Ayd$nlanma

s0nras$nda m0dern !nsan$n %ar#alay$5$ ak$4 a#$s$n$n 0l4mylasa2lam$4($r. Me-lQnQ Mesne-!3s!nde n #0k

&6*el !r en*e(meyle d!le &e(!r!r9 me4'r "K)rler!n C!l Tar!>" mesel!... C!l!r 6(6nd6r ama k)r !nsanlara "


90/559

ned!r+" d!ye s0rld2nda, !r!s! a5a2$n$ ((ar a2a# 0ld2n s)yler,rnn ((an '0r(m, %6sk6l6n6 ((an

7$r#a der9 '!#!r! 6(6n6 (ar!7 ederek, "en !r >l ((y0rm" d!yeme*.M0dern !nsan$n en 6y6k %r0lem! de

dr. H0l!s(!k 0lmad$2$, 6(6n56l yakla4$ma sa'!% 0lmad$2$, "6(6n ya%$"y$!lmed!2! !#!n, #al$4malar$n$ sade5e

!r %ar#a 0lan madde 6*er!ne y02nla4($rm$4 -e 7else7ey! 'ale&e(!rm!4(!r.

S.A.: E*0(er!*m!n a($ Or(a#a2$3yla !l!4k!s! k0nsnda neler s)yleye!l!r!*+

M.E.K.: Ön5e asl$ !lmek &erek!r... Ç6nk6 e*0(er!k 7else7ede d$4(a 0lanaak$larak '6k6m -er!lme*.


91/559

&e#!n5e ya*$ya d)k6lm64(6r.


92/559

Herme(!k &r%lar d$4a ka%al$ &r%lard$r, d$4a ka%al$ 0lan 'er (6rl6 ya%$ya"'erme(!k" &r% den!r. rada ama#

"e'!l 0lmayanlar$ !#er! almamak"($r. anlamda a-ama a#$k, 'erkese a#$k!r anlay$4a sa'!% de2!llerd!r,

se#k!n5!lerd!r. Ç6nk6 4)yle !r man($2a sa'!%(!rler: " &elenek, d646n64 4ekl! y6*y$llar$n &el!4!m! s0n5nda

(ekam6l e(m!4(!r, s$radan adam$n nlar$ anlamas$ m6mk6n de2!ld!r."=!yQ*;! M$sr3n!n, "Ar!>n 'er !r s)*6n

anlamaya !nsan &erek; Sanma k!m Qlemde 'ay-an 0lan anlar !*!" s)*6!le H*. l0*07, Dan(e, S%!n0*a &!!

d646n6rlerle a4layan aray$4 -e s0r&lama s6re5!ne s0nradan da'!l 0lm4,"Ayd$nlanma s0nras$ 7else7en!n

k)kler! nereye #$kmal$+" s0rsna 5e-a% aram$4($r. aray$4 He&el3de de-ard$r. n0k(ada He!de&&er3!n

s)yled!2! s)* !l&!n#(!r. e7a($ndan !r s6re )n5e !r &a*e(e5!n!n kend!s!yle ya%($2$ r)%0r(a1da s)ylem!4(!r

n: "en!m 7else7em! 0 kadar 6y6(mey!n. a(en 6(6n a($ d646n5e(ar!'! ya Ar!s(0(eles3e, ya Pla(0n3a

d646len !r d!%n0((an !are((!r. en asl$nda Pla(0n3a d646len !r d!%n0((an!are(!m, 0 &elene2! de-am

e((!rmeye #al$4$y0rm. en! anlamak !s(!y0rsan$* Pla(0n3a -e e'aedd!nS6're-erd3ye ak$n" der.


93/559

Ç6nk6 He!de&&er (alees! 0lan Henr! 0r!n ara5$l$2$yla S6're-erd3yle(an$4m$4($r.

S.A.: Herme(!k &r%lar -e sem0l!*m !l!4k!s! de anlamda )neml!&)r6n6y0r.

M.E.K.: Asl$nda e*0(er!k 7else7en!n der!nler!ne !nd!2!m!*de -ar0l4(a&)r6len 'er 4ey!n !r sem0lden !are(

&)r6ld626n6 anlar$*. /ery6*6 da'! !r sem0ld6r. Kran da, *!k krallar$na &)re, 'er d02an 6y6r, ye(!4!r, !lerler -e #)ker.


94/559

!r &e#!4 s)* k0nsdr. E*0(er!*m!n kayna2$ -e (emel !lkeler! Kran3da-ard$r ama #02 M6sl6man nn

7ark$nda de2!ld!r. Aye((e &e#(!2! &!!9 "Alla' yed! ka( semay$ -e 0nn yed!ka( m!sl!n! yara(($." radak! "/ed!

ka( &)ky6*6" as(r0n0m! -eya'( 1e0l01! !lm!yle a#$klana5ak 4eyler de2!ld!r.P0*!(!-!*m!n ne 0ld2n da'!

!lmeden 0na Q4$k 0lan a*$ (a4ral$ d!ndar !la'!ya(#$lar$n ya*d$2$ (e7s!rler (6rden (er56melerle d0ldr.


95/559

ya%ra2$ &)s(ermem!4lerd!. S)* k0ns Hakem Olay$3nda, karars$*lar 'an&!(ara7a &!de5ekler!n! d646n6rlerken,

a*$ yan$klar, "Karars$*lar$ e(k!lemek !#!n Kr3an3$ &)s(erel!m" dem!4 -eKr3an ya%raklar$m m$*raklar$na

(akarak 'a-aya kald$rm$4lard$. Karars$*lardan a*$lar$, "ak$n$* nlardaKr3an -ar, 'ak!ka( nlarla 0lsa

&erek" d!yerek 0 (ara7a d02r meylederken, H*. Al! !r (e%eden, "Ey!nsanlar, nereye &!d!y0rsn*+ Kr3an

en!m" ?Ene3l;Kr3an@ dem!4(!r. Caka(, "Kr3an en!m" derken !r k!(a$!4are( e(m!y0r9 kend!s!n!n dern!

anlam$yla y6r6yen !r Kr3an 0ld2n -r&ly0rd. &6n Kr3an 0larak!ld!2!m!* k!(a%, H*. Pey&amer!n

el!nde say7alar 'al!nde m6deyyen 4ekl!yle y0k(. Aye(ler e*erlen!y0r -e0nlarla 'em %ra(!k 'em de r'an

a#$dan amel ed!l!y0rd. Kr3an3$n kend!s! "Ok" d!y0r. O *aman kas(ed!lenneyd! a5aa+ n d646nmek

&erek!r.

S.A.: H*. Ay4e, "Alla'3$n Resl6 y6r6yen Kran3d$" d!y0r ya...

M.E.K.: /!ne !r 'ad!s(e, "


96/559

kQm!l", r'an 0l&nlk y0l d!ye!le5e2!m!* e*0(er!*mde #0k )neml!d!r.


97/559

'!#!r e'emm!ye( -ermemek(ed!r. Hay$r, e*0(er!k 7else7e der k!, s!* !#(e ya(an$ !l!rsen!*, d$4(a 0lan$n

%aralell!kler!n! de lrsn*. Ç6nk6 d$4(a ya(an s0n#(r, see% de2!ld!r9'ak!k! see%ler !#(ed!r. Herme(!k

&elenek(e !r !lke -ard$r: "A4a2$da ne -arsa, ykar$dak! &!!d!r". Herme(!*mn ykar$8a4a2$ !7ades!yle

sem0l!*me eder. E*0(er!k 7else7e d!y0r k!, madem 0 -a'de( n0k(as$!#er!de, 0 )* en der!nde9 0 4ey nas$l elde

ed!le5ek+ Her &)* 0n &)reme*, 'er !nsan 0na la4ama*. , e2!(!m&erek(!r!r9 0 e2!(!m nerede a4laya5ak+

E2!(!m d$4(an !#e d02r &el!4e5ek. E&*0(er!*m manada )neml!d!r9 d$4(an!#e d02r &el!4me demek(!r. na

(asa--7 &elene2!nde "seyr;! !lalla'" den!l!r yan! d$4(an !#e d02r y0l5lk.S0nra "seyr;! an!lla'" &el!r, yan!

"!#(en d$4a d02r" !n!4. !k! "ka-!s", !k! yay 4ekl!nde !7ade ed!l!r. !r!s!"ka-s;! r5" yan! y6ksel!4 ka-s!",

d!2er! !se "ka-s;! n6*l", yan! "!n!4 ka-s!". Ç$k$4$n$ ya%($k(an s0nra !n!4 &el!r.


98/559

D023dan al$nd$2$ &)r646ndeler. Caka( D02 derken (am 0larak nekas(ed!ld!2! k0nsnda a*$ %r0lemler -ar.

Or(a#a2 e*0(er!*m!nde D023nn, Or(ad02 -e


99/559

l4lar$n$ a2l$ lnd2 (ar!ka($n la0ra(-ar$nda &er#ekle4(!rd!2!s)ylen!y0r.

Rene Ben0n der k!, D02 akl$ ayd$nlanma esasl$d$r, ka(e&0r!k de2!ld!r9 ya4ama esasl$d$r, seyyald!r9 a($ akl$ !se

(asn!7#!d!r, s$ralama, ka(e&0r!*e e(me %e4!nded!r. Asl$nda !r D028a($sen(e*! s)* k0ns ed!l!rse,

la-a(sky3n!n ya%m$4 0ld2 !r (6r (asn!7(!r. Mas0nl2n ya%($2$ da !r (6reklek(!k s!s(ema(!*e ed!4(!r. Be#m!4

6(6n e*0(er!k &eleneklerden de-4!r!lerek 0l4(rlm4(r. E%ey5e !r

H!nd, erd64( !n!s!yasy0n m0(!>, Mse-!

!n!s!yasy0n m0(!er!yle kar$4($r$lm$4 0lmakla eraer, 7a*las$yla


100/559

E.E.Ç.:


101/559

r0(lar !#er!s!nde, yery6*6n6 4ek!llend!ren !r Tanr$ (as-!r!ne dayan$y0r0lmas$yla, !r (6r Kral Tanr$

sem0l!*m!ne dayanmas$yla !l&!l!d!r .ndan d0lay$, (6r e*0(er!kak$mlar$n yery6*6n6 de (an*!m e(me

%r01eler! -ard$r.

Mesela d!s( y0l, !#e #ek!lme y0lyla ayd$nlanma esas$na dayal$ !re*0(er!*m !ken, a($ e*0(er!*m! kend!ne

'as 0l4m !#!nde d$4a da 'Qk!m 0lnmas$ (emel!ne dayanan -es0sy0%0l!(!k (e0r!ler!n! de eraer!nde &e(!ren

!r (ar*$ en!mser. manada 0nsek!*!n5! y6*y$ldan s0nra -e 'a((a&6n6m6*de !le a($ e*0(er!k ak$mlar$n$ a($

sana($ndan, 7else7es!nden, 4!!r!nden, s!nemas$ndan s0y(layamaya5a2$m$*&!!, %0l!(!k &)r64ler!nden de

s0y(layanlay$*. k6l(6rde, s0sy0%0l!(!k 'edeerle k)kende ya(ane*0(er!k d646n5eler aras$nda %aralell!kler

s)* k0nsdr. &6n !r#0k a($l$ 6s( kademe y)ne(!5!n!n !r(ak$m

e*0(er!k ak$mlara da'!l 0ld2n !l!y0r*.


102/559

Asl$nda manada #02nn san$ld$2$ kadar da sek6ler 0lmad$klar$n$!l!y0r*. D0lay$s$yla e*0(er!*m d6nya

s!yase(!n! y)nlend!rmede e(k!n !r r0l almak(ad$r. !*!m 6lkem!*de !se a*$see%lerden d0lay$ k0nlar !'mal

ed!l!y0r -e d!kka((en ka#$y0r. k0nda s)ylene5ek #0k 4eyler -ar, k0na4ka yerlere &!der. D02rsn

s)ylemek &erek!rse, )*&6n Memleke(!3l;


103/559

!nsanlar$ !s(er !s(eme* mane-!ya( aray$4$na y)nel(m!4(!r. Mane-!ya(,s%!r!(6al!*m aray$4lar$ m0dern!(e s0nras$

d)neme, %0s(m0dern d)neme dam&as$n$ -ra5ak($r9 sana((a -e 'er 4eydenn yans$malar$ &)r6lmeye

a4lanm$4($r. Caka( 4 !r &er#ek k!, da eraer!nde a*$ %r0lemler&e(!rmek(ed!r. ell! !r !n!s!ya(!k (emel!

0lmayan, &elene2! 0lmayan, &elene2e sa'!% 0lmayan, s(a8#$rak !l!4k!s!0lmayan !r sa'(e e*0(er!*m, d02al

0larak ma1!syenl!2e, 0k6l(!*me -e y4ma 7else7es!ne d02r&en!4lemek(ed!r. M6*!k(e, sana((a nlar$n

yans$mas$ &)r6lm64(6r -e da'a #0k &)r6le5ek(!r. Uy4ma -e ka#ma !s(e2!-ard$r9 #6nk6 madde 0rman$n$ and$ran

4e'!rlerde ya4ayan !nsan$n *!'n!, (a%($2$ maddeler #02ald$k#a %ar#alanm$4($r.


104/559

"r'an k0#", "mane-!ya( k0#" den!lmek(ed!r.

Ayn$ drm


105/559

elde ed!l!4!, sende a#$2a #$k$4$d$r9 sen!n &er#ek 0ld2n8'ak!ka( 0ld2n!drak ed!4 s6re5!nd!r . dere5e

!#er!s!nde e&*0(er!k 0lan yan! *Q'!r 0lan, a;$ er!a( !le a;$ Tar!ka(3 ($r. !k!s! d$4sal 0lan$ (ems!l ederler -e

ara#($rlar, &aye de2!ld!rler. =e 4er!a(, ne (ar!ka(9 !k!s! de &aye de2!ld!r.Tamamen ara#($r9 nlar$ anlamak -e

!*lemek sre(!yle !#e &e#!l!r9 "!#" de 'ak!ka((en !are((!r. Ber#ekayd$nlanma, a;$ Mar!7e((en a;$ Hak!ka(e

&e#mek sre(!yle elde ed!l!r. Hak!ka(!n elde ed!l!4! 'ak!ka( 0lmak demek(!r.D0lay$s$yla s!* 'an&! y0l !*lersen!*

!*ley!n, 4 ya da 0ln9 yakan$*a k$rk (ane r0*e( (ak$n, 'ak!ka(! eldeedemed!2!n!* s6re5e ara#lara (ak$lm$4s$n$*

demek(!r.


106/559

Sl(an3da =ak!63l;E4ra7 (ara7$ndan k$l$# k4a($lmas$yla &er#ekle4!r. Mane-!'!yerar4! ak$m$ndan 6s((e 0lan e'l;

! ey( s0yndan &elen !r seyy!dd!r9 nak!63l;e4ra7($r. Pad!4a' 0nn )n6ndee2!lerek k$l$5$n$ k4and$k(an s0nra

sl(an 0lr. D0lay$s$yla %ad!4a'lar$n )*el d!n! !nan#lar$ d!kka(le!n5elend!2!nde 4 &)r6le5ek(!r: !* m(lak

m0nark de2!l!*, me4r(! m0nark$*, !* Qr!er!n8mane-! s(alar$n8r'ane7end!ler!n '!*me(kQr$y$*. /ery6*6n6

d6*enlemem!*, !r7an$ d6*enlemek !#!nd!r. anlamda mesela, /a-*Sl(an Sel!m3! 'a($rlaya!l!r!*9

Pad!4a';$ Qlem 0lmak !r kr &a-&Q !m!4,

!r -el!ye ende 0lmak 56mleden QlQ !m!4

/an! "!r d6nya %ad!4a'$ 0lmak kr la7(an !are(. Ber#ek sl(anl$k asl$nda

!r !l&eye (alee 0la!lmek !m!4"

d!y0r. M0dern s!yase((e !se (am (ers!ne !l&el!k d$4lanm$4($r. Tam n0k(ada Ernes( Belner3!n er!7 Mard!n

H05a3ya s)yled!2! !r s)* akl$ma &eld!9 d!y0r k!: "T6rk erke2!n!n m'r!ye( )n5es! !k! )*ell!2! -ard$r. !r!

ma#0lk, d!2er! S7 e2!(!m ne(!5es!nde ka*anm$4 0ld2 *en&!n !r der-!4kal!. T$%k$ !r 4)-alye &!!. M0dern

d)nemle eraer, 0 S7 e2!(!m kes!l!n5e 0r(ada T6rk erke2!n!n sade5ema#0lk )*ell!2! kald$."

a#$dan ak($2$m$*da mane-! e2!(!m -er!lmes! k0nsnn ar($kT6rk!ye3de ;ele((e k! !lm a#$dan; (ar($4$lmas$

&erekmek(ed!r. Tar!ka( kel!mes! ;k! 6lkem!*de (a kel!melerdend!r; asl$ndasan$landan da'a &en!4 anlaml$d$r.


107/559

Tar!k, y0l demek(!r. &en!4 anlam$yla asl$nda Mas0nlk da da'!l !r#0k

7else> 0kl, !4le-sel a#$dan !rer

(ar!ka(($r. Caka( !sm! kllanma*lar. D0lay$s$yla (ar!ka($ (6m6yleredde(mek yer!ne, elk! !y!8k)(6 ayr$m$

ya%$la!l!r. Ama (ar!ka($ (amamen d$4lad$2$m$* *aman ya%$lanma y0k0lmamak(a, !lak!s (6m 0l4mlar$yla

yer al($na !nmek(ed!r. Mane-! !'(!ya#lar$n (a(m!n ed!ld!2! 0l4mlarsade5e ad de2!4(!r!%, !r yerlerde -ar

0lmaya de-am ederler. Or(adan k6ll! 0larak kald$r$lmalar$ m6mk6n de2!ld!r.M6mk6n 0lsayd$ GV 3(en er!

kannen yasak 0lmalar$na ra2men, &6n 'QlQ )yle 0l4mlardana'sed!y0r 0lmamam$* &erek!rd!. Oysa k!

-arlar. Kann maddes! sade5e !sm! esas almak(ad$r. !sm! ;yan! (ar!ka(!sm!n!; kllanmadan da !r dernek

#a($s$ al($nda (ar!ka( 70nks!y0nn !7a ede!l!rs!n!*. Ayr$5a k)k(en5! d!n!anlay$4 se-!yeler! (asa--> e2!(!m!n

yasaklanmas$yla d02r 0ran($l$ 0larak ar($4 &)s(er!r. Tasa--> e2!(!m !rse-!ye ka*and$rma e2!(!m!d!r. a*$

4eyler!n %an*e'!r!d!r. Caka( 'er 4ey (e%e (aklak 0ld2 !#!n, (a4lar a2lan$%k)%ekler sal$-er!lm!4(!r. O *aman da

s0n5a !(!ra* e(memek la*$m. S0-ye(ler !rl!2!3nde Ek!m de-r!m!nden s0nra)*ell!kle S(al!n d)nem!nde d!n!n

k)k6n6n ka*$nd$2$ !dd!a ed!ld!. am!ler, k!l!seler -s ka%and$2$nda mane-!-e d!n! 0lan 'er 4ey!n !((!2! s)ylend!

ama se7er 'er (ara7 ma1!syenlerle, 6y656lerle d0ld. K0m6n!*md)nem!nde S0-ye(ler !rl!2!3ndek!

s%!r!(6al!s( ak$mlar '!#!r yerde 0lmad$2$ kadar yay&$nd$. damar ya(akde2!4(!rd! -e akmaya de-am e((!.

Has$la (6m6yle kar4$ #$kmak -e 0n yasaklamak yer!ne, s!ner1! yara(man$n y0llar$ aranmal$ d!ye d646n6y0rm.


108/559

GV 3(ek! 4ar(lar )yle !5a% e((!rm!4 0la!l!r .Caka( ar($k lslararas$ !nsan'aklar$ -e >k!r '6rr!ye(! !le !rl!k(e

e2!(!m -e )2re(!m alma '6rr!ye(!n!n ka%sam$ da'a &en!4 d646n6lmek(ed!r.6(6n d6nya el!(ler! ell! "0rder3lara

a2l$d$rlar. k0nnn 5!dd! -e !lm! 0larak ele al$na5a2$ &er#ekdem0kra(!k 0r(amlar la*$m. M0dernl!k )n5es!

6(6n (0%lmlarda, ;na R)nesans )n5es! A-r%a da da'!l; 3!l&e Kral3anlay$4$ -ard$. "/a krallar !l&e 0lmal$,

ya !l&eler kral 0lmal$".


109/559

drm !r ak$ma a4(ana4a !r !nsanl$k (ar!'! -e d!nler (ar!'! %r0lem!d!r.Mesela Rene Ben0n Madd!


110/559

(ara$ al(an$n !r anlam$ -ard$r, #!7( (ara$ al(an$n a4ka !r anlam$-ard$r. nlar 'e%


111/559

kdre( -e *en&!nl!2!n kayna2$ 0ld2n &)s(erme !s(e2! #0k )neml!d!r. anlamda /a'd! &elene2!nde (a4,

(0%rak, %ara, maden -s #0k )neml!d!r9 *!ra nlar &656n kayna2$n$n!4are(len!%, &ele5ek nes!llere (a4$nmas$ !#!n

ara#($rlar9 #6nk6 *aman *aman *Q'!r &6#(en *ak ya4ansa !le yen!den&656n elde ed!le5e2!ne da!r !nan5$

eslerler -e n yen! nes!llere )2re(!rler. "/er4alem"s!* !r d!nd646neme*ler.


112/559

%$'($la4maya a4lam$4($r. y6*dend!r k!, ayn$ &elenek !#er!s!nden mane-! y)ne, !#e, )*e a2$rl$k -eren


113/559

k0l8elaye( k0l. Ama elaye( y)n6 da'a 6s(6nd6r. nn see!-elaye(!n Hakk3a d)n6k y6* 0lmas$d$r.

Hakk3a -e d6nyaya d)n6k y6*ler, Me-le- der-!4!n!n el;k0l sem0l!*m!ndede &)r6l6r: Sa2 el d02rl2n,

adale(!n -e &er#e2!n kayna2$ 0lan Hak3la krlan !r(!a($ (ems!l ederken,s0l el, Hak3(an ald$2$n$ 'alka -ermey!

(ems!l eder.


114/559

Q($n den!len, a($ 3da e*0(er!*m 0larak kar4$lanan 4ey, !lm;! *Q'!rleeraer ele al$nm$4($r.


115/559

n!(el!k(ek! !r Qlemde ya4am$y0r*9 >*!k Qlem!nde, r'n !r edene &!rd!2!?(e5ess6m e((!2!@ Qlemde ya4$y0r*,

d0lay$s$yla radak! eden!n -e >*!k! esaslar$n 0 r'an alanla !r(!a($-ard$r. 'ra &elm!4 'er 4ey!n )*6nde

r' aramak &erek!r. !* rada eden!m!*!n !#!nde kalarak kend!r'm* da araya5a2$*. en eden!

)ld6rd626mde r'm yakalama !'(!mal!n! kayed!y0rm. D0lay$s$ylaeden ana a'4ed!len &6*el !r !%5,

!r nmne. "eden!ne !y! ak," d!y0r Tanr$, "sen!n eden!n maed!nd!r,0nn !#!ndeyken ya%ars$n ana

!ade(!n!." eden sem0l!*m! !*de 5am! 0larak &)r6l6y0r, 5am!n!nkend!s!n!, d-arlar$n$ yalasan da !r 4ey

0lma*. B!r!% !ade( edersen !r anlam ka*an$r. eden sal( eden 0larak !r4ey !7ade e(me*9 0nn !#!ndeyken

!la' 0lan$, r'an 0lan$ anlarsan !r anlam$ 0lr 'aya($n$n. eden !#er!s!nder' lna5ak, d$4(an !#e &e#erek.


116/559

!lme*sen, asl$80(an(!k 0lan$8sa'!' &elene2! !lme*sen, ney! nereyed)nd6re5eks!n+ D0lay$s$yla (e3-!l8y0rmlama

a*$lar$n$n !dd!a e((!2! &!! *$r-alamak demek de2!ld!r9 asl$ !len !r s(an$n!k!n5!;6#6n56 dere5eye !nen -e

y0rm ekleyen !r 'ss, yen!den asla #$karma ye(ene2!d!r.


117/559

&ramer!n! a#$klamak(an )(eye &e#eme*ler. nlar kel!me anlam$a#$klamalar$d$r. On ya%mak !#!n M6sl6man

0lmaya !le &erek y0k(r. Ç0k !y! Ara%#a !len ama m6m!n 0lmayan !r0ryan(al!s( Kr3an3$ a#$klaya!l!r. Ama

Kr3an3$n r'n, )*6n6 "mer(ee;! 'a*re(;! Kr3an"a #$km$4 -e 0nn !k!*karde4! 0lm4 0lanlar a#$klaya!l!r.

a#$dan dere5eler, mer(eeler anlay$4$ )neml!d!r9 dere5e 0n(0l01!s!n!n,"-65d mer(eeler!" ?MerQ(!63l;

65d@ &)r646n6n me(ne ak(ar$lmas$ s)* k0nsdr. a#$danak$ld$2$nda me(!nde de ka(lar -ard$r. Me(n!n en

d$4, en *Q'!r ka(man$ &ramer!d!r. Ama anlam ka(manlar$ !#er!ded!r, me(n!n!#!nded!r. Ona &!re!lmek !#!n de

y0l5lk ya%mak &erek!r. nn !#!n den!l!r k!, M6sl6manlar$n el!nde(((klar$ 4ey Kran de2!l, ms'a7($r.

D!yel!m k!, el!m!*dek! k!(a% , Kran 0nn da 6s(6nded!r, Kran3$n6s(6nde Crkan -ard$r, Crkan3$n 6s(6nde

Fmm63l;K!(a% den!len k!(a%, yan! K!(a%lar$n Anas$ -ard$r, 0nn 6s(6nde de

Le-';! Ma'7* den!len 4ey -ard$r.

Alla' d!y0r k!, " &)nderm!4 0ld2m* k!(a$ s!*e &!*l! !r k!(a% 0larak,k!(a$ k!(a$n !#!ne k0yarak

&)nderd!k" ?7 k!(a!n meknn@.

Q($n!l!k ak$m$ !se *Q'!r 0lan$ kal e(med!2! !#!n !4!n )l#6s6n6 )6r (ara7ad02r ka#$rm$4($r. Q($n &)r64

esas$na dayal$ a*$ d!n! ak$mlar #$km$4($r.


118/559

5adde (asa--7nn (ems!l5!ler!d!r. Q($nlerde 'er 4ey key> (e-!led!ld!2!nden, nlar kend! da-alar$ !#!n

m6ala2a ya%mak(an #ek!nme*ler -e "Me-lQnQ" da !*dend!, !r Q($ndQ'!s!yd!, /ns Emre de !*dend!" &!!

!dd!alarda lnrlar. Caka( nlar (ar!'! -e !lm! &er#ekler! #ar%$(mak(an)(eye &e#meyen 7an(e*!lerd!r.

!r n0k(aya da'a d!kka( #ekmek !s(!y0rm. M0dern 'aya((a sa'(e!n!s!yasy0nlar, sa'(e e*0(er!*mlerde

#02alm$4($r. Us(aya '!*me( eden !nsan, e2!(!l!r. Tes(!n!n d0la!lmes! !#!n

#e4men!n yan$nda drmas$, $4$k

kayna2$na &)(6r6lmes! &erek!r. O (al!m ne(!5es!nde 0l&nla4$r M6r!d.Be#!len y0l5lk(a sem0l!*m -ard$r9 0

sem0l!*m! s(an$* s!*e y0rmlar.


119/559

E.E.Ç.: E*0(er!*m!n !dd!as$n$n kar4$s$nda, y!ne 0nnla )*de4le4(!r!lena4ka !r (er!m -ar9 'a((a !k! (er!m!

!* #02nlkla yan yana &)r6y0r* ;ayaklar$m$*$n yere asmas$ !#!n, !ra*da 0k6l(!*mden a'sedel!m m!,

0k6l(!*m res!mde nerede dry0r+

M.E.K.: E-e(, !r de e*0(er!*m !#er!s!nde added!len !r 0k6l(!*m %r0lem!-ard$r. Ona


120/559

6s( esasa (a!d!r. Onn !#!n, sade5e kQm!l anlamda


121/559


122/559

0larak &)r6l6r, k! en5e sn! -e ye(ers!*d!r. Ön5e *!'n!ye( d6nyas$ndaa*$ 4eyler d)n64m64 -e 0 da

ek0n0m!ye yans$m$4($r. Der&Q'lar$n ka%a($lmas$n$n da'! !r e*0(er!k neden!-ard$r, see%s!* de2!ld!r.

E*0(er!*mde '!#!r 4ey see%s!* de2!ld!r. Her 4ey!n !#(e ya(an see%ler!n!ara4($rmak &erek!r. S!yase( da'!

)yled!r. &6n de-le( y)ne(!mler!ne ak($2$m$* *aman !y! -eya k)(6!nan$lan !r e*0(er!k '!yerar4!n!n

yans$mas$d$r 'e%s!.

D6nya !l!m (ar!'!nde l4 sa'!%ler!n!n #02 e*0(er!k ak$mlara da'!l!nsanlard$r, #6nk6 see%ler! ara4($r$rlar.

a($3da a*$ e*0(er!k ak$mlar$n >*!k l!(era(6r6 -e >*!k Ql!mler! 6*er!ndek!(es!rler! !n5elenmek(ed!r. Kan(m

>*!2!, 6(6n56l ($% -e k!4!l!k )(es! %s!k0l01!s! - alanlarda d!n -e !l!ml4mas$ e*0(er!k anlay$4la &6*el5e

ser&!lenmek(ed!r. Ben0n der k!: "R)nesans s0nras$ 6(6n l4lar, !l!mdenen 4ey, asl$nda e*0(er!*m!n

ld2 7aka( (ad$nda $rak($2$ 4eylerd!r." Ma1!syenler yen! d)nemde>*!k#!ye d)n64m64(6r. Ma1!, >*!k

Qlem!ndek! (es!rler! !n5eleme !lm!d!r. Ma1!, >*!2e (eka6l eden !r#0k 4ey!)n5eden lm4(. Tamamen r'an

ama#l$ !r #al$4ma 0lan S!mya, maddeler aras$ d)n646mler 6*er!nde *n y$llar ara4($rma ya%($ -e m0dern

k!myay$ d02rd. E*0(er!k d646n5e, s0ns*lk ned!r, s0ns* 0lan ned!r &!!k0nlar 6*er!nde y02nla4$n5a

d646n5eler ma(ema(!2! d02rd, P! say$s$n$ d02rd. Asal say$ ned!r,(6re-ler nelerd!r, nlar$n 'e%s! asl$nda

e*0(er!k, 7else> s0rlard$r9 0n(0l01!k s0rlard$r. ye( (e0r!s! sade5e !r >*!k ders! !#!n !5a( ed!len !r denklemde2!ld!r. O !r -arl$k s0rndr.


123/559

D0lay$s$yla m0dern ma(ema(!2!n, m0dern >*!2!n arkas$nda da &6#l6 !re*0(er!*m -ard$r.

Tanr$, !nsana -erd!2! &656 -e ye(ene2! a4ka !r -arl$2a -ermem!4. Tanr$6(6n !s!mler!n! sana -erd! d!y0r, )d6n#

-erd! d!y0r K(sal K!(a%. Tanr$ kend!ne m'a(a% al$y0r sen!9 Tanr$3 mns0'e(!nde 0la!lmek, m6('!4 !r 4ey.

"Ona Hal!l 0lmak, d0s( 0lmak" den!y0r


124/559

; &6n m0dern !nsan 6y6k !r nal$m ya4$y0r. Ö*ell!kle sek6lerak$mlar$n e(k!s!nde kalan -e mane-!ya( !le

a2lar$n$ k0%aran m0dern !nsan d6nyay$ !de0l01!k kal$%larlaanlamland$r$y0r. Hal )yle 0ln5a da mane-!

anlamda 6y6k !r 04lk 0l4y0r -e 04l2 d0ldramad$2$ndanal$mlar 0r(aya #$k$y0r. Ö*ell!kle s0n

d)nemlerde *ak d02 k)kenl! (ar!ka(ler!n a($3da 6y6k ra2e(&)rmes!n!n en )neml! neden! !4(e mane-!

04lk(an kaynaklan$y0r. S0n y6*y$ld$r, a($ kaynakl$ d646n5e ak$mlar$n$ne(k!s!nde kalan !*!m !nsan$m$* da

nal$m$n e(

M.erol Kilic Reportaj

Documents