Magazine van Natuurpunt regio Meanderland, afdelingen Netebronnen-Mol, Balen-Nete, Geel-Meerhout en Ham . Een tijdschrift boordevol schitterend beeld en interessante weetjes over de natuur in je buurt.
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Driemaandelijks magazine van Natuurpunt - regio Meanderland - Afdelingen Netebronnen, Balen-Nete, Geel-Meerhout en HamAfgiftekantoor: Geel 1 - P209043 • v.u. An Gijs - Weidestraat 11 2490 Balen
Belgie -BelgiqueP.B.-2440 Geel 1
BC1323
MEANDER2016 Juli | Augustus | September • Jaargang 15 nr. 3
Meander 32 |
NatuurpuntNatuurpunt, vereniging voor natuur en landschap in Vlaanderen, telt meer dan 97.000 gezinnen als lid. De vereniging stelt zich tot doel om de natuur te beschermen door aankoop en beheer van natuurgebieden en door beïnvloeding van het overheidsbeleid inzake natuurbehoud en ruimtelijke ordening. Natuurpunt beheert 22.000 hectare natuurgebied in 500 verschillende natuurgebieden. Daarnaast wil de vereniging ook een voortrekkersrol vervullen op het vlak van natuurstudie en natuur- en milieueducatie.
Lid wordenDoor overschrijving van 27 euro op rekening BE17 2300 0442 3321 met vermelding ‘nieuw lid’. Als lid ontvangt u automatisch het nationaal con-tactblad ‘Natuur.blad’. Extra abonnementen: Natuur.focus (natuurstudie en –beheer) 11 euro en Natuur.oriolus (vogelstudie) 10 euro. Beide extra abonnementen samen 17 euro.
MeanderMeander is het gratis driemaandelijks contactblad voor de leden van Natuurpunt in de afdelingen Balen-Nete, Geel-Meerhout, Ham en Nete-bronnen (Dessel-Mol). Andere geïnteresseerden kunnen een jaarabon-nement op Meander nemen door overschrijving van 8 euro op rekening BE31 0015 6350 0055 van Meander.De Meander is gratis te raadplegen op www.issuu.com/meanderland Oplage: 2.250 exemplaren.
RedactieAn Gijs, Jef Sas, Frans Emmerechts, Jeannine Simonis, Marc Verachtert, Jan De Schepper, Tom Schildermans, Jan Albrecht, Rudi Rademaekers, Arne Vermeulen.
Met dank aan onze fotografenFrans Emmerechts, Jos Ghoos, Mirella Bruynseels, Karin van Gool, Erik Ducastel, René Ducastel, Jan Albrecht, Marc Boeckmans, An Dierckx, Carina Van Steenwinkel, Jeannine Simonis, Pieterjan Vervecken, Kate, Paul Wouters en Marianne Horemans, Paul Hendig, Paul Helsen.
Op alle foto’s rusten auteursrechten. Voor de gegevens van de fotografen kunt u contact opnemen met de redactie.
Lay-out MeanderArne Vermeulen en Jan Albrecht.
Deadline teksten volgende MeanderMaandag 25 juli 2016. Verschijnt eind september 2016. Inlichtingen voor het leveren van tekst en beeld: [email protected].
GiftenGiften voor de aankoop van natuurgebieden in de regio Meanderland zijn welkom op rekening BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt Beheer met vermelding van de naam en het nummer van het project dat je wenst te steunen:
3770 – Grote Netewoud7709 – De Maat (Mol)7067 – Zammelsbroek (Geel)7088 – Neerhelst (Geel)7118 – Griesbroek (Balen)7725 – Buitengoor en Vleminksloop (Mol)7734 – De Vennen (Balen)7736 – Malesbroek (Geel/Meerhout)7739 – Molse Nete (Balen/Mol)7763 – Belsbroek-De Vloyen (Geel/Meerhout)7769 – Breeven (Geel)7779 – Scheppelijke Nete (Mol/Balen)7783 – Selguis (Geel)7784 – De Bleken (Mol)8810 – De Rammelaars (Ham)8874 – Veldhovenheide (Ham)
De merel is gestart met de bouw van een nest ter hoogte van mijn bureauvenster. Vol verwachting sla ik hem gade bij het voltooien van zijn bouwwerk. Dacht dat er steeds kleiner
werd gebouwd omwille van de overbevolking, maar daar doet de merel blijkbaar nog niet aan mee.
De merel is gestart met de bouw van een
nest ter hoogte van mijn bureauvenster.
Vol verwachting sla ik hem gade bij het
voltooien van zijn bouwwerk. Dacht dat
er steeds kleiner werd gebouwd omwille
van de overbevolking, maar daar doet de
merel blijkbaar nog niet aan mee.
De schoondochter van mijn zus verwacht
haar eerste kindje, bij mijn zus wordt dat
het eerste kleinkind en bij mijn 90-jarige
moeder het eerste achterkleinkind. Allen
kijken we uit naar de geboortedag die
steeds dichterbij komt en ondanks de sta-
tistieken is het de natuur die zal bepalen
wanneer juist.
De merel is klaar en legt zijn eerste ei. Dat
had de overbuurman, die enkele etages
hoger woont, goed gezien. Daar komt hij
reeds op visite en brengt een hongertje
mee. Met lede ogen moet de merel toe-
zien hoe zijn eerste ei verorberd wordt
door de ekster die niet langer meer kon
wachten. Klop op het raam, storm naar
buiten, maar te laat… ook hier bepaalt de
natuur wat er zal gebeuren.
Het is een jongen geworden. Iedereen blij
en de moeder heeft ook de natuur zijn
gang moeten laten gaan. Dat was meer
dan 30 uur weeën doorstaan en op het
laatste moment nog in het moederhuis
bevallen i.p.v. thuis zoals gepland.
De vijvers waar we zo naar uitkeken
hebben we ondertussen, en grootse in-
richtingsplannen zijn gemaakt. Maar hier
heeft de mens beslist dat alles niet loopt
zoals gepland. Verontreiniging alom.
De merel heeft het nest moeten opgeven
maar gaf de moed niet op en heeft een
nieuw broedsel in de tuin. Zal de ekster
op haar honger blijven zitten of ditmaal
trachten de jongen te verorberen? Ik gun
de merel zijn nageslacht want zou niet
graag zonder zijn mooie verschijning en
zang vallen.
Vandaag gaan we op het terrein en zul-
len zien wat de mogelijkheden zijn in het
Griesbroek. Ook wij geven niet op.
Yes! De eerste gierzwaluw? Ren naar bui-
ten en zoek de hemel af. Twijfel? Wishful
thinking.
Blijf hoopvol uitkijken naar hun uitvlie-
gende jongen en zal ook weer moeten
vaststellen dat niet alle de terugtocht
kunnen aanvatten.
Ook de ekster hoopt op meer geluk dan
vorig jaar want toen waaide haar nest
met jongen uit de boom.
Het is en blijft ongelooflijk hoe sterk
en zelfregelend de natuur is. Laten we
nu net allemaal deel uitmaken van die
natuur.Luc De Groof
Natuurpunt Balen-Nete
Meander 34 |
DE RAMMELAARSI n het westen van de Limburgse gemeente Ham, in het
gehucht Gerhoeven, ligt een zogenaamd coulissenlandschap, het gaaf kleinschalig cultuurlandschap De Rammelaars. Ten
noorden van de Luikse Beek in Olmen, zou je het gebied eerder als een landschap met broekbossen kunnen omschrijven. Een klein gedeelte van De Rammelaars ligt ook in Meerhout..
Natuurreservaat en ankerplaatsJe treft er percelen aan met zeggenrijke
elzenbroekbossen (lokaal met veenmos-
sen) en berk. Je kan er nog geoorde wil-
gen vinden en een eenzame zachte berk.
Vochtige, al dan niet verruigde hooilanden
vormen open gedeelten binnen het bo-
scomplex. Tussen de vele open percelen
staan houtkanten van es, wilg en els waar-
in kamperfoelie omhoog slingert (‘coulis-
sen’). Op het gewestplan werd De Ramme-
laars in 1979 aangeduid als natuurgebied.
Hierdoor gesterkt gingen lokale natuur-
liefhebbers zich verenigen met het doel er
gronden aan te kopen en er een educatief
centrum uit te bouwen. In 1982 richtten ze
de ‘Hamse natuurvrienden De Nachtzwa-
luw’ op. Om zich educatief te vervolmaken
volgden ze een cursus natuurgids bij het
CVN en om gronden te kopen klopten ze
aan bij Natuurreservaten. In 1984 en 1985
kochten ze hun eerste 7 ha aan in het ge-
bied: verlaten hooilanden met veel wilde
bloemen en met broekbos van zwarte els.
De nodige financiën kwamen binnen via
giften (van het Wereldnatuurfonds, van
sympathiserende bedrijven en Hamme-
naars), via de jarenlang ingerichte ‘Natuur-
dag’ aan de oude pastorij in Oostham en
via het prijzengeld dat ze verdienden door
tweemaal deel te nemen aan de populaire
Wies Andersen Show op TV. Om de fauna,
de flora en het landschap te beschermen
werd De Rammelaars in 1988 door de
overheid erkend als natuurreservaat. De
gemeente Ham ging dan helpen bij de
aankoop van gronden en subsidieerde
in de jaren 1990 ook de oprichting van
Natuurhuis Den Haas, dat als educatief
centrum bekend werd in de wijde omge-
ving. In de Landschapsatlas 2001 werd
het gebied aangeduid als ankerplaats.
Ankerplaatsen zijn vanuit een erfgoed-
perspectief de meest waardevolle land-
schappelijke ensembles in Vlaanderen.
Het zijn grotere landschappelijke gehelen
waarin je gevarieerde erfgoedelementen
TeksT:frans emmerechTs en Jan aLbrechT
juli - september 2016 | 5
terugvindt. Ondertussen is het reservaat
gegroeid tot ongeveer 50 ha. Het wordt
beheerd door Natuurpunt. De naam van
het gebied verwijst naar de vele konijnen
en hazen die er van oudsher leven. Een
mannelijk konijn of haas is namelijk een
rammelaar..
Hoe was het vroeger?De geschiedenis van het dorp Kwaadme-
melaars, in Inventaris Onroerend Erfgoed. Opgehaald van https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/135067.
2 Willy Geenen e.a., Gerhoeven-De Ramme-laars, in Natuurreservaten, Vereniging voor Natuurbehoud in Vlaanderen, 1997.
3 Willy Geenen, persoonlijke mededeling, 2016.
4 Frans Hoes en Johan Rottiers, De Ramme-laars, artikels in Meander, 2008-2015.
5 Frans Keersmaekers, Van Boerendorp tot welvarende gemeente, Kwaadmechelen 1830-1977, 2009.
6 Johan Rottiers, Jan Albrecht en Marjolein de Jong, Groene energie: ja! Maar niet tegen om het even welke prijs, Bezwaarschrift Natuurpunt tegen windturbinepark, 2012 -2013.
7 Rita Van Dessel, Het Land van Ham, 1000 jaar geschiedenis, 1981.
8 Bart Verhagen en Geert De Blust, Het land-inrichtingsproject ‘Grote Netegebied’ i.o.v. Vlaamse Landmaatschappij, Instituut voor Natuurbehoud, 1995.
9 Paul Wouters en Marianne Horemans, De Rammelaars, verslag Ecologische Werk-groep Meanderland, 2015.
NATUUR.CAFÉ DE RAMMELAARSopen tot eind oktoberNatuur.huis De Rammelaars in Ham opent elke zon- en feestdag van 13u tot 18 u zijn deuren. Je kan er terecht voor een flinke wandeling, een frisse pint bio-bier op ons schitterende terras en een gezellig babbeltje.De vrijwilligers ontvangen je met open armen en geven graag
advies als je een korte of langere wandeling wil maken in het
mooie kleinschalige landschap met bloemrijke hooilanden en
broekbossen in een prachtige Kempische beekvallei.
In het Natuur.huis verkopen we kaarten, Natuurpunt-artikelen,
boeken, verse honing. Voor de kinderen is er een leuke speel-
hoek met interessante (natuur)boekjes en verrassingen.
Groepen en scholen zijn erg welkom in ons natuurgebied. We
stellen graag een aangepast programma op maat voor. Het Na-
tuur.huis is ook beschikbaar voor cursussen en kleine feestjes.
VLINDERMONITORING 2015Een nieuw jaar… een nieuw begin. En dat is dit jaar niet enkel voor de vlinders het geval. Ik heb namelijk de fakkel van Jeannine Simonis overgenomen als studieverantwoordelijke van Natuurpunt Geel-Meerhout. Jeannine heeft zich jarenlang ingezet als trekker van het studiewerk in onze regio. Een uitgelezen kans om haar eens in de bloemetjes te zetten voor al het werk dat ze heeft geleverd. Dus via deze weg Jeannine, duizend maal dank! En hoe was het gesteld met de dagvlin-
Landkaartje (87) Koevinkje (110) Klein koolwitje (120)
Klein koolwitje (226)
4 Landkaartje (102) Bont zandoogje (70)
Klein koolwitje (78)
Bont zandoogje (108)
Koevinkje (109)
5 Bont zandoogje (83)
Koevinkje (48) Bont zandoogje (52)
Koevinkje (89) Bont zandoogje (106)
Neerhelst
Zammelsbroek
Meander 312 |
Libellen en juffersLibellen worden in twee grote groepen
ingedeeld, echte libellen en juffers. In
het veld zijn de verschillen tussen de
groepen duidelijk: bij echte libellen zijn
de voor- en achtervleugels verschillend
van vorm, bij juffers zijn ze gelijk. Echte
libellen zijn fors gebouwd en houden
hun vleugels in rust horizontaal gespreid.
Juffers zijn slank en rusten met hun vleu-
gels boven het lichaam gevouwen. Echte
libellen hebben bovendien grote ogen
die elkaar boven de kop meestal raken.
De ogen van juffers staan aan weerszij-
den van de kop. Echte libellen kunnen
lange vluchten maken terwijl juffers het
grootste deel van de tijd verscholen zit-
ten in kniehoge vegetatie zoals pijpen-
strootje of pitrus. Imago’s, dat zijn volwas-
sen exemplaren, zijn vooral te vinden van
begin mei tot eind oktober. De meeste
libellen overwinteren als ei of larve in het
water. (Uitgezonderd de winterjuffers.
Die overwinteren als imago.) Ze zijn voor
hun voortplanting dus afhankelijk van
waterplassen. Daar kunnen libellen ook
het best waargenomen worden.
Rode LijstDe Rode Lijst van libellen in Vlaanderen
geeft aan wat de kans op uitsterven is
van een soort in een bepaalde regio. Hij
heeft tot doel om de alarmklok te luiden
wanneer soorten bedreigd zijn. De lijst
bestaat uit de categorieën ‘met uitster-
ven bedreigd’, ‘bedreigd’, ‘kwetsbaar’ en
’zeldzaam’.
Bel beschikt over enkele vennen met
matig voedselrijk (mesotroof ) water zoals
het Torfven, het Vossenven en de Duivels-
kuil. De gemeten pH van het water geeft
Bandheidelibel
Koraaljuffer
Libellenvan Bel
Sinds de natuurherstelwerken van enkele jaren geleden in de Belsehei is de natuur daar aan een opmars bezig. Moeraswolfsklauw, struik- en dopheide groeien er weer
en ook typische libellensoorten worden talrijk waargenomen.
Ontdekde
TeksT en foTo’s : mireLLa bruynseeLs en rené DucasTeL
juli - september 2016 | 13
een waarde aan die overeenstemt met
licht zuur tot neutraal. Met het Europees
Life-fonds werden deze plassen heringe-
richt en opengemaakt zodat ze als ven
kunnen evolueren. Heel wat libellen-
soorten profiteerden van deze ingrepen.
Langzaam aflopende oevers met veel
biezen en zeggen zijn interessant voor
libellen. Door deze werken scoort Bel
momenteel zeer goed wat soortenrijk-
dom betreft. Bel herbergt 32 soorten. Dit
is opvallend veel omdat een groot deel
van het gebied eigenlijk recreatiegebied
is. Zeven rode lijstsoorten worden er
waargenomen: noordse witsnuitlibel,
beekoeverlibel, tangpantserjuffer, varia-
bele waterjuffer, venwitsnuitlibel, tengere
pantserjuffer en koraaljuffer. Ook werd
eenmaal de bandheidelibel aangetroffen,
een soort die in België voornamelijk in de
Kempen voorkomt. Ter vergelijking: tot
de soortenrijkste gebieden in Vlaanderen
behoren Den Diel en De Maat. Daar tellen
we 53 soorten.
Kenmerken en levenswijzeOverlopen we even deze libellen. Er
zijn twee manieren waarop libellen hun
eieren afzetten: ofwel worden de eieren
in water afgezet ofwel in moeras- en
oeverplanten. In het tweede geval boren
de vrouwtjes met hun legboor gaatjes
in de stengel en plaatsen vervolgens de
eitjes. Dit laatste gebeurt bij alle juffers
zoals tengere pantserjuffer, tangpantser-
juffer en koraaljuffer. Venwitsnuitlibel en
noordse witsnuitlibel doen het op een
andere manier. De eitjes worden door de
vrouwtjes al vliegend in het water afge-
zet. De mannetjes verdedigen de vrouw-
tjes door vlak boven hen te vliegen en
andere mannetjes te verjagen. Beekoe-
verlibellen leggen hun eitjes in stromend
water door in de vlucht het uiteinde van
het achterlijf in het water te dippen. Ze
worden vaak in heidegebieden met zon-
nige beekjes waargenomen. Koraaljuffers
zijn bijna volledig rode juffers. Het zijn
zuidelijke juffers die de laatste jaren wel
meer in Vlaanderen opduiken. Variabele
waterjuffers kunnen vooral in laagveen-
gebieden hoge aantallen bereiken. In
België staan ze op de Rode Lijst omdat
ons land weinig laagveen heeft.
In vennen met water dat iets rijker is aan
Tengere pantserjuffer
Noordse witsnuitlibelBeekoeverlibel
Meander 314 |
voedingsstoffen (mesotroof ) ontstaat het
beste libellenbiotoop. De libellenfauna
van mesotrofe waterplassen is echter
enorm kwetsbaar. Het gebruik van te
veel mest rondom de poelen is nefast
voor hun leefomgeving. In voedselrijke
vennen kunnen al deze soorten niet
standhouden en verdwijnen ze. De aan-
wezigheid van bepaalde soorten libellen
is dus een graadmeter voor de kwaliteit
van het gebied. Gebieden met bijzondere
soorten als Bel hebben meestal een hoge
natuurwaarde. Hoe meer variatie in het
gebied, hoe meer libellensoorten er voor-
komen. Libellen vormen door hun op-
merkelijke vliegkunsten een extra attrac-
tie voor de bezoekers van het gebied. Er
kan aan gedacht worden om infopanelen
met afbeeldingen van enkele typische li-
bellensoorten aan de vennen te plaatsen.
Referenties G.De Knijf, A.Anselin, P.Goffart & M.Tailly, De Libellen van België: verspreiding – evolutie – habitats. Uitgave: Libellen-werkgroep Gomphus samen met Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO). De Belgische atlas, inclusief recente Rode Lijst, 2006.
NEDERLANDSE NAAM WETENSCHAPPELIJKE NAAM RODE LIJST CATEGORIE
1 Zwervende pantserjuffer Lestes barbarus Niet bedreigd2 Tangpantserjuffer Lestes dryas Kwetsbaar3 Gewone pantserjuffer Lestes sponsa Niet bedreigd4 Tengere pantserjuffer Lestes virens Zeldzaam5 Houtpantserjuffer Chalcolestes viridis Niet bedreigd6 Bruine winterjuffer Sympecma fusca Niet bedreigd7 Koraaljuffer Ceriagrion tenellum Zeldzaam8 Azuurwaterjuffer Coenagrion puella Niet bedreigd9 Variabele waterjuffer Coenagrion pulchellum Bedreigd
10 Watersnuffel Enallagma cyathigerum Niet bedreigd11 Lantaarntje Ischnura elegans Niet bedreigd12 Vuurjuffer Pyrrhosoma nymphula Niet bedreigd13 Blauwe breedscheenjuffer Platycnemis pennipes Niet bedreigd14 Blauwe glazenmaker Aeshna cyanea Niet bedreigd15 Paardenbijter Aeshna mixta Niet bedreigd16 Grote keizerlibel Anax imperator Niet bedreigd17 Plasrombout Gomphus pulchellus Niet bedreigd18 Smaragdlibel Cordulia aenea Niet bedreigd19 Metaalglanslibel Somatochlora metallica Niet bedreigd20 Vuurlibel Crocothemis erythraea Niet bedreigd21 Venwitsnuitlibel Leucorrhinia dubia Zeldzaam22 Noordse witsnuitlibel Leucorrhinia rubicunda Kwetsbaar23 Platbuik Libellula depressa Niet bedreigd24 Viervlek Libellula quadrimaculata Niet bedreigd25 Gewone oeverlibel Orthetrum cancellatum Niet bedreigd26 Beekoeverlibel Orthetrum coerulescens Kwetsbaar27 Zwarte heidelibel Sympetrum danae Niet bedreigd28 Zwervende heidelibel Sympetrum fonscolombii Niet bedreigd29 Bloedrode heidelibel Sympetrum sanguineum Niet bedreigd30 Bruinrode heidelibel Sympetrum striolatum Niet bedreigd31 Steenrode heidelibel Sympetrum vulgatum Niet bedreigd32 Bandheidelibel Sympetrum pedemontanum Niet bedreigd
foto’s van boven naar onder:VenwitsnuitlibelVariabele waterjufferTangpantserjuffer
juli - september 2016 | 15
zaterdag 2 juli › Zwerfvuilopruimactie in het Zammelsbroek in Geel
• Info: [email protected] of 0478/64 19 40.• Afspraak: parking kerk van Geel-Oosterlo om 9 u.
zaterdag 2 juli › Ecologische Werkgroep Meanderland op onderzoek in ’t
Griesbroek• Inventarisatie van enkele percelen in natuurreservaat Gries-
broek in Balen-Olmen.• Afspraak: 9 u aan taverne De Waterhoek, Olmensebaan 126,
zaterdag 23 juli › Ecologische Werkgroep Meanderland op onderzoek aan
de Scheppelijke Nete• Inventarisatie van enkele percelen grenzend aan het toe-
komstig overstromingsgebied.• Afspraak: 9 u Lentestraat (zijstraat Toemaathoek), Mol. • Einde tegen 12 u.• Info: [email protected] of 0496/51 02 79.
zondag 24 juli › Daguitstap naar het Kempen-Broek in Noord-Limburg
• Vlakbij in Limburg ligt één van de grootste aaneengesloten natuurgebieden van de regio, het Kempen-Broek. Meer dan 1000 ha grensoverschrijdende natuur, met een afwisseling aan moerassen, vijvers, weilanden, heringerichte akkercom-plexen... Deze excursie van om en bij de 15 km brengt ons in de voormiddag langs het vijvercomplex (met kijkhutten) van Mariahof-Luysen. In de namiddag bezoeken we het weide-akkergebied St.-Maartensheide met geelgorzen en zelfs grauwe klauwier als broedvogels. Picknick meebrengen en stevige wandelschoenen.
• Afspraak: 10 u aan de kerk van het gehucht Beek (aan de oostelijke ringweg van Bree) of om 9 u op de markt in Balen-Centrum. Carpooling mogelijk daar.
• Info bij gids Paul Verhoeven, 0472/26 21 34. • Iedereen kan en mag mee, ’t zal de moeite zijn!
zondag 7 augustus › Watermolen herleeft! Poort naar het Grote Netewoud in
Meerhout• Watermolen- en vlinderfeest aan het Bezoekerscentrum
Grote Netewoud.• Meer info elders in dit nummer van Meander.
zondag 7 augustus › Vlinderwandeling in de Vennen in Balen
• De Vennen heeft zich ontwikkeld tot een bloemrijk gebied, waar je bij zonnig weer talrijke vlinders ziet rondfladderen. Eén van onze gidsen zal je tijdens deze wandeling meer ver-tellen over de soorten die je zal ontdekken, hun waardplan-ten en andere wetenswaardigheden.
• Afspraak: parking FC Cools, Peer Luytendijk te Balen om 14 u.• Info: Denis Mertens, 014/30 90 65.
zaterdag 13 augustus › Werken en wandelen op de Wurft in Mol-Postel
• Werkvoormiddag (= zaailingen berk en den verwijderen).Namiddag: excursie over de Wurft.
• Afspraak om 9 u bij Yves Lesseliers op De Wurft in Mol-Postel. Cécile zorgt voor lekkere soep, dus graag een seintje aan Jef Sas als je komt helpen in de voormiddag en ‘s middags blijft picknicken daar.
• Afspraak voor de namiddagexcursie over de Wurft en de Koemook om 13.30 u bij Yves Lesseliers.
zaterdag 27 augustus › Nacht van de Vleermuis in Meerhout
• Samenkomst om 20 u aan het Bezoekerscentrum.
zondag 28 augustus › Slotevent Ecoduct Kempengrens Mol-Postel
• Voor één keer mag het! Het ecoduct is normaal gezien exclu-sief voor planten en dieren, maar nu mag je van 13.30 tot 17 u uitzonderlijk in de sporen van de dieren treden. Jarenlang vormde de E34 in Postel een harde onderbreking tussen waardevolle natuurgebieden. Om de natuur er meer kansen te geven, sloegen de Nederlandse en Vlaamse overheid de handen in elkaar en werd in 2014 de bouw van het Ecoduct Kempengrens gerealiseerd. Bij de leuke info-stands van de betrokken verenigingen ANB, RLKGN en natuurlijk ook Na-
vrijdag 9 september › Het ontstaan van het Kempens Plateau
• Lezing door Koen Beerten. Het Kempens Plateau behoort tot een van de meest fascinerende landschapsvormen in de laaggelegen gebieden van West-Europa. Koen Beerten pro-beert in zijn presentatie te achterhalen hoe het in het laatste miljoen jaar kon evolueren van een verwilderde riviervallei tot een bebost duinlandschap. Essentieel voor iedereen die tot een goed begrip van onze regio wil komen!
• Afspraak: Ecocentrum De Goren, Postelsesteenweg 71, Mol om 19.30 u.
maandag 12 september › Poelenwerkgroep Waterleven, Determineren waterdiertjes.
• Van 18 tot 22 u, lokaal Natuurpunt, Boerenkrijglaan 51 b, Olen.• Info: [email protected].
zondag 18 september › Wandeling in de vallei van de Larumseloop in Geel
• De vallei van de Larumseloop heeft heel wat te bieden: ze stroomt door drie natuurgebieden voor ze in de Kleine Nete uitmondt: door Neerhelst, de Mosselgoren en de Zegge.
• Afspraak: Larumsebrugweg aan kanaal in Geel-Larum om 14 u.• Einde rond 16.30 u.• Info: [email protected] of 0498/18 67 46.
zondag 18 september › Op zoek naar grote grazers in de Molse Netevallei
• I.s.m. De Gagel. Afspraak om 14 u aan het casino in Mol-Gompel, Owenslei 6.
• Einde circa 16.30 u.• Laarzen! • Info: [email protected], 014/31 71 54 of luc.de.groof@
live.be, 0494/29 79 49.
maandag 26 september › Poelenwerkgroep Waterleven, Determineren waterdiertjes.
• Van 18 tot 22 u, lokaal Natuurpunt, Boerenkrijglaan 51 b, Olen.• Info: [email protected].
OPEN:Vanaf 10 uur, woensdag gesloten
Van 15 oktober tot Pasen:dinsdag en woensdag gesloten.
We zien ze steevast verschijnen in de winkelrekken rond de feestda-gen, de doosjes met netjes gerangschikte driekleurige viooltjes. Want inderdaad , de bloempjes zijn eetbaar, maar het oogt vooral mooi op je feestdis om er een aantal bloempjes over te strooien.
In ons land komen een twaalftal soorten
viooltjes voor in het wild, waaronder
sommige zeer zeldzaam en zelfs met
uitsterven bedreigd. Het driekleurig
viooltje is echter vrij algemeen, zeker in
de Kempen. Het houdt van goeddoor-
latende, vochtige, zandige grond. Het
groeit vooral in de zon of halfschaduw,
maar brandende zon of droogte worden
slecht verdragen. Het bloeit van mei tot
augustus in alle mogelijke combinaties
van geel, paars en wit. Deze mogelijkheid
om allerlei kleurencombinaties te vormen
is zeer interessant voor kwekers. Het is
dan ook ‘de moeder’ van de meeste ge-
kweekte tuinviolen.
Van oudsher is het driekleurig viooltje on-
derwerp van volkswijsheden en legenden.
In het Duits noemt men het ‘Stiefmütter-
chen’, wat zijn verklaring zou vinden in de
vorm en de kleur van de bloemblaadjes.
Hierin zou men het gezicht van een oud
vrouwtje herkennen. En stiefmoeder zou
slaan op het aantal bloemblaadjes: het
grote kroonblad onderaan is de stief-
moeder met aan weerskanten haar eigen
dochters, elk op een smallere zetel, terwijl
bovenaan de twee stiefdochters genoe-
gen moeten nemen met één stoel.
Het viooltje is ook het symbool van de
herinnering. In het Frans spreekt men van
‘pensée’ en in het Engels van ‘pansy’, beide
afgeleid van penser = denken. Vandaar
dat driekleurige viooltjes vaak op graven
werden geplant.
Een andere legende spreekt van de
‘drievuldigheidsbloem’. De legende gaat
als volgt: het driekleurig viooltje zou oor-
spronkelijk een heerlijker geur gehad heb-
ben dan het maarts viooltje. Het bloempje
groeide meestal tussen het koren. Kinde-
ren, aangetrokken door de bedwelmende
geur, kwamen de bloempjes plukken en
vertrapten zo het graan rondom hen, met
een slechte oogst tot gevolg. Dit stemde
het viooltje triest en het bad tot de Heilige
Drievuldigheid om haar haar geur te ont-
nemen. Zo gebeurde en sindsdien spreekt
men van de drievuldigheidsbloem.
Alhoewel het driekleurig viooltje sinds
eeuwen onderwerp was van volkswijs-
heid, is het pas laat als geneeskrachtige
plant gebruikt. Dodoens (1517-1585) zag
er een middel in dat de longen zuiverde
en dat bij koorts en stuipen bij kinderen
kon ingezet worden. Abraham Munting
(1626-1683) citeerde het losmaken van
slijmen. Verder werden in de volksge-
neeskunde vooral toepassingen bij
huidaandoeningen zoals jeuk, zweren en
huiduitslag vermeld. Wetenschappelijk
onderzoek bevestigt het bloedzuiverend
en huidstimulerend vermogen van het
driekleurig viooltje. De belangrijkste
inhoudsstoffen zijn slijmstoffen, flavanoï-
den waaronder saponinen, anthocyanen,
salicylaten, fenolzuren en vitamine E.
Bij orale inname (thee, tinctuur, afkook-
sel) stimuleren de flavanoïden de nieren
en op die manier worden gifstoffen
gemakkelijker verwijderd. De salicylaten
werken ontstekingswerend en pijnstil-
lend. Vitamine E gaat veroudering van de
huid tegen. Met andere woorden: wan-
neer we een zuiveringskuur doen met
driekleurig viooltje, dan heeft dat een
weldadig effect op onze huid. Bovendien
zorgen de saponinen ervoor dat slijm ge-
makkelijker wordt opgehoest, zodat drie-
kleurig viooltje ook kan ingezet worden
bij verkoudheden met vastzittend slijm.
Uitwendig kunnen compressen met een
aftreksel van driekleurig viooltje verlich-
ting brengen bij luiereczeem, acné, puis-
ten, zweren, herpes, psoriasis en andere
huidaandoeningen. Als gorgelmiddel of
mondspoeling kan het ook helpen bij
mondslijmvliesontsteking, tandvleesont-
steking, amandelontsteking, keelpijn enz.
mireLLa bruynseeLs
HuidlotionEen geconcentreerd afkooksel dat gebruikt kan worden als huid-lotion maak je op de volgende manier: 80 tot 120 g gedroogde bloempjes gedurende één uur laten weken in 1 liter lauw water. (Dat zijn er héél veel. Je kan ook herleiden tot 4 g bloempjes op 150 ml water.)Daarna aan de kook brengen en 20 seconden laten doorkoken. Laten afkoelen en zeven.
Het DriekleurigVIOOLTJE
ReferentiesG. Verhelst, Groot Handboek Geneeskrachtige Planten.E.J. Weeda en Westra, Nederlandse oecologische flora.
U bent immers samen met 97.000 andere leden mede-eigenaar geworden van de historische watermolen van Meerhout. Samen met jullie -kersverse molenaars- willen we
hier dé toegangspoort tot het Grote Netewoud vestigen zodat we in de toekomst nog meer van onze natuur kunnen genieten, leren en beleven. Een goed georganiseerd bezoekerscentrum levert immers een groter draagvlak op om aandacht te vragen voor meer en betere natuur. Want daar doen we het uiteindelijk voor, die wonderlijk mooie natuur in Balen, Geel, Mol, Ham, Dessel en Meerhout.
Regenbogen in de lenteOp 12 april verschenen er in het centrum van Geel twee won-
dermooie regenbogen die een kwartier lang aan de hemel schit-
terden. De beginnende bloei van een kerselaar in combinatie
met de regenboogkleuren leverde een mooi tafereel op. Eentje
waar we niet voor van huis hoefden te reizen. Soms komt de
natuur gewoon naar ons toe, je hoeft hem enkel te zien en te
bewonderen.
kersTine michieLsen
Konik geboren in ZammelsbroekHeuglijk nieuws. Op 14 mei werd een konikveulen geboren in
het Zammelsbroek. Moeder en zoon stellen het goed en staan
in de wei in Oosterlo, tussen paaltje 2 en 3 van de vlinderroute.
Groetjes!
kareL en anDrea Van roey-nieTVeLT
Ringslang in NeerhelstOp 3 april tijdens een wandeling met Juul en Teun in Neerhelst
zagen we een jonge ringslang op de hoge maïsakker in haar hol-
letje kruipen. De foto is genomen met een GSM, maar misschien
toch nog goed genoeg?
Jeannine simonis
Drie mooie natuurwaarnemingen
Oproep!Drie mooie waarnemingen, van Jeannine, Kerstine, Karel en Andrea deze keer. Laten we zo voort doen! Zag u zelf iets moois in de natuur in onze regio of in gebieden waar onze afdelin-gen op uitstap gaan, laat het ons weten. Bedoeling is om ons tijdschrift nog meer een tijdschrift van alle leden te laten zijn.Stuur je interessante waarneming naar [email protected] en misschien verschijnt die wel in de volgende Meander!
Een hoge vakkennis en jarenlange ervaring gecombineerd met moderne apparatuur en een vernieuwde winkel garanderen de beste service.
Optiek Vanderlinden, sinds 1953 uw vertrouwen waard!
OP LOEPEN EN VERREKIJKERS Nikon, Steiner, Minox, Huygens: 10% korting voor leden van Natuurpunt!
ONTDEK DE TOEKOMSTPLANNEN VAN DE SITE WATERMOLEN EN STEUN DE RENOVATIE (WATERMOLEN 8 • MEERHOUT)
VOORLOPIG PROGRAMMAtussen 8u en 12u ONTBIJT OF BRUNCHWANDELINGEN:• 6u en 10u • vroegochtendwandeling,• vanaf 13u30 • gegidste (vlinder)wandelingen, • doorlopend vrije wandeling mogelijkREUZETERRAS: geniet van bio-streekbieren, hapjes, live muziekKINDERANIMATIE NATIONAAL VLINDERWEEKEND: vlinder expo, workshops en spel voor kinderen
DE WATERMOLEN HERLEEFT!Poort naar het grote netewoud