Magazine van Natuurpunt regio Meanderland, afdelingen Netebronnen-Mol, Balen-Nete, Geel-Meerhout en Ham . Een tijdschrift boordevol schitterend beeld en interessante weetjes over de natuur in je buurt.
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Driemaandelijks magazine van Natuurpunt - regio Meanderland - Afdelingen Netebronnen, Balen-Nete, Geel-Meerhout en HamAfgiftekantoor: Geel 1 - P209043 • v.u. An Gijs - Weidestraat 11 2490 Balen
Belgie -BelgiqueP.B.-2440 Geel 1
BC1323
MEANDER2016 April | Mei | Juni • Jaargang 15 nr. 2
Meander 22 |
NatuurpuntNatuurpunt, vereniging voor natuur en landschap in Vlaanderen, telt meer dan 97.000 gezinnen als lid. De vereniging stelt zich tot doel om de natuur te beschermen door aankoop en beheer van natuurgebieden en door beïnvloeding van het overheidsbeleid inzake natuurbehoud en ruimtelijke ordening. Natuurpunt beheert 22.000 hectare natuurgebied in 500 verschillende natuurgebieden. Daarnaast wil de vereniging ook een voortrekkersrol vervullen op het vlak van natuurstudie en natuur- en milieueducatie.
Lid wordenDoor overschrijving van 27 euro op rekening BE17 2300 0442 3321 met vermelding ‘nieuw lid’. Als lid ontvangt u automatisch het nationaal con-tactblad ‘Natuur.blad’. Extra abonnementen: Natuur.focus (natuurstudie en –beheer) 11 euro en Natuur.oriolus (vogelstudie) 10 euro. Beide extra abonnementen samen 17 euro.
MeanderMeander is het gratis driemaandelijks contactblad voor de leden van Natuurpunt in de afdelingen Balen-Nete, Geel-Meerhout, Ham en Nete-bronnen (Dessel-Mol). Andere geïnteresseerden kunnen een jaarabon-nement op Meander nemen door overschrijving van 8 euro op rekening BE31 0015 6350 0055 van Meander.De Meander is gratis te raadplegen op www.issuu.com/meanderland Oplage: 2.250 exemplaren.
RedactieAn Gijs, Jef Sas, Frans Emmerechts, Jeannine Simonis, Marc Verachtert, Jan De Schepper, Tom Schildermans, Jan Albrecht, Rudi Rademaekers, Arne Vermeulen, Marjolein de Jong.
Met dank aan onze fotografenFrans Emmerechts, Jan Mangelschots, Mirella Bruynseels, Karin van Gool, René Ducastel, Jan Albrecht, Bart Vancoppenolle., Ann Cassier, Marc Boeckmans, Silvia Dubois, Hilde Bellens, Robert Pieters, Erik Ducastel, Hans Hendrickx, Leo Vaes, Roger Geudens, David Tempelman, Guido Jan-sen, Jack Thora, Pieter Cox An Dierckx.
Op alle foto’s rusten auteursrechten. Voor de gegevens van de fotografen kunt u contact opnemen met de redactie.
Lay-out MeanderArne Vermeulen en Jan Albrecht.
Deadline teksten volgende MeanderMaandag 25 april 2016. Verschijnt eind juni 2016. Inlichtingen voor het leveren van tekst en beeld: [email protected].
GiftenGiften voor de aankoop van natuurgebieden in de regio Meanderland zijn welkom op rekening BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt Beheer met vermelding van de naam en het nummer van het project dat je wenst te steunen:
3770 – Grote Netewoud7709 – De Maat (Mol)7067 – Zammelsbroek (Geel)7088 – Neerhelst (Geel)7118 – Griesbroek (Balen)7725 – Buitengoor en Vleminksloop (Mol)7734 – De Vennen (Balen)7736 – Malesbroek (Geel/Meerhout)7739 – Molse Nete (Balen/Mol)7763 – Belsbroek-De Vloyen (Geel/Meerhout)7769 – Breeven (Geel)7779 – Scheppelijke Nete (Mol/Balen)7783 – Selguis (Geel)7784 – De Bleken (Mol)8810 – De Rammelaars (Ham)8874 – Veldhovenheide (Ham)
Als ik dit schrijf staan buiten de eerste lammeren in de wei. Tijd om eens na te denken over het toekomstig beheer van de Belsehei. Iedereen herinnert zich dat we enkele jaren ge-
leden ‘de bossen van Bel gekapt hebben’. In navolging van Averbode Bos en Heide en omdat Europa het ons vroeg. Wie recent nog in Averbode Bos en Heide gewandeld heeft weet wat een prachtig landschap er ontstaan is. Ook het gekapte gebied in Bel werd door Europa aangeduid als Natura 2000-gebied en de gecreëerde open duinen en heide staan hoog op het verlanglijstje.
EEN DORP ALS (G)EEN ANDERWanneer je, in het colofon van een Meander, de lijst van gebieden bekijkt die Natuurpunt beheert, kom je Meerhout tegen voorafgegaan door een /. Vóór die / staat Geel. Dat is zo bij Malesbroek en ook bij Belsbroek-de Vloyen. Slechts kleine delen van die gebieden liggen immers op Meerhouts grondgebied.
tekst: Frans eMMerechts en Luc Van den Bergh
D ie Meerhoutse deelgebieden
zijn echter zeer waardevol. Na-
men als de Vloyen, de Kwacht
en de Keyfheide klinken veel
natuurliefhebbers als muziek in de oren.
Met de opening van een bezoekerscen-
trum kreeg Meerhout bovendien een toe-
gangspoort tot het Grote Netewoud.
Hoe was het vroeger?De oudst bekende vermelding van de
naam Meerhout komt voor in een docu-
ment uit het jaar 741. Het is een giftbrief
waarin de graaf van Haspengouw zijn
goederen (waaronder Meerhout en zijn
watermolen) schenkt aan de benedictij-
nerabdij van Sint-Truiden. De naam was
toen nog Mareholt. Stephelinus, een
monnik van de abdij, beschreef de streek
later als ‘als het ware van de zon verbrand,
gans voor den landbouw onbruikbaar en
niet dan met struikroversholen vervuld’.
Gedurende de eerste eeuwen van onze
tijdrekening was Meerhout een uitgestrekt
bos dat, tussen twee valleien in, bij Olmen
begon, verder de heuvelrug naar Zittaart,
Tenbos en Akkerrode volgde, vanwaar
het verder liep tot Eindhout (= einde van
het hout/bos). Ten noorden en ten zuiden
van dat bos lagen uitgestrekte meren en
moerassen. ‘Mareholt’ was dus een ‘bos ge-
legen aan een meer of moeras’. Langs Lil is
het dorp voor het eerst bewoond geweest,
op een helling langs de vallei van de Grote
Nete. Vanaf het moment dat de mensen
hun vee in het bos lieten grazen en daarna
de terreinen ook gingen ontbossen, ont-
stonden er open plekken met struik- en
dopheide. Vanaf de twaalfde eeuw wer-
den de nog schaarse bewoners bijgestaan
door de norbertijnen van Averbode en
Tongerlo die hen akkers leerden aanleg-
gen en ‘hen toonden wat al vruchten deze
dorre aarde kan opleveren, wanneer ze
met vlijt en aanhoudendheid bewerkt
wordt’. In 1229 werd een groot deel van
Meerhout geschonken aan de abdij van
Maagdendaal (een klooster te Oplinter
van zusters behorend tot de orde van
Citeaux, de Cisterciënzers). Dit klooster
werd mede-eigenaar van de watermolen,
verwierf belangrijke pachthoven (Monni-
kerhoeve, Bokkenrode, Gerhees) en kreeg
ook het recht om van alle landbouwers
april - juni 2016 | 5
elke tiende schoof van de graanoogst als
belasting te heffen (de tienden). In de vijf-
tiende en de zestiende eeuw waren (door
ontvolking wegens oorlogen) ‘de wolven
zodanig vermenigvuldigd dat de landbou-
wers hun schapen niet dorsten uit grazen
laten gaan’. Het dorpsbestuur liet de wol-
ven vangen met grote en sterke netten.
Daar de norbertijnen de inwoners steeds
bijstonden en ook aan armenzorg deden,
werden hun hoeven (omgeving Rooiaarde
voor Averbode en Luihoeve en Cretskens-
hoef bij de Keyfheide voor Tongerlo) in
1502 van belasting vrijgesteld. Ook moch-
ten zij voortaan vrij gebruik maken van
de gemeenschappelijke heidegronden en
weiden. En in de achttiende eeuw werd de
waterstand van de Grote Nete (in Meer-
hout ook wel Meerhoutse Nete genoemd)
geregeld, ‘alsook een nieuw peil aan de
watermolen gebracht, om voortaan zo
veel mogelijk overstroming te voorkomen’.
Meerhout groeide uit tot een bloeiende
landbouwgemeente.
De watermolenBoven de ingang van de huidige watermo-
Wegens grote interesse richten Natuurpunt Netebronnen en Natuurpunt CVN opnieuw een cursus ‘vogelen’ in voor onze leden in Meanderland. Deze keer is die specifiek gericht op heidevogels: van zoe-telieveke tot geitenmelker! Hieronder vind je wat je erover moet weten. Maar eerst, om eenieder weer zin te laten krijgen… een verslag van de cursus van vorig jaar, over ‘roofvogelen’.
RoofvogelsMet dertig gelukkigen konden we vorig jaar de predatoren van
de lucht van dichtbij leren kennen tijdens een cursus roofvogels.
Vier avonden lang werden we ondergedompeld in foto’s en
filmpjes. De eerste uren kwamen algemeenheden maar ook zeer
specifieke weetjes aan bod. Koen Leysen van Natuurpunt CVN
vertelde vol begeestering over de Georgische trektelpost Batumi
en we leerden dat de torenvalk ultravioletlicht waarneemt. Zo
kan hij woelmuizen te grazen nemen door hun urinesporen te
volgen. De meeste tijd ging vanzelfsprekend naar het leren de-
termineren van de verschillende soorten. Vliegbeeld, staartban-
den, polsvlekken en vingers. Alles passeerde de revue tot onze
oren ervan tuitten. Een quiz sloot het theoretisch gedeelte af. We
wisten nu dat we veel bijgeleerd hadden maar begrepen vooral
dat er nog veel geoefend moest worden.
Dat de realiteit anders is dan de mooie foto’s in het leslokaal
mochten we ervaren tijdens de verschillende excursies. Vóór elke
uitstap deelde Jef Sas ons mee dat de omstandigheden niet ide-
aal waren. Nu eens was er te weinig bewolking, dan weer stond
de wind verkeerd of vlogen de trekkende vogels te hoog. Het
was misschien een trucje om ons met weinig tevreden te stel-
len, toch kregen we op elke excursie waar voor ons geld. Op een
mooie zomerdag leidde Yves Lesseliers ons rond op De Wurft.
Roofvogels verschijnen niet op vraag maar de lucht afspeurend
zagen we een vijftigtal ooievaars opschroeven en een unieke
ontdekking was toch het vers opgegraven wespennest door
een wespendief. Enkele weken later trokken we met Jef door De
Maat. Buizerds en een sperwer werden gespot maar de show
werd gestolen door de buizerd die minutenlang op de grond
heen en weer huppelde om mestkevers te pakken te krijgen.
Nieuws uit hetBezoekerscentrum Grote NetewoudDe kabouterkes komen niet helpenIn het bezoekerscentrum aan de wa-
termolen gonst het altijd van activiteit.
Vrijwilligers bereiden evenementen voor,
maken bezoekers wegwijs in de natuur-
gebieden van het Grote Netewoud en
serveren er desgewenst een lekker drank-
je bij. Zonder de inzet van al die enthou-
siastelingen kan een bezoekerscentrum
niet bestaan. Nu het Grote Netewoud
steeds groter, beter en mooier wordt
vinden er ook steeds meer natuurliefheb-
bers de weg naar het bezoekerscentrum.
Zo veel dat er echt nood is aan nieuwe
helpende handen. Het centrum is dan
ook op zoek naar personen met een hart
voor natuur (man, vrouw, jong, oud) die
enkele namiddagen per jaar mee de han-
den uit de mouwen willen steken. Mis-
schien iets voor jou? Al eens overwogen?
Op een zonnige februaridag trokken we
twee willekeurige vrijwilligers aan de
mouw en polsten naar hun ervaringen.
Frans Melis (60) uit Meerhout zagen we
al Gageleer schenken, spek en eieren
bakken, vogelkasten timmeren, wan-
delingen uitstippelen, stoelen klaar zet-
ten, ideeën spuien, bezoekers wegwijs
maken, vogels tellen, bomen planten,
muren schilderen, grondwater peilen en
zelfs vloeren dweilen. Een bezige bij? ‘Ik
ben van nature een actief persoon. Sport
en tuin hebben me altijd gepassioneerd,
net als natuur. Maar pas toen ik brug-
gepensioneerde werd en meer tijd vond
om te wandelen voelde ik de behoefte
om me meer te verdiepen. Het viel me
op hoe prachtig onze natuur is en hoe
weinig ik ervan kende. Op een dag zag
ik aan het bezoekerscentrum een affiche
hangen voor de cursus Grote Netewoud
Verkenner en heb ik me ingeschreven.
Ik kwam terecht in een leuke groep van
deelnemers en volgde kort nadien ook de
cursus natuurbeheer. Aangetrokken door
de fijne sfeer van het team ben ik dan een
keer naar de maandelijkse vergadering
getrokken. Dat viel erg mee en bij de
eerstvolgende activiteit was ik al aan het
meehelpen. Zo ben ik er stilaan ingerold.
Nu werk ik mee aan allerlei evenementen,
voer ik op vaste tijdstippen grondwa-
terpeilingen uit en werk ik mee met het
beheerteam Belsbroek en Heide. Het
bezoekerscentrum is echt een plezante
omgeving waar je in contact komt met
toffe mensen. Vrijwilligerswerk is voor mij
een kwestie van keuze. De keuze om tijd
vrij te maken. Thuis is er ook altijd werk,
de kabouterkes komen niet helpen. Het
enige dat ik spijtig vind is dat ons groepje
niet wat groter is.’
Silke Gijsbrechts (30) uit Geel droomde
al van kleins af om vrijwilligerswerk te
doen voor een natuurvereniging. ‘Stom
eigenlijk dat ik er zo lang mee gewacht
heb. Het is pas toen ik me even tussen
twee jobs bevond dat ik de stap zette. Ik
nam contact op met de lokale afdeling
in Geel en al snel hielp ik mee met edu-
catief natuurbeheer in scholen en stond
ik aan de balie in het bezoekerscentrum.
Ik leerde er toffe nieuwe mensen kennen
en werkte mee aan evenementen. Mijn
vrije tijd is drukbezet maar toch maak ik
graag tijd voor Natuurpunt. Beroepshalve
werk ik als jurist voor de Dienst Integraal
Waterbeleid van de provincie Antwerpen
en ik vind het leuk om in mijn vrije tijd
eens aan natuurbeheer en -beleving te
doen. Of om gewoon eens achter de toog
te staan en een pintje te tappen. Ik vind
dat er echt voor iedereen wel iets te vin-
den is: je creatief uitleven, bezoekers een
goed gevoel bezorgen, babbelen, plezier
maken, het kan er allemaal. Ik kom graag
in het bezoekerscentrum omdat er zoveel
evenementen plaats vinden en er altijd
een leuke sfeer hangt.’
WiM PaueLs
Zelf zin gekregen om mee te werken? Kom een keer langs, wedden dat je er ook voor jou een geknipte job vindt?Contact: 014/21 34 50 of [email protected]
BC Grote Netewoud is geopend op woensdag/donderdag/vrijdag van 9 tot 17 u en
op zondag van 13 tot 17 u
Adres: Watermolen 8, 2450 Meerhout
Meander 212 |
MerkwaardigeGEELSE LANDSCHAPPEN
In die periode groeide echter ook het
maatschappelijk bewustzijn over
mogelijke problemen die daarvan
het gevolg zouden kunnen zijn.
Meer en meer gingen er stemmen op die
de nationale overheid ertoe aanspoorden
de natuur te beschermen en die ervoor
ijverden om sommige landschappen en
plaatsen te behouden, als ze in weten-
schappelijk, esthetisch of cultureel opzicht
de belangstelling waard waren.
Als een eerste maatregel om aan die ver-
zuchtingen tegemoet te komen stelde de
overheid, in 1960, voor het hele land een
inventaris op. De inventaris steunde op
een stelselmatige prospectie op het ter-
rein door specialisten. Hij werd samenge-
steld door H. Delaunois, algemeen secre-
taris van de Vereniging voor het Behoud
van Natuur- en Stedenschoon en tevens
secretaris-generaal van het Nationaal Ver-
bond voor Natuurbescherming.
Het is interessant om te lezen welke plaat-
sen en landschappen er toen, nu meer
dan vijftig jaar geleden, voor Geel merk-
waardig werden genoemd:
- Het beemdlandschap, ten noorden van
het kanaal naar Bocholt, gevormd door
de Kleine Nete en haar bijriviertjes. Dit
landschap, met als kern het natuurre-
servaat de Zegge, kreeg de kwalificatie
van uitgestrekt beemdlandschap met
hoge esthetische en wetenschappelijke
waarde;
- Het bos- en heidelandschap in het
noordoosten van de gemeente;
- De boorden van het kanaal naar Bo-
cholt, over heel zijn lengte op het
grondgebied van de gemeente;
- Het park ten zuiden van het gehucht
Ten Aard, met het aanpalend beemd- en
cultuurlandschap;
- Het beemdlandschap ten zuiden van
het kanaal naar Bocholt, ten westen van
de baan naar Retie: beemden met riet-
velden en oude kleiputten;
- De bossen ten oosten van de baan naar
Retie;
- De beemden van de Grote Nete, de
Zeeploop, de Molse Nete en de Wimp-
beek, over heel hun loop door de ge-
meente: ‘Netelandschap’, talrijke kwach-
ten, d.w.z. vijvers, meestal overblijfselen
van vroeger turfsteken;
- De vijvers van Kievermont: indrukwek-
kend rietlandschap in de beemden van
de Molse Nete;
- Het Malesbroek: groots waterlandschap
in de beemden van de Grote Nete met
grote esthetische waarde en karakteris-
tieke flora;
- De Tombroeken: heide- en moerasland-
schap ten oosten van het Malesbroek,
met geschiedkundige en grote botani-
sche waarde;
- De watermolen te Oosterlo op een ver-
takking van de Grote Nete;
- Het landschap van Bel: mooi duinen-
landschap, gedeeltelijk afgegraven.
Steenweg met landelijk aspect, typische
hoeven;
- Het landschap van Winkelomheide:
merkwaardig gebied van bossen, dui-
nen en heide;
- De boorden van het Albertkanaal tus-
sen de bruggen van Stelen en Eindhout,
met de aanpalende bossen;
- De duinen van Oosterlo: blik op de
beemden van de Grote Nete. Prachtige
ligging van de Sint-Dimpnakapel te
Zuid-Zammel;
- Het landschap gevormd door de houten
windmolen van Larum en het omlig-
gende cultuurlandschap;
- Het landschap gevormd door de hou-
ten windmolen van Elsum met zijn
omgeving;
- Het landschap gevormd door de Sint-
Dimpnakapel op de Groenenheuvel
Tot halverwege de twintigste eeuw kende Geel vooral een agrari-sche ontwikkeling. Het traditioneel landschap veranderde hoofdza-kelijk tijdens drie grote ontginningsperioden. Vooreerst tijdens de Frankische landname, later in de feodale periode en uiteindelijk door de ontginningen die begonnen op het einde van de achttiende eeuw. Die agrarische ontwikkeling werd in het begin van de jaren 1960 echter door een sterk doorgevoerd industrialisatieproces door-broken. Op de ranglijst van de Vlaamse industriezones kwam het Geelse industriepark op de vierde plaats terecht, na de Antwerpse haven, Genk en de Gentse Kanaalzone. De bevolking bleef groeien en de mens gebruikte zijn technisch kunnen om de natuur naar zijn hand te zetten om zo zijn eigen lot te verbeteren.
dienst redactionele informatie’, in Geel, maandelijks informatieblad, Stadsbestuur van Geel, jg. 36, nr. 6, 2003.
2 H. Delaunois, Inventaris van de Land-schappen. Tome 1. Provincie Antwerpen, Ministerie van Openbare Werken, Bestuur van de Stedebouw en de Ruimtelijke or-dening, 1960.
3 ‘Natuurliefhebbers, waakt op uw zaak!’, in Nieuwsblad van Geel, jg. 98, nr. 4, 1951.
4 A. Pals-Ghoos, ‘Structuur van de gemeente Geel’, in Geel van gisteren tot morgen, Lions Mol-Geel, 1977.
april - juni 2016 | 15
maandag 4 april › Poelenwerkgroep Waterleven, Determinatie waterdiertjes.
• Van 18 tot 22 u. Lokaal Natuurpunt, Boerenkrijglaan 51 b, Olen.
zondag 24 april › Vroegmorgenexcursie in en om reservaat De Maat in Mol
• We gaan luisteren naar de ochtendzangers met als orkest-meester de Nachtegaal. Achteraf kan je mee aanschuiven voor een lekker ontbijt in taverne Het Jagershof.
• Afspraak: 6.30 u op parking taverne Jagershof, Waterstraat 43, Mol.
• Einde ca. 9 u. • Ontbijt vanaf 9.15 u. Inschrijven voor het lekkere ontbijt met
koffie of thee aan €12,50/persoon bij Jos van ‘t Jagershof, 014/43 60 73 of bij [email protected], 0499/34 62 60.
maandag 25 april › Poelenwerkgroep Waterleven, Determinatie waterdiertjes.
• Van 18 tot 22 u. Lokaal Natuurpunt, Boerenkrijglaan 51 b, Olen. • Info: [email protected].
zaterdag 30 april › Ecologische Werkgroep Meanderland
• Inventarisatie van enkele natte stukken in ’t Selguis in Geel = Life-project Grote Netewoud.
• Afspraak: 9 u hoek Eksterstraat en Geelsebaan, Mol. • Einde tegen 12 u. • Info: [email protected] of 0496/51 02 79.
zaterdag 30 april › Nachtegalentocht op en rond De Maat in Mol
(i.s.m. De Gagel)• Op een rustig voorjaarsavondje mag je een prachtig en uniek
concert verwachten van deze meesterzanger. Einde rond 22.30 u, maar de nachtegalen kunnen nog langer doorgaan!
• Afspraak: 19.30 u aan parking Kleppende Klipper, Postelse-steenweg, 111, Mol.
• Info: Fons Lommelen 0474/90 19 55 of [email protected] of 0477/35 68 39.
zondag 1 mei › Ochtendwandelingen De Rammelaars + ontbijt
• Afspraak: Natuur.huis De Rammelaars in Ham.• 6 u. Vroege Vogels wandeling• 9 u. Bloemetjes en bijtjes wandeling• Inschrijven voor het ontbijt@7euro op
[email protected] of via www.natuurpuntham.be/events/1mei-wandelingen.
• Info op www.natuurpuntham.be
zondag 1 mei › Vroegevogelwandeling in ’t Zammelsbroek in Geel
• Al eens in een moeras rondgewandeld ’s morgens vroeg? Indrukwekkend hoeveel vogels je hoort!
zaterdag 7 mei › Ochtendwandeling in Belsbroek en Heide in Geel
• Een verkenning van de natuur… bij nevel… in alle stilte… het heeft zijn charmes… maar kan jij uit je bed?
• Afspraak: parking voor gemeentehuis van Meerhout om 6 u. • Einde rond 9 u. • Info: [email protected] of 014/30 43 16.
zondag 8 mei › Vroegmorgenexcursie door de Molse Netevallei in Gompel
(i.s.m. De Gagel) • Kom mee luisteren naar het ochtendkoor van onze voorjaars-
zangers. Laarzen noodzakelijk! • Afspraak: 6 u Kerk Mol-Gompel, O.L.V.-straat 85, Mol. • Einde tussen 8.30 u en 9 u. • Info : [email protected] of 014/31 71 54.
dinsdag 10 mei › Cursus heidevogels in Mol
• Eerste les. Info en inschrijving bij [email protected] of 0499/34 62 60.
• Zie ook artikel in deze Meander.
vrijdag 13 mei › Reis naar Flevoland
• Vertrek jaarlijkse natuurvierdaagse Netebronnen i.s.m Starling. • Volzet, niet meer inschrijven dus!
zondag 15 mei › Fairtrade-voorjaarswandeling in De Vennen in Balen
• Wandeling met Fairtrade-versnaperingen. • Afspraak: parking voetbalterrein FC Cools om 14 u. • Info: [email protected] of 014/81 70 09.
zaterdag 21 mei › Ecologische Werkgroep Meanderland
• Inventarisatie van enkele nieuwe percelen in natuurgebied De Vennen in Balen = Life Grote Netewoud.
• Afspraak: 9 u aan Schoorheide 26, Balen. • Einde tegen de middag. Laarzen! • Info: [email protected] of 0496/51 02 79.
zaterdag 21 mei › Praktijkles cursus heidevogels: nachtzwaluwenexcursie op
de Kattenbosserhei• Afspraak: 19.30 u op kerkplein Mol-Wezel (carpool) of om
20 u op de parking van de Kattenbosserhei, ergens halfweg op de baan Gelderhorsten-Lommel.
• Einde ca 23 u. • Info: [email protected] of 0499/34 62 60. Ook niet-cursisten
mogen mee op deze uitstap.
zondag 22 mei › Orchideeënwandeling in Neerhelst in Geel
• Brede orchis en gevlekte orchis… ze staan er weer. Kom je ze mee ontdekken?
• Afspraak: Larumsebrugweg aan ‘t kanaal in Geel om 14 u. • Einde rond 16.30 u. • Info: leon.dille@telenet of 0498/18 67 46.
zondag 29mei › Praktijkles cursus heidevogels: excursie door reservaat
Het Hageven in Neerpelt• Afspraak: 8.30 u parking taverne Rauwse Hoeve, Postelse-
steenweg 1, Mol (carpool) of om 9 u op parking Bezoekers-centrum De Wulp, Tussenstraat 10, Neerpelt.
• Einde: ca. 12 u. • Info: [email protected] of 0499/34 62 60. Ook niet-cursisten
zondag 29 mei › Landschapswandeling in het Grote Netewoud in Meerhout
• Wat kunnen we verwachten van een wandeling in het Grote Netewoud? Wat is dat Grote Netewoud eigenlijk (en wat wil-len wij dat het wordt)? Afspraak: parking bezoekerscentrum (hoek Lil), Meerhout om 14 u.
zondag 5 juni › Natuurbeleving in natuurtuin Den Hof in Dessel
• Natuurbeleving met al je zintuigen in natuurtuin Den Hof. Kunstwerken aan het water maken de wandeling extra bij-zonder! Info zie achteraan in deze activiteitenkalender.
zaterdag 11 juni › Ecologische Werkgroep Meanderland, Op onderzoek in
Retie. • Inventarisatie van een perceel naast de Witte Nete. Nieuw te
ontdekken gebied! • Afspraak: 9 u aan Watermolen 5, Retie. • Einde tegen de middag. • Info: [email protected] of 0496/51 02 79.
zaterdag 11 juni › Excursies met Libellenwerkgroep Vlaanderen naar De
Wurft en de Ronde Put in Mol• Onder leiding van libellenexpert en streekkenner Peter Van-
derschoot. • Afspraak: 9.30 u op parking Abdij Postel (carpool naar De
Wurft). Picknick meenemen. • Voor de namiddagexcursie naar de Ronde Put: 13.30 u op
parking Abdij Postel of 13.45 u op parking taverne Postel Ter Heyde, Postelsebaan 74, Retie.
• Laarzen kunnen nuttig zijn en mooi weer is noodzakelijk op deze dag. Neem bij mindere weersvoorspellingen vooraf contact op met [email protected] of 0497/70 63 08 of met [email protected] of 0499/34 62 60
zondag 12 juni › Zomerexcursie door het Buitengoor in Mol
• Kom mee de unieke flora en fauna bewonderen van dit prachtige natuurgebied. Laarzen zijn noodzakelijk!
• Afspraak: 14 u Ecocentrum De Goren, Postelsesteenweg 71, Mol.
zondag 12 juni › Wandeling rond waterleven aan de Dekshoevevijver in
Geel• Het biologisch leven in natuurlijk water is enorm… van on-
ooglijk kleine beestjes tot vraatzuchtige kevers. Roger laat het jou allemaal ontdekken. Afspraak: parking Dekshoevevij-ver, Fransebaan in Geel om 14 u.
zaterdag 18 juni › Vrijwilligersfeest Natuurpunt Meanderland
• Organisatie door afdeling Balen-Nete. Vrijwilligers reserveer deze datum alvast in jullie agenda. Jullie worden binnenkort nog persoonlijk op de hoogte gebracht van de festiviteiten!
zondag 24 juli › Daguitstap naar het Kempen-Broek in Noord-Limburg
• Vlakbij in Limburg ligt één van de grootste aaneengesloten na-tuurgebieden van de regio, het Kempen-Broek. Meer dan 1000 ha grensoverschrijdende natuur, met een afwisseling aan moe-rassen, vijvers, weilanden, heringerichte akkercomplexen... Deze excursie van om en bij de 15 km brengt ons in de voormiddag langs het vijvercomplex (met kijkhutten) van Mariahof-Luysen. In de namiddag bezoeken we het weide-akkergebied, St.-Maar-tensheide met Geelgors en zelfs Grauwe Klauwier als broedvo-gels. Picknick meebrengen en stevige wandelschoenen.
• Afspraak: 10 u aan de kerk van het gehucht Beek (aan de oostelijke ringweg van Bree) of om 9 u op de markt in Balen-Centrum. Carpooling mogelijk daar.
• Info bij gids Paul Verhoeven, 0472/26 21 34. Iedereen kan en mag mee, ’t zal de moeite zijn!
OPEN:Vanaf 10 uur, woensdag gesloten
Van 15 oktober tot Pasen:dinsdag en woensdag gesloten.
We zien hem liever niet verschijnen in onze tuin, want wie al ge-probeerd heeft hem uit te roeien zal kunnen beamen dat dit quasi onmogelijk is. Nochtans is de grote brandnetel (Urtica dioica) een zeer interessant kruid met vele medicinale toepassingen.
De brandnetel is zo moeilijk uit te
roeien, omdat hij een sterk ontwikkeld
wortelgestel heeft. Hierbij komt dat hij
bij de minste aanraking serieus prikt,
zodanig dat je binnen de kortste tijd vol
brandblaren staat. Dit komt omdat op
heel de plant brandhaartjes voorkomen.
Die brandhaartjes lijken op holle glazen
buisjes die gevuld zijn met een vloeistof.
Deze vloeistof is een chemische cocktail.
Bij aanraking dringen de buisjes de huid
in, breken af en lossen hun lading in de
bovenste laag van de huid. Het gevolg
is een branderig gevoel, rode uitslag en
kleine blaartjes. Wanneer je geen hand-
schoenen draagt, is het moeilijk om te
vermijden dat je ‘geneteld’ wordt. Noch-
tans, als je de netel onderaan de stengel
afbreekt en hem ondersteboven vast-
houdt, is de kans kleiner dat hij je prikt.
Wanneer je geneteld bent, staat er in de
buurt misschien wel een natuurlijk hulp-
middel: weegbree of hondsdraf. Wanneer
je deze over de blaren wrijft, vermindert
het branderige gevoel.
De grote brandnetel groeit bij voorkeur
op zonnige tot half beschaduwde plaat-
sen op een matig droge tot natte bodem.
De plant wordt druk bezocht door insec-
ten en vogels. Heel wat dag- en nacht-
vlinders leggen hun eitjes op de bladeren
van de brandnetel: gehakkelde aurelia,
dagpauwoog, distelvlinder, kleine vos,
brandnetelkapje, koperuil, enzovoort.
Ook lieveheerbeestjes gebruiken de
brandnetel om hun larven groot te bren-
gen. Deze voeden zich met bladluizen,
die talrijk voorkomen op de brandnetel.
Andere insecten die op de bladluizen
jagen en daarbij de grote brandnetel
gebruiken zijn zweefvliegen, gaasvliegen
en een aantal sluipwespen. Ook koolme-
zen en pimpelmezen gebruiken in het
voorjaar de bladluizen om hun jongen te
voeden. Op het einde van de zomer wor-
den de zaden genuttigd door heel wat
zaadetende vogels.
In de tuin kan de brandnetel ook de
tuinier een goede dienst bewijzen. Zo
composteert het tuinafval beter als je er
brandnetel op gooit. De brandnetel heeft
een hoog stikstofgehalte. Hierdoor en
ook door het hoge gehalte aan mineralen
is hij een ideale voedingsbron voor de
moestuin. Hiervoor moet je brandnetel-
gier maken: je laat gewoon jonge brand-
netelplanten 1 à 2 weken fermenteren
in water en hiermee bemest je de jonge
groenten. Deze vloeistof is eveneens
een uitstekend insecticide en een goed
bestrijdingsmiddel tegen meeldauw. Het
enige nadeel is de nogal scherpe geur.
Dat brandnetel ook positieve eigen-
schappen heeft voor onszelf is algemeen
bekend. De plant zit boordevol heilzame
stoffen. Gekookte bladeren, gegeten als
spinazie of verwerkt in een puree, soep
of thee, hebben een bloedzuiverende en
bloeddrukverlagende werking. Ook op
onze huid , haar en beendergestel heeft
brandnetelsoep of thee een positief ef-
fect door het hoge gehalte aan minera-
len. Dat ook de wortel van de brandnetel
geneeskrachtige toepassingen heeft,
is minder bekend. Gestandaardiseerde
preparaten van brandnetelwortel kunnen
helpen bij goedaardige prostaatvergro-
ting. Doordat de groei van de prostaat
wordt afgeremd, kunnen veel plasproble-
men worden voorkomen.
MireLLa BruynseeLs
Haarlotion voor mooi, zacht, glanzend haar
Je hebt nodig :- 250 g verse brandnetelbladeren- 125 g water- 125 g azijn- 5 druppels etherische olie van
rozemarijn
Je laat de bladeren 10 minuten doorkoken in het water en de azijn. Wanneer het mengsel af-gekoeld is, zeef je het door een kaasdoek en voeg je de druppels rozemarijn toe. Deze bevorderen de doorbloeding. Daarna giet je de lotion in een flacon. Maak niet teveel haarwater in één keer, want zonder bewaarmiddel blijft hij niet lang goed.
De GROTE brandnetelGroente en geneeskrachtig kruid
Dag van de NatuurZAMMELSBROEKZaterdag 21 november, regenachtig, 4°C, een ijzige wind doet de gevoelstemperatuur zakken naar -10°C. Een sleebessendrupke-made-by-Koen laat nadien de temperatuur wel oplopen tot 20°C… maar dat moesten we eerst nog verdie-nen!
Met een 12-tal (uit het goede hout gesneden) vrijwilligers gin-
gen we de laatste resten van civilisatie aan de vijver van Leten te
lijf. Sorry stoere spar, sorry beestjes die we hun woning en hun
kroost moesten afnemen… Maar als gebrainwashte natuurpun-
ters leerden we dat een spar geen inheemse soort is, niet past
in het plaatje van de biodiversiteit… Om ons gedroomde Sig-
maplan te kunnen realiseren moesten we dit kleine lapje grond
klaarmaken tot een passend puzzelstukje in het ecosysteem,
waarin ontelbare soorten kunnen ontspruiten, tot bloei komen,
zich goed in hun vel voelen om zo te kunnen zorgen voor een
rijk nageslacht…
Al het niet bruikbare hout kwam terecht in een felle vuurzee die
onze verkleumde handen en tenen wel verwarmde maar die ons
als stinkende en geroosterde haringen deed thuiskomen. Maar
dat hadden we er met graagte voor over om dat zieke plekje cul-
tuurlandschap in onze natuur om te toveren naar een paradijs
voor onze kinderen, kinderen van kinderen en daarvan…
Bedankt Marc, Dirk, Andrea voor de keilekkere soep, de smaak-
volle bokes en de overheerlijke cakes! En om ons voor afkoelen
te behoeden was het drupke van Koen meer dan welkom. On-
danks het harde labeur en de slechte weersomstandigheden
was het een keitoffe dag. Werken met een team vrijwilligers die
zich inzetten voor de goede zaak geeft je altijd een warm en
gelukkig gevoel. Hopelijk heb ik jou als lezer kunnen overtuigen
om er de volgende keer ook bij te zijn. See you on …?hiLde BeLLens
DE RAMMELAARSZaterdag 28 november, een schitterende novem-bermiddag, waarop met veel plezier gewerkt werd in de Rammelaars. Hooien, invasieve soorten duizendknoop en parelvederkruid verwijderen en een gevulde laars of wat stonden op het programma. Afgerond werd met een gezellig bier in het NP Huis. We hopen natuurlijk de komende november nog meer vrijwilligers te verwelkomen!
Zoals elk jaar adopteerde de poelenwerkgroep Waterleven ook in 2015 drie poelen. De Troone in het militair domein te Grobbendonk, Poel 677a in de Kwarekken in Westerlo, en Poel De Vos in Wilders in Geel.
Wilders vormt samen met het Malesbroek
en De Hutten een natuurgebied van on-
geveer 100 ha in het valleilandschap van
de Grote Nete, in het grensgebied tussen
Geel en Meerhout. Perceel K1017b is een
oude paardenweide met een rechthoe-
kige vijver (‘Poel De Vos’) op de zuidkant
van het perceel en met verschillende plas-
sen. De uitgegraven grond van de poel
lag verspreid over de rest van het perceel.
Na aankoop door Natuurpunt, werd die
grondlaag in 2011 afgeplagd en gedeel-
telijk terug in de vijver gedeponeerd. De
poel wordt op zijn korte zijden geflan-
keerd door de Grote Nete en de Rijloop.
Poel De Vos is een redelijk diepe valleipoel
die gevoed wordt door ijzerrijk grond-
water met weinig mineralen. Goed water
is juist rijk aan mineralen. Het wordt ook
hard water genoemd. Hard water bevat
voedingszouten (ionen), wat belangrijk is
voor de ondergedoken zuurstofplanten,
en het kan veel CO2 opnemen. Wanneer
water te zacht is groeien zuurstofplanten
niet goed en de vijver krijgt last van algen-
groei en wordt troebel.
Chemisch onderzoekAdopteren wil zeggen dat wij de poel
Cursus Nachtvlinders Balen-NeteNatuurpunt Balen-Nete organiseert deze zomer (in samenwerking met Natuurpunt CVN) een cursus over nachtvlinders in Balen.Wist je dat er in België zo’n 2.500 soorten vlinders voorkomen? Meer dan 95% daarvan
zijn nachtvlinders of motten. Van de grotere, goed herkenbare komen in Vlaanderen
meer dan 700 soorten voor. Die vormen het onderwerp van deze cursus. Waarom ko-
men motten op licht af? Hoe kan je al die verschillende soorten en families uit elkaar
houden? Hoe kan je nachtvlinders bestuderen in je eigen tuin? Tijdens twee theorie-
avonden gaan we dieper in op leefwijze, herkenning en waarnemingsmethoden. Daar-
na trekken we twee avonden het veld in om nachtvlinders te zoeken (met extra aan-
dacht voor heidesoorten). Een aanrader, niet enkel voor nachtraven! Snelle inschrijvers
houden we eveneens op de hoogte van extra vangavonden in onze natuurgebieden.
Nachtvlinders praktisch
• Theorielessen: woensdagen 10 en 17 augustus van 19.30 tot 22.30 u in De Kruierie,
Bevrijdingsstraat 1, Balen.
• Praktijklessen: zaterdagen 20 augustus en 3 september na zonsondergang. De juiste
locaties en tijdstippen, in natuurgebieden in Balen, worden meegedeeld tijdens de
theorielessen.
• Prijs: €30 voor leden van Natuurpunt, €50 voor niet-leden (die worden zo voor 1 jaar
lid). Op rekeningnummer BE65 0688 9444 3996 van Natuurpunt Balen-Nete met ver-
Het blauwgroen trechtertje, een pionier in opmarsPaddenstoelen staan bekend als lastig herkenbaar, maar dat geldt niet voor het blauwgroen trechtertje (Omphalina chlorocyanea). Dit wereldwijd zeer zeldzame paddenstoeltje is een fraaie en opvallende verschijning. Het heeft een kleine hoed (tot 24 mm
Midwinterwandeling GriesbroekMogen we na twee succesvolle midwinterwandelingen al stilaan spreken van een Balense traditie? In 2014 werd de eerste zeer ge-smaakt bij het publiek en werd er genoten van onze verhalenvertel-lers. De oude sagen en legendes van het Griesbroek waren vast en zeker blijven hangen, want ook deze midwinter waren we met een honderdtal wandelaars om de terugkeer van het licht te vieren.Bij een eerste stop op onze tocht werden
we ondergedompeld in de astronomie en
kregen we een deskundige uitleg over de
winterzonnewende. Een eindje verder in
het dennenbos werden we tegengehou-
den door Carolus Linnaeus, die speciaal
uit de 18de eeuw was teruggekomen om
ons te vertellen over zijn boek ‘Systema
Naturae’ en om ons zijn indrukwekkende
verzameling aan dieren en planten te
laten zien. Ook vertelde hij de moeilijk-
heden die hij had ondervonden bij het
indelen van mythische dieren, waarover
hij lokale legendes en verhalen van ont-
dekkingsreizigers had gehoord. Volgens
Linnaeus waren er in het Griesbroek al
wel eens enkele van deze fabeldieren ge-
zien, vooral tijdens de langste nacht van
het jaar. Hij was bovendien op zoek naar
een speciale soort, namelijk een vrouw
met een rendiergewei, en beloofde harde
Zweedse valuta voor een bewijs van haar
bestaan.
Op een open plek passeerden we een
groot ei dat net was uitgekomen. Van
welk dier bleef voorlopig een raadsel.
Even verder bereikten we een groot moe-
ras, waar we op onze hoede moesten zijn
voor de lokzang van een sirene, één van
de beruchte dochters van de riviergod
van de Grote Nete.
Aangekomen aan een kleine stal troffen
we de hogepriesteres van een speciale
religieuze orde, de ‘Ordo Unicorni Cam-
pinae Odradae’. De hogepriesteres kon
onomstotelijk bewijzen dat het legenda-
rische witte paard van Odrada eigenlijk
een eenhoorn moet geweest zijn. Meer
weten we echter niet meer, want het
koekje in de vorm van een eenhoorn dat
ze uitdeelde had duidelijk een magische
werking op ons geheugen.
De wandeling vervolgde langs weiden
en bossen, waar we grote ‘vuurlopende
spouwen’ zagen. Volgens lokale folklore
zouden deze gigantische vuurspuwende
kikkers vroeger de mensen in Olmen
bang gemaakt hebben. Zouden onze
brulkikkers in het Griesbroek daar nog
afstammelingen van zijn?
Onze tocht ging verder langs enkele
vijvers toen we een luid gebrul hoorden
in het bos. Voor we het goed en wel
beseften, vloog er rakelings een jonge
draak over onze hoofden. Het raadsel van
het uitgekomen ei dat we eerder hadden
gevonden, was hiermee opgehelderd.
Bovendien ontdekten we bij het vuur ook
de speciale ‘rendiervrouw’ die Linnaeus
ons beschreven had. Niet veel later be-
reikten we het eindpunt van onze tocht,
waar we (al dan niet met een Gageleer)
konden bekomen van onze avonturen in
het moeras.
Met hartelijke dank aan onze natuurgid-
sen, vrijwilligers en verhalenvertellers
Joep Dausy, Luc De Groof, Janna Lefevre
en Frans Hoes.
Wen thys en eeF WeetJens
Foto’s: Marc BoekckMans
april - juni 2016 | 27
Carolus Linnaeus(geboren Carl von Linné 1707-1778)• Was een Zweedse arts, plantkundige, zoöloog en geoloog.
• Voerde de binaire nomenclatuur in, die bestond uit een ge-
slachtsnaam en soortnaam.
• Publiceerde o.m. de baanbrekende werken ‘Species Plantarum’
over de indeling van het plantenrijk, en ‘Systema Naturae’ over de
indeling van het dierenrijk.
• Classificeerde als eerste de mens als ‘homo sapiens’, waarmee hij
aangaf dat de mens niet boven de (rest van de) natuur verheven
was.
• Wijdde in de eerste edities van ‘Systema Naturae’ een hoofdstuk
aan ‘Animalia Paradoxa’, een verzameling van ‘mythische’ die-
ren, of dieren die problematisch waren voor de systematische
indeling.
• Zocht voornamelijk naar wetenschappelijke verklaringen en
wilde de wereld demystifiëren.
• Verwijderde in latere versies dit hoofdstuk, en corrigeerde ook
andere fouten. Walvissen bv. werden vanaf dan bij zoogdieren
ingedeeld i.p.v. bij vissen.
• Ontdekte dat kruisbestuiving kon aanleiding geven tot hybriden
of variaties. Met de revolutionaire idee dat niet alle soorten als
dusdanig ‘geschapen’ zijn, gaf hij daarmee een eerste aanzet voor
de latere evolutietheorie van Charles Darwin.
A4-artikel-meander.indd 1 6/03/15 22:00
Meander 228 |
EXPEDITIE NATUURPUNT
fietsen voor De RammelaarsRaf Hensbergen, Patrick Verluyten, Stefan Vreys en Ronnie Reyns nemen als team Freewheelers in juni deel aan Expe-ditie Natuurpunt. Vier enthousiaste natuurvrienden fietsen een parcours van 208 kilometer voor een goed doel.Investeren in natuurOnze natuur komt steeds meer onder
druk te staan. Opdat onze kinderen en
kleinkinderen kunnen opgroeien in een
gezonde, groene omgeving, vinden
de Freewheelers het belangrijk dat er
geïnvesteerd wordt in meer natuur.
Op 25 en 26 juni fietsen ze langs de
mooiste natuurplekjes, van Hasselt tot
Mechelen. Slapen doen ze in Turnhout, in
de open lucht.
Om aan dit avontuur te mogen
deelnemen moeten zij minstens 1500
euro inzamelen. Momenteel staat de
teller op 590 euro. Met het ingezamelde
geld kan Natuurpunt de aankoop van
nieuwe waardevolle natuur financieren in
De Rammelaars te Ham.
Sponsor de Freewheelers!Vind je de uitbreiding van de Vlaamse
Wandeling Grote Beek 6 maartGuy Vanzeir gidste ons door dit mooie ge-bied op de grens van Ham en Beringen, o.a. langs nieuwe poelen aangelegd door NP.Foto’s: NP Ham, Jan Albrecht
Dauwtrappen, bloemetjes en bijtjes + ontbijtIN DE RAMMELAARSNaar jaarlijkse traditie wordt er op 1 mei in De Rammelaars gewandeld met gids vanaf het krieken van de dag met aansluitend een ontbijt met spek en eieren à € 7• Vroege vogels vertrekken om 6u ochtends voor een
Vogelzang-dauwtrip. De vogels zingen en wij proberen
dan zoveel mogelijk soorten te onderscheiden.
• Voor de iets minder vroege vogels start om 9u
de Vlinder-en bloemenwandeling mét natuurgids.
• Afspraak om 6u / 9u aan het Natuur.huis bij De Rammelaars
• Betaling kan ter plaatse. Graag van te voren inschrijven in
verband met de inkopen. Natuur.cafe de hele dag open tot
18 uur.
NATUUR.CAFÉ DE RAMMELAARSopen vanaf zondag 3 aprilNatuur.huis De Rammelaars in Ham opent elke zon- en feestdag van 13u tot 18 u zijn deuren. Je kan er terecht voor een flinke wandeling, een frisse pint bio-bier op ons schitterende terras en een gezellig babbeltje.
De vrijwilligers ontvangen je met open armen en geven graag
advies als je een korte of langere wandeling wil maken in het
mooie kleinschalige landschap met bloemrijke hooilanden en
broekbossen in een prachtige Kempische beekvallei.
In het Natuur.huis verkopen we kaarten, Natuurpunt-artikelen,
boeken, verse honing. Voor de kinderen is er een leuke speel-
hoek met interessante (natuur)boekjes en verrassingen.
Groepen en scholen zijn erg welkom in ons natuurgebied. We
stellen graag een aangepast programma op maat voor. Het Na-
tuur.huis is ook beschikbaar voor cursussen en kleine feestjes.
Een hoge vakkennis en jarenlange ervaring gecombineerd met moderne apparatuur en een vernieuwde winkel garanderen de beste service.
Optiek Vanderlinden, sinds 1953 uw vertrouwen waard!
OP LOEPEN EN VERREKIJKERS Nikon, Steiner, Minox, Huygens: 10% korting voor leden van Natuurpunt!
Cursus Nachtvlinders Balen-NeteNatuurpunt Balen-Nete organiseert deze zomer (in samenwerking met Natuurpunt CVN) een cursus over nachtvlinders in Balen.Meer info hierover op pagina 24 in deze Meander.