Magazine van Natuurpunt regio Meanderland, afdelingen Netebronnen-Mol, Balen-Nete, Geel-Meerhout en Ham . Een tijdschrift boordevol schitterend beeld en interessante weetjes over de natuur in je buurt.
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Driemaandelijks magazine van Natuurpunt - regio Meanderland - Afdelingen Netebronnen, Balen-Nete, Geel-Meerhout en HamAfgiftekantoor: Geel 1 - P209043 • v.u. An Gijs - Weidestraat 11 2490 Balen
Belgie -BelgiqueP.B.-2440 Geel 1
BC1323
MEANDER 2016 Januari | Februari | Maart • Jaargang 15 nr. 1
Meander 12 |
NatuurpuntNatuurpunt, vereniging voor natuur en landschap in Vlaanderen, telt meer dan 95.000 gezinnen als lid. De vereniging stelt zich tot doel om de natuur te beschermen door aankoop en beheer van natuurgebieden en door beïnvloeding van het overheidsbeleid inzake natuurbehoud en ruimtelijke ordening. Natuurpunt beheert 22.000 hectare natuurgebied in 500 verschillende natuurgebieden. Daarnaast wil de vereniging ook een voortrekkersrol vervullen op het vlak van natuurstudie en natuur- en milieueducatie.
Lid wordenDoor overschrijving van 27 euro op rekening BE17 2300 0442 3321 met vermelding ‘nieuw lid’. Als lid ontvangt u automatisch het nationaal con-tactblad ‘Natuur.blad’. Extra abonnementen: Natuur.focus (natuurstudie en –beheer) 11 euro en Natuur.oriolus (vogelstudie) 10 euro. Beide extra abonnementen samen 17 euro.
MeanderMeander is het gratis driemaandelijks contactblad voor de leden van Natuurpunt in de afdelingen Balen-Nete, Geel-Meerhout, Ham en Nete-bronnen (Dessel-Mol). Andere geïnteresseerden kunnen een jaarabon-nement op Meander nemen door overschrijving van 8 euro op rekening BE31 0015 6350 0055 van Meander.De Meander is gratis te raadplegen op www.issuu.com/meanderland Oplage: 2.250 exemplaren.
RedactieAn Gijs, Jef Sas, Frans Emmerechts, Jeannine Simonis, Marc Verachtert, Jan De Schepper, Tom Schildermans, Jan Albrecht, Rudi Rademaekers, Arne Vermeulen, Marjolein de Jong.
Op alle foto’s rusten auteursrechten. Voor de gegevens van de fotogra-fen kunt u contact opnemen met de redactie.
Lay-out MeanderJan Albrecht en Arne Vermeulen.
Deadline teksten volgende MeanderMaandag 25 januari 2016. Verschijnt eind maart 2016. Inlichtingen voor het leveren van tekst en beeld: [email protected].
GiftenGiften voor de aankoop van natuurgebieden in de regio Meanderland zijn welkom op rekening BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt Beheer met vermelding van de naam en het nummer van het project dat je wenst te steunen:
3770 - Grote Netewoud7703 - Keiheuvel (Balen)7709 – De Maat (Mol)7067 – Zammelsbroek (Geel)7088 - Neerhelst (Geel)7118 - Griesbroek (Balen)7725 - Buitengoor en Vleminksloop (Mol)7734 - De Vennen (Balen)7736 - Malesbroek (Geel/Meerhout)7739 - Molse Nete (Balen/Mol)7763 - Belsbroek-De Vloyen (Geel/Meerhout)7769 - Breeven (Geel)7779 - Scheppelijke Nete (Mol/Balen)7783 - Selguis (Geel)7784 - De Bleken (Mol)8810 - De Rammelaars (Ham)8874 - Veldhovenheide (Ham)
Afkomstig uit Vliermaalroot, een Limburgs plattelandsdorpje in Vochtig-Haspengouw. Studeerde aan de universiteiten van Hasselt en Antwerpen biologie met specialisatie milieu. Kwam door haar doctoraatstudie rond het saneren van bodem en grondwater op het VITO in Mol terecht en raakte zo geworteld in de Kempische zandgronden. Werkt op het informatiecentrum voor gevaarlijke stoffen in Geel en woont nu met manlief, Hans, in Mol-Ginderbuiten. Is naast haar vrijwilligerswerk voor Natuurpunt ook actief bij Velt, vooral in de Ecodemotuin, te vinden in Mariëndal, Mol-Millegem.
Al van kindsbeen af was ik graag buiten: op verkenning of om gewoon even weg te zijn. Alleen, met m’n broer of met vrienden trokken we door de velden en bossen. Eens een
rijbewijs gehaald werden het weekends op het ritme van de seizoe-nen: voorjaarsbossen in de lente, orchideeën in mei en juni, heide-landschappen in augustus, de Ardennen in de herfst, altijd met een plantengidsje en ons goed humeur op zak. We deden niets liever!
Buitengoor-Meergoor is een uitzonderlijk waardevol natuurgebied, in het hart van de Molse meren, in Mol-Rauw. De invloedrijke Nederlandse natuuronderzoeker en natuurbeschermer, prof. dr. V. Westhoff (+2001), noemde het ooit één van de meest merkwaardige natuurgebieden van West-Europa.
TeksT: Frans emmerechTs en andré VanhooF
RijkdomHet gebied dankt zijn waarde aan de
talrijke uiterst zeldzame plantensoorten
die er voorkomen, aan de even zeldzame
biotopen en aan de buitengewone mili-
euomstandigheden die er heersen.
De rijkdom aan zeldzame plantensoorten
is pas sinds 1979 gekend. De ‘ontdekking’
ervan leidde sindsdien tot diepgaand
onderzoek naar de wel heel bijzondere
waterhuishouding die er aan de basis van
ligt.
Op het gewestplan stond Buitengoor-
Meergoor oorspronkelijk voor het over-
grote deel als natuurgebied aangeduid.
Later werd dit met een Beperkt Plan van
Aanleg gewijzigd in reservaatgebied. In
1982 werd het beschermd als landschap.
Tegenwoordig maakt het deel uit van
het Natura 2000-netwerk. In 1991 kocht
Natuurreservaten, een voorloper van
Natuurpunt, er de eerste percelen aan bij
kleine eigenaars. Later werden twee grote
huurcontracten ondertekend (*).
Hoe was het vroeger?Het vroegere Mol-Rauw was eeuwenlang
een verlaten natuurlandschap. Droge
en natte heide overheersten er, en hier
en daar kwamen moerasgebieden voor,
waardoor rivieren hun weg baanden.
Buitengoor-Meergoor bevond zich op
de overgang van een droog naar een nat
gebied en leunde aan bij het gehucht
Mol-Sluis. Daar woonden boeren die de
grond in de omgeving gingen bewerken.
Op de Ferrariskaart (1771-1778) treffen we
daar al sporen van aan. Op de droge heide
lieten ze hun schapen grazen en vergaar-
den ze strooisel, dat via de potstal als mest
op hun zandige akkers terecht kwam. Het
elzenbos in de natte dalen vervingen ze
door met houtwallen afgebakende beem-
den, die strooisel, plaggen voor haard en
stal, russen als dakbedekking (‘russen-
dorp’), en voeder voor het vee opleverden.
Nu nog vinden we in Meergoor relicten
terug van die vroegere exploitaties. In
het Buitengoor vinden we alleen sporen
van ontginning langs de meest oostelijke,
hoogste en droogste rand. Het centrale
Buitengoormoeras bleef onontgonnen.
Het werd nooit in percelen opgedeeld
en was door de eeuwen heen steeds ‘ge-
meene goor’ of het gemeenschappelijk
moeras.
januari - maart 2016 | 5
WaterhuishoudingBuitengoor-Meergoor bevindt zich op de
aflopende flank van het Kempens Plateau.
Het is een langgerekte, venige depres-
sie die zich uitstrekt van oost naar west
met een lengte van ongeveer 1,5 km en
een breedte van ca 600 m (90 ha). Een
bronbeekje, de Vleminksloop, vormt er
de ruggengraat van. Het wordt gevoed
met kwelwater. Oorspronkelijk was dat
kwelwater mineralenarm en zuur. In het
midden van de 19de eeuw echter werd
een systeem van Kempense kanalen
aangelegd. Die kanalen bevatten kalkhou-
dend, licht basisch Maaswater. Sindsdien
komt in het Buitengoor, ongewild, via
het Kanaal naar Beverlo, mineralenrijk
kanaalwater in de mineralenarme, zure
omgeving terecht. Dit leidde tot een spe-
cifieke ecohydrologische situatie. Er ont-
stond een zwak-zuur tot basisch laagveen.
Het mechanisme is duidelijk. Vanuit het
Kempens Plateau bestaat er immers een
sterke, oost-west gerichte kwelstroom.
De ondiepe (lokale) component van die
kwelstroom is zeer zuur. De diepere is
zwak zuur en bevat hoge ijzerconcentra-
ties. Infiltrerend kanaalwater, bijvoorbeeld
uit het irrigatiekanaaltje vlak ten oosten
van het Buitengoor, stroomt mee met de
algemene grondwaterstroming en komt
aan de stroomopwaartse kant van de
kwelzone aan de oppervlakte (=‘kwelt’).
Voedingsstoffen als stikstof en fosfor ont-
breken in het opkwellende water. Ze wer-
den er, tijdens hun tocht door de bodem,
uit verwijderd door chemische processen.
Calcium echter werd niet verwijderd, kan
ver doordringen, en leiden tot een pH
van 6,9 in de kwelzone, alzo zorgend voor
de ontwikkeling van een kalkrijk moeras
(laagveen) met slenken en bulten.
Anderzijds is er ook de natuurlijke, voed-
selarme, zure omgeving. De Vleminksloop
zelf bijvoorbeeld. Hij heeft een rossige
roestkleur. Het diepe kwelwater, dat zijn
bron hier is, is zuur, voedselarm en rijk aan
mineralen. Zodra het in contact komt met
de zuurstof in de buitenlucht, oxideert het
opgeloste ijzer en krijgt het water zijn ken-
merkende kleur. Bij dit proces worden de
in het water aanwezige fosfaten gebon-
den in een voor planten niet opneembare
vorm. Daardoor verhoogt de voedselar-
moede van het totale systeem nog meer.
Dankzij het contact van zuur en basisch
water kwam in Buitengoor-Meergoor een
natuur tot stand die absoluut niet te ver-
wachten was in een Kempens laagveen.
In de van nature zure omgeving vinden
we nu planten en mossen die als kalkmin-
nend bekend staan. Voor verschillende
plantensoorten is het gebied de enige of
één van de weinige vindplaatsen in Vlaan-
deren, België of zelfs Noordwest-Europa.
Landschap, flora en faunaHet landschap van Buitengoor-Meergoor
(*) Eén met de provincie Antwerpen (die het Zilvermeer uitbaat) en één met de NV Meergoren, de uitbater van het Zilverstrand (via de Stichting Kempens Landschap). Buitengoor-Meergoor heeft verschillende eigenaars en beheerders. Naast genoemde zijn dat de NV De Nieuwe Zandgroeven van Mol en haar moederbedrijf NV SCR-Sibelco, de Vlaamse Landmaatschappij, de Dienst voor de Scheepvaart en het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, afdeling Natuur. Alle partners werkten samen aan het project natuurinrichting en droegen het beheer van hun gronden vanaf dan over aan Natuurpunt.
Referenties 1 D. Boeye, G. De Blust, D. De Baere, D. van
Straaten, D. Paelinckx en R.F. Verheyen, ‘De Belgische Kempen. Mineralenrijke kanalen door een voedselarm gebied’ in Landschap jg.7, nr.1, 1990.
2 G. De Blust en D. Boeye, ‘Kanalen, wit zand en basisch laagveen’ in Landschap, jg.25, nr.1, 2008.
3 R. Knaepen, ‘De kleine geografie van een wijk: het Molse Rauw’ in Van Groote Heide tot Rauw, De werkgroep boek honderd jaar Rauw, 1989.
4 A. Lefevere, ‘De invloed van de kanalen op de natuurwaarden van Rauw’ in Van Groote Heide tot Rauw, De werkgroep boek hon-derd jaar Rauw, 1989.
5 Natuurinrichtingskrant 1 en 2, Werken aan natuur in Buitengoor-Meergoor, Vlaamse Landmaatschappij, 2000 en 2004.
6 J. Slembrouck (red.), Mossen en lichenen in het Buitengoor, uitgave ANKONA, 120 pp, 2012.
7 P. Wouters en M. Horemans, Buitengoor, verslag Ecologische Werkgroep Meander-land, 2015.
8 www.waarnemingen.be
Meander 18 |
In september zijn de vrijwilligers van NP Balen-Nete op daguitstap geweest naar het Nationaal Park Hoge Kempen in Limburg. Dat werd opgericht in 2006 en is het enige erkende nationale park in België, beheerd door het Regionaal Landschap Kempen en Maas-land (RLKM).
Pratum MarcidumOVER DE KEMPENSE WATERINGENOp 9 november organiseerde de Olmense Vereniging voor Heemkunde en Geschiedenis in samenwerking met Natuurpunt Balen-Nete een lezing door Al-bert Jansen over de Kempense wateringen.
Albert Jansen is natuurgids in de grote
watering van Lommel-Kolonie en schreef
onlangs het boek ‘Pratum Marcidum’
over de achtergronden van de Kempense
wateringen.
In de Belgische Kempen werden, rond
het midden van de negentiende eeuw,
grootschalige irrigatiewerken uitgevoerd
met de bedoeling braakliggende ‘woeste’
gronden om te zetten in wateringen
of grote oppervlakten geïrrigeerde
graslanden of vloeiweiden.
Deze vloeiweiden werden grotendeels
aangelegd in beddenbouw, een van de
mogelijke technieken die bij weide-irri-
gatie werden toegepast. De aanleg van
deze bevloeide weiden heeft het uitzicht
van de Limburgse en Antwerpse Kempen
drastisch en blijvend veranderd.
De Kempense wateringen of wat ervan
overblijft zijn tevens zeer rijk aan fauna
en flora, waaronder een aantal zeldzame
soorten. Ze leveren bijgevolg een sterke
bijdrage aan het behoud van een grote
biodiversiteit. Deze ecologische waarde
vindt zijn oorsprong in de vroegere en
huidige bevloeiingswerken.
In het boek ‘Pratum Marcidum’ wordt
beschreven wat er nog kan gebeuren om
deze gebieden optimaal te beschermen.
Het boek kan online besteld worden op
http://www.deleeswinkel.be/pratum-
marcidum.html of http://www.uitgeve-
rijhetpunt.be/boeken/pratum-marcidum
ofwel rechtstreeks bij de auteur door
overschrijving van €21 (19 + 2,5 verzen-
ding) op rekeningnummer BE91 0010
9708 7376 met vermelding van ‘Pratum
Marcidum’ + naam + adres.Rudi RademaekeRs
In onze natuurgebieden zijn heel wat beheerwerken nodig. Naast maaien en afvoeren, onderhoud van wandelpaden, opruimen van weekendverblijven,… is het kappen van bomen een belangrijke taak die ook door de vrijwilligers kan worden gedaan.
Tussen kale takken in de tuin van Gerrit Nijboer zat een mooie tortel te koukleumen. Met een kiekje werd de vogel door een
klein cameraatje vastgelegd en als ‘zomertortel’ op de site van waarnemingen.nl geregistreerd. Vogelkijkend Nederland kon meekij-ken. Men keurde en bestudeerde de foto. Een zomertortel midden in de winter?Normaal zitten onze zomertortels dan in
GALAPPELINKTGalappels op bladeren van eiken worden veroorzaakt door galwespen. De vrouwtjes van deze kleine wespjes leggen eitjes op de bladeren, daar gaat het bladweefsel woekeren. Er vormt zich dan de typische vergroeiing. De vorm is voor elke soort wesp anders.
Zaterdag 27 februari: Flir-ten in het groen door Joeri CortensFlirten en verleiden. Iedereen doet het.
Of probeert het. Wie wil weten waar Ca-
sanova de mosterd vandaan haalde, kijkt
best eens naar de dierenwereld. In onze
tuinen en natuurgebieden vinden we
immers vele voorbeelden van de meest
uiteenlopende verleidingsstrategieën,
die vaak verrassend herkenbaar zijn. Het
biedt in ieder geval voldoende inspiratie
voor een avond natuureducatie flirtend
met comedy. Joeri Cortens is lesgever bij
Natuurpunt CVN maar ook bekend van
radio en tv.
Zaterdag 26 maart: Voedsel-bos, een mogelijk toekomst-model? door Peter CouvreurIn harmonie met de natuur, biodiversiteit,
natuurlijke voeding, samen-werking,
duurzaamheid, ecologisch moestuinie-
ren... het zijn begrippen die we allemaal
kennen maar hoe passen ze in een voed-
selbos? En wat is een voedselbos precies?
Kunnen we de permanente processen van
een bos gaan toepassen om ons van voe-
ding te voorzien? Kan een voedselbos een
meerwaarde zijn voor onze samenleving?
Hoe werk je meer met de natuur mee in
plaats van ertegenin? Peter Couvreur be-
kijkt het deze avond vanuit Perma(nente)
cultuur..
16 en 17 januari: Het grote vogeltelweekend
In het weekend van 16 en 17 januari
is het weer zover: het Grote Vogel-
telweekend. Tijdens die massale
tuinvogeltelling neem je samen met
duizenden andere tellers deel aan
een groots burgeronderzoek naar de
toestand van onze tuinvogels. Wie zich
nu al als teller registreert (www.vogel-
weekend.natuurpunt.be), krijgt van
Natuurpunt gratis ‘De Tuingids voor
Blije Vogels’ toegestuurd. Dat boekje
vertelt je hoe je de tuin omtovert tot
een paradijs voor jezelf, maar ook voor
de vogels. Zo ben je verzekerd van heel
wat vogelgekwetter tijdens dat Grote
Vogelweekend.
Zondag 17 januari: Groot vogelfeest Maar er is meer, voor het derde jaar op
rij organiseren de vrijwilligers van het
Bezoekerscentrum het Groot Vogelfeest.
Op zondag 17 januari, van 13 tot 17 u
staat de namiddag voor het hele gezin in
het teken van onze tuinvogels. Trek met
de kinderen onder begeleiding van een
Natuurpunt-vogelgids mee de natuur in
tijdens de ‘Koekeloer’-tocht. (Start om
13.30 u aan het Bezoekerscentrum en
terug om 14.30 u.) Timmer zelf een vogel-
huisje of een voederplankje in elkaar, ga
aan de slag met pindakaas en dennenap-
pels, knutsel voederflessen van recupera-
tiematerialen, koop een voedertaartje of
bezoek de tentoonstelling ‘vogels beloe-
ren’. Vergeet ook niet de heerlijke soep of
een glaasje glühwein te proeven. Echt een
aanrader, we verwachten jullie!
Triple Café WinterwoudHierbij de laatste 3 afleveringen van Café Winterwoud. Het café opent telkens vanaf 19 u de deuren. Het programma start om 20 u. Deelname is gratis maar het aantal zitplaatsen is beperkt, dus graag een seintje als je komt: [email protected] of 0485/62 86 76.
zaterdag 30 januari: Het ont-staan van het Kempisch Pla-teau door Koen Beerten Het Kempisch Plateau behoort ongetwij-
Bezoekerscentrum Grote NetewoudWatermolen 8, 2450 MeerhoutOpen op wo/do/vr van 9 u tot 17 u en op zondag van 13 u tot 17 uContact: [email protected]/21 34 50Like ons op www.facebook.com/GroteNetewoud
› Nieuwjaarswandeling naar de Riebos in Lommel• Tijdens deze wandeling naar reservaat de Riebos (Lommel)
kijken we uit naar ganzen, roofvogels en andere overwinte-raars. Veel kans op reeën en misschien wel op een everzwijn (spoor toch)... Afspraak: 8.30 u op parking Blauwe Kei (aan sas 1) Lommel. Einde: ca 12 u. Laarzen mee bij regenweer! Info: [email protected] of 0499/34 62 60.
zondag 17 januari › Internationale watervogeltelling op alle Molse (zand)put-
ten• Op zoek naar grote zaagbekken, brilduikers en nonnetjes,
echte gasten uit het hoge noorden. Afspraak: 8.30 u parking dokterspraktijk Warande (aan brug Mol-Donk). Einde ca. 12 u op reservaat De Maat. Info: [email protected] of 0499/34 62 60.
zondag 17 januari › Groot Vogelfeest in ‘ Den Hof’
• aan het woon-en zorgcentrum Alfons Smet Residenties , Lukasstraat 2A, 2480 Dessel. Van 10u tot 16u
• Zie ‘Actie in Den Hof’ elders in dit nummer. • Iedereen welkom !
zondag 17 januari › Groot Vogelfeest in Bezoekerscentrum GNW
• Van 13 tot 17 u. • Zie Nieuws uit het Bezoekerscentrum Grote Netewoud elders
in dit nummer.
woensdag 20 januari › Voorstelling ‘Poort tot het Grote Netewoud’ met aanslui-
tend de algemene ledenvergadering van Geel-Meerhout• Bij een hapje en een drankje kan er nagepraat worden. Wij
zijn ook nog op zoek naar vrijwilligers om mee te werken in natuurbeheer, -studie, -beleid, -educatie. Geïnteresseerd? Afspraak: Ontmoetingscentrum Winkelomheide, Kemeldijk 5 in Geel om 20 u. Info: 014/58 39 71 of [email protected].
zaterdag 23 januari › Spaghetti-avond in Mol-Achterbos
• In parochiecentrum Mol-Achterbos vanaf 17 u. Meer info el-ders in deze Meander!
zaterdag 23 januari › Algemene ledenvergadering van Balen-Nete
• De algemene ledenvergadering wordt een gezellige en infor-matieve bijeenkomst voor alle leden en vrijwilligers van Na-tuurpunt in Balen. Wil je meer te weten komen over de wer-king van de lokale afdeling NP Balen-Nete of heb je zelf plan-nen en voorstellen voor onze werking, probeer er dan zeker bij te zijn. Geen saaie vergadering, maar een terugblik op 2015 en een vooruitblik op het nieuwe jaar met aansluitend nieuwjaarsreceptie. Afspraak: De Kruierie, Bevrijdingsstraat 1 te Balen om 20 u. Info: Tom Schildermans 0473/66 10 99.
zondag 24 januari › Capreolusexcursie in de Molse Netevallei i.s.m. De Gagel
• Op zoek naar reeën en hun sporen in de vallei van de Molse Nete. Afspraak: 9 u parking kerk, Mol-Gompel. Einde tegen 12 u. Laarzen! Info: [email protected] of 014/31 71 54.
zondag 24 januari › Nieuwjaarswandeling in de Vloyen in Meerhout
• Naar goede traditie koppelen we aan deze eerste wandeling van het jaar een gezellig opwarmertje. Laarzen of goede wandelschoenen! Afspraak: parking bezoekerscentrum (hoek Lil), Meerhout om 14 u. Einde rond 16.30 u. Info: 0499/63 20 07 of [email protected].
zaterdag 30 januari › Beheerwerken bij bij NP Ham
• Natuurwerkmiddag van NP Ham. Vrijwilligers steken met z’n allen de handen uit de mouwen in een natuurgebied.
• Kijk voor juiste tijd en plaats op www.natuurpuntham.be of mail naar [email protected]
zaterdag 30 januari › Café Winterwoud in Bezoekerscentrum GNW
• Koen Beerten: Het ontstaan van het Kempens Plateau. Zie Nieuws uit het Bezoekerscentrum Grote Netewoud elders in dit nummer. De toegang is gratis, de sfeer gemoedelijk, de streekbiertjes fris en er is volop ruimte om in dialoog te gaan over het thema van de avond. De deuren openen om 19 u en om 20 u wordt er gestart. Vooraf inschrijven via [email protected] of 0485/62 86 76 is aanbevolen want het aantal plaatsen is snel volzet.
zondag 31 januari › Jaarlijkse busuitstap naar Zeeland met NP Turnhoutse
Kempen • Wandelschoenen, kijker en/of telescoop en knapzak mee-
brengen. Soep mogelijk onder de middag. Afspraak: 6.45 u gemeentehuis Oud-Turnhout of om 06.30u bij garages Marcel Cars, Goormansdijk 16 in Dessel. Prijs €14, JNM en kinderen €9, niet-leden €18, voor 24 januari op rek.nr. 001-1785968-80 t.n.v. NP-Turnhoutse Kempen, Klein Engeland 20, 2300 Turnhout. Wel eerst telefonisch contact opnemen met Ronny Jansen na 18 u. op 014/88 29 72. Info: Paul Prinsen, 014/43 73 63.
zondag 31 januari › ‘’t Is winter’ in de vallei van de Molse Nete in Balen
• Tijdens deze winterse wandeling laten we je kennis maken met de vallei van de Molse Nete. In dit langgerekt gebied worden graslanden en naaldbossen afgewisseld met elzen-broekbossen en moeilijk toegankelijke moerassen. Laarzen aan te raden! Afspraak: kerk Gompel, O.L.-Vrouwstraat te Mol om 14 u. Info: Luc De Groof, 0494/29 79 49.
zondag 31 januari › Algemene Ledenvergadering Natuurpunt Ham
• Cafe open om 13 uur.• Start 13u30 • Chris Dictus over de toekomst van Veldhovenheide• De laatste ontwikkelingen qua natuur rond de N73• Wandeling• Drankjes en versnaperingen• Natuurpunt Ham zoekt tevens dringend nieuwe bestuursle-
den: voorzitter, secretariaat en cobeheerder• Mail naar [email protected]
vrijdag 5 februari › Algemene ledenvergadering van Netebronnen
• Evaluatie van het voorbije jaar, plannen voor het nieuwe jaar. Oproep voor nieuwe vrijwilligers! Kandidaatstelling voor be-stuursfuncties bij Netebronnen (kan ook via mail aan [email protected]). Heb je plannen en/of voorstellen voor onze wer-king, probeer er dan zeker tijdig bij te zijn. Welkom! Afspraak: 19 u (met aansluitend onze digi-avond) in Ecocentrum De Goren, Postelsesteenweg 71, Mol. Info: [email protected] of 0499/34 62 60. We verwachten zeker alle actieve leden!
vrijdag 5 februari › Digi-avond in Mol
• Het verborgen leven van de roerdomp - André Leunen, Voge-lontmoetingen in het Noorse Finnmark - Marc Mangelschots, Biodiversiteit in Meanderland - Paul Wouters en Marianne Horemans, Safari (rondreis) door wonderlijk Namibië - Stef Smet. Afspraak: 20 u in Ecocentrum De Goren, Postelsesteen-weg 71, Mol. Info: [email protected] of 0477/33 66 85 en elders in deze Meander. Iedereen welkom!
zaterdag 6 februari › Poelenwerkgroep Waterleven
• Leesgroep: herhaling redoxreacties en afwerken. Aan de deelnemers wordt gevraagd vooraf de presentatie (2015) en de redoxreacties terug door te nemen. Graag vooraf een seintje aan [email protected]. Van 9 tot 12 u, lokaal Na-tuurpunt, Boerenkrijglaan 51 b, Olen.
zondag 14 februari › Watervogeltelling op de Molse (zand)putten
• Bij vorst kans op grote concentraties watervogels in de wak-ken. Afspraak: om 8.30 u parking dokterspraktijk Warande (brug Mol-Donk - carpoolen mogelijk). Einde: ca. 12 u op reservaat De Maat. Info: coördinator [email protected] of 0499/34 62 60.
zaterdag 20 februari › Spaghetti-avond in Geel-Winkelomheide
• Weet je ’t nog van vorig jaar? Dat was smullen hé… en het is ten voordele van onze natuurgebieden in Geel en Meer-hout… Schrijf je nu in. Doen! Afspraak: Ontmoetingscentrum Winkelomheide, Kemeldijk 5 in Geel. Tussen 17 en 20 u. Info: zie elders in deze Meander of 014/58 39 71 of [email protected].
zondag 21 februari › Wandeling met versnaperingen in de Vennen in Balen
• Geniet van deze frisse wandeling in ons natuurgebied de Vennen en van de hapjes en drankjes die nadien aangebo-den worden. Laarzen zijn onmisbaar! Afspraak: parking FC Cools, Peer Luytendijk te Balen om 14 u. Info: Denis Mertens 014/30 90 65 en Jan Mallants 014/81 70 09.
zaterdag 27 februari › Beheerwerken bij bij NP Ham
• Natuurwerkmiddag van NP Ham. Help mee met allerlei no-dige beheerklussen. Vrijwilligers steken met z’n allen de han-den uit de mouwen in een natuurgebied. Kijk voor juiste tijd en plaats op www.natuurpuntham.be of mail naar [email protected]
januari - maart 2016 | 17
zaterdag 27 februari › Poelenwerkgroep Waterleven
• Oefen- of praktijkles determineren waterkevers onder leiding van eigen leden. Van 9 tot 12 u, lokaal Natuurpunt, Boeren-krijglaan 51 b, Olen. Info: [email protected].
zaterdag 27 februari › Café Winterwoud in Bezoekerscentrum GNW
• Joeri Cortens: Flirten in het groen. Zie Nieuws uit het Be-zoekerscentrum Grote Netewoud elders in dit nummer. De toegang is gratis, de sfeer gemoedelijk, de streekbiertjes fris en er is volop ruimte om in dialoog te gaan over het thema van de avond. De deuren openen om 19 u en om 20 u wordt er gestart. Vooraf inschrijven via [email protected] of 0485/62 86 76 is aanbevolen want het aantal plaatsen is snel volzet.
zondag 28 februari › Winterwandeling in Geel-Bel
• Vorig jaar werd het Torfven hersteld. Daarmee werden de na-tuurinrichtingswerken afgerond en ontstond er een prachtig landduinenlandschap. Naar jaarlijkse traditie gaan we ook op zoek naar de ransuilen… Afspraak: kerk Geel-Bel om 14 u. Einde rond 16.30 u. Info: Gaston Dams, 0479/86 17 01 of [email protected].
zondag 6 maart › Wandeling Ham - Grote Beek
Afspraak o m 14 uur.
Voor het vertrekpunt zie aankondiging op www.natuurpuntham.
be, de activiteitenkalender van natuurpunt.be of mail naar info@
natuurpuntham.be
donderdag 10 maart › Start cursus Natuurgids in Bezoekerscentrum GNW
• Meer info elders in deze Meander!
zaterdag 12 maart › Poelenwerkgroep Waterleven
• Oefen- of praktijkles determineren waterkevers onder leiding van eigen leden. Van 9 tot 12 u, lokaal Natuurpunt, Boeren-krijglaan 51 b, Olen. Info: [email protected].
zondag 13 maart › Laatste winterwatervogeltelling op de Molse (zand)putten
• De eerste lentevogels, tjiftjaf en andere, zijn alweer terug! Afspraak: om 8.30 u parking dokterspraktijk Warande (brug Mol-Donk - carpool). Einde ca. 12 u op reservaat De Maat met afsluitende drink in ’t Jagershof. Info: coördinator [email protected] of 0499/34 62 60.
zaterdag 19 maart › Zwerfvuilopruimactie in het Zammelsbroek in Geel
• Afspraak: parking aan de kerk van Geel-Oosterlo om 9 u (of aan de Kikkerweide). Info: 0478/64 19 40 of [email protected].
zondag 20 maart › ‘’t Is lente’ in het Griesbroek in Balen
• Ontdek de voorjaarsbloeiers die het Grote Netewoud op-nieuw kleur geven. Bewonder de tapijten van speenkruid en andere planten die komen piepen. De lente is op komst! Laarzen zijn onmisbaar. Afspraak: Parking Herberg ’t Rust-punt, Sint-Anneke 3 in Olmen om 9 u. Info: Dirk Geenen 0472/47 96 20.
71 (voor de avond in Geel). Dat mag tot de avond vóór het
etentje, maar het is uiteraard veel handiger als je vroeger een
belletje geeft of een mailtje stuurt. Ook kandidaat-helpers
mogen zich bij deze mensen melden!
In Mol op zaterdag 23 januari in het parochiecentrum van
Mol-Achterbos (Achterbos 76) vanaf 17 u (tot 20 u).
In Geel op zaterdag 20 februari in het ontmoetingscentrum
van Geel-Winkelomheide (Kemeldijk 5, bij de kerk) vanaf 17 u
(tot 20u).
18 | Meander 1
Activiteitenkalender
zondag 20 maart › Wandeling in het Grote Netewoud in Geel-Meerhout
• Genieten van mooie natuur? Dat kan vlak bij het bezoekers-centrum aan de watermolen. Afspraak: parking bezoekers-centrum (hoek Lil), Meerhout om 14 u. Einde rond 16.30 u. Info: 0499/63 20 07 of [email protected].
maandag 21 maart › Poelenwerkgroep Waterleven
• Determineren waterdiertjes. Van 18 tot 22 u, lokaal Natuur-punt, Boerenkrijglaan 51 b, Olen. Info: [email protected].
zaterdag 26 maart › Beheerwerken bij bij NP Ham
• Natuurwerkmiddag van NP Ham. Help mee met allerlei no-dige beheerklussen. Vrijwilligers steken met z’n allen de han-den uit de mouwen in een natuurgebied. Kijk voor juiste tijd en plaats op www.natuurpuntham.be of mail naar [email protected]
zaterdag 26 maart › Café Winterwoud in Bezoekerscentrum GNW
• Peter Couvreur: Voedselbos, een mogelijk toekomstmodel? Zie Nieuws uit het Bezoekerscentrum Grote Netewoud elders in dit nummer. De toegang is gratis, de sfeer gemoedelijk, de streekbiertjes fris en er is volop ruimte om in dialoog te gaan over het thema van de avond. De deuren openen om 19 u en om 20 u wordt er gestart. Vooraf inschrijven via [email protected] of 0485/62 86 76 is aanbevolen want het aantal plaatsen is snel volzet.
zondag 27 maart › Voorjaarsexcursie langs en door de Reuselse Moeren
• Een klassieke voorjaarsuitstap naar dit mooie natuurgebied juist over de grens. Met goed weer kans op baltsende roof-vogels en de blauwborst kan zich dan al laten horen hier. Afspraak: 9 u aan de Postelse Hofstee (grensovergang Postel/Reusel). Einde: ca. 12 u. Info: [email protected] of 014/31 33 74.
Cursus natuurgids Wil je graag groepen begeleiden in een natuurgebied in je buurt? Zoek je naar een combinatie van inhoudelijke kennis, natuurbele-ving en engagement? Dan ben je bij Natuurpunt CVN aan het juiste adres voor de cursus Natuurgids.
Eerste speelvogelHet onbehandeld kastanjehout wordt aangebracht
Overleg met Stein Temmerman van Natuurpunt Tom meet hoogte boven Grote Netewater
Grote Netewoud Spel en avontuur
tekst en foto’s: fRans emmeRecHts
In september 2013 ging het Europees natuurherstelproject Life Grote Netewoud van start. Het kreeg als ondertitel mee: wilde natuur op mensenmaat. Het project heeft als doel om de natuur te beschermen en te herstellen, en ook om te zorgen voor meer belevingswaarde in het gebied.
Nu Natuurpunt gedurende het voor-
bije jaar duizenden bezoekers kon
verwelkomen in de natuurgebieden
van het Grote Netewoud, werd ook
voor de belevingswaarde aan hen
gedacht. Aan het bezoekerscentrum
in Meerhout werd een heuse bever-
burcht geplaatst, een speeltoestel voor
kinderen. Daarna werd in de buurt een
avontuurlijke boomstambrug over de
Grote Nete gelegd. Ze zorgt voor een
nieuwe, kortere verbinding tussen het
bezoekerscentrum en het natuurge-
bied De Vloyen. Op 18 oktober, de Dag
van de Trage Weg, werd ze plechtig
ingehuldigd en ingewandeld door
meer dan 600 wandelaars. Ze kreeg
toen ook een naam: ‘Totterbrug’ (van -
liefst niet - totteren…tenzij je een otter
bent…).
Natuurpunt zorgde, samen met het
Natuur- en Groenbedrijf Heylen , zo-
wel voor de burcht als voor de brug.
Bijgaande foto’s laten zien ‘hoe ze
groeiden’. De oprichter van het groen-
bedrijf, Tom Heylen, realiseerde en
sponsorde de aanleg van de brug. Als
oud-voorzitter van JNM-Mol en oud-
conservator van zowel Buitengoor-
Meergoor als Malesbroek-Wilders, is hij
iemand die het Grote Netewoud een
warm hart toedraagt.
januari - maart 2016 | 21
De complete beverburcht En Luc zag dat het goed was.
Evenwichtsoefening met steunbalk.
De brug wordt op de steunbalk gelegd
Natuurpunters wandelen de brug in.
Meander 122 |
ONVERMOEDE PRACHT IN DE RAMMELAARSBerkenspinners, bloeddrupjes, eenstaartjes, herfstspinners, houtboorders, nachtpauwogen, pijlstaarten, slakrupsen, spanners, spinners, spinner-uilen, tandvlinders, uilen, venstervlekjes, visstaartjes, wespvlinders, wortelboorders... de poëtische namen van de 17 families van de nachtvlinders.
Nachtvlinders zijn doorgaans minder
opvallend dan dagvlinders maar daarom
niet minder mooi. Ze hebben vaak prach-
tige camouflagepatronen waardoor ze
overdag niet opvallen. En sommige soor-
ten hebben fel gekleurde ondervleugels
waarmee ze vijanden afschrikken. Deze
17 families groeperen ruim 800 soorten
‘motten’ waarvan er tientallen ernstig be-
dreigd worden. Maar gelukkig fladderen
er nog heel wat soorten lustig rond in je
eigen tuin.
Het verschil tussen dagvlin-ders en nachtvlindersHet lijkt simpel maar het is niet zo. Nacht-
van dagvlinders onderscheiden, is niet
eenvoudig. Op elke mogelijke indeling
zijn er uitzonderingen. De antennen van
de vlinders geven de meest betrouwbare
aanwijzing. Dagvlinders hebben lange,
dunne antennen met een knopje erop.
De antennen van nachtvlinders kunnen
allerlei vormen hebben. Ze kunnen spits
toelopen, hebben allemaal weerhaakjes,
dragen een hele borstel of veertje, maar
slechts heel uitzonderlijk een knopje.
Het gedrag van dag- en nachtvlinders
verschilt. Dagvlinders vliegen altijd
overdag, maar zo’n honderd soorten
nachtvlinders zijn eveneens overdag
actief. Dagvlinders warmen zich rustig
op in de zon tot ze kunnen vliegen. De
meeste nachtvlinders trillen nerveus met
hun vleugels om zich op te warmen voor
het vliegen. En beide groepen vinden op
verschillende wijze hun paringspartner.
Dagvlinders gaan af op visuele kenmer-
ken voor hun paringsdans. Nachtvlinder-
vrouwtjes gebruiken meestal signaalfero-
monen om mannetjes te lokken. Als een
mannetjesmot zo’n geurmolecuul ruikt
dan zoekt hij het vrouwtje meteen op
om met haar te paren, maar ook hier zijn
uitzonderingen.
Nachtvlinders spottenNachtvlinders fladderen - net als dag-
Natuurpunt gaat voor duurzaam bezoekersonthaal‘Meten is weten’ zegt het aloude adagium en dus worden sinds een jaar de bezoekers van de natuurgebieden van het Grote Netewoud geteld via drie wandeltellers. De teller in de buurt van Bezoekers-centrum registreerde op 1 jaar tijd meer dan 20.000 bezoekers en dat is veel meer dan verwacht of verhoopt. Het bevestigt wel de tendens die zich tijdens de openingsuren en activiteiten van het Bezoekerscentrum aftekent: een gestage aangroei van bezoekers en belangstelling.
Geel-Bel is reeds vele jaren een gekende slaapplaats voor ransuilen tijdens de winter. Vooral zeedennen genieten hun voorkeur. Vroe-ger waren waarnemingen van meer dan een tiental ransuilen niet ongewoon. Nu worden er minder waargenomen, een tendens die zich voordoet op heel wat plaatsen in Vlaanderen.
Komen jullie mee genieten van onze beeldenstroom? Natuurvrien-den uit onze regio tonen foto’s uit de buurt en van gebieden verder weg. Op vrijdag 5 februari om 20 u in Ecocentrum De Goren in Mol.
RoerdompWe starten met een straffe opener. André
Leunen geeft ons een inkijk in het verbor-
gen leven van de roerdomp. Deze mys-
tieke, schuchtere rietbewoner laat zich
zelden goed bewonderen. André slaagt
er met zijn prachtige foto’s in om een
stukje van het geheime leven zichtbaar
te maken.
Finnmark:In juni 2015 trok Marc Mangelschots naar
het Hoge Noorden. Een bezoek aan de
Pasvik-vallei, op de grens met Noorwe-
gen en Rusland, gevolgd door enkele
dagen Varanger stonden garant voor
vele en bijzondere vogelontmoetingen.
Zeearenden, ijsgorzen, jagers, grauwe
franjepoten, Temminckstrandlopers, pa-
pegaaiduikers en nog veel meer special-
lekes poseerden voor de lens.
Biodiversiteit in MeanderlandPaul Wouters en Marianne Horemans
Bomen, kruiden, bloemen, water, een friet- en soepfeest,…‘Den Hof’ iin Dessel s een tuin om in te wandelen, een tuin om van te genieten, om van te proeven, om in te werken, om in weg te dromen…De samentuin ‘Den Hof’ aan het woon- en zorgcentrum Alfons Smet Residenties, verandert nog elke dag. De natuur heeft ruimte en tijd nodig om te groeien. Maar wat ziet hij er al super uit!
Groot VogelweekendTEL MEE EN HELP DE VOGELS IN ‘DEN HOF’ Om de vogels een handje te helpen zijn jullie welkom op het Grote Vogelweekend op zondag 17 januari 2016 van 10u00 tot 16u00 aan het woon- en zorg-centrum Alfons Smet Residenties, Lukasstraat 2A, 2480 Dessel.
Wat gaan we doen?We maken voederbollen, vogel-taarten, kijken met verrekijkers en telescopen, tellen de vogels in de tuin,….Meer informatie via Natuurpunt CVN en www.vogelweekend.be.
Dennensiroop makenBenodigdheden :- 100g verse dennenknoppen (dit zijn de uiteinden van jonge takjes, niet de dennenappels)- 1/2 liter water- 1 takje tijm- suikerBereiding :- De jonge loten 10 minuten laten koken in het water, samen met het takje tijm.- Dit afkooksel één nacht laten trek-ken.- De volgende dag het mengsel ze-ven en even laten doorkoken met (kandij)suiker. Hoe meer suiker, hoe stroperiger.- De siroop in een glazen potje of flesje gieten.Deze siroop kan je een jaar bewaren.
Degrove DenPinus sylvestristekst en foto’s: miRella BRuynseels
De grove den is een pioniers-soort die goed groeit op voedselarme grond zoals droge zandgrond. De voedselbehoefte van de boom is zo gering dat hij zonder bemesting op humus-loos stuifzand kan groeien.
Netebronnen: vrijdag 5 februariTijd, locatie en programmas vindt je in de activiteitenkalender midden in de Meander.
HELP JE AFDELING MEE OP WEG IN 2016! KOM NAAR DE ALV, HOOR WAT ER SPEELT EN SPEEL MEE. NATUURPUNT EN DE NATUUR LEVEN DANKZIJ ONZE LEDEN. LAAT JE HOREN!