-
116
PARAZITSKITE OSI OD FAMILIJATA APHIDIIDAE (HYMENOPTERA)
-ZNA^AJNI REGULATORI NA POPULACIJATA NA LISNITE VO[KI
Vesna Krsteska 1, Eftim An~ev 2, Mile Postolovski 2, @eqko
Tomanovi}3
1 JNU-Institut za tutun -Prilep2 Fakultet za zemjodelski nauki i
hrana -Skopje
3 Biolo{ki fakultet- Beograd, Srbija i Crna Gora
VOVED
Zaradi golemoto ekonomsko zna~ewe
na tutunskata kultura vo svetot i potrebata
od dobivawe na visokokvalitetno proiz-
vodstvo na tutunska surovina, se nametnuva
pra{aweto za uspe{na za{tita od mnogu-
brojnata {tetna entomofauna.
Posebno zna~ewe vo integralnata za{-
tita ima biolo{kiot metod, so prou~uvawata
na vidoviot sostav, ulogata na entomofagite
(predatori i paraziti) i nivnoto koristewe
kako bioregulatori.
Parazitskite osi od familijata Ap-
hidiidae imaat golemo prakti~no zna~ewe i
mo`e slobodno da se ka`e deka ne postoi vid
na rastitelna vo{ka koja{to nema svoj
parazit od ovaa familija. Doma}ini na Praon
volucre Haliday se 70 vidovi vo{ki, a na
Aphidius ervi Haliday 23, me|u koi spa|a i
praskovata lisna vo{ka.
MATERIJAL I METOD NA RABOTA
Ispituvawata na parazitskite vidovi
od familijata Aphidiidae gi izvr{ivme vo
tekot na 1996-1998 godina, po nekolku
standardni metodi. Intenzitetot na napadot
na apternite populacii na lisnite vo{ki i
populacijata na parazitskite osi relativno
to~no se utvrduvaat so metodot na pregled
na 100 listovi (metod po D a v i e s, 1934). Od
zarazenata parcelka so lisni vo{ki po
slu~aen izbor se zemaat vnimatelno po 100
tutunski listovi vo interval od 10 dena, vo
tekot na celata vegetacija na tutunot.
Vo tekot na edna godina na ispituvawe
pregledani se vkupno 1.000 tutunski listovi,
ili vo trigodi{niot period na ispituvawe
vkupno 3.000.
Po vtoriot metod, pregled na 20 stra-
kovi tutun, po slu~aen izbor od celata povr-
{ina na opitot zemani se strakovi na sekoi
10 dena, po~nuvaj}i od 1 juni pa s# do krajot
na septemvri.
Vo site tri godini, so ovoj metod na
rabota se izvr{eni po 10 kontroli i se
pregledani po 200 strakovi tutun godi{no,
ili 600 strakovi so vkupno 18.192 tutunski
listovi.
Sobraniot materijal od pole, vo
biolo{kata laboratorija be{e pregleduvan
so pomo{ na binokular. Sobranite primeroci
od prirodata i odgledanite vo laboratorija
imaga od ispituvanite vidovi na familijata
Aphidiidae gi odgleduvavme i prepariravme so
voobi~aenite laboratoriski postapki.
REZULTATI I DISKUSIJA
• Fauna na vidovite od familijata Aphidiidae (Hymenoptera)
Aphidiidae se mnogu sitni parazitski
osi koi se prilagodeni na parazitizam na
lisnite vo{ki od familijata Aphididae, po
koi{to go dobile i svoeto ime. Morfolo{ki,
ovaa grupa prakti~no ne se razlikuva od
brakonidite (Braconidae, Hymenoptera). Za
UDC 633.71
Tutun/Tobacco, Vol.55, No 5-6, 116-121, 2005
Institut za tutun - Prilep, R. Makedonija
ISSN 0494-3244
UDK: 633.71-279.216
Izvoren nau~en trud
-
117
dvete grupi e karakteristi~no {to vtoriot i
tretiot abdominalen tergit e srasnat i deka
imaat povraten nerv vo pred-nite krila. Po
ovaa karakteristika tie se razlikuvaat od
familijata Ichneumonidae, so koja{to se
mnogu srodni. Pogolem broj od Aphidiidae gi
polagaat jajcata vo larvite od vo{kite od
vtor i tret stepen, a samo nekoi vidovi vo
poslednite stepeni ili pak vo imagoto.
Razvitokot na larvite na Aphidiidae
se odviva vo teloto na doma}inot, a kraen
rezultat e smrt na doma}inot. Pri izlegu-
vaweto na imagoto na parazitot od ko`urecot
na doma}inot, se poznava izlezniot otvor,
vrz osnova na {to mo`e da se odredi stepenot
na parazitiranost na lisnite vo{ki (Sl. 1, 2
i 3). Aphidiidae se zna~ajni za odr`uvawe na
brojnosta na rastitelnite vo{ki na divi i
na kulturni rastenija.
Vidovite od familijata Aphidiidae {to
nie gi determiniravme vo na{ite ispitu-vawa
se polifagi i endoparaziti na lisnite
vo{ki. Tie se mnogu rasprostraneti vo bio-
cenozite i imaat golemo biolo{ko regulira-
we na poznatiot {tetnik na tutunot -lisnata
vo{ka Myzus persicae Sulz.
Vo tekot na trigodi{nite ispituvawa
od redot Hymenoptera, familija Aphidiidae gi
utvrdivme vidovite:
1. Praon volucre Haliday
2. Aphidius ervi Haliday.
Od dvata ispituvani parazitski vida
na Myzus persicae Sulz. na tutunot, mnogu
pobroen e vidot Praon volucre Haliday.
Goleminata na imagoto e 3-4 mm. Boja-
ta na teloto mnogu mu varira od crna do ka-
feava, so kombinacii na `olta. Bojata, vo
osnova, zavisi od okolinata, nadmorskata
viso~ina i od doma}inot.
Ma`jacite se sekoga{ so potemna boja
od ̀ enkite. Imagata se hranat so nektar i so
te~na hrana. Edna ̀ enka proizveduva okolu
300 - 400 jajca za vreme na svojot `ivot, a
polaga okolu 300. Larvata e apodna i
dol`inata na larveniot stadium zavisi od
temperaturata. Na sobna temperatura trae 8
• Dinamika na populacijata na familijata Aphidiidae vo periodot
1996-1998 godina
Na pregledanite 300 listovi tutun, po
metodot na D a v i e s, vo koloniite na lisni
vo{ki so reprezentativna brojka od 99.050,
konstatirani se 4.638 parazitirani lisni
vo{ki od parazitskite osi od familijata
Aphidiidae.
Pri pregledot pak na 20 strakovi tu-
tun (600 za trite godini) konstatirani se
34.672 parazitirani lisni vo{ki od ovaa
familija. Kvantitativnata analiza na para-
zitite i predatorite poka`a deka vo 1997
god. parazitskite osi imaa uslovi da
oformat najbrojna populacija so vkupno 31.437
parazitirani lisni vo{ki i 155 imaga. Isto
- 10 dena, a na temperatura od okolu 30 °C
trae 5 - 6 dena. Koga larvata e vo tret stepen
na razvitok, taa po~nuva da se hrani so
vnatre{nite organi na vo{kata, a so toa
predizvikuva i smrt na doma}inot. Larvata
od ~etvrt stepen ispreduva kokon pod
vo{kata, {to e karakteristi~no za site
vidovi od rodot Praon. Vo tekot na sezonata,
temperaturata za letawe treba da bide nad
15 °C. So zgolemuvawe na temperaturata se
zgolemuva i nivnata aktivnost i se zabrzuva
razvitokot. Doma}ini na Praon volucre Haliday
se 70 vidovi na vo{ki, vo koi spa|a i Myzus
persicae, konstatirani vo ^ehoslova~ka,
Francija, Germanija, Izreal, Uzbekistan i
Moldavija.
Rodot Aphidius Nees. e eden od naj-
bogatite rodovi na parazitskite osi i vo
svetskata fauna dosega se registrirani
okolu 60 vidovi, a vo Palearktikot 32 vida.
Aphidius ervi Haliday e najrasprostranet vid vo
Palearktikot.
Aphidius ervi Haliday - vozrasnite
insekti po boja se portokalovokafeni.
Mestata okolu usniot otvor, del od prednite
gradi, nozete i osnovniot del od antenite se
bledo`olti. Kolkovite i stopalata se temno-
kafeni. Dol`inata na teloto e 2,5 do 3,5 mm.
@enkite snesuvaat po edno jajce vo teloto
na lisnite vo{ki (larvite i vo vozrasnite
edinki). Parazitiranata lisna vo{ka e slabo
podvi`na, malku poduena i lesno se
razlikuva od zdravite.
Larvata e so bledo`olta do mle~no-
bela boja. Taa ima golema glava i dolgi i ostri
vilici. Parazitot ja uni{tuva vnatre{nosta
na doma}inot. Otkako }e zavr{i so razvojot,
larvata go probiva teloto na doma}inot od
stoma~nata strana, se zalepuva za podlogata
i se kukli pod nego, a parazitiranata vo{ka
ostanuva zalepena za tutunskite listovi.
Doma}ini na Aphidius ervi Haliday se 23 vidovi
vo{ki, vo koi e vklu~en i vidot Myzus persicae
Sulz., konstatirani vo ^ehoslova~ka,
Francija, Italija, Moldavija.
V. Krsteska, E. An~ev, M. Postolovski, @. Tomanovi}:
Parazitskite osi od familijata Aphididae (Hymenoptera)-
zna~ajni regulatori na populacijata na lisnite vo{ki
-
118
Sl.1. Parazitirani
lisni vo{ki
Ph.1. Parasytized
aphids
taka, ovaa godina i populacijata na lisnite
vo{ki be{e najbrojna i iznesuva{e 111.724
edinki.
Krivata na dinamikata na popula-
cijata na parazitskite osi od familijata
Aphidiidae (Grafikon 1), po metodot na 100
listovi, uka`uva na nivnoto prisustvo vo
entomocenozata na tutunot vo tekot na celiot
period vo koj se prisutni i lisnite vo{ki.
Neramnomernata pojava vo juli poka`uva
nedostatok na doma}ini-hraniteli, taka {to
vo 1996 god. prvata pojava e na 20.07.,a vo 1997
god. na 01.07., t.e. so prvata pojava na lisnite
vo{ki na tutunskite listovi. Karak-
teristi~na e krivata na dinamikata na
populacijata vo 1997 god. koja ima nagorna
linija s# do 10. 09. so vkupno 1.346 parazi-
tirani lisni vo{ki, {to ja poka`uva golemata
uloga na ovie paraziti vo bioregulacijata na
lisnite vo{ki.
Dinamikata na populacijata na fami-
lijata Aphidiidae (Grafikon 2), po metodot na
20 strakovi tutun, poka`uva razli~en
razvitok na populaciite vo site tri godini.
Vo 1996 god. populacijata po~nuva da se
razviva na 20.07. i dostignuva maksimum od
455 parazitirani lisni vo{ki na 20.08. Vo
1997 god. populacionata kriva ni dava sosema
druga slika, t.e. zgolemuvaweto na popula-
cijata trae od 01.07. s# do maksimalnoto
zgolemuvawe od 6.772 parazitirani lisni
vo{ki na 10. 09. Na 20.09. ima isto taka viso-
ka parazitiranost, {to se namaluva duri na
01.10.na 2.727 parazitirani lisni vo{ki. Vo
1998 god., prvata pojava na 120 parazitirani
lisni vo{ki e registrirana na 10.07. Niv-
niot maksimalen broj (416) e registriran na
01.08. (dvaeset dena porano od maksimalniot
broj registriran vo 1996 god., a duri 40 dena
porano od onoj vo 1997 god.).
Sl. 2. Imago od
parazitska osa
Ph. 2. Imago of
aphid parasitoid
Tutun/Tobacco, Vol.55, No 5-6, 116-121, 2005
-
119
V. Krsteska, E. An~ev, M. Postolovski, @. Tomanovi}:
Parazitskite osi od familijata Aphididae (Hymenoptera)-
zna~ajni regulatori na populacijata na lisnite vo{ki
Sl.3. Parazitirana
lisna vo{ka
Ph. 3. Parasytized
aphid
-
120
LITERATURA
1. Brajkovi} M., 1990/91. Osnova za fauna afidiida
(Aphidiidae: Hymenoptera) Jugoslavije. Glasnik
Prirodnja~kog Muzeja u Beogradu, B 46, 1991;
2. Janu{evska V., 2001. Predatori i
paraziti na lisnata vo{ka Myzus persicae
Sulzer na tutunot. Magisterski trud,
Zemjodelski fakultet, Skopje;
3. Song J., Pless C. D., Miller R. D., 1992. Species
composition of parasitoids of the tobacco aphid,
Myzus nicotianae Blackman. Tob. Sci., 36, p. 8-
9., USA;
4. Stary P., 1968. Geographic distribution and
faunistic complexes of parasites (Hymenoptera:
Aphidiidae). Acta. Univ. Carolinae, Biologica,
Prague, 23- 89;
5. Stary P., 1974. Parasite spectrum (Hym.,
Aphidiidae) of the Green Peach Aphid, Myzus
persicae (Sulz.) (Hom. Aphididae). Boll. Lab.
Ent. Agr. F. silvestre-Portici vol. XXXI, 61-98;
6. Stary P., Remaudiére G., Leclant F., 1977.
Nouveaux compléments sur les aphi-diides
[Hymenoptera] de France et leurs hotes. Annls.
Soc. ent. Fr. (N. S.) 13 (1), 1977, 165-184;
7. Stary P., Remaudiére G., 1977. Some aphid
parasitoids (Hym. Aphidiidae) from Nearctic
America. Annls. Soc. ent. Fr. ( N. S. ) , 13 (4), 1977,
669-674;
8. Tomanovic @., Brajkovic M., Krunic M., Petrovi}
O., 1995. Podatoci o fauni afidiida (Aphidiidae,
Hymenoptera) Savezne Republike Jugoslavije.
Zbornik rezimeja XXII skup Entomologa Jugoslavije,
Pali~, 5-8. 9. 1995, Beograd;
9. Tomanovic @ ., Brajkovic M., Krunic M.,
Stanisavljevic Lj., 1998. Some biosystematic notes
on prunus aphid parasitoids (Aphidiidae:
Hymenoptera) in Jugoslavija. Acta Entomologica
Serbica, Vol 3, No.1/2;
10. Tomanovic @., Brajkovic M., Krunic M., 1998. A
check list of aphid paresitoids (Hymenoptera:
Aphidiidae) in Jugoslavija. Acta entomologica,
serbica, 3 (1/2): 95-106;
11. Tomanovic @., Brajkovic M., Krunic M., 1999.
Diverzitet afidiidnih osa (Aphidiidae,
Hymenoptera) u Jugoslaviji. Zbornik rezimea,
Simpozijum Entomologa Srbije, 21-23 Oktobar,
1999, Goè, Entomološko Društvo Srbije;
12. Unruh T. R., White W., Gonzales D., Woolley J.
B., 1989. Genetic relationships among seventeen
Aphidius (Hymenoptera: Aphidiidae)
populations, including six species. Ann. Entomol.
Soc. Am., 82 ( 6) 754-767, Nov, 1989;
13. Ferrari R., Burgio G., 1994. Aphid parasitoids, “I
parassitoidi degli afidi”. Informatore
Fitopatologica (1994), 44,(1), 25-30 ( It, 44 ref. ),
Italy;
14. Fukui M., Takada H., 1988. Fecundity, aviposition
period and longevity of Diaeretiella rapae
(M’Intosh) and Aphidius gifuensis Ashmead
(Hymenoptera: Aphidiidae), two parasitoids of
Myzus persicae (Sulz.) (Homoptera: Aphididae).
Jpn. Appl. Entomol. Zool. 32(4): 331-333, Nov.
1988;
Tutun/Tobacco, Vol.55, No 5-6, 116-121, 2005
ZAKLU^OK
Od faunata na familijata Aphi-diidae
vo biocenozata na tutunot kako
bioregulatori na M. persicae gi utvrdivme
vidovite: Praon volucre Haliday i Aphidius ervi
Haliday. Pobroen vid be{e Praon vol-ucre.
Na tutunskata kultura vo R. Makedo-
nija dosega nema prou~uvawa na ovie vidovi
paraziti na lisnite vo{ki.
Vo koloniite na lisnite vo{ki, vo
tekot na celiot razvitok na nivnata popula-
cija, nao|avme parazitirani vo{ki. Vo 1996
god. po metodot na 100 listovi, sobravme 194
parazitirani vo{ki i 3 imaga. Najgolema
brojnost familijata Aphidiidae ima{e vo 1997
god., so 3.887 parazitirani vo{ki i 48 imaga.
Populacijata na parazitite raste{e
paralelno so razvitokot na populacijata na
lisnite vo{ki i najgolema be{e vo sredinata
na septemvri. Vo tekot na 1998 godina,
brojnosta na faunata Aphidiidae se namali.
Pri pregledot konstatiravme 504 paraziti-
rani vo{ki i 2 imaga.
Pri pregledot na listovite od 600
tutunski strakovi vo tekot na 1996-1998 godi-
na, od familijata Aphidiidae se konstatirani
vkupno 34.672 edinki, vo 1996 god 1.596
parazitirani vo{ki i 26 imaga, vo 1997 god
31.437 parazitirani vo{ki i 155 imaga i vo
1998 god. 442 parazitirani vo{ki i 16 imaga.
Razvitokot na populacijata na pa-
razitskite osi od familijata Aphidiidae
kontinuirano go sledi razvitokot na popula-
cijata na lisnite vo{ki i dostignuva
maksimalen razvitok od sredinata na mesec
avgust do sredinata na septemvri.
-
121
APHID PARASITOIDS FROM APHIDIIDAE (HYMENOPTERA) FAMILY -
IMPORTANT
REGULATORS OF APHIDS POPULATION
Vesna Krsteska1, Eftim Ancev
2, Mile Postolovski
2, Zeljko Tomanovic
3
1Tobacco Institute – Prilep
2Faculty of Agricultural sciences and food- Skopje
3Faculty of Biology – Beograd, Serbia and Montenegro
SUMMARY
Aphid parasitoids of the Aphidiidae (Hymenoptera) family are
monoparasites on plant aphids.
Females lay eggs in aphid’s larvae. Inside them, the growth and
formation of pupae of the parasite takes
place. The final effect of parasitising is dying of the host,
which makes the aphid parasitoids important
bioregulators of tobacco aphids.
The species of Aphidiidae (Hymenoptera) that were isolated in
our investigations were Praon
volucre Haliday and Aphidius ervi Haliday, the former being
found in a greater number.
Growth of the population of aphid parasitoids continuously
follows the growth of aphids popula-
tion and reaches its maximum from mid-August to mid-
September.
Author’ s address:
Vesna Krsteska
E- mail: [email protected]
Tobacco Institute-Prilep
Kicevski pat bb,
Republic of Macedonia
V. Krsteska, E. An~ev, M. Postolovski, @. Tomanovi}:
Parazitskite osi od familijata Aphididae (Hymenoptera)-
zna~ajni regulatori na populacijata na lisnite vo{ki