Top Banner
38

maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

Mar 03, 2019

Download

Documents

truongquynh
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba
Page 2: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba
Page 3: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

maTematikamoswavlis wigni 8

nana jafariZe maia wilosani nani wulaia

Page 4: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba
Page 5: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

3

sarCevi

I Tavi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 testebi gameorebisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 gamonaTqvami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162 mocemulis sawinaaRmdego gamonaTqvami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213 xarisxi mTeli maCvenebliT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244 mTelmaCvenebliani xarisxis Tvisebebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 I Tavis damatebiTi savarjiSoebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 Seamowme Seni codna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 I TavSi Seswavlili masalis mokle mimoxilva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

II Tavi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Tema: Teorema, aqsioma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381 qordis marTobuli diametris Tviseba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 402 wrewiris mxebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433 ori wrewiris urTierTmdebareoba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 464 wrewirSi Caxazuli da wrewirze Semoxazuli samkuTxedebi . . . . . . . . . . . . 495 wrewiris rkali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 536 Caxazuli kuTxe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55A7 mxebiTa da qordiT Sedgenili kuTxe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 598 marTkuTxa samkuTxedi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 II Tavis damatebiTi savarjiSoebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 Seamowme Seni codna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 II TavSi Seswavlili masalis mokle mimoxilva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68A

III Tavi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 691 wiladuri gamosaxuleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 702 wiladebis Sekreba da gamokleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 753 wiladebis gamravleba da gayofa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 es sainteresoa: vimogzauroT wiladTa samyaroSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 824 wiladur gamosaxulebaTa gamartiveba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 Tema: xsnarebis amocana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 865 wiladuri gantoleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 886 utoloba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 927 ricxviTi utolobebis Tvisebebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 Tema: amovxsnaT modulis Semcveli utoloba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1038 wrfiv erTucnobian utolobaTa sistema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 Seamowme Seni codna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109 III Tavis damatebiTebi savarjiSoebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 III TavSi Seswavlili masalis mokle mimoxilva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116

Page 6: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

4

IV Tavi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1171 marTkuTxa paralelepipedis moculoba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1182 farTobis Tvisebebi . kvadratis farTobi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 es sainteresoa: mravalwaxnagebis Slilebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1253 marTkuTxedis, marTkuTxa samkuTxedis farTobi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 proeqti: pikis Teorema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1294 racionaluri ricxvi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1335 perioduli aTwiladis gadaqceva Cveulebriv wiladad . . . . . . . . . . . . . . . 135 es sainteresoa: risTvis gvWirdeba usasrulo aTwiladebi . . . . . . . . . . . 1396 kvadratuli fesvi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1407 piTagoras Teorema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 proeqti: piTagora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1498 ori wrewiris saerTo Siga da saerTo gare mxebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1509 kvadratuli fesvebis gamravleba da gayofa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15310 kvadratuli fesvi xarisxidan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15811 kvadratuli fesvebis Semcvel gamosaxulebaTa gardaqmna . . . . . . . . . . . . 16312 saSualo ariTmetikuli da saSualo geometriuli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16713 jgufuri mecadineoba: saSualo ariTmetikulsa dasaSualo geometriuls Soris damokidebulebis gamoyeneba amocanebis amoxsnisas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170 IV Tavis damatebiTi savarjiSoebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 Seamowme Seni codna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 IV TavSi Seswavlili masalis mokle mimoxilva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179

V Tavi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1811 funqciis cneba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1822 funqciis mocemis xerxebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1893 funqciis grafiki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1945 wrfivi funqcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200 1 . pirdapirproporciulobis funqcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200 2 . y=kx+b wrfivi funqcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204 proeqti: avagoT wrfe kompiuterSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2126 wrfivi gantolebisa da utolobis grafikuli amoxsna . . . . . . . . . . . . . . . 214 es sainteresoa: amocana damoukidebeli kvlevisTvis . . . . . . . . . . . . . . . . 2177 mobruneba, centruli simetria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2208 wrfivi orucnobiani gantoleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2249 amovxsnaT gantoleba mTel ricxvebSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22810 orucnobian gantolebaTa sistema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23111 wrfiv gantolebaTa sistemis amoxsna Casmis xerxiT . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23512 algebruli Sekrebis xerxi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239 Seamowme Seni codna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 V Tavis damatebiTi savarjiSoebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245 V TavSi Seswavlili masalis mokle mimoxilva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252

Page 7: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

5

VI Tavi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2531 mravalkuTxedebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2542 paralelogramis niSnebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2583 paralelogramis farTobi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2614 samkuTxedis farTobi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2645 samkuTxedis Suaxazi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2676 rombi . rombis farTobi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2707 marTkuTxedi . kvadrati . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2728 trapecia . trapeciis Suaxazi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2749 marTkuTxa trapecia . tolferda trapecia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27710 trapeciis farTobi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280 Tema: simetria gvexmareba amocanebis amoxsnaSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28212 wrewirSi Caxazuli oTxkuTxedi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28413 wrewirze Semoxazuli oTxkuTxedi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287 Tema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291 Seamowme Seni codna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293 VI Tavis damatebiTi savarjiSoebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297 VI TavSi Seswavlili masalis mokle mimoxilva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298

VII Tavi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299 albaTobis Teoriis elementebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3001 albaToba da fardobiTi sixSire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3012 erTnairad mosalodnel elementarul xdomilobaTa albaToba . . . . . . 3093 albaTobis klasikuri gansazRvra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313 VII Tavis damatebiTi savarjiSoebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318 Tema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324 Seamowme Seni codna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325 VII TavSi Seswavlili masalis mokle mimoxilva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326

VIII Tavi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3271 Talesis Teorema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328 Tema: Talesis Teoremis gamoyeneba amocanebis amoxsnisas . . . . . . . . . . . . 3302 samkuTxedis biseqtrisis Tviseba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3333 samkuTxedis medianebis Tviseba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335 jgufuri mecadineoba: medianebis Tvisebis gamoyeneba agebis amocanebSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3384 proporciuli monakveTebi wreSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340 VIII Tavis damatebiTi savarjiSoebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344 Seamowme Seni codna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346 VIII TavSi Seswavlili masalis mokle mimoxilva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348

pasuxebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349

Page 8: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

6

rogor visargebloT wigniT

wignze muSaobarom gagiadvildeT, mizanSewonilad CavTvaleTgagac-noTwignisagebuleba.wigni Sedgeba Tavebisagan, xolo TiToeuli Tavi_ paragrafebisgan.

yovelTavSimocemuliatestebirubrikiT`SeamowmeSenicodna~.teste-bzemuSaobadagexmarebaTTviTSemowmebasadaSeswavlilimasalisganmt-kicebaSi.wignSiganmartebebidabeWdiliamuqiSriftiT,xoloTvisebebi,formulebi,zogierTisaWirodaskvna_feradfonSi.TiTqmisyovelTavSimocemuliaamTavSigadmocemulmasalasTandaka-

vSirebulisainteresoTema.yovelparagrafSiSexvdebiTzogierTsSem-deginiSnebidan:

- umartivesi kiTxvebi, romelTac axali masalis axsnisprocesSiTavadmoswavlemundagascespasuxi;

-wyvilebSisamuSao;

-SedarebiTrTuliamocana;

-savarjiSoebi,romelicemsaxurebagavlilimasalisgameorebas;

-sagulisxmofaqti.

wignis bolos mocemulia sagnobrivi saZiebelida Semoklebuli aRniS-vnebisTvisgamoyenebulimaTematikuriniSnebi.gTavazobTagreTvezo-miserTeulebs,laTinurdaberZnulanbans,kvadratebiscxrilsdaamo-canebispasuxebs,damxmareliteraturisCamonaTvals.

gisurvebTwarmatebebs!

*

s .f .s .f .

Page 9: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

7

I Tavi

amTavSigavixsenebTwinawlisgavlilmasalas;

gavigebT, ra aris gamonaTqvami, xarisxi mTeli

maCvenebliT; gavecnobiT mTYelmaCvenebliani

xarisxisTvisebebs.

SevZlebTY mocemuli gamonaTqvamis sawinaaR-

mdego gamonaTqvamis Camoyalibebas, mcdari

da WeSmariti gamonaTqvamebis garCevas; mTYel-

maCvenebliani xarisxis Semcveli gamosaxule-

bebisgamartivebas.

Page 10: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

8

Page 11: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

9

testi ¹1

1. udidesisamniSnadaumciresioTxniSnaricxvebisjamiaa)999; b)1999; g)1010; d)1100.

2. a a a⋅ ⋅ ⋅ =...7-jer

1 24 34

a)a7; b) 7a; g)7a; d)7+a.

3. 90-isada75-isudidesisaerTogamyofia:a)9; b) 25; g)15; d)3.

4.Tuaricxvis7-zegayofisnaSTia3,b-siki5,maSina+bricxvis7-zegayofisnaSTia:

a)8; b) 1; g)3; d) 5.

5. Tu a⊗b=2a+3b,maSin2⊗3= a)6; b)5; g)13; d)15.

6.Tu A={3; 5; 7; 9} da B={3; 6; 9; 12}, maSin A∩B= a) {3; 9; 12}; b) {3; 9}; g) ∅; d) A.

7.Tu A={2; 5; 7}; B={2;9}; maSin A B= a) A; b) B; g){2;5;7;9}; d){2;2;5;7;9}.

8. Tu A⊂B,maSin AUB= a) A; b) B; g)∅; d)pasuxsvergavcemT.

9. Tu A⊂B, maSin A∩B= a) A; b) B; g)∅; d)pasuxsvergavcemT.

10.sanergeSi150 muxis,240cacxvisada210 nekerCxlisnergia.yvelazemetiramdenmeurneobazeSeiZlebaganawildesesnergebi,romTiToeulsyvelasaxisnergisTanabariraodenobaSexvdes?

11.erTiwrewirisradiusi8sm-ia,meorisa5sm,maTcentrebsSorismanZiliki_20sm-ia.centrebisSemaerTebelimonakveTiwrewirebs A da B wertilebSikveTs.ipoveT AB monakveTissigrZe.

A∩B

A B

A B

A B

testebi gameorebisaTvis

Page 12: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

10

ITavi

testi ¹2

diagramaze mocemulia fermeris mier nakveTzemoweuli bostneulis raodenoba procentebSi.diagramismixedviTupasuxeTSemdegkiTxvebs:

1. moyvanili bostneulidan romelia yvelazemeti?

2. mTelibostneulisranawiliapamidori?

3. ramdenitonakitrimoiyvanes,Tusulmovida150tonabost-neuli?

svetovandiagramazemocemuliaerTiTvisganmav-lobaSimaRaziiaSigayidulisaTamaSoebisraode-nobacalobiT.upasuxeTYSemdegkiTxvebs:

4. ramdenisaTamaSomanqanagaiyida?

5. romelisaTamaSogaiyidayvelazemeti?

6. ramdeni procentiT meti Tojina, gaiyida vi-dreburTi?

7. ipoveT15-is,75-isada120-issaSualoariTmetikuli.

8. ipoveTx,Tux-isada25-issaSualoariTmetikulia15.

9. 20%CawereTwiladissaxiT.

10. 34CawereTprocentissaxiT.

11. ipoveT120-is50%.

12. ipoveTricxvi,romlis10%-ia7.

13. 80-isramdeniprocentia20?

14. ipoveTproporciisucnobiwevri:

a) x5=32; b)

10x=53.

15. 120daSaleT2-isada3-isproporciulnawilebad.

16. ramdenprocentiani xsnari miiReba, Tu erTmaneTsSevurevT15litr12%-ianda5litr16%-ianxsnars.

17. xuTma muSam sam dReSi amoTxara Wa. ramden dReSiamoTxrisaseTiveWas3muSa?

kartofilipamidori

60°

180° kitri

90° badri-

jani

gavixsenoT!

ramdenimericxvissa-Sualo ariTmetiku-liaamricxvebisjamiSefardebulimaTsaveraodenobasTan.

300 250 200 150 100 50

burTebi

robo

tebi

manqanebi

Tojinebi

Page 13: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

11

testi ¹3

1.nebismieria-saTvisWeSmaritia:a) |a|>0; b) |a|≥ 0; g) |a|<0; d)|a|≤ 0.

2.ramdenimTeliricxviakmayofilebs|x|≤2utolobas?a)1; b)3; g)4; d)5.

3.zrdismixedviTdalagebulia:a)|4|;|-3|;|5|; b)|0|;|3|;|-5|;g)|-1|;|2|;|-3|. d)|-5|;|0|;|3|.

4.-5-(-7)=a)-12; b)2; g)–2; d)5.

5.|a+b|=|a|+|b|WeSmaritia,Tu:a)a>0; b<0; b)a>0; b<0; g)TuadaberTnairniSniania.

6.5(x–2) = 3x–10 gantolebisamonaxsnia:a) x = 0; b)x = 2; g)araaqvsamonaxsni.

7.|x|= 5,gantolebisamonaxsenTasimravlea:a) {5}; b) {-5}; g){5; -5} .

8. (a+2)x=10gantolebisfesvia2,Tu a= a)1; b)3; g)–2; d)0.

9.5 34816

a)2512

; b)–11112 ; g)13

1112 ; d)–2

512

.

10.gamoTvaleT:a) (–3)2 – 11 – (+2): −

112

+ (–12)·23 ·2; b)

5 5 5

5

3 4

2 2⋅ ⋅

( ) ; g)6 212 3

5 6

4 2

⋅ −

( ) ⋅( )

.

11.TuerTisaxazavixTeTriRirs,erTifanqarikiyTeTri,maSinm saxazavi da x fanqarieRireba:a)(x+y)m; b) x(y+m); g)y(x+m); d) xy – mx.

Tu a≥0, maSin |a|=a

Tu a<0, maSin |a| = –a.

gantolebisfesvi(amonaxseni)ariscvla-disismniSvneloba,romlisTvisacganto-lebagadaiqcevasworricxviTtolobad.

Page 14: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

12

ITavi

testi ¹4

1. 5° =

a)0; b)5; g)1; d)25.

2. (ab)n =

a)an·b; b)a·bn; g)a·b; d)an·bn.

3.am·an =

a)amn; b) am-n; g)am+n; d)m+n.

4. Tu a≠0,maSinam:an =

a)amn; b)am–n; g)am+n; d)an–m.

5.(am)n=

a)amn; b)am+n; g) am–n; d)mn.

6. 2 22

5 3 5

15

( ) =

a)2; b)25; g)21°; d)215.

7. SemdegiutolobebidanWeSmaritia:

a) 67>26· 37; b)67>27· 37; g)67>26· 39.

8.15a–12b–(a+b)+3a gamosaxulebisgamartivebisSedegadmiiReba:

a)17a–11b; b)18a–13b; g)12a–12b; d)17a–13b.

9.(2x2)3· 18

x2 =

a)x6; b)x8; g) x16; d)14

x6.

10.7359-isbolocifria:

a)7; b)9; g)3; d)1.

Page 15: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

13

testi ¹5

1.Tu ada bwrfeebsaqvTzustad 1 saerTowertili,maSineswrfeebi:a)ikveTeba; b)paraleluria;g)erTmaneTsemTxveva; d)pasuxsvergavcemT.

2. Tu C wertili AB monakveTis Siga wertilia da AC:CB=2:3;xoloAB=15,maSin AC= a)6; b)8; g)10; d)12.

3.Tu AB=12 , AC=5da BC=7,maSin:a) A∈BCmonakveTs; b) B∈ACmonakveTs;g) C∈AB monakveTs; d) A, B da CwertilebierTwrfezearmdebareobs.

4. AC sxivi BAM kuTxisbiseqtrisaa.Tu ∠BAC=30°,maSin ∠BAM= a)30°; b)60°; g)90°; d)100°.

5.TumosazRvrekuTxeebidanerTimeoreze40°-iTmetia,maSinamkuTxeTagradusulizomebia:a)70° da110°;b)60° da120°; g)120°da160°; d)40°da80°.

6.TuoriwrfisgadakveTisasmiRebulikuTxeebidanerTi100°-ia,maSinamwrfeebsSoriskuTxea:a)30°; b)120°; g)60°; d)80°.

7.Tu BKmonakveTi ABC samkuTxedismedianaada AK=3sm,maSin AC= a)3sm; b)6sm; g)5sm;d)pasuxsvergavcemT.

8.Tu ABCD marTkuTxedissamiwveroskoordinatebia A(–1;–1); B(–1; 2); C(3;2),maSinDwertilia:a) D(–1; 3); b) D(3;–1); g) D(–2;3); d) D(–1;–2).

9. xRerZismimarT A(2; 3) wertilissimetriuli A1 wertilia:a) A1(-2; 3); b) A1(-2; -3); g) A1(2; -3); d) A1(3; 2).

10. mocemulia A(1;-2) da B(2;-3) wertilebi. y RerZismimarT AB monakveTis simetriuli A1B1 monakveTis bo-loebiskoordinatebia:a)A(-1;-2);B(-2;-3); b)A(1;-2);B(-2;3);g)A(1;-2);B(2;-3); d)A(1;-2);B(2;-3).

11. gadaixazeT naxazirveulSidadaxazeTOBC sam-kuTxedissimetriulisamkuTxedia) xRerZis; b)yRerZismimarT.

A C B

A K C

B

C

M A

B

A

B(1;2)

C(3;1)

1 2 3

1

2

Page 16: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

14

ITavi

testi ¹6

1.naxazismixedviTx= a)50°; b)130°;g)100°;d)pasuxsvergavcemT.

x

50°

5. BC= a)5sm;b)3sm;g)6sm;d)pasuxsvergavcemT.

A

5 sm

3sm 3sm C

B

2. naxazismixedviT ∠B= a)65°;b)45°;g)70°;d)90°.

A 65° 45°

C

B

6.AC= a)6sm;b)3sm;g)12sm;d)pasuxsvergavcemT.

A

6 sm

60°C

3.naxazismixedviT CD= a)6sm; b)12sm; g)5sm;d)pasuxsvergavcemT.

B

6 sm

A

O

5 sm

C

D

7. α= a)30°;b)40°;g)60°;d)120°.

α 120°

4. ∠C= a)40°; b)100°; g)50°;d)pasuxsvergavcemT.

A 40°

C

B

8.Tux mTeliricxviTgamoisaxebada∠A≠∠B ≠∠C, maSin x= a)2sm;b)3sm;g)4sm; d)5sm.

B

2 sm

A x

3 sm

C

Page 17: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

15

testi ¹7

1. (2a – 5b)2 =a)4a2 – 10ab + 25b2; b)4a2 – 20ab + 25b2;

g)25b2 – 10ab + 4b2; d)25b2 – 20ab + 4b2.

2. (4x2 – 20)2 =a)4(x2 – 5)2; b)2(2x2-1)2; g)16(x2-5)2; d)16(x2-5).

3. 11 3

25 172 2

2 2

-

-

a)1; b)2; g)3; d)4.

4. (5a – 2b)2 – (2a – 5b)2 =a)21(a – b)(a + b); b)21(a + b)2; g)21(a – b)2; d)9(a – b)(a + b).

5. a3 + 27b3 =a)(a + 3b)3; b)(a – 3b)3;

g)(a + 3b)(a2 – 3ab + 9b2); d)(a + 3b)(a2 + 3ab + 9b2).

6. x2 – x – 6 =a)(x – 5)(x + 1); b)(x + 2)(x – 3); g)(x – 2)(x + 3); d)(x – 6)(x + 1).

7. (5x – 1)2 – (5x + 3)2 = –48 gantolebisamonaxsnia:a)x = 0; b)x = 1; g)x = 3; d)x = 5.

8. aCveneT,rom94·11 + 94·74 iyofa17-ze.

9. sxivebisraumciresiraodenobaundagavataroTwertilidan,rommivi-RoT:

a)orimarTidaerTigaSlilikuTxe?

b)gaSlili,maxvilidablagvikuTxe?

g)mezobelsxivebsSorisyvelakuTxeiyosmarTi?

d)mezobelsxivebsSorisyvelakuTxeiyosblagvi?

e)mezobelsxivebsSoriserTikuTxemainciyosmaxvili?

(yvelaSemTxvevisTvisSeadgineTSesabamisinaxazi).

Page 18: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

16

ITavi

1 gamonaTqvami

1. SemdegiwinadadebebidanromeliamcdaridaromeliWeSmariti:a)yvelamartiviricxvikentia;b)yvelamTamsvlelisportsmenia;g)yvelasportsmenimTamsvlelia.

winadadebaTa umravlesoba WeSmarit an mcdar azrs gamox-atavs. aseT winadadebas gamonaTqvams uwodeben. magaliTad, wi-nadadebebi„7kentiricxvia“,„giorgibrwyinvalegaerTianebulisaqarTvelosmefeiyo“gamonaTqvamebiada,amavedros,WeSmarit-ic.asevegamonaTqvamebia:„farsmanqvelibagrationia“,„yoveliluwiricxviiyofa6-ze“,magrameswinadadebebimcdarigamonaTq-vamebia.gamonaTqvamiSesaZlebeliaCaweriliiyosmaTematikuriniSnebiTac,magaliTad,„3+7>12“–mcdarigamonaTqvamia.

ise ar unda gavigoT, rom yvela winadadeba gamonaTqvamia.magaliTad: brZanebiTi winadadeba – „guram, Tbilad Caicvi!“,an kidev kiTxviTi winadadeba – „nato, ratom ar mecadineob?“– ar arisgamonaTqvami.radganuazrobaa am winadadebis mimarTdaisvaskiTxva,WeSmaritiaigiTumcdari.ararisgamonaTqvami,agreTve,ganmarteba–„wrewirisoriwertilisSemaerTebelmon-akveTsqordaewodeba“,–radganaqdadgeniliaraRacobieqtissaxelwodeba,amitomamSemTxvevaSicuazrobaadaisvaskiTxva–WeSmaritazrsgamoxatavsesganmartebaTumcdars.

ararisgamonaTqvami„x2–5=4“winadadebac,radganigix-iszo-gierTimniSvnelobisaTvisWeSmaritia,zogierTisTviskimcdari.magramwinadadeba:`nebismierix-saTvisx2–5≠4~arisgamonaTqvami,Tumcamcdari.

daasaxeleTx-isramdenimemniSvneloba,romlisTvisacmiRebuligamonaTqvamiiqneba:

a)mcdari; b)WeSmariti.

gamonaTqvamebipataraberZnuliα, β, γ, δ, ...asoebiTaRvniSnoT.zogjer,msjelobisas,origamonaTqvamisagan„da“,„an“ansxva

kavSiris saSualebiT vadgenT ufro rTul gamonaTqvams. mag-aliTad,winadadeba–„xaSurisaqarTvelosqalaqiadaigimdin-arerionispirasaagaSenebuli“–rTuligamonaTqvamia.igiorigamonaTqvamisaganSedgeba.αgamonaTqvami–„xaSurisaqarTvelosqalaqia“WeSmaritazrsgamoxatavs.βgamonaTqvami–„igi(xaSuri)mdinarerionispirasaagaSenebuli“–mcdarigamonaTqvamia.αdaβgamonaTqvamebierTmaneTs„da“kavSiriTukavSirdebadaradgan

winadadebas, romel-sac SesaZlebeliadaesvas kiTxva _WeSmaritia igi Tumcdari,gamonaTqvamiewodeba.

Page 19: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

17

erT-erTi, kerZod, β, mcdari gamonaTqvamia, amitom winadadeba– „xaSuri saqarTvelos qalaqia da igi mdinare rionis pirasaagaSenebuli“–mcdarigamonaTqvamia.

WeSmaritiaTuaragamonaTqvami?

„4naklebia7-zedametia-3-ze?~.

amrigad,TuαdaβgamonaTqvamebia,maSin„αdaβ“kvlavgamonaTqvamia da igi WeSmaritia, roca WeSmaritia α-c daβ-c.sxvaSemTxvevaSiki(TuerTimaincmcdaria)–mcdaria(nax.1).

TuαdaβgamonaTqvamebiSeerTebulia„an“kavSiriT,ma-SingamonaTqvami„αanβ“iqnebamcdari,rocamcdariaα-cdaβ-c,yvelasxvaSemTxvevaSi(TuerTimaincWeSmaritia)ki–WeSmariti(nax.2).magaliTad,gamonaTqvami„7≥3“WeSmaritigamonaTqvamia,radgan„7>3“,„7=3“gamonaTqvamebidanerTi–„7>3“–WeSmaritia.

WeSmaritiaTumcdarigamonaTqvami?

a)5≥5; b)7≤2; g)3≤3.

waikiTxeT 1-eli da me-2 cxrilis TiToeulistriqoni.

magaliTi 1.

arisTuaragamonaTqvamiSemdegiwinadadeba?

a)dedamiwamTvarisTanamgzavria;

b)guram,TuSeiZleba,wignimomawode!

g)5,7·8,81>63.amoxsna:

a)gamonaTqvamiadamcdarazrsgamoxatavs.e.i.mcdarigamonaTq-vamia;

b)ararisgamonaTqvami,radganamwinadadebismimarTuazrobaadaisvaskiTxva,mcdariaigiTuWeSmariti.

g)gamonaTqvamia.davadginoTesgamonaTqvamimcdariaTuWeSma-riti.radgan63=6·9, xolo5,75<6da8,81<9, amitomgamonaTqvamimcdaria.

magaliTi 2.

daadgineT, Semdegi gamonaTqvamebidanromelia mcdaridarom-eliWeSmariti:

a)5<18<12; b)0≤0;g)giorginikolaZeqarTvelimaTematikosiadamanialbuzida-laSqra.

α β αdaβW W W

m W m

W m m

m m mnax.1

α β αan βW W W

W m W

m W W

m m mnax.2

aso„W“aRniSnavssityva„WeSmarits“,aso„m“ki_sityva„mcdars“.

Page 20: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

18

ITavi

amoxsna:a)„5<18<12“ikiTxeba:„18metia5-zedanaklebia12-ze“;α-TiaRvniSnoTgamonaTqvami„18>5“.β-Ti–„18<12“.radgan β mcdari gamonaTqvamia, amitom „5<18<12“ mcdari gamo-naTqvamia.b)„0≤0“ikiTxeba:„0naklebiaantolia0-ze“.radganorigamonaTq-vamiSeerTebulia„an“kavSiriT,daerTi„0=0“WeSmaritia,amitom„0≤0“WeSmaritigamonaTqvamia.g)αgamonaTqvamia„giorginikolaZeqarTvelimaTematikosia“;βgamonaTqvamia„manialbuzidalaSqra“.radganαdaβgamonaTqvamebi„da~kavSiriTaaSeerTebuli,daTanorivegamonaTqvamiWeSmaritia, amitomgamonaTqvami_ „giorginikolaZe qarTvelimaTematikosiada man ialbuzidalaSqra~_WeSmaritigamonaTqvamia.

ganvixiloTgamonaTqvami:„VIIIaklasisyvelamoswavledadiscekvaze~. Tu VIIIa klasSi moiZebneba erTi moswavle mainc, ro-melicardadiscekvaze,maSingamonaTqvamiiqnebamcdari.

cxadia,paragrafisdasawyisSimocemuligamonaTqvamebidan:a)mcdaria,radganarsebobserTaderTiluwimartiviricxvi_2;b)WeSmaritia;g)mcdari.

SeavseTgamotovebuliadgilebi:

1. winadadebas, romelsac SesaZlebelia daesvas kiTxva ? ga-monaTqvamiewodeba;

2.„dResdiliTTovda~ ? gamonaTqvamia;3. 20*76 4 ? gamonaTqvamia;4.0≥0 ? gamonaTqvamia;5. 207324iyofa9-zecda4-zec ? gamonaTqvamia;6.gamonaTqvami`αdaβ”WeSmaritia,rocaα ? daβ ? ;7. TuαWeSmaritigamonaTqvamia,maSinαanβ ? ;8. TuαmcdarigamonaTqvamia,maSinαdaβ ? gamonaTqvamia.

savarjiSoebi:

1 daadgineT,arisTuaragamonaTqvamiSemdegiwinadadebadaTuaris,WeSmaritiaigiTumcdari:a)pariziespaneTisdedaqalaqia;b)zaqariafaliaSviligamoCeniliqarTvelikompozitoriadamisiSeqmniliaopera„daisi“;g)rodisgafrindebaadamianimarsze?

Page 21: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

19

gasaxseneblad!

N _naturalurricxvTasimravle

Z _mTelricxvTasimravle

Q _racionalurricxvTasimravle

d)delianindoeTisdedaqalaqia,anCineTis;e)mdinaremisisipianindoeTisokeaneSiCaedineba,anSavzRvaSi;v) {9;–7;5} {3;0}={3;0;–7;9;5}; z) ∅⊂{1};T) {0}⊂∅; i) x2 – 3 ≥ 0; k) x2 + 5x4 + 7 ≥ 0;l) a-sadab-snebismierimniSvnelobisTvissruldebaa–b=–(b–a).

2 WeSmaritiaTumcdariSemdegigamonaTqvami:a) 9>5; b) 8∉Z; g) (N Q)⊂Ν; d) 7,2∈Q;e)x-isnebismierimniSvnelobisaTvis x2 + 4 > 0;v) 14 · 252 iyofa 18-ze.

3 daadgineT,arisTuaraSemdegiwinadadebagamonaTqvamidaTuaris,WeSmaritiaigiTumcdari.a) N⊂Z da Z⊂R; b) 7,5∉N da 7,5∈Q; g) –12∈N an 12∈Z; d)

73 ∉Z da

73 ∉Q;

e) 8 < x ≤ 9; v)0 < x2. z) x = 3 aris x2 – 9 = 0 gantolebiserT-erTifesvi;T) x2 – 9 = 0 gantolebisfesviamxolodx = 3; i) yoveli ori mTeli ricxvis jamic da sxvaobac isev mTeliricxvia.k)yoveliorimTeliricxvisnamravlicdaganayoficisevmTe-liricxvia.

4 ipoveT:a)ramdeni5-isjeradiricxvia1-dan300-isCaTvliT?b)ramdeni7-isjeradiricxvia1-dan300-mde?g)ramdenisamniSnaricxviarsebobs,romeliciyofa11-ze?

5 daamrgvaleTsizustiT:a)0,7894meaTasedamde; b)3,51erTeulebamde.

6 isargebleTnimuSiTdaSeavseTcxrili:

43 0,75 75%

0,5

201

0,16

17,5%

Page 22: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

20

ITavi

g.nikolaZesamtrediismaxloblad,sofeldidjixaiSSidaibada.dedam–olRaguramiSvilmaganaTlebaSveicari-aSi,ciurixisadaJenevisuniversitetebSimiiRo.samSob-loSidabrunebulikiqarTulsaTavadaznaurogimnaziaSiaswavlida.mama–nikonikolaZegamoCenilisazogadomoR-vawe,publicistidaliteraturulikritikosiiyo.

geometriisadmi midrekileba da didi siyvarulig.nikolaZem skolaSive gamoamJRavna. magram, radgan igiRrmadiyodarwmunebuli,romsaqarTveloskeTildReobauswrafes industrializacias moiTxovda, amitomTbili-sis I gimnaziis damTavrebis Semdeg swavla peterburgis

teqnologiuri institutis qimiur ganyofilebaze gaagrZela. mangadawyvita metalurgi gamxdariyo. Tumca maTematika ara martostudentobis,aramedmTelicxovrebismanZilzedarCamisicxove-liinteresissagnad.mansakmaodmoklexanSidamoukidebladgai-ara fizika-maTematikis fakultetis sruli kursi da ukve 1921-23wlebSi g. nikolaZe sazogadoebas moevlina, rogorc yovelmxrivganaTlebulimaTematikosi.

parizSi yofnisas man gamoigona eleqtruli ariTmometri.eleqtroariTmometris erTi nawili Sekreba-gamoklebis opera-ciebisTvis iyo gankuTvnili, meore nawili ki – gamravleba-gayo-fisTvis.g.nikolaZemramdenimeevropulidaamerikulifirmisaganmaleve miiRo winadadeba am gamogonebis gamoyenebis Taobaze, ma-grammanyvelasuariuTxradamxolodsaqarTveloSidabrunebul-maaagoTavisisaangariSomanqanismodeli,romelicmisigardacva-lebis Semdeg moskovis politeqnikuri muzeumisTvis gadauciaT,magram,samwuxarod,1936welsdakargula.modelisarcaRwerilobadaarcnaxazebiSemorCeniliararis.

g. nikolaZesdidi wvlili miuZRvis qarTuli mecnieruliter-minologiisSeqmnaSi.mandaamkvidraqarTulenaSiterminebi:wer-tili,wrfe,wneva,deni,tanvarjiSi,mTamsvlelobadaa.S.

sporti g. nikolaZis bavSvobisdroindeli gataceba iyo. 1912welsgiorgidaTamar(giorgisda)nikolaZeebipraRisVI“skolis”SekrebaSi monawileobdnen. giorgi, rogorc tanmovarjiSe, dididiplomisadapirvelijildosmflobeligaxda.

qarTuli,dasazogadod,sabWoTaalpinizmismatiane1923wlis28agvistosiwyeba,rocag.nikolaZe18TavisiveaRzrdilTanerTadmyinvarwverzeavida.erTiwlisSemdegkigiorgiawyobsdidsamTolaSqrobasmarSrutiT:zemoimereTi–SidaqarTli–CrdiloeTos-eTi–mamisoniszekari–raWa.kideverTiwelicdaialbuzicdapy-robilia.

g.nikolaZeormocdaoriwlisagardaicvala,magramZalianbev-risgakeTeba moaswro. mas mxolodsicocxlisbolowlebSimiecasaSualebaTavisispecialobiTemuSavasaqarTveloSi.g.nikolaZisiniciativiT didubeSi aigo specialuri sacdeli feromanganumisqarxana,romelic1930wlis21ivnissamuSavda.1931wlis20ianvarsigiqarxanaSi,RumelTangacivdadafiltvebisanTebadaemarTa.5Tebervalskig.nikolaZegardaicvala.igidakrZaluliadidubissazogadomoRvaweTapanTeonSi.

g.nikolaZe(1889-1931w.)

giorgi nikolaZe

Page 23: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

21

2 mocemulis sawinaaRmdego gamonaTqvami

ganvixiloTwinadadebebi:

A:`xvalmaTematikaSi10qulasmiviReb~;B:`xvalmxolodfizikaSimiviReb10qulas~;C:`xvalmaTematikaSimiviReb8qulas~;D:`maTematikaSizegmiviReb10qulas~;E:`xvalmaTematikaSi10qulasarmiviReb~.

rogorfiqrobT?B, C, DdaEwinadadebebidanromeliaAgamonaTqvamissawinaaR-mdegogamonaTqvami?

TukargadgaiazreTTiToeuliwinadadeba,maSinadviladmix-vdebiT,romAdaB, aseveAdaCwinadadebebiSesaZloaerTdrou-ladaRmoCndnenmcdari.xoloAdaDgamonaTqvamiSesaZlebeliaerTdrouladiyosanmcdari,anWeSmariti.magaliTad,TuxvalarcmaTematikadaarcfizikagamoiZaxebsmoswavles,maSinAdaBgamonaTqvamebierTdrouladmcdariaRmoCndeba..

daasaxeleT,raSemTxvevaSiiqneba::a)AdaDgamonaTqvamierTdrouladiqnebamcdari,WeSma-riti;b)AdaCgamonaTqvamierTdrouladiqnebamcdari.

AdaEgamonaTqvamebidanki,rocaAWeSmaritia,maSinEmcdariadapiriqiT,rocaAmcdaria,maSinEWeSmaritia.EgamonaTqvamsAgamonaTqvamissawinaaRmdegogamonaTqvamiewodeba.AgamonaTq-vamissawinaaRmdegogamonaTqvamiaRiniSnebaase:A .

A gamonaTqvamis sawinaaRmdego gamonaTqvami WeSmaritia,rocaAmcdariadapiriqiT,mcdariamaSin,rocaAWeSmari-tia.

dawereTmocemuligamonaTqvamissawinaaRmdegogamo-naTqvami:

1.yvelamartiviricxvikentia;2.xuTimetiasamze;3.batkanilomisSvilia;4.iremiararisfrinveli.

A A

W m

m W

cxrilSimocemuliaAdaA gamonaTqv-amebsSoriskavSiri.

A gamonaTqvami damisi sawinaaRmdegoB gamonaTqvami arSeiZlebaiyoserTd-roulad mcdari anerTdroulad WeS-mariti.

Page 24: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

22

ITavi

SeavseTgamotovebuliadgilebi:

1.gamonaTqvamebi`∆ABCmarTkuTxaa~da`∆ABCblagvkuTxaa~. ? erTmaneTissawinaaRmdegogamonaTqvamebi.

2.`5>7~gamonaTqvamissawinaaRmdegogamonaTqvamia`5 ? 7“.

3. `giorgi qeraa~ gamonaTqvamis sawinaaRmdego gamonaTqvamia`giorgi ? qera~.

savarjiSoebi:

1 dawereTmocemuligamonaTqvamissawinaaRmdegogamonaTqvamidadaadgineT,romeliamaTganWeSmaritigamonaTqvami:

a)lomimtacebelicxovelia;

b)yvelanaturaluriricxviluwia;

g)2006wlis5ivlissTbilisSi100saaTzemzianiamindiiyo.

d)7≥4; e)3<–2;v)yvelakentiricxvimartiviricxvia;

z)qaTamidReSi5kgsimindsWams.

2 mocemuliagamonaTqvami:̀ yvelaixviwiTelia~.mocemulissawi-naaRmdegogamonaTqvamia:

a)yvelaixviTeTria;

b)arsebobsWreliixvebi;

g)arsebobsixvi,romelicarariswiTeli;

d)yovelifrinveli,romelicararisixvi,wiTelia.

3 winadadebaTa mocemuli wyvilebidan romelia urTierTsa-winaaRmdegodaromeliara.pasuxiaxseniT.

a)3>2da3<2;b)5≥4da5<4;g)24 5 da 24 4;d)TakodediserTaa;Takos3Zmada2dahyavs.

4 qvemoTY mocemuli gamonaTqvamebidan romelia `kokam forte-pianoze dakvra icis~ _ gamonaTqvamis sawinaaRmdego gamo-naTqvami?

a)kokammxolodviolinozedakvraicis;

b)kokamarcerTinstrumentzearicisdakvra;

g)kokamfortepianozedakvraaricis;

d)kokamfortepianosgardayvelainstrumentzeicisdakvra.

mocemuli gamonaTq-vamis sawinaaRmdegogamonaTqvami rom mi-viRoT,saWiroaSemas-menlis windavweroTnawilaki `ara~ an,Tuki aseTi nawilakiukve aris _ movaSo-roTigi.

A – „5 > 2“A – „5 ≤ 2“

Page 25: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

23

5 dawereTmocemuligamonaTqvamissawinaaRmdegogamonaTqvamidadaadgineT,romeliamaTganWeSmaritigamonaTqvami.a)TutolferdasamkuTxedisromelime kuTxe60°-ia, maSin istolgverdaa;b)TuorkuTxes,romelTajami180°-iasaerTogverdiaqvs,ma-SinisiniaucilebladmosazRvrekuTxeebia;g)arsebobssamkuTxedi,romlisorigarekuTxe56°da37°-ia.

6 klasis30moswavlidan20%-saqvsSaviTma,70%-syavisferiTma,xolo10%_qeraa.ramdenimoswavleaklasSi,romelsac:a)aqvsanqeraanSaviTma;b)aqvsanyavisferianqeraTma;g)araaqvsqeraTma.

7 ToTxmetsarTulian saxlSi yovel sarTulze 4 binaa. romelsarTulzea:a)bina №##42;b)romelsadarbazoSidaromelsarTulzeabina№##117.

8 ipoveTiseTiricxvi,romlis37037-zegamravlebiTmiiRebamx-olod4-ianebiTCaweriliricxvi.

9 daamtkiceT,rom̀ nebismierixuTimomdevnonaturaluriricx-visnamravliiyofa120-ze~,WeSmaritigamonaTqvamia.

aTwilads, romlisCanawerSic mZimisSemdeg aTwiladiniSnebis sasruliraodenobaa, sasrulaTwiladsuwodeben.

amocanadamoukidebelikvlevisTvis:

10 WeSmaritia Tu mcdari gamonaTqvami: nebismieri orinaturaluri ricxvis Sefardeba sasruli aTwiladissaxiTgamoisaxeba.

Page 26: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

24

ITavi

3 xarisxi mTeli maCvenebliT

1.rakanonzomierebasamCnevT

a)naxazzemocemulricxvTamimdevrobas?

b)1000000, 100000 10000, 1000, 100, 10, 101 ,

1001 ,

10001 , ...

mimdevrobas?

mecnierebasa da teqnikaSi xSirad gvxvdeba moduliT Zaliandidi an mcire ricxvebi. magaliTad, dedamiwis moculoba

1 083 000 000 000 km3-ia,wyalbadisatomismasaa ,00...00 1723S

g,wylis

molekulismoculobaki_0,00000003 sm3daa.S.aseTiricxvebisrogorcCawera,asevewakiTxvacmouxerxebelia,amitommaTa·10n

saxiTwarmoadgenen.

magaliTad,350 000 000 = 3,5·108.magramrogorwarmovadginoTa·10nsaxiTwyalbadisatomismasa,wylismolekulismoculobadaa.S.?

ganvmartoTxarisximTelimaCvenebliT:

a1 = a

an = ...a a ajern

$ $ $-

1 2 344 44 , n∈N, n>1.

a0 = 1, Tu a≠0.

a–n = a1n , Tu a≠0 da n∈N.

e.i.0,1= 101 =10–1; 0,001=10–3.

gamoTvaleT: 2–5; 2–4; 3–2.

maSasadame,paragrafSidasmuliproblemaSeiZlebaasegadavw-yvitoT:

,00...00 1723S

= 1,7·10–24

12

14

18

116

132

164

winsarTididiricx-vebisTvisdeka(dk) – 10heqto(h) – 102

kilo(k) – 103

mega(mg) – 106

giga(g) – 109

tera(t) – 1012

mag.,3mgvt= 3·106vt

winsarTimcirericxvebisTvisdeci(d)– 10–1

santi(s)– 10–2

mili(m)– 10–3

mikro(mk) – 10–6

nano(n) – 10–9

piko(pk) – 10–12

mag.,3sm=3·10–2 m.

106 = 1000000105 = 100000104 = 10000103 = 1000102 = 100101 = 10100 = 1;

10–1 = 101 ;

10–2 = 1001

. . .

Page 27: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

25

ricxvis standartuli saxe ewodeba mis a∙10n Canawers, sa-dac 1≤a<10, n∈N. n-s mocemuli ricxvis rigi ewodeba .

ganmartebissafuZvelzeCawereTYstandartulisaxiT:a)dedamiwismoculoba; b)wylismolekulismoculoba.ipoveTmaTirigi.

magaliTi 1.

gamoTvaleT:a)(–3)–3; b)–3–4; g) 3–3; d) 43 2–

` j .

amoxsna:

a)(–3)–3=( )31

271

271

3-=

-=- ; g)3–3 =

31

271

3 =-31

271

3 =- ;

b) –3–4 = –( )31

811

4 =- ; d)43

431

34

9162 2–

2= = =``

`jj

j .

SeavseTgamotovebuliadgilebi:

1. 31

3 ?5 = ; 2. 5–7 =

?1 ;

3. 3510...0jer15-S

= 3,51·10 ? ; 4. (–5)–2 = ?1 ;

5. (3–7 +210)0 = ? . 6. 0,0 ...00jer11-S

251 = 2,51·10 ? .

savarjiSoebi:

1 gamoTvaleT:a) (–2)2, (–2)4, (–2)6; b) –22, –24, –26; g) –(–2)2, –(–2)4, –(–2)6; d) (–2)3, (–2)5, (–2)7; e) –23, –25, –27; v)–(–2)3, –(–2)5, –(–2)7.

2 CawereTwiladissaxiT:a) 4–1, 4–2, 4–3, 4–5; b) 7–2, 7–3, 7–8; g) 3–2, 3–3, 3–4; d) 10–1, 100, 10–3; e)18–1, 18–12, 18–18; v) 5–1; 5–2; 5–3.

3 CawereTuaryofiTmaCveneblianixarisxissaxiT:

a) 315 ;

517; 321 ;

641 ;

6251 ;

2431 ;

1000001 ;

b) 0,1; 0,001; 0,00001; 0,125; 0,04; 0,0004.

4 gamoTvaleT:a) (–5)–2, (–5)–1, (–5)–3; b) (–3)–3, (–3)–2; g) (–2)–2, (–2)–5, (–2)0, (–2)–1;d)

32 1

--

` j32 3

--

` j32 3

-` j ; e)–1–5, (–1)–7; v)–0,1–4, (–0,1)–4, (–0,1)–3.z) 9·5–1 – 3·5–2; T) 4·10–2 + 3·10–1; i) –3·3–4; k) 3·25+4·5–1.

ricxvirom107-zegavamravloT,mZimeundagadavitanoT7cifriTmarjvniv.ricxvirom10–7-zegavamravloT(107-zegavyoT),saWiroamZimegadavitanoT7cif-riTmarcxniv.

gasaxseneblad!

an – xarisxia – fuZen – xarisxismaCvene-beli

yuradReba:

–26 = –(26),magram–26 ≠ (–2)6.

Page 28: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

26

ITavi

5 CawereTaTwiladissaxiT:a) 5,6·10–3; b) 5·10–7; g) 2,65·10–8; d) 6,75·10–5.

6 gamoTvaleTkalkulatorissaSualebiT:a) 2,5–2·4,3–2; b) 0,11·10–3·0,112; g)8–7·(11–10).

7 CawereTstandartulisaxiT:a)2700...0

18S

; b) 0,00...07S

136; g) 1560...09S

; d)0,0...018S

17.

8 CawereTstandartulisaxiT:a)ramdenikuburimilimetria1kuburmetrSi;b)1m3-isranawilia1mm3;g)Jangbadisatomismasa 0,0 ...00

22S

2662g-ia.

9 gripis virusis zomebia daaxloebiT 10–4mm. CawereT es ricxviaTwiladissaxiT.

10 CawereTricxviTimonacemiaTwiladissaxiT:a)elvisxangrZlivoba:10–4wm;b)atomisdiametri:10–10m;g)dedamiwiszedapirisfarTobi:5,11·108 km2;d)dedamiwisxmeleTisfarTobi:1,49·108 km2.

11 evropelastronomTa erTmajgufma1995 w. aRmoaCina axaligalaqtika.cnobilia,romvarskvlavTaamsistemidandedami-wamde signalma moaRwia 11-dan 15 miliardamde wlis ganmav-lobaSi.daaxloebiTrisitoliSeiZlebaiyosumciresi,Se-sabamisadudidesimanZiliamgalaqtikidandedamiwamde,Tucnobilia,romsignaliwamSidaaxloebiT300 000km-sgadis.

12 SeavseTcxrilimocemulinimuSismixedviT:

21,35 = 20 + 1 + 0,3 + 0,05 = 2·10 + 1·100 + 3·10–1 + 5·10–2

105,102 =2015,011 =0,1021 =

13* zrdasruliadamianissxeulSisaSualod5lsisxlimoZrao-bs.1 mm3 sisxliSeicavs5·106 wiTelsxeuls.ramdeni wiTelisxeuliazrdasruliadamianissisxlSi?

14 generatorigamoimuSavebs 900 mgvtsimZlavrisenergias.ram-deni60 vt-ianinaTurisanTebaaSesaZlebelierTdroulad.

15 dedamiwismasisadamzismasisSefardebatolia1 : 330 000. ipoveTmzismasa,TudedamiwismasadaaxloebiT 6·1024kg-ia.

16 saaTizustdrosyoveldRiurad 10–11wamiTCamorCeba.mwar-moebeliakeTebsreklamas:„saaTizustdros xwlisganmav-lobaSi1wamiTCamorCeba“.ipoveTx.

2–6 SegiZliaTkalku-latorisdaxmarebiT

advilad

gamoTvaloT:

2 xy 6 +-

Page 29: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

27

17 manZili dedamiwidan mzemde 1,49·108 kilometria. sinaTlissxivissiCqarea300000km/wm.radroSiaRwevssinaTlissxivimzidandedamiwamde?

18 varskvlavi, romelic dedamiwidan 1,57·1015 km-iTaa daSore-buli afeTqda. ramdeni wlis Semdeg daafiqsirebs am faqtsdedamiwazeteleskopi?

19 WeSmaritiaTuaragamonaTqvami:`orimTeliricxvis:

a)jami;b)sxvaoba;g)namravli;d)Sefardeba

isevmTeliricxvia~.

20 saTburSipataramonakveTzedargesyvavili,romelicyovelkviraSi ormagdeba (orjer met farTobs faravs). 11 kvirisSemdegnakveTimTlianaddaifarayvavilebiT.ramdenkviraSidafaravdanakveTs2yvavili?

21 warmoadgineTsxvaobissaxiT:a)1 21$;b)

2 31$;g)

3 41$.

22 gamoTvaleTadvilixerxiT:1 21$

+ 2 31$

+ 3 41$

+ 4 51$

+ ... + 9 101$

.

23 navsadguridandinebis sawinaaRmdegomimarTulebiTmoto-rianinavigaemgzavra,romlissakuTarisiCqare10km/sT-ia.45wuTisSemdegmotorigaCerdadamdinarisdinebamnavi3saaTis Semdeg isev navsadgurSi daabruna. ipoveT mdinarisdinebissiCqare.

amocanadamoukidebelikvlevisTvis:

mecnierebismierdadgenilia,rom18wlisasakamden wlisadamianebs

dRe-RameSiundaeZinoTm saaTi,sadacmgamoiTvlebaformuliT:

m=8+ n2

18 - .formulismixedviTupasuxeTSemdegSekiTxvebs:

a)TqvenramdenisaaTiundageZinoT?

b)ramdenisaaTiundaeZinoTTqvens18 welzenaklebiasakisojaxiswevrebs?

g)romelsaaTzeundadawveT,rom8 saaTzegaiRviZoT?

Page 30: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

28

ITavi

4 mTelmaCvenebliani xarisxis Tvisebebi

1. ipoveT1dm3moculobismqonewyalbadismasa,(wyalbadissimkvrivea9·10–5g/sm3).amoxsna:1 dm3=1000sm3=103sm3. simkvrivis gamosaTvleliformulaa

ρ= mV (mnivTierebismasaa, V_moculoba).

aqedanm = ρV. m = 9·10–5smg

3 ·103 sm3 = 9·10105

3

; m = 9·10–2 g.

mTelmaCveneblian xarisxs gaaCnia naturalurmaCvenebliani xa-risxisanalogiuriTvisebebi.rocaa, b ≠ 0, dam, n∈Z sruldeba:

1. am · an = am+n; 2. am : an = am–n;

3. am · bm = (ab)m; 4. ba

ba

m

m m

= ` j ;

5. (am)n = amn.

rogorccnobilia,am:an=am–n,rocam>n>0, m,n∈N. a∈R\{0}.ganvixiloTam : an,roca0<m<n da m, n∈N.adviladmixvdebiT,romiarsebebsiseTi k∈N,romn = m + k.

am : an = am

an = am

am+k = am

am·ak = 1ak = a–k = am–n.

davamtkicoTmTelmaCveneblianixarisxiszogierTiTviseba:

1. am∙an=am+n, a∈R\{0}, m,n∈Z.

damtkiceba:

1) m>0da n < 0.vTqvaT,n = –k, k∈N,maSinam · an = am · a–k = |ganmarteba:a–k =

1ak

am · 1ak =

am

ak = |tolfuZianixarisxebisgayofa

= am–k = am+n . r.d.g.

2) m < 0dan < 0.vTqvaTm = –k, n = –p, k,p∈N,maSin

am · an = a–k · a–p = 1ak ·

1ap =

1ak+p = a–(k+p)=am+n..r.d.g.

amiTpirveliTvisebadamtkicebulia.

2. am : an = am–n, a∈R\{0}, m,n∈Z.damtkiceba:

am : an = am · 1an = am · a–n = am–n.r.d.g.

1dm=10sm1dm3 =1000sm3

wyalbadi

H HH H

2H2

Page 31: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

29

(an)m = amn,n,m∈N

3. (am)k = amk, a≠0, m, k∈Zdamtkiceba:esTvisebaukvedamtkicebulia,roca m, k>0 (VIIklasSi).ganvixiloT,rocamda k-danerTimaincuaryofiTia.

I. k<0dam>0.vTqvaT,k=–n, n∈N,maSingveqneba:

(am)k = (am)–n = 1(am)n = 1

amn = a–mn = am(–n) = amk.r.d.g.

II. m<0da k>0.vTqvaT, m = –p, p∈N,maSin:

(am)k = (a–p)k = ( 1ap)k

= 1(ap)k

= 1apk = a–pk = a(–p)k = amk.r.d.g.

III. m<0dak<0.vTqvaT, m=–p da k=–n, p,n∈N,maSin:

(am)k = (a–p)–n = ( 1ap)–n

= (ap)n = apn = a(–p)(–n) = amk.r.d.g.

advilisanaxavia,rom,rocamdak-danerT-erTimaincnulisto-lia,CvensmierCamoyalibebuliTvisebamarTebulia(Tavaddar-wmundiT!).

Tavad daasabuTeT mTelmaCvenebiani xarisxis danarCeniTvisebebi.

magaliTi 1.kalkulatorissaSualebiTgamoTvaleT

32 4-

` j .amoxsna:davweroTTanamimdevrobakalkulatorisaTvis:

2 ÷ 3 = yx 4

+- = 5,0625

32 4-

` j = 23 4

` j = 1681

magaliTi 2. gaamartiveT:

a) x7 · x–10; b) x–8 : x2; g) 8–8·0,125–8; d) (32)–4. amoxsna:a) x7 · x–10 = x7+(–10) = x–3; b) x–8 : x2 = x–8–2 = x–10;g)8–8 · 0,125–8 = (8·0,125)–8 = 1–8 = 1. d)(32)–4 = 3–8 =

318 =

65611 .

magaliTi 3.gaamartiveTgamosaxuleba:a) 98

28562

6

3$-

- -

; b) a b

a b

3

274 4 7 3

3 5 4

- -

- -

^^

hh .

amoxsna:

a) 9828

562

6

3$-

- -

= 2 7

2 7 7 22 2

2 6

3 3

$

$ $-

- -

^^ ^

hh h =

2 72 7 7 24

12 6

2 3 9

$$ $ $

- -

- - - -

= 2 72 7

12 6

11 7

$$

- -

- -

= 72 .

b) a b

a b

3

274 4 7 3

3 5 4

- -

- -

^^

hh =

a b3

33

4 3 4 3 7 3

4 3 4 5 4

- - - -

- - - -^ ^ ^h h h = 3 a b

a b3 12 12 20

12 12 21- -

- -

= a24b–41.

Page 32: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

30

ITavi

SeavseTgamotovebuliadgilebi:

1. tolfuZianixarisxebisgamravlebisasfuZe ? ,xarisxismaCve-neblebiki ? .

2.tolmaCveneblianixarisxebisgamravlebisasfuZeebi ? ,xarisxismaCveneblebiki ? .

3.55

9

7

=5 ? ; 4. (5–3)–7 ==5 ? ; 5. 2107

7 = ? .

savarjiSoebi:

1 ipoveTgamosaxulebismniSvneloba:a) 3–5 · 38; b) 74 · 7–8; g) 4–6 · 4–3; d) 9–4 · 90;e) 27 : 2–2; v) 5–4 : 52; z) 7–19 : 7–18; T) 6–4 : 6–2;i)

43

435 7

$-

` `j j ; k)87 4-

` j : 87 4-

` j ; l) 0,5–1 · 0,5–7; m) 2,5–9 : 2,5–7.

2 warmoadgineTxarisxissaxiT: a) 125·5–7; b) 25:5–12; g) 81·3–7; d) 64:2–7; e)

81 ·2–4; v)

271 :3–5; z) 625:

51

7-; T)

491 ·7–9.

3 gamoiangariSeTzepirad:a) 24 · 54; b) 3–2 · 5–2; g) 0,254 · 44; d) 20–2 : 10–2; e) 86 : 46;v) 123 : 43; z) 5–2 ·

53 2-

` j ; T) 10–4 · 51 4-

` j ; i) 32 · 52; k) 105 : 55.

4 gaamartiveTgamosaxuleba: a) (a+b)2(a–b)2; b) (m+n)–3(m2–mn+n2)–3; g) (x–y)–6(–x–y)–6.

5 gaamartiveT:a) (32)4; b) (54)3; g) (2–3)3; d) (7–2)–1;e) (x3)–2; v) (a–4)5; z) (y2)–7; T) (m–2)–4.

6 CawereTumciresinaturalurifuZismqonexarisxissaxiT:a) 165; b) 25–3; g) 10000–4; d) 81–5;e) 9–2k; v) 125k+1; z) 49–p+1; T) 625–7m.

7 gaamartiveT:a) ((–3)2)–3; (–32)–3; –(32)–3; b) ((–0,5)–1)2; –(0,5–1)2; (–(0,5)–1)2;

g)2 49

14 73

7 10

$

$-

-

;d)25 7

125 496 8

4 5

$

$-

-

; e)27

1-

15 625$–6 2

;v)( )

( )

m n

m n123 4 1

5 2 2

- - -

-

.

8 ipoveTkubismoculoba,TuwibossigrZea: a)1,5·10–3; b)5·10–5; g)3,1·102; d)8·104.

Page 33: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

31

9 ramdeninuliTbolovdebaricxvi:

a) (1010)7; b) 10(107); g) (10100)(10100); d) 10((1010)10).

10 Tu210 ≈ 103,maSindaaxloebiTrasididisricxvia: a) 260; b) 272; g) 436.

11 daamtkiceT, rom samniSna ricxvi, romelic Cawerilia mx-oloderTianebiTada4-ianebiT,arSeiZlebaiyosmartivi.

12 1 kg puris Rirebuleba 1/5-iT gaiafda. ramdeni procentiTunda gaZvirdes puri, rom misi Rirebuleba Tavdapirvelsgautoldes?

13 benzinisfasijer50%-iTgaZvirda,Semdegki10%-iTgaiafda.ramdeniprocentiTmetiaaxlabenzinisfasiTavdapirvelTanSedarebiT?

14 masSemdeg,racmgzavrmagaiara1kmdadarCeniligzisnaxevari,mas gasasvleli darCa mTeli gzis mesamedi da kidev 1 km.ramanZilihqondamgzavrsgasavleli?

15 ipoveT:

a) (7k+1)2saxisricxvis7-zegayofisSesaZlonaSTi;b)srulikvadratis3-zegayofisSesaZlonaSTebi;g)srulikvadratis7-zegayofisSesaZlonaSTebi.

16 skolaSi 1400 moswavlea. 1250-ma moswavlem TxilamurebiTsrialiicis, 952-maki – cigurebiT.60moswavleversrialebsverc cigurebiT da verc TxilamurebiT. ramdeni moswavlesrialebsTxilamurebiTdacigurebiT?

17 daamtkiceT,rom:

a)5·107 + 4·104 + 102 + 2 iyofa3-ze;b)8·106 + 4·103 + 2·10 + 4 iyofa9-ze.

Page 34: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

32

ITavi

ITavisdamatebiTisavarjiSoebi:

1 WeSmaritiaTumcdariSemdegigamonaTqvami:a)A F=A,sadacF⊂A; b) A F=A; g){0} ∅=∅;d)arsebobsluwimartiviricxvi;

e)yvelasamniSnanaturalurricxvTasimravleSeicavs 899 elements;v)ricxvi ab5 kentiricxviadaigiiyofa5-ze;z)nebismierinaturaluriricxvisme-4xarisxianiyofa5-ze,an5-zegayofi-sasnaSTSi1-siZleva;T)x2 + 7 ≥ 0 x-isnebismierimniSvnelobisaTvis; i) x2≤0;k)beqadabeSqenopizrebianxuroTmoZvrebiiyvnenanmxedarTmTavrebi;

l)gelaTismonasterianimereTSia,anguriaSi;

2 CamoayalibeTmocemulissawinaaRmdegowinadadeba:a)mocemulgantolebaserTaderTiamonaxseniaqvs;

b)alazaniTelavSimiedineba;

g)mocemulisamkuTxedimaxvilkuTxaa;

d)samkuTxedisSigakuTxeebisjami270°-ia.

3 SemdegwinadadebebSiamoarCieTpasuxi(a;b;g;d)ise,romgamovidesWeSma-ritigamonaTqvami:

I. TusamkuTxedisorigverdia8mda15m,maSinmesamegverdiSeiZlebaiyos:a)7m; b)16m; g)23m; d)6m.II. TuoTxkuTxedissamigverdia2m,5,2mda10,3m,maSinmeoTxegverdiarSei-Zlebaiyos:

a)3,1m; b)4,3m; g)13,6m; d)17,2m.III. TuABCDoTxkuTxedSiAB=3,1m;BC=5,8m;CD=AD=6,3m,maSinBDdiagonalissigrZeSeiZlebaiyos:

a)3m; b)3,5m; g)8m; d)9,1m.

4 ipoveTgamosaxulebismniSvneloba:a)19,9·18 – 19,9·16 + 30,1·18 – 30,1·16;b)(17,7654 + 2·0,1173) – (4,65433 + 0,69134:2);g)15,5·20,8 – 3,5·9,2 + 15,5·9,2 – 3,5·20,8;d)(3,8·5,99 + 4,01·3,8) – (7,4·3,85 + 3,7·2,3).

5 ipoveTgamosaxulebismniSvneloba:

a) ; b) ;

g) ; d) .

Page 35: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

33

6 CawereTricxvebistandartulisaxiT:a)2700000; b)49000; g)0,00078; d) 0,0000071;e)345·105; v)0,005·10–6; z)0,07·109; T)2567·10–7.

7 gamoTvaleT:

a)5,4(2·10–3); b) ; g) ; d) .

8 gaamartiveT:

a) ; b) ; g) ; d) ;

e) ; v)(a2b)–3; z)(x–1)–2(x+1)–2; T)(–x–2y3)–3;

i)(–0,33)–3; k)(5–2)–2; l)(10–3)–2; m)(–0,1a3)–3.

9 gaamartiveT:

a) ; b) ; g) ; d) ;

e) ; v) (1–x2)–3(1–x2)4; z) ; T) .

10 ricxvebi1,4; 64; 41 ;

161 ;

641 CawereTmTelmaCveneblianixarisxissaxiT,rom-

lisfuZea4.

11 ricxvebi1; 9; 243; 31 ;

811 ;

2431 CawereTmTelmaCveneblianixarisxissaxiT,

romlisfuZea 3.

12 a4; a8; a–6; a–14; a–28 sidideebiCawereTmTelmaCveneblianixarisxissaxiT,rom-lisfuZeaa2.

13 mocemuliricxviTigamosaxulebaCawereTerTixarisxissaxiT.

a)32·2431 ·(81)2·3-3; b) 9

1:274

:4816

:12181`` j j .

14 mocemuligamosaxulebaCawereTiseTixarisxissaxiT,romlisfuZeaa.

a)(a3:a)2:(a2:a3)3; b)((a–2)–2)–2:(a:a–1)2.

Page 36: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

34

ITavi

15 SeadareTerTmaneTsmocemuliricxvebi:

a)227da414; b)3-37da9-18;

g) 12

29

` j da41 15

` j ; d)31 25-

` j da271 8-

` j .

16 ipoveTgamosaxulebismniSvneloba:

a)b

a a b2 3

2 2 3 5

$ $-

- -

^^

hh

,Tua=34 ; b=

43 ; b)

b aba a

3

3

2 2

$$

-

-

^^

hh,Tua=

91 ; b=

32 ;

g)b b

a a2

3 3 2 5

3 2 2

$

$-

-

^ ^^ ^

h hh h

,Tua=1,2; b=0,2; d)( )

a b ab

ab a2 3 2

3 3

$

$- - -

- -

^ h ,Tua=1,2; b=0,2.

17* daamtkiceT,rom:

a)259+517iyofa30-ze; b)1213–1212+1211iyofa7-sada19-ze;

g)2710–914iyofa24-ze; d)119–118+117iyofa3-sada37-ze;

e)1723–853iyofa3-sada29-ze; v)883+873iyofa 25-sada7-ze.

Page 37: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

35

SeamowmeSenicodna:

1. Semdegiwinadadebebidan I. 0≤0; II. ∅⊂N; III. x-isnebismierimniSvnelobisaTvis x2>0WeSmaritia:

a)mxolod I; b)mxolod II; g)mxolod III; d) I da II.

2. a>5 gamonaTqvamissawinaaRmdegogamonaTqvamia:

a) a<5; b)a≤5; g) a≥5; d) a=5.

3. sasruliaTwiladissaxiTCaiwereba:

a) ; b) ; g) ; d) .

4. a5 : a–7 =

a) a–2; b)a12; g)a–12; d) a35.

5. (a–3)7=

a)a4; b)a21; g) a–21; d) a–4.

6. (–16)·(1:25)·23 =

a)–4; b)4; g)2; d)–1.

7. 32·25·23 2-

` j =

a)62; b)34; g)27; d)25.

8. 12 2

18 3 44

3 2 3

$

$ $ =

a)18; b)81; g)36; d)12.

9. 0,00 011...-jer 1357ricxvisstandartulisaxea:

a)135,7·10–14; b)1357·10–15; g)1,357·10–12; d)0,1357·10–11.

10. 1020·163·x8 gamosaxulebakvadratissaxoTromwarmovadginoT,miviRebT:

a)(100·16x4)2; b)(1010·43x4)2; g)(102·162x4)2; d)(105·43x2)2.

Page 38: maTematika - vakho55.files.wordpress.com · maTematika moswavlis wigni 8 ... 10. sanergeSi 150 muxis, 240 cacxvisa da 210 nekerCxlis nergia. yvelaze meti ramden meurneobaze SeiZleba

36

I TavSi Seswavlili masalis mokle mimoxilva

α β αdaβW W Wm W mW m mm m m

α β αanβW W WW m Wm W Wm m m

cxrilSimocemulia

AdaA gamonaTq-

vamebsSoriskavSiri.

A A

W m

m W

13 =0,(3); 16 =0,1(6)

perioduliaTwiladebia

105 = 100 000

10–5 = 1105

= 0,00001.

●winadadebas,romelsacSesaZle-beliadaesvaskiTxva_WeSmaritiaigi Tu mcdari, gamonaTqvamiewodeba.

● A gamonaTqvamis sawinaaRmdegogamonaTqvami mcdaria, roca AWeSmaritiadaamrigad,WeSmaritia,roca Amcdaria.

●mocemuligamonaTqvamissawinaaRmdegogam-onaTqvamirommiviRoT,saWiroaSemasmenliswin davweroT nawilaki `ara~ an, Tuki aseTinawilakiukvearis_movaSoroTigi.

● ricxvs, romelic SesaZlebelia warmovadgi-noT mn wiladis saxiT, sadacm∈Zdan∈N,ra-cionaluriricxviewodeba.

●usasruloperioduliaTwiladebicraciona-luriricxvebia.

●TuukveciwiladismniSvneliarSeicavs2-isada 5-is garda sxva martiv mamravls, maSin eswiladigadaiqcevasasrulaTwiladad.

winaaRmdeg SemTxvevaSi miiReba perioduliaTwiladi.

●xarisximTelimaCvenebliT.a1 = aan = a a a

n

⋅ ⋅ ⋅...-jer

1 24 34 , n∈N, n>1.

a0 = 1, Tu a≠0.

a–n = 1an , Tu a≠0 da n∈N.

●Tvisebebi:

1. am · an = am+n; 2. am : an = am–n;

3. am · bm = (ab)m; 4. ba

ba

m

m m

= ` j ;

5. (am)n = amn. ●AdaA gamonaTqvamebidanerTiaucilebladmcdariadaerTiaucilebladWeS-maritia.

A – „5 > 2“A – „5 ≤ 2“