Masihiat va eslam.pdf

و اسالمت مسیحی :نوشتۀ

مصطفی ذاکري

مسیحیت و اسالم مصطفی ذاکري: نوشته

شرکت سهامی انتشار: ناشر 1388: چاپ اول نسخه2000: چاپخانه حیدري تومان9840

-1314 ذاکري، مصطفی، :سرشناسه . مصطفی ذاکري نوشتۀ/مسیحیت و اسالم :عنوان و نام پدیدآور

.1388ی انتشار، شرکت سهام: تهران :مشخصات نشر .ص492 :مشخصات ظاهري

ISBN 978-964-325-245-8 :شابک .فیپا :نویسی وضعیت فهرست

.492-479. ص: کتابنامه :یادداشت .اسالم و مسیحیت :موضوع

.شرکت سهامی انتشار :شناسه افزوده BP 3/227/ذ2م5 1388 :بندي کنگره رده 473/297 :بندي دیویی رده

1867848 :شناسی ملی شماره کتاب

��� ���� �

آ

پیشگفتار

این کتاب نتیجۀ بیش از پنجاه سال مطالعه، بررسی، خواندن صدها کتاب و

مسیحی، یهودي، -مقاله و رساله، بحث با اشخاص مختلف از مذاهب و ادیان مختلف سرزدن به کلیساها و استماع سخنرانیها و منبرهاي وعاظ و-بابی، بهایی، صوفی و غیره

بسیاري از مطالب آن را سالها پیش یادداشت کرده بودم که در . و تماشاي آنهاستچه بسا که با . یادداشتم نگهداري شده استهاي و دفترچه) فیشها(ها مجموعۀ برگه

مطالعۀ مطلب جدیدي فکر من تغییر یافته و نو شده بود و یا بعد از تغییر فکر مدتی بعد . کردم میقرآن همیشه راهنماي من بود و به آن بسیار مراجعه. ر اول بازگشتمباز به نظ

به آیات مختلف آن بارها و بارها مراجعه اما شاید بندرت توانسته ام قرآن را ختم کنمکرده ام و گاهی براي فهم یک آیه تمام یک سوره را خوانده ام یا تمام موارد مشابه

گاهی یک آیه یا یک کلمه از قرآن ساعتها . العه کرده امآنرا در قرآن پیدا کرده و مطتفسیرها و . وقت مرا گرفته است تا راز آن را بگشایم و مطابق فهم خود آن را دریابم

کتاب مقدس هم همیشه در . متعدد قرآن را بارها و بارها مطالعه کرده امهاي ترجمه. کردم میار داشت ومطالعهدسترس من بود و گاهی روزها و ماهها روي میز کارم قر

رفتم بعضی از دوستان هم مدرسه ام هفته اي یک بار به میدر جوانی که به دبیرستانفوتبال، والیبال، : در آنجا وسائل بازي بود. رفتند میکلیساي مریم در چهار باغ اصفهان

کردند تا آنکه کشیش مدتی بازي می. بسکتبال، شطرنج، چکرز، تخته نرد وغیرهکرد و دور حیاط صندلی یسا که ایرانی و از اهالی یزد بود بچه ها را صدا میکل

تی که اکنون اسقف شده و فنشستند و کشیش یعنی آقاي دهقانی ت مینددگذاشته بوخواند و میآمد و براي بچه ها مقداري از کتاب مقدس را میبرد میدر انگلیس به سر

بست و دعایی که خودش سر هم کرده میایش راهداد و دست آخر چشم شرح میمن هم چند یا چندین جلسه به آنجا رفتم . آمین: گفت میخواند و در آخر آن بود می

چیزي که براي کشیش اسباب . کردم می بحثمسیحیتو با کشیش بر سر مسائل گفت این را باید با ایمان خود میحمت شده بود اثبات تثلیث بود که دست آخرز

که ذکر کرد این بود که ثبات آن باشیم و یک بار دلیلیا و نباید به دنبال قبول کنیممن هنوز جوان . نمی توانید ثابت کنیدکه حالل زاده هستید اما الل زاده ایدحشما همه

13

مسیحیت و اسالم

14

چند روز دربارة این . بودم و مطالعات بسیار نداشتم که بیدرنگ جواب او را بدهملنگد می جواب درست نیست و یک جایی از آن که ایندانستم میدلیل فکر کردم و

تا باالخره فهمیدم و هفتۀ بعد در جلسه به کشیش دهقانی گفتم که درست است که بینم یعنی دلیلی هم براي اثبات آن نمی اما من نمی توانم ثابت کنم که حالل زاده ام

. نه یاکنم یدا می پآیالزومی ندارد که بروم به دنبال دالیل حالل زادگی خود تا ببینم آنوقت ،اگر کسی به من تهمت بزند و به طور جدي بگوید تو حالل زاده نیستیاما

یان همۀ مردم بجز مسیحیم، حال در مورد حضرت عیسوربثبات آن امن باید به دنبال ن هستند که او خدا یا پسر خدا باشد و ناچار شما باید ثابت کنید که او دنیا منکر آت هست و بیچاره کشیش از بحث ما درمانده شده بود ولی نمی توانست الیق این صف

د و کتاب تفسیر بسیار آم ی پدر زنش اسقف تامسن به کمک میگاه. ما را راه ندهدفرهنگ و بستر بزرگ و با خط ریز بود بزرگی داشت به انگلیسی که شاید دو برابر

. البته من قانع نمی شدمدادکه میاالت ما را با خواندن آن کتابجواب بعضی سؤدهها کتاب نوشتۀ مسیحیان و مخالفان آنها و بخصوص کتابهاي علماي اسالم را

یاري از آنها را خریدم که اکنون در کتابخانۀ من موجود س و بم خواندمسیحیتدربارة . کتابهایی هم که مسیحیان در رد اسالم نوشته بودند به دست آوردم بعضی از.است

هدانم به صورت ساده و هم مینون تصمیم گرفتم آنچه در این زمینهسرانجام اکخواستم در میابتدا. من شریک شوندهاي کس فهم بنویسم تادیگران هم در دانسته

کرد و مطلب مرتب کش پیدا می اما صفحه اي کار را تمام کنم30 یا 20یک مقاله . یافت تا سرانجام به این کتاب منتهی شد میادامه

براي درك مطالب این کتاب الزم نیست به هیچ کتاب و نوشتۀ دیگري مراجعه بهتر است یک جلد قرآن کریم و یک جلد اما .کنید چون به حد کافی ساده است

اگر . یددر کنار دست خود داشته باش) یا حداقل یک جلد عهد جدید(کتاب مقدس تهیه کنید و کتاب مقدس هم د یک ترجمۀ خوب از قرآن راتوانی میعربی نمی دانیددانید و در دسترس دارید می به هر زبانی که،تر ترجمه شده استشبه هزار زبان یا بی

من هر مطلبی را که نوشته ام در کنار آن در داخل پرانتز نشانی . توانید مراجعه کنید می ذکر آن را در قرآن یا کتاب مقدس داده ام و گاهی موارد مشابه را به طور کامل

مربوطه را از قرآن یا تورات ایل به تحقیق بیشتر باشد همۀ آیات تا اگر کسی مام کرده کتاب را 66مسیحیان . یا انجیل یا سایر کتابهاي مقدس مسیحیان و یهودیان مطالعه کند

پیشگفتار

15

کتاب دیگر را هم به15 تا 12و کاتولیکها و ارتودکسها (کنند در یک جلد منتشر می .)ندا آن ضمیمه کرده

7قرآن از نظر حجم نزدیک به را کتاب66م آن کتاب مقدس است ولی تما1

که روي هم مطالعه کنید به اندازة قرآن مطالب دینی، عرفانی، اخالقی، شرعی، کتاب داستان و قصه 66قسمت عمدة این . عبادي، قضایی، حقوقی و سیاسی ندارد

د ه کالم خدا که به حضرت موسی و داوالبت. قل شده استاست که به صورت تاریخ ن نمی توان ،گم است اما شود مینازل شده بود در البه الي این کتابها پیدا ) ع(و عیسی

من سعی کرده ام در این کتاب همه جا قرآن را با کتاب . دست آورده به راحتی بهم و مطالب درست و کتاب مقدس را نشان بدنادرستمقدس مقایسه کنم، سخنان

یعنی راهنماي من براي تشخیص درست و ،صحیح آن را طبق قرآن ارائه نمایمسایر کتابهاي مذهبی من به احادیث و اخبار و. نادرست آنها قرآن است، فقط قرآن

خواستم دو کتاب مقدس اسالم و مسیحیان را با هم مقایسه میارجاع نداده ام زیرا کهام و حتی ترجمۀ آیات قرآن را کرده ز تفسیرها کمتر استفاده حتی المقدور ا.کنم

تفسیر است و ها بعضی ترجمه .ید کنم نکات مهم آن بیشتر تاکبه تا ام داده انجام خودمدر توضیح آیات قرآن مطالبی . بعضی نارساست و لذا الزم بود من خود ترجمه کنمات آن قابل استفاده است و شما آورده ام که از خود آیات یعنی از متن کلمات و عبار

. کار از متن قرآن به هیچوجه دور نشده ام هم خوانندة عزیز خواهی دید که من در این البته با -فهمم میترجیح دادم که آنچه اما توانستم از تفاسیر بزرگ نقل قول کنم می

.م از متن قرآن درآور- همان تفاسیرتوجه بهاند و پیشنهادها و از فضال و دانشمندان دیدهاین کتاب را پیش از چاپ برخی

البته برخی . اندکه در حد وسع در بازنگري کتاب مراعات یا اصالح شد نظریاتی دادهبیش از همه من مدیون لطف . نظرات بسیار کلی بود و برخی به جزئیات پرداخته بودند

پیشنهادهاي مفید و و دقت دانشمندان ذیل هستم که کتاب را از اول تا آخر خواندند و . اي ارائه کردند ارزنده

دوم جناب آقاي الم و المسلمین محمد کاشانی،االسحجت جناب نخستاحمد رضا مفتاح معاون پژوهشی مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب و سوم

االسالم و المسلمین آقاي سید محمد ادیب آل علی از محققان مرکز حجتجناب

مسیحیت و اسالم

16

و پژوهشهاي فرهنگی حوزة علمیۀ قم که هر سه بزرگوار خود تألیفاتی در مطالعات . این رشته دارند و صاحب نظرند و من سپاسگزار ایشان هستم

همچنین برخی از فضال و دانشمندان و دوستان این کتاب را پیش از چاپ جزئا ا ی از آنها وارد و کال مطالعه کردند و اصالحات یا پیشنهادهایی ارائه نمودند که آنچه

بارها و ، و نشر درحقیقت این کتاب تا مرحلۀ چاپ.شداصالح مفید بود در کتاب که شد و سعی قرار گرفتبارها مورد بررسی و تجدید نظر و اصالح و تکمیل

. بدون حب و بغض باشد،داوري بدون پیش، درست،المقدور مطالب آن دقیق حتیگردآوري آنها زحمات زیادي کشیده شده که براي بدین جهت مطالب بسیاري

تازگی دارد و ، فارسی زبانیان در این کتاب هست که براي مسیحیان و یهوداست،هاي خدا در عهد عتیق و مثال نام.تواند براي درك درست کتاب مقدس مفید باشد می

رود در منابع دیگر فارسی آوري شده که گمان نمی عهد جدید از کتب مختلف جمعنی که در مطالب فراوابراي سهولت مراجعه و دسترسی به. دین جامعیت یافت شودب

ام که ، شش نمایه در آخر کتاب افزودهپراکنده استکتاب صفحات مختلف کند و به ویژه نمایۀ موضوعات کمک دسترسی به مطالب مرتبط به هم را آسان می

ا صبر و حوصله کتاب را از در هر حال بهتر است خوانندگان محترم ب. قیمتی است يذاول تا آخر با دقت مطالعه فرمایند و اگر در حین مطالعه سؤالی براي آنها پیش آمد به

گاهی پاسخ خود را به دست خواهند آورد ضمنا،ها با استفاده از نمایه احتمال قويتکرار بعضی مطالب جهت افزودن نکات تازه به کتاب است که آرزومندم موجب

.کنندگان فراهم نشود العهمالل مطدر خاتمه امید است که خوانندگان محترم، به ویژه صاحب نظران، در این کتاب با دیدة اغماض بنگرند و اگر عیبی، نقصی یا قصوري در آن یافتند مرا مطلع فرمایند تا در چاپهاي بعدي اصالح کنم و اگر حسنی در آن بود از کرم باري تعالی

. بر دل من القاء فرموده استبدانند که آنها را مصطفی ذاکري

قبل از مطالعه به نکات زیر توجه فرمایید

: این کتاب براي اهداف زیر نوشته شده است -1یعنی کتاب مقدس شامل عهد عتیق و (مقایسۀ موارد مشابه قرآن و عهدین

معجزات و اهداف آنان و نتایج ، ویژه در مورد شرح حال انبیاء به) عهد جدیدصورتی که نها و نیز دربارة اصول عقاید اسالم و مسیحیت بهاخالقی و دینی آ به منظور درك ،آید ل و سایر کتب دینی مسیحیان برمیجیاز متن قرآن و انا

تفاهمات و دعاوي نادرستی که حق از باطل از روي دالئل عقلی و رفع سوءها و برخی مستشرقین مغرض یا مبغض بر ضد اسالم از طرف صهیونیست

. ه شده است؛ به منظور کشف حقیقت اسالم آن طوري که هستپراکندهاي بسیار بر ضد ضمنا باید دانست که اکنون در مغرب زمین هر روز کتاب

شود که ت و رد اناجیل و کتب دینی مسیحیان و یهودیان منتشر میییمسحهاي نویسندگان آنها الییک و یا ضد دین هستند ولی در این کتاب نوشته

هود و مسیحیان از دیدگاه یک مسلمان بررسی شده است که هدفش دینی ی . ساختن آنان دین مؤمن کردن مردم است نه بی

نظم مطالب و سیر بحث در کتاب به صورت طبیعی است یعنی هر فصل -2منطقا دنباله و نتیجۀ فصل یا فصول قبل است و لذا چه بسا که مطالب مرتبط

هاي آخر کتاب و نمایه(نده شده است به هم در جاهاي مختلف کتاب پراکمثال مطالب گفتنی دربارة حضرت مریم و ) هنمایی خواهد کرداما را به آنها ر

20-48، 14,13,12,10,9,8,7.مقایسۀ آنها برحسب قرآن و اناجیل در فصول آمده است که اگر آنها را در کنار هم قرار دهیم خود رسالۀ جامعی 4-57و

. خواهد شددر مورد حضرت مریم هیچ مطلبی بدون ذکر مأخذ و مرجع نیامده است و گاهی در کنار یک -3

. مطلب چند یا چندین مرجع از قرآن یا کتاب مقدس در پرانتز نقل شده است علیه از متن قرآن یا از کتاب مقدس استخراج و پهلوي اگر مطالب مرجوع

. آید به دست می) یتک نگاریهای(هاي مفرده اي هم قرار داده شود رسالهو مقایسۀ آن با ) 337 تا 335ص ص( دربارة دعا در قرآن و اسالم مثال آنچه

و اسالممسیحیت

18

دعاها در تورات و انجیل نوشته شده است حدود دو صفحه است ولی اگر را از قرآن و از کتاب مقدس استخراج کنیم رساله اي در حدود هااین دعا

. صفحه خواهد شد50 نویسنده با آنکه صدها کتاب علمی فلسفی، عرفانی، کالمی و کتب تفسیر و -4

حدیث را به دقت مطالعه کرده و نکات آنها را در نظر داشته است در ارائه مطالب روش خاصی برگزیده که ساده و همه کس فهم باشد و خواننده در

ی قرار پیچ و خم عبارات مشکل و پیچیدة فلسفی و عرفانی و اصولی و کالم . نگیرد

جدید در مباحث کالمی و تفسیري ارائه شده است که شاید دهها نظریه -5 17فصل (مثل نقشۀ خدا براي خلقت آدم . شود اولین بار است که مطرح می

و مبحث خدا چیست ) 21فصل (یا لباس آدم در بهشت ) و غیره49 و 22و .و غیره) 1-60فصل (

ها در قرآن یا در د فقط به ذکر نشانی آیهبراي رعایت اختصار در اغلب موار -6شد این کتاب حجمش کتاب مقدس اکتفا شده است و اگر متن آنها ذکر می

. شد سه برابر میترجمه هاي مختلف کتاب مقدس در زبانهاي در باید توجه داشت که -7

ی در یک زبان در چاپهاي مختلف اختالفات بسیار دیده می مختلف و حتانی نن کتاب در موارد مشکوك به اصل عبري عهد عتیق و یوما در ای. شود

) 26 و 13 : 3(مثال در کتاب اعمال رسوالن . عهد جدید مراجعه کرده ایم ) 1357چاپ ( خدا در ترجمه تفسیري عهد جدید ةعیسی به عنوان بند

و در ) پسر خدا( his son مزی انگلیسی شاه جۀخدمتگزار و در ترجمچاپ ( و در عربی servant آن را Good News Bibleو NIVۀترجم) 25 : 1(ی ترجمه کرده اند و نیز در انجیل مت) خادمش ( آن را فتاه ) 1987

عیسی را پسر نخستین مریم دانسته است یعنی مریم جز او پسران دیگري هم کلمه Good News Bible وNIV در بعضی ترجمه ها از قبیل. داشته است

حذف شده است تا به عذرا بودن مریم ) firstbornیسی به انگل( نخستین انگلیسی شاه ۀو در ترجم) 1902چاپ ( فارسی ۀاما در ترجم لطمه اي نزند

prōtotokosاصل یونانی اغلب نسخه ها در .جیمز درست ترجمه شده است .آمده است یعنی نخست زاده یا اولین فرزند

مقدمه

اهللا و آورندة كلمةقرآن کریم حضرت عیسی بن مریم را به عنوان مسیح و کتاب آسمانی انجیل و صاحب معجزات معرفی کرده و تصدیق نموده است که او از زنی پاك و منزه به نام مریم که باکره بود بدون پدر و در اثر بخشش روح القدس

آدم بود و داستان او و مادرش مریم خلق شد که از نظر نداشتن پدر مثل حضرت قدیسه طاهره در قرآن به ویژه در سورة آل عمران و سورة مریم آمده است و مسلمانان بر این اساس معتقدند که آن انجیل که بر حضرت عیسی نازل شده است غیر از این چهارانجیلی بوده است که اکنون در دست مسیحیان است، زیرا که این اناجیل کالم الهی نیست بلکه شرح حال حضرت عیسی است به قلم چهار نفر که طبق نظر محققان امروزي هیچکدام خود حضرت عیسی را ندیده بودند و لذا روایات آنها با هم مغایر و

کنند با عیسایی در بسیاري از موارد متناقض است و عیسایی که این اناجیل معرفی میخواهم من در این کتاب می. فرق داردکه وصف او در قرآن آمده است کامال

اعتقادات اصلی مسیحیان را مستندا شرح دهم و مغایرت آنها و تناقض شدید آنها را نشان بدهم و این کار از یک ) فقط قرآن(با عقاید اسالمی که در قرآن آمده است

طرف یک تحقیق مقایسه اي بین عقاید دو دین است و از سوي دیگر جنبۀ اثبات دارد یعنی فقط مقایسه نیست بلکه مزیت و رجحان عقاید (polemic)رهانی و جدلی ب

.شود اسالمی با ادلۀ بدیهی و قابل قبول و مسلم نشان داده میپیش از آغاز بحث باید بگویم مسیحیت تنها دینی است از دینهاي بزرگ که از

الف عقاید و پاي بندي به ابتدا تاکنون دچارتفرقۀ عظیم بوده است، به نحوي که اختهاي مختلف مسیحی به قدري زیاد است که شاید نتوان فرائض و اعمال در میان فرقه

حتی یک اصل اعتقادي ثابتی را ذکر کرد که همۀ آنها از قدیم تا امروز درباره آن برخی فرقه هاي قدیم از میان رفته اند یا بقایاي ناچیزي از آنها مانده . متفق بوده اند

ند ا ها از آن جمله هاي یعقوبی، نسطوري، ملکائی، پیروان مرقیون و غنوصی فرقه. استهاي مختلف مسیحی از زمین تا آسمان است، به طوري و امروزه نیز اختالف میان فرقه

در قرن نوزدهم مثال در امریکا دو . که بعضی از آنها را شاید نتوان اصال مسیحی نامیدگویند با کتابی که می (Mormons) مورمونها ی فرقۀفرقۀ جدید پیدا شد، یک

سرنوشت اجداد کهن بومیان آن سرزمین و پیامبران مبعوث بر آنها است که بر روي

19

و اسالم مسیحیت

20

که (Joseph Smith)الواحی زرین نوشته شده بود و شخصی به نام جوزف اسمیت اي آسمانی پیدا و ترجمه کرد و دانست این نوشته ها را به امر فرشته خود را پیامبر می

779این کتاب همراه با یک نمایۀ مفصل در . میالدي منتشر ساخت1830در سال صفحه در امریکا220آن هم به فارسی در صفحه چاپ شده است و برگزیدة

و اساطیر مجعولی است ولی آن را برابر و همتراز منتشر شده است و شامل افسانه ها مورمونها عقاید خاصی دارند و تعدد زوجات را جایز. دانند کتاب مقدس می

بنا نهاد و (Mary Baker Eddy)فرقه دوم را خانمی به نام مري بیکر ادي . می دانند نامه اي حاوي به ضمیمۀ لغت» علم و سالمتی« تحت عنوان 1875سال درکتابی کلیدي کتاب مقدس و تأویل آنها منتشر کرد و مبدأ پیدایش فرقۀ علم کلماتخانم . که به ویژه در امریکا پیروان فراوانی دارد شد(Christian Science)مسیحی

استعداد عجیبی در تأویل آیات کتاب مقدس با دیدگاهی ) میالدي1910-1821(ادي دي دارد و تأویالت او بسیار شبیه است به تأویلهاي علی صوفیانه و تقریبا وحدت وجو

که هر دو معاصر ) پیشواي بهائیه(و میرزا حسینعلی بهاء اهللا ) پیشواي بابیه(محمد باب او بودند ولی مانند او فکر منسجم و نظام مندي نداشتند درحالیکه خانم ادي نظام

س را به معانی باطنی تأویل منسجمی ابداع کرده و تمام کلمات کلیدي کتاب مقدکرده و گفته است که در هنگام مطالعۀ کتاب مقدس به جاي آن کلمات این معانی را باید در نظر گرفت و لذا پیروان او کتاب مقدس را همراه با کتاب علم و سالمتی می

از خصایص آنها . کنند خوانند ولی کشیش ندارند و مراسم عبادي را خودشان اجرا می . د شدید به دعا در درمان تمام دردها و بیماریهاست حتی امراض صعب العالجاعتقا

هنوز هم گاه و بیگاه مذاهب جدیدي در مسیحیت به ویژه در امریکا پیدا در 2006در سال . شود و باب مذهب سازي در این دین مسدود نشده است می

فرقۀ 300ن بیش از کنفرانس بین المذاهب مسیحی که در امریکا تشکیل شد نمایندگامسیحی شرکت کردند که شاید وجه اشتراك آنها فقط درنام مسیحی بود و این اندازه

. اختالف در هیچ دینی دیده نشده استچون بحث از عقاید مذاهب گوناگون مسیحی از حیطۀ کار ما و این کتاب

مروزي که خارج است لذا ما خود را محدود به عقاید و اعمال سه فرقۀ مهم مسیحی اها و دست آخر بیشتر پیرو دارند یعنی در درجۀ اول پروتستانها و سپس کاتولیک

.ها صرف نظر می کنیم کنیم و از بحث در عقاید سایر فرقه ارتودکسها می

1

مسیحیات ابهام و پیچیدگی الهی

مسیحیان به طور کلی بسیار پیچیده، ) Theologieتئولوژي (اصول اعتقادي

غامض و درك نکردنی است به طوریکه علماي مسیحی و محققان جدید ،مبهم کنند و غربی و مفسران انجیل و عهد جدید از توضیح و بیان این اصول اظهار عجز می

میلر در . د ایمان داشت تا فهمید و نمی توان فهمید و بعد ایمان آوردگویند بای مینتیجۀ ) 255ترجمۀ علی نخستین و عباس آرین پور ص (تاریخ کلیساي قدیمکتاب

دهها سال بحث و مناظرة علماي مسیحی و جلسات متعدد شوراهاي اسقفان قدیم را در قبول کردن تعلیم انجیل آنچه مشکل است«: کند امپراطوري روم چنین خالصه می

یعنی [ است که وي یعنی عیسی مسیح مالک یک روح بشري و همۀ پابستگیهاي آن است و در عین حال این روح ] لوازم بشریت از خور و خواب و خستگی و غیره

این معما فوق ]. یعنی هم انسان است و هم خدا[با پري الوهیت متصل است ] بشري[دانیم که این را ما سري می. کند یاج انسان را رفع میادراك بشري است ولی احت

. »گرچه فهم انسانی قابل درك آن نیست، باز براي نجات بشر الزم و ضروري استعلم کالم یا ( بحث مفصلی دربارة تئولوژي فرهنگ کتاب مقدس هارپردر که در دو سه قرن گذشته ) 1057 تا 1055ص (مسیحی آمده است ) اصول دین

ولی براي اعتقادات مسیحی شمندان متعددي سعی کردند اساس منطقی و قابل قبداني کنند اما هنوز به جایی نرسیده اند و هر روشی را که یکی از آنان یا گروهی پایه ریز

اند با مخالفت شدید گروه دیگري مواجه شده است از آنان براي این امر پیشنهاد کردهید صبر کرد تا دید در آینده چه تئولوژي نوشته گیرد که با و دست آخر نتیجه می

تئولوژي مسیحیت به صورتی که رسما . دلیل این آشفتگی واضح است. خواهد شدپذیرفته شده است عقال باور کردنی نیست و با انتقاد متن و روشی که اروپائیان و سایر

دید را در کنار غربیان در پیش گرفته اند نمی توان اجزاء متناقض و گوناگون عهد ج

21

مسیحیت و اسالم

22

در این مورد . هم گذارد و از آنها اصول عقاید متین عقل پسند و منسجمی برون آوردتوان به سه گروه تقسیم کرد هاي عهد جدید را می نوشته: گوید فرهنگ مذکور می

فیق آنها در یک نظام شود و تل اي از تئولوژي منجر می که هر کدام به نوع جداگانه محال نباشد آسان هم نیست، چنانکه علماي جدید نتوانسته اند د اگرمنسجم و متح

سه انجیل اول: این سه گروه عبارتند از. یک تئولوژي مورد قبول همگان ارائه نمایند یعنی انجیل متی و انجیل مرقس و انجیل لوقا که )Synoptic Gospels(همرأي دوم به شرح سرگذشت عیسی مسیح، معجزات او و کلمات او پرداخته اند عمدتا

انجیل یوحنا که فاقد تعلیمات اخالقی و دینی مذکور در اناجیل همرأي است و مطالب آن بیشتر راجع به ادعاهاي عیسی است در مورد مسیح بودن و ابن اهللا بودن او و

هاي پولس که رسالهسومیهود و نشان دادن تقابل شدید عیسی و حواریون او با . عمدتا پایۀ تئولوژي سنتی کلیسا بوده است

یعنی مباحث کالمی مربوط به (براي نشان دادن اختالف عظیم تئولوژیک میان اسالم و مسیحیت بد نیست اصول اعتقادات اسالم را به اختصار ) اصول عقاید

مسیحیت بتوان آنها را با هم مقایسه تمام ابتدا برشماریم تا در هنگام شرح اصول عقاید توان سادگی، منطقی کرد و ضمنا در یک نگاه اجمالی به اصول اعتقادات مسلمین می

بودن، عدم تناقض و انسجام دقیق عقاید اسالمی را دریافت به نحوي که اگر آنها را به یابد و آنها را تواند آنها را در هر شخصی با هر مقدار علم و فهم ارائه کنیم بسادگی می

عقالنی بشناسد حتی اگر اطفال باشند یا مردمی ازاقوام نیمه متمدن افریقایی و مثال ساکنان جنگلهاي آمازون یا اسکیموها یا ساکنان مجمع الجزایر (امریکایی

و بدینسان امکان پذیرش اصول اعتقادي اسالم بسیار باالتر و بیشتر از ) زي و غیرهنپولی به خصوص مسیحیت است، چنانکه مثال در افریقا مسلمانان ون دیگرقدرت نفوذ ادیا

ت اسالم باعث نفوذ آن در بودجه اي براي تبلیغ ندارند و خود غالبا فقیرند ولی جاذبیمیان بومیان و مردم غیر مسلمان آن سامان به نحو بسیار باالئی گردیده است، در

هاي بسیار هنگفت و تبلیغات وسیع و هصورتی که هیئتهاي تبشیري اروپایی با بودجشوند نمی توانند حتی یک دهم نتیجۀ نفوذ کمکهاي مادي به کسانی که مسیحی می

هاي غربی ها با اسالم اسالم را به دست آورند و شاید همین یکی از کینه ها و دشمنیاینک نخست اصول اعتقادي اسالم به صورت فشرده و سپس . را باعث شده باشد

.گردد اعتقادي مسیحیت تشریح میاصول

2

و فرائض آناصول اعتقادي اسالم

آفرینش آسمانها و زمین و نظم شگفت آور آن حکایت از وجود خدایی -2-1

سورة (کند که آنها را آفریده است و لذا در وجود خدا شکی نیست می ) 24: 45و جاثیه 53: 41 و فصلت 164: 2 و نیز بقره 10: 14ابراهیم

است و شریکی ندارد، که اگر خدایان متعددي در خدا یکی و فقط یکی -2-2خورد و متالشی و تباه عالم بودند جهان و آسمان و زمین برهم می

، 91: 23، مؤمنون 42: 17 اسراء : و نیز نک22 : 21 سورة انبیاء(شد می ) 73: 5 و مائده 64: 27ل من

سورة (گري است خدا نه صاحب فرزند است و نه خود زائیده شده از دی-2-3 ) 3 : 112اخالص

اسراء، 180: 7سورة اعراف ( خدا داراي صفات و نامهاي خوب است -2-4و نامهاي بد و صفات بد ) 24 و 23: 59 و حشر 8: 20 طه ،110: 17

خدا زنده است و پایدار و پاینده که یک ). 78 : 55سورة الرحمن (ندارد و هرگز نمی میرد تا دوباره ) 255: 2بقره . ( کندلحظه از عالم غفلت نمی

. زنده شود خدا براي هدایت مردم پیامبران و رسوالنی را برانگیخته و به سوي مردم -2-5

فرستاده است که نخستین آنها حضرت آدم و آخرین آنها حضرت محمد بوده است و یکی از پیامبران بزرگ عیسی مسیح بوده است و نوح ) ص(

اهیم و اسحاق و اسماعیل و یعقوب و موسی و داود هم از انبیاي و ابر . الهی اند

23

مسیحیت و اسالم

24

خدا آدم را ازخاك آفریده، بدون پدر و مادر و حضرت عیسی را در -2-6آفریده بدون پدر و این دو از آیات الهی است و دیگر ) ع(رحم مریم

)59 : 3آل عمران (.نظیري در عالم نداشته و ندارداز د امام به نوبت یکی بع12بعد از حضرت محمد شیعیان به عقیدة -2-7

است ردیگري هدایت مردم را به دست گرفتند و مسلمانان را در راه اما ریاست ظاهري مسلمانان تا چند قرن در دست خلفا . رهبري کردند

بنی امیه، خلفاي بنی عباس و خلفاي خلفاي راشدین، خلفاي(بوده است ).عثمانی

از این عالم جهان دیگري هست که وقتی عمر بشر برروي زمین به بعد-2-8کند و برحسب اعمالی که پایان برسد خداوند آدمیان را دوباره زنده می

. دهد در زمان زندگانی بر روي زمین انجام داده اند به آنان پاداش می . فرستد خوبان را به بهشت و بدان را به جهنم می

اي براي مسلمانان وضع شده است که هر مسلمانی عبادات ساده ضمنا-2-9براي نشان دادن اطاعت و انقیاد خود نسبت به خدا و حفظ خویشتن از بدیها و مواظبت از اعمال خوب باید آنها را انجام دهد و همۀ مسلمانان

دهند و آنها عمدتا عبارت است از پنج وعده نماز آنها را انجام می مؤمنه روزه در سال، یک بار زیارت خانۀ خدا در تمام در هر روز، یک ما

عمر در صورت استطاعت، پرداخت زکات و خمس عمدتا براي حمایت فقیران و ضعفا و عالوه بر آن یک سلسله دستورهاي اخالقی جهان

نیز دارد چون ) یعنی مورد قبول همۀ ادیان و مذاهب برحق( شمولیثار، تواضع و غیره و یک راستی، درستی، وفاداري، وفاي به عهد، ا

سلسله قواعد اخالقی اجتماعی خاص هم دارد که هر مسلمانی باید عدم ارتکاب زنا و لواط و (مراعات کند که عبارت است از پاکدامنی

عدم دزدي، ارتشاء و قمار و (، درست کرداري )همجنس بازي و غیره . و امثال آنها)عدم قتل و جرح دیگران(و رعایت حقوق مردم ) مانند آنها

فهم و درك اصول و مسائل فوق دشوار نیست و هیچ تناقض و تضادي بین آنها تواند آنها را به راحتی بپذیرد و انجام عبادات و هر شخص منصفی می. وجود ندارد

. شود رعایت قوانین اخالقی باعث نظم زندگی فردي و اجتماعی مردم می

وفرائض آناصول اعتقادي اسالم

25

و محکم هم دارد که هیچ دین و آئین این عقاید یک پشتوانۀ بسیار استوار دیگري ندارد و آن معجزه اي است جاویدان در اختیار همۀ مردم روي زمین که هر

تواند معجز بودن آن را درك کند، یعنی قرآن که خود مکرر گفته است که کس می و یونس 23: 2بقره (یا حتی یک سوره ) 13: 11هود ( سوره ههیچکس نمی تواند د

مثل آن بیاورد و با در نظر گرفتن اینکه بعضی سوره ها یک سطر بیشتر ) 38 : 10) احدمثل سورة عصر، سورة کوثر و سورة اخالص یعنی سورة قل هو اهللا(نیست سال 1374( سال قمري 1416زیرا که اکنون . توان عظمت این معجزه را دریافت می

و در این مدت طوالنی هزاران گذرد از رحلت پیامبر و پایان نزول قرآن می) شمسیاند و دانشمند مسلمان وغیر مسلمان عرب و غیر عرب، دوست و دشمن اسالم آمده

کافی بود یک . رفته اند و هیچکدام کوچکترین پاسخی به این ادعاي قرآن نداده اندام اي درست کنند و به مسلمانان بگویند من این سوره را آورده سورة کوچک ده کلمه

و معجزه بودن قرآن را بدین وسیله ) نه حتی بهتر و برتر از آن(ل قرآن است که مث اما تاکنون کسی این کار را نکرده است و گرنه از بمب اتمی بیشتر در .باطل کنند

و اکنون هم مسیحیان که تنها رقیب سرسخت و غالبا دشمن قهار . کرد عالم صدا میتوانند ی استادند و یا اصال عربی زبان هستند میاسالم هستند و بسیاري از آنان در عرب

این ادعا را به چالش بگیرند و یهود هم گرچه رقیب اسالم نیستند و مایل به بسط و هم نیستند معذلک در دشمنی با اسالم از (gentiles) توسعۀ دین خود در میان امیون

ک شوند و بعد به توانند در این چالش شری آنها هم می. مسیحیان صد بار بدترنددر تورات و انجیل از معجزات . اعتراف نمایند- اگر انصاف دارند-خود شکست

حضرت موسی و عیسی بسیار ذکر شده است، اما هیچیک از آن معجزات اکنون تواند منکر آن تا بتوان به آنها استناد کرد و هر کسی به راحتی می.وجود ندارد

اما قرآن معجزة دائمی، زنده و .کران وجود نداردمعجزات شود و جوابی براي این من. توانند با آن به چالش برخیزند و دریابند که واقعا معجزه است باقی است و همه می

.این است که اسالم دین دائمی و آخرین است که تا قیامت باقی خواهد ماندغت فصاحت و بال. معجزه بودن قرآن هم از جهت لفظ است و هم از جهت معنا

و اسلوب نظم قرآن که نه شعراست و نه نثر و سبکی ابتکاري و مخصوص به خود هاي مختلف روشهاي متفاوتی براي این نظم به کار دارد قابل تقلید نیست و در سوره

رفته است و آخر آیات نوعی سجع دارد که با سجعهاي عربی و قوافی شعري متفاوت

مسیحیت و اسالم

26

لحن و . هاي آخر قرآن شگفت آور است ورهایجاز و قوت کالم به ویژه در س. استاي را صد بار آهنگ قرآن دلنشین است و هرگز خسته کننده نیست یعنی اگر سوره

بخوانی یا بشنوي خسته نمی شوي در حالی که بهترین شعرها را چند بار که خواندي قرن 14سبک قرآن در عین سادگی که به زبان تودة مردم عرب . زده خواهی شد دل بیان شده است داراي چنان پیچیدگیهایی است که دانشمندان مسلمان را در طی پیش

مردم به قدر فهم خود از آن درك قرون و اعصار سرگرم کرده است یعنی هم تودةتورات و . کنند و هم دانشمندان برحسب میزان دانش خود از آن بهره مند می شوند می

مطابقت ندارد اما قرآن همیشه با علم روز انجیل داراي مطالبی است که با علم امروزاما از نظر معنا قرآن کتاب هدایت است و مخصوصا ادعا کرده است . مطابق بوده است

و در آن ) 49 : 28قصص (که هدایت بخش تراز این کتاب نیامده است و نخواهد آمد تر بر این و از این جهت هم معجزه است و ما بیش) 82 : 4نساء (هیچ اختالفی نیست

منظور از عدم اختالف . آن تکیه داریماختالفقرآن یعنی هدایت بخشی و عدم جنبۀاین نیست که در قرآن اختالف عبارت یا تعبیر در بیان مطالب نیست، چه این گونه اختالف خود نوعی فصاحت و بالغت را می رساند بلکه منظور از عدم اختالف این

منسجم که مطالب آن هماهنگی کامل با هم دارد و کل قرآن کتابی است است کهچنانکه در کتاب سخنی در آن نیست که در جاي دیگر خالف آن گفته شده باشد

.مقدس نمونه هاي فراوانی از این گونه اختالف دیده می شود کس نمی تواند مثل قرآن بیاورد کافی اما در پاسخ به ادعاي قرآن که هیچ

ۀ کذاب از سبک قرآن تقلید کنند، زیرا که تقلید هرگز جاي نیست که مانند مسیلمبراي مقابله با قرآن باید اوال از نظر لفظی سبکی ابتکاري و . ابتکار و ابداع را نمی گیرد

جدید به کار رود که در زبان عربی سابقه نداشته باشد ثانیا بیان کننده نگرش و فلسفۀ ثالثا باید مطالب . )کتاب مقدسیا حتی تقلید از (نتازه اي باشد نه تقلید از مطالب قرآ

آن هدایت بخش تر از قرآن باشد و در کل آن هیچ اختالف و تناقضی هم وجود . نداشته باشد

3

اصول اعتقادي مسیحیت به طور کلی

مسیحیت هیچوقت یک دین یک پارچه و ثابتی نبوده چنانکه در باال ذکر شدشود اصولی است که اکنون است آنچه به عنوان اصول اعتقادي در زیر ذکر می

فاق مسیحیان جهان بخصوص غربیان بدان معتقدند، هر چند که اکثریت قریب به اتهایی هستند که تمام یا بعضی از این اصول گوشه و کنار جهان هنوز فرقهامروز هم در

دانند و نه پسر خدا، یا براي صلیب اهمیتی را قبول ندارند و مثال عیسی را نه خدا میدانند، اما این قائل نیستند یا اصول دیگر را منکرند، یا به عکس عیسی را تنها خدا می

کتاب . کم جمعیت هستند و حرفشان چندان خریدار نداردفرقه ها نادر و غالبا بسیار 27 کتاب عهد عتیق و 39 مسیحیان که طبق طریقۀ پروتستانها شامل (Bible) مقدس

به ) م397سال (کتاب عهد جدید است صورت فعلی خود را در قرن چهارم میالدي کتابهاي دست آورده است و قبل از آن هم دربارة کتابهاي عهد عتیق و هم دربارة

12عهد جدید اتفاق نظر وجود نداشته است و هم اکنون هم کاتولیکها و ارتودکسها را هم به کتاب مقدس خود افزوده اند که مربوط به اپوکریفا رسالۀ دیگر به نام 15تا

عهد عتیق است و چون متن عبري آنها موجود نیست و در میان یهود نیز پذیرفته نشده اند و به اصطالح آنها را تانها از کتاب مقدس خود خارج کردهاست آنها را پروتس

در حقیقت یافتن یک تصویر دقیق از .شمارند دانند، اما نافع و مفید می مقدس نمی .ي و محققی تاکنون میسر نشده استاعتقادات مسیحیان براي هیچ دانشمند

: اهم اعتقادات مسیحیان به شرح زیر است: نک. د و اهل توحید دانستا مسیحیان را باید موحو لذ(خدا یکی است .1

). 29 : 12مرقس خداي پدر که در اول: سه وجود مستقل داردخدا در عین یکی بودن .2

و آن ظاهرا معادل اهللا در قرآن و یهوه در تورات ) 9 : 6متی (آسمانهاست

27

مسیحیت و اسالم

28

روح القدس که در یونانیسوم خداي پسر یعنی عیسی مسیح و دوم. است . خوانده شده است Holy Spirit یاHoly Ghost روح مقدس

ا و هر سه ازلی و ابدي هستند امیا اقنوم ذات واحدي دارند این سه شخص .3 . وظیفه و نقش آنها متفاوت است؛ چنانکه خواهیم دید

یکی است اما در رحم ) یعنی اهللا(خداي پسر گرچه ازلی است و با ذات خدا .4 خود گرفت و انسان مجسم تجسد یافت یعنی جسم انسانی بهحضرت مریم

شد که تمام خصوصیات یک انسان از خورد و خوراك و خواب و درد و . مرگ را می توانست تجربه کند

الهوتی یعنی ذات الهی و یکی جنبه دو جنبه یا طبیعت است داراي پسر خداي .5راك ندارد و نیازي خدایی که لم یزلی است و درد و خواب و خورد و خو

به هیچ امر مادي ندارد و دوم جنبۀ انسانی و ناسوتی که نیاز به تمام ظواهر مادي انسانی دارد و باید بخورد و بخوابد و از زحمات رنج بکشد و درد

وقتی او را به صلیب آویختند جنبۀ ناسوت او درد . مرگ را نیز تحمل کند .د و باقی ماند و هیچ احساس درد نکردالهوت او نمر کشید و مرد اما جنبۀ

خداي پدر براي آن پسر محبوب خود عیسی را به دنیا فرستاد ومجسد و .6مجسم کرد تا مانند آدمیان تمام رنجهاي بشریت را بکشد و حتی لعنت صلیب را تحمل کند تا بتواند نزد خداي پدر شفاعت بشر را بکند و آنها را از

مرتکب شد و در نژاد او باقی ماند پاك سازد و گناه اولیه که حضرت آدم انجیل مرقس : نک(. گناه را که به منزلۀ مرگ انسان بود از دوش بشر بردارد

و رسالۀ به 7 : 5 و اول قرنتیان 36 و 29 : 1 و انجیل یوحنا 24 : 14 و 45 : 10 ). 27 تا 24اشعیاي نبی بابهاي : و نیز قس28 تا 24 : 9عبرانیان

هیچ مبناي دقیقی در اناجیل ندارد و لذا مورد اتفاق همۀ 5 تا 2ات شماره اعتقادها همۀ این پنج اصل را رد مسیحیان عالم از قدیم تا امروز نبوده است و برخی فرقه

اند و برخی بعضی از آنها را نپذیرفته اند و فالسفه و حکماي اند و قبول ننموده کردهبسیار کشیده اند تا صورتی عقالنی و قابل پذیرش دو هزار سال زحمت این در مسیحی

به این اعتقادات بدهند که البته هنوز یک تئولوژي که مورد قبول همۀ علماي مسیحی امروزي باشد ارائه نشده است

4

اصل تثلیث

) یعنی سه شخص یا سه شخصیت یا سه وجود(خدا وحدت یا اتحاد سه اقنوم «

جداگانه است که در عین جدایی یگانه است و در عین یگانگی سه وجود مختلف دارد و هیچکدام به تنهایی بدون آن دو وجود دیگر خدا نیست بلکه اتحاد آنها با هم

یک از این اقانیم که با دو اقنوم دیگر داراي یکجا خدا است و در عین حال هر وحدت ازلی و ابدي و غیر قابل تفکیک است نیز خداست و هیچیک از آنها به تنهایی

معذلک هر اقنوم از دو اقنوم دیگر کامال جداست و در . و به خودي خود خدا نیستر دارد ولی عین حال هر کدام همان ذات و رتبه و مقامی را دارندکه آن دو اقنوم دیگ

اقنوم اول را پدر، پدر آسمانی، پدري که . کار و وظیفۀ هر کدام از دیگري جداستدانند و اقنوم دوم را پسر، پسر خدا، ابن اهللا، در آسمان است و آفریدگار وخالق می

) فارقلیط(نامند و اقنوم سوم را روح القدس، تسلی دهنده اهللا، منجی و مسیح میكلمةاین سه در اراده و مشیت و قدرت و ازلیت و سایر صفات . شمارند میو تقدیس کننده

یا خداي پدر را گفته است اقنوم اول) عهد جدید(متحد هستند اما در کتاب مقدس ، اگر )یعنی ازمسیح(ۀ الوهیت است و از این جهت از پسر بزرگتر است مشکه سرچ

]28: 14انجیل یوحنا : نک[» چه ذاتا یکی هستنداین مطالب را من عینا از کتابچه اي تلخیص کردم که کلیساي مریم در اصفهان دربارة تثلیث منتشر کرده بود و من آن را در جوانی رونویس کردم عبارات باال عینا

. نقل کردمرگی و اختصادو به علت سادر این کتابچه آمده است اعتقاد نامۀ ) 244ر شد ص که در باال ذک (تاریخ کلیساي قدیممیلر در کتاب

میالدي به امضاي تمامی 325 در سال (Nicaea)مسیحیان را که در شوراي نیقیه تمام کلیساهاي پروتستان و مورد قبول تقریبا اعضاي آن شورا رسید و اکنون

: شرح زیر نقل کرده است ارتودکس و کاتولیک است به

29

مسیحیت و اسالم

30

مطلق، خالق همۀ چیزهاي ما ایمان داریم به خداي واحد، پدر قادر « ، و نیز به خداوند ]یعنی به خداي پدر یا اقنوم اول[مرئی و غیر مرئی

واحد عیسی مسیح، پسر خدا، مولود از پدر، یگانه مولود، که از ذات پدر است، خدا از خدا، نور از نور، خداي حقیقی از خداي حقیقی، که مولود

اطر ما آدمیان و براي نجات است نه مخلوق، از یک ذات با پدر که به خو مجسم شده انسان گردید و ] یعنی از آسمان به زمین آمد[ما نزول کرد

و روز سوم برخاست و به آسمان ] یعنی مصلوب شد[زحمت کشید یعنی [صعود کرد و خواهد آمد تا زندگان و مردگان را داوري نماید

قدس و کلیساي به روح ال و نیز ایمان داریم] خداي پسر یا اقنوم دومگویند و لعنت باد بر کسانی که می] یعنی اقنوم سوم[جامع رسوالن

وجود نداشت و یا ] البد منظور عیسی، خداي پسر است[زمانی بود که او آنکه پیش از آنکه وجود یابد نبود، یا آنکه از نیستی به وجود آمد، و بر

و یا آنکه کنند وي از ذات یا جنس دیگري است کسانی که اقرار می ».خلق شده است یا قابل تغییر و تبدیل است] یعنی عیسی[پسر خدا

من مخصوصا کلمات خود آنان را نقل کردم که نگویند من عقایدي براي و اگر به تفاسیر عهد جدید و . مسیحیان جعل کرده ام و آنها چنین اعتقادي ندارندحال . یابید همین عبارات را میکتب دایره المعارف ادیان و امثال آنها مراجعه کنید

شما بگویید که این چه خدایی است که هم سه است و هم یک، هم ازلی و ابدي هم در زمین است و عیسی نام دارد و هم در . شود شود و کشته می است هم متولد می

هم جسم . نام دارد) 9: 6 و متی 2: 11لوقا (» پدر ما که در آسمانی«آسمان است و میرد و هم ازلی و ابدي شود و می م است و مصلوب می به صورت انسان مجسدارد و

خداي پسر خالق نیست و قادر . است و از نیستی به وجود نیامده و نیست نخواهد شدو خداي پدر ) چون این از وظایف خداي پدر است که در باال ذکر شد(مطلق نیست

بقیۀ . نسان را بر صلیب برداردنمی تواند به صورت انسان مجسم شود و گناهان اتناقضها را خودتان بررسی کنید و ببینید در این سطور که عینا از عقاید جاري

پذیرد که یک کدام عقل سلیم می. مسیحیان نقل شد چه قدر تناقض وجود دارد :گویند البته چنانکه در باال دیدیم خود مسیحیان هم می. وجود هم سه باشد و هم یکی

فهم انسانی نیست، اما براي نجات بشر الزم و وي است که قابل دركاین سر«

اصل تثلیث

31

واقعا این خداي مسیحیان چه کار ). تاریخ کلیساي قدیم255ص (ضروري است، مشکل و شاقی به عهدة مؤمنان خود گذاشته است یعنی عقیده اي را تحمیل کرده

معقول و غیر قابل پذیرش کنند و مخالفان او آن را غیر است که مؤمنان او درك نمیاما قرآن فقط با یک کلمه پاسخ این فلسفه و تئولوژي مبهم وغیر عقالیی را . دانند می

. بگو اي پیامبر که خدا یکی و یگانه است» قل هواهللا احد«. داده است و فرموده است مثال یک .واحد ممکن است یکی باشد، اما مرکب از اجزائی. احد با واحد فرق دارد

دانه گردو یکی است اما مرکب است از دو سه پوست و یک مغز و مغز خود از چهار اما ) گویند که به همین جهت به گردو چهار مغز هم می(قسمت تشکیل شده است

احد یعنی یکتا و غیر قابل تجزیه که نمی توان جز یک و یگانه بر او اطالق کرد و سه این اولین معجزه، اولین آیه از این سوره است که . داردگانگی و تثلیث در آن راه ن

دیگر از این . کند تمام تئولوژي خداشناسی مسیحیت را با همین یک کلمه رد میو تئولوژي مسیحی . خواهید؟ اما داستان به همین جا ختم نمی شود معجزه بیشتر چه می

سیح شناسی هنوز نکات یعنی م(Christology)یا به اصطالح اروپائیان کریستولوژي پارادوکسی و متناقض دیگري دارد که خدا در سورة اخالص همۀ آنها را رد کرده

.است (trinity)تثلیث می نویسدکه کلمۀ) 1098ص (در فرهنگ کتاب مقدس هارپر

که بین (Tertullian)درکتاب مقدس نیامده است وعموما می گویند که ترتولیان میالدي می زیست این لغت را وضع کرد یا او نخستین 220 تا145حدود سالهاي

که آن را در مورد خدا به کار برد و این اصل اعتقادي بعد از دورة اناجیل و کسی بودعهد جدید به صراحت بیان شده است گرچه در عهد جدید مراحل ابتدایی پیدایش

ه عهده عتیق برسانند اینکه برخی سعی کرده اند سوابق این امر را ب. توان دید آن را می انتقادي کتاب مقدس قابل دفاع نیست و این تالشها را باید -از روي تحقیقات تاریخی

براي .تفسیر بعدي از کتاب مقدس در سایۀ تحوالت بعدي اصول اعتقادي دانستگرچه تمایز . درك این مطلب سه نوع از متون عهد جدید را باید از هم باز شناخت

.د به مسیحیت قرن اول میالدي منسوب کردمیان آنها را نبایکه رابطۀ نزدیک عیسی و خدا را (incarnation) اشاراتی به تجسد نخست

دهد، اما تعدادي از بندها و عبارات تمایز آشکاري میان خدا و مسیح ایجاد نشان می، 34 تا 31 : 8رومیان (کند و لذا زیر دست بودن پسر را نسبت به پدر نشان می دهد می

مسیحیت و اسالم

32

ولی عباراتی هم هست ). 6 تا 4 : 4 و دوم قرنتیان 28 تا 20 : 15 و 3 : 11اول قرنتیان 9 : 14، 30 : 10، یوحنا 27 : 11مثال متی (کند که وحدت میان پدر و پسر را تاکید می

این تاکید بر وحدت پدر ). 20 : 5ا و رسالۀ اول یوحن9 :2 و کولسیان 28 : 20 و 11تا . توان نخستین گام در تحول اندیشۀ تثلیث دانست میو پسر را. دهد عباراتی است که رابطۀ نزدیک میان عیسی و روح القدس را نشان میدوم

کند در عهد جدید عیسی را می بینیم که روح را به صورتی خاص دریافت می که روح القدس به صورت کبوتري بر عیسی نازل 22 : 3لوقا : مخصوصا نک(

و عیسی بعد از صعود به دست راست خدا برده شد و روح القدس را از پدر ) دشو می میان عبارات وحدت عیسی و روح القدس ودر مقایسۀ ) 33 :2اعمال رسوالن (یافت

و باب چهارم انجیل 34 : 8 با 27 و 26 : 8رومیان : قس(توان دریافت را هم میندة حضور و عمل خدا می یابیم و هم در عهد جدید روح القدس را هم نمای). ایوحن

توان اصل اعتقادي مسیحیت را دوام حضور عیسی مسیح در کلیسا، اما از این امر نمی . نتیجه گرفت» روح القدس از خدا و پسر سرچشمه می گیرد«که می گوید مهمترین .شده اند هم ذکر با جا در یک هر سه اقنوم هست که عباراتی اینکه سوم است که قدیمی ترین ذکر تثلیث است که ما 14 : 13در رسالۀ دوم قرنتیان این موارد

تر که شاید از دستور ساده19 : 28می دانیم و سپس دستور تعمید مذکور در متی . و غیره مأخوذ باشد16 : 8 و 38 : 2مذکور در اعمال رسوالن

چهارم و هاي اصل اعتقادي رسمی تثلیث به نحوي که در شوراهاي بزرگ سدهمعذلک وجود عبارت مندرج . شود پنجم تعریف شده است در عهد جدید دیده نمی

حاکی از آن 19 : 28و در متی ) که خیلی قدیم است (14 : 13در رسالۀ دوم قرنیتان است که این نوع تفکر ممکن است در تاریخ خیلی قدیم مسیحیت وجود داشته بوده

.)انتهاي مقاله فرهنگ هارپر(است اثبات تثلیث و ارائۀ یک نظریه منطقی براي آن تمام علماي مسیحیت را از قرن

اي داشته باشد چنانکه بعدا ذکر خواهد دوم تا امروز مشغول کرده است بی آنکه نتیجه 14ج ( المعارف بزرگ اسالم ةشد و براي نمونۀ این بحثها مراجعه شود به دائر

.) به بعد508ص

5

ارتباط میان پدر و پسر در تثلیث

. مسئلۀ ارتباط بین پدر و پسر در این تعبیر مسیحی نیز از غوامض الینحل است

پدر و پسر و روح «خواهد بدانم یک کودك مسیحی وقتی عبارت من خیلی دلم میشود و بعدا بتدریج شنود چه تصویري از پدر یا پسر در ذهنش پیدا می را می» القدس

یابد و سرانجام در ذهن یک مسیحی تحصیل کرده و بالغ ل میوچگونه این مفهوم تحپرسم که آیا من از مسیحیان می. شود و دانشمند چه تصوري از این مفهوم پیدا می

رابطۀ خدا به عنوان پدر با عیسی به عنوان پسر چگونه رابطه اي است؟ آیا این پدر و ها و حیوانهاست؟ در این صورت تولید و والدت چه پسري شبیه به پدر و پسري انسان

انگیزه اي دارد؟ آیا سر منشأ آن لذت و کامجویی است مثل انسانها؟ اگر چنین است، چرا خدا همسر خود را از جنس خود انتخاب نکرده است؟ آخر ازدواج خدا با مریم

قول به نظر غیر معاست ) طبق اعتقاد غالب و رایج مسیحیان(که یک انسان معمولی چگونه بوده است که مریم جاازدو هیچ تناسبی وجود ندارد و این می رسد وبین آنها

از آن همچنان باکره ماند؟ اگر این ارتباط صوري نبوده است چگونه نتیجۀ صوري بعدو عملی داشته و فرزندي در رحم مریم پیدا شده است؟ پس نمی توان رابطه را صرفا

زیرا که عمال هم در . انی، معنوي یا رمزي و سمبولیک دانستعقالنی، مجازي، روحممکن است بگویند که رابطه مثل ارتباط انسانها نبوده است . عالم ماده اثر داشته است

بلکه رابطۀ ذاتی و جوهري بوده است مثل حرکت ابرها، طوفان و امواج دریاها، مراه پدر بوده باشد، در این صورت باید پسر در ازل ه. سوزاندن و حرارت آتش

در این صورت چگونه شد . چنانکه حرارت همیشه با آتش است و از آن منفک نیستکه حدود دو هزار سال پیش، این جنبۀ ذاتی خدا از او جدا شد و در رحم مریم قرار گرفت؟ این سواالت پایان ندارد و هیچکدام جواب قانع کننده و عقل پسندي ندارد و

اند بیش ي تجسم خدا به صورت عیسی براي نجات بشر ذکر کردهتوجیهی هم که برا

33

مسیحیت و اسالم

34

از همه غیر معقول و غیر منطقی است، چنانکه خواهیم دید، در اینجا قرآن در یک آیه کند که در آیۀ سوم سورة اخالص را رد میعقاید نادرستکوتاه دو کلمه اي این

تا نه فرزندي آورده است و نه یعنی خداي یگانه و یک» لم یلد و لم یولد«: فرماید میشود و هم شامل مادر یعنی والدت در عربی هم شامل پدر می. خود زاییده شده است

یعنی داراي فرزندي شد و » ولد له ابن«: گویند شود می وقتی پدري صاحب فرزند میخدا نه مرد و نر . یعنی پسري زائید» ولدت ابنا«گویند زاید می وقتی مادري فرزند می

در . که پسر بزاید) مثل حضرت مریم(است که صاحب فرزند شود و نه ماده است دانستند و او را هاي مسیحی حضرت مریم را هم خدا می حقیقت بعضی از فرقه

و در سورة ) 116: 5قرآن سورة مائده : و نیز نکتاریخ کلیسا 258ص(پرستیدند میش نگیرید زیرا که همانا خدا یکی دو خدا براي خوی«: فرماید هم می) 51: 16(نحل که شاید اشاره به تعدد خدایان در نظر مشرکان و مسیحیان باشد که همراه با . »است

هر جزء از عقاید مسیحیان را . خداي قادر مطلق خدا یا خدایانی دیگر هم قبول دارنده بسنجیم تناقض در آن آشکار است که در باال ذکر شد وقتی با اجزاء دیگر آن می

در . از همان قدیم پیشوایان مسیحی را دچار چند دستگی و تفرقه کرده بودنحوي که هاي اسقفها را در قرن چهارم میالدي بر سر مناقشه) 253-5ص (تاریخ کلیساي قدیم

عیسی شرح داده است بعضی ) خدا بودن(و الهوت ) ندبشر بو(هاي ناسوت جنبهعنی قبول نداشتند که خدا به صورت انسان منکر تجسم خدا به صورت انسان بودند ی

دانستند برخی عیسی را بشر در عیسی تجلی کرده است بلکه اصال عیسی را خدا میدانستند نه خدا و جنبۀ الهوتی او را منکر بودند و کلیساي روم همان عقایدي کامل می

مل در مسئله باالخره توافق کا«گوید را داشت که در بیانیۀ نیقیه ذکر شد و میلر میفوق حاصل نشد و حتی تاکنون نیز این تفاوت عقیده موجود است ولی اکثر مسیحیان با کلیساي روم همرأي گردیده معتقد بودند که عیسی مسیح هم انسان کامل و هم

، بقدري این مطلب )254ص (» خداي کامل است یعنی در یک شخص دو جنبه بودویسندگان مسیحی به همین نتیجۀ عجیب دور از ذهن و عقل سلیم است که همۀ ن

گویند چرا باید بنایی بر روي آب ساخت که در هر مانند و نمی می رسند و در می . ریزد لرزش نیمی از آن فرو می

از کشیشان برجستۀ مسیحی گفت خدا از (Arius) میالي آریوس318در سال نسان تولد یافته خلقت جداست و ممکن نیست مسیح را که به زمین آمده و چون ا

ارتباط میان پدر و پسر در تثلیث

35

پسر ) یعنی خداي قادر متعال(پدر . است با خدایی که نمی شود شناخت یکی بشماریمرا تولید نمود یعنی پسر از پدر از نیستی خلق گردید پس مخلوق است و ) یعنی عیسی(

) 240همان ص (از ذات خود پدر نیست و به تمام معنا وي را خدا نتوان خواند در جواب او (Athanasius)ه به نام آتاناسیوس الی اسکندریاماکشیش دیگري از اه

خدا از دنیا جدا نیست و در کائنات حاضر است و چون دید که مردم زیر بار : گفت به دنیا - که با پدر یکی است–گناه گرفتار گردیده اند براي نجات ایشان پسرش را

الص نماید و با خدا مصالحه فرستاد تا جسم بشري به خود گرفته بشر را از قید گناه خپسر اسقفی در آسیاي صغیر در اواسط قرن )(Marcionمرقیون). 243همان ص (دهد

مسیح مانند یک طفل «: گفت دوم میالدي در روم به تبلیغ عقاید خاصی پرداخت و میبه دنیا نیامد بلکه ناگهان چون شخص بالغی ظاهر گردید و خود را خداي حقیقی

لذا خداي این دنیا یعنی خداي عهد عتیق از دست او غضبناك شد و اعالم نمود و یهودیان را شورانید تا او را مصلوب کنند اما مصلوب شدنش ظاهري بود و به نظر

و حقیقت را به یگانه مبشر ) یعنی از قبر برخاست(مردم چنین آمد و لذا او قیام نمود بینید که تا قبل از رسمی می). 192همان ص (» انجیل حقیقی یعنی پولس تعلیم داد

میالدي و حتی تا یکی دو قرن بعد 313شدن دین مسیح در روم به دست قسطنطین در هر گروه یا هر کلیسا براي خود عقایدي و از او اعتقادات مسیحیان تثبیت نشده بود

.خاص داشتاسقفهاي تابع باالخره به زور سر نیزة قسطنطین و اعقاب او و بعدا با فشار پاپها و

که خالصۀ آن ذکر شد شایع گردید و امروزه عقیدة غالب ت انگیزفشگاو این عقیدة در همان قرنهاي اول دربارة تثلیث (Sabelius)اما کسانی مثل سابلیوس . و رایج است

خدا اول خود را چون پدر «: گوید کردند چنانکه او می نظري تا حدي عرفانی ابراز میو باالخره چون روح القدس کشف فرمود و بدین قسم پدر و پسر و و بعد چون پسر

روح القدس سه اقنوم نبودند که با هم از ازل در یک ذات الهی وجود داشتند بلکه سه یعنی . شکل و یا سه اسم بودند که خدا خود را به وسیلۀ آنان ظاهر فرمود و شناسانید

تاریخ کلیسا201ص (» سیح بودازلی و ابدي م) یعنی پسر بودن(ت او منکر ابنی .( معروفش است که ترجیح بند این سخن بسیار شبیه به سخن هاتف اصفهانی در

:گوید می

مسیحیت و اسالم

36

ــا ــر ترســـ ــه دلبـــ ــسا بـــ در کلیـــــارت ــ ــار زن ــه تــ ــه دارد بــ اي کــ

ره بـــه وحـــدت نیـــافتن تـــا کـــی؟ نـــام حـــق یگانـــه چـــون شـــاید لب شـیرین گـشود و بـا مـن گفـت

ــاه ــدت آگ ــر وح ــر از س ــه گ یک در ســـــه آیینـــــه شـــــاهد ازلـــــیــردد بریـــــشم ار او را ــه نگـــ ســـ ما در ایـن گفتگـو کـه از یـک سـو

ــد ــو دربنـ ــه دام تـ ــتم اي دل بـ گفـ هـــر ســـر مـــوي مـــن جـــدا پیونـــد ــا چنــد؟ ــی ت ــر یک ــث ب ــگ تثلی ننــن و روح قــدس نهنــد؟ کــه اب وا ب وز شــکر خنــده ریخــت از لــب قنــدــسند ــا مپـ ــه مـ ــافري بـ ــت کـ تهمـ پرتـــــو از روي تابنـــــاك افکنـــــدــد ــر و پرنـ ــوانی و حریـ ــان خـ پرنیـــد ــه بلنـ ــن ترانـ ــاقوس ایـ ــد ز نـ شـ

که یکی هست و هیچ نیست جز او

ـــــ ا هـــــو وحـــــده ال الـــــه الاین قطعه را با خط نستعلیق زیبایی نوشته بودند و پیش از انقالب در کتابفروشی

د کتب مقدسه در خیابان قوام السلطنه، جنب کلیساي انجیلی پشت ویترین آویخته بودنآري مگر با کلمات عرفاي مسلمان بتوان این معما را حل کرد و سه اقنوم را به سه اسم یا سه صفت یا سه جلوة خدا در سه آینه تشبیه نمود وگرنه آنچه در عقاید رسمی

مثل هندوان، بوداییان، (زیرا مشرکان . مسیحیان است از شرك و بت پرستی بدتر استدانستند که بتها را نمایندة خدایانی می) و اعراب جاهلییونانیان قدیم، رومیان قدیم

همه از یک جنسند، مادي یا معنوي اما مسیحیت به سه خدایی معتقد است که یک آشامد و در خورد می ذات و یک جوهر ندارند، یکی مثل عیسی انسان است وغذا می

شود و و ختنه میکند زندگی می) یا طبق روایات اسالمی شش ماه(بطن مادر نه ماه خداي دیگر ظاهرا روحانی دوگردد و میرد و باز زنده می شود و می بردار مصلوب می

جمع این دو ذات متضاد بسیار غیر عقالیی است و . و معنوي و فوق عالم طبیعی هستند پسر داشتن خدا ابتدا در تعبیرالبته باید گفت که . از عقیدة مشرکان نامعقول تر است

چون آدمیان «:گوید می2 و 1در سفر پیدایش، باب ششم بند . استآمدهیق عهد عتع کردند به زیاد شدن بر روي زمین و دختران براي وشر] یعنی فرزندان حضرت آدم[

ایشان متولد شدند، پسران خدا دختران آدمیان را دیدند که نیکو منظرند و از هر کدام بدین ترتیب پسران خدا نه تنها شکل آدم . »که خواستند زنانی براي خویشتن برگرفتند

ارتباط میان پدر و پسر در تثلیث

37

گیرند آن هم از دختران انسان و نیز در و انسان دارند بلکه شهوت هم دارند و زن میگوید که خدا سلیمان را به پسري خود برگزید و می) 6: 28(کتاب اول تواریخ ایام

اول پادشاهان در حالی که در کتاب. نیز این مطلب تکرار شده است10 بند22در باب ) 7: 38(و در کتاب ایوب . ده که سلیمان کافر شد و بت پرستیدشتصریح ) 33: 11(، که این را مفسران تورات به »و جمیع پسران خدا آواز شادمانی دادند«: نویسد می

).979 ص فرهنگ هارپر(معناي فرشتگان دانسته اند نویسد که در هنگام محاکمۀ عیسی رئیس کهنه می) 61: 14(در انجیل مرقس :و عیسی گفت» آیا تو مسیح پسر خداي متبارك هستی؟«: از او سؤال نموده گفت

من هستم، و پسر انسان را خواهید دید که بر طرف راست قوت نشسته، در ابرهاي « که اند کرده رداشتکاهنان چنین ب مفسران انجیل از این تعبیر رئیس. »آید آسمان می

حداقل در ایام نزدیک به ظهور حضرت عیسی یهودیان معتقد بوده اند که مسیح پسر اما این عبارت در این مورد صراحتی ندارد و ممکن است رئیس کاهنان . خدا است

این تعبیر را از شایعات مربوط به عیسی گرفته باشد و از او پرسیده است که آیا این که تو مسیح و پسر خدایی که برحسب آن انجیل، عیسی پاسخ شایعه درست است

گوید که از قول حضرت عیسی می) 36: 14( مثبت داده است، مرقس در همین باب که زبان مادري -ابا در زبان آرامی. »یا ابا، پدر، همه چیز نزد تو ممکن است«: گفت

در این بند به به معناي پدر است و این کلمه را مرقس -حضرت عیسی بوده استگویند تعبیر پدر من در ترجمه کرده است و اغلب مفسران انجیل می» پدرمن«معناي

مورد خدا در بین یهود سابقه نداشته است و از همین عبارت حضرت عیسی که در انجیل مرقس آمده است نشأت گرفته است و مسیحیان صدر اول هم آن را به تقلید از

)32: 13(در همین انجیل ). 3 ص فرهنگ هارپر(برده اند او به همین معنا به کار عبارت پدر و پسر در مورد خدا و عیسی از زبان حضرت عیسی به کار رفته و در

شود ولی مفسران این هر دو عبارت را این تعبیر دیده می) 27: 11(انجیل متی هم که ) 979 ص ،فرهنگ هارپر(اند مشکوك و اعتبار آنها را مورد سؤال دانسته

). همان(گویند معلوم نیست که واقعا عیسی خود را نسبت به خدا پسر خوانده باشد میعبارت پسر خدا با تعبیر پسر و پدر متفاوت است و در آثار مسیحی قبل از برخاستن

این تعبیر به کار نرفته است ) در روز سوم بعد از صلیب طبق عقیدة آنان(عیسی از گور ا این هم از اختراعات پولس است که نخستین بار در رسالۀ خود به و ظاهر) همان(

مسیحیت و اسالم

38

یعنی زنده شد و به (گوید که وقتی عیسی از بین مردگان برخاست می) 4: 1(رومیان ترجمۀ فارسی این عبارت زیاد واضح . به سمت پسر خدایی منصوب شد) آسمان رفت

: شده است باب اول چنین ترجمه4 و 3نیست ولی در انگلیسی بند دربارة پسر او، خداوند ما عیسی مسیح، از لحاظ بشریت و انسانیتش یعنی از «

نظر جسم به عنوان فردي از نسل داود متولد شد و به دنیا آمد و از نظر قداست الهی و روحانیت با قدرت تمام به عنوان پسر خدا منصوب شد از طریق برخاستن از میان

و . تن از قبر و زنده شدن دوباره، به مقام پسر خدایی رسیدیعنی با برخاس. »مردگانگویند که این نشان میدهدکه در این موقع پسر خدا بودن او مقام مفسران امروزي می

و مرتبه یا وظیفه و شغلی بوده است که بدو تفویض شده بود ولی بعدا این امر به ) 980 ص فرهنگ هارپر(صورت اعتقاد ماوراي طبیعی جازمی بین مسیحیان درآمد

کنند ولی به جاي اینکه از این نظر خود نتیجه گیري درستی بکنند بالفاصله اضافه میکه اینکه خدا او را به عنوان پسر خود منصوب کرد به معناي آن نیست که عیسی اول

گویند لهی ارتقا یافت چنانکه برخی مبتدعین مسیحی میبشر بود و سپس به مقام ابن ال بدین معناست که عیسی وظیفۀ نجات بشر را هم در این موقع به دست آورد که بلکه

) 11: 1(گویند اینکه در انجیل مرقس معذلک می. اي بود بر دوش او وظیفۀ تازهآوازي از آسمان در «گوید بعد از تعمید یافتن عیسی از حضرت یحیی معمدان می

در حقیقت این » از تو خوشنودمپسر محبوب من هستی که] یعنی عیسی[رسید که تو وظیفه را که بعد از رستاخیر عیسی بدو داده شده بود به عقب برده و به ابتداي رسالت

در حالی که زندگانی عیسی پیش از ) 980 صفرهنگ هارپر(اند او منتقل کردهنداشته است و کلیسا بعد از ) نجات بخشی(رستاخیر از میان مردگان جنبۀ مسیحایی

ز عیسی او را بدین مقام و وظیفه شناخته است و قبل از آن عیسی جنبۀ پیامبري رستاخی لوقا و11 : 21 و 57 : 13 در متی چنانکه(و خدمت داشته است یعنی نمایندگی خدا

و 13: 3اعمال رسوالن درو او را نبی 17 : 9 و 44 و19 : 4 و یوحنا 19: 24و 24 : 4یک بار دیگر )7 : 9 ( مرقسر انجیل د. )بداهللا نامیده اند خدا یعنی عة او را بند26

باز (Transfiguration)وقتی عیسی تغییر قیافه و لباس عجیبی یافت آمده است که گویند این و مفسران می. »آوازي از ابر در رسید که این است پسر محبوب من«هم

دوباره پژواك یافته است درواقع تکرار همان واقعۀ زمان تعمید است که در اینجا یعنی این واقعه دوبار رخ نداده است بلکه همان دفعه اول ) 980 ص فرهنگ هارپر(

ارتباط میان پدر و پسر در تثلیث

39

اتفاق افتاده است و در هر حال عیسی هرگز عنوان پسر خدا را براي خود به کار نبرده ) 62و 61 : 14(و عبارتی را که از انجیل مرقس ). همان(و چنین ادعایی نکرده است

، چنانکه گفتیم »من هستم«: نقل کردیم که در پاسخ رئیس کاهنان گفتدر باال، )همان(ام منظورش این است که عنوان مسیح و پسر خدا را تو به من دادي، من نگفته

این مطلب صریحا ) 71 و 70: 22(و انجیل لوقا ) 64و 63: 26(چنانکه در انجیل متی اضر در هنگام صلیب شدن عیسی طبق و اینکه جمعیت ح) همان(گفته شده است

اعتباري » اگر پسر خدا هستی از صلیب فرود بیا«زدند فریاد می) 40: 27(انجیل متی شود معلوم می) 30 و 29: 15(ندارد زیرا که در مقایسه با معادل آن در انجیل مرقس

).همان(مردم سخنی از پسر خدا بودن نگفته بودند پخت پولس امروزي غرب پسر خدا شدن عیسی دست برحسب نوشتۀ محققان

است و در اناجیل به طور فرعی انعکاس یافته است، زیرا که بنا به تحقیق محققان غربی و مفسران انجیل قدیمی ترین ذکري که از سه اقنوم با هم در یکجا شده است

گوید ت که مییعنی آخرین بند این رساله اس) 14: 13(در رسالۀ دوم پولس به قرنتیان و شرکت روح القدس با جمیع شما - و محبت خدا-فیض عیسی مسیح خداوند«که در این قسمت عیسی مقدم بر خداي پدر ذکر شده است و سپس در انجیل .»باد

هم از قول عیسی گفته شده است ) 19: 28(متی که بعد از آن رساله نوشته شده است و ایشان را به اسم اب و ابن ] یعنی مسیحی کنید[د بروید همۀ امتها را شاگرد سازی«که

و محققان این دو بند را مقدمۀ اعتقاد سنتی مسیحیان طبق . »و روح القدس تعمید دهیدفرمول بندي شوراهاي نیقیه و کالسدون و سایر شوراهاي قرون چهارم و پنجم میالدي

مثال اعمال رسوالن (ید دانند، گرچه در دو بند فوق و بندهاي دیگر کتب عهد جد میهیچ صراحتی وجود ندارد، که این سه اقنوم یکی هستند ) و غیره16: 8 و 38: 2 ) 1099همان ص (

خالصه آنکه محققان جدید غربی در دو قرن گذشته با استفاده از هرمنوتیک و یعنی نقادي متن براي یافتن صورت اصلی متون، نقد (روشهاي نقادي کتاب مقدس

ریخی براي تعیین تاریخ و چگونگی تدوین متن و مشخص کردن مؤلف واقعی یا تافرضی آنها و منابع آنها، نقد ادبی براي بررسی زبان، سبک، نوع ادبی، دستورزبان، لغات به کار رفته، چگونگی نقل روایات و پرداختن شخصیتها و امثال آنها، نقادي

قد روایی براي تعیین چگونگی فراهم شکل و فرم متن و چگونگی شکل گیري آن و ن

مسیحیت و اسالم

40

شدن متن و شکل نهایی آن و دست آخر نقادي متن از نظر پذیرش به عنوان کتابی بسیاري از ) مقدس و منبع شریعت و قانون با توجه به همۀ منابع داخلی و خارجی آن

اعتقادات بنیادي مسیحیت و از جمله تثلیث را مورد تردید قرار داده اند و سعی فرهنگ (اند بفهمند که چگونه این عقیدة غیر عقالیی به مسیحیت راه یافته است ردهک

و معذلک در این کالف سر در گم مانده اند چونکه ) 133 تا 129 ص هارپرتوانند به عنوان مسیحی منکر این اعتقادات شوند زیرا که کلیسا آنها را طرد نمی

ستادي دانشگاه مقامات باالیی در کلیسا یا خواهد کرد و اغلب این محققان عالوه بر اآوردند که همۀ بایست به قرآن رو می و البته اگر منصف بودند می. کنیسۀ یهود دارند

فرماید این مشکالت را یکجا حل کرده و فقط در یک آیه از یک سوره کوچک میکند تا تثلیث را با همین سخن کوتاه باطل میتناقضات و تمام »لم یلد و لم یولد«

اي دیگر الزم نباشد این همه دانشمند عقل خود را به سفاهت بکشند تا عقیدهناپذیرفتنی را توجیه کنند و هر سال صدها کتاب در این زمینه بنویسند و دست آخر

. هم ناکام و زیانکار گردند: مثال نک. در قرآن اعتقاد به اینکه عیسی پسر خداست شدیدا رد شده است

) 31 و 30 : 9توبه ( ونیز در قرآن .27 و 26 : 21 وانبیاء 95 تا 88 :19مریم اند عزیر پسر خداست و نصارا گفته اند که مسیح پسر یهودگفته«: می فرمایدکهاز این آیه چنین بر می آیدکه .»لعنت خدا بر آنان بادکه دروغ به هم بافته اند . خداست

رب عزیر یعنی عزرا را پسر خدا و قابل پرستشیهود درآن زمان حداقل در یث کاهنی ،عزیر. اند اند همانطور که درعهد عتیق سلیمان را پسر خدا دانسته می دانسته

بزرگ یا نبی بود که بعد از اسارت یهود تورات و کتب مقدسۀ آنها را که از دست . ه عزرا ختم شدرفته بود دوباره نوشت و میگویند تورات از موسی شروع و ب

6

روح القدس

در قرآن . مسیحیان با هم فرق دارد در عقاید مفهوم روح القدس در قرآن وغافر (فرستد فرشتۀ وحی است که خدا بر پیامبران فرو می) روح پاکی(روح القدس

نیز نامیده است و می گوید خدا قرآن را ) روح درستکار(و او را روح االمین ) 15 : 40نازل ) 193 : 26شعراء (یا روح االمین ) 102 و 2 : 16ل نح(به وسیلۀ روح القدس

و 253 و 87 : 2بقره (فرموده است و عیسی را هم خدا با روح القدس تایید کرده است اورا جبریل نامیده و می گوید هر کس با ) 97 : 2( در سورة بقره .)110 : 5مائده

بقره ( با او دشمن است جبریل و پیامبران و مالئکه و میکائیل دشمن باشد خدا همو می گوید خدا ) 10 : 12 و لوقا 29 : 3 مرقس ، 32 :12 متی :نک نیز، 98 : 2

) 4 :66تحریم (وجبریل و مومنان صالح و فرشتگان یار و یاور حضرت محمد هستند داند یا جبریل را باالتر از سایر فرشتگان می) یعنی روح القدس(و ظاهرا قرآن روح

) 4 : 97 و قدر 38 : 78 ، نبأ 4 : 70 ، معارج 4 : 66 ، تحریم 97 : 2ره قب(در تورات مکرر از روح خدا یا روح خداوند سخن رفته است که حاکی از

امور ، قوت پیش بینی و ادارة )3 : 6پیدایش (، تقوا )2 : 1پیدایش (خلاقیت خدا و قدرت نبوت و ) 31 : 35 و 3 : 31خروج (، حکمت و معرفت )38 : 41پیدایش (

که ظاهرا منظور از آنها غالبا همان روح القدس ) 2 : 24 و 29 : 11اعداد (پیشگویی . است

یا فقط روح ) 22 : 3لوقا (یا روح القدس ) 16 : 3متی (در اناجیل روح خدا شود و عیسی به کمک روح خدا مانند کبوتري بر عیسی نازل می) 10 : 1مرقس (

و می گوید که روح خداوند بر من ) 28 :12متی (کند ا را از تن مردم خارج میدیوهچنین بر می آید که جبرئیل ) 35 و 26 : 1(و از فحواي انجیل لوقا ) 18 : 4لوقا (است

. و روح القدس یکی نیستند

41

مسیحیت و اسالم

42

آمده است که عیسی ) 7 : 16 و 26 : 15 ، 26 و 16 : 14(ا در انجیل یوحنز پدر می خواهم که تسلی دهندة دیگري به شما بدهد تا همیشه با شما گوید من ا می

بماند و او را که پدر به اسم من می فرستد همه چیز را به شما تعلیم خواهد داد و تا من پس رفتن من براي شما مفید است چون او را نزد شما . نروم او نزد شما نخواهد آمد

. می فرستمبه تسلی دهنده ترجمه شده است در یونانی اي که در این آیات کلمه

Paraklētos و) 26 : 15 و 17 : 14یوحنا (است که آنرا به صورت روح راستی این کلمه در سریانی به صورت فارقلیطا . نیز نامیده است) 26 : 14یوحنا (روح القدس

ن احمد مسلمانان می گویند که فارقلیط هما. و در عربی به صورت فارقلیط آمده استو . می گوید نام حضرت محمد در انجیل بوده است) 6 : 61صف (است که در قرآن

است به معناي بسیار periklutos گویند این کلمه یونانی تحریف شدةمحققان میستوده که ترجمۀ احمد است و به دالئل بسیار ثابت کرده اند که فارقلیط همان احمد

و یکی از دالئل آنها این است که در ابتدا کلمۀ است نه تسلی دهنده یا روح القدسهاي نخستین میالدي مدعی دانستند و لذا کسانی در سده فارقلیط را اسم خاص می

177در (Mentanius)شدند که فارقلیط هستند، مانند مانی در قرن سوم و مینتانیوس عهدین تألیف رسالۀ چراغ نوشتۀ سید محمود حسینیان و کتاب بشارات : نک(میالدي

) دکتر محمد صادقیروح القدس را به صورت ) 39 و 33 و 17 و 4 : 2(در کتاب اعمال رسوالن

فرشتۀ وحی و تایید خدا بر عیسی و بر مومنان می یابیم که به تصویر قرآن نزدیکتر است و مسیحیان می گویند که روح القدس حاکم بر کلیسا یعنی جمع مومنان است و

کند و در اسالم هدایت فقط کار خداست و پیامبران فقط موظف به میآنها را هدایتتبلیغ و ابالغ حقیقت هستند و مسئول پذیرفتن یا نپذیرفتن آنها از طرف مردم نیستند

، شوري 23 : 35 ، فاطر 56 : 18 ، کهف 48 : 6 ، انعام 99 : 5 ، مائده 272 : 2بقره (اما اینکه مسیحیان . تواند واسطۀ فیض الهی باشد و لذا روح القدس می) و غیره48 : 42

روح القدس را یک وجود جدا و در عین حال متحد با خدا می دانند و در تثلیث یکی از اقانیم ثالثه شمرده شده است مبناي صحیحی در اناجیل ندارد و از نظر اسالم هم

.مردود است

7

مریم عذرا

وضعیت حضرت مریم در نظر مسیحیان و در اناجیل و کتب عهد جدید بسیار ستایند و براي او زانو از یک طرف مسیحیان عموما حضرت مریم را می. مبهم است

خواهند و این کارها کمتر از عبادت خدا برند و از او نیاز می زنند و به او نماز می میهاي او را در کلیساها و مجسمه. شمارند ریبا نوعی خدا مینیست، یعنی مریم را تق

کنند، معذلک او را رسما دارند و در برابر او تعظیم یا سجده می هاي خود نگه می خانهتاریخ (دانستند دانند گرچه در قدیم فرقه هایی بوده اند که او را خدا می خدا نمی

اند دایان را به سه عدد منحصر کرده معلوم نیست چرا تعداد خ.)258 ص کلیساي قدیم عقاید خود یعنی به مجموعۀ (pantheon)و حاضر نشده اند که مریم را هم به پانتئون

طبق آئین -در حقیقت به مریم از این لحاظ. خدایان مورد اعتقاد خویش بیفزایند ظلم شده است زیرا که او خدائی زاییده است و زنی که خدا بزاید باید -خودشان

آخر بین مادر و فرزند باید سنخیتی باشد یعنی تجانس داشته باشند . خود نیز خدا باشداگر فرزند، خداست مادر هم باید خدا باشد و اگر مادر، بشر معمولی است باید فرزند

بهتر بود مریم را هم به خدایان سه . او هم بشر معمولی باشد، این قاعدة طبیعت استشد درست می) چهارخدایی(تربیع ) سه خدایی( به جاي تثلیث کردند تا گانه اضافه می

که هر کدام یک گوشۀ مربع را بگیرند و استحکام بیشتري در کرسی خدا سازي .ایجاد شود که لنگی نزند و نلغزد و کج نشود

ترجمۀ علی اصغر تاریخ جامع ادیان در کتاب (John B. Noss)جان ناس لیساي غرب مریم را از آن جهت احترام در ک«: نویسد می) 437ص (حکمت

نسبت ) مادري(یت گذارند که مادري است عذرا و داراي احساسات و عواطف ام میمریم را ) یعنی کلیساهاي ارتودکس(ولی در کلیساهاي مشرق . به فرزند خود عیسی

43

مسیحیت و اسالم

44

دانند که در کنند و او را موجودي فوق بشر می به عنوان مادر خداي تعالی پرستش میت در پیکر جنین عیسی امتزاج و تجست و الوهیم یافترحم او بشری« .

او شوهر و . اما وضع مریم در اناجیل و کتب عهد جدید از این هم بدتر استنامزدي دارد به نام یوسف نجار ولی هنوز عروسی نکرده اند که مریم از روح القدس

ده است و این با قداست مریم در قرآن سخن از شوهر مریم گفته نش. شود آبستن میزنی که بناست خدا بزاید چرا شوهر کرده است؟ اگر دختري . آید بهتر جور در می

چون با داشتن شوهر حداقل مردم . کرد بود بدون شوهر اهمیت بیشتري پیدا می می 45: 1 ، یوحنا22: 4لوقا (شناختند، چنانکه از انجیلها عادي شوهر او را پدر فرزند می

و دیگر به فکر نمی افتادند که مریم باکره چگونه آبستن شده و . آید بر می) 42: 6و یوسف نجار وقتی فهمید نامزدش گوید در انجیل متی باب اول می .خدایی زاییده است

خواست ) یعنی پرهیزگار و پاکدامن بود(حامله شده چون مرد عادل و صالحی بود بر او ظاهر شد و ) نه در بیداري(» خواب«رشتۀ خدا در مخفیانه او را طالق دهد اما ف

و یوسف . گفت دربارة مریم فکر بد نکن زیرا که او از روح القدس حامله شده استوقتی از خواب بیدار شد سخنان فرشته را عمل کرد و تا عیسی به دنیا نیامد با مریم

و البد به هیچکس بروز است پس یوسف به خواب خود اعتماد کرده . عروسی نکرد. استنداده است که مریم زنش فرزندي دارد که از او نیست بلکه از روح القدس

. کجا فهمیدند که مریم باکره بود که عیسی را زاییدگویندکه از هیچیک از اناجیل نمیشوهرش که حرفی نزده پس چه کسی به انجیل نویسها این مطلب را خبر داده است؟

گوید که او شوهر گوید بلکه به طور تلویحی می هر مریم نمی از شویقرآن سخنمریم چون عیسی را زایید او «: گوید می) 28 : 19(زیرا که در سورة مریم . نداشته است

یعنی (قوم او . کرد حمل می) در بغل گرفته(را نزد قوم خود آورد در حالی که او را اي خواهر هارون نه . ي آورده اياي مریم چیز تهمت آمیز« :به او گفتند) خویشانش

این تعبیر قرآن صراحت دارد بر آنکه مردم . »پدرت مرد بدي بود و نه مادرت بد کارهدانستند که چنین گفتند، چون اگر شوهر داشت، چنانکه در او را صاحب شوهري نمی

کرد و کسی اصال به فکر آمده است تهمت را از او دور می) 42: 6(انجیل یوحنا و مریم «: و دلیل دیگر آنکه در قرآن فرموده است. نمی افتاد که مریم را سرزنش کندو همین تعبیر باز هم در ) 12 : 66سورة تحریم (» ابنت عمران التی احصنت فرجها

مریم ابنت عمران تکرار شده است در این دو آیه نگفته است ) 91: 21(سورة انبیاء

مریم عذرا

45

بلکه مخصوصا تأکید کرده است ) که پاکدامن بودمریم دختر عمران(التی احصنت که باز هم صراحت دارد ) رج خویش را پاك نگاه داشتفیعنی (» احصنت فرجها«که

) 42: 3(همچنین در سورة آل عمران . که مریم هرگز با مردي آمیزش نکرده است او یعنی فرج ظاهراتصریح شده است که مریم را خدا پاك و طاهر قرار داده بود

حال این کلمات . آلوده به خون حیض و نفاس یا آلوده به آمیزش با مردان نبودي مریم نه تنها شوهري به نام ارعبارات انجیلها مقایسه کنید که بگهربار قرآن را با

ا فرزند یوسف به شمار آورده اند ، یوسف تراشیده اند بلکه از آن بدتر اینکه عیسی ر )16 : 1متی : نک ( روح القدسرزند مریم و نه فرزندنه ف

هاي غیر در قرن نوزدهم در اثر پیدایش و گسترش علوم و فنون جدید و فلسفهدینی یاوه هایی دربارة حضرت مریم در مغرب زمین رواج یافت که در نتیجه پاپ و

که پاپ اصل اعتقادي طهارت 1854شوراي واتیکان دو اعالمیه صادر کردند یکی در را پیش کشید که برحسب آن نه تنها طهارت (Immaculate Conception)حمل

حمل و تولد عیسی بلکه طهارت حمل مریم به عنوان یک اصل اعتقادي کلیساي کاتولیک اعالم شد یعنی والدت مسیح از زنی با کره و پاك و مبرا از گناه اصلی و نیز

1950اعالمیۀ دوم در . ه شدتبرئه مریم از هر گونه خباثت و حتی از گناه اصلی پذیرفت را (Assumption of the Virgin Mary)اعتقاد به صعود مریم عذرا به آسمان

اعالم کرد یعنی حضرت مریم هم مانند عیسی بعد از مرگ به آسمان صعود کرد و لذا . گیرند اوت را به یاد بود صعود مریم جشن می15روز

8 هاي عیسی نسب نامه

دو شجره نامۀ کامال متفاوت براي عیسی ساخته اند تا او را از نسل هادر انجیلد که مسیح باید از نسل پنداشتن داود قلمداد کنند زیرا که گویا یهود در آن زمان می

شود که عیسی اما هر دو شجره نامه بدین جا ختم می).1 : 11نک اشعیاء (داود باشدشود در حالی یعنی نسب عیسی به پدر خوانده اش منتهی می. ر یوسف نجار استپس

فرماید پسر خوانده هرگز پسر کسی محسوب نمی شود و این نسبت فقط که قرآن میو لذا در آئین اسالم پسر ) 37 و 4: 33سورة احزاب (لفظی و ظاهري است نه واقعی

تواند با شوند و پدر خوانده می نه محرم میبرند و نه ارث می) و دختر خوانده(خوانده پس ) 37: 33احزاب (زن پسر خواندة خود اگر او را طالق داده باشد ازدواج کند

و . استدالل متی و لوقا که خواسته اند به زور نسب عیسی را به داود برسانند باطل است است او پسر این یک واقعیت عینی است یعنی با گفتن اینکه فالنی پسر خواندة من

اما دو نسب نامه ). 2 : 58و مجادله 5و 4: 33احزاب : نیز نک(شود واقعی من نمیو دوم در انجیل آمده است) باب اول( ساخته اند یکی در انجیل متی براي عیسی که اي

که این دو به قدري اختالف دارند که خود مسیحیان، مفسران ) آخر باب سوم(لوقا متی اجداد عیسی را از ابراهیم . ان مسیحی امروزي را حیران کرده استانجیل و محقق

تا خود عیسی به سه طبقه یا گروه تقسیم کرده و نام افراد هر طبقه را بر شمرده است و یعنی موقعی - طبقه و از داود تا جالي بابل14گوید تمام طبقات از ابراهیم تا داود می

طبقه و از جالي بابل تا مسیح 14 نیز -ارت به بابل بردکه یهودیان را بخت النصر به اسبا یک حساب سرانگشتی هر کس این سه عدد را با هم جمع بزند . طبقه است14هم ). شود که شامل خود حضرت ابراهیم و خود حضرت عیسی هم می(شود نسل می42

مفقود است و نام ذکر کرده است یعنی یکی از آنها41اما خوشمزه این است که متی هاي فراوان آن هاي اصلی انجیل متی به یونانی و ترجمه این اشکال در تمام نسخه

47

مسیحیت و اسالم

48

که(Codex Bezae) مجموعۀ بزايموجود است، البته بجز در نسخۀ معروف به ین در سایر نسخه ها به هم. اصال نسب نامۀ حضرت عیسی را در انجیل متی ندارد

گویا در قرن پنجم یا ششم میالدي نوشته ايبز عۀمجمو اینصورت آمده است و شده و فقط شامل اناجیل اربعه و اعمال رسوالن است و اکنون در دانشگاه کمبریج

1046 ص(این نسخه اختالفات بسیار با سایر نسخ اناجیل دارد . شود نگه داري می التین بهو هم) چپ در سمت( اناجیل هم به یونانی در این مجموعه،) فرهنگ هارپر

آمده است و در این نسخه نسب نامۀ مسیح از انجیل متی حذف ) در سمت راست( .) تالیف موریس بوکاي الکتب المقدسهسةراد 111ص (شده است

اما عجیب تر از این مطلب آن است که در انجیل لوقا نسب نامۀ عیسی با انجیل است 57هاي بین ابراهیم تا عیسی در لوقا اول آنکه تعداد نسل. متی فرق فاحشی دارد

و تفاوت ). با خود ابراهیم و عیسی( نسل است 42که در متی چنانکه دیدیم در حالی. شود سال می750 بالغ بر - سال حساب کنیم50 اگر هر نسلی را - نسل15آن یعنی

ه در کتاب و اینک. توان میان این دو حساب برقرار کرد توافقی نمیبنابراین هیچگونه نوشته است که نسب نامۀ ) 131 بیروت ص 1926چاپ (تفسیر انجیل متی به فارسی

متی از طرف پدر ونسبت نامۀ لوقا از طرف مادر است وجهی ندارد چون که در هر دو رسانند نه به مریم وانگهی مریم و انجیل صریحا نسب عیسی را به یوسف نجار می

سال فاصله با هم 750کردند و زمان زندگی می در یک - شوهر فرضی او-یوسفاز این . نداشتند حتی اگر این فاصله را نصف یا ربع هم کنیم باز هم جور در نمی آید

عجیب تر این است که نسلهاي مذکور در این دو انجیل از ابراهیم تا داود تا حدي ند از سألتئیل و مشابه است اما از داود تا عیسی فقط سه نام مشترك دارند که عبارت

نجیل متی سه نسل بین یورام ضمنا در ا. زروبابل و یوسف و بقیۀ همه با هم فرق دارند بین داود و جالي 14حذف شده است تا عدد ) که در متی عزیا آمده است(یا رو عز

).12 و 11: 3کتاب اول تواریخ ایام : نک(بابل درست شود بازیهاي 42 و 14 با عدد (Danielou)انیلو یکی از مفسران به نام کاردینال د

از قبیل کارهاي (حروفی و عددي کرده تا اهمیت این شجره نامه را نشان بدهد و در ) کنند هاي اسماعیلیه و حروفیه و بابیه با حروف و اعداد می بچگانه اي که فرقه

مسیح بیرون گوید که آنها از بایگانی اسناد خانوادة مورد اختالف دو شجره نامه میگوید اما نمی). الکتب المقدسه فی ضوء المعارف الحدیثهسةراد 115ص ( آمده است

هاي عیسی نسب نامه

49

که چرا دو شجره نامۀ مختلف در دست این خانواده بوده است و مدرك معتبري هم عالوه بر آن لوقا درنسب نامۀ خود از آدم تا ابراهیم . براي این نظر ارائه نکرده است

به اسامی مندرج در تورات اضافه کرده است که آن را بین ارفکشادرا) قینان(یک نام ) 13 و 12: 11(قرار داده است و این نام اضافی در سفر پیدایش ) یا شالح(و صالح

نه در متن عبري ماسوره اي و نه در متن سامري و گویا در ترجمۀ یونانی ،وجود نداردمان یونانی این نام را از باب پنجم سفر یعنی مترج،سبعینی به اشتباه اضافه شده است

متن سبعینی اند و لوقا هم از از خطاي حافظه اضافه کرده) 14 تا 9بندهاي (پیدایش زیرا که چهار انجیل نویس یونانی زبان بودند و از ترجمۀ یونانی عهد . گرفته است

که شاید ) بیروت1926چاپ (یتفسیر فارسی انجیل مت در .کردند عتیق استفاده مینویسد که در تلمود مریم را دختر می) 131ص (نوشتۀ مستر هاکس امریکایی باشد

هالی دانسته اند و لذا لوقا که نوشته است عیسی بر حسب گمان خلق پسر یوسف بن در -نوشت مریم بن هالی هالی بوده در حقیقت اشتباها اسم یوسف را نوشته و باید می

: عبارت او این است-ر خود ازدواج کرده استغیر این صورت یوسف با خواهقصد از . عیسی بر حسب گمان خلق پسر یوسف بود ولی فی الحقیقه پسر هالی بود«

ظاهرا (» باشد لفظ پسر در عبرانی پسر حقیقی فقط نیست بلکه پسر ارشد هم می اظهار الحقمرحوم رحمت اله بن خلیل الرحمن هندي در کتاب ). منظورش نوه است

وتناقض مهم را درکتاب مقدس اختالف 125 هجري قمري به عربی1280در غلط فاحش است که در این کتاب یافته و ذکر کرده 110این غیر از و برشمرده است

چاپ شده ) بوسیلۀ دارالکتب العلمیه( این کتاب در لبنان ).118 تا ص 61ازص (استود از کشیشان ممتاز و تحصیل فخراالسالم که خ .است که مرکز مسیحیان عرب است

کرده و مبرز فرقۀ آشوري ارومیه بود و در زمان ناصر الدین شاه مسلمان شد در کتاب هجري قمري در دو جلد 1313 تا 1310که در بین انیس االعالم فی نصرة االسالم

.)203 تا 156از ص 1ج( ذکر کرده است این اختالفات و غلطها را هم نوشته استکه بین متی و ، مربوط است به شجره نامۀ عیسی51 تا 46ین دو کتاب اختالفهاي در ا

:لوقا شش اختالف را برشمرده استار طبق متی پسر یعقوب است و طبق لوقا پسرهالیلاوآنکه یوسف نج ، آنکه عیسی طبق متی از اوالد سلیمان است و طبق لوقا از اوالد ناتان بن مدو

،ت سلیمانداود برادر حضر

مسیحیت و اسالم

50

آنکه طبق متی پدران مسیح از داود تا جالي بابل سالطین مشهوري بودند مسو ،و طبق لوقا سالطین مشهور نبودند بجز داود و ناتان

،آنکه طبق متی سألتیئیل پسر یکنیا بوده است و طبق لوقا پسر نیري چهارم بوده ریسا وقال وطبق است بوده ابیهود متی طبق زروبابل پسر اسم آنکه پنجم

،است طبقه 41 طبقه است طبق متی و 26 آنکه نسلهاي مسیح از داود تا عیسی ششم

. است طبق لوقااعتقاد مسیحیان این است که چهار انجیل نویس و سایر نویسندگان عهد جدید

اما بسیار . کتابهاي خود را با تأیید روح القدس نوشته اند یعنی به الهام روح القدسست که روح القدس که به عقیدة آنها با عیسی و خدا در یک ذات متحد عجیب ا

است از نسب عیسی بی خبر است و گویی اصال عیسی را نمی شناسد وگرنه چگونه ممکن است دو شجره نامۀ مختلف را با این همه تناقض به دو انجیل نویس الهام کرده

باشد؟گویند مسیحیان می) 189ص (فخر االسالم و ) 69ص (رحمت اهللا هندي

کنندکه احتماال متی نسب یوسف نجار را امروزه این اختالف نسب را چنین توجیه مینوشته و لوقا نسب مریم را و یوسف داماد هالی بوده است که چون هالی پسر نداشته

البته براي این توجیه هیچ سند و مدرك و دلیلی . است داماد را به هالی نسبت داده انداند که ئه نکرده اند و فخراالسالم و رحمت اله هندي پنج ایراد به این توجیه گرفتهارا

جمله این است که اگر لوقا نسب مریم را نوشته است که مادر حقیقی عیسی از آنبوده است پس عیسی از اوالد ناتان بن داود است نه سلیمان بن داود در حالی که

، 30 : 2 ، اعمال رسوالن 42 : 7انجیل یوحنا (شدبایستی از اوالد سلیمان با مسیح می و البته اگر لوقا )1 : 11 و اشعیاء 10 و9 : 22خ ی اول توار، 16 تا 12 : 7دوم سموئیل

. نسب یوسف را هم نوشته باشد باز این ایراد وارد استار زن آمده است که مادر هدیگر آنکه گفته اند در نسب نامۀ متی فقط نام چ

زن مادر عوبید ودر فارص، راحاب مادر بوعز، راعوتتامار ما(د عیسی بودند اجداکه در مورد هر چهار تن در تورات و عهد عتیق ایراداتی وارد شده ) اوریا مادر سلیمان

پیدایش( اوریا هر دو از راه زنا آبستن شدند زنجمله اینکه تامار و است از آنو راعوت هم هنوز با بوعز ازدواج ) به بعد13: 11ل به بعد و دوم سموثی13: 38

هاي عیسی نسب نامه

51

و ضمنا از طایفۀ مؤابی بود که ) کتاب روت باب سوم(نکرده بود که با او خوابید رسد که به ویژه که نسب مؤابیان به مؤاب می) 3: 23تثینه (مسیح نباید از نسل او باشد

و قاموس کتاب 6 تا1: 2یوشع (وراحاب هم زانیه بود . از دختر لوط به زنا زائیده شد روح القدس به متی الهام کرده است که نام این چهار زن گویی که .)404 ص مقدس

را که دربارة آنها حرفهایی هست مخصوصا ذکر کند تا معلوم شود که نسب این اما قرآن عیسایی را . دانند چندان درخشان نیست عیسی که مسیحیان او را خدا می

و ) نه دختر هالی یا کسی دیگر(کند که مادرش مریم دختر عمران بود معرفی میکه ) 28: 19 و مریم 35: 3آل عمران : نک (برادري هم داشته است به نام هارون

حضرت عیسی را بهتتصریح شده است پدر مریم مرد پرهیزگاري بوده است ونسب و 22ترجمۀ فارسی صص (ن ضمنا در دیاتسرو). 20-48 بند : نک(رساند ابراهیم می

نسب نامۀ لوقا را جسمانی از پشت و نسب نامۀ متی را روحانی خوانده است و من ) 23 . معناي نسبت جسمانی و نسبت روحانی را نفهمیدم

اند یا اي براي عیسی جعل کرده ها هر کدام نسب نامه خالصه آنکه انجیل نویساهرا هیچکدام از کار دیگري خبر نداشته نفهمیده از این و آن به دست آورده اند و ظ

خواسته اند نسب کردند و با این کار می هاي خود را هماهنگ می است وگرنه نوشتهعیسی را به داود برسانند تا یهود قانع شوند که عیسی همان مسیح است که باید از نسل

اند چشم او را کور اما بیچاره ها آمده اند زیر ابروي عروس را بردارند زده . داود باشد عیسی به داود شک و تردید شدیدي تهاي جعلی در نسب اند و با این شجره نامه کرده

و را به اند وانگهی اگر عیسی پسر خداست دیگر چه ضرورتی دارد که ا ایجاد کرده ؟ زور به داود منسوب کنند

تا 35: 12، مرقس 44 تا 41: 22متی (از قضا بحسب نوشتۀ سه انجیل همرأي زبور داود منکر 110عیسی خود با توجه به بند اول از مزمور ) 44 تا 41: 20 و لوقا 37

ها برخالف نظر خود عیسی نامه پس این نسب. شده است که مسیح پسر داود باشد . درست شده است

چه . ها بحث برانگیز است از آن گذشته از نظر واقعیات عینی هم این شجره نامهم وفات کرده . ق1821م متولد و در . ق1996د حضرت ابراهیم در طبق روایات یهو

و طبق سفر پیدایش ابراهیم در ) 8کشف اآلیات کتاب مقدس نوشته یانگ ص (است بعد از آن رحلت کرده است یعنی از حضرت 2123 بعد از خلق آدم متولد و در 1948

مسیحیت و اسالم

52

مقایسه با کشفیات سال طول کشیده است که این مدت در3944آدم تا میالد مسیح . جدید بسیار اندك است

9

ها دربارة حضرت مریم لحن انجیل

در اناجیل فعلی متأسفانه دربارة حضرت مریم لحنی که درخور او باشد دیده زیرا که مرقس ازمریم، مادر . در انجیل مرقس لحن از همه بدتر است. شود نمی

چنان سخن - فرزندان یوسف نجار-حضرت عیسی و نیز از برادران حضرت عیسی بلکه مثل مخالفان عیسی ،هیچکدام به آن حضرت ایمان نداشتندگوید که گویی می

وقتی به عیسی ). 35 تا 32: 3مرقس (دانستند او را جن زده یا رئیس دیوها میگویند مادر و برادرانت بیرون در منتظرند تا ترا به خانه ببرند، عیسی گفت مادر من می

همینها هستند که اینجا در اطراف من و برادرانم کیانند؟ مادر و برادران و خواهران من ). یعنی به من ایمان آورده اند(آورند نشسته اند و ارادة خدا را به جا می

تواند بدین معنی تفسیر شود که مریم و فرزندانش به عیسی ایمان این سخن می کند نداشتند و ارادة خدا را به جا نمی آوردند و گذشته از این مرقس تصریح می

که علت آنکه مادر و برادرانش آمده بودند او را به خانه ببرند این بود که او ) 21: 3( او دیوانه شده است یا طبق Good News Bibleیا طبق ترجمۀ انگلیسی (بیخود شده

انوادة مسیح این که نشان می دهد که خ ) به سرش زده و خل شده استNIVترجمۀ آیا این است برداشت مرقس از ) 611ارپر ص فرهنگ ه(تهمت ها را پذیرفته بودند

) 50 تا 46: 12(علت آمدن مادر و برادران عیسی براي بردن او به خانه؟ در انجیل متی هم این مطلب آمده است ولی لحن آنها کمتر گزنده ) 21 تا 19: 8(و انجیل لوقا

ه مؤمنان به من پاسخ عیسی که گفته اینها مادر و برادر و خواهر من نیستند بلک. استخویشان من هستند ظاهرا به علت آن بوده که عیسی از این رفتار مادر و برادرانش ناراحت شده و انتظار داشته که آنها هم به او ایمان آورند و در حلقۀ مؤمنان به او بنشینند، نه آنکه با مخالفان همصدایی یا همدلی کنند و بخواهند به اصطالح دعوا را

اگر چنین باشد بسیار جاي تعجب دارد، زیرا که مریم از همان هنگام که . ختم کنند

53

ممسیحیت و اسال

54

روح القدس نزد او آمد تا او را به داشتن فرزندي بشارت دهد، از چنین نعمتی که خدا تا 46: 1انجیل لوقا (نصیب او کرده است شکر گذاري کرد و سرود و دعا خواند

که ) 28 و 27: 11(قضیۀ فوق در انجیل لوقا به روایت دیگري هم آمده است ). 55تواند دیوها را از تن دشمنان عیسی به او تهمت زدند که او با کمک رئیس دیوها می

مردم دیوانه خارج کند زیرا که با او شریک است عیسی در پاسخ به وعظ پرداخت و خوشا به حال آن زهدانی که ترا حمل کرد «: یت فریاد زددر این میان زنی از بین جمع

، اما عیسی به جاي آنکه )یعنی خوشا به حال حضرت مریم(» و پستانهایی که مکیديدهد که معنایش این است که مریم کالم خدا را نمی شنود خوشحال شود پاسخی می

نوند و حفظ ش و آن را حفظ نمی کند پس خوشا به حال کسانی که کالم خدا را میاین لحن انجیل در نظر محققان غربی تند است حتی ). 25 تا 20: 8لوقا : قس(کنند می

)611فرهنگ هارپر ص : نک (اگر آن را به معناي خوبی تأویل کنیم و براي او - یعنی شغل پدرش را داشته است-داند مرقس عیسی را نجار می

و ). 6 تا 3: 6(ن ذکر نام قائل شده است چهار برادر با ذکر نام و تعدادي خواهر بدوشنود که شخصی تعجب کرده بود که عیساي نجار که مادر و برادرش وقتی عیسی می

نبی بی حرمت نباشد «) 4: 6مرقس (گوید کند در پاسخ می شناسیم معجزه می را می » خوددر خانۀ و ]خواهرانش و برادران و مادر یعنی[ خویشان میان و خود وطن جز در

دهد که حضرت اینجا هم عبارت مرقس نشان می .)58 : 9و لوقا 20: 8 متی: قس( خواهرانش نداشته و در خانه او را به قول عوام برادران وعیسی دل خوشی از مادر و

کندکه برادران عیسی به او می تصریح )5: 7(در انجیل یوحنا . تحویل نمی گرفته اند . ) ذیل کلمۀ برادر 170ص مقدسکتاب قاموس : نک (ایمان نیاورده بودند

نویسد که مریم و یوسف شوهرش در هنگام والدت عیسی دیگر آنکه متی میگوید آنها در ناصره بودند که براي آمارگیري نفوس در بیت لحم بودند ولی لوقا می

)20-48بند : نیزنک(به بیت لحم رفتند

10

نخستین معجزة عیسی

اما نخستین معجزة حضرت عیسی بنا به روایت انجیل یوحنا از اعجب عجایب این حکایت فقط در انجیل یوحنا آمده است و تصریح کرده است که این اولین . است

در انجیل یوحنا هیچ ذکري از تولد اعجاز آمیز ). 11: 2(معجزة عیسی بوده است گویی مؤلف این کتاب مادر حضرت عیسی را نمی شناخته است، عیسی نشده است و

زیرا که نه بار در این کتاب به مریم اشاره کرده ولی هرگز اسم او را ذکر نکرده و او و نیز 12، 5، 3، 1: 2این نه بار عبارت است از . (را فقط به نام مادر عیسی نامیده است

باکره بودن مریم و آبستنی او از گویی). 27 هم دوبار و 26 دوبار و 25: 19 . القدس اصال به گوش او نخورده بوده است و اسم مریم را هم نمی دانسته است روح

فصل : نک (اهللا كلمة کوتاه دربارة(gnostic)بعد از یک مقدمۀ غنوصی کتاببه داستان ظهور یحیی تعمید دهنده پرداخته ولی از گرفتاري و شهادت او ) 1 : 56ی به میان نیاورده است و معلوم است که از این موضوع هم خبر نداشته است یا سخن

براي او مهم نبوده است و این داستان را هم براي آن گفته که بعد از آن بگوید حضرت عیسی نزد او رفت و او روح القدس را به شکل کبوتري دید که بر عیسی

یجه دو تن از شاگردان یحیی به عیسی نازل شده و بر این امر شهادت داده است و در نت . و عیسی به آنها گفت که معجزات من از حاال به بعد رخ خواهد داد. ایمان آوردند

حال، اي خواننده عزیز، فکر کن که عیسی، چه پسر خدا باشد و چه پیغمبري از لت خواهد اولین معجزة خود را نشان بدهد و بدین وسیله آغاز رسا پیامبران بر حق، می

و دعوت خود را از مردم آشکار سازد، به نظر شما این معجزه از چه نوع باید باشد؟ ی رسالت و مأموریت او باشد که همه بفهمند او قاعدتا نخستین معجزه باید بیانگر کل

البد . براي چه مبعوث شده یا اگر پسر خدا است براي چه به میان مردم آمده استکه همۀ مردم، روحانیت و اهداف عالی دین او را بدان کنیدکاري کرده است فکر می

55

مسیحیت و اسالم

56

اولین معجزة او کاري است دنیایی، پست و بی ارزش، . اما چنین نیست. وسیله فهمیدندتواند بکند یعنی یزغل شرابفروش براحتی میي است که قاراپت عرق فروش یا ملاکار

آري عیسی . کندچند خمره شراب به مجلس عروسی ببرد و میان مدعوین تقسیماولین معجزه اش تبدیل چند خمره آب است به شراب که براي جمعیتی در یک

آن هم نه در ابتداي جشن . انجام داده است(Cana)عروسی در دهکده اي به نام قانا کنند بلکه که همه حواسشان جمع است و مست نشده اند و اهمیت کار او را درك می

پاتیل افتاده اند و هر چه شراب بوده خورده اند و حاال در آخر جشن که همه مست و . گردند بعضی دنبال شرابهاي بیشتري می

قانا نام دهکده اي است که فقط در انجیل یوحنا ذکر شده است و در منطقۀ چهار بار این نام در این انجیل آمده که سه بار آن مربوط به . جلیل واقع بوده است

ست و یک بار هم به عنوان موطن نتنائیل ذکر شده است معجزة شراب سازي عیسی او این همان کسی است که اولین بار نام عیسی را از دهان یکی از دو شاگرد یحیی

و عیسی به او گفت معجزات ) 45: 1یوحنا (تعمید دهنده شنید و به عیسی ایمان آورد نفر با عیسی در عروسی و ظاهرا همین سه). 50: 1(من از این به بعد رخ خواهد داد

. شرکت کرده بودندکاتولیکها و ارتودکسها معتقدند که قانا اکنون همان دهکدة کفرکنا

(kefr Kenna) است که در یک فرسخی ناصره قرار دارد و ناصره همان شهري گویند اما محققین امروزي می. کردند است که عیسی و خانواده اش در آن زندگی می

(Khirbet Qana)که قانا به احتمال قوي همان است که امروز به نام خربت قانا کیلومتري شمال به سوي شمال 14معروف است و در باالي تپه اي است در حدود

تألیف یانگ یات کتاب مقدس اآلکشف، در)151 ص فرهنگ هارپر(غربی ناصره (Young)محل قانا نشده است ولی معلوم نویسد که در انجیل یوحنا اشاره اي به می

به طور سنتی . اي قرار داشته است است که از کفرناحوم دور نبوده و بر روي تپه مایلی شمال شرقی ناصره است اما 5/4گویند که این همان کفرکنا ست که در می

کانا بیشتر محتمل است که در محلی دورتر در شمال آن در جایی که امروزه به نام ). 140ص ( مایلی ناصره واقع بوده باشد 9لیل معروف است در الج

و سه شاگرد مذکور ) یعنی حضرت مریم(در این عروسی عیسی و مادرش اند، اما معلوم نیست به چه مناسبت، مسلما همسایه آنها نبوده اند چون حضور داشته

نخستین معجزة عیسی

57

ل قوي عروس و به احتما. محل آن دو فرسخ و نیم دور تر از ناصره قرار داشته است. داماد یا یکی از آنها خویشاوندي نزدیکی با مریم، مادر حضرت عیسی داشته است

آید که مریم در این عروسی مثل یک پیشکار یا زیرا که از محتواي قصه چنین بر می، بعضی نزدیکان عروس و دامادکرده است، چیزي شبیه کار امروزي مدیر عمل می

رها را در دست دارد و مراسم حنابندان، حمام رفتن، که در جشن عروسی ادارة کاآرایش عروس، مرتب کردن حجله، دعوت از مهمانها و کارهایی از این قبیل را به

گیرد و عروس و داماد و خانوادة او که گرفتاریهاي دیگري دارند از این عهده میمریم . کنند میگفتگو خدمت عمه خانم یا خاله خانم خوشحالند و هر چه او بگوید بی

دهد و مواظب غذا و شراب مهمانهاست که چیزي کم به نوکرهاي جشن دستور میعیسی هم با آنکه پسر خداست حرفی ندارد که مادرش میان مشتی . نداشته باشند

خود این خدا یا پسر . مست و الیعقل در جشن شرکت کند و هیچ غیرتی هم نمی شودا گویا نوکرها او را نمی شناسند، زیرا که باید خدا هم در این جشن شرکت دارد ام

گوید انجام دهید وگرنه از خود عیسی مریم به آنها دستور بدهد که هر چه عیسی میحاال خوب است داستان را در انجیل یوحنا در اول باب دوم با . حرف شنوي ندارند

ز دوم نتنائیل شود و رو هم بخوانیم که عیسی روز اول رسالت خود با یحیی مواجه می : دهد کند و حاال روز سوم است که یوحنا شرح می را به خود جلب می

سی بود، و مادر عیسی در آنجا بود و عیسی وو در روز سوم در قاناي جلیل عر«و شاگردانش را نیز به عروسی دعوت کردند و چون شراب تمام شد مادر عیسی بدو

ساعت من . اي زن مرا با تو چه کار است«: عیسی به وي گفت. »شراب ندارند«: گفتجواب عیسی به مادرش لحن گزنده اي دارد یعنی به تو چه [» هنوز نرسیده است

گوید وقت معجزه کردن من هنوز نرسیده مربوط است برو دنبال کارت و بعد میمعذلک معلوم نیست . شود که معجزه کند اما علی رغم این اظهار نظر حاضر می. استنوکرها را نفرستاده تا از مالیزغل یهودي شراب بخرند و بیاورند بلکه مریم که چرا

]. خواسته از قدرت پسرش استفاده کند و شراب مفت براي عرقخورها فراهم کندو در آنجا شش قدح سنگی » گوید بکنید هر چه به شما می«: مادرش به نوکران گفت

رفهایی که هر کدام یک کر آب یعنی به اصطالح مسلمانها ظ[بر حسب تطهیر یهود در ترجمۀ انگلیسی [نهاده بودند که هر یک گنجایش دو یا سه کیل داشت ] گرفت می

Good News Bible نوشته گنجایش هر ظرف سنگی حدود صد لیتر بود یعنی در

مسیحیت و اسالم

58

تا 20 گنجایش آن را NIVحقیقت قدح نبوده بلکه سنگاب بوده است و در ترجمۀ قدحها را از «: عیسی بدیشان گفت]. لیتر136 تا 91 یعنی بین گالن ذکر کرده است30

اآلن بردارید و «: پس عیسی بدیشان گفت. و نوکران آنها را لبریز کردند» آب پر کنید مجلس آن آب را که پس نوکرها بردند و چون رئیس. »ریدبه نزد رئیس مجلس بب

] از چاه[نی که آب را شراب گردیده بود بچشید ندانست که از کجاست، لیکن نوکراهر کسی « : رئیس مجلس داماد را مخاطب ساخته بدو گفت. دانستند کشیده بودند می

که [آورد آورد، و چون مردم مست شدند بدتر از آن را می شراب خوب را اول می» لیکن تو شراب خوب را تا حاال نگاه داشتی] خورند دیگر حالیشان نیست که چه می

اتی است که از عیسی در قاناي جلیل صادر گشت و جالل خود را و این ابتداي معجزو بعد از آن با . به او ایمان آوردند] یعنی همان سه نفر. ظ[ظاهر کرد و شاگردانش

انجیل (» کم ماندندایامیمادر و برادران و شاگردان خود به کفر ناحوم آمد و در آنجا ).12 تا 1 : 2یوحنا

) یعنی مریدان و پیروانش(شود که عیسی و شاگردانش از این روایت معلوم می و در ، اما معلوم نیست به چه مناسبترادرانش هم در عروسی دعوت داشتندو نیز بعجیب تناقضی . گوید که در اثر این معجزه شاگردانش به او ایمان آوردند آخر می مؤمنان به عیسی که در اصطالح انجیل به معناي حواري یا(اگر شاگرد او بودند . استپس البد قبل از ورود به عروسی به عیسی ایمان آورده بودند تا شاگرد او بشوند ) است

دیگر ایمان آوردن آنها بعد ازمعجزة شراب سازي چه معنایی دارد؟ مگر آنکه بگوییم کسانی که بعدا شاگرد او شدند در عروسی شرکت داشتند و با دیدن این اولین معجزه

و البته این روایت با آنچه در انجیل متی و اناجیل دیگر آمده است . ن آوردندبه او ایمارئیس . مغایرت دارد که چگونگی ایمان حواریون را به عیسی نوع دیگري نوشته اند

نه پدر داماد است و نه پدر عروس، البد . مجلس معلوم نیست کیست و چه کاره استترام در باالي مجلس نشانده اند و از او کدخداي ده بوده است، که او را براي اح

عیسی در این مجلس هیچ کاره است و کسی به او . کردند بیشتر ازدیگران پذیرایی میکنند نمی گذارد و حتی نوکران هم به دستور مادر عیسی حرف او را گوش می محل

ان عیسی از این معجزه مطلع نشده است دو از همه عجیب تر آنکه هیچکس جز شاگرتی رئیس مجلس و معلوم نیست عیسی، پسر خدا، یا خداي دوم مسیحیان اصال چرا ح

این معجزه را کرده است که نه نفع دنیایی براي او داشته و نه نفع عقبایی و نه حتی

نخستین معجزة عیسی

59

ده است بجز شاگردانش که البد قبال به او کسی در اثر این معجزه به او ایمان آورچرا . توانسته قلب آنها را مطمئن تر کند ایمان آورده بودند و این معجزه فقط می

خواست معجزه کند از همان اول مجلس این کار را نکرد تا اصال عیسی که میعرقخورها شراب حسابی را اول بنوشند و کیف کنند و گذاشت در آخر مجلس که

و مریم چرا باید . پاتیل شده بودند و دیگر چیزي حالیشان نبود به آنها شراب دادهمه غصۀ شراب مردم را بخورد؟ به او چه مربوط است که شراب تمام شده است؟ و از

اگر عکس این . توانست بکند همه مهمتر اینکه این بدترین معجزه اي بود که عیسی میها را در همان یعنی اگر شراب. نشان داده بودکار را کرده بود ملکوت آسمان را بهتر

اول مجلس تبدیل به آب کرده بود تا همه حیران شوند و درصدد جستجوي سبب آن خوبی چیزگفت شراب برآیند بهتر بود، چونکه عیسی در این صورت به آنها می

و سازد و باعث شرارت کند و از خدا دور می نیست زیرا که انسان را از عقل تهی میشود و براي بدن ضرر دارد، پس بهتر است آن را نخورید و من براي بدجنسی می

اگر چنین کرده بود هم یک موعظۀ دینی کرده . همین امر آنها را بدل به آب کردم . بود و هم یک معجزة الهی

آیا مردم با خوردن شراب ناب . دهد یوحنا از نتیجۀ این معجزه هیچ خبري نمی ، یاند و یا مزاحم عروس خانم شدندمثال با چاقو به جان هم افتادمست تر شدند و هاي خود بازگشتند یا اتفاقات دیگري یا تلوتلو خوران به خانه ندهمه به خواب رفت

بی هوش و رئیس مجلس هم ظاهرا مرد. افتاد؟ یوحنا هیچ اشاره اي نکرده استاب کردند و به عیسی هم ایمان بوده است که اصال نمی پرسد چرا آب را شرحواسی معناتر نمی شود، و خوب است این بی خاصیت تر و بیواقعا از این معجزه . نمی آورد

معجزه با معجزات انبیاي دیگر در کتاب مقدس و به ویژه معجزات حضرت عیسی در .قرآن مقایسه شود تا این نکته بهتر ثابت شود که نگران کمبود -یا خود عیسی و مریمضمنا در این قصه گفته نشده است که آ

چون بنا به نوشتۀ اناجیل . هم از این شرابهاي ناب خدا ساخته خوردند یا نه-شراب بودعیسی هم خود مردي میگسار بوده است و البد این معجزه را براي ) 19: 11 مثال متی(

شراب سازان استفاده خودش هم کرده است و تعجبی ندارد که امت او اکنون بهترین )23 : 5وس ن اول پولس به تیموتاۀرسال: نک ( .دنیا هستند

مسیحیت و اسالم

60

از آنچه گفته شد و از قرائن و امارات دیگري که در این داستان آمده است به قرائن این است که لهاز جم. ول و ساختگی استع این داستان مجرسد که کل نظر می

. یهودي قدري غیر عادي استوجود شش قدح بزرگ آب براي تطهیر در خانۀ یک . است تا چه رسد به یک خانه ه هم شاید فراهم نبودهنیسدر ک یاین مقدار آب حت

ها کفایت می کرده است زیرا که هر قدح حدود حمعموال براي تطهیر یکی از آن قدشود، در حالی که لیتر آب می600 لیتر گنجایش داشته است و شش قدح حدود 100

نجس جعفري با مالقات فقه لیتر است که طبق400 آب حدود در اسالم یک کرو نیم آب در خانۀ پس این یهودي در حدود یک کر. شود ماند و نجس نمی پاك می

دیگر آنکه . رسد داشته است که قدري غیر عادي به نظر می خود براي تطهیر نگه میا براي تطهیر استفاده است که از آنه ها خالی بوده اند و اگر قرار بودهحتمام این قدلی مانده بودند؟ این مثل آن است که حوض مسجد خالی باشد و مومنان اشود چرا خ

. براي وضو آب نداشته باشند لیتر شراب 600سوم اینکه عیسی این شش قدح را پر از شراب ساخت یعنی

این . براي این مجلس عروسی فراهم کرد آن هم موقعی که همه مست و پاتیل بودندشود که هر بطري قاعدتا براي مست کردن یک بطري نیم لیتري می1200مقدار برابر

رکافی است به خصوص اگر شراب آن خدا ساخته باشد، که البد شراب ناب و فنهاي قبلی شراب مجلس گفته است در حالی که آناست چنانکه رئیس خوبی بودهآیا در این عروسی این . ب ساخته بودقلابی بوده اند که مثال مالیزغل با تهمه بد و قل

يچه اگر حتی به هر مهمان دو بطر. همه مهمان بودند؟ به نظر قدري عجیب می رسدها بیش نفر مهمان بوده اند و بعید است که مست600شراب هم داده می شد باز هم

ا را ه این شرابی دیگر شراب توانسته باشند بخورند زیرا که موقعی عیسياز دو بطرساخت که همه مست الیعقل شده بودند و احتماال دیگر گنجایش شراب خوري

مهمان را غذا داده است البد فکر شراب 600دیگر آنکه کسی که . بیشتري نداشتندها آنها را هم کرده بود و از تهیه شراب براي آنها مضایقه نداشته است پس چرا شراب

ها بیش از دي شراب خورده باشند یا مهمانته کشیده است مگر آنکه اهل مجلس زیاحد انتظار صاحبخانه بوده باشند که در این صورت باید غذاهاي آنها هم ته کشیده

. شداب

نخستین معجزة عیسی

61

عیسی مسیح ) 9 : 10(و انجیل لوقا ) 8: 10(نکتۀ آخر اینکه طبق انجیل متی ند و به رهاي مختلف بروه خود را مأموریت داد که به ش- یعنی حواریون-شاگردان

یماران را شفا دهند، ابرصان و پیسها را از پیسی پاك کنند، مردگان را بطور رایگان یعنی شاگردان عیسی . دنها بیرون نمای زنده کنند و دیوها را از تن دیو زده ها و دیوانهحال اگر جناب پاپ خود راخلیفۀ . اجازه یافته بودند که مثل خود عیسی معجزه کنند

،ومعتقد است که سلسلۀ پاپها در اثر دست گذاري پی در پی به پطرسداند عیسی مینخستین و مهمترین حواري مسیح می رسد پس باید پاپها هم بتوانند مانند حواریون

ما از جناب پاپ . )12 : 14 و یوحنا 23 : 11 ، مرقس 20 : 17متی : نک (معجزه کنندالعالج ب ز پیسی پاك کند یا بیماران صعخواهیم که مرده زنده کند یا ابرصها را ا نمی

اند شفا دهد یا کور و کچل و فلج را شفا بخشد بلکه را که پزشکان ردکردهمی خواهیم معجزة بسیار ساده تري بکند یعنی یکی از حوضها، استخرها یا آبگیرهاي

راتبدیل به رم یا جاي دیگري در ایتالیا را براي مردم دنیا مثل حضرت عیسی آبشان و اگر غیر . شراب کند تا همۀ مردم جهان به تماشاي آن بیایند و همه کاتولیک شوند

قدرتی دارند اعالم فرمایند ناز پاپ اسقفها و کشیشهاي مذاهب مختلف مسیحی چنی . تا همۀ خلق جهان بدانند و به مسیحیت مؤمن بشوند

دن یا کرامت کردن معجزه کر که حق است گفته نشدهسک در اسالم به هیچ دارید اما بسیاري از علماي دین واقعا اهل کرامت بوده اند و هستند

اما عجیب تراز این معجزة شراب سازي معجزة وارونۀ حضرت عیسی است که آمده است که ) 24 تا 20 و 14 تا 12: 11 و مرقس 20 تا 18: 21متی (در انجیل

در راه درخت ،)شود رسنه هم میخدا گ(گذشت و گرسنه شد عیسی از راهی میانجیري دید با برگهاي سبز پنداشت که میوه دارد نزد آن رفت تا چیزي از آن بخورد

م آن طرف تر راه کرده بود و حتی چند قدان اشتبااما این خداي دوم مسیحیآن نمی توانسته ببیند لذا وقتی نزدیک شد و دید درخت میوه ندارد عصبانی شد و به

نفرین کرد که از این پس تا ابد هیچکس از تو میوه نخواهد خورد و در نتیجه درخت به آن ،آیا بهتر نبود که به جاي خشک کردن درخت مردم. بی درنگ خشکید

گفت اي درخت پر از میوه بشو تا من و شاگردانم از تو بخوریم و سیر شویم و میره مند شوند؟ معجزة وارونه کار انبیاي راهگذران دیگر و اهل محل هم از نعمت تو به

اند که مسیلمۀ کذاب چنانکه گفته،)22: 7انجیل متی (است ) پیامبران دروغین(کذبه

مسیحیت و اسالم

62

براي خود ) ص(خواست در برابر حضرت محمد کرد و می در یمن ادعاي پیامبري می در چاهی) ص(روزي کسی به او گفت من دیدم که حضرت محمد . انی پیدا کندوعن

مسیلمه هم نزدیک چاهی . که خشک بود آب دهان انداخت و فورا چاه پر از آب شد .رفت که آب داشت و آب دهان در آن انداخت چاه بالفاصله خشکید

می گوید دیوها در وجود دو دیوانه موجب ) 32 تا28 : 8( نیز در انجیل متی اي هدشان به گلاذیت مردم شده بودند و حضرت عیسی آنها را به در خواست خو

ها دیوانه شدند و خود را به دریا انداختند و هالك خوكکه آن فرستاد خوك را نجس و حرام می دانستند و خوكال در اینجا هست یکی اینکه یهود ؤدو س. شدند

م اینکه چرا دو ؟ندتی بوده اها در آنجا متعلق به چه ملخوکاین . روردندپآنها را نمی هاي مردم را هالك کرد ؟ وكخنه ها براي نجات دیوا

هم پطرس حواري معجزة وارونه کرد و ) 11 تا 1: 5( در کتاب اعمال رسوالن حواریون پیشکش آن را به بنده خدایی را که ملک خود را فروخته بود و نیمی از بهاي

ین کرد و کرده بود توبیخ کرد که چرا تمام پول ملک را نیاوردي؟ و او و زنش را نفراما در همین . هر دو بی درنگ مردند در حالی که این بیچاره ها ایمان آورده بودند

پطرس و همۀ حواریون دیگر را ) پیشواي کاهنان یهود(خوانیم که رئیس کهنه باب میحال . شالق زد و آنها کاري نکردند و بلکه خوشحال هم شدند که شالق خورده اند

سی و مریم را مقایسه کن با حضرت عیسی ومریم در قرآن اي خوانندة عزیز این عیفرماید که مریم در هنگام زایمان خود را به می) 26 تا 22: 19(که مثال در سورة مریم

کسی و ترس تنۀ درخت خرمائی رساندکه در جایی دور افتاده بود و از درد و غصۀ بیشنید که ناراحت نباش خدا از تهمت مردم ناراحت بود که صدایی از زیر پاي خویش

براي تو در زیر پاي تو جوي آبی روان کرده است و تو درخت را بجنبان تا برایت آیا این معجزه است یا خشک ) و ظاهرا وقت خرما نبوده است(خرماي تازه فرو بریزد

کردن درخت انجیر؟ معجزات دیگر حضرت عیسی را در همین سوره و در سورة . د و با انجیلها مقایسه فرماییدآل عمران بخوانی

11

معجزات عیسی و اثر آنها

. عیسی شده استقسمت عمدة اناجیل اربعه صرف شرح معجزات حضرتو چالق و زمین شل وو مصروع وکور و پیس و جذامی و مجنون کربسیاري از مردم همه را عیسی شفا دادبودند - یا حداقل در منطقه جلیل- در فلسطین کهگیر و محتضر

شخصی به نام ) 44 تا 1: 11( بار هم بنا به نوشتۀ انجیل یوحنا یک. )5 : 11متی :نک(را که دوست عیسی بود و چهار روز بود مرده بود و ) Lazarusبه انگلیسی (ایلعازار

اما گویا این ،کرد و عدة بسیاري این معجزه را دیدند او را دفن کرده بودند زندهالاقل نگذارند او را به دار بزنند و معجزات مؤمنان زیادي براي او فراهم نکرد تا مانده بود تا حدي که براي شناسایی عجیب تر آنکه با این همه معجزه باز هم ناشناخته

و گرفتار کردن او یکی از حواریون او را با رشوه خریدند تا جاي او را نشان بدهد تا ند تماشاچیان فریاد هنگامی که او را به دار آویخته بود. او را بگیرند و اعدام کنند

را خراب ] یعنی معبد بیت المقدس[گفتی من هیکل اي کسی که می«: کردند میگویی خود را نجات بده و از صلیب کنم، اگر راست می کنم و سه روزه آنرا بنا می می

و حتی یکی از دو نفري که » اگر تو پادشاه یهود هستی خود را نجات بده«یا . »پائین بیااگر تو مسیح هستی خود و ما را «ت او به دار کشیده بودند به او گفت درچپ و راس

اما عیسی هیچ ) 40 و 39: 23، لوقا 32 تا 29: 15، مرقس 43 تا 39: 27متی (» برهاناینجا که باید معجزه کند نکرد اما آنجا که کسی . جوابی نداد و بردار ماند تا جان داددیگر آنکه در فصول آخر چهار انجیل ماجراي . رداز او نخواسته بود آب را شراب ک

محاکمۀ عیسی و محکومیت او با اختالفاتی آمده است و عجیب است که در هیچیک یا ) هاي اعظم یعنی حاخام(از محاکمات هیچ جوابی به سؤاالت رؤساي کاهنان

متعدد هاي فرماندار اورشلیم و فرماندارهاي یهودیه و جلیل نمی دهد و در برابر سؤالکنند و در تمام این زنند و اعدام می کند تا به جایی که او را شلاق می آنها سکوت می

63

مسیحیت و اسالم

64

آید که عیسی مصلوب از مضمون این اناجیل چنین بر می. کند مراحل سکوت میدانسته است زیرا که آن را براي نقش آیندة شدن خود را الزم و امري ضروري می

، 24 : 14 ، مرقس 28 : 26متی : نک (انسته است د خود که نجات بشر باشدمهم میهاي یهود و پیالتس فرماندار رومی و لذا در برابر توطئه) 25 تا 23 و 10 و9 : 3رومیان

پس نتیجه اي که از این امر . دهد سکوت کند تا نقشۀ او عملی شود یهودیه ترجیح مینقشه نه تنها مجرم و توان گرفت این است که یهودیان و رومیان در اجراي این می

گناهکار نیستند بلکه چون به عیسی در اجراي نقشه خود کمک کردند حتما اکنون در باالترین درجات بهشت هستند و جالب است که قیافا رئیس کاهنان هم از روي نبوت

بایست عیسی در راه یهود بمیرد تا پیش بینی کرده بود که می) یعنی آگاهی از غیب( را که متفرق هستند در یکی جمع کند و لذا فتوي داد که عیسی باید فرزندان خدا

پس این قیافا هم از بهشتیان درجه اول ). 52 تا 49: 11نک انجیل یوحنا (کشته شود . است

است (Saint Paul)عجیب تر از همۀ اینها معجزة عیسی در مورد پولس رسول روان مسیح، چنانکه آنها را به که یک یهودي فریسی متعصب بود و دشمن خونی پی

کرد و بعضی را به کشتن داد و برخی دیگر را به انواع جفاها آزار شدت تعقیب مینویسد که در سفري که پولس می) به بعد9: 26(در کتاب اعمال رسوالن . رسانید

میالدي یعنی حدود هفت سال بعد از اعدام 37در حدود سال (براي تعقیب مسیحیان راهی دمشق بود در بین راه حضرت عیسی در برابرش ) یح به قول نصاراحضرت مس

کنم که کنی؟ من اکنون ترا مأمور می مجسم شد و به او گفت چرا بر من جفا میو . را باز کنی و آنها را هدایت نمایی) یعنی مردم غیر یهودي(بروي و چشم امتها

و دشمن خونی مسیحیان ناگهان تغییر روش متعصب فریسی شگفتا که این یهودي غان و مروجان درجه اول مسیحی می می شود تا بدانجا که به خود حق دهد و از مبلاو ختنه را منسوخ کرد و نظام جدیدي در . دهد شریعت عیسی را بکلی عوض کند می

چارلز بریدن . مسیحیت بر پا کرد که با آنچه عیسی گفته بود بسیار فرق داشت(Charles S.Braden) نویسد می) 1954 چاپ 189ص (ادیان جهان در کتاب :

پولس نامش را که شائول بود به پولس تغییر داد و در سالهاي بعد از آن «بسیاري از محققان معتقدند که مسیحیت . بزرگترین میسیونر و مروج مسیحیت شد

ی بسیار اخالقی که در انجیل تحت تاثیر افکار او از یک دین سادة فاقد تئولوژي ول

معجزات عیسی و اثر آنها

65

گویند این پولس بود، نه عیسی که آنها می. عیسی آمده است بدل به دینی دیگر شد ».بنیاد گذار واقعی مسیحیت شد

قی است غربی که خود در هیئت تبلیغی کلیساي متدیست سالها این نظر محقکاري نکرد آري، آیا عجیب نیست که عیسی در زمان حیات خود . نقش داشته است

تا سران یهودي یا رومی زمان خود را به دین خود درآورد اما بعد از مرگ بر یک دهد که دینش را بکلی تغییر شود و به او ماموریت می یهودي دشمن خود ظاهر می

دهد؟ در واقع شاید این یهودي متعصب پیش خود اندیشید که پیروان مسیح روز به روحانیت دین او یهودیان را بیش از شریعت سخت و شوند و سادگی و روز بیشتر می

کند پس خدعه اي به کاربرد و خود را از هواداران جدي مسیح دشوار یهود جلب میقلمداد کرد و با فعالیت شدید شبانه روزي دست سایر حواریون عیسی را از کلیسا

از نفوذ و یعنی از پیروان مسیح کوتاه کرد و دین مسیح را عوض کرد تا هم یهودسلطۀ این دین خارج شوند و هم قلمرو نفوذ آن را خارج از قلمرو یهود سازد و در این کار موفق شد و خیال یهودیان را از نفوذ مسیحیت راحت کرد، چه او به سوي رومیان و یونانیان و ملل دیگر روي آورد و دین فعلی مسیح در حقیقت دین پولس است نه

هاي واقعی را از دور خارج کرد و انجیلهایی را که طرفدارانش مسیح و او حتی انجیل ).9 تا 6: 1رسالۀ پولس به غالطیان : نک(نوشته بودند رایج ساخت

ولس شک کرده اند زیرا پبسیاري از محققان و به ویژه علماي اسالم در مکاشفه واب یا که در کتاب اعمال رسوالن در روایت این واقعه که او حضرت عیسی را در خ

بیداري یا در حال خلسه دیده باشد اختالف هست و از آن گذشته این سوال مطرح است که اگر حضرت عیسی می خواست تغییري در سنن و احکام خود بدهد چرا

طرس این پون یعنی یس حواریئو یا چرا به ر خودش در زمان حیات چنین نکردنگ بناي کلیساي خود نامیده و رتق سپرده است در حالی که او را صریحاوظیفه را نس

و تاکید فرموده که اگر) 19 و 18 : 16متی ( رده است پوفتق امور کلیسا را بدو سو به همین دلیل او را ) 25 : 7متی ( خانه اي بر سنگ بنا شده باشد خراب نمی شود

) 42 :1یوحنا ( که نامش شمعون بود به زبان سریانی کیفا نامید یعنی سنگ و صخره و 42 : 1یوحنا ( ترجمه کرده اند یعنی سنگ ) petros (طرسپکه آنرا به یونانی

و حتی عیسی بعد از صعود خود هم سه بار ) 13 : 6 و لوقا 16 : 3 و مرقس 2 : 10متی اگر ). 17 تا 15 : 21یوحنا ( طرس را مامور کرد که هدایت کلیسا را به عهده بگیرد پ

مسیحیت و اسالم

66

ولس رهبري کلیسا را به عهده پا خلیفه خود کرده است چرا طرس رپحضرت عیسی گرفت ؟

ضمنا عجیب است که پولس از مسیح تقریبا هیچ نقل قولی نکرده است یعنی از سخنان حضرت مسیح بسیار کم ذکر کرده است و بلکه خود را میدان دار اصلی

). 1056 ص فرهنگ کتاب مقدس هارپر: نک(کند تعلیمات مسیحی قلمداد می

12

مقایسۀ سرگذشت عیسی و مریم در اناجیل و قرآن

تمام آنچه در اناجیل اربعه راجع به مریم آمده است همان است که در باال ذکر سایر سرگذشت - که همان جبرئیل است-جز قضیۀ حمل او به وسیلۀ روح القدس.شد

یا حمایت از او یا او هیچ نکتۀ امید بخشی ندارد و نشانه اي از ایمان او به پسرش عیسی و حتی لحن آنها چنانکه گفته شد طوري است . تبلیغ دین او در اناجیل دیده نمی شود

هاي دیگرش از پسر و که گویی او اصال به پسر خود ایمان نیاورده بود و حتی بچهاینکه یکی از برادران عیسی به . دختر هم تا آخر حیات عیسی بدو ایمان نیاورده بودند

ب را گفته اند که به عیسی ایمان آورده بود نیز مورد تردید محققان است و نام یعقو). 957ص ( حتی تردید گردیده است که او پسر مریم باشد قاموس کتاب مقدسدر

مریم در هنگام مصلوب شدن عیسی زیر صلیب ایستاده است ولی هیچ عکس العملی کند بلکه به عنوان مادر خطاب نمیو عیسی هم او را) 25: 19انجیل یوحنا (کند نمیو در اعمال ) 4: 2 و 26: 19یوحنا (برد را دربارة او به کار می» اي زن « نامناسب تعبیر

حال بروید قرآن را بخوانید ). 14: 1(رسوالن هم فقط ذکر کوتاهی از او شده است او سخن و معجزات که ازکودکی مریم و تقوایش و عبادتش وکفالت زکریا از او

چنانکه هر بار که حضرت زکریا به محراب عبادت در معبد بنی اسرائیل در . گوید میخوراکی پاك و پاکیزه نزد مریم است که باعث شگفتی بیندکه آید می اورشلیم می

گوید پاسخ می در و مریم است؟ غذا ازکجا آمده این پرسدکه می او از و شود می زکریا ). 37: 3آل عمران ( .»دهد کس بخواهد روزي بی حساب میاز نزد خدا که به هر «

هاي دیگر هم آمده است و از سرگذشت مریم عالوه بر سورة مریم در سورهکه عمران نام پدر مریم بوده است و نام این سوره خود (جمله در سورة آل عمران

). بازهم نشانۀ حرمت بسیاري است که خدا براي مریم قائل است

67

مسیحیت و اسالم

68

کري از اینکه مریم شوهر کرده یا نامزدي داشته است نشده است و درقرآن ذچنانکه بعدا توضیح خواهیم داد همین سزاوار آن قدیسه طاهره است که بی شوهر

بود و به معجزة روح القدس حمل ) ع(فرزند آورد و فقط یک فرزند آورد که عیسی رزندي نیاورد و همچنان دیگر تا آخر عمر شوهر نکرد و ف مریم به او صورت گرفت و

. باکره و عذرا ماند تا بدرود حیات گفتفرماید، که عیسی در گهواره زبان گشود و می) 32و 31، 30 : 19(درسورة مریم من بندة خدا هستم که کتابی به من داد و مرا پیامبر ساخت و «: به قوم خویش گفت

ماز و زکات تا زمانی کهمرا در هر جا که باشم مبارك گردانید و به من دربارة نو مرا ستمگر و بدبخت ) سفارش کرد(ام سفارش فرمود و نیز به نیکی به مادرم زنده

آري در قرآن تصریح شده که عیسی مأمور به نیکوکاري در حق . »نساخت) گناهکار( تو مادر من نیستی بلکه مؤمنان به :مادرش بوده است نه آنکه چون اناجیل به او بگوید

یوحنا (» اي زن مرا با تو چه کار است «:یا به او بگوید. اند و خواهر مندر و برادرمن ما: فرماید در دنبالۀ آیه فوق در سورة مریم می. یعنی برو پی کارت و مزاحم نشو) 4: 2و بعد » .شک دارند) مسیحیان(سخن حقی که دربارة او . این است عیسی پسر مریم«

نرسد که براي خود فرزند بگیرد، خدا منزه است از این امر، خدا را«: فرماید اضافه مییعنی خلقت عیسی » گوید بشو تا بشود زیرا که اگر امري را بخواهد رخ دهد بدان می

که بگوییم پس دیگر الزم نیست). مریم35 و 34هاي آیه( .براي خدا کار آسانی استر رحم زنی فرستاد تا مانند انسان اي از وجود خود را به عنوان پسر خود د که خدا تکه

. زاییده شود و رنج ببیند و به دار آویخته شود و بمیردخدا پروردگار من و پرودگار «): 36آیۀ ( فرماید باز در دنبالۀ همان آیه می

، این است )نه عیسی و روح القدس و مریم و غیره را(پس فقط او را بپرستید . شماست. بین خود اختالف کردند) دربارة عیسی(گروههایی «: فرماید سپس می» راه راست

و هر چه (» واي بر آنها که به دیدار روز قیامت که روزي بزرگ است کفر ورزیدندبه موضوع ) 88آیۀ (دوباره در آخر سوره ) یاوه خواستند در حق خدا و پیامبران گفتند

راي خود گرفته گفتند که خداي رحمان پسري ب) نصارا(و «: گوید عیسی بازگشته مییعنی این عقیده که (این چیزي است بسیار نادرست و زشت که شما آورده اید . است

خواهد از این سخن آسمان می). ابراز کرده اید بسیار ناروا و زشت و منکر استشکافته شود و زمین هم در هم شکافد و کوهها فرو بیفتد و فرو ریزد زیرا که براي

مقایسۀ سرگذشت عیسی و مریم در اناجیل و قرآن

69

هر . ده اند و خداي رحمان را نرسد که فرزندي داشته باشدخداي رحمان پسري نام بر» که و هر چه در آسمان و زمین است بنده و مطیع و فرمانبردار خداي رحمان است

که اسمش خود اشاره به خاندان (و باز هم در سورة آل عمران ) 93 تا 90هاي آیه(. ل یافت نمی شوددربارة مریم و عیسی سخنانی گفته است که در اناجی) عیسی دارد

اسماعیل و (کند که خدا آدم و نوح وخاندان ابراهیم این سوره تصریح می33در آیهجیل ادر ان(و آل عمران را بر تمام جهانیان برگزید ) ق و یعقوب و فرزندانشااسح

نوح و آدم اصرار دارند که عیسی را به داود ملحق کنند و قرآن عیسی را به ابراهیم و سورة آل عمران را بدقت 68 تا 33آیات ). کند آل عمران منسوب میو دست آخر به

اگر حتی هیچ دینی نداشته باشید . انجیل که ذکر شد مقایسه کنیدروایاتبخوانید و با هاي بشري ماند و کدام از بافته توانید بدهید که کدام به کالم خدا می تشخیص می

ارد که بعضی از آنها در انجیل نیامده شم معجزاتی براي عیسی بر می49در آیۀ . است 80 و 79در آیات . است اما سخنی از معجزة غیر معقول شراب سازي در آن نیست

گوید هیچ بشري حق ندارد که اگر کتاب و حکم و نبوت از جانب خدا بدو داده میشد به مردم بگوید من خدا هستم یا پسر خدا هستم و مرا عبادت کنید و خداي بزرگ

و پیامبران ) روح القدس( را رها کنید و خدا به شما نگفته است که مالئکه لعامتکند بعد از آیا خدا به شما امر به کفر می. را رب و پروردگاران خود بگیرید) عیسی(

آنکه مسلمان و مؤمن به خدا شده باشید؟ سورة(گویم همین چند آیه را در دو سورة فوق من به همۀ مسیحیان عالم می

بخوانید و با تمام اناجیل و کتب عهد جدید مقایسه کنید و ) مریم و سورة آل عمران . منصفانه بیندیشید و قضاوت کنید که کدام به کالم حق نزدیکتر است

ولم «در قرآن کریم در سورة اخالص چنانکه گفتیم آیۀ بسیار کوتاه و پر معناي گوید خدا هیچ کند و می ی رد میهمۀ این عقاید باطل را بسادگ» یکن له کفوا احد

مثل روح (هیچکس در آسمان . اي ندارد کفو و همسر و همتا و همتراز و همپایهلیاقت آن را ندارد که با خدا همپایه یا همسر ) مثل حضرت مریم(یا در زمین ) القدسپس روح القدس نمی تواند در کنار خدا و جزو خدا باشد و مریم هم نمی تواند . شود

خدا، مادر خدا و یا خود خدا باشد و همۀ این اعتقادات کفر است و باطل و همسرشرکی . هذیان و به هر صورتی که این اعتقاد بیان شود جز شرك چیزي نخواهد بود

زیرا که بت پرستها بین خدایان خود نوعی تجانس قائلند . که از بت پرستی بدتر است

مسیحیت و اسالم

70

ثلیث و نیایش و پرستش مریم متضمن اما ت. که موجب تناقض و تضاد جوهري نیستاین عقیدة باطل باعث شده که رسوم بت . جمع اضداد است که عقل نمی پذیرد

مجسمه ها و . پرستی یونانیان و رومیان قدیم به شکل جدیدي در کلیسا رواج گیرد هاي هندوان و یونانیان هاي کلیساها هیچ فرقی با مشابه خود در بتکده تمثالها و نقاشی

ساختن مجسمه و تمثال در آئین مسیحی . قدیم و رومیان قدیم و بودائیان وغیره نداردیعنی اشخاص مقدس در نزد (ان یستمام قد. منحصر به عیسی وحواریون او نیست

مسیحیان از حضرت مریم گرفته تا کشیشها و اسقفهاي پیشین و بزرگان کلیسا وحتی زانو زدن در برابر مجسمۀ حضرت مریم آیا جز .شود همه را شامل می) آباء عهد عتیق

اساسی چه چیز در مسیحیت باقی مانده است؟ تبت پرستی است؟ از دیانت و اعتقادااعتقاد به تثلیث، بت پرستی و سرود خواندن یا نواختن ارگ در کلیسا همین و همین و

مؤمنان طی آمیزند و به بعد عشاي ربانی است که قدري نان فطیر را با شراب میگویند این جسم وخون یا روح مسیح است که وقتی دهند و می تشریفاتی در کلیسا می

شود و تعمید هم که یک عمل صوري است خورید در بدن شما تبدیل به مسیح می میو دیگر ) کند مراسم آن در کلیساهاي مختلف فرق می(دهند و بچه را با آب تعمید می

که بگوییم بچه را ختنه کنید تا مسلمان شود و دیگر هیچ مثل آن است . کار تمام استکار دیگري الزم نیست که شخص ختنه شده در عمر خود بکند جز گاهی آواز

شاي ما که این همه مسیحی دیدیم هیچکدام با تعمید و ع. خواندن در مسجد والسالم خود نتیجۀ ایی نداشتند و اروپا و آمریکاي غرق فسادربانی و سرود خوانی روح مسیح

شریعت مسیحیت منحصر است به دو چیز یکی . همین اعتقاد سست و بی پایه است تا 37: 22متی (دوست داشتن خدا و دوم دوست داشتن همسایه یعنی مردمان دیگر

و البته شک نیست که در اناجیل و کتب عهدین به طور کلی کلمات خدا و ) 40بازماندة مطالب تورات و انجیل واقعی احکام بر حق و درست نیز وجود دارد که

هستند و رعایت آنها موجب تقوي و ایمان و پاکی و هدایت بوده است و اگر مثال حی به هدایتی دست یافته و یس بعضی کشیشان و مردمان درستکار مراهبها و راهبه ها و

پرهیزگار و درستکار بوده اند و مردم را به پاکی و درستی و راههاي رستگاري چنانکه مثال موعظۀ برفراز . اند در سایۀ همین تعالیم درست بوده است رهنمون شده

بی شک ) به بعد20لوقا باب ششم آیۀ (و موعظۀ صحرا ) متی باب پنجم(کوه نمایانگر کلمات واقعی عیسی است و احتماال مأخوذ از انجیل اصلی بوده است و

مقایسۀ سرگذشت عیسی و مریم در اناجیل و قرآن

71

اما افسوس که اناجیل . ن شده استهمین سخنان باعث رستگاري بسیاري از مسیحیاهاي مجعول و عقاید همه با خرافات و افسانه) و نیز تورات و کتب دیگر عهدین(فعلی

.و اعمال باطل بت پرستان آمیخته شده و این کتب را از مسیر اصلی دور کرده استمسیحیت از نیمۀ دوم قرن بیستم دچار یک دگردیسی عجیبی شد چنانکه گویی کنند که اي از آیین یهود است و کشیشها و اسقفها و حتی پاپ چنان رفتار می شعبه

هاي یهودند و سران کشورهاي غربی به ویژه امریکا به گویا آنها حاخامها و ربیگذارند در حالی که در کشور خود روند و عرقچین یهود را بر سر می اسرائیل می

هولوکاست از اعتقاد به تثلیث مهمتر الئیک هستند و در غرب حمایت از اسرائیل و شود اما انکار است چنانکه انکار تثلیث و خدا و عیسی و کلیسا جرمی محسوب نمی

و عیسی نه به عنوان مؤسس دینی . گردد شدن طوالنی می هولوکاست موجب زندانیعیسی «شود، چنانکه پاپ اعالم کرد که جدید بلکه به عنوان یک یهودي معرفی می

اکنون از جناب پاپ ).30فصل : نک(» ود و همیشه یهودي باقی خواهد ماندیهودي بباید پرسید که اگر عیسی در دین شما خداست آیا خداي شما یهودي است و هنوز

در یکی از (Jesus)بنگرید به تعریف کلمۀ عیسی مسیحی نشده است؟ حال که 2002چاپ Webster Collegiate Dicمعتبرترین فرهنگهاي انگلیسی یعنی

:چنین استمعلم دینی یهودي که زندگی و مرگ و رستاخیز او بر حسب نوشتۀ : عیسی«تکیه بر یهودي بودن عیسی مسلما جنبۀ . »نویسها مبناي پیام نجات مسیحیت است انجیل

از نظر دینی عیسی مؤسس دینی جدید . دینی ندارد بلکه جنبۀ نژادي و سیاسی داردان او را یهودي ــ یعنی پیرو آیین یهود ــ دانست، همچنانکه تو بود و دیگر نمیتکیه بر یهودي بودن عیسی یعنی . هم مؤسس دین جدیدي بود) ص(حضرت محمد

اینکه او از قوم یهود بود براي جلب حمایت مسیحیان از یهود و صهیونیسم و حکومت خام براي نشر غاصب اسرائیل است و تنزل مقام عیسی به معلم یهودي یعنی یک حا

لیبرالیسم و سکوالریسم و مادیگري و آزاداندیشی دینی است و هدف بیدین کردن .مردم جهان است تا راه براي جهانخواري و استعمار و استشمار هموار گردد

یکی آنکه در مغرب زمین چون : در اینجا به یکی دو نکته باید اشاره کنمتنها ییک هستند به مقدسات دینی خود نهدولتها، روشنفکران و بسیاري از مردم ال

بایی ندارند که در دهند بلکه هیچگونه احترامی براي آنها قائل نیستند و ا اهمیتی نمی

مسیحیت و اسالم

72

ها به آنها اهانت کنند یا ها، مجالت، سینما و تئاتر، رادیو و تلویزیون، و کتاب روزنامهشود؛ اما اهواره نیز منتشر میهاي آنها در اینترنت و م آنها را به مسخره بگیرند و فیلم

اي قائلند و العاده مسلمانان براي انبیاي الهی که نامشان در قرآن آمده است احترام فوقو بعد از نام » حضرت« نام آنها کلمۀ کنند چنانکه پیش از نام آنها را با احترام ذکر می

حرمتی کند، لهی بیآورند و اگر کسی به یکی از پیامبران ا را می» السالم علیه«آنها به همین دلیل من قصد داشتم در این . دانند مسلمانان او را کافر و مستحق مجازات می

را اضافه کنم یعنی » ع«کتاب بعد از نام انبیاء الهی و ائمه عالمت اختصاري آید و چهرة اما دیدم که گاهی در یک صفحه چندین بار نام آنها می» السالم علیه«

عهدة خوانندگان کند لذا این کار را به خوانندگان غیرمسلمان مبهم میکتاب را براي البته در نمایۀ . زبان آورند را در هنگام مطالعه به که خود آنگذارم مسلمان وامی

.ام را فقط بعد از نام انبیاء الهی و ا ئمه افزوده» ع«اشخاص در آخر کتاب عالمتن در کتابهاي تفسیر کتاب مقدس و نکته دوم اینکه محققان امروزي مغرب زمی

اند که نویسندگان هاي عمومی و اختصاصی کتاب مقدس تصریح کرده المعارفةدایر، لوقامتی، مرقس، (اند و این اسامی که اکنون رایج است اناجیل اربعه ناشناس مانده

و در قرن دوم میالدي روي این کتابها که در اصل نامی نداشت، گذاشته شد ) یوحنااین نویسندگان اصال یونانی زبان بودند و از سریانی قدیم یعنی آرامی که زبان مادري حضرت عیسی و شاگردانش بود، ظاهرا اطالعی نداشتند و حتی عهد عتیق را هم از

اند انجیل متی را گفته. کردند که گاهی غلط داشت ترجمۀ یونانی سبعینی استفاده میبه (لوب شدن مسیح ص سال بعد از م60 میالدي یعنی 90که به احتمال قوي در سال

شخصی که شاید از مردم انطاکیه بوده است، نوشته و انجیل مرقس را ) عقیدة آنهاص نشده است و مسلما مرقس 70سال کسی در میالدي نوشته که هویتش هنوز مشخ

میان سالهاي وقا و اعمال رسوالن را هم در لشاگرد پطرس حواري نبوده است و انجیل گفته خودش در ابتداي انجیل آنچه را نوشته میالدي شخصی نوشته که به85 تا 80

است خود ندیده و از دیگران نقل قول کرده است و او برخالف گفتۀ ایرنایوس، هاي او در س نبوده است زیرا که نوشتهلوپاسقف مسیحی آخر قرن دوم از همراهان

اند که انجیل یوحنا را هم گفته. س مغایرت زیادي داردلهاي پو اعمال رسوالن با نامهکدام از آنها حضرت مسیح را زودتر از اواخر قرن اول نوشته نشده است و لذا هیچ

.اند ندیده

13

قرآن و کتاب مقدس قصه هاي مشابه در

هاي بینید که قصه اگر کتب عهد عتیق و عهد جدید را با قرآن مقایسه کنید میهاي مربوط به آنها در مورد اشخاص متعددي از جهت نام مشترك است مثل قصه

ی، ق، یعقوب، یوسف، موسی، داود، سلیمان، عیساآدم، نوح، ابراهیم، اسماعیل، اسحبینید بین آنها فرق فاحشی کنید می اما وقتی محتویات آنها را مقایسه می. مریم و غیرهها و ها در قرآن و در کتب عهدین یکی است اما سرگذشت یعنی اسم. وجود دارد

طرز برداشت و ها به هم شباهت دارد ها یکی نیست و حتی در مواردي که قصه قصهدر قرآن همۀ اینها پاك ومنزه ومعصوم . هم متفاوت استی با کلنحوة پرداخت آنها ب

اند و در تورات و انجیل آنها و درستکار و شجاع و خداشناس و موحد و پاکدامنهاي انسانی هستند مثال حضرت ابراهیم در قرآن ها و پلیدي آلوده به انواع گناه

بر را بدست بت شکند و ت ها را می در بتکده بت. یکتاپرست و ضد بت پرستی استها را رئیس خودشان یعنی بت بزرگ گوید این ها می دهد و به بت پرست بزرگ می

تواند حرکت کند و چیزي را بشکند و او خندند که مگر بت می همه می. شکسته استکند که خداي من زنده پرستید؟ با نمرود مناظره می گوید پس چرا آنها را می میگوید پس ابراهیم می. توانم چنین کنم گوید من هم می د میمیراند و نمرو کند و می می

کند با ستاره پرستان مجادله می. اگر چنین قدرتی داري آفتاب را بگو از مغرب درآیدشوند بعد که ستاره ها غروب ها خدا هستند آنها خوشحال می گوید ستاره ل میو اواضر و ناظر باشد، پس البد ماه گوید خدا نباید غروب کند و باید همیشه ح کنند می می

گوید من دوست ندارم که خدا غروب کند می خداست و بعد وقتی ماه هم غروب میگوید من اینها را قبول ندارم کند البد خورشید خداست و باز هم بعد از غروب او می

او را در . خداي من آفرینندة همۀ اینها و آسمان و زمین است. کنند زیرا که غروب می

73

و اسالم مسیحیت

74

اما . (آید شود و او سالم از آتش بیرون می افکنند اما آتش بر او سرد می ش میآت .)شود میرد ودوباره زنده می شود و سه روز می خداي مسیحیان به دار آویخته میسازد که نخستین پرستشگاهی است بر روي زمین که ابراهیم خانۀ کعبه را می

کعبه وبیت اهللا الحرام در مکه قدیمترین پس. مردم در آن جمع شوند و خدا را بپرستندها و کلیساها و سایر معبد و پرستشگاه جهان است و از همۀ معبدها، بتکده ها، کنیسه

سفر پیدایش : ، و قس 96 : 3آل عمران (پرستشگاههاي جهان قدمتش باالتر است دید نیامده است اینها هیچکدام در تورات و عهد عتیق و ج. هاي دیگر و قصه) 8 : 12

شود مثل آنکه ابراهیم به دیگري در تورات دیده مینامعقولو در عوض داستانهاي ترسدکه او را بکشند و زنش را بوده است می زیبارود و چون زنش سارا مصر می

گوید تو خود را خواهر من معرفی کن و همین امر باعث تصاحب کنند لذا به زنش میبه حرمسراي خود ببرد و در عوض مال و منالی به ابراهیم شود که فرعون او را میگزد ولی خدا به داد او بخشد و ابراهیم اصال غیرتی نمی شود و ککش هم نمی می 10سفر پیدایش باب دوازدهم، بند . (دهد رسد و زنش را از دست فرعون نجات می می

30 تا 27سرائیل در حدود این قصه که ساخته و پرداخته پیر زنان خرافاتی بنی ا) به بعدآیدکه آن را دوباره به قرن پیش بوده است چنان به مذاق حاخامهاي یهودي خوش می

اند که باز هم عینا همین کار را اند و به تورات خود افزوده صورت دیگري نقل کردهگوید که سارا دهد و ابراهیم به دروغ به پادشاه آنجا می در منطقه جرار انجام می

تا آخر 1 سفر پیدایش باب بیستم، بند(شود ر من است و همان ماجرا تکرار میخواه . ، بدین ترتیب ابراهیم هم دروغگو، هم نعوذ باهللا بی غیرت و هم ترسو است )باب

خورد و در مورد نوح در تورات آمده است که بعد از طوفان شراب سیري میپسرانش عورت او را به هم . تداف کند و بعد لخت و عور در خیمۀ خود می مست می

). به بعد21 بند 9سفر پیدایش باب (خندند نشان میدهند و میگوید که بعد از خراب شدن شهر سدوم با دو دختر خود به دربارة لوط می

غاري پناه برد و دخترانش به او شراب نوشاندند و او را مست کردند و با او همبستر سخنان و از این ) به بعد30 بند 19سفر پیدایش باب (ند شدند و از او به زنا آبستن شد

علماي یهود و نصارا که هم قرآن را خوانده اند و هم . در تورات فراوان استناروا که به مطالب نادرست تورات را به جاي آنکه عبرت بگیرند و پیش خود بگویند این

تورات اضافه شده در چند قرن پیش از میالد بهي یهوديها و حاخامملاهادست

قرآن و کتاب مقدسقصه هاي مشابه در

75

بینیم به عکس سعی خورد؟ چرا ما حقایق را از قرآن نیاموزیم؟ می است به چه درد میهاي یهودي منتسب کنند که غالبا بعد از اسالم نوشته کنند مطالب قرآن را به نوشته می

شده یا اگر هم پیشتر نوشته شده است با قرآن همخوانی و هماهنگی کامل ندارد و گویند که به قول آنها حضرت محمد این مطالب را چگونه از این کتب نمیپیش خود

غیر معروف یهودي اخذ کرده است اما از خود تورات که در نزد یهود معروف بوده . است هیچ نگرفته است

ۀ افکار این قبیل اشخاص و به ویژه مستشرقان و خاورشناسان که به حظبراي مال اند که آنها نوشتهالمعارف اسالم ةدائربهتر است به اند معروف شدهعالم بی طرف

گ برنیزآمثال دربارة حضرت ابراهیم . مراجعه فرمائید) به انگلیسی وفرانسه و آلمانی((Eisenberg) و ونسینک (Wensinck)اند که مطالب فوق را اي کرده سعی بیهوده

شود همۀ این استنباطات به نحوي به یهودیان بچسبانند که البته اگر درست تحقیق کنند مطالب قرآن را به تورات و کتب غیر معروف باطل است و بی جهت سعی می

. یهودي مربوط کنند قبول کنیم که قرآن کالم خدا نیست و ،حال بیاییم یک لحظه در عالم فرض

من . حضرت محمد این مطالب را از یهودیان گرفته است و در قرآن نقل کرده استهاي پرسم چرا حضرت محمد از داستان طرف می ور شناسان دانشمند بیاز این خا

اي نمونه در قرآن نیاورده بر را حتی کتب دیگر یهود یکی و توراتنامعقول و نادرستهاي چرا قصه. است؟ و هر چه در قرآن است حکایات آموزنده، اخالقی و پاکی است

بخشد در قرآن نیست؟ اما چیزهایی نوح و لوط و ابراهیم که زنش را به فرعون میهست که در تورات نیست ولی منبع معرفت، خداشناسی، تقوي، شجاعت، ایمان،

، صبر بر مصائب ومشکالت و شامل محاجه و مناظرة عقالیی دربارة پایداري در اعتقادها نتیجۀ عرفانی، اخالقی، حکمی، ادبی، دینی و قانونی خداست و از هر قصۀ آن ده

شود؟ اگر واقعا بی طرف باشند باید فکر کنند که یک فرد درس نخوانده استنتاج میهیچ دانشگاه، مدرسه و مکتب و قرن پیش در عربستان که 5/14چگونه توانسته است

هاي اي از گفته ها و نوشته معلم ومدرسی نداشته است چنین انتخاب درست و آموزندههاي معتبر کمبریج و آکسفورد و لندن و یهود فراهم کند بدون اینکه در دانشگاه

آیا این جز به تأیید الهی امکان پذیر است؟ اما . پاریس و غیره تحصیل کرده باشدهاي آنها را میرانده و به قول خودشان قلب آنها نامختون عصب و دشمنی با اسالم دلت

و اسالم مسیحیت

76

دو خاورشناس مذکور دربارة حضرت ابراهیم . است و نمی تواند حقایق را درك کندبیش از آنکه به قرآن مراجعه کنند به کتب تاریخی مسلمانان که پر است از اسرائیلیات

اند و سپس با آنها مطابق با تورات بوده است نقل کردهاند و هر چه در مراجعه کردهاند کتبی که هنوز هم در دسترس تورات و کتب غیر معروف یهودي مقایسه کرده

و یک لحظه پیش . هیچکس نیست جز دانشمندان طراز اول یهود و نصارا، مثل تلمودروف را از هاي نامع اند که حضرت محمد که سواد نداشته است این کتاب خود نگفته

کجا به دست آورده است و چطور شده است که فقط یهودیانی را دیده است که این. ست و نه خود توراتاهاي نامعروف بوده اطالعاتشان منحصر به این کتاب

. ها حتی در دسترس علماي بعدي اسالم هم نبوده است کتابرآن و اناجیل و در مورد عیسی و مریم هم چنانکه دیدیم اختالف عظیمی میان قگویند حضرت کتب دیگر مسیحیان وجود دارد و مستشرقین ومبشرین مسیحی می

اگر . هاي بدعت گزار مسیحی شرق گرفته است محمد اینها را از روایات شفاهی فرقههم چنین باشد واقعا شگفت آور است که حضرت محمد عقاید رایج مسیحیان مشرق

ر اناجیل است رها کرده و سراغ کسانی رفته است زمین را که همین عقاید مندرج دکه معجزة عیسی را در شراب سازي نمی دانسته اند بلکه در سخن گفتن او در بدو

دانسته اند تولد و دمیدن روح در پرنده و معجزات دیگري که در قرآن آمده است میل اناجیل و دانستند نه مث و مریم را پاك و باکره و عذرا و مؤمن به حضرت عیسی می

. براي عیسی پدر قائل نبودند ولو پدر فرضیچرا حضرت محمد فقط مطالبی را از آنها گرفته است که با اصول عقاید اسالم یعنی یکتاپرستی، پاکی و عصمت انبیاء و تقوي و درستکاري آنها سازگاري دارد؟

نیامده است؟ مندرج در انجیل در قرآن سخنان نادرستچرا براي نمونه حتی یکی از اینکه گفته اند حضرت محمد . پس استدالل آنها غلط است و فهم آنها نادرست است ،بی معنا حرفی است مفت و است عقایدش را از روایات شفاهی مسیحیان مشرق گرفته

زیرا که آنها نمی توانند منبع عقاید مندرج در قرآن را دربارة عیسی و مریم نشان چرا . گویند او از روایات شفاهی مسیحیان گرفته است ا می لذ،بدهند و اثبات کنند

یا ( دانیم که اناجیل را تاتیانوس نشانی از این روایات شفاهی پیدا نمی شود؟ و می به سریانی ترجمه کرد و بعد آنها را با هم تلفیق کرد و انجیل Tatianus)طاطیانوس

ر انجیل به سریانی تهیه کرد یعنی جمع چها(Diatessaron)واحدي به نام دیاتسرون

قرآن و کتاب مقدسقصه هاي مشابه در

77

و این . و این در قرن دوم میالدي بود و سریانی زبان مردم سوریه و بین النهرین بودهاي دیگر و از جمله به فارسی و عربی و التین و غیره ترجمه شده دیاتسرون به زبان

فرهنگ هارپرنک (و ترجمۀ فارسی آن هم سالها پیش منتشر گردیده است . است ). 1047ص

پس مسیحیان مشرق زمین عمدتا به همین اناجیل اعتقاد داشتند و اگر حضرت انجیل را در قرآن نقل مطالبمحمد با مسیحیان ارتباطی داشته است باید همین

زند که از کرد نه آن همه آیات بینات که در قرآن آمده است و از دور فریاد می میاگر مسیحیان چشم خود را باز . ا را بیاوردجانب خداست و بشر نمی تواند مثل آنه

فهمند و به قرآن ایمان شنوند و می کنند و گوش شنوا داشته باشند این فریاد را میفقط کافی است قرآن را با انجیل و تورات مقایسه کنند و نحوة پرداخت . آورند می

در نام با هاي مذکور در قرآن فقط مطالب را در قرآن ببینند و دریابند که شخصیتها و هاي مذکور در کتب مقدس یهود و نصارا مشترك است و در داستان شخصیت

ها که کسی مثال با همین نام اعمال و گفتار بکلی با هم متفاوتند مثل آن استتوان گفت که سناریویی بنویسد که اصال ربطی به قرآن یا انجیل نداشته باشد آیا می

ه است یا از انجیل؟این سناریو از قرآن گرفته شددر تفاسیر قرآن و کتب تاریخ اسالمی و قصص قرآن روایاتی از برخی یهودیان

، وهب بن )ق. ه 21متوفی (مسلمان شدة صدر اسالم مانند ابی بن کعب انصارينقل شده است که مأخوذ از ) ق. ه 32متوفی (بارحو کعب اال) ق. ه 110متوفی (منبه

آن است که در زمان حضرت رسول و صحابۀ او همین تورات است و این حاکی از تورات و روایات در مدینه رایج بوده است و اگر طبق نظر خاور شناسانی چون

باید ،گلدزیهر یهودي صهیونیست حضرت محمد قرآن را از روایات یهود گرفته بود .مطالب قرآن با همین تورات کنونی منطبق بوده باشد که به هیچ وجه چنین نیست

حال با این دید بهتر است خوانندگان، هر دینی که داشته باشند، یک بار دیگر سرگذشت عیسی و مریم را از قرآن و اناجیل بخوانند و با هم مقایسه کنند تا عظمت

زیرا که هیچ کلمه، جمله یا سخنی در قرآن بیهوده . هاي قرآن را دریابند آموزشو درستی و معرفت خدا و ترویج علم و تقوي نیامده است و از آنها نکات بسیار در

.توان دریافت ایمان می

14

سرنوشت یوسف نجار و مریم

نکتۀ آخر دربارة عیسی و مریم سرنوشت یوسف نجار است که به ادعاي و رسد اناجیل پدر خواندة عیسی است و شوهر مریم است و نسب عیسی به او می

مریم از او حداقل چهار پسر و چند دختر دارد که هیچکدام به عیسی ایمان نیاورده اند ) 5: 7 و یوحنا 21 تا 19: 8، لوقا 3: 6و 35 تا 33: 3، مرقس 50 تا 46: 12متی (

بعد ازتولد . اما خود یوسف در انجیل گم شده است، ما هیچ از او نمی دانیمه ناصره و در اینجا ناپدید گردد ب رود و اندکی بعد باز می عیسی با او به مصر می

اما . اند دارد که البد از همین یوسف بودهدانیم که مریم فرزندانی فقط می.دشو میکه روح القدس یا فرشته به او . آیا او به عیسی ایمان آورد؟سرنوشت یوسف چه شد

اي یوسف از گرفتن زن خویش مریم مترس زیرا که آنچه در وي قرار گفته بود کهاال ، یا آنکه همانند پسرانش و احتم)20: 1متی (گرفته است از روح القدس است

دخترانش به او ایمان نیاورده است؟ و بعد معلوم نیست کی مرد و کجا دفن شد و نظر آیا این خود . انگار چنین کسی وجود نداشته است. مسیحیان اولیه دربارة او چه بود

نشان دهندة آن نیست که در حقیقت مریم شوهري نداشته و همچنان تا آخر عمر در قرآن سخنی از یوسف و شوهر کردن مریم ؟ بودباکره باقی ماند و به پسرش مؤمن

نیست و در بعضی روایات اسالمی آمده است که حضرت مریم در زمان عیسی فوت اما در اناجیل و کتب عهد جدید دربارة مادر . کرد و آن حضرت وي را به خاك سپرد

فن اند که چه موقع وفات کرد و کجا د اند و هیچ نگفته خداي خود کم لطفی کردهاین چهار . شد و حتی عکس العمل مصلوب شدن عیسی را در مریم ذکر نکرده اند

انجیل نویس فقط چیزهایی را نوشته اند که دوست داشته اند یا به دستشان رسیده بوده هاي آنها همه است و هیچ تحقیقی دربارة جزئیات قضایا نکرده اند و لذا گزارش

گویند که آنها را به هدایت روح حیان میباز هم مسی. ناقص و ضد و نقیض استضمنا در مراسم عروسی در قانا که در فصل دهم ذکر شد، عیسی و . القدس نوشته اند

79

مسیحیت و اسالم

80

یعنی (مریم و سه شاگرد عیسی شرکت داشتند اما یوسف و دختران او از مریم هیچکدام حضور نداشتند در حالی که این ابتداي رسالت و بعثت ) خواهران عیسی

آیا در این موقع یوسف مرده بود؟ یا او را به عروسی دعوت . ت عیسی بودحضر نکرده بودند؟ در این صورت چرا؟

به همین جا ختم نمی شود بلکه با مرگ عیسی و (Christology)مسیح شناسی ها به همین رسد زیرا که نجات انسان برخاستن او از مردگان نقش عیسی به کمال می

به شرح این ماجرا اهللا الصمدت و چون معنا و مفهوم صمد در امر بستگی داشته اسو اگر مقدمات فوق طوالنی . پردازیم بستگی دارد لذا در آخر این بحث ما بدان می

اي نبود زیرا که تا به اعماق اعتقادات مسیحیان پی نبریم عظمت سورة شد چارهذا از این تطویل روشن نمی شود لاهللا الصمداخالص و بخصوص آیۀ دوم یعنی . پردازم به اصل مطلب خواهم و می ضروري که مفید هم هست معذرت می

15

عیسی و نجات بشر

در اعتقاد رایج مسیحیان نقش اصلی مسیح و علت مصلوب شدن او نجات بشر از گناه دانسته شده است و براي این منظور فلسفۀ بسیار پیچیده، مبهم، عجیب و غیر معقولی را به هم بافته اند که خالصۀ آن این است که چون آدم ابوالبشر از فرمان خدا

به درخت معرفت نیک و بد نزدیک نشو سرپیچی کرد مرتکب گناهی که گفته بودشد که بر نسل بشر اثر گذاشت و فطرت فرزندان و اعقاب او با گناه سرشته شد که

انسانها دوش لذا خدا خواست که بار گناه را از ،هیچ راه گریزي از آن براي بشر نبودداشت جز اینکه پسر محبوب خود اي ن بردارد و آنها را از گناه آزاد کند، پس چاره

عیسی را به صورت انسان در رحم مریم قرار دهد تا زاییده شود و به دنیا بیاید و همچون یک انسان معمولی تمام زحمات زندگی را متحمل شود و رنج حقارت و تحقیر یهود را به جان بخرد و سرانجام به دارآویخته شود و عذاب مردن را بچشد و

زنده شود و از قبر برخیزد و به آسمان نزد ) نه کمتر و نه زیادتر(ه روز سپس بعد از ساین لب اعتقاد مسیحیان در مورد . پدر خود برود و بدین ترتیب بشر از گناه مبرا شود

.کند نقش نجات بخشی عیسی و فلسفۀ صلیب است که اعتقاد به تثلیث را تکمیل می است از اعتقاد به تثلیث و نقش مهمترین اصول اعتقادي مسیحیت عبارت

گناه اولیه و سایر عقاید مسیحیان بر پایۀ همین دو اصل بنا شده صلیب در نجات بشر ازدر مورد تثلیث ونیز دربارة . در قرآن این هر دو اصل به شدت رد شده است. است

الوهیت عیسی که پایۀ تثلیث است در قرآن آیات متعددي وجود دارد که در این نگاه کنید به مثال در نفی الوهیت حضرت عیسی . کتاب به تدریج تشریح خواهد شد

نگاه کنید و در رد پسر خدا بودن مسیح 30 : 19 و مریم 116و 75 ، 72 ،17 : 5مائده نگاه تثلیث نیز در نفی و26 : 21 و انبیاء 93 تا 88 : 19 و مریم 31 و 30 : 9 توبه به و اگر صلیب یعنی واقعۀ مصلوب شدن 73 : 5ئده امو 172و 171 : 4نساء ه بنید ک

81

مسیحیت و اسالم

82

عیسی منتفی باشد مسئلۀ فدا شدن او براي نجات بشر هم منتفی خواهد بود و لذا کند که یهود حضرت مسیح عیسی بن تصریح می) 157 : 4 نساء(که در قرآن می بینیم

. ر اشتباه شده استمریم را نکشتند، مصلوب هم نکردند بلکه براي آنها این امنقش عیسی به عنوان نجات دهندة بشر در اناجیل از بدو تولد آن حضرت آغاز

اي در خواب بر یوسف فرشته«: کهمی نویسد) 21 و 20 : 1(در انجیل متی . شود مییعنی از نسل داود [نجار پدر خواندة عیسی ظاهر شد و گفت اي یوسف پسرداود

یعنی [از گرفتن زن خویش مریم مترس، زیرا که آنچه در وي قرار گرفته است ] پیامبراز روح القدس است، و او پسري خواهد زایید و نام او را عیسی ] جنین حضرت عیسی

.»زیرا که او امت خویش را از گناهانشان خواهد رهانید. ادخواهی نه آخر آن s آمده است که Iēsousعیسی در متن اصلی یونانی اناجیل به صورت

عالمت رفع است، پس در حقیقت ایسو باید خوانده شود و آنرا از همان قدیم برگرفته منجی است یعنی نجات دانسته اند که به معناي ناجی یا (‛yešu)از کلمۀ عبري یشوع باب اول انجیل متی که در باال ذکر شد علت این نامگذاري21دهنده و در آخر بند

از ] یعنی فقط عیسویان را[را چنین ذکر کرده است که او در آینده امت خود را 26 : 1لوقا : نک(پس نام عیسی را فرشته یعنی جبرئیل . گناهان خود نجات خواهد داد

در . بر او نهاده است و بر نقش نجات دهندگی او تأکید کرده است) 21 : 2 و 31تا یعنی منجی هم آمده است sōtērاناجیل گاهی ترجمۀ نام او به صورت کلمۀ یونانی

اما عنوان مسیح یعنی مسح شده با روغن براي تقدیس نیز ). 42 : 4 و یوحنا 11 : 2لوقا (و لوقا ) 41 : 9 و 29 : 8(و مرقس ) 17 و 16 : 1(در اناجیل آمده است چنانکه در متی

لیکن عنوان مسیح بیشتر در . و جاهاي دیگر) 26 و 25 : 4 ، 41 : 1(و یوحنا ) 11 : 2(هاي پولس و دیگران آمده است که در آخر عهد جدید درج شده است و مسیح نامه

است و نام است که نیز به معناي ممسوح به روغن )christos (خریستوسدر یونانی مسیحی از آن مشتق شده است و از همان قدیم این لفظ یونانی را معادل مشیاح

(mašiāh)ظاهرا از عبارات انجیل چنین . عبري دانسته اند که معرب آن مسیح استرا از پراکندگی که قوم بنی اسرائیل پادشاهی است دهنده نجات از منظور که آید می بر

آنان را به عزت پیشین مانند زمان حضرت داود بازو دهد و بدبختی نجات میاو را ناجی امت از گناهان ) 21 : 1(و اینکه در متی ) 42 : 4یوحنا : نک(می گرداند

). 33 تا 31 : 1قس لوقا (دانسته است احتماال از تصرفات بعدي است

16

اولین گناه و خدا «: گوید می) 6 :9 و نیز 31-26: 1(در مورد خلقت آدم در سفر پیدایش

تا بر حیوانات دریا و -گفت آدم را به صورت خودمان و موافق شبیهمان بسازیم پس خدا آدم را به صورت خود آفرید، او را به صورت -خشکی و هوا حکومت کندده آفرید، و خدا ایشان را برکت داد و این در روز ششم خدا آفرید، ایشان را نر و ما

این قسمت از تورات متعلق است به منبعی که علماي امروزي و محققان » خلقت بودگویند این قسمت در حدود قرن نامند و می می)P(کتاب مقدس آن را منبع حاخامی

ر اینجا ظاهرا به ششم قبل از میالد در دوران اسارت یهود نوشته شده است و آدم داین که خدا انسان را به صورت خود آفریده است از . معناي انسان است به طور کلی

اوهام یهود است و در قرآن چنین مطلبی نیامده است و حدیثی هم که روایت شده از اسرائیلیات و جعلی است، به عقیده برخی » ان اهللا خلق آدم علی صورته«است که

نه صورت دارد و نه شکل و شمایل و نه رنگ و قد و قامت و نه چونکه خداي اسالمشود و این عبارت تورات خود از عوامل گمراهی شود و نه صاحب فرزند می متولد می

. دانند مسیحیان هم شده است که عیسی را خداي مجسم میحدیثی از پیامبر نقل شده است ) 58 ص 3ج ( تألیف ابن اثیر النهایهدر کتاب

به ) یا آن شب(یعنی پروردگار من امشب »ة ربی فی احسن صوريلةاللاتانی «کهباشد از اسرائیلیات و مجعوالت یهود شایداین هم . بهترین صورت نزد من آمد

ابن اثیر صورت را در اینجا به . چونکه خداوند صورت ندارد که بهتر یا بدترین شود راجع به خود »ةاحسن صور«است که گوید ممکن داند و می معناي صفت و حالت می

یعنی بر دل من ( نزد من آمد پیامبر باشد یعنی وقتی من در بهترین حالت بودم خدا افزاید که صورت را اگر به معناي ظاهري بگیریم در مورد خدا ثیر میاابن ) ظهور کرد

تعبیر تورات و حدیث علمابرخی . راست درست نیست و خدا از چنین وصفی مب

83

مسیحیت و اسالم

84

دانند که خدا انسان را با صفاتی مشابه صفات خود بق با آن را به معناي آن میمنط .آفرید تا جانشین او در زمین شود

آمده ) 182 ص اج (در کتاب اصول کافی با ترجمه حاج سید جواد مصطفوي » اهللا خلق آدم علی صورتهان«پرسیدند که روایت ) ع(است که از امام محمد باقر

در .ی آدم را به صورتی که خود خلق و ایجاد کرده بود آفریدیعنود که فرم؟یعنی چه ،را به معناي ملکیت بگیریم مثل کتابش »صورته«هاي ضمیر در ،این صورت باید

عبارت دیگر خدا خود به خدا بود صورتش یعنی صورتی که از آن لذااش و نقشه برداري کرده باشد و امام در کرد نه اینکه از روي چیزي الگوتعیینصورت آدم را

دنباله آن فرموده است که خدا این صورت را بر سایر صورتهاي مختلف برگزید و ت چنانکه کعبه و روح را به خود نسبت شانتخاب کرد و لذا آن را به خود منسوب دا

سان را که می فرماید ما ان ) 4 : 95 ( تینسورة: نیز نک.داده گفت خانه من و روح من است که در سورة بقره ) رنگ خدا( اهللا صبغةبهترین ساختار آفریدیم، واین نظیردر

خدا مردم را با داغ کفر و ایمان که،آمده است یعنی رنگ متعلق به خدا ) 138 : 2( .کند تا مشخص شود که مومن است یا کافر مینگ ر

آدم را از نو دوباره خلقت ) به بعد7بند (اما تورات در باب دوم سفر پیدایش خدا آدم را از خاك زمین سرشت و در بینی او روح حیات : گوید دهد و می شرح می

ي شد و باغی در عدن در طرف مشرق غرس ا زنده) یعنی شخص ( دمید و آدم نفس نمود و آن آدم را که سرشته بود در آنجا گذاشت و هر درخت خوش خوراك را از

…معرفت نیک و بد را در وسط باغ قرارداد،زمین رویانید و درخت حیات و درخت و آدم را در باغ عدن گذاشت تا کار آن را بکند و آن را محافظت نماید و به آدم فرمود که از همه درختان باغ بی ممانعت بخور اما از درخت معرفت نیک و بد زنهار

…نخوري زیرا که در آن صورت خواهی مردگوید که مار درباب سوم می) به بعد21د بن(دهد ا را شرح میسپس خلقت حو

ا را فریب داد تا از درخت معرفت نیک و بد خورد و به شوهرش حو) کنایه از شیطان(یعنی بر خالف . هایشان باز شد و فهمیدند که عریان هستند هم داد و در اثر آن چشما ندا کرد و وقتی خدا آنها ر. کردند لکه فهم و معرفت پیداب ،پیشگویی خدا نمردند

ا در میان درختان باغ خود را پنهان کردند که دیده نشوند خدا علتش را حو آدم وخدا پرسید از کجا فهمیدي . پرسید آدم گفت چون عریانم ترسیدم خود را نشان بدهم

اولین گناه

85

و … وآدم گفت زنم مرا فریب داد و خوردم ؟که عریانی مگر از آن درخت خورديرا شنیدي و از آن درخت خوردي که گفته بودم خدا به آدم گفت چون سخن زنت

و خدا پیش خود گفت حاال ) 17بند (از آن نخوري پس به سبب تو زمین ملعون شد یعنی (» ما شده استازمثل یکی «که آدم از درخت معرفت نیک و بد خورده است

و اگر از درخت حیات هم بخورد تا ابد زنده خواهد ماند ) جزو خدایان گردیده است ۀلذا آدم را از باغ عدن بیرون کرد و مالئک) یعنی مثل خدایان جاودانی خواهد شد(وبی را با شمشیر آتشین بر درخت حیات گمارد که از دست آدم محافظت کنند و کر

.مبادا آنها خدا شوند و رقیب او) 34بند (نگذارند آدم و حوا نزدیک شوند فته شده است که محققان این قسمت از تورات که ذکر شد از منبعی گر

تر از منبع نامند ومی گویند این قسمت قدیمی می(J)ي ا وههامروزي آن را منبع ی تا 950یعنی بین ( ن نوشته شده است آاخامی است و حدود چهار قرن پیشتر از ح

و البته این زمان حداقل حدود پانصد سال از عهد موسی گذشته بوده ) م. ق1000سمتی از این مطالب تقریبا در قرآن هم آمده است اما اینکه خدا از به هر حال ق. است

جاودانی شدن آدم ترسیده باشد در اسالم نیامده است و از اوهام یهود است و اینکه . تلویحا به وجود خدایان متعدد قائل شده است بر خالف روح توحیدي تورات است

ان بر روي زمین زیاد شد و دهد که نسل انس شرح می)8 تا 1بند (در باب ششم بعد از آنکه پسران خدا با دختران آدمیان ازدواج کردند شرارت در زمین پیدا شد و خداوند دید که شرارت زیاد شده است لذا خداوند پشیمان شد که انسان را بر روي زمین ساخته بود و در دل خود محزون شد و گفت انسان را باید از روي زمین محو

این . ف شدم از ساختن آنهاسمتاپرندگان را چون نین بهایم و حشرات و سازم و همچ زیرا که ،هاي اسالم مغایرت دارد و با آموزش(J)ي است ا قسمت هم از منبع یهوهت آدم طبق قرآن از کند تا پشیمان شود و خلق ي نمیا و و بیهودهغخدا هیچوقت کار ل

سوره بقره (روي برنامه از پیش تعیین شده بوده است و بسیار جالب است که در قرآن خواهم در زمین جانشینی و به مالئکه گفت میتو چون پروردگار « :فرماید می) 30 :2

بدهی که خواهی در زمین کسی را قرار گفتند آیا می) مالئکه(براي خویش قرار دهم با ستایش تو و ترا تقدیس مگویی د کند و خون بریزد؟ و ما تسبیح تو میدر آن فسا

دهد خدا قبل از خلقت نکته بسیار مهم در این آیه این است که نشان می»…کنیم میدانست که انسان بر روي زمین فساد و آدم طرح خلقت او را ریخته بود و حتی می

مسیحیت و اسالم

86

تصریح ي خدا و مالئکه در قرآنکند و این نکته در گفتگو شرارت و خونریزي می شریفه جواب دندان شکنی است به اوهام یهود و ۀدر حقیقت این آی. شده است

انسان با آنکه موجودي زیرا که اگر خلقت،است که در تورات آمده سخنان نادرستیتواند شرارت و فساد کند طبق نقشه خدا صورت گرفته باشد دیگر است که می

ها انصاف داشته و اگر محققان غربی و کشیشان و اسقف. نداردپشیمانی خدا معناییي بشمارند که در اثر وحی الهی بر پیامبر نازل ا قرآن را هم معجزهۀباشند باید این آی

د این مطالب را از یهود و زیرا که اگر بر حسب نظر آنها حضرت محم. شده استکرد که در اثر دستکاري یهود می تورات را تکرارمطالبنصارا گرفته بود باید همان یعنی تحصیل کرده و ،ی و بیسواد بودحضرت محمد ام. به تورات افزوده شده است

ید به وحی ؤدانشگاه دیده نبود و حتی به مکتب خانه نرفته بود چنین شخصی اگر م چنین گزینشی توانسته است بکند که فقط حقایق ،اشد چگونه میان مطالبوده بالهی نبق با توحید و علم و قدرت خدا را انتخاب کند و مطالب مخالف آنها را دور منطب بودند معتقد هم تلمود تورات بلکه به اوهام مطالبدر حالی که یهود نه تنها به . بریزد

مسئله پشیمان شدن خدا در کتب عهد عتیق باز هم . و مسیحیان هم از آنها بهتر نبودندهم ) 35:15(که ذکر شد در کتاب اول سموئیل ) 6 : 6(آمده است غیر از سفر پیدایش را به سلطنت انتخاب کرد ) یعنی همان طالوت قرآن(آمده که خدا از اینکه شائول

هم باز خدا از هالك اورشلیم ) 16 : 24(پشیمان شده است و در کتاب دوم سموئیل د که خدا را با روح اسالم و قرآن منافات دارکه این مطالب کال. پشیمان شده است

یعنی (عالم به گذشته و آینده و همه کاره جهان و تنها مدبر و تصمیم گیرنده عالم بهایم و حشرات و . ضمنا اگر بر حسب تورات انسان گناه کرده است. داند می) صمد

پرندگان چه گناهی کرده بودند که باید نابود شوند و در هر حال خدایی که پشیمان . بشر هم پشیمان شودتنیست و ممکن است از نجاشود قابل اعتماد می

که در تورات آمده است نخستین سنگ بناي اعتقاد خلقت آدم به صورتیقصۀزیرا چنانچه که دیدیم در . مسیحیان در مورد نجات بخشی عیسی از گناه بوده است

چون تو حرف زنت را شنیدي و از « :گوید خدا به آدم می) 17 : 3پیدایش (تورات عجیب است که گناه را .»خت ممنوعه خوردي پس به سبب تو زمین ملعون شددر

در حالی که در . آدم کرده و مجازاتش را که لعنت است زمین متحمل شده است. او خواهد مرددهر که گناه کند خو«تصریح کرده که ) 20 : 18( نبی لقیاحزکتاب

اولین گناه

87

. سرش نخواهد بودپسر متحمل گناه پدرش نخواهد بود و پدر متحمل گناه پشرارت مرد . بر خودش خواهد بود) یعنی عمل صالح مرد نیکوکار( عدالت عادل

گوید ند بعد هم میبو در . »بر خودش خواهد بود) یعنی عمل سوء مرد بد کار( شریر و التزر«: فرماید هم میقرآندر (شود و نخواهد مرد اگر کسی توبه کند بخشیده می

و اسراء 164: 6 انعامو از جمله در جا تکرار شده است که در چند » وزر اخريةوازر و 46: 41 فصلت »من عمل صالحا فلنفسه و من اساء فعلیها«: فرماید و نیز می15: 17

). 15: 45جاثیه لعنت زمین بال فاصله معلوم نشد و خدا بر حسب تورات در زمان نوح ۀنتیج

ث وجود آنها زمین را پاك کند و لوق کند و از تصمیم گرفت که مردم شریر را غر مردند و ه نسل آدم همۀیبق یافتند و تفقط نوح و سه پسرش و زنان آنها از غرق نجا

ولی باز هم خدا از ). 23و 13 : 7 پیدایش(دیگر گناهکاري بر روي زمین باقی نماند ت بدي در سر دارد و ت به بعد خیاال زیرا که دید انسان از طفولی،این کار پشیمان شد

شود پس اگر بخواهد هر بار گناهکاران را غرق کند و نابود باالخره مرتکب گناه میلذا از مجازات گناهکاران در زمین منصرف شد و با ،دنماید باید دائم این کار را بکن

خود گفت که از این به بعد دیگر زمین را به سبب انسان لعنت نکنم و انسان و حیوان پیدایش(الك نسازم و زندگی بر روي زمین تا جهان هست ادامه خواهد یافت را ه

حضرت نوح او در زمان پس طبق این بندها لعنت و گناه آدم و فرزندان.)22 و 21: 8اند مسیحیان گویا این قسمت از تورات را نخوانده.پاك شد و بنی آدم بخشوده شدند

گویند گناه ه به این قسمت از تورات میبدون توج زیرا که ،اند یا خوانده و نفهمیدهاو منتقل شد و تمام مردم از آن به بعد ملعون شدند و عیسی را خدا براي ۀآدم به ذری

یعنی خدا ملعون ( آن به صورت انسان فرستاد تا به دارش بزنند و طعم لعنت را بچشد ر گناهکاران سخت نگیرد و ي از لعنت داشته باشد و دیگر با تا مثل آدمها بهره) شود

ش عیسی مسیح ببخشد یا به عبارت دیگر با صلیب شدن پسرهمه آنها را به واسطه و 24 : 14 و مرقس 28 : 26متی : نک ( .عیسی بار گناه را از دوش انسان بردارد

)25 تا 23 و 10 و 9 : 3رومیان شود و نه نیاز چنانکه بعدا خواهیم دید چون خدا صمد است پس نه پشیمان می

به صورت انسان در آورد و با صلیب شدن خود را ملعون سازد رابه آن دارد که خود در لعنت )گوید هر که را به دار بزنند ملعون است که می23 : 21 تثنیه سفر: نک(

مسیحیت و اسالم

88

چگونه عیسی که خود . قرآن به معناي دوري از رحمت خدا و معادل غضب خداست شود؟ خداست از رحمت خدا دور می

17 آدم در قرآن خلقت

حال خوب است مسیحیان مطالب فوق را که از تورات نقل شد با روایت قرآن . از همین حوادث مقایسه کنند تا بر آنان واضح شود که کالم خدا کدام است

ۀ در قرآن خدا مشکل گناه آدم را به صورتی حل کرده است که تا قیامت همد را از بار گناه نجات دهند و آن روشی است معقول توانند به همان نحو خو نسل او می

ی متباین است و مسیحیت بکلۀ ولی با فلسف،و با اصول عقاید یهود هم منافاتی ندارد .آن توبه است

خلقت انسان و عصیان و سرپیچی آدم از امر خدا و خوردن از شجره ممنوعه آل عمران،) 38 تا30 : 2 (هاي بقره سوره درقرآن مکررآمده است ، چنانکه در

اسراء یا بنی اسرائیل ، )189 و25 تا 10: 7( اعراف ، )1: 4( نساء ، )59و 34: 3(نها آتوان می) 6: 39( زمرو )123 تا 115 : 20( طه ، )50: 18( کهف ، )65 تا 61: 17(

کنم ، یل نمیوتأکنم ولی تفسیر و را یافت و من در زیر خالصه همه آنها را ترجمه مییل و رمز و وچه قرآن به نحوي این مطالب را بیان کرده است که قابل انواع تفسیر و تأ

ه و تفسیر ی آدم در تورات که چنانکه دیدیم کمتر قابل توجۀکنایه است به عکس قصاینک خالصه مطالب . تش همان صورت لفظی آن نظر دا بهیل است و تقریبا بایدوو تأ

:آیات فوقآن است که خلقت انسان طبق آید، چنانکه خواهیم دید، نچه از قرآن بر میآ و نخست آنکه خدا آسمان و زمین. بوده است دقیق و از پیش تعیین شده اي برنامه

که هر مرحله –یعنی در شش مرحله( را در شش روز موجودات بین آسمان و زمین ،7 : 11 هود، 3: 10یونس (آفرید ) ها یا میلیاردها سال طول کشیده است شاید میلیون

و از این میان، خلقت ) 4 : 57 حدید 38 :50 و ق 4: 32، سجده ، 59: 25فرقان ها و ارزاق زمین هم دو روز امتداد داشته ها دو روز و زمین هم دو روز و کوه آسمان چهار روز که کار زمین با امکانات زندگی در آن جمعا ،)12 تا 9: 41فصلت (است

89

مسیحیت و اسالم

90

این . یعنی در چهار مرحله به اتمام رسیده است ،)10: 41فصلت (طول کشیده است نمل (. شده است وارزاق میها ،گیاهان و سایر مواد امکانات شامل وزش باد ، ابر ،کوه

پیش از خلقت انسان خدا، پس)33 تا 30: 79 نازعات ، 10: 7اعراف ، 64و 63: 27کاالهاي کرد تا جایگاه استقرار او و محلآمادهاو براي زندگیجهتزمین را از هر

پس خلقت آسمان و زمین عبث) 25و 24: 7 و اعراف 36: 2بقره (. مورد نیاز او باشد و ص39و 38: 44دخان،115 : 23مؤمنون،17و16: 21انبیاء (.برنامه نبوده است وبی .)5: 39 زمر،3: 46احقاف (ریده است بلکه آنها را بحق و از روي راستی آف)27 :38

وقتی همه چیز در روي زمین براي زندگی انسان فراهم شد خدا به اجراي برنامه و رانخود آغاز کرد و ابتدا خلقت انسان را با مالئکه در میان نهاد، زیراکه مالئکه مدب

ر جهان را به امر یعنی اداره امو) 5 : 79 نازعات،4: 51اریات ذ(هستند ان امرمقسم کارها به دست مالئکه انجام ۀخدا به عهده دارند و در روایات گفته شده که هم

مور است که آن را به أي ما شود فرشته حتی هر قطره باران که از ابر نازل می. گیرد مییعنی براي هر قطره باران یک فرشته ،آمدزمین برساند و آن فرشته، بار دیگر نخواهد

شاید کسانی که ایمان ندارند این سخنان را خرافات بپندارند و . کند فه میانجام وظی ذکر ماديت و معلول در امور اما حقیقت آن است که آنچه به نام عل،برآن بخندند

ت و باطن آن کار مالئکه است وگرنه هیچکس نمی تواند مثال سا شود ظاهر امور میاینکه برخی از و کند چگونه عمل میداند که بگوید که جاذبه چیست و فقط می

علماي مغرب زمین در میان علت و معلول و رابطه آنها و تعریف آنها تشکیک بینند و فقط علل ظاهري را میبینانباشد که ظاهر امر این برتواند دلیلی کرده اند می

. یستگیرد در نظر آنها ن یر مالئکه صورت میدبعلل باطنی که به دست خدا و به ت2: 13 رعد ،31و 3: 10یونس(ر حقیقی خداست که گرداننده جهان است البته مدب، له صموران و رسوالن او هستند که به امر او امور عالم را فیأو مالئکه م) 5: 32سجده

قدر ، 64: 19 مریم ، 1: 35 فاطر، 75 : 22حج ،11: 13رعد (.گردانند دهند و می میال این یک امر اعتقادي است و مربوط به ایمان به خدا و ربطی به در هر ح.)4: 97

یعنی چه کسی به این مسئله اعتقاد داشته ،مسائل علمی جاري بین دانشمندان ندارداین و ات باید به دنبال علل ظاهري باشدعیوطبی محضباشد و چه نداشته باشد در علوم

عمل مالئکه است بدون ۀت انبیا نشانضمنا معجزا. با عمل او منافاتی ندارد اعتقاديدخالت قوانین ماد.

آدم در قرآن خلقت

91

ان گتشباري خدا برنامه خلقت انسان را بر روي زمین به عنوان خلیفه خود با فرتا آنان را آماده براي انجام وظایف خود در مورد ) 31و 30: 2بقره (مطرح کرده است

زیرا که ،شوند د شگفت زده میشون لع میانسان بسازد و مالئکه وقتی از برنامه خدا مطکند و خون ناحق بینند انسانی که باید بر روي زمین خلیفه خدا گردد فساد می میا دائم مرا و منزه است و گویند خدا خود از این کارها مب ریزد و پیش خود می می

چگونه است که ،آوریم کنیم و سپاس او را به جا می تسبیح و تنزیه و تقدیس خدا می: فرماید که میئي براي خود انتخاب کرده است ؟ و خدا در پاسخ مالا چنین خلیفهاو

آموزد که هایی به انسان می سپس خدا علم .دانید دانم که شما نمی من چیزهایی میپرسد نام این چیزها چیست ؟ اگر در از مالئکه میسپسالعند و مالئکه از آنها بی اط

جانشینی خدا نمی دانید صادق هستید نام آنها را پندار خودکه انسان را شایسته تو پاك و «: فرشتگان که دیدند در این باره علمی ندارند گفتند ) 31: 2بقره (»بگوییدي و ا ما را علمی نیست جزآنچه به ما آموخته) و هر چه کنی درست است(منزهی

نام آنها را به ایشان آدماي: خدا به آدم فرمود) 32 : 2 بقره (»داناي حکیم تو هستینگفتم به شما ) به فرشتگان(و چون آدم نام آنها را به ایشان خبر داد خدا فرمود . بگو

دانم و از آنچه به زبان آشکار ها و زمین را می که من غیب و اسرار نهان آسمان )33 : 2 بقره( »کنید خبر دارم ؟ می کنید یا دردل پنهان می

گویند خدا از کرده وشته هاي یهود است در تورات که می ناین قسمت در ردزیرا که برخالف میل او به فساد . خود پشیمان شد و خواست انسان را نابود کند

خدا از اعمال نه تنهادهد که پیش از خلقت انسان آیات فوق نشان می. پرداخته بودند خبر یزي ناحق آدمیزاد از فساد و خونر هم فرشتگانبلکه ،خوب و بد انسان آگاه بود

. پس دیگر دلیلی وجود نداشته است که خدا از کرده خود پشیمان شود.داشتندست و خدا منزه است از هر عیب و نقص اپشیمانی در اثر جهل و نادانی از عواقب کار

گفته اند که خدا را تسبیح و ررو جهل و فراموشی و مالئکه هم در آیات فوق مکسبحانک ال علم «یا گفته اند تو أي خدا منزهی از هر عیبی و نقصی کنیم و تقدیس می

.دهند که خدا را عاري از عیب بدانیم یاد می مایعنی به ،»متنا ما علنا االلد این نکته ظریف حال کشیشان مبغض و بدخواه اسالم بگویند حضرت محم

یا این جز کالم خدا آود؟ معرفت الهی را از کدام طایفه یهود و یا نصارا یاد گرفته ب تواند باشد؟ می

مسیحیت و اسالم

92

و « : آدم را چنین شرح داده استهسپس دستور خدا به فرشتگان درباره سجده بچون به مالئکه گفتیم که بر آدم سجده برند آنها سجده بردند مگر ابلیس که امتناع

ز علت امتناع ابلیس ا) 34: 2بقره (»کرد از سجده کردن و کبر ورزید و کافر شدو ) 61: 17 اسراء(سجده بر آدم این بود که گفت آدم را از گل و خاك آفریدي

چون خدا از او پرسید چه چیز باعث شد که از سجده کردن بر آدم ابا کنی و از فرمان از آتش بهترم زیرا که مرااز آدممن که گفتم سجده کن سرپیچی کردي؟ گفت من

لیس از گروه جن بود و به همین دلیل از امر اب) 12: 7اعراف(ازگل را او آفریدي وهاي سرکش یان را خدا از شعلهجن) 50: 18کهف (پروردگارخود سرپیچی کرد

در حالی انسان ) 15 : 55حمن الر و27: 15 رحج(کشد آفرید آتش که به باال زبانه می ،20: 30 روم ، 5: 22 حج، 37: 18 کهف ، 59: 3آل عمران (را خدا از تراب

،2: 6انعام (طین یعنی گل که همان تراب است با آب یا) 67: 40 غافر، 11: 35فاطر ،76و 71 : 38 ، ص11: 37ات صاف، 7: 32 سجده ، 12: 23 مؤمنون ،12: 7اعراف ،33و 28و 26: 15 رحج(یا صلصال یعنی گل خشک شده مثل سفال ) 61: 17 اسراء

که سه مرحله خلقت آدم از خاك ، گل و سفال را نشان آفرید) 14: 55الرحمن که این مرحله ) 9 : 32 سجده(دهد و مرحله آخر دمیدن روح الهی است در او می

ل به نظر چهارم را ابلیس ظاهرا ندید و آدم را فقط به صورت یکی از سه مراحل او به باال دارد زیرا که آتش رو،پس پنداشت که آتش از گل و خاك برتر است. آورد

در اثر . واداشتبینی او را به کبر و خود بزرگ الءو گل رو به پایین و طبیعت استع انسان را در دل ی ملعون و از رحمت خدا دور شد و لذا دشمن،این کبر شیطان کافر

.)117: 20طه (گرفت جنت به . ت ساکن شودپس از این آدم را خدا فرمود که با همسرش در جن

معناي باغ است و ظاهرا این باغ غیر از باغ بهشت بوده است که در قیامت مؤمنان را آید که این باغ بر روي زمین بوده و از محتواي آیات چنین بر می. برند بدانجا می

گوید این باغ در عدن در طرف مشرق بوده می) 8: 2(در تورات سفر پیدایش . است سر به فلک کشیده که ةباغی بوده است با درختان پر میواست و به هر حال گویا

هاي و چشمه) 119: 20طه ( آفتاب از ال به الي درختان آن به زمین نمی رسیده است ند شد هاي گوناگون آن آدم و زنش سیر می و از میوه) مانه(است داشته آب فراوان

راوان آن هر جا و هر وقت و هاي ف و خدا به آنان اجازه داد که از میوه) 118: 20طه (

آدم در قرآن خلقت

93

کن گفت به آن ل ،)19: 7 اعراف ، 35: 2بقره ( هر گونه که مایل بودند بخورند که اگر چنین کنید از ستمکاران) یعنی از میوه آن نخورید( درخت نزدیک نشوید

و به یاد داشته باش که ) 19: 7 اعراف ، 35: 2بقره ( خواهید شد ) یعنی گناهکاران( پس مواظب باش که شما را از بهشت بیرون نکند ،باشد بلیس دشمن تو و همسرت میا

در اینجا خطاب به آدم است و لذا فعل ) 117: 20طه (و تو بدبخت و بیچاره شوي و البته زن هم که تابع شوهر است از . ي یعنی تو بدبخت شو، مفرد آمده است»شقیت«

شود و بار گرفتاري میاو شریکشقاوت و در سعادت مند و و بهرهاخوشی و ناخوشی یر از آن درخت چند بار در قرآن ذسخن از تح. زن هم سرانجام بردوش مرد است

اما در هیچکدام ذکر ) 120: 20 طه،22و 20و 19: 7 اعراف ، 35: 2بقره (آمده است در تورات آن را درخت معرفت نیک و بد .نشده است که آن درخت چه بوده است

در عرف .)9: 2 پیدایشسفر ( نسته که در کنار آن درخت جاودانگی بوده استدا :گوید مسلمین غالبا آن را گندم دانسته اند و از اینجاست که حافظ می

رضوان به دو گندم بفروخت ۀپدرم روض ناخلف باشم اگر من به جوي نفروشم

توان شجر یعنی درخت نامید؟ و آیا گندم را میاند برخی مفسران این درخت را تاك و برخی انجیر وبرخی کافور دانسته

ا شیطان که از جن بود مانند ام . ) بقره35 ذیل آیه 108ص 1 جمجمع البیان طبرسی(یدیم ما جن و انس را نیافر«: فرماید زیرا که در قرآن می.ف استکلانسان موجودي م

پس این دو موجود هر دو تکلیف .)56: 51ذاریات (»جز براي آنکه ما را عبادت کنندوگرنه شخص مجبور تکلیفی ندارد و ف مستلزم اختیاراستیو وظیفه داشتند و تکل

خدا سرپیچی از حکم اختیار داشتن علت همین شیطان به .اند ف نبودهمکل ظاهرا مالئکه و این اولین سرپیچی بود که رخ داد و اولین کسی ،کردبر تکلیف خود عمل ن کرد و

خدا گفتهیس بود که بلاب کرد نیز اولین کسی که قیاس کبر ورزید شیطان بود و که یعنی من )76: 38ص ،12: 7اعراف (»و خلقته من طین انا خیر منه خلقتنی من نار«

ین شیطان اولین کافر و اول.لکه مرا از آتش آفریدي و او را از گ چون،هترمباز انسان در اثر این کفر و فسق و و)50 : 18 کهف ، 74: 38، ص 34: 2بقره ( فاسق بود

یعنی همان باغ که آدم در (بود خدا او را از بهشت او نافرمانی که نتیجه کبر ورزیدن شیطان از خدا .)13: 7اعراف ( ساخت خفیفکرد و او را خوار و بیرون) آن بود

مسیحیت و اسالم

94

، اسراء 36: 15 ر، حج 14: 7اعراف ( لت خواست که تا روز قیامت باقی بماندمهاما خدا تا روز معین یعنی تا . .خواست از مرگ بگریزد و می) 79 : 38 ص و 62 : 17

80: 38، ص 38 و 37: 15 ر، حج15: 7 اعراف(آخر زندگی دنیا بدو مهلت داد ر اول است که همه در آن هنگام باید بمیرند و که در حقیقت تا موقع دمیدن صو) 81و

.سپس در روز قیامت در صور دوم همه زنده شوندچون مرا به وسیله آدم به گمراهی افکندي من هم : سپس شیطان به خدا گفت

نشینم تا او و فرزندانش یعنی تمام انسانها را از راه راست به انتقام آن بر سر راه او میمن از چهار سو بر آنان هجوم ) 16 : 7 اعراف(ه بهشت بروند بدر کنم و نگذارم ب

و خدایا تو . کنم برم، پس و پیش ، راست و چپ ، و سعی در گمراهی آنها می می سپاسگزار تو نخواهند - که تو بر من ترجیح دادي-خواهی دید که بیشتر همین انسانها

گفت از اینجا بیرون شو که خدا بدو ) 17: 7اعراف(بود و به تو کفر خواهند ورزید و بدان که هر کس از تو پیروي کند تو و ) 18: 7اعراف (ي ا وهیده و رانده شدهکن

در دوزخ خواهم افکند و دوزخ را از وجود شما همگی پر خواهم جاآنها را یک .)85: 38 و ص 43: 15، حجر 18: 7، اعراف 63: 17اسراء (ساخت

اما شیطان . ا به فرشتگان بود درباره سجده بر آدم که دیدیم ، خطاب خد چنان ولی او که بر خالف ،نیز مشمول این حکم گردید) 50: 18کهف ( که از جن بود

ن قرآن در ارمفس. مالئکه از آزادي اراده و اختیار برخوردار بود از سجده امتناع کردیعنی مثل آنکه . توجیه این مطلب برخی گفته اند که جن هم نوعی از مالئکه است

ولی ،توان همه را نوعی گربه نامید ه همه از یک جنسند و میبپلنگ و ببر و شیر و گر مالئکه و شیاطین هم از یک .هاي خاص خود را دارند طبعا هر کدام صفات و ویژگی

اند که ابلیس به عنوان برخی دیگر گفته. کند جنسند، اما خصوصیات آنها فرق می بود و قدرت اراده داشت به میل خود به عبادت و طاعت خدا فردي که مکلف

گرفت تا آنجا که در اثر عبادت به مقام پرداخت و در این کار بر خویش سخت می میتواند بدین چنانکه انسان هم در اثر عبادت و اطاعت از خدا می،فرشتگان راه یافت

چون در زمره مالئکه قرار گرفته در هر حال . مقام برسد و حتی از مالئکه نیز برتر شودمور به سجود به أ مالئکه مۀکید شده است که همأو در قرآن ت بود مامور به سجود شد

و در موارد دیگر هم استثنایی نشده است ) 73: 38ص و30: 15 رحج( آدم شدند

آدم در قرآن خلقت

95

، 116: 20 ، طه 50: 18 ، کهف 61: 17 ، اسراء 12و 11: 7، اعراف 34 : 2بقره ( .)75و 72: 38، ص 33تا 29: 15 رجح

نک (پس ابلیس هم که در زمره مالئکه قرارگرفته بود مامور به سجود بود ه گفتو سجود در اینجا چنانکه ) بقره34 ذیل آیه ،103-6صا طبرسی ج مجمع البیان

یعنی مالئکه قبول کردند که انسان ،شد به معناي اطاعت و تبعیت و خضوع استخواست بکند به او کمک کنند خواه عبادت باشد و خواه معصیت وخواه هرکاري که

نفس کشیدن و هضم ( مثل اعمال انعکاسی بدن ،باشد میيخارج از اراده انسان کار و این سجده شبیه است به سجده هر چه و هر که در ) خوابیدن، بیدار شدن و غیره،غذا

) 18: 22، حج 49: 16ل ح، ن15 : 13رعد( ها و زمین است به خداي متعال آسمان یعنی مطیع امر ،)6: 55الرحمن ( کنند که حتی درختان و بو ته ها هم سجده می چنان

اگر خدا بخواهد که بار آورند . کنند ابا نمی چه او بخواهد آنها هرو. پروردگارندپس مالئکه . علی ذلک قسشوند و خواهد خشک شوند خشک میبآورند اگر می

هاي او را در اختیار نماز بخواند اندامهدخوا بایست مددکار انسان باشند اگر می هم میخواهد فساد و زنا و قتل و شرب خمر کند نیز باید در اطاعت از اگر می،او قرار دهند

اما همه پذیرفتند جز . گر چه این کارها را مالئکه خوش ندارند،او کوتاهی نکنند بلکه به علت کبر و غرور بیجا و خود ،از کمک بر معاصیابلیس که نه براي اجتناب

.بزرگ بینی امتناع کرد چنانکه مالحظه شد داستان خلقت آدم در قرآن با تورات و انجیل وتمام کتب

د مطالب قرآن را از یهود و گویند حضرت محم دیگر مذهبی فرق دارد و آنها که می در .تئولوژي خلقت در هیچ کتابی بدهندتوانند نشانی از این نصارا گرفته است نمی

صورتی که داستان خلقت در تورات متضمن تناقض ، اختالف ،سوء ظن به خدا و سال نازل شده است 23 اما قرآن با آنکه طی ،نسبت پشیمانی و غفلت به اوست

هماهنگ، یکسان، بدون اختالف و تناقض و مکمل یکدیگر است و ،مطالبش منسجم هر مورد نشانی تمام آیاتی که مربوط بود در داخل پرانتز آوردم تا من مخصوصا در

نشان بدهم که قرآن یک فلسفه و تئولوژي دقیق ومنسجمی از خلقت عالم و آدم ارائه کرده است و خود همین امر معجزه است و دلیل بر صدور آن از جانب خداست که

زیرا که انسان ،)82: 4نساء (د ش اگر از جانب خدا نبود در آن اختالف بسیار دیده می که سخنی که امروز گفته فردا فراموش کند و سخنی بر ه بسافراموشکار است و چ

مسیحیت و اسالم

96

: نیز نک . حد و هماهنگ است واسق ن اما قرآن از اول تا آخر بر ،خالف آن گوید . از این کتاب50و فصل 49فصل

18

وکتاب مقدسناه آدم در قرآنگ

چون نخستین لغزش آدم در سرپیچی از فرمان خدا به اغواي شیطان در دو دین نی انجامیده است و فلسفه یاسالم و مسیحی به دو گونه اصول اعتقادي کامال متبا

مسیحیت در این مورد با اصول عقاید مسلمین بشدت در تناقض است لذا الزم است .را دقیقا مشخص کنیم تا معناي کلمه صمد روشن شود رداشتهر دو ب

به )Christiain Theology( مسیحیت ۀ فلسفالهیات یااین لغزش آدم را درهاي انگلیسی در فرهنگ نامندکه می) Original sin( نخستینگناه یا گناه اصلی عنوان

:چنین معنا شده است اعتقادي مسیحیت همه مردم در ۀفلسفکه بر حسب ) کاري یا گناه(حالت گناه «

نقصان «) .Webst. Collegوبستر دانشگاهی( .»صف شدندنتیجه لغزش آدم بدان متذاتی طبیعت انسانی ، که در تئولوژي مسیحیت گفته اند که از آدم و در اثر لغزش او

و آن را در ) .Shorter Oxf.Dic اکسفرد مختصر (»به مردمان به ارث رسیده است یعنی طبیعت و ذات انسان با )همان(. اند دانسته)actual sin (ابل گناه واقعیمق

به . گناهکاري آغشته است و لو آنکه عمال و واقعا مرتکب هیچ گناهی نشده باشدطفل شیرخوار تا پیر فرتوت دم مرگ ، از ، از عبارت دیگر تمام مردم از خرد و بزرگ

و فرومایه ترین افراد همه ذاتا و بالفطره گناهکارند انبیاء و اولیا گرفته تا ضعیف ترین او نسال بعدنسل به ۀ به ذریابوالبشرو این خاصیت گناهکاري ارثی است که از آدم

اعتبار گناه بهپس اگر طفل یک روزه را هم گناهکار بدانند. ارث رسیده است اعتقادي ۀاین فلسف. است موروثی است و لو اینکه عمال و واقعا گناهی از او سر نزده

براي آن است که دست آخر بگویند خدا براي نجات بشر پسر محبوبش را به صورت قرارداد تا به دنیا آید و رنج کشد و به دار آویخته شود تا گناه آدم مریمانسان در رحم بشر ه کند و از آن پس دیگررا از گناه اصلی یا گناه اولیو او را مب را از بشر بردارد

97

مسیحیت و اسالم

98

. شود اما به فیض عیسی مسیح گناه او بخشوده میتبالفطره گناهکار نیست یا هسه در اسالم به کار نرفته است و چنین اعتقادي وجود اصطالح گناه اصلی یا گناه اولی

ت توبه او بخشود و زیرا که در اسالم گناه آدم را خدا در همان زمان به عل،نداردو اصال در اسالم پسر را به جرم پدر یا . به گناه او نیستندذخو مأ آدم،ۀفرزندان و ذری

. کشد گناه خود را به دوش میبارهر کس و پدر را به جرم پسر مجرم نمی دانند ، اسراء164 : 6انعام (»اخري وزرةزر وارو ال تز«: چنانکه در قرآن فرموده است

کید شده أو مخصوصا در قرآن ت) 38 : 53 ، نجم 7 : 39 زمر 18: 35 ، فاطر 15: 17است که هیچکس گناهی نمی اندوزد مگر بر زیان خویش و هیچ گناهکاري بار گناه

آنان که «: فرماید ل میح سوره ن درو ) 164: 6انعام ( دیگري را بر دوش نمی کشد خود از باشد و دلهاشان منکر و ناپذیرا می) آورند یا ایمان نمی(به آخرت ایمان ندارند

و از این روي خدا .)که حاضر نمی شوند دل به سخن حق بدهند(اند ورزندگان کبرداند و خدا سازند می کنند و آنچه که برزبان آشکار می آنچه را در دل پنهان می

آنها که چون به آنان گفته شود، چه ) 23 و22: 16 (،کبرورزندگان را دوست نداردتا ) 24 : 16(هاي پیشینیان را افسانه: ده است؟ گویند چیزي پروردگار شما نازل فرمو

در روز ) بدون هیچ تخفیفی(بارهاي گناه خویش را به طور کامل ) با این سخن خود(و . و نیز بارهاي گناه کسانی را که نادانسته گمراه کرده اند قیامت بر دوش کشند

». )25 : 16(براستی که چه بد باري است که آنها بر دوش خواهند کشید اخیر آن ۀکشد طبق آی پس اگر کسی باشد که بار گناه دیگري را بر دوش می

یعنی اگر هم ،کسی است که باعث گمراهی دیگري شده است حتی به طور ناخواسته باز هم گناه آن ،کار و گفتار او دیگري گمراه شده استاز خود خبر نداشته باشد که

و در سوره . بر دوش او اضافه خواهند کرد-د عالوه بر گناه خو-شخص دیگر راکید شده است که هرکس گمراه شود به زیان خویش گمراه أنیز ت) 15: 17(اسراء

به و هیچ گناهکاري بار گناه دیگري را. گردد برمیشده است و ضررش به خودش اش بار یعنی حتی اگر کسی او را گمراه کرده باشد گمراه کننده،دوش نخواهد کشید

پس اگر . شود هر چند که در گناه او شریک می. از دوش او بر نمی دارد گناه را. د شد ن فرزندانش گناه او را متحمل نخواه،حضرت آدم مرتکب گناهی شده باشد

م کتاب دو،16: 24سفر تثنیه : نک ( این نکته در عهد عتیق هم تأیید شده است در این . )20: 18ال نبی یزقح و کتاب 4: 25 م تواریخ ایام، کتاب دو 6: 14پادشاهان

و کتاب مقدسگناه آدم در قرآن

99

یعنی ،آمد صورت اگر مسیحیان عکس این مطلب را گفته بودند به عقل درست تر می بنابراینگفتند چون آدم مرتکب گناه شد لذا پایه گناه فرزندان خود را ریخت و می

.دان کردهأسیو به او تا زیرا که فرزندان ،در گناه فرزندانش شریک استیامرزد ، بالبته خدا آدم را بخشود ، زیرا که توبه کرد و از خدا خواست که او را

چنانکه بعدا خواهیم دید و لذا گناهی نماند و باري از گناه به فرزندان و نسل او به به عقیده که یا بر خدا الزم شودد تا آدم در گناه آنها شریک شو،ارث نرسید

و نکته مهمتر اینکه . بسپاردبه دست یهود عنود بشر مسیحیان فرزندش رابراي نجاتلین گناه را شیطان مرتکب شد که اوال طبق منطق قرآن به آدم سجده نکرد و ثانیا او

مار ممنوعه بخورد و طبق توراتةطبق مفاد قرآن به اغواي آدم پرداخت تا او از میو سفر پیدایش:نک(فت این وظیفه را به عهده گرکه نماد شیطان دانسته شده است

و سمبول را نمادر بر آن قرار گرفت که مات یهود و مسیحیان بعداو سن) 8 تا 1: 3 یا گناه اصلی)original sin (گناه یعنی آنها هم معتقدند که اولین ،شیطان بدانند

ن در شکل شیطا بایست پس عیسی می . انسانهن شد را شیطان مرتکبیا معصیت جبلی اصلی این تئوري یا اصل یعنی اعتقاد به گناه. تا گناه اصلی را بشویدکرده باشدحلول

یس اوگوستین را نخستین بار قد(Saint Augustine) 430 - 354(لیسا کءاز آبا لی بود پیش کشید و این خشت ع فیر در الجزا(Hippo)که اسقف شهر هیپو ) میالدي: نک ( نجات مسیحی ساخته شدۀیوار بلند و کج فلسفآن پایه د نهاد که بر کج را او

البته مبناي نظریۀ اوگوستین عباراتی است که پولس در و)432تاریخ جامع ادیان ص قرآن پی اینک دنباله داستان آدم را از .ده استورآ) 18 تا 12 : 5(رسالۀ به رومیان

. گیریم می

19

اوبهشت آدم و ح

در بعضی روایات اسالمی آمده . آفرید) خاك(دیدیم که خدا انسان را از تراب از چهار گوشه جهان چهار نوع خاك مختلف ) یا جبرئیل(است که فرشتگان

شیرین، ( و آنها را در هم آمیختند و سپس چهار نوع آب - البته به امر خدا–برگرفتند ردند و با خاك آمیختند تا گل شد و آنگاه آن را چهل صباح آو) ن متعف وشور، تلخ

رها کردند تا گلش خشک و مانند سفال کوزه گران گردید که البد از ) یا چهل سال(آفتاب و گرماي آن تافته و پخته شد و این همان مراحل سه گانه خلقت آدم از خاك

است و خدا خلقت آدم را اما در قرآن این مطالب نیامده . است که در باال ذکر شدگوید تو آدم را همه جا به خود نسبت داده است و ابلیس در خطاب به حق همه جا می

بعد از آنکه خدا در جسم خاکی انسان روح خود را دمید و .از خاك یا گل آفریدي ، 1 : 4 نساء(را هم از خود او آفرید ) حوایعنی (او به صورت آدمیزاد درآمد همسر او

و مخصوصا در این آیات تأکید شده است که خدا، ما ) 6 : 39 زمر، 189: 7 اعرافو حتی زن آدم را ) 98: 6 انعام(آفرید ) یعنی همان آدم(یعنی انسانها را از نفس واحد

هم از خود آدم آفرید تا آدم با او آرام گیرد و انس یابد پس تمام مردان و زنان عالم ).1 : 4نساء(از نسل آدم هستند

آنها را فرمود که در جنت یعنی باغ مخصوص حواپس از آفرینش آدم و پس طبق قرآن خدا بهشت یا باغ -هاي آن بهره مند گردند ساکن شوند و از میوه

به ) 15 : 2سفر پیدایش ( در صورتی که تورات مخصوص را براي آدم ساخته بودکار آن را بکند و آن را محافظت گوید آدم را در باغ عدن گذاشت تا عکس آن می

یعنی در حقیقت آدم را آفرید تا باغبان باغ عدن شود نه آنکه باغ عدن را آفرید . نمایدتاآدم از آن بهره مند گردد و در این صورت معلوم نیست طبق تورات که خدا این باغ

فتند یا در هر حال چنانکه گفته شد آدم و زنش اجازه-را اصال براي چه آفریده بود ،35 : 2بقره (هاي باغ و در همه جا و در همه وقت بهره مند شوند میوهکه از همۀ

101

مسیحیت و اسالم

102

، نه گرسنه خواهی شد و ، اي آدم تو و بدان که در این باغ« ) 19 : 7عراف ا » که از گرما در رنج افتی-تشنه ، نه برهنه خواهی ماند و نه آفتابگیر خواهی شد نهیعنی همه چیز براي تو به آسانی فراهم است و الزم نیست ) . 119 و 118 : 20طه (

سرپناهی براي حفاظت از گرماي خورشید و به تبع (براي آب و غذا و لباس و مسکن هر چه . زحمت بکشی و باغبانی و یا زراعت کنی) آن براي حفاظت از سرماي سخت

اي هست که باید متذکر شد و آن این است در اینجا نکته. ها بخور خواهی از میوه میکه ظاهرا آدم در آن باغ مأمور به گیاهخواري و خامخواري بوده است و هنوز اجازه

گفته است از ذبح حیوانات و خوردن گوشت را نیافته بود، زیرا که در قرآن فقطزیرا که ،هاي باغ بخورید، و از نظر تاریخ تحول هم این نظریه قابل قبول است میوه

. بشر در ابتدا هنوز توانایی شکار حیوانات را نداشته است ، که در سفر پیدایش این مطلب در تورات با صراحت بیشتري بیان شده است

هاي تخم داري که همانا همه علف) : حوابه آدم و (و خدا گفت ": گوید می) 29 : 1(یوه درخت تخم دار است هایی که در آنها م بر روي تمام زمین است و همه درختهایی که میوه یعنی فقط بوته ها و درخت. "به شما دادم تا براي شما خوراك باشد

- و به ویژه نویسندگان تلمود–علماي یهود و نصارا . توان کاشت آنها بذر دارد و می و فرزندان آنها طبق این حکم حوااز این بند تورات چنین استنباط کرده اند که آدم و

یعنی مکلف به گیاهخواري ، مجاز بودندکه از گیاهان و درختان تخم دار بخورندفقط ،گوشت بخورند اما اجازه نداشتندکه گیاهانی که بذر داشتند بخورند، بودند و باید از

براي توجیه این حکم شرعی در باب سوم از . یعنی گوشت بر آنها حرام بوده است :دگوی می) 19 تا17بندهاي (سفر پیدایش

ات را شنیدي و از آن درخت خوردي خدا به آدم گفت چونکه سخن زوجه" پس به سبب تو زمین ملعون شد ، و تمامی ایام - که امر کرده بودم از آن نخوري-

هاي عمرت از آن با رنج خواهی خورد ، خار وخس نیز برایت خواهد رویید و سبزهاهی خورد تا حینی که به خاك صحرا را خواهی خورد، و به عرق پیشانیت نان خو

پس . در اینجا نان هم مجاز شمرده شده است. "راجع گردي که از آن گرفته شدي بعید نیست . خامخواري تکلیف آدم نبوده است اما گیاهخواري تکلیف او بوده است

از تورات واقعی باقی مانده باشد و یک حقیقت شرعی را بازگو کرده ،که این قسمت . باشد

20

الل شدن گوشتح

گویند این تحریم خوردن گوشت از حضرت نوح می- و تلمود-علماي تورات زیرا که درهمین سفر پیدایش. یعنی این حکم نسخ گردید،و پسرانش برداشته شد

این : و لمک پدر نوح پسري آورد و وي را نوح نام نهاده گفت": گوید می) 29 : 5(هاي ما، از زمینی که واهد داد از اعمال ما، و از محنت دستما را تسلی خ) پسر(

."خداوند آن را ملعون کرداین پیش بینی لمک، بعد از طوفان نوح و از بین رفتن جباران و گناهکاران ،

).2و 1 : 9(گوید عملی شد، چنانکه در باب نهم از همین سفر پیدایش میبارور و کثیر شوید و : یشان گفت و خدا نوح و پسرانش را برکت داده ، بد"

زمین را پر سازید، وخوف شما و هیبت شما بر همۀ حیوانات زمین و بر همۀ پرندگان خزد و بر همۀ ماهیان دریا خواهد بود، که به دست شما آسمان و بر هر چه بر زمین می

. "تسلیم شده اندضرت آدم بود باب اول است که خطاب به ح28این دو بند تقریبا تکرار بند

):4و 3 : 9(گوید لکن در دنباله آن می و هر جنبنده اي که زندگی دارد براي شما طعام باشد، همه را چون علف سبز "

مگر آنکه گوشت را با جانش که خون او باشد . به شما دادم) که قبال مجاز بود( ."مخورید

ي انسان حالل طبق این دو بند گوشت تمام حیوانات خشکی و دریا و هوا برا یعنی جز خون همه چیز حیوانات و همۀ ،شده بود و فقط خون حرام گردیده بود

در قرآن تأیید شده است که در سوره آل و این دقیقا. حیوانات بر اوالد نوح حالل بود غذاها براي بنی اسرائیل حالل بود جز آنچه که همۀ": فرماید می) 93 : 3(عمران

البته بر یهودیان غذاهاي . "بر خویش حرام کرده بود) یعنی حضرت یعقوب(اسرائیل ). 146 : 6انعام : نک( حرام شد دیگري بعدا

103

مسیحیت و اسالم

104

کنم که در دنبالۀ مطلب فوق در سفر در اینجا براي تکمیل مطلب اضافه میت و آن حکم یک حکم شرعی دیگر هم ذکر شده اسپیدایش عالوه بر تحریم خون،

): 7 و6 : 9 ( گوید قصاص است که می و هر آینه انتقام خون شما را براي جان شما خواهم گرفت، از دست هر "

حیوان آن را خواهم گرفت و از دست انسان انتقام جان انسان را از دست برادرش در . "ي به دست انسان ریخته شودخواهم گرفت، هر که خون انسانی را ریزد، خون و

حقیقت حکم قصاص تا زمان حضرت نوح وجود نداشت، چنانکه قابیل که برادرش تصریح کرده ) 15 : 4بند(را کشت قصاص نشد و حتی در باب چهارم سفر پیدایش

را بکشد هفت چندان انتقام گرفته شود و خداوند به ) یعنی قابیل(هر که قائن ": استبینیم که هم می) 23: 4(در باب چهار . "اد که هر که او را یابد نکشدقائن نشانی ددو نفر را کشته ولی مجازات ) همنام پدر نوح(هاي قائن به نام لمک یکی از نوادهگویند علت عدم تشریع حکم قصاص در حق فرزندان آدم این علما می. نشده است

بسا که عده زیادي از بین بوده که تعداد نسل آدم کم بود و با حکم قصاص چه قوانینبراي این بحث نک [پس این حکم تا زمان حضرت نوح به تأخیر افتاد. رفتند می

فرهنگ ونیز 20 و 19، نوشتۀ داوید شوفط ص )یعنی ذبح شرعی یهود( کشروت . ] 313-4 ص کتاب مقدس هارپر

21

لباس آدم در بهشت

گفته ) 118 : 20(نکتۀ دیگر آنکه در قرآن، چنانکه در باال دیدیم ، در سوره طه و نه ) مانی یعنی نه گرسنه می(شوي نه گرسنه می) اي آدم(شده است که تو در بهشت

هایی براي آدم و خدا رخت"که آمده است) 21 : 3سفر پیدایش(در تورات . برهنهچون رسد، این سخن درست به نظر نمی" ساخت و ایشان را پوشانیدزنش از پوست

ند تا از پوست آنها براي کرد خدا نه خودش و نه فرشتگانش حیوانات را شکار نمی هم هنوز در ابتداي زندگی بشر بودند و تمدن حوا لباس تهیه کنند و آدم و آدم و حوا

ر حیوانات براي تغذیه باشد و تازه بعد از هنوز به جایی نرسیده بود که بشر قادر به شکاها بگذرد تا انسان روش دباغی پوست را فراگیرد که مرحله قدرت شکار باید قرن

و از آن گذشته قبال. بدون دباغی استفاده از پوست حیوانات براي لباس ممکن نیستیوة درخت بعد از خوردن محواگفته بودکه آدم و ) 7 : 3سفر پیدایش (در تورات

هاي انجیر که پس با برگ. معرفت نیک و بد چشمانشان باز شد و فهمیدند که عریانند ،به هم دوختند براي خود پوشش درست کردند و این دو مطلب با هم در تضاد است

سفر (زیرا که قبال ، مگر اینکه پوشیدن لباس پوستی مربوط به بعد از هبوط آدم باشد هر دو برهنه بودند و خجالت حواود که در باغ عدن آدم و گفته ب) 25 : 2پیدایش

خوردند از عریانی خود خبردار شدند و خجالت نداشتند و لذا وقتی میوة ممنوعه را همراه با پوششی حواخلقت آدم و کنم که در ابتدا اما من به دالیلی تصور می. کشیدند

ردو، پرتقال یا خربزه پوستی از از جنس بدن خود آنها بوده است یعنی همانطور که گ هم پوششی از جنس بدن خودشان داشته اند چیزي شبیه حواجنس خود دارند آدم و

آید و احتمال به مشیمه یا به اصطالح عوام جفت جنین که همراه با جنین به دنیا میزمخشري در تفسیر .که این جفت جنین یادگاري باشد از همان لباس اولیه دارد

اند لباس سورة طه می نویسد که برخی گفته121ذیل آیۀ ) 557 ، ص 2ج (کشاف

105

مسیحیت و اسالم

106

ا از جنس ناخن بود که چون خطا کردند از تن آنها کنده شد و بقایاي آن آدم و حو از حوا در قرآن اشاره شده است که وقتی آدم و .در سر انگشتان مردم مانده است

را میپوشاند، از تن آنها کند درخت ممنوعه خوردند شیطان لباس را که عورتشان) 27 و 26 : 7اعراف ( گاهشان را به آنها بنمایاند تا شرم) یعنی سبب شد تا کنده شود(

هاي آنها آشکار شد و شروع کردند بر خود از یا چون از آن درخت چشیدند شرمگاه ،یا از آن درخت خوردند) 22 : 7اعراف ( هاي باغ پیچیدن و خود را پوشیدن برگهاي آنها آشکار شد و شروع کردند به پیچیدن برگهاي باغ بر تن خود عورتپس

از تن اپس ظاهرا از خواص درخت ممنوعه این بوده است که لباس ر). 121 : 20طه (شده است که مانند مار پوست بیندازند و کرده و به اصطالح باعث می آنها جدا می

اخته بودند بعد از پوست انداختن هر چون تا آن موقع چشم به عورت همدیگر نیندکدام متوجه عورت دیگري شد و اختالف خود را با آن دیگري از لحاظ جنسیت فهمید و شاید یکی دیگر از خواص آن درخت این بود که با خوردن میوه اش شهوت

شد و خاصیت دیگر آن را هم در برخی روایات ذکرکرده اند جنسی در انسان پیدا میهاي دیگر احتیاج به دفع فضوالت شکم خود پیدا کردند و قبل از آن میوهکه آنها

به هر حال از . اي نداشت که باعث نیاز به رفتن به مستراح گردد بهشت ثفل و تفاله از بدو خلقت لباس بر تن داشتند و حواآید که آدم و محتواي کالم قرآن چنین برمی

و . ببینندااستند که مالئکه عورت آنها رخو از عوري و برهنگی شرم داشتند و نمی و شمایل و تماثیل آنها را به صورت حوااینکه در کلیساها معموال مجسمه آدم و

دهند با تکه برگی که در جلو عورت خود گرفته اند از نظر قرآن عریان نشان میب زمین رخت ه که شرم و حیا از مردم مغرخطاست و همین خطاي فاحش باعث شد

کنند که به عنوان پیروي از مد هر چه بیشتر ها را تشویق می چنانکه به ویژه زن. نددبربکه در برخی مدها نیم یا تمام سینه و قسمتی از شکم و .بدن خود را برهنه نشان بدهند

تر باشند بیشتر افتخار برهنه چه هر که آور است شگفت و پیداست تقریبا تمام ران و نافدر برخی . کنند شمارند و هیچ شرم و حیا نمی کنند و خود را همگام با مد روز می می

(nudist gardens) ها هاي لختی نقاط، مثل کنار دریا و پالژهاي معروف یا در باغمادرزاد مرد و زن کامال لخت(play girl) و پلی گرل (play boy)یا اماکن پلی بوي

کنند و این را منتهاي کامجویی و چ مانعی و شرمی در هم و با هم زندگی میبی هی و بلکه حوااین فسادها از کلیسا سرچشمه گرفته است که آدم و . شمارند لذت می

لباس آدم در بهشت

107

دهند و با چنین دیدگاهی عجیب نیست دادند و می قدیسان دیگر را هم عریان نشان می بازي همجنس و از زنا معاصی انواع به دهآلو ها اسقف و ها کشیش حتی برخی ازاگر

لیسارو در مجالس بزم و رقص و اعمال کو میگساري و رقصیدن با زنان شوهر دارشود و در فیلمها بدون خالف دیگر گردیده باشند، چنانکه در مغرب زمین دیده می

. دهند هیچ سانسوري عینا نشان میاغ مخصوص اخراج شدند دیگر غذا از بهشت یا همان بحوابعد از آنکه آدم و

بایست با زحمت و کدیمین در روي و لباس و مسکن آنها براحتی فراهم نبود و میهاي درختها ها و شاخه احتماال لباس اولیۀ آنها از همان برگ. زمین آنها را فراهم کنند

واحگوید آدم و که می– سفر پیدایش 3 از باب 7بوده است و محتمل است که بند بعد از خوردن میوة ممنوعه چشمشان باز شد و فهمیدند که عریانند پس برگهاي انجیر

مرتبط به همین زمان باشد و همچنین –را به هم دوخته پوشش براي خود ساختند به -گوید غذاي خود را با رنج فراهم خواهید کرد همین باب که می19 تا 17بندهاي

همین باب 21 راجع است و نیز احتمال دارد که بند همین ایام بعد از اخراج از بهشتهایی ساخت و بر آنها از پوست حیوانات رختحواگوید خدا براي آدم و که می

پوشانید نیز راجع به بعد از اخراج از بهشت باشد که به عقب برده شده و به زندگی در زندگی در باغ و اگر براستی مربوط به (retrojection)بهشت مرتبط گردیده است

ها است به تورات و به هر حال بعید است که مخصوص بوده باشد از اضافات حاخام در همان ابتداي زندگی بر روي زمین توانسته باشند از پوست حیوانات حواآدم و

. براي خود لباس فراهم کنند، چنانکه گفته شدها نگی را غربیاین نکته را هم در اینجا اضافه کنم که لختی و عوري و بره

کنند که بر انگیزنده شهوات جنسی باشند و مردها ها تجویز می مخصوصا براي زنکمتر در انظار عمومی و به خصوص در ادارات و اماکن رسمی با لباس نامناسب ظاهر

هر لباسی اما زنان حتی مثال زن پلیس یا زن وزیر در محل کار خود با. شوند می و نیز از قرآن )10 تا 7 : 3پیدایش ( در هر حال از نوشتۀ تورات.تواند ظاهر شود می

آیدکه پوشیدگی بدن را خدا در فطرت و ذات انسان قرارداده بود و لذا چنین برمی از عریانی حواعریانی و برهنگی برخالف فطرت انسان است و از همان ابتدا آدم و

داشته است و رسم جدید مغرب کشیدند و نسل او هم از عریانی عار خود خجالت میو اینکه در تورات می گوید در ابتدا هر دو برهنه ،زمین برخالف فطرت انسان است

مسیحیت و اسالم

108

به این معناست که باید خجالت می کشیدند ) 25 : 2پیدایش (بودند و خجلت نداشتند با این .)23 : 9پیدایش : و نیز نک(کشیدند اما به علت ندانستن قبح آن خجالت نمی

دهند با حجاب و مروزه در مغرب زمین به دختران و زنان مسلمان اجازه نمیهمه ا ولی مردان اجازه دارند با هر لباسی که حکایت از اعتقادات دینی آنها ،عفاف باشند

با قیافه و لباس و عرقچین - و بخصوص صهیونیستها- مثال یهودیان. بکند ظاهر شوندشوند که از یک فرسخی جهود بودن میمخصوصی در اماکن و مجامع عمومی ظاهر

دهد یا رهبران بودایی و مسیحی با لباس مخصوص خود دیده آنها را نشان می اما زنان مسلمان اجازه ندارند محجوب و پوشیده باشند و گرنه به خصوص ،شوند می

هاي غلط کلیسا اینها همه از آموزه. دهند در مدارس و محافل علمی آنها را راه نمی . أت گرفته استنش

22

سرپیچی آدم از امر خدا در تورات

در بهشت یا در باغ مخصوص اجازه داشتند از همه حواچنانکه دیدیم آدم و نام آن درخت و میوة آن در قرآن ذکر نشده . میوه ها بخورند جز میوه یک درخت

آن را درخت معرفت نیک و بد دانسته که خدا ) 17 : 2سفر پیدایش (در تورات . استدر اینجا دو نکته هست یکی . گوید اگر از آن بخوري هر آینه خواهی مرد م میبه آد

اینکه معرفت نیک و بد را مفسران تورات و محققان امروزي غالبا منحصر به شناخت دانند و معتقدند که شامل هر معرفت و علمی خوب و بد اخالقی یعنی خیر و شر نمی

این صورت خدا انسان را از داشتن علم و در ) 301-2 ص فرهنگ هارپر(شود میتحذیر کرده است، در حالی که در قرآن دیدیم که خدا اسماء را به آدم آموخت و سپس او را به مسابقه و منافسه با مالئکه واداشت و برتري او را بر مالئکه از روي علم

ر حقیقت پس نخستین معلم انسان خداست و د). 33 تا 31 : 2بقره . (او اثبات فرموددست آورد جز به ارادة او تواند به طبق مفاد آیات قرآن هیچکس هیچ علمی نمی

و حتی مالئکه هم اقرار کردند که علمی ندارند جز آنچه خدا بدیشان ) 255 : 2بقره ( علم منحصرا در ، که از این آیات برمی آید که اوال) 32 : 2بقره (آموخته است

آموزد و کسی گر نخواهد نمی اآموزد و هد به دیگران میدست خداست و اگر بخواتواند پنهانی و بدون خواست خدا از درخت معرفت بخورد و دانا شود و ثانیا خدا نمی

سوره 56انسان را آفرید تا علم و معرفت بیابد و حتی بسیاري از مفسران آیۀ شریفۀ را به معناي » و االنس الا لیعبدونو ما خلقت الجن «: فرماید که می) 56 : 51(ذاریات

اند یعنی من جن و انس را نیافریدم جز براي آنکه مرا بشناسند و دانسته» ا لیعرفونال«داند که چون خدا او را آفرید فضیلت انسان را در آن می) 4 : 55(در سوره الرحمن

وان به اسم بخ«: فرماید می) 5 و 4 : 96(سخن گفتن را بدو آموخت و در سوره علق پس . »دانست پروردگارت که با قلم تعلیم داد و به انسان چیزهایی را آموخت که نمی

109

مسیحیت و اسالم

110

گیرد در آموختن علم به ها از او نشأت می خدا که منبع و مرکز علم است و همه علمورزد و بلکه او را آفریده است تا بدو علم بیاموزد وانگهی اگر انسان بشر بخلی نمی

علم ، قدرت ، زندگی ، اراده، (ي زمین است باید از تمام صفات خدا خلیفۀ خدا بر روتوان او را مند باشد وگرنه نمی بهره) وغیره ابداع آفرینندگی، ادراك ، سخنگویی،

انسان تنها موجودي است بر روي زمین که از این صفات جانشین خدا دانست و انصافاپس خدا . ه اراده خدا در تزاید استمند است و بخصوص علم بشر روز به روز ب بهرهولی اي کاش چنین درختی . ترسید که آدم از درخت معرفت نیک و بد بخورد نمی

داشت و هر کس یک نهال بود که بار تعلم و زحمت آموزش را از دوش مردم برمیکاشت و باخوردن میوة آن عالم بما کان و بما یکون از آن را در باغچۀ خانۀ خود می

بخورد و سینه به حصیر بساید تا دانش بیاموزد و و دگر الزم نبود که دود چراغشد یم . شد به وجود این همه مدرسه و دانشگاه نیاز پیدا نمی

گفته شده است که اگر از ) 17 : 2(دیگر آنکه در بند مذکور در سفر پیدایش ست و نه اوال علم باعث حیات ا. میوة درخت معرفت نیک و بد بخوري خواهی مرد

اي مؤمنان هر گاه که رسول خدا شما «: فرماید می) 24 : 8انفال (مرگ و خدا در قرآن شود دعوت خدا و رسول خدا را را فرا خواند به سوي چیزي که باعث حیات شما می

اما از این عبارت سفر پیدایش برخی از . و این جز ایمان و علم نیست. "اجابت کنید کنند که عصیان آدم با مرگ برابر بوده ان چنان برداشت مییهود و به ویژه مسیحی

یعنی اگر چه آدم عصیان کرد و بر خالف پیش بینی این بند از تورات نمرد،است، اما گناه او باعث مرگ انسان شد و این ) و در نتیجه سخن خدا غلط از کار درآمد(

صورت پسرش عیسی در مرگ تا زمان حضرت عیسی برقرار بود تا آنکه خدا به) ؟میرد میآیا خدا هم(شکل انسان ظاهر شد و مزة مرگ و صلیب را چشید و مرد

یعنی از گور برخاستن و زنده (وسپس بعد از سه روز از قبر برخاست و قیامت مسیح یعنی گناه آدم که باعث مرگ شده بود پاك شد و با زنده ،غلبه بر مرگ بود) شدن او

یعنی دیگر گناهی باقی نماند و دیگر شریعت هم الزم ،بین رفتشدن عیسی مرگ از ) . تا آخر باب12 بندهاي 5نک رساله پولس به رومیان باب (نیست تا گناه هم نباشد

گوید خدا صمد است یعنی همه کاره است و تصمیم گیرنده اصلی اوست اما قرآن میببخشد و مجبور نیست که یک ها را تواند گناه آدم و همۀ انسان و لذا او خود می

را طی کند و خود را به دست مشتی یهودي بسپارد تا او را بکشند عجیبیچنین مراحل

سرپیچی آدم از امر خدا در تورات

111

و بدین ترتیب خدا خودش هم بمیرد و مزة مرگ را بچشد تا مرگ ناشی از گناه را از اما . که خودش جاودانی است دوش مردم بردارد و انسان را جاودانی سازد، همانطور

خدا سه روز مرده بود در این مدت چگونه قادر بود که تصمیم بگیرد که زنده وقتی توان چنین انتظاري داشت؟ از مرده می.شود و به سلطنت و ملکوت خود ادامه دهد

د در مدت مرده بودن خدا این عالم بزرگ، که بمیرد صد دینار نمی ارزد و بع خداییشود و وقتی خدا بر آن نظارت و هدایت و رهبري این جهان پهناور بال تکلیف می

اي سرپرست و مراقب نداشته باشد و آن را کارخانه اگر. پاشد نداشته باشد از هم مید؟ شو شی میدهد یا بزودي از هم متالتواند به کار خود ادامه رها کنند و بروند آیا می

زند و نه است که خدا نه چرت میشدهدر قرآن چنانکه خواهیم دید تصریح شود و یک ، چون خوابیدن و چرت زدن باعث غفلت می) 255 : 2 بقره(خوابد می

اگر خواب باعث نابودي . شود که تمام جهان نابود گردد لحظه غفلت خدا باعث میتواند خدا را زنده بعد از مرگ چه کسی میجهان باشد مرگ هزاران بار بدتر است و

. کند؟ خود خدا که مرده است و کسی باالتر از خدا وجود ندارد که او را زنده کندماند که با این همه دانش و صنعت و انسان از جهل امت عیسی در حیرت می واقعا

د و لحظه اي به ایمان دارنمطالبتکنولوژي و اقتدار علم در جهان امروز باز هم به این . معناي این ایمان خود نمی اندیشند

خوابد می شود بلکه درزندگی هم می دفن و میرد عیسی طبق اناجیل نه تنها میگوید که خدا را نه میلی که قرآن ، چنانکه گفتیم صراحتادرحا ) 25 و24 : 8متی (

یش پبحث را برخی مفسران این ). 255 : 2بقره ( چرت فرا می گیرد و نه خواب کشیده اند که چرا چرت در این آیه مقدم بر خواب آمده است در حالی که در مقام

داده اند اسخی کهپو را س ضعیف تر پکرد وس باید نخست قویتر را نفیا نفی قاعدتوفق نظام آفرینش می بایست اول زیرا بر،این است که چرت مقدمه خواب است

). 177ص الکرسیةيآة دربارفلسفی گفتار : نک. (س اصل آنپمقدمه نفی شود و س ارادي و خواب معموال .جداگانه استه نظر اینجانب چرت و خواب دو مقولۀ ولی ب

به بستر رفت و منتظر یعنی براي خوابیدن باید مثال، مقدمات استۀتهی با اختیاري وسی در سالن کمثال .ماند تا خواب بیاید اما چرت اضطراري و بدون مقدمه است

کشد یا چاي می دهد یا مشغول مطالعه است یا سیگار کنفرانس به سخنرانی گوش میلک هایش روي هم می افتد و سرش به پکند و می نوشد ناگهان خواب بر او غلبه می

مسیحیت و اسالم

112

کند که ممکن است به چیزي بخورد و استکان یا سیگار از دستش ن سقوط مییایپاز جا می جهد و خود را به حال بیداري نگه می دارد و می افتد و در اثر این اتفاقات

یه این است که خدا در اثر آس معناي پممکن است این امر چند بار تکرار شود اضطرار چرت نمی زند تا زمام امور از دستش در برود و در یک لحظه دنیا ناچاري واو وابسته است و وم است و امور جهان به وجود و هشیاري زیرا که او قی،نابود شود

و لذا ضرورتی ایجاب) ده حفظهماال یؤ(د شو همچنین خدا از کارها خسته نمیکه )2 : 2پیدایش : قس ( کند که براي رفع خستگی به بستر برود و راحت بخوابد نمی

اشد و پ می شود و جهان از هم در این صورت رشته امور جهان باز هم گسسته مینمی تواند خدا باشد ) ع ( س عیسی پ .دوباره جهان را خلق کندچون بیدار شود باید

علماي ، و اینکه می خوابیده است و هم به قول نصارا مرده و دفن شده است چون هم برجنبه یا نه شد میگویند مرگ و خواب بر جنبۀ ناسوت عیسی وارد مسیحی می

یی که از هم طبیعت الهوت یعنی عیسی مرکب از دو طبیعت است انسانی و خدا را در نامحدود خدا را به درجۀ بشریت و جسمانیت تنزل می دهد وجداست و لذا

) ق. ه832 – 886( محمد فاتح سلطان که هنگامی گویند می .گنجاندمی محدود 1453برابر (هجري 857را در سال ) بول فعلیناستا( قسطنطنیه ،ادشاه مقتدر عثمانیپ

اهیان پرا برانداخت با جمعی از س) رم شرقی( اتوري بیزانسرپفتح کرد و ام) میالديشد و دید جمعی از ) Hagia Sophiaی یونان(ه ایاصوفی خود واردکلیساي اعظم

ات هاي بزرگ شهر طبق معمول خود در آنجا مشغول مباحثه در باره الهی اسقفسلطان . ندبدست سربازان عثمانی بی خبر بود در حالی که از فتح شهر، هستندمسیحی

ها درباره این اسقف، دید ط داشت تسلیکه به چند زبان و از جمله به فارسی و یونانکه بر هایی کنندکه وقتی حضرت عیسی را به صلیب کشیدند میخ می مسئله بحث

یعنی (ناسوت یا به او خورد) یعنی جنبه خدایی( الهوت اي او کوبیدند بهپدست و که هم زبان یونانی فریاد زد گرم این بحث داغ سلطان بهدر گرما و ،او) جنبه انسانی

بیرون کرد و در همانجا درکلیساها را از وت او وآنه الد و هم بهخوراو ناسوت بهکلیسا به نماز جماعت ایستاد و سربازانش به او اقتدا کردند و از همان روز کلیسا داالن

غربیان هرگونه بحث بیهوده و زائد اکنون . کرد وزهمك آن را تورولی آتا، مسجد شدنامند که در فارسی آنها را بحثهاي می) Byzantine quarrel(را بحث بیزانسی

.می خوانند هشت من نه شاهی

23

عصیان آدم و توبه او در قرآن

ا نیستند بلکه شیطان است که از امر خدا دردر قرآن اولین گناهکار آدم و حو باره سجده کردن به آدم از روي کبر و غرور امتناع کرد پس اگر لعنتی باشد و مرگی

که فریب او را خورده است و لعنت در باشد براي شیطان خواهد بود نه براي انسانچنانکه عبادت باعث قربت و . اصطالح قرآن و اسالم به معناي دوري از خداست

شود و بدیهی است که این دوري و نزدیکی از نظر مکان نیست، نزدیکی به خدا میاما از . چونکه خدا همه جا هست و هیچ چیز از نظر مکان به او نزدیکتر یا دورتر نیست

د گفت که خدا از رگ گردن به انسان نزدیکتر نظر معنوي و رابطۀ انسان با خدا بای اگر وداند فهمد و می ، پس تمام افکار خوب و بد مرم را هم می) 16 : 50ق (است

و لعنت درست به ) نه از خود خدا (شود گناه از او سر بزند از رحمت خدا دور می) 17 : 3سفر پیدایش (همین معناست، یعنی دوري از رحمت حق ، اما در تورات

گوید چون آدم گناه کرد زمین ملعون شد که درست مصداق این بیت معروف می :است

به ششتر زدند گردن مسگري گنه کرد در بلخ آهنگري و اگر لعنت به دست . اگر آدم گناه کرده است باید آدم ملعون شود نه زمین

آدم یا از زمین بردارد یا اصال او را لعن توانست لعنت را از خداست پس به آسانی مینکند، مگر اجباري در این کار هست؟ آیا خدا قادر نبود جلو لعنت را بگیرد؟ تا این همه دردسر براي خود و مخلوقاتش درست نکند؟ پس این فلسفه تورات درست

و به ها بعد از اسارت خود در بابل به هم بافتند نیست و از خرافاتی است که حاخام . تورات افزودند

در قرآن چنانکه دیدیم خدا به آدم فرمود در این باغ بخور و بنوش و خوش باش اما مواظب باش که ابلیس دشمن تست و ممکن است ترا فریب دهد پس از

و این دشمنی ناشی از حسد شیطان بود که دید ). 117: 20طه ( فریب او بر حذر باش

113

مسیحیت و اسالم

114

است و لذا خود را متعهد کرد که بر سر راه انسان بنشیند و آدم بر او ترجیح داده شده اعراف(هاي خود قرار دهد تا او را بفریبد او را از هر چهار سو مورد هجوم وسوسه

.و نخستین فتنۀ خود را بر سر همان آدم ابوالبشر آزمایش کرد) 62: 17 و اسراء 17: 7فت و او را وسوسه کرد که از میوة ممنوعه گوید که شیطان به سراغ آدم ر در قرآن می

بقره (و باعث شد که آدم بلغزد و از بهشت اخراج شود ) 20: 7اعراف (بخورد مگر به شما نگفته :بعد از این لغزش خدا آنها را سرزنش و توبیخ کرد و گفت) 36: 2

سان را در گناه اما خدا ان) 22: 7اعراف ( که شیطان دشمن آشکار شماست ؟ بودمچنانکه . که چه کند تا از گناه نجات یابد) آموخت( بلکه به او یاد داد ،خود رها نکرد) 37: 2بقره (» پس آدم کلماتی را از پروردگار خویش فرا گرفت«فرماید در قرآن می

یعنی خدا به آنها آموخت که چگونه . و این کلمات در حقیقت دعاي استغفار بوداین است که آدم و زنش دست به دعا برداشتند . و از او آمرزش بخواهنداستغفار کنند

و اکنون اگر ) یعنی گناه ورزیدیم(خدایا ما بر خویش ستم کردیم «: و به خدا گفتند .)23 : 7اعراف ( »تو ما را نبخشایی و بر ما رحمت نیاوري ما از زیانکاران خواهیم بود

ر او بخشود، زیرا که خدا بخشاینده و مهربان ب«پس خدا در اثر این توبه و استغفار ). 37 : 2بقره (» است

اما علت لغزش آدم این بود که او نخستین انسان بود و هنوز تجربه اي نیندوخته برد که شیطان براي فریب او قسم بخورد و بگوید که من خیر خواه بود و گمان نمی

را از این درخت منع نکرد، مگر و به آنها بگوید که خدا شما) 21: 7اعراف (توام یعنی خدا ). 20 : 7اعراف (براي آنکه مبادا فرشته شوید یا از زمره جاودانگان گردید فقط خواسته است که به ،زیانی از خوردن این درخت براي شما در نظر نداشته است

و یابید شوید یا عمر جاودان می شما بگوید که اگر از این درخت بخورید فرشته میکه براستی انسان در حقیقت قسم شیطان دروغ نبود و پیش بینی او هم خطا نبود چون

ر بودن بین خوب و بد و داشتن حق انتخاب خیمبا زندگی انسانی خود بر روي زمین و خود را گرفتار آزمایشی سخت کرده است، که اگر از این آزمایش پیروز بیرون آید

شود و عمر جاودان در بهشت ابدي خواهد یافت تر میشود و از فرشته هم بر فرشته میو این است ) 120 : 20طه : نک(و نسل آدم نیز بدین ترتیب عمر جاودان خواهد یافت

ما امانت را بر آسمانها و زمین عرضه داشتیم و «: فرماید که در جاي دیگر در قرآن می آن را پذیرفت که با خود آنها از پذیرفتن آن ابا کردند و از آن ترسیدند اما انسان

عصیان آدم و توبه او در قرآن

115

نادان از عظمت این (و جهول ) ستمکار برخویش(بردارد و براستی که انسان ظلوم فرشتگان و موجودات دیگر سنگین رار این باآري). 72 : 33احزاب (است ) تکلیف

و خود را گرفتار برداشت اما انسان بردارند،از آسمان و زمین و کوه حاضر نشدند که یم کرد،که البته هر کس پیروز بیرون آید مقامی رفیع و عمري جاودان تکلیفی عظ

طه (شود و از مد نمی افتد رسد که هرگز کهنه نمی خواهد یافت و به سلطنتی میو از فرشتگان هم ممکن است برتر شود و شیطان دروغ نگفته بود و قسم ). 120 : 20

لکن قصدش از این قسم و این سخن فریب انسان بود تا او را مانند ،دروغ نخورده بود . خود گمراه سازد و دروغش در آن بود که خود را خیرخواه آدم شمرده بود

اما خدا آدم و به طور کلی انسان را در دست شیطان رها نکرد و مخصوصا به تست از آواي به هر نحو که در قدرت –شیطان گفت که تو هر کس را که بتوانی

اما بدان ) 64 : 17 اسراء( بفریب –خود و از هجوم لشکر پیاده و سواره خود بر انسان سلطه نخواهی یافت ) کنند که مطیع امر من هستند و مرا عبادت می(که بر بندگان من

باري )65 : 17اسراء ( این نگهبانی براي آنها کافی استنگهبان آنهاست و و خدادهد، البته اگر خود آنها بخواهند که خود را از شر شیطان نجات میخدا بندگان

فاتحه(نجات یابند و از خدا درخواست کنند که آنها را به راه راست هدایت فرماید و خود پیرو هدایت الهی باشند و سعی کنند که از راه راست منحرف نشوند ) 6 : 1 ).38 و 2 : 2 و بقره 123 : 20طه (

بلکه راه استغفار را بدو آموخت و ،م را در چنگال شیطان نینداختپس خدا آدچون او توبه کرد توبه او را پذیرفت و این سرنوشت همۀ مردم است تا قیامت، یعنی

اما راه براي آنها باز است که ،همه ممکن است بلغزند و فریب شیطان را بخورنداین . و خدا آنها را خواهد آمرزید هندبازگردند و به خدا پناه برند و از او آمرزش بخوا

اما اگر کسی در طغیان و عصیان باقی بماند تا مرگ او . راه تا هنگام مرگ باز است عذاب را بعد از مرگ بر باالي سر توبه فایده اي ندارد و چون مالئکۀفرا رسد دیگر

دوباره به دنیا آورد که خدایا اشتباه کردم مرا ببخش و خود ببیند از ترس فریاد بر می اما دیگر دیر شده است، چون خدا در ،بازگردان تا جبران کنم و راه درست بپیمایم

دنیا به اندازة کافی به همه مهلت داده است و فقط موقعی مرگ را به سراغ آنها یونس ،22 : 25فرقان (فرستد که دیگر امیدي به صالح و رستگاري آنها نباشد میما بنی اسرائیل را : فرماید مثال درباره سرنوشت فرعون می) 201 : 26، شعراء 97 : 10

مسیحیت و اسالم

116

از ) آنها را تعقیب کردند(از دریا گذراندیم و فرعون و لشکرش در پی آنها آمدند ودر حال غرق شدن (روي سرکشی و دشمنی تا آنکه غرقه شدن در دریا به او رسید

: گفت)ا به چشم خود دیدکه مرگ را در پیش چشم خود دید یا مالئکه عذاب رمن ایمان آوردم که خدایی نیست جز آنکه بنی اسرائیل بر او ایمان آورده اند و من «

از نظر قرآن همه انبیاء مسلمان بودند و دین همۀ آنها اسالم بود (» هم مسلمان شدم در صورتی که قبال !حاال«: اما پاسخی که شنید این بود). حتی موسی و عیسی

پس دیگر در آن لحظه ) 91 و 90 : 10یونس (» ی کردي و از مفسدان بوديسرکش کار ،بنابراین هدایت، غفران و بخشایش گناهان. توبه براي فرعون اثري نداشت

تواند آن را خداست و اگر بر کسی آسیبی برساند و زیانی وارد کند فقط خود او مییش قاهر و حاکم و مسلط است و خدا بر سر بندگان خو) 17 : 6انعام (برطرف کند

شود که با گناه یکی از مخلوقاتش ناتوان و و زبون و خوار انسان نمی) 18: 6انعام ( یا پسرش را که جزئی) نه نجات بشر(عاجز شود و درصدد برآید تا براي نجات خود

از خودش است و در واقع خود اوست به صورت انسان در دنیا بفرستد تا به اقنومیگونه که خلقت و خدا همان. از شر گناه آدم نجات یابد بزنند و بدین ترتیب دارش

و ) 19 : 29عنکبوت (کند آدم را آغاز کرد خلقت سایر مردم را از نسل او تکرار می . کند طبعا همان راه توبه و بخشایش را براي نسل او هم حفظ می) 122 : 20طه (دایت کردبه هر حال خدا آدم را بعد از ارتکاب گناه بخشود و ه

ما قبال با آدم «: فرماید شناخت، چنانکه می و خدا خود آدم و انسان را به طور کلی می » استواري نیافتیمةعهدي بستیم ولی او فراموش کرد و در وي عزم و اراد

پس در خمیرة انسان فراموشی نهفته است و غفلت جزو ذات اوست و ). 115 : 20طه (این است که . شود کند و دچار خطا و لغزش می لذا عهد و پیمان خود را فراموش می

اي بنی آدم مواظب باشید شیطان شما را نفریبد «: فرماید در قرآن خطاب به مردم مییعنی (چنان که پدر و مادر شما را از بهشت بیرون کرد و لباس آنها را از تنشان کند

تا عورت و ) و نمودار شدن عریانی آنها گردیدباعث اخراج آدم از باغ مخصوص : کند که و باز هم یادآوري می) 27 : 7اعراف (» هاي تن آنها را نمودار سازد زشتی

آیا «و) 60 : 36یس (»؟اي فرزندان آدم آیا ما با شما عهد نبستیم که شیطان را نپرستید«اي من در حالی که آنها گیرید به ج و نسل او را دوستان خود می )یعنی ابلیس(شما او

شود ابلیس هم مانند که از این آیه معلوم می) 50 : 18کهف (» دشمنان شما هستند؟

عصیان آدم و توبه او در قرآن

117

هایی دارد که آنها هم مثل پدرشان ابلیس کند و فرزندان یا ذریه انسان زاد و ولد می .در صدد گمراه کردن انسان هستند

24

معصیت آدم و عصمت او

ها و به ویژه شیعه معتقدند که پیامبران همه معصوم بوده اند، یعنی مسلماناغلب شده است که با یاري خدا از گناه دوري کنند و ایمان و ارادة استوار آنان باعث می

ة چنین پیداست که انبیاء از همان زمان کودکی داراي قو ظاهرا. مرتکب گناه نشوندصمت هستند، یعنی در عین حال که مانند سایر مردم از غرایز و امیال بشري مبرا ع

نیستند و مثل همۀ مردمان شهوت و خشم و حب نفس و امثال آنها در وجودشان اما به اراده خدا و استقامت روح خودشان و پایداري و صبر و ایمانشان هرگز ،هستبا این . مانند اك و مطهر و معصوم میو همواره پ. گردند ارهاي خالف نمیک گرد

آید که مگر حضرت آدم نخستین پیامبر نبود؟ پس دیدگاه غالبا این سؤال پیش میچگونه شد که مرتکب گناه شد؟ برخی از علما و متکلمان در پاسخ گفته اند که آدم

مر بلکه مرتکب ترك اولی شد یعنی کار مستحبی را ترك کرد نه ا،مرتکب گناه نشد . واجب و فریضه اي را

استدالل آنها این است که امر خدا به دوري از درخت ممنوعه امري تنزیهی مثال شراب خوردن و زنا و لواط و قمار و دروغ گویی حرام . بوده است نه تحریمی

ل را اعما یعنی خدا انجام این ،است و اجتناب از آنها طبق امر تحریمی واجب استسر : اما امر تنزیهی آن است که به کسی مثال بگویند. رام کرده است جایز نشمرده و ح

کوچه منشین یا صورتت را با آستین پاك مکن، که در این موارد اگر اطاعت نشود مجمع البیان : نک (.گناهی صورت نگرفته است، فقط کار مستحبی ترك شده است

اند که آدم مرتکب له گفته برخی از معتز.)108 سورة بقره ص 35 ذیل آیۀ 1طبرسی ج اما گناه صغیره نه کبیره، که شیعه این نظر را نپذیرفته است و گناه را چه ،گناه شد

اما به عقیده برخی آدم موقعی مرتکب . صغیره و چه کبیره بر انبیاء جایز نمی داندرا زی،آید عصیان شد که هنوز به مقام نبوت نرسیده بود، این نظر اقرب به صواب می

که در باغ مخصوص یا بهشت دنیا هنوز کسی نبود که آدم بر آنها مبعوث شود و فقط

119

مسیحیت و اسالم

120

در قرآن . که به زمین هبوط کرد و زاد و ولد نمود خدا او را به پیامبري برگزید موقعی 121 : 20طه (» و عصی آدم ربه فغوي ثم اجتبیه فتاب علیه و هدي«: فرماید میپروردگار خویش و به گمراهی ) فرمان(یچی کرد از یعنی آدم عصیان و سرپ) 122و

آیه اول . افتاد آنگاه خدا او را برگزید و توبه او را پذیرفت و بخشود و هدایتش فرموده آدم عصیان کرد و بعد تأکید کرده است که در نتیجۀ عصیان گمراه کصراحت دارد

ا چون آدم تجربه ام. شد و بدیهی است که عصیان و گمراهی در شان پیامبران نیستکه ابلیس از راه خدعه و فریب او را به اي از زندگی دنیا نداشت و گمان نمی برد

گناه و عصیان وا دارد، لذا در این امتحان اول شکست خورد و خدا خواست که با این آزمایش به او و به فرزندان او هشدار دهد که در روي زمین از وساوس شیطان

از هاي خدا بود که پس این هم از برنامه. خود را پاك نگه دارندبپرهیزند و سعی کنندخورد و بر خواهد به راه بیفتد بارها زمین می بچه وقتی می. قبل طراحی شده بود

خیزد تا بتدریج پایش محکم و استوار شود و آدم فقط با یک آزمایش متنبه شد و میعبادت او ظاهرا همین استغفار او بوده است . راه راست را پیدا کرد و در پیش گرفت

.اشته استکه البد تا آخر عمر ادامه د او را برگزید و ) نه در باغ مخصوص(خدا بعد از هبوط آدم بر روي زمین

زیرا که خدا بالفاصله بعد از ) 122 : 20طه (اش را پذیرفت و هدایت کرد توبهسرپیچی، آدم را از بهشت بیرون کرد و به زمین معمولی فرستاد و آن موقع بود که

به احتمال قوي به معناي اعطاي نبوت است چنانکه آدم متنبه شد و هدایت در اینجایعنی ( همگی شما )به زمین(فرود روید ) باغ(گفتیم از آن «")38: 2بقره : (فرماید می

که ) پیروي کنید(و اگر از جانب من هدایتی به شما رسید ) ا با هموشیطان و آدم و ح پیروي کرد دیگر نه )یعنی نبوت تعیین شده به وسیلۀ من(کس از هدایت من هر

اندوه از اینکه از (» .ترسی از عذاب براي او خواهد بود و نه اندوهگین خواهد شدرسد و بیم و یعنی به آرامش کامل می. رضایت حق محروم شده است، نخواهد داشت

یعنی فرود آیید یا فرود . »اهبطوا«: اینکه فرموده است). امیدي دیگر در کار نیستمثال در ( معناي آن نیست که آنها در جایی مرتفع قرار داشته اند بروید ظاهرا به

اند، بلکه به احتمال قوي باغ مذکور در و از آنجا به زمین فرو افکنده شده). آسمانا و شیطان هر سه از آن باغ اخراج شدند و به ایشان گفته همین زمین بوده و آدم و حو

که مثال در . زه در فارسی هم رایج استشد به سوي پایین بروید این اصطالح امرو

معصیت آدم و عصمت او

121

گویند پایین و چه بسا که گویند باال و سمت دیگر را می خیابا ن یک سمت را میگویند برو باال و گاهی راننده به راننده می اختالف ارتفاعی هم در آنها نیست مثال

دلیل این .پرسد ماند که باال کدام طرف است، راست یا چپ و لذا آنرا می مردد میاهبطوا «: استنباط این است که حضرت موسی به گفتۀ قرآن به بنی اسرائیل گفت

گیرید و یعنی شما که در بیابان سینا بهانه می) 61 : 2بقره (»مصرا فان لکم ما سألتمطلبید بروید خواهید و سبزي و خیار و سیر و عدس و پیاز می غذاهاي رنگارنگ می

اما البته . (خواهید هست ین شهرها، که در آنجا این چیزهایی که میبه یکی از ا. پایینگذارند بآسانی به آنها دست یابید و شما که ساکنان آنها با شما خواهند جنگید و نمی

آمده است، » اهبطوا«در اینجا هم ). راحت طلبید نخواهید توانست به آن شهرها برویدهاي آن بلندي و گودي در آن حد نیست رهدر حالی که در بیابان هموار سینا و کنا

) 1 ج 109 بقره صفحه 36 ذیل آیه مجمع البیان طبرسی: نک. (که از باال به پایین آیند) 24 : 7(و اعراف ) 38و 36 : 2(و بقره ) 123 : 20(هاي طه این دستور هبوط در سوره

.آمده است و البته این هبوط ممکن است به معناي تنزل مقام باشد

25

گزینش بنی اسرائیلگزینش انبیاء و

و ) اجتباء کرد(که خدا آدم را برگزید شده استگفته) 122: 20(در سورة طه در قرآن براي برگزیدن به مقام . منظور از اجتباء اعطاي مقام پیامبري بر آدم استتباء آدم به اج. یل استفاده شده استپیامبري از کلمات اجتباء ، اصطفاء ، اختیار و تفض

معناي انتخاب او به پیامبري است که مسلما بعد از هبوط او بر زمین صورت گرفته است و این نکته حاکی از آن است که انسان بعد از آنکه مرتکب گناه شد اگر توبه

کند و هدایت در مورد پذیرد و ثانیا او را هدایت می اش را می کند اوال خدا توبهباء او بوده است و در مورد مردم عادي راه یافتن به راه راست حضرت آدم همان اجت

). 7 : 1فاتحه (شود مورد لطف و انعام خدا قرار گیرند است که باعث میاینجا به مناسبت گزینش انبیاء باید اشاره اي هم به گزینش بنی اسرائیل بکنیم در

ل داده است یعنی که در قرآن تصریح شده است که آنان را خدا بر عالمیان تفضی ). 16 : 45 و جاثیه 140 : 7، اعراف 122 و 47 : 2بقره (فضیلت و برتري بخشیده است

اي از تمدن و معرفت نرسیده در حقیقت اقوام پیش از بنی اسرائیل هنوز به درجهبودند که خدا یکی از آنها را براي مأموریت خود انتخاب کند و نخستین قومی که

سرائیل بود تا بر اقوام دیگر روي زمین در زمان خود فضیلت پیدا انتخاب کرد بنی ااین برتري و گزینش مسلما از جهت نژادي نبوده است، چون بنی اسرائیل . کند

اي به برتري نژادي امتیازي بر سایر نژادها نداشته اند و درقرآن و تورات هم هیچ اشارههت ثروت یا قدرت جسمانی آنها و نیز این انتخاب و گزینش به ج. آنها نشده است

نبوده است زیرا که خدا وقتی آنها را انتخاب کرد که آنها بردة مصریان بودند و در ذکور آنها را به دستور فرعونفرزندان بدبختی و عسرت به سر می بردند که حتی

. )8 تا 6 : 7تثنیه : نک ( می کشتند که بنی اسرائیل یعنی نسل آنچه از تورات و از قرآن بر می آید این است

اند که قوم یعقوب از برکت وجود حضرت ابراهیم به چنین موهبتی مفتخر شده

123

مسیحیت و اسالم

124

قصۀ قربانی کردن حضرت ابراهیم ) 22پیدایش باب (توراتدر . برگزیدة خدا شوندنخسیتن فرزند خود را شرح داده است و چون حضرت ابراهیم از این امتحان پیروز

خداوند می گوید به ذات خود قسم می خورم : وند به او گفتبیرون آمد فرشتۀ خداچونکه این کار را کردي و پسر یگانۀ خود را دریغ نداشتی هر آینه ترا برکت دهم و

در اینجا اسحاق ). 18 تا 15 : 22پیدایش ... (ذریۀ ترا کثیر سازم مانند ستارگان آسمان ابراهیم خوانده است در حالی که حضرت ابراهیم قبل از اسحاق پسر پسر یگانۀرا

دیگري داشت به نام اسماعیل و چنین پیداست که حاخامها و ملاهاي یهودي در قرن هشتم قبل از میالد جاي نام اسماعیل را با اسحاق عوض کرده اند تا نسبت یهود را با

باب بیست و دوم از منابع الوهیمی است این قسمت از تورات یعنی . ابراهیم باال ببرند .)17 تا 9 : 26 و الویان 6 و5 : 19خروج : نیز نک(

غیر از ذبح . آید حضرت ابراهیم از آزمایشهاي بسیار سرفراز بیرون میقرآندر یا ( با بت پرستی ومجادلۀ او با پدرش ، مبارزة)108 تا 101 : 37صافات (اسماعیل تا 51 : 21 ، انبیاء48 تا 41: 19 ، مریم 87 تا 85 : 37صافات (آذر دربارة بتها ) عمویش

که در اثر شکستن بتها او را در آتش می افکنند و او نجات می یابد، زخرف 72و اولین مسلمان بودن او در میان قوم خود و )5 و 4 : 60 و ممتحنه 27 و 26 : 43

، حج 128 تا 125 : 2بقره (حج ساختن کعبه با کمک اسماعیل و بر پا کردن شعائر وآزمایشهاي دیگري که خدا از او کرد و از همه پیروز بیرون آمد و در ) 29 تا 26 : 22

نتیجه خدا او را امام مردم قرار داد و ذریۀ او را نیز از برکت یافتگان و انعام یافتگان و 113 : 37ات ، صاف27 : 29 ، عنکبوت 58 : 19، مریم 124 : 2بقره (خدا قرار داد

و مخصوصا در قرآن تأکید شده است که اگر در میان ذریۀ ابراهیم ) 26 : 57حدید ، 124 : 2بقره (ستمکاران و گنهکارانی باشند از این نعمت بهره مند نخواهند شد

پس بنی اسرائیل از آن جهت قوم برگزیدة خدا شدند که از برکت ). 113 : 37صافات کتابهاي دینی در میان آنها پیدا شد و آنها این افتخار را پیدا حضرت ابراهیم نبوت و

کردند که نخستین قومی بودند که پرچم توحید را در عالم برافراشتند و براي این کار رنجها و ستمهاي بسیار کشیدند و در قرآن بنی اسرائیل با یهود متفاوت قلمداد شده

، مائده 160 : 4، نساء 120 : 2بقره (ت هود غالبا سرزنش و نکوهش شده اسیاست و از ). و غیره6 : 62، جمعه 146 : 6، انعام 41 : 5

26

نام دین حق اسالم است

، مانند طالوت شامل کسان دیگر غیر از انبیاء هم شده است در قرآن گزینشبه ) 75 : 22حج (و مالئکه ) 32 : 35فاطر (و اهل کتاب ) 247 : 2بقره (یعنی شائول

است براي اشاعۀ شده امت اسالم برگزیده می فرماید ) 78 : 22( در سوره حج ویژهرا ) یعنی اسالم(راهیم و دین حق که همان اسالم باشد و طبق این آیه این نام ملت اب

موحد مؤمن به خود داده بود و سپس به همۀ پیروان خود مردم حضرت ابراهیم ابتدا به حضرت عیسی هم همان اسالم بوده است که متاسفانه در و لذا دین حضرت موسی و

دانند و لذا یهود و مسیحیان خود نمی. استتورات و انجیل فعلی این نکته ذکر نشده یا نامند که دشمنانشان که نام دینشان چیست و دین خود را به نامهایی می

ناصري ، عیسوي ،یهودي ، موسوي ، کلیمی ، مسیحی ،(اند به آنها دادههمسایگانشاناشت و حضرت عیسی چه دینی د که مثال و هرگز از خود نپرسیده اند) نصارا و غیره

1 ش 19مقالۀ اینجانب در مجلۀ معارف س : نک (چه نامی بر دین خود گذاشته بود اما قرآن در همه جا پیروان ادیان ابراهیمی را داراي دین اسالم ) به بعد25 صص

معرفی کرده و آنها را مسلمان نامیده است زیرا که دین در نزد خدا فقط اسالم است آل عمران . (ضرت ابراهیم به بعد همین نام را داشته استکه در همه زمانها از عهد ح

نوح هم ) ع(و حتی قبل از ابراهیم ) 3 : 5ده ئو ما 136 : 2 و نیز بقره 102، 85 ، 19 : 3اما ابراهیم و آل و ذریۀ او هم در قرآن ) 72 : 10یونس(مسلمان خوانده شده است

و 133 تا 131 ،128 : 2بقره (دا بوده اند اند، البته اگر مؤمن به خ مسلمان خوانده شدهحضرت موسی و اسباط بنی اسرائیل ) 78 : 22، حج 85 و 84، 67 : 3، آل عمران 136

بنی اسرائیل و کلیۀ انبیاي) 84 : 3، آل عمران 136 : 2بقره .(اند هم مسلمان خوانده شده، 38 ، 31 : 27نمل ( است و سلیمان و ملکۀ سبا که به بلقیس معروف) 44 : 5مائده (نیز و یوسف هم ) 36 : 51ذاریات (و نیز لوط و اهل بیتش، البته بدون همسرش) 44، 42

125

مسیحیت و اسالم

126

، 52 : 3آل عمران ،136 : 2بقره (و عیسی و حواریون و حضرت مریم نیز ) 101 : 12() یعنی یهود و نصارا(و به طور کلی همۀ مردم از اهل کتاب ) 111 : 5، مائده 84و 80

اند دعوت به اسالم شده) گویندgentileغیر اهل کتاب که به انگلیسی (و امیین مأمور شده است که نخستین مسلمان ) ص(و حضرت محمد ) 64 و 20 : 3آل عمران (

غافر و12 : 39 زمر ، 91 : 27نمل ، 163 و 71 ، 14 : 6انعام (در دین جدید باشد بقره ( معنی اصلی اسالم تسلیم شدن به خداست، یعنی مطیع اوامر او شدن ).66 : 40

، زمر 22 : 31 ، لقمان71 : 6 ، انعام 125 : 4 ، نساء 83 و 20: 3 ، آل عمران 112 : 2ه اگر والبته امروز دین حق همان اسالم محمدي است ک) 66 : 40 و غافر 54 : 39

20 ،19 : 3آل عمران (کسی جویاي دین حق باشد جز اسالم از او پذیرفته نمی شود پرسم آیا حضرت موسی دین خود حال من از یهود و مسیحیان می).3 : 5 و مائده 85و

نامید؟ را موسوي میداد؟ پرسید دین تو چیست؟ چه جواب می آیا اگر کسی از حضرت مسیح می

اسمی از ) داود، اشعیاء، ارمیا و حبقوق و غیر آنها(اي بنی اسرائیل چرا هیچیک از انبیدین خود نبرده اند؟ چرا پولس که بزرگترین و اولین تئوري پرداز دین مسیح بود نامی از دین جدید نبرده است تا بدانیم اسم آن چه بوده است ؟ قرآن جواب این سواالت

براهیم و موسی و داود و عیسی و یحیی و غیر همه انبیاء از آدم و نوح و ا. را داده استشدند و خودشان هم مسلمان آنها دینشان اسالم بود و پیروان آنها مسلمان نامیده می

خدایا من هم به تو ایمان آوردم و : شد گفت بودند و حتی فرعون هم وقتی غرق می رفت یا که البته دیگر فایده اي نداشت و به دوزخ) 90 : 10یونس (مسلمان شدم .خواهد رفت به معناي دین یا دیانت که کلمه اي در عهد عتیق و در اناجیل اربعه اصالضمنا

به عبري ( وجود ندارد و فقط کلمه شریعت ،باشد) ارددین (ین یا متد) دین داري( که در انگلیسی ،آمده است یعنی قانون شرعی) nomosنوموس و به یونانی تورات موسی یکی قانون را با شریعتند و لذا مردم انگلیس ه اکرد ترجمه lawآن را

.ی به قوانین عرفی و حقوقی بسیار احترام می گذارند حتمی دانند و به قانون عموما

27

یهود قوم برگزیدة خدا

خدا یا قوم برگزیده خوانده شده است خاصیل قوم ئدر عهد عتیق بنی اسرا : 105 و 3 : 89 ، زبور 13 : 16ل تواریخ او ، 56 : 8ادشاهان پاول ، 6 و5 : 19خروج ( خدا کهدر قرآن هم تصریح شده است) و غیره20 : 43 و اشعیاء 5 : 106 و 43 و 6 ، 140 : 7 ، اعراف 122 و 47 : 2بقره (نی اسرائیل را بر جهانیان فضیلت و برتري داد بلکن منظور از این تفضیل و گزینش این بود که ) . 16 : 45 ، و جاثیه 32 : 44دخان

تمام انبیاي ابراهیمی که تعدادشان بسیار زیاد بوده است همه از بنی اسرائیل تقریباب بودند، البته بجز اسماعیل و صالح و هود و شعیب و حضرت یعنی فرزندان یعقو

که عرب بودند و این فضیلت براي آن بوده است که این قوم یعنی ) ص(محمد بنی اسرائیل، دین ابراهیم یعنی یکتا پرستی را در جهان اشاعه دادند و پیشتاز و منادي

) اسرائیل هستند نه همۀ آنهاکه گروهی از بنی (توحید در عالم بودند، اکنون یهود پندارند که از سایر مردم جهان برترند و این به نوعی نژاد پرستی میان آنها انجامیده می

زیرا که طبق موازین قرآن مرد و زن . است که بدترین طرز فکر از نظر دین حق استارند و کدام بر دیگري برتري ند و قبایل و شعوب و اقوام و ملل مختلف و نژاد ها هیچ

این اختالفات فقط براي آن است که مردم از هم متمایز و قابل شناسایی گردند و اکنون ). 13 : 49 حجرات(گرنه گرامی ترین مردم نزد خدا پرهیزکارترین آنها هستند

نژاد پرستی یهودي یعنی(racisme)که قسمت عمده یهود تابع صهیونیسم و راسیسم ستثمار و استعمار مردم دیگر جهان به بسط و توسعه فساد شده اند و با مال اندوزي و ا

بلکه از شریرترین و شقی ترین و ،در عالم پرداخته اند این قوم نه تنها برگزیده نیستندبدبخت ترین ملل عالمند و همواره از مردم دیگر خائف و ترسانند و شرارت خود را

حد خواهند شد و بر آنها خواهند به حدي خواهند رساند که مردم جهان بر ضد آنها مت بنابراین اگر فضیلتی براي). 28 تا 24 : 18الویان : ، قس8 تا 4 : 17اسراء (شورید

بنی اسرائیل در قدیم بوده است فقط به اعتبار بعثت انبیاء از میان آنها بوده است و طبعا 127

مسیحیت و اسالم

128

ن مردم برگزیده که اال چنان،مؤمنان به آن انبیاء در زمان خودشان مردم برگزیده بودند در و سایر امتها) 78 : 22حج و110 و 20 و 19 : 3آل عمران (جهان امت اسالمند

ملعون و مطرود و مرجومند و با شیطان محشور صورتی که معاند و دشمن اسالم باشندخواهند شد ولو آنکه به ظاهر مردمی متمدن و با فرهنگ و علم وادب و صنعت و

ها فقط براي امور دنیا معتبر است و زیرا که این ارزش،تکنولوژي بسیار باالیی باشندناتوان و فضیلت الهی امري دنیوي نیست، بلکه اخروي است و چه بسا مردم فقیر و

ضعیف که به علت ایمان به خدا از برگزیدگان حق باشند و ثروتمندان و مال اندوزان جهان از ملکوت خدا محروم مانند و اگر شتر از و ستمگران و مستکبرانو رباخواران

انجیل و40 : 7قرآن اعراف (سوراخ سوزن بگذرد آنها نیز به بهشت خواهند رفت و نیز قس کتاب ارمیاي نبی25 : 18 و انجیل لوقا 25 : 10قس، انجیل مر24 : 19 متی

9 : 23.( اما فضیلت بنی اسرائیل به علل معنوي بوده است چنانکه گفته شد و نیز در قرآن

ه کچنان) 55 : 17اسراء(آمده است که برخی از انبیاء بر برخی دیگر فضیلت دارند رائیل فضیلت داشتند و حضرت حضرت موسی و حضرت داود بر سایر انبیاي بنی اس

خواهند از ملکوت خدا محمد بر همه انبیا فضیلت دارد پس اگر یهود و نصارا میبهره مند شوند باید به جاي مسابقه در ثروت اندوزي و تسلیحات و جهانگیري به

.تقوي و ایمان به خدا روي بیاورند (Ashkenazi)ازي نکتۀ دیگر اینکه یهودیان اروپایی را به دو گروه اشکن

ساکن اسپانیا، پرتقال، اروپاي (Sephardi)ساکن اروپاي شرقی و آلمان، و سفاردي تقریبا تمام یهودیان اشکنازي بازماندگان خزرهاي . اند غربی و آمریکا تقسیم کرده

اند که از اقوام ترك بودند و در اثر حملۀ مغولها به روسیه و اروپاي شرقی یهودي شدههمچنین یهودیان . و بعد از جنگ جهانی دوم اغلب آنها به اسرائیل کوچیدندگریختند

پیداست (Falasha)ها فالشه یناتیوپی که سیاه و شبیه به سایر مردم حبشه هستند یعپس ظاهرا اکثر مردم . اند که از نژاد افریقایی اند ولی اکنون در اسرائیل ساکن شده

نقد : نک(اند ستند بلکه از نژاد ترك و افریقایی و غیرهاسرائیل دیگر از بنی اسرائیل نی ).19 ص 16و بررسی کتاب شمارة

28

اسرائیل و بنی اسرائیل

شود زیرا بنی اسرائیل در حقیقت به فرزندان و نوادگان و نسل یعقوب گفته می قبل از میالد 1739که لقب یعقوب اسرائیل بوده که طبق سنت یهود و نصارا در سال

).522کشف اآلیات کتاب مقدس یانگ ص (بدین لقب ملقب شد را به معناي " اسر"دانند یعنی معناي بندة خدا میاسرائیل را در کتب اسالمی به

را به معناي خدا در زبان عبري دانسته اند که جمعا برابر عبداهللا در عربی "ایل"بنده و تفسیر مجمع (گویند ایل در جبرائیل و میکائیل هم به معناي خدا است شود و می می

ها المعارف ةدایر و فرهنگها در اام ،)40: 2 ذیل بقره117 یک صفحه جلد البیان طبرسیبرخی آن را به معناي . اند و کتب یهودي و مسیحی معناهاي دیگري براي آن نوشته

اند که به معناي عبداهللا نزدیک است ، اما غالبا با توجه به قصۀ سرباز خدا دانسته آنکه گویند اسرائیل یعنی می) 32 تا 24 : 32سفر پیدایش ( مندرج در تورات مجعول

گیرد یا بگذار خدا کشتی بگیرد یا در آویزنده با خدا یا حتی طبق با خدا کشتی میو آن داستان . یعنی کسی که بر خداوند مظفر گشت )53ص (قاموس کتاب مقدس

این است که یعقوب در محلی به نام فنوئیل از کسان خود جدا و تنها ماند و عجیبو . شد ولی بر یعقوب غالب نمی،گرفت ر کشتی میمردي از اول شب با او تا طلوع فج

مرا رها کن : لذا کف ران یعقوب را لمس کرد که در اثر آن فشرده شد و به او گفتخدا . (تا مرا برکت ندهی ترا رها نخواهم کرد: یعقوب گفت . شکافد زیرا که فجر می

. بیعقو: گفت نام تو چیست؟ گفت) گرفت که به صورت مردي با او کشتی می بلکه اسرائیل خوانده شود، زیرا ،از این پس نام تو یعقوب خوانده نشود: گفت ) خدا(

یعنی بر خدا مظفر و پیروز(که با خدا و با انسان مجاهده کردي و نصرت یافتی و چون یعقوب از فنوئیل گذشت آفتاب بر او طلوع کرد و او بر ران خود )... شدي به انگلیسی (عرق النسا } کدام روز؟{رائیل تا امروز از این سبب بنی اس. لنگید می

129

مسیحیت و اسالم

130

sinewخدا( زیرا که ،خورند را که در کف ران است نمی) یعنی زردپی و تاندون ( . کف ران یعقوب را در عرق النسا لمس کرد

از ثانیا ؛گیرد خدا به صورت مردي با یعقوب کشتی می اوالبر حسب این قصه زند و عرق النساي او را لمس به یعقوب کلک می ثالثا ؛پس یعقوب بر نمی آید

؛کند علی رغم این ضربه کاري یعقوب خدا را ول نمی رابعا ؛کند تا لنگ شود میشود و البد باید خدا افتد که مرا ول کن چون دارد صبح می خدا به التماس میخامسا

نام یعقوب را گویا خدا ادساسکند صبح سر کار برود و گرنه استادش او را دعوا می به جاي برکت دادن به یعقوب نام او را عوض سابعا ؛پرسد داند و نام او را می نمیدهدکه حکایت از شکست خدا در کشتی با یعقوب دارد، کند و اسمی به او می می

بعد علت حرمت . کند یعنی خود خدا به شکست خود با این نامگذاري اعتراف میاسرائیل تا کند تا بنی براي بنی اسرائیل به همین قصه مربوط میخوردن زرد پی را

مبادا خدا زرد پی ،قیامت به یاد شکست خدا باشند و از خوردن زرد پی اجتناب کنند در نزد پیرزنان بیسواد پشت کوهی داستانیآیا چنین . بنی اسرائیل را لمس کند

ها در م از میالد به وسیله حاخا چند قرن پیشداستانتوان سراغ گرفت؟ اما این می همین سفر که ذکر شد 32 از باب 28به هر حال طبق بند . تورات داخل شده است

اما پس از وفات حضرت . فرزندان و نسل یعقوب از آن پس بنی اسرائیل خوانده شدندقسمت شمالی آن به نام اسرائیل و قسمت . سلیمان مملکت او به دو قسمت تقسیم شد

قسمت پادشاهانی همزمان حکومت دو به نام یهودیه خوانده شد که در هرجنوبی آن هر دو قسمت مغلوب آشور و بابل شد و و) م. ق721م تا . ق924از حدود (کردند می

از این زمان به بعد . آنها از بین رفت و بنی اسرائیل در جهان پراکنده شدند حکومت. اسراي یهودیه بودند زیرا که آنها عمدتا،باقی ماندة بنی اسرائیل را یهودي خواندند

آمده و در آنجا هم خدا یعقوب را 35قصۀ فوق به صورتی دیگر در سفر پیدایش باب هم به این داستان ) 4و 3: 12(و در کتاب هوشع ) 10 : 35. (نامد دوباره اسرائیل میبق سنت یهود در ط(طبق روایات یهود بعد از فوت حضرت سلیمان . اشاره شده است

ولی چون با یربعام که از سبط ،پسرش رحبعام در اورشلیم جانشین او شد) م. ق924بنی اسرائیل به شمال فلسطین در ) یعنی قبیله(افرائیم بود ناسازگاري کرد، ده سبط

سامریه رفتند و یربعام را در شکیم به پادشاهی برگزیدند و لذا رحبعام فقط بر دو سبط کتاب دوم تواریخ ایام : نک . (کرد در جنوب سلطنت می) بنیامین(ن یامین یهودا و ب

اسرائیل و بنی اسرائیل

131

پادشاه آشور بر حکومت شمالی فلسطین حمله برد و در سال ). باب دهم به بعد را به اسیري به - یعنی ده سبط اسرائیل-ساکنان آن. م. ق 701و سپس در . م. ق722

ریخ یهود ذکر نشده و معلوم نیست چه بر آشور برد ، که سرنوشت این ده سبط در توادر قرن . این اسرا را به نام ده سبط مفقود یا گم شدة اسرائیل مینامند. سر آنها آمد

اسرائیل ةکه ده سبط گم شد اي مدعی شدند کرامول در انگلستان عده هفدهم در زمانة خرافی اکنون ها بازماندة آنها هستند و این عقیدی اند و انگلیس به انگلستان رفته ،در انگلستان و امریکا و کشورهاي انگلوساکسون پیدا کرده است طرفداران بسیار

زیرا که با اهداف صهیونیسم بین الملل همخوانی دارد و شاید نام انگلستان را که اند به یاد حکومت متحد بنی اسرائیل در گذاشته(United kingdom)سلطنت متحده

و 6 : 17کتاب دوم پادشاهان ( سلیمان بوده باشد زمان حضرت داود و حضرت بخت النصر به حکومت جنوبی که پایتختش اورشلیم بود نیز حمله برد و بعدا) 11 : 18کتاب دوم . (بقیۀ بنی اسرائیل را از اورشلیم به اسیري به بابل برد. م. ق587 و 597در

یامین بودند، اما اسراء یهودا و بنو سبطدکه ) 11 : 25 و 16و 15 : 24پادشاهان گرچه محققان امروزي در .عمدتا همان سبط یهودا بودندکه یهودي نامیده شدند ولی کم و بیش ظاهرا ،دانند مغرب زمین این وقایع را بیشتر جزو اساطیر یهود می

قوب غرض آنکه بنی اسرائیل به کلیۀ فرزندان و ذریۀ یع.واقعیت تاریخی داشته استشده است و بعدا یهود به بازماندگان یک قبیله یا دو قبیله اسیر شده در بابل اطالق می

سفر پیدایش (ضمنا در تورات . اطالق شد، که این نام تاکنون باقی مانده استوجه تسمیه یعقوب را چنین ذکر کرده است که او در هنگام والدت عقب ) 26 : 25

. را گرفته بود و در عقب و دنباله او به دنیا آمد در همزادش عیسوبرا) یعنی پاشنۀ پاي( بازماندة گویند که دو اسم یعقوب، یعنی اسرائیل و یعقوب، احتماال محققان جدید می

نام دو پدر قبیله مختلف بوده است که هر کدام بر طوایفی از بنی اسرائیل اطالق سلیمان که همۀ طوایف بنی اسرائیل سپس در زمان طالوت و داود و . شده است می

زیر یک حکومت متحد شدند این اسطوره ها را ساخته اند تا وحدت کل خاندانبنی اسرائیل را بر این اساس بنا کنند و لذا هر دو قصۀ مربوط به نامگذاري اسرائیل و

س فرهنگ کتاب مقد: نک (دانند یعقوب را ساختگی و مجعول و از اساطیر یهود میو این شاید از عجایب معجزات قرآن باشد ). به بعد443 به بعد و ص 434 صهارپر

که در هیچ جاي آن نگفته است که یعقوب اسرائیل است و تقریبا تمام مواردي که

مسیحیت و اسالم

132

کلمۀ اسرائیل در آن آمده است در عبارت بنی اسرائیل است جز دو مورد یکی در ۀ غذاها بر بنی اسرائیل حالل بود جز آنچه گوید هم که می) 93 : 3(سوره آل عمران

شود که و از اینجا معلوم می. اسرائیل پیش از نزول تورات بر خود حرام کرده بوددوم در سوره . اسرائیل پیش از حضرت موسی بوده است و بنی اسرائیل به او منسوبند

اینها هستند کسانی "فرماید که تعدادي از انبیاء را نام برده و سپس می) 58 : 19(مریم حمل کردیم ) در کشتی(که از میان پیامبران از ذریۀ آدم و از بین کسانی که ما با نوح

از این آیه هم . »و از ذریۀ ابراهیم و اسرائیل خدا به آنها نعمت داد و بر آنها لطف کرد سرائیل بعد از حضرت ابراهیم بوده است و لذا اگر روزي واقعاشود که ا فقط معلوم می

اثبات شود که یعقوب و اسرائیل دو نفر جداگانه بوده اند با تعبیرات قرآن مباینتی توان با این آیات به نحوي تطبیق کرد، اما آنچه محققان جدید نخواهد داشت و می

قدماتی است و اثبات نشده است و غربی حدس زده اند صرفا یک نظریه یا فرضیۀ مشاید هرگز هم نتوانند اثبات کنند و برعکس، علماي دیگر یهود یا مسیحی ممکن است به دالیل محکمتري آن را رد کنند و به احتمال قوي هم این نظرشان درست

یعنی یک شخصیت که دو نام ،نیست و باید یعقوب و اسرائیل را یکی به حساب آورد شخصیتی که یک نام و یک لقب داشته است و این در حال حاضر با داشته است یا

. مضامین قرآن و احادیث اسالمی بهتر سازگار استباري اگر خدا یهود یا بهتر بگوییم بنی اسرائیل را برگزید نه براي تفاخر یا برتري جویی نژادي آنها بود که از نظر اسالم و از نظر هر عالم واقعی و هر انسان

م توحید را بر دوس ل تی باطل است، بلکه خدا خواست که نخستین بار در تاریخ بشر عبدبختها اکنون نه تنها . دوش بنی اسرائیل بگذارد و آنها را منادي توحید در عالم کند

بلکه با صهیونیسم خود منادي تبعیض نژادي هستند، که نفرت ،منادي توحید نیستندشود که آن ز به روز دشمنی با یهود در غرب بیشتر میجهانیان را برانگیخته است و رو

ها بر تمام ونیستینامند و چون صه می(antiSemitism)را به نام نهضت ضد سامی اروپا و امریکا و (اند قوانین سختی در ممالک غربی اقصاد و سیاست غرب مسلط شده

ودیان بگوید ی بر خالف میل یهرده اند که اگر کسی کوچکترین سخنوضع ک) غیرهبه همین جرم او را به دادگاه بکشند و نقره داغ یا حبس کنند تا دیگر ساکت شود و

در قرآن در سوره اسراء که نام دیگرش سوره بنی اسرائیل . تحمل جور یهود را بکندیعنی در (ما در قضاي خود مقرر داشتیم در کتاب ) 8 تا4 : 17: (فرماید است می

اسرائیل و بنی اسرائیل

133

براي بنی اسرائیل که شما دو بار در زمین فساد ) اب تقدیرتورات، یا شاید در کتخواهید کرد و سر به شورش و برتري جویی بر دیگران به نحو عظیمی بر خواهید

در سر رسید نخستین برتري جویی نژادي ما بندگانی از خود را با شدت و . داشتت که بنی اسرائیل را احتماال منظور آشوریان و بابلیان اس(خشونت بر شما برانگیختیم

گوید که احتماال سرکشی یهود و سپس از سررسید دوم سخن می). به اسارت گرفتند 70 در سال (Titus)برضد حضرت مسیح و تعقیب مسیحیان بود که با حمله تیتوس

اکنون سرکشی و شد هم مغلوب سرکشی این خرابی نهایی معبد بیت المقدس و میالدي . آن هم سرکوب خواهد شد) 8 : 17اسراء : نک (ن آیات سوم است که طبق همی

ها را دوست بدارند و بر اگر براستی یهود منادي توحید باشند باید مسلمانها بزرگترین ملت توحیدي جهان هستند و هاي دیگر ترجیح دهند، چون مسلمان ملت

ود با مسیحیان بر اما یه. ترین تفکر توحیدي است ترین و درست توحید اسالم خالص مسیحیان بت پرست و مشرکند و گویند ها متحد شده اند و با آنکه می ضد مسلمان

آیا باز هم . معتقد به تثلیث هستند آنها را دوست دارند و با آنها هم پیمان شده اند و نیز آیه 80 : 5 قرآن ، مائده :نک(توان گفت که آنها امت برگزیدة خدا هستند؟ می ). سوره همین78

عالمان بر ،شوند که یهودیان گاهی براي فریب مردم سادة جهان مدعی میاي در جهان دارند مثل اینشتاین، فروید، مارکس، چامسکی و غیره و این را نشان جسته

ولی این فریبی بیش نیست ، زیرا که در میان همۀ ،دانند نبوغ و برتري نژادي یهود میشود حتی در میان سیاهان آفریقا و نابغه فراوان یافت میاقوام جهان اشخاص دانشمند

شوند و این به و اگر علماي عرب و ایرانی را بر شماریم صدها برابر علماي یهود می به یهود نداشته تعصب نژادي نسبتوانگهی خدا . هیچ وجه امتیازي براي یهود نیست

پس . را قوم برگزیدة خود کند که آنها را بر اقوام دیگر جهان برتر کند و آنها استشک اگر آنها را برگزیده است براي یک مأموریت انسانی و جهانی بوده است و بی

کلی آن را فراموش طور که اکنون یهود به تبلیغ توحید بوده است آن ترویج واند و به کنار گذاشته اند به طوري که حتی اگر کسی از میان بت پرستان بخواهد کرده

یعنی حاضر نیستند در خانۀ توحید را به روي کسی . پذیرند شود آنها او را نمییهودي دانند، در حالی که اسالم مبلغ توحید و مروج بگشایند و آن را مخصوص قوم یهود می

آن و مخالف کفر و شرك و تثلیث بوده است و براي توحید جنگیده است و

مسیحیت و اسالم

134

بیاورد در باز است و هیچ کس مانع جنگد و هر کس بخواهد روي به خدا و اسالم میخالصه آنکه از نظر دینی و . شوند ها خوشحال هم می شود و بلکه مسلمان او نمی

از طرف . مذهبی اکنون یهود نقشی ندارند تا بگوییم آنها قوم برگزیده خدا هستنددیگر مسیحیان هم دین مسیح را مسخ کرده اند و اکنون اختیار خود را به یهود و

اند که آنها نه تنها از نظر سیاسی و اقتصادي بر جهان و بر غرب ها سپرده یستیونهصاند و یک بلکه عمال دین مسیح را به انحراف کشیده،مسیحی بخصوص چیره شده اند

. را به نام مسیحیت به جهان تحمیل کرده اندتحریف شدهدین ل قاتل عیسی تا حدود نیم قرن پیش مسیحیان یهود را طبق نص صریح انجی

اند و چنان اما اکنون با آنها هم پیمان شده. دانستند و عموما با یهود دشمن بودند میاند که حتی پاپ هم دیگر جرأت مخالفت با یهود را ندارد و زیر سلطۀ آنها قرار گرفته

بلکه برعکس اقدامات مهمی در رفع اتهام یهود از قتل عیسی و حتی در عذر خواهی و خساراتی که کلیسا در قرون وسطی به یهود زده است به عمل آورده از صدمات

شود رد از این اقدامات اشاره میاست و اینک براي نمونه به چند موو پیش از آن باید بگویم که من نویسندة این کتاب نه دشمن امت یهودم و نه

هان در صلح و یهودي ستیز، و آرزو دارم که یهودیان و تمام ملت ها و امت هاي جدر . صفا در همه جاي دنیا به خوشی زندگی کنند و دین خود را به درستی نگه دارند

دشمنی ) یهودي، مسیحی و زردشتی(حقیقت ما مسلمانها هیچ وقت با اهل کتاب پس اگر . اند قرن در جامعۀ اسالمی در امنیت زندگی کرده14ایم و آنها در این نداشته

ۀ یهود از خون عیسی را به تفصیل مطرح می کنم نمی خواهم در صفحات آینده تبرئکه آتش جنگ میان یهود و نصارا را دوباره برافروزم و خدا نکندکه چنین روزي

اما می خواهم به دنیا بگویم که هدف پاپ از این تبرئه، خدمت به بشریت و . بیایدرب براي تأسیس آزادي نبوده است بلکه حمایت از برنامۀ استعمارگران شرق و غ

حکومت صهیونیستی اسرائیل بوده است که حکومتی است جبار و دشمن اسالم و اند و نه هدف بشر دوستانه پاپ و واتیکان در این کار نه هدف خدایی داشته. مسلمانان

بلکه صرفا براي دشمنی با مسلمانان و ایجاد یک پایگاه فتنۀ دائمی در این منطقه بوده دیان غیر صهیونیست براي لحن این گفتار معذرت می خواهم ولی من از یهو. است

ام یک صدم حقیقت است و آنها شریرتر از آن آنچه دربارة یهود صهیونیست گفته هستند که به وصف درآیند و این رژیم عاقبت به ضرر تمام امت یهود خواهد شد

29

تبرئه یهود از خون مسیح

حضرت عیسی در اناجیل چهارگانه به صورتهاي صلیب کشیده شدنقصۀ بهو چون «: دیسنو می27در انجیل متی باب . مختلفی نقل شده و با هم اختالفاتی دارد

بر عیسی ) یعنی بزرگان و علماي یهود(صبح شد همۀ رؤساي کهنه و مشایخ قوم هالك سازند، پس او را بند نهاده بردند و به پنطیوس پیالطس که او را شوریدند

(pontius pilatus) والی از او ) . 2 و 1 : 27متی ( والی یهودیه تسلیم نمودند شود پاسخی کند و حاضر نمی کند و عیسی در جواب او سکوت می هایی می سؤال

این محاکمه بهترین بدهد و البته دلیل این سکوت ذکر نشده است، در حالی که درموقعیت براي این خداي به صورت آدمی بود که قدرت و قوت خود را نشان بدهد و

والی قصد نداشت که دست خود را به خون او . با معجزه اي والی را مسحور خود کندد و چون در آن هنگام عید فصح یهود بود والی خواست منتی بر مردم یهودیه یاالیب

توان یکی را لذا گفت در زندان ما دو نفر هستند که می. را آزاد کندبگذارد و عیسی یعنی ابن -(bar-abbas) براباسخواهید به مناسبت عید شما به شما بخشید آیا می

را که یاغی و راهزن بوده است آزاد کنم یا عیسی را که معروف به مسیح -اباسیعنی توده مردم یهودي را (، قوم را رؤساي کهنه و مشایخ یهود«: نویسد است؟ متی می

بر این ترغیب نمودند که براباس را بخواهند و عیسی را هالك ) که جمع شده بودند: پس با عیساي مشهور به مسیح چه کنم؟ جمیعا گفتند: پیالطس بدیشان گفت... سازند

من بري : پیالطس آب طلبیده پیش مردم دست خود را شسته گفت... مصلوب شودتمام قوم در جواب ). یعنی شاهد باشید( شما ببینید - از خون این شخص عادلهستمآنگاه براباس را براي ایشان آزاد کرد و . »خون او بر ما و فرزندان ما باد«: گفتند

در انجیل لوقا، ). 26 تا 20 : 27متی (» عیسی را تازیانه زده سپرد تا او را مصلوب کنندیگري آورده است و از جمله نوشته است که وقتی روایت را به تفصیل د23باب

پیالطس فهمید که عیسی اصال اهل منطقه جلیل است گفت که جلیل در قلمرو

135

مسیحیت و اسالم

136

نتیپاس آ یعنی هیرودیس[ است(Herodes)بلکه در قلمرو هیرودیس ، من نیست(Herodes Antipas)لذا او را نزد هیرودیس که در آن موقع به ] حاکم جلیل

یم آمده بود فرستاد و او هم از عیسی چیزهاي بسیار پرسید، زیرا که درباره او اورشلاما عیسی به او هم هیچ جوابی . بسیار شنیده بود و میل داشت که از او معجزه اي ببیند

ها ماند تا او را به خفت و خواري باز پس فرستادند به نزد نداد و ساکت مانند اللالبته از شانس بد عیسی در آن موقع هیرودیس در ). 12 تا 5 : 23لوقا (پیالطس

یعنی در والیت یهودیه و لذا الزم نبود که عیسی را به جلیل و شهر ،اورشلیم بودپایتخت یهودیه همان اورشلیم بود که پیالطس . ناصره یا طبریه نزد هیرودیس بفرستند

یا (بی دریاچۀ طبریه بر آن حاکم بود و پایتخت جلیل طبریه بود که در ساحل غرعیسی از اهل ناصره بود که جزو منطقۀ . در شمال فلسطین واقع بود) دریاچه جلیل

م در منطقۀ یهودیه واقع لیجلیل است ولی البته تولد او در بیت لحم در نزدیکی اورشخالصه آنکه عیسی در اناجیل معجزه اش را پنهانی و دور از چشم زعما . شده بودکرده و ده است و هنگام مواجهه با حاکمان و رؤسا و مشایخ سکوت میدا انجام می

. گذاشته است و این هم از عجایب است دست روي دست میحال باز گردیم به مسئله خون مسیح که بر گردن یهود بود و در طی دو هزار

اعم از کاتولیک، ارتودوکس و -سال گذشته تمام مسیحیان و تمام کلیساهاي جهان همگی یهود را به خاطر خون مسیح مالمت -ستان یا سایر کلیساهاي غیر معروفپروتشمردند و به گفتۀ یکی از ظرفا کلیساهاي مختلف و کردند و ملعون و مطرود می می

مذاهب مختلف مسیحی که بر سر همۀ مسائل اساسی مسیحیت با هم اختالف داشتند ملعون دانستن یهود بود و لذا یهود را در یک مسئله اتفاق نظر داشتند و آن مطرود و

لوتر پیشواي نهضت اصالح طلبی . دانستند سزاوار هر گونه لعن و نفرین و مجازاتی میکه معاصر شاه اسماعیل و شاه طهماسب صفوي بود و ) میالدي1546متوفی (دینی

نهضت او با نهضت بسط تشیع صفویه مقارن بود درهنگام مرگ که در حال احتضار س یهود را آتش کنایس و مدار"ود آخرین وصیتی که به شاگردانش کرد این بود ب

باري این بار سنگین ذلت گناه یهود در مورد حضرت عیسی در."بزنید و بسوزانیدکرد و در هر کشوري که بودند مسیحیان آنها سال بردوش آنها سنگینی می2000این

هاي دیگر هم یهود را به چشم خواري و ملتها نگریستند و امت را با دیده تحقیر مینقشه استعماري بریتانیا براي تسلط بر . تا آنکه استعمار به داد آنها رسید. دیدند می

تبرئه یهود از خون مسیح

137

جهان مستلزم نابودي دولت عثمانی و تجزیۀ آن به چندین کشور کوچک و بزرگ ین طریق بود، که بر سر هر کدام دست نشانده اي حقیر و بی بته حاکم شود و به ا

ترسیدند که ها که سد راه استعمار بودند مسخر آنها گردند ولی باز هم می مسلمانپس بایستی . ها از زیر یوغ آنها خارج شوند هایی برپا شود و به تدریج مسلمان نهضت

پاچۀ هر کس ،سگ هاري در وسط جامعۀ مسلمان خاورمیانه گماشته شود که هر آنو نقشۀ برپایی کشور اسرائیل و . بگیرد، راه آزادي بپوید بخواهد کهرا یا هر کشوري

این نقشه صد ساله سرانجام بعد از جنگ . راه انداختن نهضت صهیونیسم را کشیدندهاي منطقه همه اما گرچه حکومت. جهانی دوم عملی شد و اسرائیل به وجود آمد

ا تمام مردم منطقه با این دست نشانده و اجیر و مزدور بی مزد و منت استعمار بودند، امنقشه مخالف بودند و مردم نقاط دیگر جهان هم چنانکه دیدیم روي خوشی به یهود

هاي اروپایی را قانع کردند که یهود را بپذیرند و پس استعمار گران دولت. نداشتنداسرائیل را به رسمیت بشناسند و احساسات ضد یهود را سرکوب کنند و این کار

.صورت گرفتکلیسایی که دو هزار سال به یهود خصومت ورزیده . اکنون نوبت کلیسا بود

حاال باید دوستدار و هوادار یهود و کمک کار و مساعدت کنندة صهیونیسم بین ،بودکلیساي انگلیس . ها براحتی تسلیم شدند کلیساهاي متفرقه و پروتستان. المللی شود

و پاپ آنها ملکۀ و اکنون هم امام و مقتداتحت ریاست عالیۀ دربار انگلیس بوده است انگلیس است و معلوم است دربار انگلیس مرکز تمام فتنه ها در جهان است، و نیمی از

هاي جهان همه به نحوي تحت نفوذ جهان را تحت استعمار خود دارد و فراماسونتا تحت وفرمان او هستند و به قولی پخش مواد مخدر و جمع آوري سود آنها نیز عمد

خطري متوجه این(Anglican)ن از کلیساي انگلیک،پس. گیرد ام مینظر او انجعجیب تر از . نقشه نبود و لذا این کلیسا در خدمت صهیونیسم بین المللی قرار گرفت

پاپ که در . صهیونیسم را پذیرفتیهمه آن است که واتیکان و پاپ حلقه به گوشداند وخود را ان و جانشین رسمی مسیح در جهان میتئوري، خود را پادشاه مسیحی

به فرمان شمارد حال باید نوکر گوش وري نمیکمتر از هیچ پادشاه یا رئیس جمهاي در میالدي شوراي دوم واتیکان اعالمیه1964آري در سال . صهیونیسم شود و شد

یهودیان اکثر«تبرئه یهود از خون مسیح صادر کرد که در آن تصریح شده است که هاي بعدي یهود زمان حضرت مسیح از گناه شرکت در قتل مسیح مبرا بودند و نسل

مسیحیت و اسالم

138

که بالفاصله با مخالفت اجالسیۀ دورة پنجم کمیتۀ مرکزي .»اند هم از این گناه مبرا بودهدر مکه ) 1964 دسامبر 7 ( 1384 رجب 30رابطۀ العالم االسالمی مواجه شد که در

اما بدین . ن اعالمیه را تصمیم سیاسی بر ضد مسلمانان دانستتشکیل شده بود و آطریق به دستور پاپ یهودیان از تهمت قتل مسیح به طور کلی تبرئه شدند در حالی که

خود یهود قبول کرده بودند که خون عیسی برخود آنها و ) 25 : 27(طبق نوشتۀ متی که خدا کند که تصریح می5 : 20سفر خروج : ضمنا قس. ( فرزندانشان تا ابد باشد

). گیرد انتقام گناه پدران را تا پشت چهارم هم می که ایتالیایی و نام اصلیش جیوانی -این اعالمیه را پاپ پل ششم صادر کرد

او سیصدمین پاپ بود و قبل . در مقام پاپی بود1978 تا 1963باتیستا مونتینی بود و از در این مقام 1963 تا 1958ه او هم ایتالیایی بود و از بود، ک13 یوهانس 299از او پاپ

1939 بود که او هم ایتالیایی بود و از 12 پیوس 298قرار داشت و پاپ قبل از او پاپ از اینکه واتیکان در مورد قتل 1957و این پاپ در سال . در این سمت بود1958تا

. ده بود عذر خواهی کردیهودیان به دست هیتلر و عوامل نازي در آلمان سکوت کردر اوج قدرت هیتلر و موسولینی حضرت پاپ . آري نان را باید به نرخ روز خورد

دیگر خطري از 1957جرأت مخالفت با اعمال ضد انسانی آنها نداشتند و چون در جانب هیتلر و اعوان و انصارش وجود نداشت و متفقین یعنی امریکا و انگلیس بر طبل

کردند، حضرت پاپ از بی عملی خود د و صهیونیسم را آبیاري میکوبیدن پیروزي می براي صدور حکم مذکور یعنی 12یهود از هنگام مرگ پیوس . عذر خواهی فرمود

کردند تا آنکه پاپ پل ششم به خواست آنها گردن نهاد و در تبرئه یهود تالش میصهیونیستها براي ماجراي تالش پیگیر . حقیقت آبروي خود را بر سر این کار گذاشت

هایی که براي این کار برانگیختند در کتابی تحت عنوان کسب این امتیاز و حیله (Count Leon de Poncins) ن نوشتۀ کنت لئون دوپنس»یهودیگري و واتیکان«

منتشر کرده (Britton) آن را انتشارات بریتون 1967شرح داده شده است، که در هاي بعدي باز کرد تا به یهود مزایاي بیشتري اعطا این پاپ راه را براي پاپ. است .هاي کلیساهاي شرقی وارتودکس روبروشد البته این اعالمیه با مخالفت اسقف. کنند

:در اعالمیۀ مذکور دو نکته ذکر شده استاین . اینکه اکثر یهودیان زمان حضرت مسیح از قتل عیسی مبرا بودنداول

و احیانا خارج -یعنی تمام یهودیان فلسطین. رست استمطلب از نظر بیان واقعیات د

تبرئه یهود از خون مسیح

139

در جلو داراالمارة پیالطس جمع نشده بودند که یک صدا فریاد بزنند –از فلسطین در واقع چنین امري امکان پذیر نبوده است، زیرا که یهود در تمام . مصلوبش کن

فلسطین و احتماال خارج از آن پراکنده بودند و جمع کردن همۀ آنها اگر غیر ممکن گیر ، اري از یهود بیمار، پیر ، زمین اینکه بسییگر د.نبوده باشد آسان هم نبوده است

در آنجا -خواستند اگر هم می-توانستند معلول، کور و کر و ناتوان بودند و نمیپرسیدند که آیا یهودیانی که اما باید از این پاپ صهیونیسم زده می،حضور یابند

عیسی بودند؟ نیامدند یا نتوانستند بیایند که بر ضد عیسی فریاد بکشند مخالف با اعدام ها و علماي خود بودند و زیرا که یهود اصوال تابع حاخام. مسلما جواب منفی است

شدند که خانه به خانه در تمام فلسطین اگر مثال از طرف حکومت کسانی مأمور می بگردند و از یهودیان استفسار کنند که در مورد فتواي قتل عیسی که مشایخ آنها

رود که هیچ یهودي با آن مخالفت نظري دارید؟ گمان نمیصادر کرده بودند، چه ولی دیگر ،کردند که به مسیح ایمان آورده بودند فقط کسانی مخالفت می. کرد می

دارالحکومۀ پیالطس جلو در پس اگر اکثر یهودیان. شد یهودي نامید آنها را نمی . حاضر نبودند دلیل بر تبرئۀ آنها از قتل عیسی نبوده است

در اعالمیۀ پاپ پل ششم این بود که نسل یهودیان بعد از حضرت دوم نکتۀاند و در نتیجه یهودیان امروز از این نظر عیسی هم از شرکت در قتل مسیح مبرا بوده

آید، زیرا این نکته هم از نظر منطقی درست به نظر می. اند و نباید سرزنش شوند بیگناه و کتاب دوم پادشاهان16: 24سفر تثنیه : نک(که گناه پدر را نباید بر پسر نوشت

، فاطر15: 17، اسراء 164: 6 و قرآن کریم انعام 20: 18 و کتاب حزقیال نبی 6: 14بایست به این آقاي پاپ کسی بگوید که اما می). 38: 53 و نجم 7: 39، زمر 18: 35

دي و به خصوص از هیچ شما چرا از هول هلیم توي دیگ افتادي؟ آخر از هیچ یهوصهیونیستی پرسیدي که آیا از کار اجداد خود در ریختن خون مسیح بیزار است یا نه؟

نویسم هیچ سازمان یهودي، چه در فلسطین و چه در تا امروز که من این مطلب را میخارج از فلسطین حتی یک کلمه یا یک سطر دربارة تبرئه خود از قتل عیسی ننوشته

حکایت از آن ندارد که یهودیان امروزي هم از قتل عیسی خوشحالند؟ آیا این. استخورند؟ آخر اگر شخص شرافتمندي بشنود که مثال پدرش و به هیچوجه افسوس نمی

شود و چه یا پدر بزرگش یا عمویش به ناحق کسی را کشته است حتما ناراحت می

مسیحیت و اسالم

140

اما یهود تاکنون چنین . بدهدبسا که از خانوادة مقتول عذرخواهی کند و به آنها تسلی .کاري نکرده اند و نخواهند کرد

دیگر آنکه حکم قتل عیسی را شورایی از زعماي یهود دادند که آن را به زبان دین و به عبري اصیل بت) Synedrionبرگرفته از یونانی (Sanhedrinعبري

(betdin) گیري دینیدادگاه یا شوراي عالی تصمیم ( یعنی بیت الدین یا محکمه ( فرهنگ به بعد زیر کلمۀ جمع و نیز291 صص قاموس کتاب مقدس: نک(نامند می

در انجیل مرقس اعضاي این شورا مشخص شده است که همه . )905 -6 صصهارپر: و نیز قس1 : 15 و 53: 14مرقس (از بزرگان و مشایخ و کاتبان و فریسیان بودند

و عالوه بر آن حضرت عیسی ) 5: 22ل رسوالن و اعما9: 13، مرقس 17: 10متی گفته است که تمام خلق به جهت اسم من شما را ) 13: 13(بنا به نوشتۀ انجیل مرقس

تواند تمام مردم روي دشمن خواهند داشت ومعلوم است که تمام خلق در اینجا نمین حال اگر سنهدری. زمین باشد بلکه جمعیتهاي مختلف مورد نظر آن حضرت است

حکم قتل عیسی را داده است باید حکم تبرئه و تبري یهودیان فعلی را هم سنهدرین صادر کند و سپس بر اساس آن، جناب پاپ هم اعالمیۀ تبرئه یهود را از اتهام قتل

(exoneration declaration of the Jews from the charge of deicide)خداآیا پاپ در این است) 37 تا 30 : 23تی م(که آن هم بر خالف انجیل ، صادر نماید

)مقالۀ یعقوب زکی دربارة واتیکان و تبرئۀ یهود: نک (کار عجله نفرموده است؟این مسئلۀ مواخذة یهود براي اعمال گذشتۀ اجدادشان در مورد قرآن هم صدق

181: 3(در سورة آل عمران .اند کند،چنانکه مورخان و مفسران قرآن توضیح داده میخدا درویش است و «: همانا که خدا گفتۀ آنان را شنید که گفتند«: فرماید می) 184ا ت

زود باشد که آنچه را که گفتند بر آنها بنویسیم و نیز کشتن ایشان . »ما توانگرانیم . »پیامبران را به ناروا و بدیشان بگوییم که شکنجه سوزان را بچشید

براي آن چیزي ) شکنجه و عذاب(این : فرماید می) 182آیۀ (سپس در دنبال آن خدا بر ) در عذاب گناهکاران(فرستادید و ) از مرگ(است که با دستهاي خود از پیش

181در آیۀ ). 155: 4 و نساء 112: 3آل عمران : نیزنک. (بندگانش ستمکار نیست) 20: 18سفر تثنیه (آل عمران گفته است قتل انبیاء به غیر حق زیرا که بنا به تورات

. اگر پیغمبري کاذب و دروغگو باشد باید کشته شود و قتل او به حق است

تبرئه یهود از خون مسیح

141

کنید که یهود در پاسخ درخواست پیامبر، که زکات براي انفاق به مالحظه میخواهد و این ما فقرا از آنان خواست گفتند که خدا فقیر و ندار است که از ما پول می

فرماید که خدا در این آیه می. توانیم بکنیم میتوانگران و ثروتمندان هستیم که کمک ما حرف آنها را شنیدیم یعنی متوجه طعنۀ آنها شدیم و این سخن ناروا را بزودي در روز رستاخیز برضد آنها در نامۀ اعمال آنها خواهیم نوشت تا به حساب آن رسیدگی و

کرده است هم عطف برطبق آن مجازات شوند سپس به این سخن آنها این مطلب راکه عالوه بر آن یاوه گویی که بر آنها خواهیم نوشت کشتن پیامبران را هم به وسیلۀ آنان خواهیم نوشت که این کار را به ناروا کرده بودند و لذا در پی این نوشتن گناه هر

. دو کار به حساب آنها، به آنها خواهیم گفت که عذاب آتش جهنم سوزان را بچشیدیه این است که یهودیان یثرب یعنی مدینه هیچ پیغمبري را نکشته نکته در این آ

و 34: 13انجیل لوقا : نک(کشتند بودند و این اجداد دور آنها بودند که پیامبران را می 4: 18 وکتاب اول پادشاهان 3: 11 و رسالۀ پولس به رومیان 39 تا 29: 23انجیل متی

حال چرا قرآن یهودیان زمان حضرت ) 21 : 24 و دوم تواریخ ایام14 و10 : 19و دهد؟ در کند و آنها را به عذاب دوزخ وعده می را توبیخ و سرزنش می) ص(رسول تألیف ابوعلی فضل بن حسن طبرسی که در قرن ششم هجري مجمع البیانتفسیر : ه است در ذیل آیۀ فوق چنین نوشته استدنوشته شن را به دست اسالف آنها و اینکه این یهودان یعنی و ما به زودي قتل پیامبرا«بدان راضی بودند خواهیم نوشت و براي آن ایشان را مجازات خواهیم ) مدینه(یثرب و این آیه داللت بر آن داردکه رضایت داشتن از کار زشت دیگران معادل انجام . کرد

پیامبران دادن آن است از نظر عظمت گناه، چونکه یهودیانی که دربارة آنها کشتنها نشده بودند و نکوهش قرآن در آمده است خودشان به دست خود مرتکب این قتل

این مورد براي آن است که این رضایت آنها به منزلۀ انجام دادن آن عمل زشت است و در حقیقت یهود دلشان سخت شده و به قول ) 691 ص 2ج (از نظر بزرگی گناه

نک سفر خروج (کند لب آنها را تشدید میخودشان نامختون است و خدا قساوت ق ) 16: 57 و حدید 74: 2 و سورة بقره 8 و 4: 14

به پندار ( قتل عیسی توانید یهودیان امروزي را ازگناه پس جناب پاپ شما نمی مگر آنکه آنها خود به این گناه اعتراف و از آن عذر خواهی کنند ،ا کنیدرمب) خودتان

یهودي از پیمان همچنانکه تاکنون هیچ سازمان رسمی. کردو این کار را نخواهند

مسیحیت و اسالم

142

که علی رغم آنکه با -) ص(شکنی و بدعهدي یهودیان یثرب و خیبر در زمان پیامبر پیامبر پیمان بسته بودند با مشرکان و دشمنان اسالم همدست شدند و در نتیجه مسلمانان

نخواهد کرد و بلکه مدعی عذرخواهی نکرده است و-آنها را اخراج کردند یا کشتندو حاضر قسی القلب و نامختون دل اند زیرا که یهودیان. اخذ خسارت هم هستند

نیستند حقایق تلخ را بپذیرند و جز کینه چیزي در دل ندارند و به همین جهت مغضوب این توبیخ قرآن در زمینۀ قتل پیامبران گذشته و به ویژه قتل ادعائی . درگاه خدا هستند

مسیح به دست یهود را، که متوجه یهودیان کنونی هم هست، یک بار دیگر حضرتآمده است و در این مورد ) 160 تا 155: 4(بینیم و آن در سورة نساء در قرآن می

خوانندة، محترم توجه فرماید که قرآن کشته شدن و مصلوب شدن عیسی را به دست گوید بلکه می،تل آن حضرت هستندگوید که آنها مسئول ق یهود قبول ندارد، لذا نمی

ایم ما گویند، مسیح، عیسی بن مریم را که رسول خدا است کشته از اینکه خودشان مییعنی یهودیان امروزي به جرمی که پدرانشان هم . آنها را لعنت و عذاب خواهیم کرد

گر زیرا که به این قتل راضی هستند و به عبارت دیگر ا،نکرده اند معذب خواهند شداند و این امر اشتباه شده اند و به صلیب نکشیده چه اجداد آنها حضرت عیسی را نکشته

است بر آنها معذلک چون یهودیان زمان پیامبر و یهودیان امروز با شادي و از ته دل گویند که این ما بودیم که عیسی را کشتیم پس در حقیقت اگر این یهودیان در می

کردند و همین نیت پلید آنها و قصد قتل عیسی را میزمان پیالطس بودند براستی . رضایت آنها به این کار باعث توبیخ و عذاب آنهاست

هاي یعنی قتل خدا هم از آن حرف(deicide)ضمنا این کلمۀ خداکشی شود مگر خدا را می. مسخره است که جناب پاپ در تبرئۀ یهود به کار برده است

براستی جناب پاپ .ود مطرود و منفور و فرومایهکشت؟ آنهم به دست مشتی یه. کنید که خدا کشته شود کشید و چگونه توجیه می ازکاربرد این لغت خجالت نمی

؟ مگر خدا این قدر بی عرضه و بی قدرت استالکنز المرصود ( که یهود از تورات مهم تر می دانستند و می دانند در تلمود

مجنون، کافر، خدانشناس، یهودي مرتد، مسیح را بت، ساحر،) به بعد44صص بت پرست و مستحق قتل دانسته و مسیحیان را هم بت پرست و کافر و شایستۀ قتل

آیا ) به بعد93 ص الکنزالمرصود: نک( .وتعلیمات مسیح را کفر قلمداد کرده است بازهم جناب پاپ یهود را از خون مسیح مبرا می داند ؟

30

الطاف دیگر واتیکان

ده سال بعد از اعالمیۀ تبرئۀ یهود، واتیکان لطفش در حق یهود باز هم گل کرد براي کلیساهاي (Guidelines) یک دفترچۀ راهنما 1975و این بار در سال

هاي کاتولیک منتشر کرد که از جمله در آن توصیه شده بود که هر جا در کتابچهها و قبائح اعمال یهود شده است آنها را از بین ببرند و ي به خباثتدعاي کلیسا اشاره ا

این دستور العمل . هاي این قوم نیفتند ها و شرارت تغییر دهند تا مؤمنان به یاد بدجنسیرا هم پاپ پل ششم صادر کرده بود و دیگر کاري بیش از این برایش مقدور نبود که

زرگ و حیاتی به صهیونیسم کرده بودکه البته در حق یهود بکند و تا اینجا دو خدمت بجانشین او پاپ ژان . دو سال بعد مرد و دیگر مجالی نیافت که الطاف دیگري بنماید

وجتایال و اهل لهستان بود و انتخاب او در پل دوم بود که نام اصلیش کاول جوزفیس و با دخالت دول استعماري انگل) پل ششم (300 بعد از مرگ پاپ شمارة 1978

. آمریکا از روي محاسبات سیاسی صورت گرفتکه در همه ) ها یعنی کاردینال(هاي کاتولیک انتخاب پاپ از میان سراسقف

کنند و مهمانی یعنی همه را در واتیکان جمع می،گیرد جاي دنیا پخشند انجام می البته پشت مانند که کنند و چند روز آنها سرگرم این کار می مفصلی براي آنها بر پا می

آنها همۀ .شود درهاي بسته است و هیچکس از درون انجمن آنها خبردار نمی. کنند که باعث درد سر آنها شود کسی را انتخاب نمی وگیرند مالحظات را در نظر می

مثال ناگهان حرفی بر ضد یهود یا بر ضد امپریالیسم آمریکا یا انگلیس بزند یا توصیه د بکند و امثال آنها، البته اگر لطمه اي به اسالم و مسلمانان زده اي اخالقی بکند که نبایآید که به بلکه امتیازي براي کاردینال داوطلب به حساب می،باشد نه تنها عیبی ندارد

کند چنانکه جناب پاپ سیصد و دوم یعنی پاپ انتخاب او به مقام پاپی کمک میچونکه امروزه غرب جنگ صلیبی اعالم . بندیکت شانزدهم از این امتیاز برخوردار بود

. نشده اي را بر ضد اسالم و مسلمانان آغاز کرده است اما پنهانی

143

مسیحیت و اسالم

144

خواهند که سر در کمند باشد و راه عوامفریبی و ایزگم خالصه کسی را می. کنند ها را به دقت بررسی می بنابراین تمام سوابق کاردینال،کردن را خوب بلد باشد موعظه اي کرده باشد که برخالف مرام آنها باشد اسمش را اگر کسی کوچکترین

که پاپ پل ششم مرد اوج جنگ سرد میان امریکا و 1978باري در . زنند خط می وارد کنند و (Shock)خواستند به شوروي و اقمارش یک شوك شوروي بود و می

ی قرص و لهستان از اقمار خیل. لذا نظرشان روي این کاردینال لهستانی خیره ماندمحکم شوروي بود و انتخاب پاپی از آنجا مردم لهستان را بر ضد شوروي بر

روحی که کمونیسم در تمام . کرد آشوبید و روح دینی را در آنها زنده می میباري در پشت درهاي بسته از این آقاي . کشورهاي تابع خود با بیرحمی کشته بود

یا به حسابی دیگر (او را پاپ سیصدویکم و گرفتند کافی هاي تضمین لهستانی کاردینال در مسند پاپی بر 2005 آوریل 4 تا 1978 اکتبر 16که از . کردند)265پاپ شمارة

- مثل پارکینسون-تخت سلطنت واتیکان تکیه زد و در حالی که دهها مرض العالج: نک (داشت دارفانی را وداع کرد تا به دیدار حضرت مسیح بشتابد که منتظر او بود

خواندي؟ اکنون برو تا به او بگوید چرا مرا خدا و پسر خدا می) 159: 4قرآن نساء مجازات این جسارت را بکش که از پرتو تو میلیونها نفر در عالم گمراه ماندند و به

در عزاي او شاهد بودیم که چه مراسم باشکوهی برگزار شد و از ایران . حق راه نیافتند .یس جمهور وقت در این جشن شکوهمند شرکت کردهم جناب محمد خاتمی رئ

خوب است در اینجا تا یادم نرفته است این نکته را ذکر کنم که حضرت هایی به شاهان و امراي کشورهاي مختلف وقتی در مدینه مستقر شد نامه) ص(محمد

اي به قیصر پیرامون خود نوشت و آنها را به پذیرفتن اسالم دعوت کرد و از جمله نامه و 575هرقل متولد . بود نوشت(Heraclius)روم که نامش هرقل یعنی هراکلیوس

نامۀ حضرت . میالدي امپراطور روم بود641 تا 610 میالدي است و از 641متوفی بسیار کوتاه و موجز است و ترجمۀ آن چنین - و نیز به سایر پادشاهان-رسول به او

: است بسم اهللا الرحمن الرحیم«

سالم بر هر که از ] یعنی پادشاه روم[ بن عبداهللا به هرقل، بزرگ روماز محمد) یعنی به کلمۀ شهادت ال اله االاهللا(اما بعد من ترا به دعوت اسالم . هدایت پیروي کند

شاید (اسالم بیاور تا سالمت و ایمن بمانی و خدا به تو دوبار پاداش دهد . خوانم فرا می

واتیکانالطاف دیگر

145

اما اگر ). مسیح را و بار دیگر پاداش دیانت به اسالم رایعنی یک بار پاداش ایمانت بهاي اهل کتاب بیایید به «. از این امر روي بگردانی گناه شهروندان بر تو خواهد بود

سوي سخنی که میان ما و شما یکسان است، که نپرستیم جز خدا را و هیچ بدو شرك . جز خدا را-خود نگیردنورزیم و کسی از ما کسی یا کسانی دیگر را خداوندگاران

بگویید شاهد باشید که ما ) اي مؤمنان(پس اگر آنها از این دعوت روي گرداندند شما ). سورة آل عمران است64این قسمت اخیر آیۀ . (»مسلمانیم

این خطاب پیامبر اسالم فقط متوجه هراکلیوس نبود بلکه متوجه تمام قیصرهاي جمهور کشورهاي مسیحی مغرب زمین و نیز روم و شاهان و امپراطوران و رؤساي

هاي کلیساها و امثال آنها ها، خلیفه ها، اسقف ها، کشیش ها، کاردینال متوجه تمام پاپپس اي پاپ، هشدار که اگر این پیام را بی پاسخ بگذاري آتش دوزخ در . نیز هست

ه اند نیز به انتظار تست و گناه خودت و تمام اتباعت در سراسر دنیا که فریب ترا خورد . پاي تو نوشته خواهد شد

یعنی ژان پل دوم هم دست لطفی بر سر یهود کشیده و آنها را از 301اما پاپ ایشان براي آنکه از سلف خود در تملق گویی از . مراحم خود برخوردار فرموده است

چنین شکرافشانی 1985یهود و راضی کردن عناصر استعمار عقب نماند در اعالمیۀ . »یهود همچنان قوم برگزیدة خدا هستند نه قوم کیفر یافته و مطرود«: وده اند کهفرم

آنچه ما . اند بگویند یهود از چه لحاظ برگزیدة خدا هستند البته ایشان فراموش کردهاکنون و در تمام طول تاریخمان از این قوم دیده ایم غالبا جز شرارت، طغیان،

ل اندوزي، دنیا طلبی، اشاعۀ فحشاء، بازکردن میکده بدخواهی مردم، تقلب و تزویر، ماهاي مجلل رقص و دانس، بر پا کردن قمارخانه و کازینو، دائرکردن فاحشه و سالن

هاي سطح باال و پردرآمد، پخش مواد مخدر، بیرحمی و قساوت در معاملۀ با خانهها و آواره کشتار هر روزي فلسطینی ها و خراب کردن خانه و کاشانۀ آن. دیگران

ها تن از آنها و تجاوز به همسایگان خود، خواه با آنها دوست باشند و کردن میلیونه و لبنان و حتی ترکیه و یسورمثل تجاوزهاي آن به مصر و اردن و (خواه دشمن

یعنی حکومت غیر (laicism)، تخریب عقاید دینی مردم، ترویج الئیسیسم )عراق ضد دینی شده است در تمام اروپا، سخت گیري بر دینی که عمال منجر به حکومت

متدینان از هر قوم و ملت بخصوص مسلمانان و سعی در بیراه کردن و گمراه کردن آنان نبوده است و نیز نوشتن کتابهاي ردیه بر اسالم و تحقیر مسلمانان در لباس علم،

مسیحیت و اسالم

146

و هم جنس علمی قالبی و به ظاهر آکادمیک، سعی در رسمی کردن فحشاء و زنابازي در همۀ عالم بخصوص اروپا، چنانکه در چند کشور اروپایی اکنون دائر کردن

یعنی مثال همتراز ،ها فاحشه خانه کاري است رسمی و قانونی و در عداد سایر شغلاینها همه براي پول درآوردن و جمع مال و . تجارتخانه، دانشگاه، داراالیتام و غیره

و 18 : 5، تثنیه 12تا 10 : 20 سفر الویان ،14 : 20 خروج :نک(.ثروت اندوزي است و اعمال 23 تا 20 : 7 و مرقس 30 تا27 : 5 و متی12تا 1 : 31کتاب ایوب و 22 : 22

اند؟ کرده یهود براي معنویات بشر چه .) و باب پنجم رسالۀ اول قرنتیان29 : 15رسوالن رعایت روحانی هستید نه رئیس دنیایی، حداقل کنند؟ جناب پاپ شما رهبر و چه می

هاي آیا مسلمانها به معنویت و روحانیت و ترقی جنبه .شئونات روحانی خویش را بکنید. اند یا یهود؟ کدام اثر تربیتی برجسته از یهود در دست است انسانی بیشتر خدمت کرده

مارکس تمام .کرده است فروید یهودي تمام بشریت را منحصر در شهوت جنسیین پیشرفت را فقط در فیزیک و اینشت. در اقتصاد خالصه کرده استترقیات بشر را

کدامیک . دانسته و پیشرو صنعت مخرب بمب اتمی بوده است قوانین فیزیکی اتمی میاز اینها در فکر معنویات و عالم روحانی بشر بوده اند؟ کدام یهودي به معرفت انسان

هاي یهود هم مادي گرایی، سفسطه، ایده آلیسم و بافیکمک کرده است؟ فلسفه البته اند؟ چه خدمت برجسته اي به عالم انسانی کرده. گمراه کردن فکر بشر بوده است

، 181 و 159 : 7اعراف (قرآن نقش بنی اسرائیل را در هدایت مردم تایید کرده است اما از پاپ .ا نمی شودو این شامل صهیونیست ه) 24 : 32 و سجده 73 : 21انبیاء

عیسی « اعالم کردند که 1985عجیب است که در اعالمیۀ رسمی واتیکان در ژوئن این برخالف عقیدة رسمی کلیساست . »د ماندودي بود و همیشه یهودي باقی خواهیه

و خدا یا پسر خدا نژاد انسانی ندارد که . گویند عیسی خدا یا پسر خداست که میدر اسالم یهودي نام دین حضرت موسی است نه نژاد سامی . بگوییم یهودي است

حداقل . داده است(Racism)مخصوص و پاپ این نظر را بر طبق موازین نژاد پرستانه پاپ باید بهتر از ما بداند که عیسی دین جدیدي آورد و دیگر یهودي نبود پس نباید

تی بر خالف دین است و او را از نژاد یهود یا عرب یا رومی دانست و اصال نژاد پرسگفت عیسی هم یهودي بود و این سخن پاپ درست همان گفتۀ هیتلر است که می

هاي آدم سوزي چنانکه شایع است رسید او را در کوره البد اگر دستش به او می یعنی صلیب مسیحیان را ،هیتلر آرم حزب نازي را صلیب شکسته قرارداد. سوزاند می

واتیکانالطاف دیگر

147

. تا با همۀ یهود و از جمله حضرت مسیح مخالفت کندقبول نداشت و آن را شکست . دانست زیرا که صلیب را هم نشانه اي از یهود می باشی که ترجمۀ دیوان سعدي ناآگاه اطلاع وجناب پاپ گمان نکنم آنقدر بی

و گلستان و بوستان او را فقط براي کنجکاوي هم شده باشد ورق نزده باشی یا مثنوي الدین بلخی را از نظر نگذرانده باشی یا اشعار نغز سنائی و عطار را به کبیر موالنا جالل

ن را قوم هبر روحانی هستید باید این بزرگااگر شما ر. گوش شما نرسانده باشندخدمات مسلمانان به معنویت بشر بی حد و . راضرغمبرگزیدة خدا بشمارید نه یهود

ا و رؤساي کشورهاي امپریالیستی به بهانۀ شم. اندازه بوده است و هنوز هم ادامه داردبه طور غیر مستقیم . دانید تمام مسلمانان را مطرود و منفور می،هایی چند تروریست

شورانید، مساجد آنها مردم نادان و ناآگاه اروپایی و امریکایی را بر ضد مسلمانان میکنید بیرون میهاي خود کنید، دختران محجبه را از مدارس و دانشگاه را خراب می

البد من باید دربارة حجاب در . (فقط به جرم آنکه هرزه و بازیچۀ مردم هوسران نیستند) 13: 11عهد جدید خاطر نشان کنم که رجوع فرمایند به رسالۀ اول پولس به قرنتیان

هاي پاریس، لندن، رم و برلن قدم بزنند و برقصند اما اگر زنان لخت و عور در خیاباندر . کند کنید و نه پلیس و دولت دخالت می ا به عنوان رهبر روحانی اعتراض مینه شم

رقصند تا هاي بزرگ آلمان مردان سیاه پوست گردن کلفت با تنی عریان می فروشگاهآیند خجالت مرد که براي خرید می درآمد مالکان غالبا یهودي آنها زیاد شود و زن و

دهها و بلکه . آورند و نوعی مد به حساب مینمی کشند و این را به دیدة تحسین صدها سایت ماهواره و اینترنت به نمایش کثیف ترین اعمال جنسی در تمام شبانه روز

فقط براي اشاعۀ فحشاء و از راه بدر کردن جوانان از زن و مرد و کوچک و ،مشغولند. افزایش یابدبزرگ اروپایی و آسیایی و غیره تا درآمد دارندگان غالبا یهودي آنها

شما آقاي پاپ آیا به این کارها اعتراض کرده اید؟ آیا به مؤمنان مسیحی توصیه کرده اید که از این کارها اجتناب کنند؟ یا فقط درد شما حجاب دختران مسلمان

فهماند زند جز آنکه به زنان اروپایی می است؟ چه زیانی حجاب به مردم اروپایی میرسالۀ اول به قرنتیان : نک ( دگی سالم و با عفت وجود دارد؟که راه دیگري براي زن

) 14 و 13 و 6 و 5 : 11اي از طرف اسرائیل شود، جنگ وحشیانه اکنون که این اوراق حروف چینی می

ام دول مغرب زمین به رهبري امریکا برضد لبنان وبه خصوص مو حامیانش یعنی ت

مسیحیت و اسالم

148

هاي و زیر ساخت هاوآنها تمام خانهبرضد گروه کوچک حزب اهللا در جریان است و در . کنند کنند و مردم بی پناه و بدون سالح لبنان را قتل عام می لبنان را بمباران می

کنند حالی که تمام مردم جهان بر ضد این جنگ وحشیانه و غیر انسانی تظاهرات میو حضرت پاپ بندیکت شانزدهم مهر سکوت بر لب زده و هیچ اعتراضی نمی کند

. گوید صلح به نفع کدام طرف اما نمی. فقط فرموده است من نماز صلح می خوانمهاي رم نگاه کند مردم رم را و به خیاباندپاپ اگر پنجرة دفتر کارش را باز کن

اما پاپ وجدانش از مردم . کنند خواهد دید که بر ضد اسرائیل و امریکا تظاهرات میتمداران عالم کرند، کر مادرزاد زیرا که عادي هم کمتر است؟ افسوس که سیاس

عجیب است که پاپ بندیکت شانزدهم .شنوند صداي نالۀ هیچ مظلومی را نمی سپتامبر 11در روز یادبود . سخنگوي صهیونیسم و کاخ سفید امریکا شده است

در دانشگاهی درآلمان به نقل از کتابی قدیمی از یکی از دشمنان اسالم در ) 14/6/85(برخی از صاحب نظران این . نامیدقساوت خود اسالم را دین خشونت و ینسخنرا

سخنان را ناشی از نادانی و بی اطالعی پاپ از اسالم دانستند که اگر چنین باشد واي بر .عالم مسیحیت و اگر وي دانسته و عمدا اظهار کرده باشد واي بر او

ر هم نهاده و در عوض به یل در فلسطین چشم بئپاپ که بر جنایات روزمرة اسرااعتراض کرده ــ که در جنایت همتراز هیتلر و استالین بود ــ حکم اعدام صدام حسین

سپتامبر را صهیونیسم بین الملل و جرج بوش 11است، خوب می داند که واقعۀ طراحی و اجرا کردند تا بتوانند نقشۀ خاورمیانۀ جدید را پیاده کنند و سخنرانی پاپ در

که 1996او کینۀ دیرینه از اسالم دارد و در . د آن، مهر تایید بر این سیاست استیادبو جامعۀ اروپا باعث بهم خوردن نسبت ههنوز پاپ نشده بود نیز الحاق ترکیه را ب

جمعیت دینی اروپا دانسته و با آن مخالفت کرده بود و شاید همین امر به انتخابش به اتمۀ این بحث یک بار دیگر تاکید می کنم که من در خ. مقام پاپی کمک کرده باشد

ونیسم هستم که یمخالف با زندگی مسالمت آمیز یهود و نصارا نیستم من مخالف با صهآن را براي همۀ یهودیان جهان مضر می دانم، زیرا که صهیونیسم و شقاوتهاي اسرائیل

باره در اروپا و یا سرانجام مردم جهان را برآنها می شوراند و شاید نهضت ضد یهود دوهاي آن کمک تمام جهان رواج یابد و پاپ نبایستی به تأسیس اسرائیل و استحکام پایه

مقالۀ یعقوب زکی دربارة واتیکان : براي مطالب این فصل و فصل پیشین نک .کرد می .و تبرئۀ یهود

31

عهد جدید و عهد عتیقانقضاي

کردیم که قوم یهود را خدا براي اشاعۀ توحید و عرفان و ما فکر میتا کنون اخالق حسنه در جهان برگزیده بود و پیامبرانی در میان آنان برانگیخت تا به این هدف

با ظهور حضرت مسیح وظیفۀ یهود دیگر به پایان رسید و دور دیگر و . کمک کنندخواجه حافظ شیرازي، که البد اسم او را شنیده اید . د جدیدتري آغاز شدعه : گوید می

هر کسی پنج روزه نوبت اوست دور مجنون گذشت و نوبت ماست

:گوید یا موالنا در مثنوي کبیر خود می

بشنوید اسرار کیش او به جان دور دور عیسی است اي مردمان پنداشتیم که چون عیسی آمد دور موسی به سر آمد و اکنون عهد ري ما میبا

جدید است و عهد عتیق گذشته است و حال پیروان عیسی هستند که بعد از او قوم جالب است که . اند و باید رسالت این برگزیدگی را به عهده بگیرند برگزیده خدا شده

شیده است و دیگر هیچ تبلیغی، یهود از رسالت خود که اشاعۀ توحید است دست ککند و به هیچوجه حاضر نیست که مردم دیگر را به اندورن تبشیري، ترویجی نمی

حلقۀ دین موسی راهنمایی کند و حتی اگر پاپ هم بخواهد یهودي شود قبول کنند و به عکس این مسیحیان هستند که عصا و نعلین برداشته در کوه و کمر و نمی

آیا بازهم . ي دور و نزدیک به ترویج و تبلیغ دین خود مشغولندکشورها و سرزمینهایهود قوم برگزیدة خدا هستند یا نقش آنان تمام شده و در عهد جدید مسیحیان این

نقش را به عهده گرفته اند؟ آقاي پاپ، اي اسقف اسقفها، اي کاردینال اعظم رم، اي پادشاه دولت شهر

، اي نخست کشیش ایتالیا، اي پیشواي روحانی واتیکان، اي رئیس متعالی کلیساها، نقش تو چیست؟ رسالت امت عیسی، اي خلیفۀ مسیح، اي جانشین پطرس حواري

149

مسیحیت و اسالم

150

تو کدام است؟ آیا ترا برگزیده اند که تملق قوم یهود بگویی؟ و جنایات آنها را نیکو جلوه دهی و بر شرارتهاي آنها سرپوش بگذاري؟

خود اقدامات شرورانۀ یهود را در 1985بالۀ اعالمیۀ پاپ اعظم ژان پل دوم در دناشغال فلسطین و آواره کردن ساکنان بیچارة آن براي اولین بار در تاریخ واتیکان ستود

یهود «و با تاسیس دولت اسرائیل موافقت خود را اعالم فرمود و صریحا نوشت که ید حفظ کرده بودند به سرزمین آبا و اجدادي خود را که در قلب خویش همواره با ام

دست آورد و اکنون وجود دولت اسرائیل را نباید از منظر دینی نگریست بلکه بر یعنی اسرائیل را نباید . (»مبناي موازین قوانین عمومی بین المللی باید نگریسته شود

). یک مولود حرامزاده دانست بلکه از نظر عرف بین المللی مشروع باید شمرداه را براي شناسایی رسمی اسرائیل به وسیلۀ واتیکان هموار کرد و این اعالمیه ر

در پی آن تمام کشورهاي کاتولیک که تا آن موقع در شناسایی اسرائیل احتیاط شمردند اسرائیل را به رسمیت شناختند و کردند و آن را از منظر دینی ناصواب می می

ن المللی هم با این اعالمیۀیبدین ترتیب آخرین سنگر مقاومت در برابر صهیونیسم ب . واتیکان فرو ریخت

جناب پاپ، ما انتظار داشتیم که شما به عنوان رهبر دینی مسائل جهان را از منظر براي این کار دیگران هستند . دینی بنگرید نه از دید دنیایی و حقوق عرفی بین المللی

انگلیسی، امریکایی و اروپایی سیاستمداران . دهند و از شما بهتر این وظیفه را انجام میهمه جیره خوار صهیونیسم هستند و شب و روز خود را براي تبرئه و تنزیه یهود و تنظیم قوانین بین المللی به نفع این رژیم غاصب جبار خونخوار و پرشقاوت وقف

تو باید خدا را در نظر بگیري و معنویت و راستی و کمال بشریت و اخالق . اند کردهکرده اي کلیساست فراموش تو همه را زیر پا گذاشته اي و وظیفه خود را که رهبري. را

دانی که کنی؟ تو از همه بهتر می و به نفع قوانین غیر مشروع بین المللی حکم صادر میآیا فراموش کرده اي که مسیحیان اولیه چگونه . سیاست میدان زور است و ظلم و جفازعما و امپراطوران بودند؟ به یاد شهداي اولیۀ در معرض جفاي سیاستمداران و

گرفتی مسیحیان هم که شده باید حال و روز جفا دیدگان فلسطین را در نظر می نه براي مشتی . سوزاندي و براي ستمدیدگان این سرزمین نفرین شده دل می

بلکه ، نیستدهد که پاپ مردي روحانی این اعالمیه نشان می. یهودي خونخوار جبارسیاستمداري است دنیایی و دنیا دوست و جاه طلب که براي این مسندي که بر آن

عهد جدید و عهد عتیقانقضاي

151

چه فرق است میان . تکیه زده است حاضر است هرگونه حکم ناروایی صادر کندسنهدرین یهود که عیسی را محکوم به مرگ کرد و واتیکان که شرارتهاي یهود را

گویند براي توجیه حکم قتل عیسی میك زیرکند؟ بعضی یهودیان تبرئه و تنزیه می ولی محققان ،این حکم را سنهدرین سیاسی صادر کرده است نه سنهدرین دینی

زیرا که در زمان حضرت مسیح دو نوع سنهدرین ،اند اروپایی این نظر را رد کرده ) 906ص فرهنگ کتاب مقدس هارپر . (وجود نداشت

ی شد پاپ بندیکت شانزدهم که تازه در موقعی که این قسمت حروف چینی مالبد فکر . به مقام پاپی رسیده است، ناگهان جزو اولین سفرهاي خود به لهستان رفت

اما اشتباه . هل لهستان بود گرامی بدارداکنید که خواسته است یاد پاپ قبلی را که میا سر و او رفته بود خدمتی به اسرائیل و صهیونیسم بکند، زیرا که اخیر. کنید می

ها یعنی یهود کشی نازي(Holocaust)است کصداهایی بلند شده بود که مسئله هالولذا حضرت پاپ به . آن را بکلی انکار کرده استیارا در زمان هیتلر زیر سؤال برده

هاي آدم سوزي آشویتس برود و لهستان تشریف بردند تا در اولین قدم به دیدار کورهصهیونیستها و اند دعا کند شود در آنجا کشته و سوخته شده عا میبراي یهودیانی که اد

کلیساها پا به پاي آري در عصر استعمار نوین. را ازخود راضی و خشنود گرداندسیاستمداران غربی استعمارگر در صدد مشروعیت بخشیدن به اسرائیل این نوزاد

داند باید از لیساها میحرامزاده استعمار غرب هستند و پاپ که خود را رئیس همۀ ک . همه در این کار پیش باشد

گذار کلیساهاي مسیحی است عیسی را آدم آقاي پاپ، پولس رسول که بنیان ونیز رساله اول پولس به قرنتیان15 تا 12: 5رسالۀ پولس به رومیان (خواند ثانی می

انسان دچار مرگ گوید که با آدم اول گناه بر جهان چیره شد و و می) 47و 22 : 15 شد و همه مردند ولی در آدم ثانی یعنی عیسی مسیح همه زنده شدند و عهد خدا با

عهد خدا مسیح آمد که پیام خدا و. بنی اسرائیل از آن تاریخ به بعد دیگر منقضی شدمن که یک . نه به قوم بنی اسرائیل که عهدشان سرآمده بود،را به همۀ جهان بگستراند

فهمم، تو اي پاپ بزرگ افتاده از معارف مسیحی هستم این مطالب را میمسلمان دور ، لوقا 17: 12، مرقس 21: 22متی (چرا آنها را درك نکردي؟ مگر عیسی در انجیل

؟ این یعنی »مال قیصر را به قیصر ادا کنید و مال خدا را به خدا«: نگفته است) 25: 20، تونی بلر، ژاك شیراك، آریا شارون و امثال کار سیاست و دنیا را به عهدة امثال بوش

مسیحیت و اسالم

152

. آنان واگذارید که مردمی خبیث و دنیا پرستند و کار دین را به رهبران دینی بسپاریدپردازید؟ البته اگر شما چرا به جاي اداي وظیفۀ روحانی به امور دنیوي پست می

یران و افتادگان دخالت شما در امور دنیا به نفع بیچارگان، ستمدیدگان، مظلومان، فقآمد ولی شما راه عکس آن بود اشکالی نداشت و بلکه جزو حسنات شما به شمار می

کنید، ستمدیدگان و مظلومان را براي خاطر اید، فقرا را در راه اغنیا قربانی می را پیموده این است معنی روحانیت کلیسا؟ . کنید ظالمان و استعمارگران و غاصبان سرکوب می

آقاي پاپ، تاریخ را بخوانید و ببینید مسیحیان، یهود و زردشتیان در تحت از دانشجویان آنها. قرن تحت حمایت قرار داشتند14حکومت اسالمی در این

آموختند وبسیاري از آنها عالمان کردند و علم می مدارس علماي اسالمی استفاده میه طورمعمول حکومت اسالمی از کرد ب اگر کسی به آنها ستم می. اي شدند برجسته

اما اکنون که در قرون وسطی نیستیم و در عصر آزادي و .کرد آنها حمایت میها در اروپا و آمریکا امنیت ندارند و بریم، هنوز مسلمان دمکراسی غربی به سر می

هاي ریزند و به بهانه گاه بر سر آنها می اراذل و اوباش اروپایی و امریکایی گاه و بیها فقط کنند و دولت زنند، مساجدشان را خراب می هی چون تروریسم آنها را میوا

کنند و گاهی براي دل خوش کنک، یک سازمان حقوق بشر قلابی اعالمیه تماشا میمثل جنایات اسرائیل که عمال و آشکارا . شود کند و قضیه تمام می اي صادر میدهند ها نشان می عمدا در تلویزیون و دگیرن خودشان از آن فیلم می و گیرد صورت می

هاي حقوق بشر فقط به صدور اعالمیه بس تا به ریش جهان بخندند و باز هم سازماناگر هم بنا به مصلحتی اعالمیه اي به . سازمان ملل متحد بازیچۀ یهود است. کنند می

ازمان ملل کنند که س ضرر اسرائیل صادر کند مقامات اسرائیل همان ساعت اعالم میها براي ما الزام آور نیست غلط کرده است که اعالمیه صادر کرده است و آن اعالمیه

حال اگر مثال ایران، سوریه یا لیبی این کار را بکند . و ما آنها را نمی پذیریمکنند، از هوا و زمین به آن تحریم سیاسی و اقتصادي می، روزگارش را سیاه می کنند

شما در این میان . برند و آبرویش را درجراید وابسته به صهیونیسم مینمایند حمله می چه کاره اید؟

هیچ اشاره اناجیلدر قرآن آیات بسیاري هست پر از معرفت و حکمت که در : یکی از آنها این است. اي به آنها نشده است

عهد جدید و عهد عتیقانقضاي

153

. دباشی) یعنی بی طرف(اي مؤمنان براي خدا بپاخیزید و گواهان به عدل و داد «و مبادا که دشمنی بامردمانی شما را برآن دارد که عدالت نورزید، عدالت کنید که

و از خدا بترسید، چونکه خدا به آنچه شما . این کار به پرهیزگاري نزدیکتر استهم اشاره اي ) 15 : 19الویان ( در تورات ).8: 5سورة مائده (» کنید آگاه است می

.بدین نکته شده است پاپ اعظم دشمنی شما با مسلمانان و اسالم طبق این آیۀ شریفه نباید باري جناب

هاي اسرائیل را توجیه کنید و بر آنها باعث شود که پا روي حق بگذارید و شرارتآیا خداي شما فقط خداي اسرائیل است یا خداي همۀ جهانیان؟ . سرپوش بگذارید

خوانند ل ده بار در نماز خود میمسلمانان روزي حداق). 29: 3رسالۀ به رومیان : نک(است، نه پروردگار ) العالمینرببه عربی (که خدا پروردگار یا خداوندگار جهانیان

اما . شود ها فقط، و جهانیان شامل جن و انس و حیوان و نبات و جماد هم می مسلمانخدا داند و سایر مردم روي زمین گویی بندة تورات خدا را مخصوص بنی اسرائیل می

. نیستندحال جناب پاپ باید به شما یادآوري کنیم که اگر ظهور حضرت عیسی مژده بخش عهد جدید بوده است اکنون بعد از بعثت حضرت محمد تمام عهدهاي پیشین

مسلمانان اگر ثروت و قدرت و شوکت ظاهري . باطل شده و دور دور اسالم استها، چند قرن است که پاپ. ی دارندغربیان را ندارند، ایمان و تقوي و عزت خدای

امپراطوران، سالطین و سیاستمداران مغرب زمین هر چه توانسته اند بال بر سر مسلمانان هاي صلیبی راه انداختند، استعمار سیاه را بر سر آنها گستردند، جنگ. اند نازل کرده

ن کشور کشورشان را به چندی. هاي خود به هم زدند اتحاد مسلمانان را با توطئهکوچک تقسیم کردند و این کشورهاي کوچک را مسخر خود کردند و بر سر هر

تا توانستند مسلمانان را تحت فشار و سرکوب و فقر قرار ،کدام رئیسی وابسته گماشتنداند بکنند از بین بردن ایمان آنها و اسالم واقعی اما کاري که تاکنون نتوانسته،دادنددارد و هیچکس و هیچ دولت و مقامی نمی تواند خدا نگه می زیرا که اسالم را،است

صهیونیسم و امپریالیسم هم نه تنها نخواهند توانست اسالم را محو کنند . از بین ببرد . بلکه خود بزودي محو خواهند شد و دوباره شوکت اسالم پدیدار خواهد گردید

خداست و از آن فرماید که عزت به طور کلی و کامل متعلق به در قرآن می ، 65: 10 یونس ، 139: 4نساء (دانند ولی منافقان نمی،پیامبرش و مؤمنان است

مسیحیت و اسالم

154

عمدتاآري عزت در ایمان و تقوي است که اکنون ). 8: 63 و منافقون 10: 35فاطر .توان یافت و ثروت و قدرت گرچه به ظاهر نمایانگر عزت است در میان مسلمانان می

عزت واقعی نیست، زیرا که هم ثروت و هم قدرت فانی است و زودگذر و اما اینهااما . سرانجام صاحب آنها باید آنها را رها کند و با مرگ خود همه را از دست بدهد

این است که . عزت ایمان و اسالم همراه انسان تا بعد از مرگ و تا قیامت باقی استدرت و پشتیبانی امریکا و انگلیس و اروپا و بینید یهود با آن همه پول و ثروت و ق می

ترسد و حتی یهودي از سایۀ خود می. ي ذلت استتهاغرب به طور کلی هنوز در مننمی تواند بدون توپ و تانک و زره پوش به مردم بی سالح و فقیر و افتادة فلسطینی

حشر(خواري یهود و منافقان را در قرآن خفت وخدا این حالت .نزدیک شودیعنی امروزه (است که آنها فقط در پناه دژهاي محکم ن فرمودهایبه خوبی ب) 14 : 59

می توانند با مسلمانان مواجه شوند و )در پناه تانک و توپ و هواپیماهاي بمب افکنها از مرگ ماندر حالی که مسل. این منتهاي ضعف و سستی و بی ایمانی آنهاست

تصریح شده ) 8 تا 6: 62(در سورة جمعه . هادت می روندواز شنمی ترسند و به پیش زیرا که آنها دنیا ،دند و هرگز از آن استقبال نمی کننکن که یهود از مرگ فرار می

و شما جناب پاپ . این است خفت و خواري. دوست هستند و جایی در آخرت ندارندقومی که . کنید میحمایت ) به اصطالح خودتان(از این قوم خوار و ذلیل و خدا کش

خدا را کشته اند با مردم دیگر چه خواهند کرد؟ زیرا که . ترین تعبیر است البته اصطالح خداکشی چنانکه چند بار نوشتم مسخره

خدا حاکم بر جهان است و کسی از زیر قدرت او خارج نیست که بتواند قصد جان او . ه اي است از حق و باطلدر انجیل شما آمده است، که آمیختمطالب این . را بکند

هاي نک سوره(بیایید قرآن بخوانید که در آن هیچ باطلی نیست و همه اش حق است ، 42: 41، فصلت 49: 34 ، سبا 30: 31، لقمان 62: 22حج ، 81: 17اسراء

). 24: 42شوري خالصه آنکه عهد جدید و عهد عتیق شما هر دو با آمدن اسالم باطل شد و

. کنون این مسلمانان اند که مجري عهد خدا هستندااما از انجیل وتورات شما معناي عهد خدا معلوم نمی شود و این قرآن است که عهد را به درستی معنا کرده است که از همه باالتر پیمان با خداست که شیطان را

شیطان را آیا ما با شما اي فرزندان آدم پیمان نبستیم که: فرماید نپرستند که می

عهد جدید و عهد عتیقانقضاي

155

و فرزندان آدم در اینجا یعنی همۀمردم جهان و یک عهد هم ). 60: 36یس (نپرستید؟ که او را امام و پیشواي همۀ ) 124: 2سورة بقره (خدا با حضرت ابراهیم بسته است

ها کرد و آن حضرت درخواست کرد که این امامت در ذریۀ و اعقاب او باقی مسلمان ولی ،رمود که ستمکاران به عهد و پیمان من نخواهند رسیدبماند، خدا در پاسخ ف

. همه به این عهد رسیدند) ص(اسماعیل و یعقوب و یوسف و موسی و محمد

32

اهل کتاب و بهشت

به کافرند پرسند که آیا مسیحیان که به خداي یگانه و به اسالم گاهی کسانی میروند یا به جهنم؟ و حتی برخی متحیر مانده اند که چگونه کسانی مثل بهشت می

ها انسان را با این کشف نجات داده است یا پاستور کاشف میکرب که جان میلیوناعات خود دریچۀ تمدن و آسایش را بر مردم گشوده است به علت ادیسون که با اختر

ولی فالن مسلمان مفلوك که از فقر دست به دزدي کوچکی ،کفر باید به جهنم بروند . زند باید به بهشت برود چون مسلمان است می

خود مؤمن دین و مذاهب دیگر واقعا به از ادیان کسانی حقیقت این است که اگری در تقوي و پرهیزگاري و انجام دادن مناسک و اعمال دینی خود داشته باشند و سع

،باشند و موازین اخالقی را دقیقا رعایت کنند و خدا را همیشه در نظر داشته باشندها، ولی پاپ، کشیشان، اسقفان، کاردینال.ممکن است مورد لطف الهی واقع شوند

هاي مختلف که بی اساس بودن فرقههاي کلیساها، حاخامها، پیشوایان دینی خلیفهدانند و براي دنیا مداري و ریاست طلبی و جاه طلبی و مال اندوزي عقاید خود را میو یهود که . کنند گمان نمی رود از لطف خدا برخوردار شوند مردم را گمراه می

کنند و فقط در فکر مال اندوزي هستند القلب و سنگدلند و این همه جنایت می قسیهر آینه به شما : گز به ملکوت خدا راه نمی یابند مگر در انجیل نگفته استهرشود و باز شما مند به ملکوت آسمان به دشواري داخل می گویم که شخص دولت می

گویم که گذشتن شتر از سوراخ سوزن آسانتر است از دخول شخص دولتمند را می و نیز 25: 18، لوقا 25 و 24: 10، مرقس 24 و 23: 19انجیل متی (در ملکوت خدا

ضمنا عیسی و شاگردانش همه فقیر بودند به عکس پاپ و کاردینالها ). 40: 7اعراف . که غالبا ثروتمندندهاي مسیحی هاي همۀ فرقه ها و بسیاري از کشیش و اسقف

: فرماید اما قرآن جواب سؤال باال را به خوبی داده است، چنانکه می

157

مسیحیت و اسالم

158

اي عیسی پسر مریم آیا تو به مردم : زمانی را که خدا به عیسی گفتبه یاد آور« تو پاکی و منزهی: گفته اي که مرا و مادرم را خدا بدانید نه اهللا را؟ و عیسی گفت

، مرا چه رسد که چیزي بگویم که حق نداشته باشم )از اینکه شریک داشته باشی(نستی، زیرا که تو آنچه را که من دردل دا اگر من آن را گفته بودم تو خود می. بگویممن . ها توئی دانندة غیب. دانی ولی من آنچه را که تو در خود داري نمی دانم دارم می

چیزي به آنها نگفتم مگر آنچه تو به من امر فرمودي یعنی اینکه خدا را بپرستید که ود گواه بر پروردگار من است و پروردگار شما و تا زمانی که در میان آنها بودم خ

اما چون تو مرا بر گرفتی خودت بر آنها ناظر بودي و ). که جز این نگویند(آنها بودم را عذاب کنی آنها ) یعنی امت مسیح(حال اگر تو آنها . تو بر هر چیز شاهد و ناظري

و اگر آنها را ببخشایی ) خواهی با آنها بکنی و تو حق داري هر کار می(بندگان تواند این است روزي که : خدا فرمود. بر امور و داناي فرزانه در همه چیزتویی چیره

دهد و براي آنها بهشتهایی است که در زیر آنها راستگویی به راستگویان سود میخدا از ایشان . ها همیشه جاودان خواهند ماند جویبارهایی روان است و در این بهشت

. »و این است رستگاري بزرگراضی است و آنها نیز از خدا راضی خواهند بود ) 8: 33سورة احزاب : و نیز نک119 تا 116: 5سورة مائده (

کار ساز و مفید است و هر کسی علم براي امور دنیا باید دانست که علوم جدیدها فقط اما این علوم و مهارت. و تکنولوژي و صنعت را بهتر بداند در دنیا موفقتر است

پس . رد و براي بعد از مرگ ذره اي ارزش ندارد و مفید نیستخو به درد این دنیا میها و اینشتاین ها در کار دنیا مسلما موفق بوده اند و خدمات با پاستورها و ادیسون

اند؟ اما آیا در جنب این خدمات فکري براي نجات روح خودکرده. اند ارزشی کرده گرچه امور دنیویش تعریفی آیا به فکر آخرت بوده اند؟ یک مسلمان فقیر و جاهل

)123 : 4 و نساء 111 : 2بقره : نک (. اما احتماال در آخرت رستگار است،ندارد که قرآن آن را قلب پس سر نجات صدق و راستی در گفتار و کردار است

اگر آقاي پاپ . یعنی دل پاك و با اخالص) 89 : 26شعراء (سلیم هم نامیده است گویند اعتقاد دارند و ۀ مذاهب مسیحی براستی به آنچه میواسقفها وکشیشهاي کلی

اما ظاهر قضیه چنین . کنند ممکن است نجات یابند طبق اعتقاد واقعی خود عمل می دنیاپرست و منافق اند یعنی و سران کلیساها مال اندوز بسیاري ازدهد که نشان می

ذا گمان نمی رود نجات اند و ل دین را بهانه براي قدرت طلبی و مال اندوزي کرده

اهل کتاب و بهشت

159

ما نمی توانیم . یابند و جایگاه آنها به احتمال قوي دوزخ و آتش شدید آن استرود و چه کسی به جهنم زیرا که از باطن آنها و اعمال بگوییم چه کسی به بهشت می

داند و درجهان آینده واقعی آنها و نیت آنها خبر نداریم و این خداست که همه را میاما مسلمان گناهکار به خاطر ایمانش مجازات . دهد کس را مطابق آنها میپاداش هر

شود و پس از مجازات اعمال بدش او را ازات مینمی شود ولی به خاطر گناهانش مجبه بهشت خواهند برد، در حالی که یهود و مسیحی چون ایمان درستی ندارند نجات نمی یابند مگر آنکه واقعا مؤمن به دین خود باشند و اعمال خوب بر طبق ایمان خود

). در زیر35نک بند (آمده است ) 99 تا 97: 4(انجام دهند چنانکه در سورة نساء نکتۀ مهم این است که پیروان هر دین و مذهب می پندارند که دین یا مذهب

طبعا ما مسلمانها نیز چنین باور . خودشان برحق است و سایر ادیان و مذاهب باطلنداین اعتقاد قومی و ملی است یعنی هر کس معموال تابع دینی است که در . داریم

در و اقوامش متداول است و اغلب مردم در پی ما کشورش و محیطش و میان پدر وما از روي . آن نیستند که ببینند سایر ادیان بهترند یا بدتر و کدام حق است وکدام باطل

دالئل و براهین قاطع به حقانیت دین اسالم و مذهب شیعه اعتقاد داریم و در این کتاب ایم اما آیا فقط پیروان دین دهها و دالئل و قرائن این اعتقاد را کم وبیش ذکر کر نشانهبه نجات و بهشت و -که باید یکی باشد و همۀ ادیان مسلما بر حق نیستند-حق

رضایت حق می رسند یا پیروان سایر ادیان هم گرچه حق نیستند ممکن است به نجات کند یعنی اگر کسی در دین و دست یابند؟ قرآن چنانکه دیدیم نظر دوم را تایید می

خود صادق باشد ومطابق احکام آن رفتار کند و در اعمال خود خدا را در نظر مذهب داشته باشد و حق کسی را پایمال نکند و در اعمال خود نیت پاك و رضایت خدا را مراعات کند خدا او را از لطف خود محروم نخواهد کرد و احتمال نجات و صالح و

فالح او هستدانستند و وء کلیساها اسالم را دین باطل میمسیحیان هم در اثر تبلیغات س

پنداشتند اما اخیرا این دیدگاه تعدیل شده است و واتیکان مسلمانها را اهل دوزخ میکه بزرگترین دشمنان مسیحیت یعنی یهود را تبرئه کرد ناچار شد قبول کند که مردم

رند و اهل نجات ادیان دیگر و از جمله مسلمانان هم از فیض و عنایت الهی برخورداهاي واتیکان منعکس شده است بیشتر در اعالمیه1965این تبدیل فکر که در . هستند

براي توجیه تبرئۀ یهود صادر شده است وگرنه دیدگاه باطنی واتیکان هنوز مخالفت و

مسیحیت و اسالم

160

دربارة اسالم معلوم 16ضدیت با اسالم است چنانکه در اظهار نظر اخیر پاپ بندیکت . مام مسلمانها را برانگیختشد و مخالفت ت

باري خداي اسالم رب العالمین و رحمان و رحیم است که رحمت او بر تمام عالمیان اعم از جن و انس و حیوان وجماد و آسمان و زمین گسترده است و همۀ شش میلیارد جمعیت روي زمین بندگان او هستند و او آنها را دوست دارد و با کوچکترین

کند ولی البته رحمت او شامل حال مرزش خود را شامل حال همۀ آنها میها آ بهانهو طرفداران سلمان رشدي نخواهد شد و اصوال م خوردة اسالم قسستمگران، دشمنان

سیاسست کلیسا ها و دولت هاي غربی مخالفت با اسالم و دشمنی با مسلمان هاست د در جراید اروپایی، چنان که از چاپ کاریکاتور هاي اهانت آمیز حضرت محم

جنگ هاي صلیبی بر ضد مسلمانان و بر ادامۀحمایت از سلمان رشدي ، ادعاي بوش .آن است گواه بر اسالمی تمدن بر غربی تمدن تفوق بر مبنی ایتالیا وزراي از یکی ادعاي

در خاتمه باید دوباره یادآوري کنم که فرق است بین دین حق و نجات پیروان مردم دنیا همه بندگان خدا هستند و خدا همه را دوست دارد، چنانکه . ختلفادیان م

گفته شده است که خدا پروردگار و خداوندگار جهانیان ) 2 و1 : 1فاتحه (در قرآن است که نسبت به همه رحمان و رحیم است و در انجیل و عهد جدید هم بسیار تأکید

ن، باعث نجات و محو گناهان بشر شده است که مرگ عیسی و برخاستن او از مردگا و 29 : 1، انجیل یوحنا 24 تا 22 : 3، رومیان 45 :10، مرقس 28 : 20متی (بوده است

پس گرچه بدون شک فقط یک دین از ادیان موجود در ). و غیره26 : 9، عبرانیان 36 ادیان هر زمان دین حق بوده است و در این زمان اسالم دین حق است ولی پیروان

دیگر هم اگر مطابق شریعت خود عمل کنند و به خدا ایمان داشته باشند ممکن است مورد رحمت خدا واقع شوند و نجات یابند چون براي همۀ مردم روي زمین میسر

پذیرند که پدران و نیست که بروند و دین حق را پیدا کنند ناچار همان دینی را میمگر کسانی که اهل تحقیق باشند و بروند دین . اند همادران و همسایگان آنها پذیرفت

البته گنهکاران و دین ستیزان و ستیزه گران در هر . بدان بگروندحق را جستجو کنند ودر قرآن گاهی به صراحت تاکید شده .دینی که باشند باید منتظر عقوبت خدا باشند

مثال در ( رستگار شوند است که اهل کتاب و مسیحیان باید به کتاب خود عمل کنند تامثال در (و گاهی هم تلویحا بر این امر صحه گذارده است ) 68 و 66 ، 47 : 5مائده ).69: 5و مائده 162 و 60 : 4 نساء ،62و 4 : 2بقره

33

فلسفۀ نجات مسیحی

که مسیحیان براي نجات بشر فلسفۀ عجیب و در مباحث گذشته دیدیماند که چون انسان اولیه یعنی حضرت آدم مرتکب گناه شد لذا اي به هم بافته پیچیده

گناه بالذات در خمیرة تمام انسانها باقی ماند و همۀ مردم فطرتا گناهکار شدند و گناه شود و بنابراین مردم که از نسل آدم بودند همه مرده به شمار عنوي میمستلزم مرگ م

البد چون نمی دانست -خدا این مردم گناهکار مرده را به حال خود رها کرد. روند می سال پیش تصمیم 2000 تا سرانجام در -چگونه آنها را از مرگ و گناه نجات دهد

در این فلسفه تکلیف . اه آزاد سازدگرفت که بشر را نجات دهد و او را از مرگ و گن آن همه انسان که از زمان آدم تا زمان عیسی آمدند و رفتند معلوم نشده است و علی القاعده باید همۀ آنها اهل دوزخ باشند، حتی پیامبران بزرگ چون نوح و ابراهیم

لسفه تا اینجا این ف. و اسحاق و یعقوب وموسی و هارون وداود و سلیمان و غیره حکایت از آن دارد که خدا با خلقت آدم براي خود درد سر بزرگی فراهم کرد که

معلوم نیست که چرا گناه کردن انسان خدا را . توانست از آن خود را برهاند نمیتوانست این مشکل را اگر خدا قادر است براحتی می. محدود و گرفتار کرده است

را نابود کند یا بار گناه را از دوش او بردارد و زندگی را حل کند یعنی مثال یا آدم ت تصمیمیا فاقد قدراما ظاهرا خداي مسیحیان عاجز و ناتوان . دوباره به او بازدهد

مانده بود که چگونه بار گناه فطري را از دوش مردد سال 3944بوده است و گیري م گرفت فرزند خود را از رحم تا آنکه سرانجام بعد از این مدت تصمی،مردم بردارد

هاي مریم به دنیا بیاورد و اجازه دهد که او مثل یک انسان تمام مصائب و گرفتاريانسان را تجربه کند و بعد از حدود سی سال به دست یهود به دار کشیده شود تا پسر

چونکه طبق قوانین تورات هر کس به دار آویخته شود ملعون است (خدا ملعون شود و بعد به خاك سپرده شود و بعد از سه روز سر از خاك بردارد و ) 23: 21ثنیه ت:نک

161

مسیحیت و اسالم

162

به آسمان نزد خداي پدر برود تا لعنت از انسان برداشته شود و انسان از گناه فطري که . آدم مرتکب شده بود پاك شود

سال که ذکر شد بنا بر آن است که تاریخ اعقاب انسان از پیدایش 3944مدت براهیم برحسب سفر پیدایش را اگر با هم جمع کنیم تولد حضرت ابراهیم در آدم تا ا

بعد از آفرینش آدم بوده است 2123 مرگ او در وشود بعد از خلقت آدم می1948حال بنا به سنت رایج میان یهود و نصارا حضرت . شود سال عمر ابراهیم می175که

قبل ازمیالد رحلت کرده 1821ه و در سال پیش از میالد مسیح متولد شد1996ابراهیم . شود سال می175است که باز هم عمر ابراهیم همان

توان به عدد می1948 با 1996 یا با جمع کردن 2123 با 1821با جمع کردن کشف در کتاب . رسید که فاصلۀ میان آفریشن آدم و تولد عیسی مسیح است3944

13 صفحۀ (Young) تالیف یانگ (Bible Concordance) االیات کتاب مقدس سال با عدد فوق فرق 60 سال قبل از میالد ذکر کرده است که 4004خلقت آدم را

و ) 8ص (تاریخ والدت و فوت ابراهیم را هم از همین کتاب نقل کرده ام . دارد 2948همین کتاب تولد نوح را در . شود سال اختالف پیدا می60معذلک در محاسبه

و چون طوفان ) 698ص (داند سالگی می950م در . ق1998 در او رام و فوت . قم . ق2348پس طوفان در ) 28: 9پیدایش ( سال قبل از فوت نوح رخ داده است 350

کردند و طبق رخ داده است که در این موقع سلسلۀ پنجم فراعنۀ مصر حکومت میهیچ وقفه اي ادامه م بدون . ق335م تا . ق3100تاریخ، سلسلۀ سالطین مصر از حدود

. داشته است، و طوفان آنها را از بین نبرده استدانیم که البته این اعداد برحسب کتاب مقدس حساب شده است وگرنه ما می

ظاهرا بهر حال . عمر انسان بر روي زمین شاید متجاوز از یک میلیون سال بوده استاالخره راه نجات بشر را پیدا خدا نزدیک به چهار هزار سال سرگردان بوده است تا ب

که کسی پسرش را دچار نامعقولکرده است آن هم به این روش عجیب و تا حدي آیا هیچ فرد مسیحی در عالم پیدا . این همه مصیبت کند تا مخلوقش را نجات دهد

ز کوزه گر مثال فرض کنید یک استاد مبر. بکندعجیبیشود که یک چنین کار می اما بعد از ساختن آن در کوره یا در حین ،یار عالی و جالب بسازدمسیحی کوزه اي بس

کند؟ معلوم است اگر گر چه می کوزه. حمل و نقل نقصی در این کوزه پیدا شودکند و دوباره کوزه اندازد یا خرد و خاکشیر می نقص آن اساسی باشد کوزه را دور می

فلسفۀ نجات مسیحی

163

کار فرزند خود را وادارد که گر مسیحی به جاي این حال اگر کوزه. سازد دیگري میها در کوه و کمر با گراز و خرس گالویز شود و بارها او را گاز بگیرند و اذیت سال

کنند تا سرانجام آن آقا زاده موفق شودکوزة ناقص را به نحوي درست کند یا مثال کوزه گر پسرش را همراه کوزه در تنور آتش بیندازد تا هر دو پخته شوند شما اسم

گذارید؟ ما که مسلمان هستیم خدا را قادر متعال و داناي به همه چیز ن کار را چه میایکند و دانست که چه خلق می گوییم خدا قبل از خلقت آدم خوب می دانیم لذا می می

توانست هر کاري شناخت و بعد هم که او را آفرید می عیب و حسن او را می یا او را عاجز و ناتوان ببینیم تا مجبور شود جزئیخواهد با او بکند، دلیلی ندارد که می

از وجود خود را به دست یهودیان فاسق شریر بسپارد تا او را مصلوب کنند و اقنومی . بقیۀ قضایا

در بعضی از کتب مسیحی براي حل مشکل مردمانی که قبل از عیسی بوده اند ز قبر برخاست رفت به اند که مسیح بعد از آنکه ا دیگري پیدا کردهعجیبراه حل

ها را از آدم تا زمان خودش که به خاطر گناه آدم در جهنم بودند جهنم و تمام انسان .نجات داد و گفت دیگر همه از گناه پاك شدید بروید به بهشت

ولی براي تکمیل ماموریت ،ها نیامده است البته این داستان به صراحت در انجیلدر رسالۀ پولس به افسسیان و) 31: 2( اعمال رسوالن چنانکه در ،مسیح الزم بوده است

آمده است که عیسی به جهنم رفته و انبیا را بخشید و نیز در رسالۀ اول ) 13 تا 9: 4( که منظور از زندان در اینجا همان .به آن اشاره شده است هم )19 تا 17: 3 (پطرس

. به نظر مفسرانجهنم است حضرت آدم این همه اهمیت یافته است؟ در حالی از این گذشته چرا فقط گناه

اي در اند و مستلزم هیچ فلسفه که فرزندان او مرتکب هزاران هزار گناه بدتر شده .مسیحیت از جهت وراثت آنها در اعقابشان نشده است

34

معناي صمد خدا صمد است و صمد : اهللا الصمدگوید در قرآن در سورة توحید آیه دوم می

به . یعنی بی نیاز، مبرا از هر عیب و نقص، قادر بر هر کار و مسلط بر سر همۀ مخلوقات یعنی خدا که صمد است ، مسیحیان استنامعقول فلسفۀنظر من این آیه جواب

مجبور نیست که در اثر گناه یکی از مخلوقاتش . ز بشر بکندتواند خود رفع گناه ا می . خودش را به عذاب بیندازد و پسرش را به بال دچار کند

در قرآن سورة اخالص به طور کلی در رد تمام دعاوي مسیحیان است در مورد . اعتقاد به مسیح، و به گمان من کلمۀ صمد بویژه براي رد فلسفۀ نجات مسیح است

نوشتۀ شیخ الطائفه ابوجعفر محمد بن حسن تفسیر تبیاندر . یم صمد یعنی چهاینک ببیندر معناي صمد دو نظر وجود ): 430 ص 10.ج(نوشته است ) ق. ه 460متوفی (طوسی اول آن است که ابن عباس و شقیق و ابووائل گفته اند که صمد یعی سید معظم . دارد

کند که در هر دو السید نا نقل میسپس دو شعر در تأیید این مع). رئیس بزرگ(دوم به معنی کسی است که در نیازها و حاجات به او رجوع . الصمد آمده است

). یعنی باالترین مرجع در رسیدگی به نیازهاي مردم(شود و از او باالتر کسی نیست میق از اما در صفت مشت. یعنی رو به سوي او آوردمصمدت الیهچنانکه در عربی گویند

یعنی شخص بزرگی که مردم (معناي تعظیم هم هست ) یعنی در کلمۀ صمد(این فعل کند که آنها که گفته اند صمد به معناي مصمت سپس اضافه می) آورند به او روي می

زیرا که مصمت یعنی اجزاء آن به . است خدا را نشناخته اند) Solidبه انگلیسی . توپر(نیست و این تشبیه خداست به اجسام و لذا کفر به هم فشرده شده و درون آن تهی

). انتهی کالم طوسی(خداست . شود هر دو معنی که ذکر کرده است بسیار به هم نزدیکند نکه مالحظه میچنا

اما در دو شعري که شاهد آورده است صمد صفت است براي سید و لذا باید در آنجا

165

مسیحیت و اسالم

166

یعنی ،کلمه به صورت اسم به کار رودبه معناي بسیار بزرگ دانست و البد اگر این و این همان است که در معناي دوم آمده است . سرور و رئیس و پیشواي بسیار بزرگ

مثال فرض کنید که اگر . یعنی بزرگی که مرجع همه است و کسی از او باالتر نیستکسی در اداره اي به کارمند ذي ربط مراجعه کند و کارش حل نشود طبعا به رئیس

نماید و اگر او هم نتوانست حل کند به مدیر کل و رئیس کل و التر مراجعه میباسرانجام به معاون وزیر یا خود وزیر مراجعه خواهد کرد و این آخرین مرجع است یا شاید آخرین مرجع رئیس جمهور یا رهبر باشد که بعد از او دیگر کسی نیست که

این صورت این است که خدا آن بزرگی پس معناي آیه در. بتوان به او مراجعه کردتواند هر مشکلی را حل کند و لذا است که مرجع و پناهگاه نهایی همه است و می

مثل مجسم کردن پسرش در نامعقولهاي عاجز و ناتوان نیست که مجبور باشد حیله اما کسانی که صمد را مصمت دانسته اند ظاهرا صمد را با. جسم انسان را به کار برد

صمت اشتباه گرفته اند و پاسخ طوسی به آنها درست است زیرا که این معنا با نظریات هم نوشته ) 721 ص 10ج (در مجمع البیان طبرسی. فرقۀ مشبهه یا مجسمه منطبق است

: استشود و رو به سوي او صمد یعنی سید معظم که در حاجات به او مراجعه می

یعنی (شود است که ریاست به او منتهی میید رئیسآورند و نیز گفته اند که صم میسپس همان دو شعر مذکور را شاهد آورده است که در آن ). باالترین رئیس

گویند رجل مصمدالسیدالصمد به کار رفته است و اضافه کرده است که در عربی ه در روند و بیتی هم از طرفه ک یعنی مردي که مرجع امور است و به سوي او می

د مصو این کلمه اسم مفعول است . معلقات سبع آمده است شاهد آورده است براي م . از تصمید که به همان معناي فعل صمد یصمد است که در باال ذکر شد

) ق. ه538متوفی (شري خاما زم. هجري وفات یافته است548طبرسی در سال گوید صمد عنا را ذکر کرده و مینیز تقریبا همین م) 298 ص 4ج (تفسیر کشافدر

عل ) صفت مشبهه بر وزن( یعنی صمد به معناي (است به معناي مفعول ) مثل حسن(فد الیه گرفته شده است) مصمود است مو . یعنی رو به سوي او آورد،که از فعل ص

و خدا کسی است که . آورند صمد سید و بزرگی است که به او در حوائج روي میآورند و از او بی نیاز نیستند ولی او از همه بی نیاز است و ت به او روي میهمۀ مخلوقا

پس صمد صفتی است دربارة خدا که همه فقط به او نیازمندند . به کسی احتیاج ندارد

معناي صمد

167

کسی نیازمند نیستند پس او از همه بی نیاز است و در بی نیازي او به بهو چون جز زیرا که از زشتی ،عادل است و به عدل خود آگاه است یعنی کار ناپسند نمی کند

299ص (زشت آگاه است و از بی نیازي خود از کارهاي زشت هم آگاه است زرگ قرن که از علماي ب) ق. ه 1209متوفی (مال محمد مهدي نراقی ). 4کشاف ج

: نویسد می) 290ص (دوازدهم هجري بود در کتاب مشکالت العلوم صمد را در برخی از اخبار و احادیث به معناي بی نیاز از هر چیز که همه چیز و

و در برخی دیگر به معناي سید و بزرگی که . همه کس بدو نیازمند است آورده اندشود و در حوائج به او به او منتهی میبرند و ریاست مطاع است و همه از او فرمان می

و در بعضی روایات معناي آن را چیزي که جوف ندارد . آورند، دانسته اند روي میاند و این تفسیر اخیر به رتبۀ ذات خدا ناظر است که یعنی ذکر کرده) یعنی مصمت(

خدا نه حدي دارد و نه ماهیتی، ظاهر است در باطنش و باطن است در ظاهرش پس این قسمت اخیر براي توجیه معناي ). انتهی( وجود خالص بسیط چیزي نیست جز

اند یعنی آن را مصمت دانسته اند که چنانکه ذکر شد غلطی است که از صمد کرده . این معنا باطل است و نوعی کفر است و با توجیهات فلسفی درست نمی شود

آمده هو اهللاقل در تفسیر سورة ) 660 ص 10ج (کشف االسرار میبديدر بگو اوست آن خداي یگانه، اهللا، بار خداي بار خدایان، نزادو نزاد او را و نبود «است

پس صمد را بار خداي بار خدایان یعنی خواجۀ خواجگان و . »هیچکس او را همتاهاي در ترجمه. معنا کرده است(Lord of lords)سرور سروران و رئیس رؤسا : انی زیر آورده اندانگلیسی قرآن صمد را به مع

ع همگان تا رکنند، آنکه مورد تض او خواهش میآنکه همیشه و جاودانه همه ازاي الهی قمشه. امثال آنها و اند، پناهگاه جاودانی همگان همه بدو وابسته ابد است، آنکه پاینده صمد را . آنکه از همه بی نیاز و همۀ عالم بدو نیازمند است: نوشته است

اي بی خلل معنا کرده است که ظاهرا صمد را مصمت دانسته است و مصمت را بی خددر تفسیر ابوالفتوح رازي به . خلل ترجمه کرده است که معناي آن روشن نیست

معانی متعددي از قول اشخاص مختلف براي ) 393 ص 10ج (تصحیح الهی قمشه اي : هائی آمده است همچونصمد نقل کرده است که بجز آنچه در باال ذکر شد معنا

آنکه در وي خشم نباشد، بزرگی که بزرگی او به نهایت رسیده باشد، بزرگی با شرف آنکه کسی بر او ،تمام، آنکه باقی باشد پس از فناي خلق، آنکه دائم و پایدار باشد

مسیحیت و اسالم

168

اطالع نیابد، آنکه ابدي براي زمان بیشمار و باقی بدون مهلت و مدت باشد و بدون اي باشد، آنکه تجزیه ناپذیر بود و جزو نداشته باشد، آنکه کسی باالتر از او ستون بر ج

فرمان و حکم نداشته باشد، آنکه در خلق براي اونظیري نباشد، آنکه براي داد و دهش خواهند، آنکه درو عیبی نباشد، آنکه آورند و در بالها از او فریاد می بدو روي می

بر او چیره شود، آنکه بی نیاز است و مردم به او آفتی بدو نرسد، آنکه کسی نتواندآنکه هر چه خواهد کند و کسی . شود و نه مندرس و کهنه آنکه نه فانی می. نیازمندند

نگیرد و ها او را نبیند و اندیشه ها او را در بر آنکه چشم. نتواند فرمان او را تغییر دهدري داشته باشد و دست آخر یکی اطراف بر او محیط نباشد و هر چیز در پیش او مقدا

معانی . (هم، بازي با حروف صمد است که صاد صدق است ومیم ملک و دال دوام ). فوق با اندکی تغییر در لفظ و غالبا نقل به معنا ذکر شد

شود که این کلمه چرا این خواند متحیر می خوانندة محترم وقتی این معانی را می . ام در قرآن کدام یک از این معانی مورد نظر استقدر معانی مختلف دارد و سرانج

حقیقت این است که صمد از لغات نادر است و چون کم به کار رفته است در قرآن هم فقط همین یک بار آن . اند عربها هم در تعیین معناي آن سرگردان مانده

ر ابتدا هم در سورة قل هوا هللا به کار رفته است ومعناي واقعی کلمه همان است که داند معناي آن را توضیح و چون هیچ کلمۀ مترادفی ندارد مفسران ناچار شده. ذکر شد

خالصه آنکه صمد باالترین . بدهند و ظاهرا در فارسی هم مترادف ساده اي ندارد یعنی خدا براي ،کند مرجع حکم و دادرسی است و این در مورد خدا کامال صدق می

تواند هر مشکلی را حل کند ولی دارد و خودش میحل هیچ مشکلی به کسی نیاز نهمۀ موجودات دیگر براي حل مشکالت خود یا دادرسی از ظلم و ستم که به آنها

.شده است دست آخر باید به او پناه برند

35

راه نجات توبه است

حال کسی که صمد است چه نیازي دارد که براي رفع گناه بشر آن همه دردسر براي پسر خود به زعم نصارا فراهم کند و چون پسرش هم باز به زعم نصارا عین خودش است و با او متحد است پس چرا باید خود را به عذاب و دردسر بیندازد و پسر

. کندمحبوب خود را فدا فرماید که از قول حضرت ابراهیم می) 44: 19(در قرآن در همان سورة مریم و این اشاره به عدم سجدة شیطان است به آدم . شیطان از خداي رحمان نافرمانی کرد

و اگر . پس اولین گناه را شیطان کرد که از فرمان خدا سرپیچی و نافرمانی کرد نه آدمم خداي صمد پیش از خلقت او چاره اندیشی کرده بود هم گناه آدم را در نظر بگیری

یعنی راه توبه را براي او باز گذارده بود تا با توبه کردن گناه خود را بشوید و پاك کند و هر چه را بخواهد ثبت و زیرا که خدا هر چه را بخواهد محو و پاك می. شود

و ) 39: 13رعد (نزد اوست) آفرینش و هستی(که اصل کتاب نماید چون محفوظ میدر مورد توبۀ . قبال هم آیات توبه را ذکر کردیم و در قرآن از این آیات بسیار است

یعنی خدا کلمۀ استغفار (آدم از پروردگارش سخنانی فراگرفت : فرماید خود آدم میزیرا که خدا توبه پذیر و داراي رحمت . و سپس خدا بر او بخشود) را به او یاد داد. و دهها آیه در قرآن براي توبۀ بندگان ذکر شده است) 37: 2بقره (است بر مردم

آیه در قرآن آمده است و کلمات دیگر مثل 89فقط از فعل تاب یتوب و مادة توبه ) 53: 39(در سوره زمر . مرتبه ذکر شده است234غفران هم هست که از این ماده

ویشتن زیاده روي و اسراف کرده اید اي بندگان من که برخ: بگو اي محمد: فرماید میاز رحمت خدا نومید نشوید زیرا که خدا همۀ گناهان را ) یعنی گناه ورزیده اید(

) 14: 48(آمرزد و خدا آمرزندة مهربان است و در سورة فتح بخشد و می می : فرماید می

169

مسیحیت و اسالم

170

پادشاهی آسمانها و زمین از آن خداست و لذا هر کس را که بخواهد «این . » ولی خدا آمرزنده مهربانی است،کند و هر که را بخواهد عذاب میآمرزد می

کند که خدا را فقط به آیه در عین تخویف و اعالم خطر از عذاب الهی تصریح می بلکه متوجه باشید که او آمرزندة مهربانی است که زود از ،دیدة عذاب کننده ننگریدها و خلیفه ها و همۀ ها و اسقف اما پاپ و کشیش. گذرد سر تقصیرات مردم می

فهمند که شرك به خدا گناه است مسیحیان و یهودیانی که آگاه و بصیر هستند و میزیرا که . باید بدانند که آمرزش و بخشایش و رحمت خدا شامل حال آنها نمی شود

خدا و چون به آنها بگویند بیایید تا فرستادة «: فرماید می) 6و 5: 63(در سورة منافقون بینی که آنها باز گردانند و می براي شما طلب آمرزش از خدا بکند سر خود را بر می

براي آنان یکسان است چه تو اي پیامبر براي . ورزند گردند در حالی که تکبر می میآنها استغفار کنی و چه نکنی خدا آنها را نخواهد آمرزید زیرا که خدا مردم فاسق را

. »کند هدایت نمیآید که توبه موقعی مؤثر است که شخص راه هدایت ین آیه چنان بر میاز ا

و بخصوص مسیحیان . بپوید وگرنه در گمراهی و ضاللت هرگز آمرزیده نمی شودپرستند خدا هرگز آنها را نمی بخشد، چنانکه در چون مشرك هستند و سه خدا را می

ه را که به او شرك ورزند و آمرزد این گنا خدا نمی«: فرماید می) 48: 4(سورة نساء بخشد و هر که به خدا شرك ورزد جز این هر گناهی را براي کسی که بخواهد می

یعنی گناه غیر قابل بخشش .»همانا که گناه بسیار بزرگی به خود بسته است(unpardonable sin) یعنی در قرآن شرك به خدا و در انجیل کفر به روح القدس

). 98 و 97 : 2 و نیز نک بقره 10: 12 و لوقا 29: 3مرقس ، 32 : 12متی (جبرئیل استاما البته مسیحیان جاهل و بی اطالع که مثال در روستاهاي امریکاي جنوبی یا

کنند و از اسالم خبري زندگی می و جاهاي دیگرروستاهاي دور افتاده اسپانیا و پرتقالها پندارند که کشیش ند و آنها میگوی ها در کلیسا از اسالم بد می ندارند و کشیشمیرند اینها را ممکن برکفر خود میغفلت و بی خبريزنند لذا در کمال حرف حق می

تا 97: 4(است خدا بیامرزد و ببخشاید یا حداقل مجازات نکند، چنانکه در سورة نساء : فرماید می) 99

در ) گیرند مییعنی جان آنها را(گیرند کسانی را که فرشتگان مرگ فرا میبدانها خواهند ) یعنی مرتکب گناه شده بودند(اند حالی که به خویشتن ستم کرده

راه نجات توبه است

171

ما در روي زمین ناتوان نگه داشتگان : در چه کاري بودید شما؟ خواهند گفت«: گفت داشتند و و رؤساي دینی و سیاسی ما را گمراه نگه می ها یعنی کشیش(بودیم

ما به حقیقت دسترسی پیدا کنیم و لذا از کشف حقیقت ناتوان گذاشتند که نمیو (آیا زمین خدا پهناور نبود تا در آن مهاجرت کنید «: ها خواهند گفت بدان). بودیم

؟ آري اینها جایگاهشان )به جایی بروید که مانعی براي دسترسی به حق نداشته باشیدمگر . اه بدي است دوزخ که آنها به سوي آن رهسپارنددوزخ خواهد بود و چه جایگ

ناتوان نگه داشتگانی ازمردان و زنان و کودکان که چاره اي نداشتند و نمی توانستند اینها را شاید خدا عفو کند و خدا عفو کننده و آمرزندة بزرگی . راهی به جایی برند

است که قبال توضیح داده ) 5( سورة مائده 119 و 118هاي این آیه مکمل آیه. »است بلکه جزو ناتوان ،ها جزو ناتوان نگه داشتگان نیستند ها و اسقف شد اما پاپ و کشیش

و البته آنها که اصال اهل کلیسا و عبادت نیستند . نگه دارندگان مؤمنان کلیسا رو هستند ). باال32فصل : نیز نک(جزو فاسقانند و مشمول این آیه نمی شوند

پس خدا در ) 39: 13سورة رعد (صل کتاب آفرینش نزد خداست پس اگر ابرابر هیچکس مسئول نیست و چون صمد است از همه بی نیاز است و دلیلی ندارد که

چه کسی باالتر از خداست که خدا را به گناه آدم . گناه آدم به پاي خدا نوشته شود ملزم کرده و او را به این دردسرها انداخته است؟

بار دیگر سورة توحید را با هم بخوانیم تا معجزة خدا را در این سوره حال یکبه چشم ببینیم و بفهمیم که در این سورة کوتاه یک یا دو سطري که چهار آیۀ بسیار

کلمه بیش نیست تمام فلسفۀ مسیحیت تحریف شده را با چه 14کوتاه دارد و جمعا : رمایدف می. منطق قوي و عبارات شیوا رد کرده است

یعنی مرجع همۀ (بگو اي محمد که او خداي یکتایی است، خدا صمد است «هاست و حل کنندة نهایی همۀ مشکالت است ها و خواهش درخواستها، دادخواهی

، نه فرزندي زاده است و نه خود ازکسی )که باالتر ازو کسی نیست براي این کار است و نه مانند خداي پسر از مریم نه مانند خداي پدر داراي فرزند(زائیده شده است مثل روح القدس که مخلوق و بندة (و هیچکس همتاي او نیست ) زاده شده است

. »)اوست و هرگز به خود جرأت نمی دهد که خود را همتاي خدا و جزو خدا بشمارداین سوره پاسخ قاطع به مسیحیان است و ضمنا جالب است بدانید که در تمام

. کردن به معنایی که در اسالم تعیین شده است تقریبا دیده نمی شودکتب عهدین توبه

مسیحیت و اسالم

172

کند یا اکثر جاها که در عهد عتیق ذکري از توبه شده است این خداست که توبه می. گوید من توبه نمی کنم و منظور پشیمان شدن خداست ازکارهایی که کرده است می

با توبه به معناي ایمان آوردن به در سایر موارد عهد عتیق و در تمام عهد جدید تقریخدا و یا مسیح است و یک امر کلی و اجتماعی است نه فردي، به ندرت توبۀ از گناه ذکر شده است و حتی وقتی هم در انجیل لوقا سخن از بدي کسی نسبت به برادرش

گوید باید توبه کرد و اگر هفت بار هم خطا کرد باز هم باید توبه کند شود می می. و در هیچ جا سخن از توبه فردي از گناهان و شرایط آن نشده است) 4: 17قا لو(

و بعد از توبه ) بجز بت پرستی(یعنی در هیچ جا نگفته است که از چه چیز توبه کنید ولی از استغفار و پشیمانی و عدم تکرار ) جز ایمان به مسیح یا خدا(چه کار باید بکنید

اهل فسق و فجور نمی گوید و لس در مورد زناکارانگناه هیچ سخنی نیست و حتی پوکه پولسم گوید من بلکه می،که باید توبه کنند و از خدا پوزش و آمرزش بخواهندع وزاري کنم و اظهار تأسف نمایم ) 21: 12رسالۀ دوم به قرنتیان (باید براي آنها تضر

خورد و ظاهرا همین کند پولس باید زاري کند و تأسف ب یعنی یکی دیگر گناه می .دیدگاه غلط است که گناه بخشی را در کلیساها مد کرده است

براي کفارة گناهان مقرر کرده است ) 28 تا 5: 16سفر الویان (اما در تورات دو بز از بنی اسرائیل بگیرند و بر آنها قرعه بیندازند تا یکی به ) عقاب اوا و(که هارون

اولی را باید قربانی کند و . درآید) لیعزاز(به نام شیطان و دیگري ) یهوه(نام خدا دومی را به عنوان کفارة تمام خطاها، تقصیرات و گناهان قوم، براي عزازیل زنده به

بدین نحو که هارون هر سال در روز دهم از ماه هفتم گناهان و . دتصحرا بفرسیک به یک نام می برد و ) اي فردفرد آنهارنه ب(اسرائیل را به طورکلی تقصیرات بنی

کند و بعد از نام بردن هر گناه یک بار دست بر سر بز می گذارد تا گناه به اعتراف میپس بز را به دست کسی می سپارد تا آن را به صحراي لم یزرعی ببرد ساو منتقل شود

در و این . کندك و رها کند تا گناهان قوم را یکجا با خود ببرد و قوم را از گناه پا. می نامند(Scapegoat) را به انگلیسی بز نجات زاین ب. حقیقت به جاي توبه است

یعنی ،گیرند و غفران می فروشند کلیساهاي کاتولیک هم به جاي توبه دادن پول می . )4 بند 57 – 2فصل: کن (بخشند گناهان مسیحیان را می

36

مقایسۀ صوري قرآن و عهدین

عهدین یعنی عهد عتیق که مجموعۀ کتابهاي مقدس یهودیان است و عهد جدید که شامل چهار انجیل و سایر کتابهاي مقدس مسیحیان است و چون مسیحیان به این

، لوقا 18 و 17: 5متی (دانند که در انجیل گفته حضرت عیسی خود را پاي بند می. گمان مبرید که آمده ام تا تورات یا صحف انبیا را باطل سازم«: رموده استف) 17: 16

گویم تا آسمان و زیرا هر آینه به شما می. بلکه تا تمام کنم،ام تا باطل نمایم نیامدهزمین زایل نشود همزه اي یا نقطه اي از تورات هرگز زایل نخواهد شد تا همه واقع

هم قبول دارند و با عهد جدید با هم یکجا در یک پس مسیحیان عهد عتیق را . »شودو . دانند کنند و هر دو را با هم جزو کتابهاي مقدس خود می داري می جلد نگه

هاي خود را دارد هم یعنی هم کتاب،مسیحیت تنها دینی است که دو کتاب داردکنم که در قبل از ادامۀ این بحث در اینجا یک نکته را یادآوري . هاي یهود را کتاب

که در اینجا یعنی در انجیل ا زیر،هستاختالف در بین دو انجیل مسیح ۀشرح این گفت فقط ،کنم گوید که من تورات و صحف انبیا را نسخ و باطل نمی متی صریحا می

حرف دیگري ) 17 و16: 16(کنم تا تکمیل شود اما در انجیل لوقا چیزهایی اضافه می : گوید زند و می می

تورات و صحف انبیا تا به یحیی بود و از آن وقت به بعد بشارت به ملکوت «لیکن آسانتر است که . گردد شود و هر کس به جد و جهد داخل آن می خدا داده می

پس در لوقا » .آسمان و زمین زایل شود از آنکه یک نقطه از تورات ساقط گرددا زمان حضرت یحیی تعمید گوید که اعتبار تورات وصحف انبیاء ت حضرت عیسی می

که یک سال پیش از مصلوب شدن فرضی حضرت عیسی کشته و شهید –دهنده بود و دیگر از آن پس اعتبار ندارد یعنی حضرت یحیی آخرین پیامبر یهود بود که -شد

دهم که مردم به آن داخل اما من به ملکوت خدا بشارت می،تورات را قبول داشتپس . اش تمام شده است دوره ا قبول ندارد و به نظر اواگر عیسی تورات ر. شوند

173

مسیحیت و اسالم

174

گوید یک نقطه هم از تورات ساقط نخواهد شد چه معنایی دارد؟ قسمت بعدي که میآیا این بازي با الفاظ نیست؟ در انجیل متی و لوقا بعد از این گفته تقریبا تمام احکام

دهد یعنی همه را تأویل به کند و به آنها جنبۀ معنوي می تورات را باطل اعالم میظاهرا این عیسی غیر از عیسایی است که خدا طبق قرآن به . کند مسائل اخالقی می

رسالت فرستاده بوده که فقط بعضی چیزهایی که بر یهود حرام بود حالل کرده است ولی تورات را به موجب همین آیه تصدیق کرده است که از ) 50: 3آل عمران (

و ذکر نشده است مرقس و یوحنا این مطلب در دو انجیلضمنا. جانب خدا استدر اینجا . هاي دو انجیل متی و لوقا هم خیلی با هم متفاوت است چنانکه دیدیم روایت

زیرا اگر تورات و شریعت باطل شده است، چنانکه . پارادوکسی عجیب وجود داردگفته اند پس ) 14: 2(لسیان و پولس در رسالۀ به کو) 16 : 16(مسیح در انجیل لوقا

اند و هاي خود ضمیمه کرده ان تورات و سایر کتب عهد عتیق را به کتابچرا مسیحی کنند؟ اکنون با هم چاپ می

خواهیم مقایسه اي صوري از قرآن و از این نکته معترضه که بگذریم اکنون می کلمات تورات و براي این کار من. عهدین ارائه دهیم تا مقیاسی به دست شما باشد

ام انجیل وعهد عتیق وعهد جدید را جداگانه شمرده ام یا درست تر بگویم تخمین زده صفحه را شمرده ام و ضرب در کل صفحات آن کرده ام 20یعنی از هر کدام حدود

و در مورد قرآن هم یک ترجمۀ فارسی دقیق را که کلمات زائد نداشته باشد انتخاب . نتیجه به شرح زیر است. ه کار بردم کردم و همین روش را ب

شمارش کلمات قرآن و کتاب مقدس36-1

تعداد کلمات قرآن را علماي بزرگ اسالمی که در علوم قرآن بررسی و مطالعه

تالیف بدرالدین زرکشی البرهان فی علوم القرآن در کتاب.اند شمرده بودند کرده برحسب شمارش کمیته اي مرکب ازتعداد کلمات قرآن را ) ق. هـ794متوفی (

پنج نفر از قاریان برجسته که به دستور حجاج بن یوسف تشکیل شده بود بالغ سیوطی ). 1 البرهان ج 249ص ( کلمه دانسته است به اجماع هر پنج نفر77439بر

دانسته است77934با آنکه این کتاب را در دست داشته است تعداد کلمات را و ترجمۀ آن به وسیلۀ سید مهدي حائري فی علوم القران االتقان 108ص (

مقایسۀ صوري قرآن و عهدین

175

در آن عوض شده 4 و 9که احتمال دارد در نقل اعداد جاي دو رقم ) 235ص 1ج کلمه 11937و من در جاي دیگري دیدم که تعداد کلمات غیرمکرر قرآن را . است

اما من تعداد کلمات . بار تکرار شده است5/6 متوسط دانسته بود یعنی هر کلمه به طور برابر 44/1 کلمه تخمین زدم که تقریبا 112000ترجمۀ فارسی آن را بالغ بر حدود

خواستم با ترجمۀ فارسی کتاب مقدس کلمات اصلی عربی قرآن است و چون می . نهادممقایسه کنم لذا بنا را بر تعداد کلمات ترجمۀ فارسی) 1902 و 1901چاپ (

کلمه و 569288طبق تخمین من ) کتاب39شامل (تعداد کلمات عهد عتیق تورات یعنی اسفار خمسه داراي . کلمه است172673تعداد کلمات عهد جدید

پس کل کلمات کتاب مقدس . کلمه است75877 کلمه و اناجیل اربعه 135349 شود کلمه می741961بالغ بر بنابراین ) عهد عتیق و عهد جدید(یعنی مجموع عهدین

حجت االسالم آقاي کاشانی از روي ترجمۀ فارسی دیگري از کتاب مقدس با(، 165245 ، عهد جدید 707461عهد عتیق : اند رایانه ارقام زیر را به دست آورده

درصد 15 یعنی قرآن از نظر حجم ظاهري اندکی بیش از ). کلمه70347اناجیل اربعه برابر قرآن است اما 62/6ت و برعکس آن کتاب مقدس بیش از کتاب مقدس اس

در ( درصد 20از نظر حجم کمتر از ) کتاب39یعنی (قرآن نسبت به عهد عتیق فقط و عهد عتیق اندکی بیش از پنج برابر حجم قرآن . آن است) درصد67/19حقیقت

نسبت حجم قرآن به و ) برابر آن08/5 درصد قرآن است یا 29/508دقیقا (یعنی (است درصد از نظر 35 درصد است یعنی 86/64برابر حدود ) کتاب27شامل (عهد جدید

) برابر54/1دقیقا ( برابر 5/1حجم کمتر از عهد جدید است و لذا عهد جدید بیش از 83 برابر قرآن و قرآن حدود 20/1ه کمی بیش از خمستورات یعنی اسفار . قرآن است

درصد 75/67حجم اناجیل اربعه هم معادل . تورات است) درصد75/82دقیقا (درصد 5/1 درصد اناجیل اربعه است یعنی نزدیک به 147قرآن است و قرآن برابر بیش از

.برابر آن کلمه غیر مکرر 11937ضمنا قرآن در متن اصلی عربی آن چنانکه ذکر شد

) دانی یا کلدي هم نامیده اندکه آن را کل(دارد اما عهد عتیق در متن عبري و آرامی کشف اآلیات جامع ملحق به فرهنگ عبريبر حسب شمارش جیمز استرانگ در

کلمۀ غیر مکرر دارد که تعداد کثیري از آنها اعالم اشخاص و 8674 کتاب مقدساعالم جغرافیایی است و عهد جدید هم در متن یونانی بر حسب شمارش همو در

مسیحیت و اسالم

176

کتاب کلمۀ غیر مکرر دارد که جمعا کل5524مین کتاب به هفرهنگ یونانی ملحقمکرر دارد و این نیز می تواند نشانه اي کلمۀ غیر14198مقدس در زبانهاي اصلی آن

س است و تعداد کلمات د درصد کل کتاب مق15د که حجم آن از اعجاز قرآن باشس است یعنی در دق مکرر تمام کتاب مدر صد کلمات غیر 84غیر مکرر آن برابر

مراتب کوچکتر از عهدین، از تعدادکلمات غیر مکرر فراوانی استفاده شده ه متنی ب .است که تنوع کالمی و وسعت گنجینۀ لغات آن را می رساند

نآ موضوعات قر36-2

توانید برآوردي از لحاظ حجم ظاهري بین قرآن و بدین ترتیب شما می

توانیم چنین نتیجه بگیریم از این آمار می. به عمل آوریدکتابهاي مقدس یهود و نصارا درصد کل کتاب مقدس است حاوي 15که قرآن با آنکه تقریبا از نظر حجم معادل

هزاران حکمت وموعظه و دعا وعد و وعید و دستور فقهی و دستور اخالقی و انواع درصد قرآن شامل مسائل علمی و فلسفی است که تمام کتاب مقدس حتی به اندازة ده

اي از علماي قدیم و جدید طبقه بندي و موضوعات قرآن را عده. این موارد نیست Jules la Beaumeاز جمله دانشمند فرانسوي ژول البوم . اند استخراج کرده

در کردکهنخستین فهرست موضوعی را از قرآن کریم تهیه ) میالدي1876متوفی ( ق. ه 1313متوفی( محمد حسن خان اعتماد السلطنه آن بر اساسشد و منتشر 1877هاي چاپی منتشر کشف المطالبی تهیه کرد که در بسیاري از قرآن) میالدي1895برابر

هجري قمري به 1343فهرست ژول البوم را محمد فؤاد عبدالباقی در سال . شده استري قمري منتشر هج1354 در تفصیل آیات القرآن الکریمعربی برگرداند که به نام

این کتاب هم همراه با . سال بعد ازکشف المطالب اعتماد السلطنه40یعنی بیش از . شدترجمۀ فارسی آیات قرآن از روي ترجمۀ الهی قمشه اي همراه با ترجمۀ فارسی

) شمسی1334( هجري قمري 1375عناوین آن به وسیله کیکاوس ملک منصور در تر از میار هم یک کشف المطالب دیگر که مفصلمرحوم دکتر محمود را. منتشر شد

به همراه 1345کتاب اعتماد السلطنه است همراه با کشف االیاتی به ترتیب الفبایی در به وسیله فرهنگ موضوعی قرآنقرآنی که چاپ شده بود منتشر کرد و سرانجام

گر کشیشها ا. شمسی انتشار یافت1364آقایان کامران فانی و بهاءالدین خرمشاهی در

مقایسۀ صوري قرآن و عهدین

177

و اسقفها فرصت بیابند و این فهرستهاي موضوعی را با مطالب مندرج در کتاب مقدس مقایسه فرمایند خواهند دید که قرآن با حجم اندك خود چه اندازه مطالب دینی، عرفانی، اخالقی ، فقهی، حقوقی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دارد که در کتاب

بررسی این کار خود نیازمند یک تحقیق . شودمقدس با آن حجم بزرگ یافت نمیمفصل است که باید نتیجه آن در کتابی دیگر منتشر شود و من فقط به عنوان نمونه

گوید در می) 25( سورة فرقان 67مثال در آیه . کنم چند موضوع را در اینجا ذکر میدر . و پایدار باشید بلکه در میانۀ این د،هزینه ها نه اسراف کنید و نه برخودتنگ بگیرید

هاي پاك و پاکیزه بخورید اما زیاده گوید از همۀ خوردنی هم می) 7( اعراف 31آیه گوید خود را در پیش مردم کوچک می) 31( لقمان 19 و 18در آیات . روي نکنید

بلکه در راه رفتن میانه رو باشید و صداي خود را ،مکنید و با کبر و ناز هم راه مرویدگوید دنباله رو می) 17( اسراء 37 و 36و در آیات . کنید که زشت استهم بلند ن

. هم با فخر و ناز راه مروید اموري که دربارة آن اطالع ندارید نباشید و در روي زمینگوید بر آنچه از اده است که می بزرگترین درس زهد را د)57( سورة حدید23در آیه

و . ه دستتان آمده است هم شادمانی نکنیداید افسوس مخورید و از آنچه ب ت دادهدسگوید مثل کافران از می) 39( سورة زمر 53و نیز آیۀ ) 12( سورة یوسف 87در آیه

سورة 34در آیه . زیرا که خدا همۀ گناهان را می آمرزد،رحمت خدا نومید مباشیدین برود ها از ب گوید بدي را با خوبی مکافات کن تا کینه ها و عداوت می) 41(فصلت

گوید مبادا می) 5( سورة مائده 8 و 2و دشمنان دیرینه دوست شوند و در آیه هاي در هر حالی عدالت . کینه هاي دیرینه از دشمنان شما را از اجراي عدالت باز دارد

گوید روش عفو در پیش گیرید و به کارهاي می) 7( اعراف 199ودر آیه . بورزید . و از این قبیل آیات بسیار است. وري کنیدنیک سفارش کنید و از جاهالن د

مسئله قیامت در عهد عتیق ذکر نشده است36-3

یکی از موضوعات بسیار مهم که جایش بخصوص در عهد عتیق خالی است مسئله قیامت و روز جزا و بهشت و دوزخ و حساب اعمال مردم و پل صراط و

هاي مکی قرآن با تفصیل در سورهنعمتهاي بهشت و عذابهاي دوزخ است و این مسئله این تفاصیل حتی در عهد . بیشتر در آیات بسیار مهیج و برانگیزنده اي بیان شده است

مسیحیت و اسالم

178

تورات و سایر کتابهاي عهد عتیق تقریبا کوچکترین اشاره اي به عالم . جدید هم نیستاند و حتی گاهی بر خالف آن هم تصریح شده است، چنانکه مثال در دیگر نکرده

گوید این مردگان نیستند که خدا را ستایش و می) 18و 17 بند 115مزمور (زبور داود که خدا را روند ولی ما هستیم تسبیح میکنند و نه آنهایی که به خاموشی فرو می

ایشان مردند و دیگر : گوید می) 14 : 26(خوانیم یا در کتاب اشعیاي نبی متبارك میظاهرا تنها استثنا کتاب دانیال نبی است که بر حسب تحقیق محققان . زنده نخواهند شد

چون اشارات ( قبل از میالد مسیح نوشته شده است 164 تا 168غربی بین سالهاي و این کتاب را هم محققان غربی که از علماي) شود کتاب به این تاریخ مربوط می

. دانند که به نام پیغمبري جعلی نامیده شده است یهود و نصارا هستند کتابی مجعول میاین عدم تصریح به مسئلۀ قیامت ) . 206 تا 204 ص فرهنگ کتاب مقدس هارپر. نک(

در تورات باعث شد که سامریان و نیز فرقۀ صدوقیان اعتقادي به قیامت و آخرالزمان زیرا که در کتاب ،اند کرده ود مالئکه را هم انکار مینداشته باشند و آنها حتی وج

صدوقیان از دوسه قرن پیش از میالد مسیح تا . ذکري از آنها نشده است) یعنی تورات(اواخر قرن اول میالدي وجود داشتند و در برابر آنها فریسیان بودند که فرقه دیگري از

ودند و لذا بین این دو فرقه نزاع یهود بودند و آنها معتقد به قیامت و وجود مالئکه بفریسیان با تأویل و تفسیر آیات تورات و سایر . دینی و مذهبی شدیدي وجود داشت

کردند که عقاید خود را درباره قیامت و مالئکه اثبات کنند کتب عهد عتیق سعی میر این کردند و غالبا فریسیان د ولی صدوقیان زیر بار نمی رفتند و دالئل آنها را رد می

چنانکه ربان گملئیل که از فریسیان بود نتوانست پاسخ قانع . شدند بحثها مغلوب می فرقۀ دیگري از یهود که .) تلمودگنجینۀ 363نک ص (به صدوقیان بدهد کننده اي

مأخوذ از Karaiteانگلیسی (اعتقاد به قیامت و روح ومالئکه نداشتند فرقۀ قرائی در ) دوم هجري(بودند که در قرن هشتم میالدي ) وراتعبري قرائیم یعنی قاریان ت

ها و با تلمود مخالف بودند و فقط تورات را بغداد پیدا شدند و آنها با عقاید حاخامسفر خروج (مثال در تورات . ها را از تورات قبول نداشتند قبول داشتند و تفسیر حاخام

یهود از این آیات چنین . مپزآمده که بزغاله را در شیر مادرش) 26: 34 و 19: 23گویند شیر اما قرائین می. اند که خوردن گوشت با شیر مطلقا حرام است برداشت کرده

توان اما مرغ و ماهی را که شیر ندارد می،که شیر دارد نباید خورد را با گوشت حیوانیان به قیامت اما مسیحی). 50ص1 از ابن اثیر ج المثل السائر(با شیر جوشاند و خورد

مقایسۀ صوري قرآن و عهدین

179

. توانستند این عقیده را از روي تورات و صحف انبیا اثبات کنند اعتقاد داشتند ولی نمیها مسیحیان سعی داشتند تمام عقاید خود را منطبق با در حالی که طبق مفاد انجیل

صدوقیان با حضرت عیسی هم در مورد قیامت به بحث و . موازین عهد عتیق بشمارند زیرا که از او دلیل ،ند و براي آن حضرت مشکل درست کرده بودندپرداخت مجادله می

و لوقا 33 تا 23 : 22 و متی 28 تا 18 : 12انجیل مرقس (خواستند از روي کتاب میسرانجام فریسیان پیروز شدند و صدوقیان در اواخر قرن اول میالدي از ). 40 تا 27 : 20

اشتند که در تورات ذکري از معاد نشده علماي اسالم هم از قدیم خبر د. بین رفتند منسوب به سیوطی که در حقیقت نوشته یونس کنزالمدفونمثال در کتاب . است

تألیف شیخ ابو عبداهللا حسین بن منهاج الدیناست از کتاب ) ق. ه770متوفی (مالکی نقل کرده است که از زمان حضرت آدم تا ) ق. ه 403متوفی (حسن حلیمی جرجانی

دمان عیسی هیچ کتاب یا پیامبري قوم خود را از معاد خبر نداده استز ععید و و و و چنانکه در تورات ابدا ذکري از معاد نیست و نه از بهشت ، ین جهانی بوده استاآنها

و دوزخ و اولین بار عیسی بود که اشاره اي به معاد کرد و سپس اسالم آن را به تفصیل جواب داده است که این تورات همان تورات واقعی نیست که ارائه نمود بعد خودش

.از جانب خدا نازل شده است

موضوعاتی که در کتاب مقدس نیامده است-36-4

ها مخصوص قرآن است و درعهدین نشانی از آنها نیست، مثل قصۀ بعضی قصه فصل: نک(خضر و موسی اصحاب کهف ، قصۀ دوالقرنین ، قصۀ لقمان ، قصۀ

فصل : نک(، قصۀ سلیمان و بلقیس )4-48فصل : نک(، قصۀ نمرود و ابراهیم )48-1 اسماعیلکه با قصۀ سلیمان در عهد عتیق فرق دارد، قصۀ پیامبران عرب چون ) 48-12

. هاي قارون و الیسع و ذوالکفل و امثال آنها و صالح و هود و شعیب، قصهاما . آنها در کتاب مقدس نیز وجود داردبعضی مطالب در قرآن هست که مشابه

هاي پیامبران پردازش آنها در قرآن با کتاب مقدس بسیار متفاوت است مانند قصه ). 13فصل : نک(و امثال آنها ) ع(حضرت عیسی بنی اسرائیل و قصۀها مطالب دینی، عرفانی، اخالقی، حقوقی و اجتماعی بسیاري در قرآن بجز قصهتاب مقدس یا مشابهی ندارد یا داراي دقت و صراحت قرآن نیست و هست که در ک

مسیحیت و اسالم

180

توان یافت مثال در زبور داود البته در بعضی موارد مطالب مشابه در هر دو کتاب میخواهد که او را به راه راست هدایت فرماید و این عینا در از خدا می) 11 : 27مزمور (

می گوید که ) 29 : 37مزمور (ي دیگر هم آمده است و در جا) 6 : 1فاتحه (قرآن . تایید شده است) 105 : 21انبیاء ( در قرآن صالحان وارث زمین خواهند بود که عینا

دربارة دوزخیان می گوید که آنها از اهل ) 26 و 25، 24 : 16(ن در انجیل لوقا یهمچنخ به آنها خواهند که به آنها آب بدهند که از تشنگی در عذابند و در پاس بهشت می

اید ولی اهل بهشت در دنیا در گفته می شود که شما در زندگانی لذتهاي خود را بردهتوان از آن به سختی بودند و دیگر آنکه میان ما و شما ورطۀ عظیمی است که نمی

، 50 : 7اعراف (این مطالب به ترتیب در قرآن هم آمده است . سوي شما گذر کردو اگر جستجو کنیم شاید موارد دیگري از این ) 100 : 23 و مؤمنون 20 : 46احقاف

. دهد در کتاب مقدس هم آیات الهی وجود دارد قبیل بتوان یافت که نشان میبعضی از مطالب کتاب مقدس در احادیث و اخبار آمده است که از مبحث ما خارج است مثال در کتاب مجلی از محمدبن جمهور احسائی آمده است که خدا در

ام که نه من براي بندگان صالح خود چیزهایی فراهم آورده: فرماید دیث قدسی میحچشمی دیده است و نه گوشی شنیده است و نه بر دل هیچ آدمی خطور کرده است

) 9 : 2(این مطلب در رسالۀ اول پولس به قرنتیان ). 265 ص 1کشکول شیخ بهائی ج ( . هم ذکر شده است) 4 : 64(بی ندر کتاب اشعیاي عینا آمده است و تقریبا

ام در اینجا فهرست وار برخی آیات که به طور اتفاقی از قرآن انتخاب کردهشود که در خداشناسی و ایمان و اعمال صالحه و پایداري در برابر سختیها و ذکر می

دشمنی هاي کفار و بشارتهاي خدا به مؤمنان است و براي پرهیز از طوالنی شدن کالم ندگان را به مطالعۀ متن قرآن در این آیات دعوت می کنم و البته هر جاي قرآن خوان

را که بگشایید از این قبیل آیات خواهید یافت که در کتاب مقدس مشابه آنها یا نیست نساء ، 194 و193 ، 191 ،139 ،135 ، 9 ،8 : 3 آل عمران: یا بدین صراحت نیست

62 ، 25 : 10 یونس ، 111 : 9 توبه ، 128و 126 ،29 : 7راف اع، 1 : 6 انعام ، 31 : 4 حج ، 22 : 21 انبیاء ،) 15 : 51ذاریات (= 45 : 15 حجر ، 38 : 14 ابراهیم ، 85و

و نجم7 : 47 محمد ، 74 و 73 : 39 زمر ، 46 : 34 سبا ، 9 : 29 عنکبوت ، 78 : 2253 : 32 .

مقایسۀ صوري قرآن و عهدین

181

است که در تورات یا انجیل چنان مطلبی آمده در بعضی آیات قرآن اشاره شدهشود و معلوم است که آن مطالب در که اکنون در کتاب مقدس دیده نمی است

تورات و انجیل اصلی و واقعی که خدا به موسی و عیسی نازل فرموده است بوده و اعراف ،20 :6، انعام 110: 5 مائده ،183: 3آیات آل عمران اکنون نیست، مانند

تا 14: 87 و اعلی 6 : 61، صف 49 تا 36 : 53، نجم 197 و 196 : 26، شعراء 157 : 7یعنی در تورات ( بنی اسرائیل نوشتیم ما بر: می گوید) 32 :5(در سورة مائده نیز و.19

که هر کس کسی را که خون نکرده است یا فسادي بر روي زمین مرتکب ) گفتیماما این مطلب در تورات . است که همۀ مردم را کشته باشدنشده است، بکشد مثل آن

توانند از کشف المطالب قرآن محققان براي مقایسه می).6-48بند : نیز نک(نیست استفاده کنند و مطالب قرآن را با کتاب مقدس مقایسه فرمایند تا ببینید که چقدر

لۀ قیامت و جزاي و چنانکه گفتیم مسئ. مطالب در قرآن هست که در عهدین نیستاعمال در عهد عتیق اصال ذکر نشده و در عهد جدید هم بسیار ضعیف است اما در قرآن با قوت و قدرت تمام شرح داده شده است و از ارکان اصلی دین اسالم

و جالب این است که این مسائل مربوط به قیامت در آیات مکی . شود محسوب مین مغرض و یهودیان مبغض ممکن است بفرمایند حال کشیشا. بیشتر مطرح شده است

که پیغمبر اسالم این عقاید روشن و تند و صریح را از کجا گرفته است؟ بعضی از گویند اعتقاد به قیامت مخصوص دشمنان اسالم و محقق نماهاي مسیحی و یهودي می

ن این م. مجوس و زردشتیان بوده است و یهود و نصارا و مسلمانان از آنها گرفته اندام و نشان داده ام که اعتقاد زردشتیان مسئله را به تفصیل در یک مقاله اي بررسی کرده

درباره معاد و رستاخیز با عقاید اسالم بسیار متفاوت است و رستاخیز مجوس براي نجات اهوره مزداست در حالی که رستاخیز اسالم براي پاداش نیک و بد اعمال است

از دیگري توان به هیچ وجه یکی را با هم دارند که نمیو این دو اختالف بسیاري سال 3و2اي در مجله معارف شماره مقاله آثار مکاشفۀ:نک. (اقتباس شده دانست ).1372دهم مرداد تا اسفند

: نویسد می) متن انگلیسی331ص (تاریخ فلسفۀ غرببرتراند راسل در کتاب زمین پیروان ارفئوس آموزش دادند که اعتقاد به حیات اخروي را ابتدا در مغرب »

فالسفۀ یونان از آنها آموختند و پیامبران بنی اسرائیل گرچه برخی از آنها رستاخیز . وح را آموختنددادند اما ظاهرا یهود از یونانیها اعتقاد به رستاخیز ر بدنها را تعلیم می

مسیحیت و اسالم

182

ده است ظاهرا تاثیر بیان ش(orphism) عقیده به بقاي انسان به صورتی که در ارفیسمعظیمی بر عقاید عمومی اواخر اعصار کهن داشته است که نه تنها میان کفار بلکه

خواهند هر راسل و فالسفۀ مانند او می. "همچنین میان یهود و نصارا هم رواج یافتعقیده اي را به هر نحوي که شده به یونانیان یا ملل دیگر بچسبانند غافل از آنکه میان

اید اختالف فاحشی وجود دارد و در هرحال قرآن و حضرت محمد از این این عق .محمد فلسفۀ یونانی نخوانده بودیعنی حضرت ،تاثیرات دور بودند

7باري قرآن با حجمی تقریبا معادلاین همه ) یعنی کتاب مقدس( حجم عهدین 1

شد مطرح کرده است ولی عهد عتیق و مسائل و بسیاري از مسائل دیگر را که ذکر نعهد جدید به جاي این مسائل پر است از افسانه و قصه و شبه تاریخ که همه با هم ناسازگار و مختلف است به طوري که محققان مسیحی و یهودي غربی و به طور کلی

. مفسران تورات و انجیل از توضیح و توجیه آنها عاجزند

37

وقایع تورات بین حقیقت و افسانه در نظر محققان امروزي ) اسفار خمسه(وقایع و سرگذشتهاي مذکور در تورات

بیشتر به اسطوره -هستندهاي برجسته ها و کشیش که عمدتا از حاخام–مغرب زمین و هایی که در آن ذکر شده است در هیچ منبع ماند تا به تاریخ و عالوه بر آن نام می

که به وسیلۀ -کتاب مقدس هارپر فرهنگ. مأخذ دیگري تاکنون یافت نشده است پروفسور متخصص در عهد عتیق و عهد جدید و سایر مسائل دینی یهود و 175

: نویسد می-مسیحیت نوشته شده استسال شمار عهد عتیق عبارت است از تعیین سنوات تاریخی اشخاص و وقایع «

در حقیقت از ابتداي سفر پیدایش تا آخر کتاب دوم پادشاهان . مذکور در عهد عتیقدولت (و یهودیه ) دولت شمالی(منبع اصلی اطالعات ما در مورد تاریخ اسرائیل

ها، اشخاص یک ترتیب تاریخی منظمی از سال شمار نسلاست که)جنوبی فلسطیننی زمان اسارت یع-مهم و اساسی، و وقایع از ابتداي خلقت است تا زمان جالي بابل

و باب5سفر پیدایش باب : نک (-ساکنان کشور یهودیه در قرن ششم قبل از میالد و 9: 47 و باب 28 : 35 و باب 26 و باب 7: 25 و باب 5 : 21 و باب 26 تا 10: 11 و باب 42: 11 و باب 1: 6 و کتاب اول پادشاهان باب 40: 12 و سفر خروج باب 28چیزي که ممکن است به این سال شمار از خارج از کتاب مقدس ). ره و غی21: 14

هاي بین النهرین به دست آمده کمک کند اسناد آشوري و بابلی است که از حفاريتوان اند که بر اساس آنها می هاي دقیقی را ذکر کرده زیرا که این اسناد تاریخ. استآنها محاسبه کرد، مثال از اسناد بابلی هاي رایج امروزي براي هایی مطابق تقویم تاریخ

م به دست . ق597 مارس 16در تاریخ ) بیت المقدس(معلوم شده است که اورشلیم حال با در دست داشتن این تاریخ براي فتح کشور یهودیه، از نظر . ها افتاده است بابلی

از تواریخ توان اعداد و ارقام مذکور در عهد عتیق را که در باال ذکر شد تئوري میمذکور در کتاب دوم پادشاهان به عقب محاسبه کرد و زمان وقایع و اشخاص مذکور

183

مسیحیت و اسالم

184

اما این کار چندان ساده نیست و مشکالت . در عهد عتیق را به دقت مشخص نمود :شود متعددي مانع از وصول به حقیقت می

جهان از همه اینکه تواریخ مذکور در سفر پیدایش در مور ابتداي خلقت اول مثال آفرینش جهان در هفت روز وعمر اشخاصی که (و انسان و تحول تمدن بشر

با دیدگاه امروزي علم بشر همخوانی ) اند نهصد سال بر روي زمین زندگی کرده . ندارد

اینکه بسیاري از اعداد مذکور در سفر پیدایش تا کتاب دوم پادشاهان دوم، 20چنانکه اعداد . رح از پیش ساخته را دارندظاهرا جنبۀ نمادین و نمایش طبق یک ط

. شود مرتبا تکرار می 40 و مضارب 40لف کتاب مقدس با هم یکی نیستند و در تهاي مخ ها و نسخه اینکه روایتسوم

این اعداد و ارقام و سایر نکات اختالف زیادي بین آنها وجود ندارد و حتی هیچ راهی مثال نامها . مربوط به وقایع مذکور در آن نیز نیستبراي اثبات وجود تاریخی اشخاص

جانشین (ابراهیم، اسحق، یعقوب، یوسف، موسی، یوشع بن نون : و وقایعی چونکه در (، اقامت بنی اسرائیل در مصر، فتح کنعان به دست بنی اسرائیل، شائول )موسی

هیچ مدرك و ، داود و سلیمان، هیچکدام از اینها در)قرآن طالوت نامیده شده است . سندي که تا امروز به دست آمده است بجز خود کتاب مقدس ذکر نشده است

بجز خود -یک از مدارك به دست آمده از روزگار قدیم در واقع در هیچهاي شهرها که باستان شناسان کشف و در هیچ اثر پیدا شده از خرابه -کتاب مقدس

م بنی اسرائیل در هیچ جایی از دنیا پیش از اند هیچ نشانه و اشاره اي به حضور قو کردهفقط یک استثناي کوچک در این مورد هست . قرن نهم قبل از میالد یافت نشده است

وآن یک کتیبۀ مصري به خط هیروگلیف است که در زمان سلطنت مرنفتاح (Merneptah) نوشته شده است که در آن ظاهرا اشاره اي به یک گروه موسوم به

166ص (.»ر صحنۀ فلسطین در اواخر قرن سیزدهم قبل از میالد شده استاسرائیل دتاریخ قدیم : نویسد می) 312ص (تاریخ فلسفۀ غرببرتراند راسل در ). فرهنگ هارپر

بنی اسرائیل را نمی توان با هیچ منبعی خارج از عهد عتیق تأیید کرد و ممکن نیست یابد و تاریخ واقعی آغاز ان میبدانیم که از چه تاریخی دیگر اساطیرمحض پای

وجود توان داود و سلیمان را قبول کرد که پادشاهانی بوده اند که احتماال می. شود میترین تاریخی که ما به طور قطع با امري تاریخی واقعی ولی قدیم،واقعی داشته اند

وقایع تورات بین حقیقت و افسانه

185

د شویم زمانی است که دو سلسلۀ سلطنت موازي در اسرائیل و یهودا وجو مواجه میدارد و نخستین شخصیتی که نامش در عهدعتیق ذکر شده و ما اطالع تاریخی مستقلی

که در کتاب اول و دوم پادشاهان و دوم (دربارة او داریم آحاب پادشاه اسرائیل است م نامش . ق853که در یک نامۀ آشوري مورخ ) تواریخ ایام نامش ذکر شده است

. آمده استکرد و او فرزند م بر مصر سلطنت می. ق1202م تا . ق1212اما مرنفتاح از

یک ستون سنگی . م سلطنت کرده است. ق1212 تا 1279رامسس دوم بود که از شامل برخی از فتوحات مرنقتاح در دست است به خط هیروگلیف که روي آن این

: شود عبارت دیده میر است که نام و این نخستین با» اسرائیل ریشه کن شد و دیگر تخمه اي ندارد«

اسرائیل در تاریخ قدیم شرق میانه ذکر شده است و لذا برخی از محققان گفته اند که فرعون زمان خروج بنی اسرائیل از مصر همین مرنفتاح بوده است که با لشکریانش در

بگذرد اما او و لشکرش ) رود نیل(تعقیب حضرت موسی و قوم او خواست از دریا موسی به دستور خدا راهی در دریا باز کرد که زمینش غرق شدند در حالی که

و بنی اسرائیل از آن گذشتند ولی فرعون و ) 78 و77 : 20سوره طه (خشک بود لشکرش که در تعقیب آنها بودند غرق شدند، اما خدا به فرعون فرمود که امروز بدن

یونس ( الهی باشد دهیم تا براي بازماندگان تو نشانه اي از قدرت ترا از آب نجات میو در این صورت پدر مرنفتاح ) 54: 8 و انفال 50: 2 و نیز نک بقره 93 تا 90: 10

، سفر 11: 47که در تورات رعمسیس آمده است مثال در پیدایش (یعنی رامسس دوم که در تمام این موارد رعمسیس نام 5 و 3: 33، سفر اعداد 37: 12 و 11: 1خروج

همان فرعون ستمگر بود که) ه نام رامسس دوم ساخته شده استشهري است که ببنی اسرائیل را به بردگی گرفته بود و دستور داد که نوزادان پسر بنی اسرائیل را

دانند و در این اما اغلب محققان غربی همین رامسس دوم را فرعون خروج می. بکشند تا 1291دانند که از می(Sety I)صورت فرعون ستمگر بنی اسرائیل را ستی اول

فرهنگ هارپر صص (کرد یعنی درست قبل از رامسس دوم م سلطنت می. ق1279نماید زیرا که نوشتۀ و ظاهرا این نظر دوم به حقیقت نزدیکتر می). 852 و 848 و 782

ستون سنگی که در باال ذکر شد حاکی از آن است که بنی اسرائیل از مصر ریشه کن پس مرنفتاح در این موقع که بنی اسرائیل خاك مصر ،ر در آنجا نیستنداند و دیگ شده

مسیحیت و اسالم

186

را ترك کرده بودند در قید حیات بوده است و این پدر او رامسس دوم بوده که غرق شده است و اگر این محاسبات درست باشد تاریخ غرق فرعون و عبور بنی اسرائیل از

ده است چنانکه در باال ذکر م بو. ق1212دریاي نیل به رهبري حضرت موسی سال ر در این موقع طبق سف. ی رسیده استشد و مرنفتاح از همین سال به مقام فرعون

1292سال داشته است پس تولد حضرت موسی در 80حضرت موسی ) 7: 7(خروج .م بوده است.ق

در طیبه کشف کردند و به موزة قاهره 1898جسد مومیایی شدة مرنفتاح را در اکنون آنجاست و همچنین مومیایی رامسس دوم هم در آنجاست و در هر بردند که

حال این هم از معجزات قرآن است که فرموده است جسد فرعون براي عبرت تاریخ نجات داده شد و هر کدام از این دو فرعون که در تعقیب حضرت موسی و

. نها در مصر موجود است اکنون جسد مومیایی شدة آ،بنی اسرائیل غرق شده باشند . فاعتبروا یا اولی االبصار

گوید که فرعونیان در فقط می) 18 : 15 و 28: 14سفر خروج (اما در تورات آب هالك شدند و حتی یک نفر از آنها هم زنده نماند و هیچ سخنی از نجات جسد

همۀ آل آیا این از اعجاز قرآن نیست؟ بنا به تورات. فرعون در تورات نیامده استگوید است اما قرآن میهفرعون غرق شدند و خود فرعون هم البد با آنها غرق شد

دانیم که این اما جسدش را از آب گرفتند و ما امروز می،فرعون اگر چه غرق شدن در موزة مصر در مقبره اي در طیبه دفن کردند و االجسد را مومیایی کردند و در

ضوء المعارف المقدسه فی الکتبةسدرا نک( ؟ست نیمعجزهاین آیا.قاهره است ). 268 -270 ص 1977، چاپ دارالمعارف، لبنان الحدیثه

نکتۀ دیگر اینکه عجیب است که در تورات که تمام جزئیات وقایع را با نام کند اسمی از فرعون دورة حضرت یوسف ونه از فرعون یا فرعونهاي اشخاص نقل می

سورة شعراء شاید 19 و 18است و دیگر آنکه از آیات دورة حضرت موسی نیاورده چنین بتوان استناد کرد که فرعون ستمگر دورة کودکی موسی همان فرعون است که

یعنی موسی فقط با یک فرعون سروکار داشت نه دو فرعون و در این . غرق شده کند تا مرنفتاح ک سال سلطنت کرد بهتر تناسب پیدا می67صورت رامسس دوم که

هایی است که اثبات آنها فقط ده سال سلطنت کرد و البته اینها همه حدسیات و فرضیه .مشکل است و تا دالیل و قرائن دیگري پیدا نشود حکم قطعی ممکن نیست

38

هاي آن اختالفات کتاب مقدس و غلط

هاي مختلف تورات که به زبان عبري در دست است با هم دیدیم که نسخه یعنی به اصطالح امروز نسخه بدلهاي زیادي در آنها وجود دارد، ،اختالف بسیار دارند

اند و به نام نسخۀ گیر یهودي با دقت تحریر کرده حتی در نسخه اي که کاتبان سخت معروف است و حواشی بسیاري بر آن نوشته اند(Masoretic Text)ماسوره اي

عالوه . دهد باز هم غلطهاي زیادي وجود دارد که چگونگی قرائت کلمات را نشان میبر آن در قدیم دو ترجمه از تورات صورت گرفته است که هر دو با متن ماسوره اي و

معروف است (Targums) ترگوم یکی به نام از این دو. نیز با همدیگر اختالف دارندکه ترجمه از عبري به زبان آرامی قدیم است، که بعد از اسارت یهود و بازگشت آنها

زیرا که در زمان اسارت در بابل، یهود عبري را فراموش کرده ،به فلسطین متداول شد . گفتند بودند و به زبان رایج بین النهرین یعنی آرامی سخن می

هاي سامی و خواهر زبان عبري اکدي از زبان هم مانند عربی و حبشی وآرامی کردند تا مالهاي یهودي ابتدا تورات را به طور شفاهی به آرامی ترجمه می. است

بعد از میالد بتدریج ترجمۀ مکتوب 300م تا . ق250یهودیان عامی بفهمند و سپس از 1018ص (شد هاي یهود خوانده می هها در کنیس آنها را فراهم کردند و همین ترجمه

یا به قول سامریان (Septuagint)دوم ترجمۀ سبعینی یا هفتادینی ). فرهنگ هارپرکه این ترجمه از عبري به یونانی در اسکندریۀ ). که از هفت فارسی گرفته اند(هفتوي

س مصر بتدریج از قرن سوم قبل از میالد آغاز شد که گویند بطلمیوس دوم فیالدلفوهفتاد و دو مترجم یهودي را به اسکندریه فراخواند تا ) م. ق246 تا 285(پادشاه مصر

را به یونانی ترجمه کنند و از این جهت به هفتادي یا سبعینی ) اسفار خمسه(تورات . هاي عهد عتیق هم به یونانی ترجمه و ضمیمۀ آن شد بتدریج سایر کتاب. معروف شد

هایی که گرفته اند چون نقل قول مورد تجدید نظر قرار میظاهرا این ترجمه ها مرتب

187

مسیحیت و اسالم

188

از آنها به وسیلۀ یهود و نصارا شده است اختالفهایی با هم دارد وجالب است که نسخه هایی که از متن عبري عهد عتیق در غارهاي قمران در نزدیکی بحرالمیت در اواسط

ولی با بعضی از روایتهاي ،داي اختالف بسیار دارن قرن بیستم کشف شد با متن ماسورهسبعینی منطبق است یعنی با ترجمۀ یونانی آنها بیشتر انطباق دارند تا با اصل عبري

دهد که حتی در قرون قبل و بعد از میالد متن تورات وعهد ماسوره اي و این نشان میا عتیق عبري با متن ماسوره اي اختالف داشته است، زیرا که ترجمۀ آنها به یونانی ب

متن سبعینی حتی در ترتیب مطالب و پس و پیشی آنها . متن ماسوره اي متفاوت استیا در طول و قصر مطالب با متن ماسوره اي اختالفهاي زیادي دارد بعضی فصلها

مثال کتاب ارمیاي نبی به اندازة یک هشتم کوچکتر از . کوتاهتر و بعضی مفصلتر استتاب یوشع اضافات، حذفها و تغییرات بسیاري متن ماسوره اي است و به عکس متن ک

نسبت به متن عبري ماسوره اي دارد و کتاب ایوب بسیارمختصرتر از متن عبري است هاي دیگري از تورات و عهد بعدا هم که ترجمه . و زبور داود در هم برهم شده است

ب این نکتۀ جال. عتیق به یونانی صورت گرفت برخی از آنها داخل متن سبعینی شدهایی که از عهد عتیق شده است با متن است که در انجیلهاي چهارگانه اغلب نقل قول

و این ). 1040 و 925 صص فرهنگ هارپر(سبعینی منطبق است نه با متن ماسوره اي اطالع و آرامی دهد که نویسندگان اناجیل فقط یونانی می دانستند و از عبري نشان می . نداشتند

تر شده است زیرا که متن تورات عبري کار باز هم آشفتهاین آش شله قلماي که در دست یهود است با متن توراتی که در دست سامریان است اختالف ماسوره

یعنی تورات سامریان حدود شش هزار اختالف با متن ماسوره اي دارد ،عظیمی داردا بسیاري از آنها که گرچه بسیاري از آنها اختالفات صرفی و نحوي و امالیی است ام

سامریان قومی از بنی اسرائیل اند که . هم از نظر معنا و محتوا نیز فرق عمده اي دارددانند و با یهود شدیدا مخالفند و آنها را ملحد خود را از اعقاب حضرت یوسف می

اند و از زمان حضرت سلیمان ا تحریف کردهرگویند که یهود تورات دانند و می میآنها معبد اورشلیم را که به . ند و راه حق را رها کرده راهی دیگر رفته اندا کافر شده

گویند معبد اصلی در کوه دست حضرت سلیمان ساخته شده بود قبول ندارند و می. دانند جریزیم است که در حوالی نابلس واقع است ومعبد مقدس خود را در آنجا می

ید سامریان در قرن چهارم قبل از میالد گو یوسفوس مورخ یهودي قرن اول میالدي می

اختالفات کتاب مقدس و غلطهاي آن

189

سامریان از کتب عهد عتیق فقط اسفار خمسه را . در جریزیم معبدي براي خود ساختند 500اکنون حدود . دانند هاي عهد عتیق را جعلی و باطل می قبول دارند و سایر کتاب

ر خاك کنند که اکنون د زندگی می(Nablus)نفر از این قوم هنوز در حوالی نابلس اینها . اردن واقع است و حاضر نشدند که به اسرائیل بروند و با یهود زندگی کنند

ند اما از نظر اعتقادي بسیار متعصب در دین خود هستند ا گرچه از نظر عده بسیار اندكباشند به طوري که تمام کارهاي آنها به دست این هاي خود می و مطیع مالها و حاخام

. گیرد میروحانیون انجام گویند عزرا متن تورات یهودیان را تحریف کرده است و آنها از سامریان می

سامریان تورات خود را از . اند قرن پنجم قبل از میالد راه خود را از یهود جدا کردهکردند و اجازه نمی دادند که یهود یا مسیحیان آن را ببینند و ظاهرا دیگران پنهان می

ورات آنها طومار نابلس است که هنوز در دست سامریهاست و مهمترین نسخۀ خطی تدر حفظ آن بسیار کوشا هستند این نسخه ظاهرا در قرون اولیه مسیحی نوشته شده

از روي . هاي دیگر تورات برتري دارد است و بنابراین از لحاظ قدمت بر همۀ نسخهن در شهر گیسن هاي دیگري موجود است که چاپ آنها در آلما این نسخه رونوشت

(Giessen) از روي هشتاد نسخۀ خطی صورت گرفت و سپس 1918 تا 1914 در بین ). 1039 ص فرهنگ هارپر(هاي دیگري هم منتشر شده است از روي آن چاپ

هاي یافت شده در قمران منطبق روایت سامري تورات در برخی موارد با نسخهوافق دارد و اولین چاپ نسخۀ سامري مورد هم با متن سبعینی ت600است و در حدود

المعارف االسالمیهةدایرتورات سامري بنا به نوشتۀ ). همان( صورت گرفت 1632در . به عربی ترجمه شده است) ق.ه 329یعنی ( میالدي 940 در سال 109 ص 11ج

المعارف بریتانیکا نوشته است که سامریان از جمله یهودیانی هستند که ةدر دایردر این صورت کلمۀ یهودي در (م به اسارت بردند . ق722ان آنها را در سال آشوری

آنها خود را بنی اسرائیلی ) مورد آنها صادق نیست بلکه باید آنها را بنی اسرائیلی نامید معناي مراعات می نامند به) یعنی سامریان(می خوانند یا به زبان عبري خود را شامریم

ها که به وسیلۀ در تلمود آنها را کوتیم نامیده اند یعنی از اعقاب کوتی. کنندة سنت بین یهود و . ها سکونت کنند اند تا به جاي یهودي آشوریان در سامره اسکان داده شده

. ها از قدیم دشمنی سختی وجود داشته است سامري

مسیحیت و اسالم

190

ققین اروپائی و غربی و به من مخصوصا این تفاصیل را از روي کتب مح استاد دانشگاه متخصص در تورات و 175 نقل کردم که فرهنگ هارپرخصوص از

انجیل و سایر مسائل کتاب مقدس مطالب آن را نوشته اند و برخی از آنان کشیش، . اسقف یا حاخام برجسته اي هستند

ي مطالب حال خوانندة عزیز وضع کتاب مقدس و تورات و عهد عتیق را از رو و متضاد هاي مختلف کتابی پر از غلط، مغشوش، با روایت. توانید درك کنید فوق می

کند و این سردرگمی براي اط از آن دچار سردرگمی میبنکه هر محققی را در استها و دانشمندان یهودي ها، حاخام بلکه کشیش،محققان و متخصصان امروزي نیست

هاي مختلف تورات و انجیل سرگردان بوده اند و تو مسیحی قدیم هم در تطبیق قسم اصال 20 و 19این امر باعث شده است که بعضی فالسفه و دانشمندان جدید در قرن

تورات را افسانه و اسطوره بدانند که مشتی یهودي در دو سه هزار سال پیش آنها را به لذا آنها معتقدند که هم بافته اند تا براي خود سوابق و تاریخ درخشانی درست کنند و

کدام واقعیت تاریخی ابراهیم و اسحق و یعقوب و یوسف و موسی وغیره هیچهاي نداشته اند و در حقیقت مثل سمک عیار و حسین کرد و امیر اسالن نامدار نام

. خیالی و افسانه اي هستندها هفی الواقع من که نویسندة این مطالب هستم با بررسی این اختالفات در نسخ

غلط 110 اختالف موجود در عهدین و 124قض و توجه به متناو ذکر ارقام و اعداد 54 مورد تحریف با تبدیل مطالب و ارقام و اعداد و 53آشکار در این کتاب و هایی تحریف با کاستن قسمت20هایی به کتاب مقدس و تحریف با افزودن قسمت

ر الحق تألیف رحمت اهللا هندي به عربی از کتاب مقدس که به تفصیل در کتاب اظهاو در کتاب انیس االعالم تألیف فخراالسالم به فارسی شرح داده شده است چنین به نظرم رسید که شاید علما و فضال و فالسفۀ امروزي غرب حق داشته اند که موسی و

یک عیسی و انبیاي سلف را که در کتاب مقدس نامشان آمده است افسانه بدانند و نزد فقط یک چیز مانع از این شد. اند بود باور کنم که اصال چنین کسانی وجود نداشته

که من به این نظریه روي آورم و به طور کلی آنها را رد نکنم و آن تصریح قرآن کریم است به وجود این انبیاي عظام که در جاي جاي قرآن نام آنها و پاکی و طهارت

ی آنها ذکر شده است و تأیید فرموده است که اینها آنها و دستورات دینی و اخالقوجود داشته اند و چون قرآن معجزة باقیه است که امروزه در دست همه کس هست و

اختالفات کتاب مقدس و غلطهاي آن

191

تواند معجزه بودن آن را به چشم ببیند پس قرآن دروغ نگفته است و حتما هر کس می ها، اسقفها، حال علماي یهود و نصارا،کشیش. این بزرگواران وجود داشته اند

هاي کبیر باید ممنون قرآن و اسالم باشند که حقانیت ها و ملاهاي یهودي و حاخام پاپ : پیامبران الهی مذکور در کتب عهدین را تصدیق کرده است و فرموده است

به آنچه بروي از جانب خدا نازل شده ) یعنی حضرت محمد(فرستادة خدا «ؤمنان هم، و همۀ آنان به خدا و مالئکۀ او و ایمان آورد و م) یعنی قرآن(است

ما هیچ فرقی میان هیچیک از ) گفتند(و . ایمان آوردند) یعنی پیامبران(فرستادگان او این آیات (و گفتند ما ) قبول داریمبدون تبعیض و همه را (فرستادگان خدا قائل نیستیم

اي پروردگار ما، ش تو، آمرز) رسیدن به(اطاعت کردیم براي ) آنها را(شنیدیم و ) را و 136: 2بقره : نیز نک و285: 2بقره (در حالی که بازگشت همۀ ما به سوي توست

پس من ناچار به عنوان یک مسلمان به همۀ پیامبران ). 152: 4 و نساء 84 : 3آل عمران م و رسان ام و به آنها درود و صلوات و سالم می مذکور ایمان دارم و آنها را قبول کرده

ضمنا در قرآن گفته شده . امیدوارم که از شفاعت آنها به نزد پروردگار بهره مند شوممائده (است که قسمتی از تورات اصلی در نزد یهود و علماي آنها محفوظ مانده است

5 : 44(. مطالبی که دربارة عهد عتیق و تورات نوشتم در مورد انجیلها و عهد جدید هم

هاي اختالف میان چهار انجیل با هم و با سایر کتابها و رسالهصادق است به طوري کهعهد جدید بقدري زیاد است که هر محققی بیطرف ناچار است تصدیق کند که این کتابها از جانب خدا نیست و شاید اصال کسی به نام عیسی وجود نداشته است و اینها

ا و یوحنا نامیده اند و پولس بافتۀ اشخاص گمنامی است که خود را متی و مرقس و لوق بود جمعی را دور خود گرد آورده و مسیحیانمتعصب و دشمن یک یهودي کههم

هدفش بی دین کردن مردم گویی که به نام عیسی مسیح هر چه خواسته است گفته و این عقیده اي است که بسیاري از دانشمندان مغرب زمین که در دامن . بوده است

اند و هر سال کتابهاي متعددي در این زمینه فته اند ابراز کردهمسیحیت پرورش یااما من چنانکه گفتم طبق مفاد قرآن کریم به حضرت عیسی به عنوان پیامبر . نویسند می

کنم بزرگ و به مادر پاك و پا کدامنش مریم اعتقاد دارم و از هر دو آنها استمداد میو به خاطر این اوراق که نوشته ام از من که نزد خداوند از من روسیاه شفاعت کنند

. خشنود باشند

مسیحیت و اسالم

192

و حتی امروزه 20 و 19باري عدة کثیري از دانشمندان و فالسفۀ غرب در قرون با دین و به ویژه دین رایج در غرب یعنی مسیحیت مخالف بوده اند یا آنکه بی اعتنا به

، )1892 متوفی Renan(رنانمثال ارنست . اند بوده(Laic) یا الئیک (Secular)دین ، برنارد شاو )1939 متوفی Freud(، زیگموند فروید )1900 متوفی Nietzsche(نیچه

)Shaw (، کارل مارکس )1950 متوفیMarx (، انگلس )1883 متوفیEngels این اشخاص منکر . و امثال آنها) 1970 متوفی Russell(، برتراند راسل )1895متوفی

از آنها اصال منکر وجود تاریخی او هستند و این عقاید ناشی از خدایی عیسی و بعضیناسازگاري عجیب و عظیمی است که در بین اجزاء و قسمتهاي مختلف کتاب مقدس

ریات این دانشمندان و فالسفه بنیاد اعتقادات مسیحیان و یهودیان را نظ.شود دیده میهم در عقاید خود سست شده متزلزل کرده است و شاید برخی از روحانیون آنان

حکم انجام وظیفه و شغلی که دارند به انجام مناسک مذهبی باشند و فقط بهایم دوباره اعتقادات دینی را به جامعه مسیحیت ما در این کتاب سعی کرده. پردازند می

.هاي قرآن بازگردانیم با استفاده از راهنماییحضرت گویدکه اي می طیفه لکارامازوف برادرانکتاب داستایوفسکی در

عیسی ظهور کرده ولی اسقف شهر حاضر نیست او را بپذیرد و می گوید دست از سر مان را بکنیم، چرا می خواهی نان ما را آجر کنی؟ ما بردار و بگذار زندگی

39

قرآن معیار حق و باطل است

مسلمانان معتقدند که تورات و انجیل واقعی اکنون در دست کسی نیست و آنچه اکنون در دست یهود و نصاراست آمیخته اي است از حق و باطل یعنی مقدار اندکی از تورات در کتب عهد عتیق باقی مانده است و اندکی هم از انجیل در عهد

هاي غیر واقعی آمیخته شده است و لذا ها و افسانه باخرافات و قصه ولی هر دو ،جدیدحال چگونه باید . تشخیص درست از نادرست و حق از باطل دشوار گردیده است

هایی از کتب عهد عتیق و عهد جدید درست و از جانب بفهمیم که چه قسمت که ضابطۀ گوییم هایی ساخته و پرداختۀ دست بشر است؟ ما می خداست و چه قسمت

ها که با قرآن این امر در قرآن است یعنی هر کلمه، عبارت یا آیه اي از آن کتابمنطبق باشد حق است و هر چه برخالف مفاد قرآن باشد حتما باطل است و اگر مطالبی باشد که در قرآن ذکري از آنها نشده است و با قرآن مخالفتی نداشته باشد

در این موارد ما قضاوت نمی کنیم فقط ممکن است ممکن است حق باشد یا باطل وآنها را بی طرفانه نقل کنیم و بگوییم که مثال در تورات چنین سخنی گفته شده است

و سخن ) 62: 23سورة مؤمنون . (گوید و قرآن کالم خداست که به حق سخن می ) 24: 42شوري (کند و سخن حق را اثبات باطل را محو می

دانیم به علت آن است که خود قرآن اینکه ما قرآن را معیار حق و باطل می ): 1: 25(فرماید در اول سورة فرقان می. چنین ادعایی دارد

که فرقان را بر بندة خود فرو فرستاد تا آنکه بر ) خدایی(خجسته است آن «فسران به معناي قرآن و فرقان در این آیه به تصدیق همۀ م: »جهانیان انذار کننده باشد

فرقان یعنی تفریق کننده و جدا . است زیرا که جدا کنندة میان حق و باطل استپس ما هر چه بشنویم یا بخوانیم در ). 4: 3 و آل عمران 185: 2بقره : نیزنک(کننده،

کنیم اگر مخالفتی با ،توانیم آن را به قرآن عرضه مورد مسائل دین و ایمان و اعتقاد میالبته تورات واقعی در زمان حضرت . کنیم پذیریم و گرنه رد می رآن نداشت میق

193

و اسالم مسیحیت

194

اما امروزه خودنیاز به . موسی و انجیل واقعی در زمان حضرت عیسی هم فرقان بوده انداینک براي اثبات این مطلب چند مثال ). 48: 21 و انبیا 53: 2نک بقره . (فرقان دارند

. سنجیم تا حقیقت آن روشن شود و با قرآن میکنیم از کتاب مقدس نقل می

40

در توراتاختالف سنوات خلقت

ت آسمان و زمین و حیوانات و قدر کتاب اول تورات یعنی سفر پیدایش خلانسان را به تفصیل شرح داده است و آفرینش آدم و ذریۀ او را دوبار ذکر کرده است

هاي اول و دوم و یک بار هم در باب پنجم، که نسل آدم را با دقت یک بار در بابگوید که خدا از خلقت انسان پشیمان شد تا نوح نام برده است و در باب ششم میتمام

و لذا به نوح دستور ساختن کشتی را داد تا هر چه جاندار بر روي زمین است از بین و بجز حیواناتی که نوح با خود ) پسر نوح و زنانشان3نوح و زنش و ( نفر 8ببرد بجز

. هاي بعدي آمده است ببه کشتی برد که تفصیل آن در باوجه قابل دفاع نیست و به این قصه به صورتی که در تورات آمده است به هیچ

اول اینکه اگر آدم همان نخستین انسان باشد که خدا . اسطوره و افسانه بیشتر شبیه است بر روي راروي زمین آفریده است برحسب معلومات امروزي تاریخ پیدایش انسان

المعارف ةریدا(اند لیون سال پیش تا نیم میلیون سال پیش حدس زدهزمین از یک میدر حالی که برحسب تورات فاصلۀ میان خلقت آدم تا نوح ). 271 ص 1 ج مصاحب

سال طول کشیده که 892 سال است و از والدت نوح تا والدت ابراهیم هم 1056سبات علماي کتاب شود و چنانکه قبال هم ذکر شد بر حسب محا سال می1948جمعا

م بوده است پس آفرینش حضرت آدم با . ق1996مقدس والدت حضرت ابراهیم در سال از میالد 2005 سال پیش از میالد مسیح بوده است و امسال که 3944این حساب

سال پیش 5949در ) حضرت آدم(ه یرد باید گفت که آفرینش انسان اولگذ مسیح میکشف االیات کتاب حضرت ابراهیم را من از کتاب تاریخ والدت .واقع شده است

نقل (Young's Analytical Concordance to the Bible) تألیف یانگمقدسدانند که از سال خلقت آدم م می. ق3761ام ولی در تقویم یهود مبدأ را سال کرده

ا سال ت2005گویند که با افزودن حساب شده است و اصطالحا به آن سال هبوط می

195

مسیحیت و اسالم

196

و چنانکه قبال ) 659 ج ا ص العارف مصاحبةدایر. (شود سال می5766امروز جمعا . م ذکر کرده است. ق4004 خلقت آدم را در )13ص(گفته شدکشف االیات مذکور

فاصلۀ هبوط آدم تا طوفان را از روي تورات الباقیۀ ابوریحان بیرونیدر آثار 1307 سال و از روي تورات سامري 2242 تورات سبعینی سال و از روي1656عبري

و فاصلۀ میان طوفان و اسکندر را برحسب ) چاپ اذکائی27ص (سال نوشته است و چون ) 29همان ص ( سال دانسته است 2938 و برحسب سبعینی 1792تورات عبري

پس شود م شروع می. ق312منظور از تاریخ اسکندر همان تاریخ سلوکی است که از ) 2005 +312 +1792 +1656(فاصلۀ میان هبوط آدم برحسب تورات عبري تا امروز

در غیاث اللغات .( سال اختالف داردیککه با رقم فوق فقط شود سال می5765 لادمعق است .ه 1242که همه تا سال هاي دیگري نقل شده است تاریخ142 -143 ص 2ج

شد سالهاي که قبال منتشر می هاي نجومی تقویم در) هجري شمسی1205یعنی تا سال 1426 هجري شمسی مطابق 1384نوشتند سال شد مثال می هبوط آدم نیز ذکر می

وجه اما دعوا به اینجا به هیچ. از هبوط آدم5765 میالدي و 2005هجري قمري و ختم نمی شود، زیرا که در اعداد مربوط به سنوات زندگی ذریۀ آدم تا طوفان نوح

مثال فاصلۀ میان خلقت . هاي مختلف تورات اختالف عظیمی وجود دارد بین نسخه سال و برحسب تورات 1656آدم تا طوفان نوح برحسب تورات عبري ماسوره اي

ولی ، سال است چنانکه گفته شد1307 سال و برحسب تورات سامري 2242سبعینی را صحیح 2256خود عدد در تاریخ ) میالدي100متوفی (یوسفوس مورخ یهودي

والدت باز زمان بین طوفان نوح تا و. داندکه با عدد تورات سبعینی نزدیک است می و سال1072 سال و برحسب سبعینی292حضرت ابراهیم برحسب تورات عبري

سال نوشته 993 سال است و یوسفوس این مدت را 942برحسب تورات سامریان .تورات را حدس بزنید هاي سایراختالفات نسخهتوانید می از همین اختالفات.است

). 227 -8انیس االعالم صص و148 -9 صص الحق اظهار :نک(آمده که برحسب عقیدة یهود موسی بیست و ) 150ص (گنجینۀ تلمودضمنا در

م . ق1571 در کشف االیات کتاب مقدس یانگحسب ششمین نسل آدم است که بر 1821متوفی (یعنی بین حضرت ابراهیم . م وفات کرده است. ق1451متولد شده و در

. و موسی شش نسل فاصله است) م.ق

41

در قرآن نسب نامه و شجره نامه نیست

شود که دیدیم که تورات با یک نسب نامه یا شجره نامۀ جعلی مفصلی آغاز میگردد و به پیدایش یعقوب و پسرانش یعنی بنی از خلقت جهان و آدم ابوالبشر آغاز می

روند میشود، که آنها به همراه پدرشان یعقوب به مصر نزد یوسف اسرائیل منتهی می سال به هدایت حضرت موسی از مصر به صحراي سینا 215و اعقاب آنها بعد از

روند و سرانجام می) فلسطین(کنند که از آنجا در زمان یوشع به کنعان مهاجرت میاز او به پسرش شود که بعد دولت و سلطنت متحد اسرائیل به پادشاهی داود تشکیل می

شود و دو سلطنت یکی ز سلیمان این دولت تجزیه میرسد و بعد ا سلیمان به ارث میدر شمال به نام اسرائیل به پایتختی طبریه ویکی در جنوب به نام یهودیه به پایتختی

شود که سرانجام هر دو سلطنت به دست آشوریان و بابلیان اورشلیم تشکیل میشی دوباره آنها آیند تا کورش پادشاه هخامن شوند و یهود به اسارت در می منقرض میکند تا به فلسطین بازگردند و معبد بیت المقدس را دوباره دهد و آزاد می را نجات می

اي نیمه تاریخی آمیخته با اساطیر تا آخر ها و شجره نامۀ نیمه افسانه این داستان. بسازند زیرا که هیچ سند و مدرکی،زمان سلیمان از نظر تاریخی مبهم و غیر قابل اثبات استاما اناجیل هم دست کمی از . بجز تورات و کتب عهد عتیق از آنها سخن نگفته است

اي از عیسی ذکر شده است در دو انجیل متی و لوقا هر کدام شجره نامه. تورات ندارندکدام قابل اثبات از نظر تاریخی نیستند و که با هم از زمین تا آسمان فرق دارند و هیچ

ت که بعضی از علماي جدید مغرب زمین اصال منکر وجود تناقض آنها به حدي اسدر دو انجیل دیگر یعنی مرقس و یوحنا اثري از این شجره . اند حضرت عیسی شده

. هاي قالبی نیست نامهاي وجود اما در قرآن برخالف تورات و انجیل هیچ نسب نامه و شجره نامه

اي براي حضرت رسول ذکر ه نامهها مثل سیرة ابن اسحاق شجر کتاب در برخی .ندارد

197

مسیحیت و اسالم

198

30شمارد که شامل بر می) ع(شده است که نام پدران و اجداد او را تاحضرت ابراهیم از این شجره نامه اثري در قرآن نیست که اگر بود ارزش قرآن از آسمان . شود نسل می

نسب نامۀ حضرت محمد در . کرد آمد و در معجزیت آن خلل وارد می به زمین میمحمد بن عبداهللا بن عبدالمطلب بن هاشم بن عبد : بهاي مذکور بدین ترتیب استکتا

تا اسماعیل بن ابراهیم و ظاهرا علماي نسابه شاید مقداري از این نسب نامه را ... مناف . اند تا به ابراهیم و نوح و آدم برسانند و این مقدار را از یهود گرفته اند جعل کرده

شد بی شک امۀ پیامبر به صورت فوق در قرآن نوشته میدر هر حال اگر نسب نشد آن را کالم خدا آمد و دیگر نمی رفت و از آسمان به زمین می ارزش آن از بین می

زیرا . بخصوص که حتما در صحت این نسب نامه ممکن بود کسانی شک کنند. نامیداگر هر نسلی را نسل اسم برده اند که 30که از حضرت محمد تا حضرت ابراهیم را

سال حساب کنیم فاصلۀ میالد رسول اکرم تا وفات حضرت ابراهیم 50 کثرحداسالگی هجرت فرموده 53رسد که باتوجه به اینکه پیامبر در سال می1500حداکثر به

سال از زمان فوت حضرت ابراهیم2939 سال شمسی است 1386پس امسال که ،استل کمتر از زمان الزم است و لذا اگر هم مقداري از گذرد که نزدیک به نهصد سا می

این نسب نامه درست باشد ظاهرا مقداري از آن حذف شده و یا فراموش شده است و کرده اند و علماي انساب هم مثل نقل ن) ص(البته این نسب نامه را از خود پیامبر

پشت درست است و از آن 21اند که نسب پیامبر تا عدنان یعنی تا حزم تأیید کرده ابن تألیف ابن حزم اندلسی متوفی نساب العربا ةجمهر: نک(پس اعتمادي بر آن نیست

به تصحیح 17 و حاشیۀ صفحه اول سیرة ابن اسحاق یعنی ص 17 -9ق صص . ه456 ). 4 تالیف ابن درید صاالشتقاق و نیز کتاب المزیديفرید

آیا این هم معجزة قرآن نیست که نه مثل تورات ازشجره نامۀ نوح آغاز کرده باشد و نه مثل اناجیل از شجره نامۀ قالبی عیسی، که اصال با ادعاي مسیحیان تناقض

و ابراهیم افتخار کند زیرا که اگر عیسی خداست چرا باید به نسبت خود به داود ،دارددر حقیقت اگر عیسی براستی . و اصرار داشته باشد که نسبت خود را به آنها برساند

. خدا بود باید داود و ابراهیم افتخار کنند که خود را به او منتسب نمایند نه بالعکسنشده است و خود او هم به قولی ) ص(در قرآن اصال ذکري از نسب پیامبر

مگر به ایمان و در قرآن ، هیچ فخري سید قرشی بر غالم حبشی نداردفرموده است که از حیات - یعنی فخر ورزیدن به حسب و نسب و مال و ثروت و امثال آنها-تفاخر

در قرآن نسب نامه و شجره نامه نیست

199

بدانید که زندگی «: چنانکه فرماید،دنیوي دانسته شده است که جایی در آخرت نداردش و تفاخر میان خودتان و بازیچه است و سرگرمی و آرای) فرودین و پست(دنیا

جز کاالي ) فرودین(و زندگی دنیا ... مسابقه گذاشتن در افزودن بر اموال و اوالد که مالك ) 49( سورة حجرات 13 آیه :نک و نیز20: 57سورة حدید . (»فریب نیست

در این آیۀ شریفه انواع لذتهاي دنیوي ).فضیلت را تقوي دانسته است نه حسب و نسبسازد، لهو براي اطفاي غریزه لعب غریزه جنسی را برآورده می. ه شده استبر شمرد

سرگرمی، زینت در مورد غریزة زیبایی شناسی، تفاخر براي برآوردن غریزة جاه طلبی و خود خواهی و خود بزرگ بینی، و تکاثر در اموال مربوط است به غریزة مال پرستی

خواست آن را خیال خود می همان چیزي که کارل مارکس به -و حس تملک تکاثر در اوالد راجع است به عشق به فرزند و تمایلی که انسان به -سرکوب کند

همان چیزي که -جاودانه شدن نام و عنوان خود از طریق فرزند و ادامۀ نسل داردزدند که تو ابتري و بچه نداري که نازیدند و بر پیامبر طعنه می مشرکان مکه بدان می

را بعد از تو حفظ کند و خدا در جواب آنها سورة کوثر را فرستاد که مژده نامت و2: 12سفر پیدایش : قس(است ) س(تکثیر نسل پیامبر از طریق حضرت فاطمه

یعنی عقبه و ،و در آن وعید به طعنه زننده است که او خود ابتر خواهد بود) 16 : 13فرماید که چون نفخۀ می) 101: 23(نون و در سورة مؤم. دنباله اي نخواهد داشت

دیگر هیچ نسبتی بین اشخاص باقی نخواهد بود ،صور دمیده شود و قیامت بر پا گرددو همه نسبت به یکدیگر بیگانه خواهند شد و کافران ومشرکان همه دشمن یکدیگر

از گریزد و پسر کند که در قیامت پدر از پسر می شوند و در جاي دیگر تصریح می می ).36 تا 34: 80سورة عبس (پدر و مادر و برادر از برادر و همسر از همسر

خورد که اگر کسی شرافت پس شجره نامه و نسب نامه به درد این جهان می اما شایستگی اصلی به اعمال حسنه ،حسب و نسب داشته باشد بدان فخر بفروشد

این جهت بسیار معقول خورد از بستگی دارد و همان در قیامت به درد شخص می .است که در قرآن به حسب و نسب اشخاص تکیه نشده است

42

اسالم دین التقاطی نیست

در اینجا یک نکتۀ مهم را بار دیگر باید یادآوري کنم و آن این است که مثل کشیش فیندرکه -خاورشناسان، یهودیان ومسیحیان که قصد مبارزه با اسالم دارند

کنند هر تکه از گفته ها، سعی می-کتاب میزان الحق را در رد اسالم نوشته استاي و گروهی منسوب کنند و اگر نام هاي مسلمانان و قرآن را به فرقه شتهعقاید و نوگویند اما نمی،شود ها را جمع کنیم خود یک کتاب فرقه شناسی جالبی می این فرقه

قرن پیش که 14که حضرت محمد، که مردي امی و درس نخوانده بود، در عربستان لب زندگی نیمه بدوي داشتند چگونه و شد و اغ به ندرت آدم با سواد در آن پیدا می

کی با این همه مذاهب و فرقه ها آشنا شده بود که توانسته بود عقاید رنگارنگ و ضد و نقیض آنها را بشنود و از میان آنها فقط عقاید و مطالبی را برگزیند که براي ساختن

(System)یک عقیدة توحیدي خالص و سخت گیرانه مناسب باشد و در یک نظام منسجم و یکدست آنها را بریزد و چنین دینی فراهم کندکه همۀ اجزاء آن با هم سازگار باشد وتناقض و تضاد نداشته باشد و از تمام خرافات یهود و نصارا دور باشد و کلیۀ مطالب ضعیف و نادرست و متناقض تورات و انجیل را دور بریزد و درعقیدة

کار حتی امروز با این همه پیشرفت علم و این خود داخل نکند؟ من گمان نکنم اینهمه کتاب و کتابخانه و اینترنت و ماهواره حتی براي دانشمندترین رجال و اساتید

حتی اگر همۀ . هاي لندن، کمبریج، آکسفورد، پاریس، رم و برلن ممکن باشد دانشگاهو ) نظام مند (آنها با هم اجتماع کنند و بخواهند دینی اختراع کنند که سیستماتیک

در عین حال بدیع و نو باشد نخواهند منظم باشد و با ادیان موجود متفاوت باشد وآیا این یک معجزة دیگر قرآن نیست؟ از کجا حضرت محمد با . توانست چنین کنند

ها، یهود، علماي ، سامري)یعقوبیان (ها، یعاقبه نسطوري: هاي گوناگون این همه فرقهها، هاي اپوکریفا و پنهانی، صابیان، مجوس، ارفئوسی اي کتابتلمود، علماي دار

گوید اعتقاد آنها این بود که برتراند راسل میDoceticsمانویان، وهمیون یعنی فرقۀ

201

مسیحیت و اسالم

202

که آنکه به دار کشیده شد وهم و شبح عیسی بود که یهود با دار زدن او شادي گوید کرد و می و تماشا میکردند در حالی که خود عیسی در کنار ایستاده بود می

326ص (اسالم عقیدة خود را دربارة مصلوب نشدن مسیح از این فرقه گرفته است ، و نیز با دارندگان تورات سبعینی به یونانی، دارندگان ترگوم به )تاریخ فلسفۀ غرب

مرقیون و غیره آشنا شده بود که حتی بزرگترین دانشمندان و با عقایدزبان آرامیهاي آنها را ها و نوشته هاي اروپایی امروز نمی توانند همۀ آنها را یا کتاب دانشگاه

پیدا کنند؟ و چگونه این همه فرقه ها فقط در مکه جمع شده بودند و در جاي دیگري اثري از آنها نبوده است و نیست؟ و اگر بگویند پیغمبر این عقاید را از یک نفر

شود چون و فرقه ها آشنا بوده است کار بدتر میآموخته بود که او با این همه مذاهباین شخص که بوده است و نام او چیست و چگونه با این همه مذاهب و فرقه ها آشنا

شده بود؟ نمی اندازند و از خود آور است که این مخالفین فکر خود را به کار شگفت

ر متعارف در کجا هاي غی پرسند که حضرت محمد با این افکار و عقاید و داستان نمیاگر قبل از بعثت آن حضرت بوده است چرا فقط حضرت . و چه موقع آشنا شده است

اند و به هیچکس دیگر در مکه و یا در تمام محمد را براي این تعلیمات انتخاب کردهعربستان آنها را نیاموخته اند و چرا فقط افکار و عقاید غیر متعارف را آموخته اند و

ند؟ و چرا آن حضرت فقط ا ت و انجیل را چرا به او نیاموختهافی توراداستانهاي خراین گونه عقاید را پذیرفته و از عقاید مرسوم و متداول یهود و نصارا که در تورات و

ها و عقاید ایرانیان زردشتی و انجیل آمده است هیچ نگرفته است و چرا از داستانرایج بود چیزي نیاموخته و نگرفته است هایی از عربستان مانوي و غیره که در بخش

ثدر حالی که ابن هشام در سیرة خود نقل کرده که شخصی به نام نضربن حارهاي ایرانی چون رستم و اسفندیار را نشست و داستان آمد به جاي پیغمبر می می

هاي من جالب تر نیست؟ بعد از گفت آیا داستان کرد و به مشرکان می تعریف می دوست و دشمن مواظب آن حضرت بودند و امکان آنکه کسی به آن بعثت هم که

.حضرت تلقین کند یا بیاموزد وجود نداشتمی بینید که این دشمنان اسالم به جاي آنکه قرآن را بخوانند ودر آن تدبر کنند و با تورات و انجیل و اوستا و وداها و سایر کتب مذهبی و دینی مقایسه کنند تمام

ها و مأخذهاي موهوم براي عقاید گذاشته اند بر ایراد گرفتن و دنبال منبعهمت خود را

اسالم دین التقاطی نیست

203

پیامبر گشتن، منابعی که نمی توانند حتی وجود آنها را اثبات کنند و این است که همه . ناکام و بدبخت مانده اند و در گمراهی و بغض و کینه نسبت به اسالم جان سپرده اند

43

نداستان نوح در قرآ

در . داستان نوح در قرآن با آنچه در تورات آمده است بکلی متفاوت استهاي آنها با هم بسیار حقیقت وجه اشتراك این دو فقط در نام نوح است وگرنه قصه

در هر حال تورات قصه نوح را . فرق دارد، گرچه در بعضی موارد شباهت دارند آدم در زمان نوح همه نابود شدند و نوح و سه پسرش ماندند آورده تا بگوید اوالد

اند که ثیکی سام که پدر عبرانیان و بنی اسرائیل است و دو پسر دیگر حام و یافپیدایش (بنی اسرائیل اندیا زیردستان بردگان آنها از فرزندان آنها یعنی نژادهاي منشعب

اما در . )ل کتاب اول تواریخ ایام آن و باب او11 و 10 و تمام باب هاي 27 و26 : 9قرآن نسب نوح مثل تورات به آن دقیقی و با تعداد محدودي نسل نیامده است و در

توان گفت که آدم و نوح در قرآن هیچ رابطه اي ندارند جز آنکه نوح از حقیقت می کمتر همانطور که مثال من و شما از ذریۀ آدم هستیم، نه بیشتر و نه. آدم است ذریۀ

).58: 19 و مریم 34 و 33: 3آل عمران : نک(طبق تورات ( سال بعد از خلقت آدم 1056بنابراین الزم نیست که تولد نوح را

بدانیم و ) طبق تورات سامري( سال 707یا ) طبق تورات سبعینی( سال 1642یا ) عبري بعد از 1656 در یعنی مثال. (ها به حساب آوریم سال بعد از این تاریخ600طوفان را

در قرآن تاریخ و سنوات عمر پیامبران و ). خلقت آدم طبق تورات عبري ماسوره ايالبته بجز عمر نوح که بعدا توضیح داده (اشخاص دیگر به هیچوجه ذکر نشده است

). خواهد شدتوان فرض کرد که مثال خدا آدم را در حدود یک میلیون سال پیش بنابراین می

سپس گروهی از نسل او در محلی به احتمال زیاد در . یا کمتر آفریدیا بیشتر زندگی - بین شامات و بین النهرین و شاید در کنار دجله یا فرات-خاورمیانه

کردند که بتدریج شهرنشین و متمدن و داراي ثروت و قدرت شدند و این ممکن می مردم در اثر ثروت و این. است مثال حدود ده هزار سال پیش یا دیرتر بوده باشد

205

مسیحیت و اسالم

206

). 23: 71نوح (قدرت یاغی و سرکش و بت پرست شدند و حداقل پنج بت داشتند اما آنها به مال و فرزند و . در این موقع خدا نوح را برآنها فرستاد تا آنها را هدایت کند

درست مثل کفار قریش و منافقان زمان حضرت ) 21: 71نوح (قوت خود نازیدند که که فرشته نیستی گفتند تو و نوح را قبول نداشتند و می) 11: 48تح ف: نک(رسول

خدا بر ما مأمور کرده باشد و دیگر آنکه این گروه اندکی که به تو ایمان آورده اند از اول اینها را از خود بران بعد بیا با ما ،سفلگان و فرومایگان هستند و فقیر و بیچاره اند

پرسیم به هستی و از جانب خدایی باید هرچه ما از غیب میسخن بگو و اگر تو پیغمبرو ) 121 تا 105: 26 و شعراء 31 تا 23: 23 و مؤمنون 49 تا 25: 11هود (ما خبر دهی

و به ) 116: 26شعراء (خواستند نوح را سنگسار کنند ورزیدند و می کبار میتآنها اسگفت انگشتان خود را در یدادند و موقعی که او سخن م حرفهاي نوح گوش نمی

کشیدند تا حرف او را نشنوند گذاشتند و لباس خود را بر سرشان می گوش خود میو او ) 9 : 54 و قمر 25: 23مؤمنون (خواندند و نوح را دیوانه می) 7: 71سورة نوح (

ها را رایگان گفت من این موعظه وگرچه نوح می) 38: 11هود (کردند را مسخره میدادند خواهم آنها به جهالت خود ادامه می دهم و از شما براي آن مزدي نمی میانجام

عنکبوت(ماند سال در میان قوم خود950و نوح ) 109: 26 و شعرا 29: 11هود (تواند تمام عمر نوح را برساند چنانکه در تورات ذکر شده که این مدت می) 14: 29

ت از این جهت موافق هستند، اما بعضی مفسران است و در این صورت قرآن و تورا سال هم بعد از آن زندگی کرده است یعنی 60 سال قبل از آن و 40گفته اند که نوح

از و اند اند که البد از یهودیان اخذ کرده سال حساب کرده1050عمر نوح را طبیعی منکر البته امروزه عمري بدین درازي دیده نمی شود و علماي . اسرائیلیات است

گویند که این عمر دراز هم آیه ومعجزه اي چنین عمري هستند، اما مفسران قرآن می مثل تولد عیسی بدون پدر یا بیرون آوردن ناقۀ صالح از کوه و امثال ،الهی بوده است

تر از امروز بوده است و اینکه در تورات و شاید در آن زمان عمرها بسیار طوالنی. آنها سال است شاید نشانه اي 900عمر آدم و شیث و انوش و قینان وغیره باالتر از بینیم می

از این عمرهاي دراز اولیه بوده است و ظاهرا هنوز اسکلتی از زیر خاك یا در غارها ولی احتماال بعدا پیدا خواهد ،پیدا نشده است که نشانه اي از این طول عمر داشته باشد

بعد از اینکه واقعۀ طوفان نوح و غرق اشخاص را شرح داده زیرا که قرآن مکررا،شداست تصریح کرده که بازماندگان طوفان آیه اي خواهند بود براي آیندگان، چنانکه

داستان نوح در قرآن

207

هاي اند، و در نوشته کرده بازماندگان قوم نوح این آیه را دیده و براي دیگران نقل اح پیدا شده در بین النهرین چنانکه در الو،کهن هم آثاري از آن باقی مانده است

گمش به تفصیل شرح داده شده است و در این داستان هم واقعۀ طوفان و داستان گیلعلی رغم تالش هاي بسیار که براي : می نویسد فرهنگ هارپردر .غرق آمده است

یافتن آثار باستانی از طوفانی عالم گیر به عمل آمده است تا کنون شواهدي دال بر این اما آثار طوفان هاي محلی در نقاط مختلف بین النهرین پیدا شده یافت نشده است،امر امکان دارد که آثار طوفان نوح در یکی از این نقاط مشخص سپ). 314ص (است . آیه بودن آن طبق قرآن براي مردم این روزگار هم روشن گرددشود و

خیرا در جهان دیده هایی بوده است که ا طوفان نوح شاید چیزي شبیه طوفانشود، مثل طوفان سونامی در جنوب شرقی آسیا و طوفان کاترینا در آمریکا و براي می

اند وقوع چنین کرده زندگی می) مدیترانه یا خلیج فارس(قوم نوح که در کنار دریا کرده ا ند لذا طوفانی کامال ممکن بوده است و چون قوم نوح در دره اي زندگی می

ة معدود آب سراسر ز مین آنها را گرفته بوده است و حضرت نوح با خانواده اش و عدو در تورات به » جودي«مؤمنانش با کشتی به محل دیگري رفته اند که در قرآن به نام

). 44: 11 و قرآن سورة هود 4 : 8پیدایش (نامیده شده است ) آرارات(نام اراراط را چنین برمی آید که نوح نخستین ظاه) 23( سورة مؤمنون 24ضمنا از آیۀ

پیامبري بوده است که بعد از آدم مبعوث شده بود، دیگر آنکه شاید اینکه بین این همه پیامبران و اشخاصی که نامشان در قرآن آمده است فقط سن نوح و عمر دراز او در قرآن ذکر شده است، یک دلیل دیگر هم داشته است و آن دلیل شرعی و قرآنی است

، امام دوازدهم، که طول عمر او هم باعث فتنه و حرف )جع(بر وجود حضرت مهدي ها که و سخن شده است و این تصریح قرآن به عمر دراز نوح حداقل براي مسلمان

ر تأییدي باشد بر صحت اعتقاد شیعه در مورد حضرت هقرآن را قبول دارند می تواند م .) 144 : 37صافات : نیز قس(مهدي

) 42ص (هایی از قصص قرآن درسوسی رضا مهاجر پاکستانی در علی م بلکه مدت بقاي شریعت اوست تا ، خود حضرت نوح نیست عمر، سال950گوید می

متولد شده و نوح . م. ق1996زمان حضرت ابراهیم که طبق سنت یهود و تورات در اما حقیر معتقد است . ود سال میش952تولد یافته است که فاصلۀ آنها . م. ق2948در هاي بسیار است ، مثال سی چهل سال یا بیشتر چنانکه در به معناي سال» الف سنه « که

مسیحیت و اسالم

208

یعنی ،نیز می فرماید یهود آرزو می کنند که هزار سال عمر کنند ) 96 : 2(سورة بقره ال بزي یعنی هزار سدر فارسی قدیم هم می گفتند هزار سال . عمر دراز داشته باشند

21 شمارة نامۀ فرهنگستان: نک.(زندگی کن که کنایه از آن است که عمرت دراز باداما خمسین عام همان پنجاه سالی بوده است که حضرت نوح پیش از )131 – 3صص

به تفاوت .(رسالت و بعد از طوفان دور از این قوم که غرق شدند زندگی کرده بود ) سنه و عام توجه شودسفر ( است که فرق قرآن و تورات در این است که در تورات باري منظور اینمی خواسته است نسب نامه و شجره نامۀ نوح را ذکر کند و نسب ) پیدایش، باب پنجم نسل 9در نظر نویسندة این بخش از تورات فاصلۀ نوح تا آدم فقط . او را به آدم برساند نوح بن لمک بن متوشالح بن :توانسته است به اختصار چنین بنویسد بوده است که می

للئیل بن قینان بن انوش بن شیث بن آدم) یا اخنوخ(خنوخ ه ولی تورات . بن یاردبن منویس عمر و زندگی تک تک این افراد را شرح داده که چند سال بوده است و حتی

نویسد مثال می،نوشته است که در سال چندم از عمر خود این فرزند را آورده است یعنی بعداز ، سال بود که مرد912 سال بزیست و انوش را آورد و عمر شیث 105شیث

سال دیگر هم زنده ماند و تصریح کرده است که غیر از انوش پسران 807تولد انوش و به همین سیاق تمام این نه نفر را ) 7: 5پیدایش (و دختران دیگر هم آورده است

ات همین روش را تا زمان حضرت ابراهیم و البته بعد از آن هم تور. شرح داده استیعقوب و یوسف ادامه داده است و تواریخی که ذکر شد از روي همین محاسبات به

هاي مختلف تورات ها وروایت دست آمده است، که البته چنانکه ذکر شد در نسخه . هم فرق دارند همه با

م . ق1571 نوشته است که موسی درکشف االیات کتاب مقدسگفتیم که در سال به 40رفت و بعد از) نزد شعیب( سالگی از مصر به مدین 40متولد شده و در

سالگی در صحراي موآب 120 در 1451دستور خدا به مصر بازگشت و در سال سال و 40زندگی او و بسیاري از اشخاص دیگر در تورات بر محور (وفات یافت خروج مرنفتاح زمان یم که فرعون ، حال اگر در نظر بگیر)گردد هاي آن می مضرب

80 یعنی او بود که در دریا غرق شد این واقعه در ،بوده است) م. ق1202متوفی (م و فوت او در . ق1282 که بنابراین تولد موسی مطابق ،سالگی موسی رخ داده است

بوده ) م. ق1212متوفی (شود و اگر فرعون خروج رامسس دوم پیش ازمیالد می1162

داستان نوح در قرآن

209

ولی البد ،1451شود نه م می. ق1172م و وفاتش . ق1292است پس تولد موسی تا 1571د که این کشف االیات را به انگلیسی نوشته است اعدا(Young)آقاي یانگ

میالد را از روي محاسبات کتاب مقدس به دست آورده است و همچنین از قبل1451و البته همۀ اینها حدسیات . است تولد و وفات حضرت ابراهیم که در باال ذکر شد . است و هیچ مبناي تاریخی دقیق و قابل اعتمادي ندارد

ن مسلمان مانند مورخان ارخنکتۀ جالب در این میان این است که تقریبا تمام مومسیحی و یهودي وقایع مذکور در تورات را مانند وحی منزل پنداشته و عینا در کتب

اند و البته در جنب آنها تواریخ مجوس یعنی خود آنها را به عنوان تاریخ نقل کرده تألیفو سیرهم غرر اخبار ملوك الفرس و در شاهنامهزردشتیان را هم مانند آنچه در

اند که از آمده است در کتب خود نقل کرده) ق. هـ429متوفی (ابومنصور ثعالبی حال من از مستشرقان و کشیشان . تاریخ طبري تا ناسخ التواریخ به همین صورت است

پرسم وقتی این همه دانشمند مسلمان و مسیحی و یهودي ها و جهودان عنود می و پاپ ودگذرد با آن همه دانش و هوش خ م می قرن که از ظهور اسال14در طی این

اند و وقایع نتوانسته اند بفهمند که این وقایع مذکور در تورات غالبا افسانه و اسطورهحقیقی در البه الي آنها گم و نامشخص و مبهم است چه گونه است که مردي عرب

اگهان العرب میان قومی نیمه متمدن نة سال پیش در جزیر1400و درس نخوانده در گوید این معجزة من است و آن واقعا کند و می کتابی به اسم قرآن به دنیا ارائه می

آن هیچ اثري از این افسانه ها و کتابی است در نهایت فصاحت و بالغت و درهاي تورات و انجیل نیست و برعکس هر چه در آن است آموزش حکمت و اسطوره

. معرفت و دین و اخالق است قرن غالبا متوجه نشده اند که حکایات تورات تاریخ 14او در اینمؤمنان به اما خود پیامبر در قرآن که به او وحی شده است هیچ اشاره اي به این ،واقعی نیست

آیا این . پس این سخنان از او نیست بلکه از خداست،روایات مجعول نکرده است داشتند باز هم فریفتۀ یهود و معجزه نیست؟ چرا مورخان مسلمان که قرآن را در دست

اما خود حضرت محمد که به قول شما ،نصارا شدند و این افسانه ها را ثبت کردندعقایدش را از یهود و نصارا گرفته است هیچ از این مطالب را اخذ نکرده و مطالبی را

در همین داستان نوح را شما. بیان کرده است که با تورات از زمین تا آسمان فرق داردتورات و در قرآن بخوانید و با هم مقایسه کنید هیچیک از مطالبی که در قرآن راجع

مسیحیت و اسالم

210

به نوح گفته شده است در تورات نیست و تقریبا هیچیک از آنچه در تورات نوشته . شده است در قرآن نیامده است

گوید وقتی نوح از غرق شدن نجات یافت و کشتی اش به خشکی در تورات می چنان، خورد و مست کرد و بیهوش شد و الیعقل در خیمۀ خود افتادنشست شراب

دادند و که عورتش برهنه و نمایان شد و پسرانش عورت پدر را به هم نشان می تا 20: 9پیدایش . (خندیدند تا آنکه سام عصبانی شد و روي عورت پدر را پوشاند میچون نوح نبوده است در قرآن چرا این قصه خرافی ضد دینی که در شأن پیامبري ) 29

مورد که در قرآن نام نوح آمده است جز دعوت به توحید و 43نیامده است اما دراجتناب از گناه و رعایت حال مظلومان و صبر و تحمل بر آزار و مسخره کردن قوم

و حتی گفته شده است که زنش به او وفادار نمانده و . خود چیزي ذکر نشده است کرده است که هر دو غرق شدند و او مؤمنان به خود را که شامل پسرش نافرمانی

فرزندان صالحش هم بود از غرق نجات داد و از ذریۀ همین نجات یافتگان انبیاي . بزرگی چون ابراهیم و اسحق و یعقوب و اسماعیل و نیز بنی اسرائیل به وجود آمدند

که ) 58: 19 و مریم 26 : 57دید ، ح 77: 37، صافات 3: 17، اسراء 84: 6انعام (و توحید را به عالم انسانی نشان دادند و راه تقوي را بر . تاریخ بشر را دگرگون کردند

.جهانیان گشودندبینیم؟ نوح از روي آیا این است دین حق یا آنچه در تورات و انجیل می

جات بده و کند که خدایا این پسر مرا ن عطوفت پدري براي پسر نافرمانش دعا میفرماید این پسر تو نیست و از خانوادة تو بینیم خدا می جالب است که در قرآن می

هایی بودندکه به او ایمان آورده بودند، هر چند نیست، یعنی اهل وخانوادة نوح همان ، شعراء 27: 11هود . (دار بودنداکه آنها عدة کمی بودند و غالبا از مردم فقیر و ن

در کجاي تورات این مطالب عالی و آموزنده نوشته شده است؟ ). 111: 26در حقیقت قرآن خود تصریح کرده است که آنچه دربارة نوح در قرآن آمده

ولی خدا ،است همه از خبرهاي غیب بوده است که هیچکس جز خدا نمی دانستمطلب را و همین ) 49: 11هود (آنها را براي پیامبرش در قرآن آشکار کرده است

و ) 44: 3آل عمران (و کفالت زکریا براي مریم ) 102: 12 یوسف( دربارة یوسف یعنی در این موارد ،نیز گفته است) 26 و 13: 18کهف (در مورد قصۀ اصحاب کهف

داستان نوح در قرآن

211

کس تصریح کرده است که این مطالب از عالم غیب بر پیامبر نازل شده است و هیچ . دانسته است نها را نمیآ

گویند پیامبر این آنچه خاورشناسان، یهودیان مبغض و کشیشان مغرض میاگرمطالب را از یهودیان و مسیحیان و اقوام وملل دیگر گرفته است درست بود چرا هیچکس مدعی پیغمبر نشد؟ چرا هیچکس نیامد بگوید اي محمد، این چه دروغی

اینها را به تو یاد -شخص یا فالن -گویی که اینها از عالم غیب است مگر من است میول کنند که اینها از بپس سخن قرآن را باید ق. نداده بود؟ اما چنین اتفاقی نیفتاده است

اخبار غیبی بوده است و به همین دلیل آنها در تورات و انجیل و کتب عهدین یافت . نمی شوند

قوي و هاي سایر انبیاء در قرآن همه درس دین داري و ت داستان نوح و داستاناخالق است که هزار یک آن را در کل کتاب مقدس نمی توان یافت و به عکس

، بی ایمانی، خشونت و نسل کشیجز غالبا آنچه در تورات و عهد عتیق آمده است بی تقوایی، ترسویی و فرصت طلبی چیزي نیست و به ندرت به یک درس اخالقی یا

بنی اسرائیل کشی نسل و خشونت از درسی .توان دست یافت می آنها در دینی یا عرفانییعنی ( سفر پیدایش بخوانید که دینه یکی از دختران یعقوب به شکیم 34را در باب

رفت و یکی از مردم آنجا او را دید و به زور با او زنا کرد ) شهر نابلس در اردن فعلید در صورتی با اما پسران یعقوب گفتن،و بعد عاشق او شد و خواست با او ازدواج کند

او پذیرفت و چون همه ختنه شدند، . کنیم که تمام قبیلۀ تو ختنه شوند تو موافقت میپسران یعقوب بر آنها حمله بردند و برخالف قول خود تمام مردان شهر را کشتند و

آیا این است مجازت یک زناکار . شهر را غارت کردند و زنانشان را به اسارت بردند است؟ که بعد توبه کرده

ها اگر مجازات زناکاران در نظر یهود چنین سخت است چرا اکنون صهیونیستهاي متعدد ساخته اند و زنان و دختران در تمام شهرها و روستاهاي اسرائیل فاحشه خانه

؟تا درآمد کشور اسرائیل از این راه زیاد شود اند کرده یهودي بیچاره را در آنها مشغولها و یعنی اکثر فاحشه خانه،کنند هاي اروپایی و غربی دیگر میهمین کار را در کشور

خانه ها و کازینوها و مجالس عیش و طرب و دانس و رقص را ثروتمندان یهودي قمارشود مبانی ها که براي مجازت مجرمان بر پا می در قیامت یکی از میزان. کنند اداره می

ما در این صورت یهود که طبق تورات و مسل )28 : 45جاثیه : نک ( اعتقادي آنهاست

مسیحیت و اسالم

212

، تثنیه 10: 20الویان ،14: 20 خروج(دانند زنا را حرام و زناکار را محکوم به قتل میمجازات سختی خواهند داشت، سخت تر از بعضی اقوام وحشی ) 22: 22 و18: 5

.دانند افریقایی یا هندوها که زنا را حرام نمیمجنس بازي در کشورهاي غربی و مقلدان از عجائب این روزگار رواج ه

آنهاست و این را از لوازم آزادي و لیبرالیسم می دانند و به کشورهاي مسلمان که این . نمایند کنند که چرا آزادي را رعایت نمی کار را حرام و زشت می دانند اعتراض می

16 و 13: 20 ، 23 و 22 : 18الویان (در حالی که لواط و هم جنس بازي در تورات و رساله اول قرنتیان27 و 26 : 1رومیان (و در عهد جدید ) 21 : 27 ، 17 : 23و تثنیه

حرام دانسته شده است و قصۀ قوم لوط که در شهر سدوم مرتکب این عمل ) 9 : 6زشت می شدند و خدا دو فرشته را فرستاد تا آن شهر را هالك کنند در تورات

تر این است که مفسران امروزي تورات ه است و عجیبآمد) پیدایش باب نوزدهم(این مجازات را نه به جهت عمل لواط مردم سدوم دانسته اند بلکه به علت آن می دانند

فرهنگ (که مردم سدوم می خواستند فرشتگان پناه آورده به لوط را بی سیرت کنند برخی کلسیاها و از همه عجیب تر این است که ). ذیل همجنس بازي402هارپر ص

آورند همانند ازدواج زن و مرد و می در امریکا همجنس بازان را به عقد خود در می .گویند بگذار راه کلیسا براي همه باز باشد حتی براي همجنس بازان

بلکه ،ضمنا توجه داشته باشید که قرآن یکجا و در یک زمان نازل نشده است نازل شده است و ) مکه ومدینه و غیره(لف سال خرده خرده و در جاهاي مخت23طی

در این صورت . هر آیه یا سوره در شرایطی متفاوت با شرایط دیگري نازل شده استاگر قرآن ساخته و پرداختۀ انسان بود و از جانب خدا نبود باید در مطالب آن اختالف

ۀ او آمده است بار نام نوح و قص43اما مثال در قرآن ) 82: 4نساء (بسیار دیده شود ولی همه با هم سازگار، ،که هر قسمت آن مربوط به زمانی جدا از زمان دیگر استآیا این معجزه نیست؟ این . موافق و یکسان است و کوچکترین اختالفی با هم ندارند

را با اسفار خمسه و اناجیل اربعه مقایسه کنید که پر از اختالف و تناقض است تا .ددر روشن گرحقیقت بهت

44

معجزة قرآن در مورد نوح و طوفان

چنانکه گفتیم شرح قصۀ طوفان نوح در قرآن و تورات اختالف بسیار با هم کرة زمین را فرا گرفته دارند و از آن جمله این است که طبق تورات طوفان سراسر

. گوید که قوم نوح دچار طوفان شدند اما در قرآن چنین مطلبی نیست و فقط می،استدر تورات در سفر پیدایش از ابتداي باب ششم تا آخر باب دهم قصۀ نوح و

گویند که این قسمت طوفان آمده است و علماي تفسیرتورات و محققان غربی می ،اند اي با هم تلفیق شده ازتورات از دو منبع مختلف گرفته شده است که به طور ناشیانه

یکی را منبع حاخامی . ی از منبع دیگریعنی بعضی آیات آن از یک منبع است و بعضاي نامند که در حدود قرن ششم قبل از میالد نوشته شده است و یکی را منبع یهوه می

. که قدیمتر است و متعلق به قرن دهم قبل از میالد استاي نام خدا به صورت یهوه ذکر شده است که در ترجمۀ فارسی در منبع یهوه

آورده اند و در منبع حاخامی نام خدا الوهیم ) Lordی و به انگلیس(آن را خداوند اینها هیچکدام نوشتۀ حضرت موسی نبوده ). Godدر فارسی خدا ودر انگلیسی (است اند و در تورات داخل سال بعد از آن حضرت نوشته شده1000 تا 500بلکه بین ، است

حین اسارت و بعد از در حقیقت آنها را یهودیان یعنی ملاهاي یهودي در . اند گردیدهاجداد که از هاي ملل دیگر که شنیده بودند و بعضی حکایات اسارت از روي افسانه

. هاي تورات درآورده اند خود به خاطر سپرده بودند به هم بافته اند و به صورت قصهتورات عالوه بر دو منبع مذکور از دو منبع دیگر هم تلفیق شده است که آنها هم

یکی منبع الوهیمی است که ، ربطی به تورات حضرت موسی نداشته اندجدید بودند و اما سبک آن دو با هم فرق دارد ،مانند منبع حاخامی در آن نام خدا الوهیم آمده است

که (گویند این منبع متعلق به قرن هشتم قبل از میالد است و دیگر منبع تثنیه اي و میاین چهار منبع . م نوشته شده است. ق622ال و آن در س) سفر تثنیه متعلق به آن استبا عالمت (، الوهیمی )م. ق10 متعلق به قرن Jبا عالمت (اي که به ترتیب آنها را یهوه

213

مسیحیت و اسالم

214

E با عالمت (، تثنیه اي )م. ق8 متعلق به قرنD یعنی (و حاخامی ) م. ق7 متعلق به قرنPriestly با عالمت P اند و اسفار تلفیق شدهنامند با هم می) م. ق6 متعلق به قرن

که معلوم است هیچکدام به زمان حضرت موسی اند و چنان خمسه را از آنها ساختهمربوط نمی شود و هر کدام سبک نوشتۀ خاصی ) زیسته است م می. ق15که در قرن (

البته غیر از این چهار . دارند و اصطالحات و لغات مخصوص در آنها به کار رفته استبع دیگري هم در نوشتن تورات مورد استفاده بوده است که نام آنها در منبع عمده منا

که در سفر ) یعنی یهوه (هاي خداوند جنگخود تورات ذکر شده است، مثل کتاب و ) 13: 10( که در صحیفۀ یوشع (Jasher) و نیز کتاب یاشر آمده) 14: 21(اعداد

) 13و 12: 8(کتاب اول پادشاهان آمده و احتماال در)18: 1(ل یموئ س دومنیزدرکتاباین ترجمۀ سبعینیدر فقط این نامکه (دها خوانده شده است ورتاب سک هم به نام

: نک( و این کتاب حاوي سرودهاي حماسی و پهلوانی بوده است)شود دیده میکتاب . ) 227 تا 225 و قاموس کتاب مقدس صص 986 تا 983فرهنگ هارپر صص

چون زمین به ) تلفیق شده استP و Jکه از دو منبع (یش باري طبق سفر پیدالذا خدا تصمیم گرفت که تمام ) 11: 6پیدایش (نظر خدا فاسد و پر از ظلم شده بود

و به نوح دستور داد که یک ) 7: 6 و نیز 13: 6(بشر را با زمین یکجا هالك کند ذراع و 50ض آن ذراع و عر300هایی در آن و طول کشتی کشتی بسازد با اطاق

شتی به حساب سانتی متر بگیریم اندازة ک30 را اگر ذراع. ذراع بود30ارتفاع آن در مورد ساختمان معبد ( ذراع را فرهنگ هارپردر . شود متر می90×15×9امروز شود و سانتی متر می53د داند که به حساب متري حدو اینچ می9/20معادل ) سلیمان

این بر . شود متر می160×5/26×16در این صورت طول و عرض کشتی حدود ولی محاسبۀ ) فرهنگ هارپر 1022ص ( است (royal cubit)حسب ذراع سلطنتی

. فوق برحسب ذراع معمولی است سام و حام و یافث و زنان آنها سوار در این کشتی نوح و زنش و سه پسرش

شدند به اضافه یک جفت از هر حیوانی نر و ماده از پرنده و بهایم و حشرات وغیره با شود و در ابتداي باب هفتم نظر خدا عوض می). تا آخر باب14: 6(آذوقۀ کامل

گوید از بهایم پاك، یعنی حیوانات حالل گوشت وطیب و طاهر از هرکدام هفت میدو زوج نر و ماده به کشتی بیاور ) مثل سگ و خوك(زوج نر و ماده و از بهایم ناپاك

گوید که من بعد از و سپس می) ببینید کشتی فوق جاي این همه حیوان را دارد یا نه؟(

معجزة قرآن در مورد نوح و طوفان

215

کنم بارم و هر موجودي را از روي زمین محو می شبانه روز باران می40هفت روز زوج همان دو زوج را به کشتی 7خدا پشیمان شده و به جاي دوباره ). 12: 7 و 4: 7(

شبانه روز باران که کشتی در آن 40بعد از ). 15: 7 و 8: 7(اجازة ورود داده است هاي بلند زیر آسمان از آب مستور شد یعنی در رفت تمام کوه هنگام روي آب می

ز کوه هیمالیا و قلۀ اورست مثال ا( ذراع هم باالتر رفت 15بلکه ) 19: 7(آب غرق شد و تمام موجوداتی که بر ) متر ارتفاع آب شد5/8888 متر باالتر رفت یعنی 5/4هم

کردند از پرندگان و بهایم وحیوانات و حشرات و تمام آدمیان مردند زمین حرکت می در و فقط نوح و آنچه همراه او) پرنده ها البد نمی توانستند از ارتفاع آب باالتر بپرند(

). 24 تا 21: 7(کشتی بود باقی ماند روز طول کشید تا آب کم شد و کبوتري را150گوید و در باب هشتم می

نوح به خارج کشتی فرستاد و بعد از سه بار امتحان معلوم شد که زمین خشک شده شبانه روز 40که ) 17 و 13 ، 4 : 7پیدایش ( تورات می گویدخالصه آنکه. است روز هم آب بر روي زمین باقی 150) 4 : 8 و 24 : 7(بارید و سپس می گویدمی باران

این قصه به عقل درست . بقیۀ داستان را خودتان از تورات بخوانید. بود تا فروکش کردهاي زمین را گویند که سیلی بدان بزرگی که تمام کوه آید و زمین شناسان می در نمی

و این همه آب که بر روي ربع مسکون زمین بپوشاند غیر ممکن است که آمده باشدیعنی بر روي خشکی بیاید اوال از کجا آمده است و ثانیا بعدا کجا رفته است که اگر

یعنی ارتفاع دریاها . رساند ها برود سطح آنها را به دو برابر یا بیشتر می به اقیانوس که در این صورت این آید و معلوم نیست حداقل سه هزار متر باالتر از سطح فعلی می

اي از جانب حال اگر هم فرض کنیم که این معجزه. ها از زمین به کجا رفته است آبگویند اثري از زیرا که زمین شناسان می،خدا بوده است باز هم درست در نمی آید

اي غیر پس این افسانه. چنین طوفان عظیمی تاکنون بر روي زمین کشف نشده است . قابل پذیرش است

در حقیقت این هم از معجزات قرآن است که : گوید حال ببینیم قرآن چه میگوید که ما نوح را در همه جاي قرآن فقط می. چنین افسانۀ غیر معقولی در آن نیست

، مؤمنون 25: 11هود ، 71 : 10، یونس 69 و 59: 7اعراف (به قومش فرستادیم ،46: 51، ذاریات 14: 29، عنکبوت 105: 26، شعراء 37: 25، فرقان 23: 23

سال 23در هیچیک از این آیات که ظرف ). 1: 71 و نوح 9: 54، قمر 52: 53نجم

مسیحیت و اسالم

216

،آدم مبعوث بوده بر پیامبر نازل شده است نفرموده است که نوح بر تمام بشر یا بنیانصد خانوار قومی که ممکن است از صدتا پ. بلکه گفته است به قوم خود مبعوث بود

یعنی حداکثر هزار تا دو هزار نفر و آنها در جایی بوده اند که یک طرف ،داشته باشداگر طوفان شد به . گوید من همراه تو نمی آیم زیرا که پسرش می،آن کوه بوده است

و شاید یک سوي آن هم دریا ویا رودخانه اي عظیم ) 43: 11هود . (روم کوه میکه از آن طوفانی مثل طوفان سونامی یا . بوده است) له و فراتمثل دج(متصل به دریا

کاترینا برخاسته و بر سر مردم آن محل فرو ریخته است و پسر نوح هم نفهمیده بود شود و هرچه بر سر راهش باشد که اگر سیل و طوفان بیاید از کوه هم سرازیر می

یک چنین طوفانی براحتی . ولی فایده اي ندارد،برد برد و لذا به کوه پناه می می . تواند قوم نوح را که جمعیت زیادي نبودند نابود کرده باشد می

در آیات مختلفی از قرآن قوم نوح با قوم عاد وقوم ثمود و قوم لوط و قوم رس و فرعونیان، و اصحاب ایکه و احزاب و اقوام دیگر بعد از نوح مقایسه شده است

ست که به علت سرکشی و کفر و ظلم نابود کرده است و همۀ آنها را فرموده ا که لوط و عاد و ثمود را به دنبال قوم نوح آورده است و نیز 89: 11، هود 70: 9توبه (

12: 50 و ق 31 و 5: 40، غافر 13 و 12: 38، ص 42: 22، حج 9: 14ابراهیم : نک که قوم عاد نابود شد ولی تمام بشر همانطور. پس تمام این اقوام مثل هم بودند) 14تا

مردمی که در دور دست بودند . نابود نشد، قوم نوح هم نابود شد و تمام بشر نابود نشدبخصوص که شاید اغلب آنها وحشی و . شاید اصال خبري هم از این طوفان نیافتندعوث ن نرسیده بودند که پیامبري بر آنها مببدوي بودند و هنوز به درجه اي از تمد

اما قوم نوح، قوم صالح، قوم هود، قوم لوط، قوم فرعون، اصحاب رس و . شودبایست هدایت یابند و لذا خدا ن بودند که میاي از تمد اصحاب ایکه همه در درجه . براي آنان پیامبري فرستاد

زیرا که آدم . بوده است) ع(ظاهرا اولین پیامبر از این قبیل همان حضرت نوح نسل او هنوز امتی نداشت و سپس هزاران سال بعد از او طول کشید تا فرزندان و) ع(

کردند و به تمدن رسیدند و در این موقع اولین پیامبر مرسل و اولوا العزم بتدریج ترقیبعد ). 5: 40 ، غافر24 : 23ون مؤمن ، 48 : 11هود (رستاد نوح بود که خدا به قوم او ف

شدند قوم اگر پیامبران موفق می. هم لوط و هود و صالح و موسی و دیگران بوده اندفرستاد وقوم آنها را نابود دادند وگرنه سرانجام خدا عذابی می خود را نجات می

معجزة قرآن در مورد نوح و طوفان

217

تا آیه ونشانه اي از قدرت داد کرد و آنهایی را که ایمان آورده بودند نجات می میماندند، همان مؤمنان الهی و صدق وعده خدا در مورد پیامبران باشد و آنها که باقی می

، 3 : 17 ، اسراء 84 : 6انعام (بودندکه در مورد نوح ذریۀ او از بازماندگان طوفان بودند ؤمنان دیگري و جز ذریۀ نوح و م) 26 : 57 و حدید 77: 37صافات ، 58 : 19مریم

و نوح و همراهانش ) 120: 26شعراء (که با نوح به کشتی رفته بودند بقیه غرق شدند یونس(هاي او در زمین بودند و راه او را ادامه دادند که در کشتی بودند خلیفه

قمر(کشتی نوح را هم آیتی براي بازماندگان قرار دادیم فرماید که و می) 73: 10 ) . 15 : 29 و عنکبوت 15: 54

را نصیحت و هدایت هاي دراز قوم خود پیش از طوفان، حضرت نوح سالو خدا به او وحی ) 121: 26 و شعراء 40: 11هود (کرد و عدة کمی ایمان آوردند می

و ) 36: 11هود (کرد که دیگر کسی به تو ایمان نخواهد آورد بجز همین عدة معدود نظر و روش تعیین شده از جانب خدا یک کشتی بسازد، در لذا دستور داد که طبق

برابر چشم خدا، یعنی خدا برکار او نظارت داشت و هر جا که اشکالی بود به امر خدا و چون شروع به ) 27: 23 و مؤمنون 37: 11هود(کرد و به وحی الهی بر طرف می

دیده بودند و از ساختن کشتی کرد قومش که ظاهرا تا آن موقع چنین صنعتی را نتا آنکه موعدش ) 38: 11هود (کردند کشتی سازي اطالعی نداشتند او را مسخره میو ) 27: 23 و مؤمنون 40: 11هود (رسید و عالمت بروز طوفان فوران تنور بود

بوده است که فوران ) artésianفرانسه (هاي آرتزین احتماال این تنور همان چاهها عالمت بوده است براي نوح که کشتی را به فوران این چاهکرده است و ظاهرا می

یعنی محل (آب اندازد و چون نوح از قوم خود مأیوس شد گفت خدایا بر روي زمین زیرا که من مغلوب ) 26: 71نوح (از کافران هیچکس را باقی مگذار ) زندگی قومش

پس به ) 116: 26ء شعرا(خواهند مرا سنگسار کنند ام که می به دست این قوم شدهپس خدا درهاي آسمان را گشود و آب فرو ریزنده را بر سر ) 10: 54قمر (دادم برس که ظاهرا چیزي شبیه طوفان سونامی یا طوفان کاترینا بوده ) 11: 54قمر (آنها آورد

طوفان نامیده است و عالوه بر آن ) 14: 29(است و آن را در سورة عنکبوت هاي آرتزین شکافته تا آب از آن فوران کند که همان تنور یا چاههاي زمین را چشمه

و این دو آب یعنی باران آسمانی و فوران زمینی با هم جمع ) 12: 54قمر (بوده است و خدا قبال فرموده بود که در کشتی ) همان(شدند و به هم رسیدند تا سیلی عظیم شد

مسیحیت و اسالم

218

وادة نوح و نیز همراه کسانی که به او به همراه خان) نر وماده(از هر زوجی دو عدد ولی در مورد ) 27: 23 و مؤمنون 40: 11هود (ایمان آورده بودند به کشتی برده شوند

و ) 27: 23مؤمنون (گناهکاران به نوح گفته بود که او با خدا از آنان سخن نگوید حریم ت(منظور از گناهکاران یکی زنش بوده است که با کافران همصدا شده بود

ولی به نظر نوح شاید از ) مع الکافرین(و دیگري پسرش که با کافران بود ) 10: 66یعنی (گرفته بود اي قرار نبود و درموقع طوفان در کناره) من الکافرین(کافران واقعی

) از پدرش جدا شده و گوشه اي رفته بود که شاید مورد مسخرة دوستان کافرش نشودسر اما پسر خیره) 42: 11هود ( و گفت بیا با ما سوار کشتی شو و نوح او را صدا زدالبد در اطراف (برم تا از آب مرا حفظ کند پناه می) ها از کوه(گفت من به کوهی

گفت دیگر بعد از این روز هیچ کسو نوح) وده است نه یک کوهکوههایی بهود ( خودش رحم کند به او مگر آنکه خدا،نمی تواند کسی را از امر خدا حفظ کند

بلکه با ،بردکه او از کافران نیست و نوح رو به خدا کرد و چون گمان می) 43: 11اي خداوند پسر من از : کافران دوست شده است از خدا کمک خواست و گفت

خانواده و اهل من است و وعدة توحق است که گفته بودي ذریت ترا نجات خواهم یامبران برخواهند خاست پس تو که بهترین داور هستی او را نجات داد و از میان آنها پ

و این ) و براستی کافر است(خدا فرمود او از اهل تو نیست ) 45: 11هود (بده خواهش تو عملی ناصالح است زیرا که دعا در حق کافران جایز نیست و آنها نجات

یعنی نوح خبر (ن نخواهند یافت و تو از چیزي که بدان علم نداري خواهش مککرد از روي نادانی با او همراهی نداشت که پسرش واقعا کافر شده است وفکر می

کنم که از جاهالن کند که اي نوح من ترا نصیحت می و خدا اضافه می) نمی کندنوح گفت من از اینکه ). که تعصب قومی و قبیله اي و ایلی و نژادي دارند(نباشی

خواهم برم و عذر می آن علم وآگاهی نداشتم به تو پناه میخواهشی کردم که دربارةو این ) 47: 11هود (که اگر تو مرا نیامرزي و نبخشایی من از زیانکاران خواهم بود

ولی البد نوح پسران دیگر هم داشته است که نجات ) 43: 11هود . (پسر هم غرق شداي : ان به پایان رسید خدا فرمودیافتند و نسل او را ادامه دادند و چون کار غرق کافر

نوح فرود بیا از کشتی به سالمتی و ایمنی که از جانب ماست و هم با برکاتی که بر تو داریم و بعد از تو نیز امتهایی و بر امتهایی که از همراهان تو پیدا خواهند شد ارزانی میخواهیم ساخت، اما به علت مند خواهند بود که ما آنها را از متاع دنیا و آثار تمدن بهره

معجزة قرآن در مورد نوح و طوفان

219

پس نوح اولین (کفر و بدعهدي عذاب دردناکی از جانب ما آنها را فراخواهد گرفت و این ) پیامبري بوده است که مبعوث شده و پیامبران دیگر هم بعد از او خواهند آمد

اي بود به نوح که از اعقاب او و اعقاب مؤمنان همراه او امتهاي مؤمن در حقیقت مژدهفرماید که این مطالب که در و در آیۀ بعد می) 48: 11هود ( مسلمان پیدا خواهد شد و

این قرآن راجع به نوح گفتیم از خبرهاي غیبی بوده است که ما به تو اي پیامبر وحی بر (پس شکیبا باش . کردیم، تو آن را پیش از این نمی دانستی نه خودت و نه قومت

). 49 : 11 هود(کار از آن پرهیزگاران است که پایان ) آزار مشرکان مکهپس قرآن صراحت دارد که این داستان به شرحی که در قرآن آمده است و با این تفاصیل از عالم غیب به پیامبر خبر داده شده است و هیچکس از قوم پیامبر یعنی از

یچکس گویم که ه عربها و قریش و غیره در مکه این مطالب را نمی دانست و من میدر هیچ کجاي دنیا هم این مطالب را نمی دانست و امروز هم هیچکس نمی تواند

بسم اهللا این گوي و . هاي پیش از اسالم بدهد ها، و نوشته سراغ این مطالب را در کتابهاي تبشیري و تبلیغی این میدان براي یهودیان مغرض و کشیشان و اسقفان و هیئت

ان و پول کشورهاي الئیک اروپا به کشورهاي اسالمی فراوان مسیحی که با پول واتیکهاي اروپا همه الئیک جالب است که دولت. شوند، تا مردم را گمراه کنند فرستاده می

هاي هنگفتی به مبلغان دینی مسیحی اختصاص و حتی ضد دین هستند اما بودجهادة بلکه صاف کردن ج،دهند، معلوم است که هدف آنها ترویج دین نیست می

مار ملل شرق و ملل عقب مانده است تا بتوانند با غارت ثروت آنها به ثاستعمار و استي پرتاب کنند در حقیقت سکو آنها تبلیغ میعیش و عشرت بپردازند و مسیحیتی که

. دینی است به سوي بیهاي مسیح اگر راست باري آقاي پاپ، آقایان اسقفها و کشیشان و خلیفه

شما که . هاي قرآن و به خصوص همین قصۀ نوح را بگویید این قصهگویید منابع میچشم و گوش دارید و علم فراوان آیا این قصۀ نوح با آنچه در تورات آمده است

و ببینید که اگر کسی تورات را بخواند از این. یکی است؟ خودتان قضاوت کنیداما قرآن .شود دین بیزار میگیرد و از که در آن است خنده اش میقصه هاي نامعقول

.که به تفصیل ذکر کردم چناناین سخنان نادرست را ندارد،یکی از . نوح هزاران سال بلکه شاید یک ملیون سال بعد از آدم مبعوث شده بوده است

هاي خاورمیانه و آن قوم از لحاظ مادي بر قومی از اقوام احتماال در یکی از سرزمین

مسیحیت و اسالم

220

ها به آنها ی مردمی بت پرست بودند و حضرت نوح سالپیشرفت داشته است ولنصیحت کرد و خواست آنها را به راه راست و خداپرستی و توحید و اعمال حسنه

ولی اکثریت مردم آن ناحیه کافر بودند و قبول نکردند و خدا طوفانی ،راهنمایی کندآنها را غرق کرد و فقط براي همین قوم در همان ناحیه نه در تمام روي زمین فرستاد و

و بنی اسرائیل ذریۀ او و ذریۀ مؤمنانی که با او بودند نجات یافتند تا در میان آنها موسیو ابراهیم و اسحق و یعقوب و موسی و عیسی از یک سو و اسماعیل و ) 3 : 17اسراء (

تا 41سورة مریم (حضرت محمد از سوي دیگر و نیز ادریس و دیگران مبعوث شوند . و طبعا عیسی و مریم هم از ذریۀ همان نوح بوده اند) 58

آیا این قصه معجزه اي عظیم ازجانب خدا نیست؟ آیا از این آیات هدایت توان یافت؟ تر می بخش

45

پسران نوح و کشتی نوح

اینکه در تورات گفته است که نوح سه پسر اول: دو نکتۀ دیگر در این موردشناختند بین ها و قبایل و اقوامی که یهودیان می داشت سام و حام و یافث و تمام امت

ولی بعدا ،ذریۀ این سه پسر تقسیم کرده است که بیشتر جنبۀ سیاسی دارد نه نژاديدانستند و امروزه دیگر براي آنها ارزشی قائل ماي اروپایی آنها را مبدأ نژادي میعل

) و باب اول کتاب اول تواریخ ایام11 و 10 هاي پیدایش باب: نک(. نیستنددر قرآن هیچ سخنی از سام و حام و یافث نیست و فقط از یک پسر نوح که

کنعان نامیده اند، تا عبرت کافران کافر شده بود سخن رفته است که مفسران او را ذکر سام و حام و یافث در یک کتاب دینی چه . شود و مسلمانان نیز از آن پند گیرندخواسته اند نسبت موسی و بنی اسرائیل را از طریق ارزشی دارد؟ اما ملاهاي یهودي می

دینی سام به نوح و سپس به آدم وصل کنند که این مباحث نژاد شناسی اصال ارزشاند بخصوص که در این شجره نامه سازي قصد یهود و ملاهایی که آن را ساخته. ندارد

این بوده است که بگویند نژادهاي دیگر همه بردة بنی اسرائیل خواهند بود که از اوالد . سام هستندهاي گفته است که کشتی نوح بر کوه) 4: 8پیدایش ( اینکه در تورات دوم

ظاهرا منظور آنها بلندترین قلۀ کوهی بوده است که . قرار گرفت)آرارات(راراط ا در Urartuاورارتو (اما بعدا این محل را با آرارات در ارمنستان . شناختند می

و در حقیقت هم کوه آرارات، ) 43 ص فرهنگ هارپر: نک. (اند تطبیق کرده) آشوري داغ و به ارمنی ماسیس که به نام کوه نوح معروف است و به ترکی آن را آغري

(Masis)ة (هاي اروپا بلندتر است و ارتفاع نسبی آن نامند، از همۀ کوهنسبت به درمریکاي جنوبی هم اهاي آند حتی از هیمالیا و کوه) ارس که در کنار آن واقع است

متر 5156قلۀ بزرگ این کوه ). کنند زیرا که دره را هم با آن حساب می(بیشتر است پنداشته اند چندان لذا تصور آنها که این کوه را بلندترین کوه دنیا می،فاع داردارت

221

مسیحیت و اسالم

222

یک کوه نورد به نام پارو از این قله باال 1829نخستین بار در . دور از واقعیت نیست . اند رفت و بعد از او هم کوه نوردان متعددي چنین کرده

ه کشتی نوح در قلۀ همین باري چون تصور عمومی از نوشتۀ تورات این بود ک میالدي دو هئیت امریکایی با کمک ارتش 1952 -3کوه به خاك نشسته است لذا در

ترکیه ا ز این کوه باال رفتند تا بلکه اثري از کشتی نوح بیابند و چیزي نیافتند و گاهی المعارف ةدایر: نک(اند هم یک قایق چوبی را به اسم کشتی نوح قلمداد کرده

آمده است که به عقیدة ارامنه قبر ) 55ص (سفرنامۀ تاورنیهدر ) 1 ج 82ص مصاحب اند و حضرت نوح در نخجوان است و مسجدي با شکوه هم در کنار آن بنا کرده

ولی قبر ،می گویند نوح بعد از طوفان در نخجوان ساکن شد و در آنجا وفات کرد نوشتۀ عمادالدین تاریخ انبیاء در کتاب. زنش در مرند بر سر راه تبریز واقع است

دهد و هایی براي یافتن کشتی نوح خبر می از کوشش) 218 -9ص (حسین اصفهانی دکتر نوري رئیس روحانیون اورشلیم به کوه آرارات رسید و 1892گوید که در می

ولی منبع . تصادفا کشتی نوح را کشف کرد که چوب کشتی قرمز تیره رنگ بوددر هر حال . نکرده است و اطالعی دربارة این کشتی نداده استنوشته خود را ذکر

کشتی که در تورات آمده است براي هدفی که داشته است بسیار کوچک بوده زیرا متر 90×15×9 متر یا به احتمال بیشتر 160×5/26×16که ابعاد آن طبق تورات

هاي غول پیکر بوده است و براي حمل تمام حیوانات که شرح داده است حتی کشتیامروزي هم کفاف نمی دهد و مدت سفر کشتی بر روي آب برحسب تورات که

و ) 11: 7پیدایش ( عمر نوح کشتی راه افتاد 600 ماه دوم از سال 17گوید از روز می روز یعنی حدود دو ماه 21روز و 40ها ظاهر شد و بعد از قلۀ کوه10در روز اول ماه

27 عمر نوح زمین خشک شد و در روز 601بعد از آن یعنی در روز اول ماه اول سال در این مدت که کشتی بودند یعنی یکسال و ده روز در، آمدند ماه دوم از کشتی بیرون

مستلزم انبار عظیمی از مواد غذایی بوده غذاي اهل کشتی و علوفه و تغذیۀ حیوانات در قرآن از مدت سیر کشتی سخنی نرفته است و فقط خدا به نوح فرموده است . است

کشتی راه افتاد بگو ستایش خدایی را که ما را از قوم ستمکار نجات داد و که وقتیرین بگو که اي خداوندگار مرا در جایگاه مبارك و فرخنده اي فرود آر که تو بهت

و سپس موقعی که از دست قوم ستمکار ) 29 و 28: 23مؤمنون (منزل دهندگانی گفته شد که اي زمین آب خود را فرو بر و اي آسمان از : نجات یافتند به گفتۀ قرآن

پسران نوح و کشتی نوح

223

بارش بایست و کار به پایان رسید و کشتی بر جودي قرار گرفت و گفته شد دور باد تواند همان روز اول و این می) 44: 11هود (ران قوم ستمکا) یعنی لعنت خدا باد بر(

رخ داده باشد یا حداکثر یکی دو روز بعد یا یکی دو هفتۀ بعد و الزم نبوده است که . یکسال و اندي بر روي آب بمانند آن هم با آن کشتی چوبی ابتدایی

جودي هم نامی است که به لنگرگاه کشتی در قرآن داده شده است که با وو ما نمی دانیم ) 29و 28: 23مؤمنون (اولیۀ زندگی قوم نوح فرق داشته است محل

توانیم محل جودي را اگر روزي کشتی به راستی پیدا شد می. جودي کجا بوده استکنیم بدون آنکه نتیجه اي عاید مشخص کنیم وگرنه مانند آرارات مردم را سرگرم می

هاي دخیل در قرآن مجید واژهدي در نظریات خاورشناسان درباره کوه جو.شودآمده است ولی اینها همه ) 174 - 5ص (تألیف آرتور جفري ترجمۀ فریدون بدره اي

حدسیات است و تا واقع فاصله دارد و فارغ از ریشه شناسی کلمۀ جودي دربارة محل . آن نمی توان از آن چیزي استنباط کرد

در قرآن تمام داستان نوح و سایر انبیاء باتعبیرات لطیف عرفانی و دینی واالئی خواهد مردم مؤمن را دعوت کند که به کشتی بروند همراه است مثال وقتی نوح می

یعنی ما با نام ) 41: 11هود (گوید به نام خدا حرکت و لنگر انداختن کشتی است میگوید کشتی راکبان خود را در اندازیم و می میکنیم و با نام او لنگر خدا حرکت می

و این گونه موج در ) 42: 11هود (آورد که همچون کوه بود موجی به حرکت در میشدند یا در مورد هاي سهمگین رخ میدهد و اگر عنایت خدا نبود همه غرق می طوفان

یعنی (کردي گفتند اي نوح با ما مجادله «فرماید که واکنش قوم نوح به نصایح او مییعنی دیگر بس است از (و زیادي هم مجادله کردي ) بحث کردي بر سر دین خود

اي وعده کرده) از عذاب الهی یعنی غرق کردن ما(پس بیاور به آنچه ) بحث و گفتگوخدا آن را خواهد آورد اگر بخواهد «: گوید نوح در پاسخ می. »گویی اگر راست می

راموش نکرده است یعنی از قول خود براي خدا تکلیف توجه کنید که انشاء اهللا را ف(نید آن توا و شما نمی) فرستد معلوم نکرده است و گفته اگر خدا بخواهد عذابتان را می

). 33 و 32: 11هود («را باز داریدمن این داستان را به تفصیل شرح دادم و شما خود قرآن را بخوانید و ببینید این

و حکمت آموز در این قصه با چه زبان فصیح و بلیغی بیان همه مطالب عبرت انگیزمثال دو آیه اي که در باال ترجمۀ آن ذکر شد، . شده است که در هیچ زبانی نظیر ندارد

مسیحیت و اسالم

224

سورة هود را در قرآن مالحظه فرمائید که تا چه اندازه از نظر 44 و 32هاي آیهنی یععلماي قدیم مسلمان و غیرمسلمان بالغت و ایجاز و پرمعنایی عظمت دارد که حتی

. اند و اعجاز آن حتی از ترجمۀ فارسی هم پیداست دربارة آنها اظهار شگفتی کرده . کتاب مقدس از چنین ویژگی مهمی عاري است

ذکر شده است باید ) 23: 71(هاي قوم نوح که در سوره نوح در مورد نام بتش آنها و پنداري که آنها در مورد این گفت که ظاهرا این قوم پنج بت داشتند که ارز

واع، یغوت، یعوق و نسر که عرب ها داشتند شبیه بوده است به بت بت س ،دها هاي و بنابراین در قرآن همین نامها ذکر شده است و ما . پرستیدند نیز آنها را در جاهلیت می

د دارد که آنها به گفتند ولی احتمال زیا نمی دانیم که قوم نوح به چه زبانی سخن میو به . گفتند که بسیار شبیه ونزدیک به زبان عربی بوده است زبان سامی اولیه سخن می

هاي آنها همین صورت را داشته هر حال معادل نام بتهاي آنها و یا شاید عین نام بت، عبري ، و سامی اولیه مادر تمام زبانهاي سامی بوده است یعنی مادر عربی. است

سریانی، اکدي و حبشی و طبق نظر دانشمندان، سامی اولیه بسیار به عربی ، آرامیفصیح نزدیک بوده است و یا شاید کم و بیش مثل آن بوده است، پس امکان دارد که

. ها در سامی اولیه عین نام عربی آنها بوده باشد نام این بتبار گفته است از در مورد مسافران کشتی نوح در تورات چنان که دیدیم یک

معلوم . هر نوع حیوان دو زوج و یک بار هم گفته است هفت زوج به کشتی برده شوداست که این همه حیوان در یک کشتی کوچک چوبی با ابعادي که ذکر شده است

هاي قصص انبیاء گرچه در برخی تفاسیر قرآن و کتاب. ممکن نبوده است جا بگیردشود است و حتی گاهی چیزهاي اضافی هم دیده میمطالب تورات هم عینا نقل شده

مثل اینکه نوشته اند خوك و موش در اثر دعاي حضرت نوح در کشتی به وجود ولی در قرآن ) 210 تألیف عمادالدین حسین اصفهانی ص تاریخ انبیاء: نک(آمدند

در به نوح گفتیم«: در قرآن فقط آمده است که. هیچ از این مطالب و افسانه ها نیست -ات را به کشتی ببر همراه با خانواده- یکی نر و یکی ماده-کشتی از هرزوجی دو تا

یعنی زن و یکی از فرزندان -البته بجز آنهایی که قول من بر ضد آنها از پیش گفته شد هود ( و نیز به همراه کسانی که به تو ایمان آورده اند که عدة آنها اندك بود -نوحتعداد مؤمنان شاید از ده یا بیست نفر تجاوز نمی کرده ). 27: 23 و مؤمنون40: 11

از قبیل اسب، گاو، گوسفند، بز، مرغ و -است که اگر هر کدام یک زوج حیوان

پسران نوح و کشتی نوح

225

جاندار را در خود 100همراه خود برده باشند جمعا کشتی حدود ... خروس و غیره. ی قدیمی وجود داردجاي داده بوده است که امکان حمل این تعداد با کشتی چوب

علت این دستور خداوند ظاهرا آن بوده است که راکبان کشتی بعد از پیاده شدن از آن بتوانند با تکثیر این حیوانات دوباره زندگی کشاورزي را به راه بیندازند نه آنکه

در حقیقت . نسل تمام حیوانات روي زمین حفظ شود، چنانکه تورات گفته استی توانسته راه زیادي برود و بعد از دور شدن از منطقۀ طوفان زده در کشتی مذکور نم

لنگر انداخته است و حمل این حیوانات براي آن بوده - به نام جودي-جاي دیگرياست که مؤمنان به نوح که فقیر بودند بتوانند از مواشی متعلق به خودشان زندگی خود

بایست مام کرة زمین سرایت داده است میاما تورات که طوفان را به ت. را اداره کننداز تمام حیوانات روي زمین یک جفت را به کشتی ببرد تا نسل حیوانات حفظ شود

هاي غول پیکر امروزي و بلکه بزرگتر باشد که که چنین سفینه اي باید مانند کشتی تهی مطالب نا معقولاین خود یکی از معجزات قرآن است که از . نشدنی بوده است

. ستا

46

ها اختالف قرآن و تورات از نظر هدف قصه

با - تا آخر کتاب دوم پادشاهان-هاي تاریخی بعد از آن هدف تورات و کتابی متفاوت است، زیرا که تورات و کتب تاریخی عهد عتیق براي آن هدف قرآن بکل

ئیل اي ولو جعلی براي پیدایش و تحول زندگی بنی اسرا نوشته شده است که تاریخچه. از زمان پیدایش بشر بر روي زمین تا قرن پنجم قبل از میالد مسیح شرح دهند

اند و افسانه و اسطوره و ها همه از یک طرح واحد تبعیت کرده نویسندگان این کتاباي به ظاهر همگن و تاریخ و تخیالت تسکین بخش خود را در هم آمیخته مجموعه

ون نویسندگان آنها یا جمع آوري کنندگان مسلسل و یکنواخت ساخته اند، اما چآنها با هم متفاوت بوده اند و از در هم آمیختن مطالب متفرقه و گوناگون از منابع

و ، اغالط ، تناقضات اند لذا این کتابها حاوي اختالفات مختلف آنها را فراهم کردهعنوان تاریخ از هاي درونی بسیاري شده است که به هیچوجه نمی توان به ناهماهنگی

از نظر معارف دینی هم آنها یکدست و همگن نیستند و هر کدام . آنها استفاده کردنوازند و حتی دیدگاه اصلی یهود که توحید باشد به صورت خالص و آهنگی جدا می

هاي دینی و اخالقی آنها هم با یکدیگر محض در آنها جلوه نمی کند و آموزشیعنی قوانین دینی (ها که حاوي شریعت است این کتابهایی از قسمت. سازگار نیست

راجع به عبادات و عقود و ایقاعات و مسائل قصاص و دیات و قوانین جزائی و امثال و عمدتا در سفرهاي الویان، اعداد و تثنیه آمده است، غالبا بسیار بدوي است و ) آنها

قابل اجرا نیست و لذا یهود شامل احکامی است غالبا دشوار که بسیاري از آنها دیگر . دهند کنند یا به جاي آنها اعمال دیگري انجام می آنها را یا عملی نمیو حرام از حالل ها دینی یهود مثل احکام خوراکی از مهمترین احکام البته بعضی

ها و غیره و قصاص و دیات بسیار مشابه احکام اسالم است و اختالف اندکی گوشتدهد این قسمتها از تورات واقعی باقی مانده است دارد که نشان می در میان آنها وجود

227

مسیحیت و اسالم

228

و 68 و 66 و 43: 5، مائده 93: 3آل عمران (در قرآن هم به آنها استناد شده است و ). 5: 62 و جمعه 157: 7اعراف

باري منظور آنست که تورات و کتب تاریخی که اکنون در دست یهود و ختن و پرداختن یک تاریخ قدیم براي یهود یا بنی اسرائیل نصاراست عمدتا براي سا

از قبیل احکام شریعت و مسائل دینی و اخالقی -فراهم شده است و درج مسائل دیگراما قرآن به عکس تورات و کتب . به طور فرعی و ضمنی در آنها آمده است-و غیره

ا فراهم کردن سابقۀ هاي گذشته ی تاریخی عهد عتیق اصال براي نگارش تاریخ امتاصال در نبوده است و از این قبیل بحثها تاریخی براي عرب یا پیامبر اسالم یا مسلمانان

قرآن نیست و هدف قرآن هدایت و آموزش شریعت و حکمت و اخالق و فرهنگ و هایی در قرآن هاي پیشینیان و انبیاي سلف داستان آداب درست است و لذا اگر از قصه

ت هدفش نه قصه گویی است و نه تاریخ نویسی بلکه نتیجه گیري دینی ذکر شده اسوعرفانی و اخالقی و آموزش توحید و معرفت و براي عبرت گیري مؤمنان است و لذا تقریبا هیچ شرح حال منظم و مسلسلی از پیامبران و بزرگان گذشته در قرآن نیست

ۀ یوسف و بعضی قصه( ۀ اصحاب کهف، هاي بسیار کوچک و کو بجز قص تاه مثل قصقصۀ خضر و موسی، قصۀ ذوالقرنین و امثال آنها که شرح این قصه ها نیز همه براي

). همان اهداف استو و قرآن دو رویکرد بکلی متفاوت است ها رویکرد تورات قول امروزي پس به

زیرا که یهود با خواندن تورات دچار عجب و خود ،طبعا نتیجۀ آنها نیز با هم فرق داردپندارند که آنها قوم برگزیدة خدا هستند شوند و پیش خود می بزرگ بینی و کبر می

آنها را لوس و ننر بار آورده و دنیا و مافیها را فقط براي آنها - خداي آنها-که یهوهی و امکانات سیاسی از خلق کرده است تا آنها با استفاده از مواهب طبیعی و اجتماع

. آنها براي لذت و کامیابی و مال اندوزي و قدرت طلبی خود در این دنیا استفاده کنندها، از هر نوع و زبان و در حالی که قرآن براي تمام بشریت، تمام اقوام، نژادها و ملت

اسرائیل بنی است، نه اي) اي مردم(» اسیا ایها الن«خطابش آمده است و محل که باشندو تصریح کرده است که این کتاب هدایت است ). شود چنانکه در تورات دیده می(

بقره ( راه راستگاري را به دست آورند،توانند از آن که پرهیزگاران و مردم با تقوي می 46: 5 و مائده 115: 4 و نساء 138 و 73: 3 و آل عمران 185 و 120 و97 و 5 و 2: 2و حتی خود قرآن مدعی شده است که هیچ کتابی ) و غیره157 و 88 و 71: 6ام نعو ا

ها اختالف قرآن و تورات از نظر هدف قصه

229

و البته قرآن ). 24: 43 و زخرف 49: 28قصص (هدایت بخش تر از قرآن نیست آل عمران (تصریح کرده است که تورات و انجیل اصلی هم براي هدایت بوده است

و 2: 17 و اسراء 154: 7 و اعراف 154 و 91: 6ام نع و ا46 و 44: 5، مائدة 4: 3ولی متاسفانه تورات و انجیل ).54 و 53: 40 و غافر 23: 32 و سجده 37: 28قصص هاي ها و قطعه که از جانب خدا نازل شده بود اکنون در دست نیست و فقط تکه واقعی

کمی از آنها در تورات و انجیل فعلی البه الي افسانه ها و اسطوره ها و مطالب باطل اگر . شود که گاهی با افکار بت پرستان و ملل دیگر به هم آمیخته شده است ده میدی

ۀ نوح نگاه کنید خواهید دید که فلسفۀ با این دید به قصه هاي قرآن و از جمله به قصگویی قرآن چه اندازه با فلسفه تورات و انجیل متفاوت است، به طوري که حتی قصه

بود و شرح وقایع حقیقی نبود هم باز آموزنده، عبرت هاي قرآن فقط قصه اگر قصههاي هاي قرآن به خالف قصه هایی از یک دین الهی بود و البته قصه انگیز و حاوي پیام

ضمنا . که غالبا مجعول یا محرف است همه حکایت از واقعیات تاریخ دارد توراتز روش تورات مجموعه اي چهار انجیل وکتاب اعمال رسوالن هم به تبعیت و تقلید ا

هاي نیمه تاریخی نیمه افسانه اي و آمیخته به افکار و آراء باطل است و لذا از قصه . تورات و انجیل فعلی از این نظر با هم یکسانند و هر دو با قرآن بسیار متفاوتند

این شما و تحقیق دربارة این مسئلۀ مهم که نشانی آنها را به تفصیل ذکر کرده ام عدازمقایسۀ آنها تصدیق خواهید کرد که قرآن براستی معجزه و کتاب هدایت و ب . است

گویی براي سرگرمی نه افسانه ها برخالف تورات، هدف قرآن از ذکر قصه اینکهبوده است و نه ذکر تاریخ یا جعل تاریخ براي ریشه دار نمودن و ذکر سابقۀ طوالنی

ج توحید، آموزش و تربیت مؤمنان و جایگزین قومی و نژادي، بلکه براي تبلیغ و ترویشود که در زیر ها بوده است، از دو نکتۀ دیگر هم تائید می کردن مواعظ در قلب

ها در سوره هاي مختلف قرآن است یکی پراکنده بودن اجزاء قصه: گردد تشریح میکه نام هایی یعنی قصه،که تسلسل وقایع را از بین می برد و دوم مبهمات قرآن است

شود امر مانع از آن میه و مبهم گذاشته شده است و این دواشخاص در آن ذکر نشد .و اینک تفصیل این دو امر. که خوانندة قرآن به دنبال تاریخ یا قصه گویی هایی باشد

47

پراکندگی اجزاء قصص در قرآن

هاي قرآن به طور پراکنده و بدون تسلسل تاریخی در قرآن آمده اغلب قصهاست، مثال وقایع زندگی آدم، نوح، ابراهیم، موسی و عیسی که مهمترین انبیاء و

هاي دینی مذکور در قرآن هستند در هیچ سوره اي به طور پی در پی مانند شخصیتهاي مختلف ا رمان یا داستان کوتاه نیامده است و اجزاء آنها در سورهیک نوول ی

. تبعیت نمی کند(Chronologic)پراکنده است که از هیچ نظم و تسلسل تاریخی گاهی بین اجزاء گاه یک جزء از زندگی آنها در چند سوره تکرار شده است و

هاي قرآن اجزاء نه در سورهذکر این. زندگی آنها فاصله است که باید با تخیل پرکردبه صورتی که اکنون هست تعاقب و تسلسل تاریخی دارد و نه در سوره ها برحسب

یعنی اگر سوره ها و آیات قرآن را برحسب ترتیب نزول آنها مرتب کنیم . تاریخ نزولگاهی حتی در یک . باز هم وقایع زندگی این پیامبران تسلسل تاریخی پیدا نمی کند

یع زندگی آنها طوري پراکنده شده است که اگر آنها را از روي تعاقب سوره وقاخالصه آنکه اگر . تاریخی تنظیم کنیم باید آیات آن سوره را پس و پیش کنیم

رآن طوري تنظیم کنیم که بخواهیم مثال وقایع زندگی حضرت موسی را از روي قهاي مطابق گردد باید پاره- به نحوي که مورخان نوشته اند-باترتیب تاریخی آنها

مختلف آیات و سوره ها را ازجاهاي مختلف جمع آوري و هر کدام را درجاي خود که مردمان باید کنار هم (puzzle)قرار دهیم درست مثل قطعات پازل نقاشی شده

این روش قرآن نشانۀ آن است که قرآن قصد . کاملی به دست آیدبچینند تا تصویر بلکه ،قصه گویی به هر منظوري که باشد، مثل سرگرمی یا تاریخ نویسی، نداشته است

این قصه ها را براي اهداف آموزشی و تربیتی، آن هم به صورت مکرر ذکر کرده هداف بوده است و هم براي کردن ا گیر است و این تکرارها نیز هم براي تثبیت و جاي

هاي تبشیري بفهماند که آنکه به این خاورشناسان و یهودیان صهیونیست و کشیشقرآن یکدست و یک پارچه است وهیچ تناقضی در آن نیست، با آنکه آیات آن در

231

مسیحیت و اسالم

232

سال نازل شده است و اگر کار بشر بود حتما اختالف فراوانی در آن دیده 23طی ).82: 4نساء . (شد می

48

مبهمات قرآن

یعنی نام شخصیتی که آن قصه ها مربوط به ،ها بی نام است بسیاري از قصهو آنها را به همین جهت مبهمات نامیده اند براي مثال . اوست در قرآن ذکر نشده است

: شود چند نمونه در زیر ذکر می

موسی و خضر-48-1

فقط نام موسی ذکر شده ) 82 تا 60: 18سورة کهف (در قصۀ موسی و خضر نامیده است ) یعنی جوان او(که او را فتیه ) یعنی خادم یا غالمش(است و نام همراه او

بنده اي از «و نام خضر، که شخصیت اصلی داستان است، ذکر نشده است، و خضر را ، و لذا مفسران دربارة اینکه این )یعنی یکی از بندگان خدا(خوانده است » بندگان ما

اند، بعضی او را فرشته اي دانسته اند که خدا او را بندة خدا که بوده است بحث کردهبه صورت انسان مصور کرده بود، اما غالبا او را خضر نامیده اند و لذا این داستان به

و نیز دربارة اینکه این موسی که بوده . معروف شده است» قصۀ خضر و موسی«عنوان دانسته اند ) ع(برخی او را پیامبري از نسل حضرت یوسف . است هم بحث شده است

اهللا، غالبا او را همان موسی کلیماما. اهللا بوده است که قبل از حضرت موسی کلیم. را هم همان یوشع بن نون دانسته اند) جوان او(دانند و فتاي او پیامبر بنی اسرائیل می

ولی ظاهرا دانستن ). 1: 1 یوشع صحیفۀ(که در تورات خادم موسی دانسته شده است نام این اشخاص و محل وقوع داستان و شناسایی آنها در هدف این قصه تاثیري

اند مهم نیست، مهم هدفی است هاي این قصه هر که بوده نداشته است، یعنی شخصیتکه ا ز شرح این قصه در قرآن مورد نظر بوده است، یعنی اینکه جهان پر است از اسرار

. رسد و از حکمت آنها سر در نمی آورند انی که فکر مردم دربارة آنها به جایی نمینهاین داستان . پندارند که امور عالم بی حکمت و تصادفی است برخی جاهالن می

233

مسیحیت و اسالم

234

دهد که در وراي حوادث عالم اسراري جوابی است به این اندیشۀ خام و نشان مینمونه دو سه مورد آن در این قصه ذکر داند و براي نهفته است که جز خدا کسی نمی

.شده است

فراریان از تقدیر-48-2

گوید که از خانه و زندگی خود از سورة بقره از گروهی سخن می243در آیه ترس مرگ گریختند و آنها هزاران تن بودند ولی خدا آنها را میراند و دوباره زنده

علت فرار آنها هیچکدام ذکر نشده است نام این گروه و زمان وقوع این حادثه و . کرددر اینجا هم هدف مهم . و در تورات و انجیل و کتب دیگر هم قصۀ آنها نیامده است

توان گریخت و آنها که از طاعون از تقدیر الهی نمی: یعنی اعالم اینکه اوال،بوده استد بی جهت از قضا یا زلزله یا بالیی دیگر ترسیده و از خانۀ خود به صحرا گریخته بودن

با زنده : ثانیا. زیرا که مرگ سرانجام به سراغ آنها آمد،و قدر الهی فرار کرده بودندخوانیم روشن شد که زنده شدن کردن مجدد آنها بر آنها و بر ما که این قصه را می

نیز نگاه کنید به . مردگان در قیامت حتمی و واقعی است و انکار آن بی جهت است . شود ذکر می5 -48بقره که در زیر در بند 259آیۀ

سموئیل و طالوت-48-3

همین سورة بقره از پیامبري سخن گفته شده است که بعد از 246در آیۀ

حضرت موسی بوده است و بنی اسرائیل از او خواسته اند پادشاهی تعیین کند تا در از بد پیمانی و سست رکاب او با دشمنان خدا جهاد کنند و بجنگند، آن پیامبر که

عهدي قوم خود خبر داشت گفت اگر جنگ در راه خدا براي شما تعیین شود آیا از جنگ خودداري نخواهید کرد؟ گفتند چگونه ما از جنگ کوتاهی کنیم در حالی که

چون دستور جنگ به آنها داده اما. ما و فرزندان ما را از خانه و کاشانۀ خود رانده اند تا آخر ،ز جنگیدن امتناع کردند و فقط اندکی از آنان اطاعت کردندشد اکثرشان ا

بنی اسرائیل امر خدا بر که طالوت را به که منظور از این پیامبر همان سموئیل است قصهپادشاهی داد و طالوت در عهد عتیق به نام شائول خوانده شده است و قصۀ او به

در قرآن این قصه به . آمده است) به بعد5بند : 8باب (تفصیل در کتاب اول سموئیل

مبهمات قرآن

235

اختصار تمام فقط در هفت آیه آمده است و غرض از آن نتایج آموزشی و شرح تا 246از آیه (هاي تشریع بوده است که در خود آیات شرح داده شده است حکمت

ل بینیم که نام سموئیل در قرآن نیامده است و تفصیل قصه مث به هر حال می). بقره252 زیرا هدف قرآن قصه گویی نبوده است و فقط می. شود تورات نیز در قرآن دیده نمی

.واسته است نتایج آن را بیان کندخ

نمرود و ابراهیم-48-4

بقره گفتگوي کوتاهی میان حضرت ابراهیم و مدعی او دربارة 258در آیۀ تدر بود که آثار کبر و این مدعی پادشاهی مق. قدرت خدا و ناتوانی مدعیان آمده است

نخوت در دماغ او جایگیر شده بود و می پنداشت که مانند خدا قادر مطلق است و هر کند، هر کس را بخواهد می کشد و هر که را بخواهد از مرگ کاري بخواهد می

کند که خدا حضرت ابراهیم با یک دلیل ساده کوتاه او را محکوم می. دهد نجات میو با همین جملۀ . در می آورد تو اگر قادري آنرا از مغرب درآورخورشید را از مشرق

این . کند و او از جواب باز می ماند کوتاه این مدعی خیره سر را مبهوت و حیران میمحاجه امروز هم صادق است و کسانی که می پندارند در اثر علم و تکنولوژي به

که جانشین سازند ند، مواد جدیدي میرو ها می به آسمان. اند قادر شده کارها بزرگترینها آنها آوري کنند و این فن آور می مواد طبیعت است، در الکترونیک کارهاي شگفت

را مغرور کرده و از خدا غافل ساخته است باید از آنها پرسید که آیا می توانید مسیر آن را به حرکت ستارگان و زمین را عوض کنید؟ آیا می توانید ساختار زمین و مواد

هم بریزید و از نو چیز دیگري به جاي آن فراهم کنید؟ آنچه می کنید در حقیقت نتیجۀ اقتداري است که خدا به انسان داده تا وظیفه جانشینی او را انجام دهند و نباید از

. ها مغرور شوند چون نمی توانند از مرگ خود به هر حال جلوگیري کنند این قدرتبار معاصر حضرت ابراهیم که با او محاجه کرد در قرآن نیامده نام این پادشاه ج

در کتاب عبدالمسیحکشیش . ولی در کتب تاریخ اسالمی او را نمرود نامیده اند،استر بر حسب قول نمرود جبا«می نویسد که ) اسالمییعنی منابع نوشته هاي (االسالم ینابیع

ه قرنهاي عدیده قبل از تولد او زیست موسی در تورات نه در ایام حضرت ابراهیم بلک» نمود و این مثل این است که بگویند اسکندر نادر شاه را در آتش انداخت می

مسیحیت و اسالم

236

) 10: 1(و کتاب اول تواریخ ایام ) 12 تا 8: 10(نام نمرود در سفر پیدایش ). انتهی( نام شهري است در) 6: 5(آمده است به عنوان صیادي جبار و در کتاب میکاه

نویسد که دربارة اینکه آیا نمرود در تورات نمایانگر میفرهنگ هارپردر .بین النهرینها و نظرهاي مختلفی ابراز شده نام یک شخص تاریخی واقعی بوده است یا نه بحث

است و سرانجام به این نتیجه رسیده اند که نمرود نام یک فرد جمعی است یعنی نام و 706ص (توانسته باشد فرعون و خدیو که هر کسی میشاهی بزرگ و مقتدر مثل

زده است و اگر هم درست گفته بود نامربوطیحرف عبدالمسیحکشیش و لذا ) 707 .کرد چونکه در قرآن نام نمرود نیامده است فرقی نمی

احیاي شهر مرده-48-5

به گوید که از یکی از مردان خدا سخن می) 259 :2بقره(در آیۀ بعد از آن شاید در اثر زلزله، آتشفشان، جنگ، (شهري رسید ویران شده، که همۀ مردم آن

هالك شده بودند و از دیدن آن همه مرده در شگفتی ) صاعقه، طاعون یا امري دیگر که شاید جز استخوان از آنها -فرو رفت و پیش خود اندیشید که چگونه خدا اینها را

خدا او را میراند و بعد از صد سال . واهد کرد دوباره در قیامت زنده خ-نمانده بود زیرا که ،نام این شخص هم ذکر نشده است. زنده کرد تا حقیقت معاد را درك کند

ذکر نام او مهم نبوده است و شما هر اسمی که می خواهید براي او انتخاب کنید فرقی ورشناسان به اي بیکار مثل خا اگر نام او ذکر شده بود عده. در نتیجۀ قصه ندارد

جستجوي سابقۀ او و منابع قصه می پرداختند و از اصل مطلب که تنبیه و تذکر قیامت در . 14 تا1 بندهاي 37ضمنا قیاس کنید با کتاب حزقیال نبی باب .شدند است دور می

هم از کسانی که مکر و حیله کردند و خدا ساختمان آنها را از ) 26: 16(سورة نحل ان کرد و سقف از باال بر سرشان فرود آمد سخن گفته است که بعضی پایه هایش ویر

).30 و 29: 16سفر داوران (اند این آیه اشاره است به داستان شمشون و دلیله گفته

هابیل و قابیل-48-6

قصۀ هابیل و قابیل بدون ذکر نام آنها آمده است ) 32 تا 27: 5(در سورة مائده سفر پیدایش باب (قصه آنها در تورات . پسر آدم خوانده استو آنها را به عنوان دو

مبهمات قرآن

237

در اینجا هم ذکر نام آنها اهمیتی نداشته است چه نام . هم به تفصیل آمده است) چهارمآنها هابیل وقابیل باشد، چنانکه در منابع اسالمی آمده است و ظاهرا همین نامها میان

بوده است و چه هابل و قاین چنانکه در یهودیان و مسیحیان عرب پیش از اسالم رایجتورات عبري آمده است و چه هر اسم دیگري باشد در نتیجۀ امر تغییري ایجاد

ذکر شده است ) 32: 5مائده (کند و نتیجۀ آن که بسیار مهم است در همین سوره نمی در حالی که در قرآن در ،ولی این نتیجه در تورات و سایر کتب عهدین نیامده است

یعنی به دلیل زشتی آدم (به همین دلیل «همین آیه به صراحت ذکر شده است که کشی و اینکه این امر باعث خسران دنیا وآ خرت و ندامت قاتل و عذاب اخروي

کردیم که هر کس کسی را بکشد که ما بر بنی اسرائیل نوشتیم و مقرر) شود می چنان است که گویی همۀ مردم دیگري را نکشته باشد یا فسادي در زمین نکرده باشد

از مرگ یا قتل کسی جلوگیري کند یا او ( را کشته است و هر که کسی را زنده کند قتل و فساد در این .» همۀ مردم را زنده کرده باشدهمثل آن است ک) را هدایت نماید

بقره از کارهاي ناهنجاري شمرده205 سورة بقره و نیز آیۀ 30و در آیه ) 32: 5(آیه قاتل را . (شود شده است که خدا دوست ندارد و مرتکب آنها مستوجب کشتن می

پیش از آنکه به ).براي قصاص و مفسد را براي جلوگیري از اشاعۀ فساد باید کشتموارد دیگر بپردازیم در اینجا به مناسبت موضوع خوب است ذکر شود که نتیجۀ

جمه اش ذکر شد می بایست در که تر) 32: 5(مذکور در آیۀ کریمۀ سورة مائده » ما بر بنی اسرائیل نوشتیم« زیرا که قرآن صراحتا فرموده است که ،تورات آمده باشد

همین مطلب ) باب چهارم(بایست در دنبالۀ قصه هابیل و قابیل در سفر پیدایش پس میدهد که تورات فعلی همان تورات نازل شده شد که نشده است و این نشان می ذکر می

الي تورات نیست، گرچه بعضی قسمتهاي آن تورات در البه) ع(بر حضرت موسی نمونه هایی از مطالبی که قرآن به )4 -36در بند (شود، چنانکه در باال فعلی یافت می

جالب است بگوییم که این نتیجه اما. وجود آنها در تورات اشاره کرده است ذکر شدعه اي است از تفاسیر و نظریات علماي یهود تلمود مجمو. ذکر شده استتلموددر

نام دارد و (Mishnāh) میشناههاي آن ترین قسمت دربارة تورات که یکی از مهم خوانده شده سنهدرینآن خود شامل رساله هاي متعددي است که یکی از آنها به نام

. دازدهاي شرعی که در آن به مسائل جنحه و تعزیرات می پر یعنی رسالۀ دادگاه ،است از باب چهارم 10در این رساله در تفسیر بند . است میشناهو آن سی و چهارمین رسالۀ

مسیحیت و اسالم

238

اصل این بند در تورات چنین است که خدا به قابیل . سفر پیدایش توضیحی آمده است» برادرت از زمین نزد من فریاد بر می آورد؟هاي خونچه کرده اي که « :گوید می

: آن در تلمود آمده استدر تفسیر ) 10: 4پیدایش (آواز : به قاین، که برادر خود را کشت، یافته ایم که دربارة وي گفته شدتنسب« برادرت هاي خونگوید خون برادرت،بلکه نمی. آورد برادرت فریاد بر میهاي خون

بنابراین . الدشیعنی خون وي و خون او). آمده استیعنی به صورت جمع در عبري ( آفریده شد براي آزمودن تو، که هر که هالك کرد یک نفسی از انسان به تنهایی

بر وي حسابش را می نماید که گویا همۀ عالم را ) یعنی تورات(اسرائیل را کتاب هالك کرده باشد و هر که یک نفسی از اسرائیل را زنده کرد کتاب بروي حسابش را

). ز ینابیع االسالم عبدالمسیحبه نقل ا(» می نماید که گویا همۀ عالم را زنده کرده باشدشود، اگر چه در تورات مکتوب مضمون آیۀ قرآن نیامده چنانکه مالحظه می

دانند و معتقدندکه در تلمود آمده است که یهود آن را تورات شفاهی میامااست مطالب آن را هم حضرت موسی به طور شفاهی در تکمیل تورات مکتوب بیان کرده

200فاهی سینه به سینه نقل شده است تا سرانجام در حدود سال است و این تورات ش حکم است 613تورات حاوي یهودیان می گویند .میالدي آن هم نوشته شده است

که (است و در تورات شفاهی یعنی تلمود ) احکام عشره(که از جملۀ آنها ده فرمان ولی آنها ، نیست حکم دیگر هم آمده است که در اسفار خمسه42) است میشناههمین

هم در کوه سینا به حضرت موسی الهام شده است که جمعا احکام مورد عمل یهود به حکم 303، که )165 و 164گنجینۀ تلمود صص : نک(شود حکم اصلی بالغ می655

به ینابیع االسالم، عبدالمسیح در )49 ص لسان المسلمین(آنها امروزه قابل اجرا نیست او اما. باشدناهش می سورة مائده را یافته است که همین تفسیر32 خیال خود منبع آیۀ

یهودیان تلمودنگفته است که چگونه پیامبر که امی و درس نخوانده بود به کتاب هم هر کس ولو از دانشمندان 21دسترسی پیدا کرده است در حالی که اآلن در قرن

ارد مگر آنکه یهودي باشد یا از هاي بزرگ اروپا باشد به تلمود دسترسی ند دانشگاهاز خود تورات ) ص(و باز نمی گوید که چرا پیامبر. مسیحیان دست نشاندة صهیونیستها

را با عبارت تلمودو ضمنا عبارت . استفاده کرده استتلموداستفاده نکرده است و ازها سانقرآن مقایسه کنید که قرآن به طور کلی قتل هر انسانی را برابر قتل تمام ان

مبهمات قرآن

239

ها را برابر قتل همۀ عالم دانسته است شمرده است، اما تلمود فقط قتل یکی از یهودي .و غیر یهودیان را داخل آدم حساب نکرده است

راهنمایی کالغ-48-7

همین سورة مائده دربارة نگرانی قابیل از مشاهدة جسد بی جان 31در آیۀ

کند تا به قابیل نشان بدهد زمین را میخدا کالغی را فرستاد که«: گوید برادرش مییعنی جسد بو گرفتۀ برادرش را زیر (» که چگونه زشتناکی جسد برادرش را پهنان کند

این نکته هم که در قرآن آمده است در تورات ذکر نشده است ). خاك دفن کند. یعنی در تورات نیامده است که کالغی به قابیل طریقۀ دفن میت را در خاك یاد داد

ا جالب است که این مطلب در یکی از ترجمه هاي تورات به زبان آرامی یعنی امدهد در ذیل قصۀ قاین آمده است و نشان می(Targum Onqelos) ترگوم انقلوس

آیا این همه . که این قسمت در تورات عبري قدیم بوده است و بعدا حذف شده است در اما ،ی مطالب تورات حذف شدهاینکه برخ یکی از دالیل تحریف تورات نیست؟

هاي آرامی و یونانی و التین آن آمده است مورد یا ترجمهتلمودکتاب دیگري مثل کنم تا این ذکر میقبول علماي یهود و نصارا هست و من در اینجا یک مثال دیگر هم

.نکته روشن شود

خیانتکاري یهود-48-8

یعنی یهود و (برخی از اهل کتاب «: می فرماید) 75: 3(در سورة آل عمران کسانی هستند که اگر پوست گاوي پر از طال به آنان بسپاري به تو باز خواهند ) نصارا

آنان بسپاري به تو باز نخواهند به اگر فقط یک دینار داد وکسانی هم هستندکهاین از آن روي است . باشی) و مواظب( مگر آنکه خود بر سر آنان ا یستاده ،پرداخت

بر ما راهی ) gentilesیعنی غیر یهود به انگلیسی (که آنها می گویند در کار امی ها و آنها در این مورد بر خدا دروغ ) یعنی بر ضد ما گناه و کیفري نیست(نیست

این قسمت اخیر که از قول یهود گفته شده است در . »دانند گویند و خود نیز می میبندند لیل قرآن می فرماید که آنها به خدا دروغ میتورات آنها نبوده است و به همین د

که این مطلب در تلمود به حقیقت این است. و خودشان هم از این دروغ خبر دارند

مسیحیت و اسالم

240

) 36ص ( است میشناه که تفسیر(Gemara) گمارامثال در . ر آمده استرطور مک پرداخت ي ملزم بهاگر گاو یک یهودي گاو یک امی را شاخ بزند یهود«: گوید می

اگر کار برعکس باشد امی باید کلیۀ زیان حاصله را به یهودي اما،خسارت نیستها مسلط کرده خدا یهود را بر اموال و خون سایر امت«گوید و ربی البو می. »بپردازد) یعنی غیر یهودي(چون اوالد نوح «: و در تفسیر آن در تلمود آمده است. »است

یهود در کتاب ، امان ناچیز باشد سزاوار مرگ استچیزي بدزدد اگر هم بهاي آ: اجازه یافته اند که به امی زیان برسانند زیرا که در تورات آمده است) یعنی تورات(و چون امی از نزدیکان نیست پس دزدي از امی گناهی » مال نزدیکان را مدزد«

بلکه ،انگان سرقت نیستزیرا که دنیا همه متعلق به یهود است و سرقت از بیگ... ندارد ). کنز المرصود فی قواعد التلمود: نک(» باز پس گرفتن اموالی است که نزد آنهاست سورة75دانند که منبع قسمت آخر آیۀ حال خاورشناسان صالح خود نمی

به دنبال منبع همه چیز قرآن هستند که از جایی آن را پیدا اما،آل عمران را ذکر کنندکن آنها ذکر نشده آن نام پرسناژها و اماک باز گردیم به مواردي که در قراین. کنند

. دانند است و مفسران قرآن آنها را جزو مبهمات می

باعورا بلعم -48-9

به قصۀ بلعم باعورا اشاره شده است بدون ) 176 و 175: 7(در سورة اعراف تا 21: 22 و سفر اعداد 5و 4: 23یه سفر تثن( باعورا در تورات ذکر نام او، قصۀ بلعم

شود آمده و در کتب دیگر عهد عتیق و عهد جدید هم اشاراتی بدان دیده می) 35 .ی برداشت قرآن با آنها فرق داردول

زلیخا-48-10

و نام خود عزیزمصر و نام - یعنی زلیخا-و در سورة یوسف نام زن عزیز مصر

. که نامهاي زیادي در این داستان آمده است تفرعون ذکر نشده است، برخالف تورا .ذکر نشده است در تورات حضرت یوسف که نام فرعون معاصر اما جالب است

مبهمات قرآن

241

اصحاب کهف و رقیم-48-11

نه نام این قصۀ اصحاب کهف آمده است، اما) 26 تا 9: 18(در سورة کهف کافر معاصر آنها و نه نام غارنشینان یا خفتگان هفتگانه ذکر شده است ونه نام پادشاه

و . سال شمسی بعد از آن به سراغ آنها آمد و او مؤمن و دین دار بود300پادشاهی که برخی می گویند آنها سه تن «حتی در مورد تعداد آنها هم مخصوصا فرموده است که

بودند چهارمی آنها سگشان بود و برخی می گویند پنج تن بودند ششمین آنها سگشان که به هدف نرسیده و گمان (اند سنگی به غیب پرتاب کرده) این دو گروه(که.بود

این (و برخی نیز می گویند هفت تن بودند و هشتمی آنها سگشان بود ) آنها باطل است است و عالوه بر آن یک حرفهرأي را نفرموده است که سنگی به غیب پرتاب شد

اند که این قول درست است استنباط کردهواو اضافه دارد که مفسران از این دو دلیلداند و جز اندکی از بگو خداوندگار من شمار آنها را بهتر می). یعنی هفت نفر بودندپس با آنها در این مورد مجادله مکن و از هیچکس دربارة آنها . شما آن را نمی دانید

)22 : 18کهف (.»مپرس و نظر خواهی مکنا کردم تا بر آنچه گفته ام تأکید نمایم که خدا در من مخصوصا آیه را کامل معن

گوید تا بفهماندکه مورد تعداد افراد غارنشین هم مخصوصا نظرهاي مختلف را میاصال تعداد آنها مهم نیست چه سه تن باشند چه پنج تن، چه هفت تن و چه بیشتر یا

ن خود استقامت کمتر اهمیتی ندارد مهم آن است که چند نفر مؤمن و پاي بند به دیاند و براي حفظ ایمان خود از همه چیز خود صرف نظر کرده راه کوه وبیابان در کرده

309( سال شمسی 300پیش گرفته اند تا شبانگاه به غاري پناه برده اند و خدا آنها را به خواب فرو برده بود و سپس آنها را بیدار کرد تا مردم زمانه از همت ) سال قمريدر این میان نه نام آنها مهم است نه نام آنهایی که با ایشان مرتبط . شوندآنها آگاه

این قصه در تورات و انجیل نیامده است . بودند مثل پادشاهان و وزراء و نه تعدادشان یا هفت خفتگان (Ephesus) در نوشته هاي مسیحی تحت عنوان خفتگان افسس اما

از آن به زبانهاي سریانی، قبطی، عربی، روایت مختلف 200شهرت داردکه حدود هاي یونانی و التین در مغرب حبشی و ارمنی در بین مسحیان مشرق زمین و به زبان

زمین وجوددارد و ترجمه هایی از متن التینی به زبانهاي اروپایی در قدیم نیز صورت جهدر متون مسیحی پادشاه جباري که مؤمنان مسیحی را آزار و شکن. گرفته است

مسیحیت و اسالم

242

امپراطور روم Deciusداده است به نام دقیانوس نامیده شده است که ظاهرا همان می بعد از میالد با کشتن فیلیپ عرب به تخت نشست و دو سال بعد در 249است که در

میالدي در هجوم گوتها به روم مقتول شد و او به شدت به آزار و شکنجۀ 251ایت این هفت نفر یا هشت نفر در همین زمان از بنابراین رو. پرداخت مسیحیان می بعد از سالها که در آن غار به خواب فرو اما،ریختند و به غاري پناه بردنددست او گ

شرقی امپراطور روم(Theodosius)دوم تئودوسیوس بودند در زمان امپراطوري رفته .مت کرد و مسیحی بود بعد از میالد حکو450 تا 401این امپراطور از . شوند بیدار می

میالدي به خواب رفته باشند و در سال 250بنابراین روایت اگر اصحاب کهف در اما. سال به خواب رفته بوده اند200آخر سلطنت تئودوسیوس بیدار شده باشند دقیقا

معلوم نیست که نام دقیانوس یا دقیوس و نیز نام تئودوسیوس به عنوان دو قیصر روم صحاب کهف طبق این روایت در زمان آنها رخ داده است از کجا پیدا شده که واقعۀ ا

دکیوس را مشکل بتوان به صورت دقیانوس تحریف کرد و لذا به نظر می رسد . استبه پندار من ممکن است دقیانوس . که دقیانوس کسی دیگر غیر از دکیوس بوده است

138 تا 117ده باشد که از امپراطور روم بو (hadrianus)در اصل همان هادریانوس تبدیل این کلمه . کرد میالدي حکومت کرد و او هم با یهود و مسیحیان بد رفتاري می

. به دقیانوس بیشتر از دکیوس قابل پذیرش استگویند قدیمترین روایت این داستان به وسیلۀ ژاك ساروقی یا جیمز سروقی می

مسیحی همه ترجمۀ همین روایت به زبان سریانی نوشته شده است که سایر روایاتاین ژاك ساروقی یا یعقوب سروقی متولد . هاي مختلف است با تغییرات و دستکاري

میالدي است و از زمان واقعه زیاد دور نبوده است چون تولدش 521 و متوفی 452اندکی بعد از مرگ تئودوسیوس بوده است و قاعدتا باید اطالعات دست اولی از این

از شرحی که نوشته است چنین امري استنباط نمی شود و او نام اما ،شته باشدواقعه داتئودوسیوس را ننوشته و مدت خواب جوانان را هم ذکر نکرده است وفقط نام دقیانوس را به عنوان مبدأ واقعه ذکر کرده است و روي هم رفته روایت او بوي یک

د و شاید نویسندگان قصه به علت روایت تاریخی ندارد و بیشتر به افسانه می مانشهرت سروقی که خلیفۀ کلیساي ارتودوکس سوریه بوده است روایت را به او

اند و بعضی از محققان معتقدند که اصل این قصه به یونانی بوده و از منسوب کرده). 39 تا 21 صص 18 شماره نامۀ فرهنگستان: نک(یونانی به سریانی ترجمه شده است

مبهمات قرآن

243

دانسته است که در مغرب ) افسوس(ع این حادثه را سروقی شهر افسس محل وقو کیلومتري جنوب شرقی ازمیر واقع است و نام کنونی آن یرپوز 56آسیاي صغیر در

هاي این اشخاص اند ونام روایات دیگر هر کدام محل دیگري را ذکر کردهاما. است . نیز گوناگون ذکر شده است

ر قرآن نامی نیامده است تا بحث برانگیز شود و اصل حال مالحظه کنید که دمطلب که اثبات قیامت و قدرت خدا در بعثت مردگان است در البه الي این مباحث

که مدعیانی پیدا کند و هرکس بخواهد برده نشده است از شهر واقعه نیز نامی. گم شود هم به عبارت قرآن دربارة مدت زمان خواب آنها. آنها را به شهر خود منسوب سازد

زیرا که زمان آن را به دو روایت شایع در ،توجه کنید بسیار عجیب و معجزه آساستکه هر دو ( سال 309 سال و دیگري 300بین مسیحیان عربستان ذکر کرده است یکی

بالفاصله به اما). می تواند درست باشد اولی به سال شمسی و دومی به سال قمري استار است از مدت زمانی که آنها در غخدا داناتر (»اهللا اعلم بمالبثوا«فرمایددنبال آن می دهد که یعنی با این جمله هر دو روایت را نفی فرموده است ونشان می) مانده بودند

ممکن است زمان آن بیشتر یا کمتر باشد و به هرحال آنچه مسلم بوده است این است یک ماه و یک سال و همین قدر براي اثبات که زمان درازي بوده است نه یک روز و

و 5و 3دربارة تعداد افراد این گروه در قرآن . قدرت خدا وحقانیت معاد کافی استاند و با شمردن سگ آمده است که بدون در نظر گرفتن سگ آنها محاسبه کرده7

نفر 8اد در منابع غربی گفته اند به روایت سروقی تعد. شود می8و 6و 4تعداد آنها کرده اند آن را تبدیل به هفت چون عدد هفت شیوع و قبول بیشتري داردامابوده است

سگ یا بدون در ن در اینجا با در نظر گرفت8 و7و از آیۀ قرآن بر می آید که شاید نظر گرفتن سگ بوده است و به هر حال روایت قرآن با تمام روایات دیگر در وجود

زیرا که در منابع مسیحی شرقی و غربی ذکري از سگ ،اردسگ همراه آنان فرق د 31/3/1355 روزنامۀ اطالعاتمسئله اصحاب کهف را با گزارشی که در .نشده است

اي کاوشگر در جایی در این گزارش آمده است که عده. دهیم منتشر شد پایان میهفت کیلومتري خوانده بودند که غار اصحاب کهف در منطقۀ بلقاء قرار دارد که در

عمان پایتخت اردن واقع است، در روستایی که نام اصلیش رقیم بوده است و اکنون به . مرور زمان این نام تبدیل به رجیب شده است

مسیحیت و اسالم

244

میالدي با بادیه نشینان این منطقه تماس حاصل 1962پس این کاوشگران در ا وجود دارد که کردند و از آنها این اطالع را به دست آوردند که غاري در آنج

وصول به آن دشوار است و صعود به آن به علت صعب العبور بودن به آسانی ممکن نیست، لذا گروهی پیشاهنگ همراه با گروه کاوشگر و افراد گروه روابط علوم

هاي صعب العبور گذشتند تا به غار که زیر خاك و سنگ اسالمی عمان از این راه خاك برداري 1963زمان باستان شناسی اردن در مدفون بود رسیدند و با کمک سا

کردند تا به غار داخل شدند و در آنجا سنگ نوشته ها و وسائل زینت و سکه هایی از دوران بیزانس از قرن سوم میالدي یافتند و معبدي هم در آنجا بود که شاید همان

فت مسجدي باشد که در قرآن ذکر شده است که بر سر کهف ساختند و در غار هدر قبرها جمجمۀ هفت انسان و . قبر از افراد انسان و یک قبر از سگ کشف شد

جمجمۀ یک حیوان به دست آمد که معلوم شد جمجمۀ سگی است و از سنگضمنا غار درست به همان وصفی . ها معلوم شد که آنها از اهالی بیزانس بوده اند نوشته

که چون خورشید طلوع کند از است که در قرآن ذکر شده است یعنی طوري است آید و چون غروب کند به سمت چپ می رود و آنها در سمت راست غار در می

). 17: 18کهف (پهناي گستردة غار بودند که باد به آنها بخورد و ازهوا استفاده نمایند این نشانی که در قرآن آمده است حکایت از آن دارد که غار در طرف جنوب کوه

باري این گزارش .سار بوده است که آفتاب به آنها نمی خورده استیعنی در سمت ن، روزنامه معروف مصري بود و در آن نوشته بود االهرام ترجمه از روزنامۀ اطالعات

که دولت اردن درصدد ساختن مسجد جدیدي در کنار آن و آماده کردن آن براي اصحاب کهف و چه به هر حال این هم یک نظریه است دربارة غار .زائران است

ظاهرا اینامادرست باشد و چه نباشد در حقانیت قرآن تغییري ایجاد نمی کند،

کهف و الرقیم ال زیرا که در قرآن اصحاب ،کند مسئله رقیم را هم حل می،کشفدانستند رقیم در اینجا به چه معناست هر و مفسران نمی) 9: 18کهف (آمده است

فته است که رقیم نام سگ آنها بوده، دیگري گفته است کدام حدسی زده اند یکی گدانند می) نوشته شده(که رقیم همان کهف است و بعضی هم رقیم را به معناي مرقوم

گویند یعنی کسانی که نام آنها بر در غار نوشته شده است وبرخی هم شهر وطن و می . آنجاستاند و یا نام بیابانی که غار در اصحاب کهف را رقیم دانسته

مبهمات قرآن

245

تر بوده است و شود که این نظر اخیر درست و اکنون با این کشف معلوم میو این است که ما به . اي است در کنار غار مذکور در اردن رقیم نام روستا یا ناحیه

» ما خبر آنها را به حق بر تو فرو می خوانیم«: گفته قرآن باور داریم که می فرمایدخالصه آنکه در این . ه کالم خدا حق و صدق استو براستی ک) 13: 18کهف (

) جز رقیم که خود معجزة دیگري است(داستان هم نام هیچکس و هیچ زمان و مکانی نیامده است تا حواس مؤمنان به سوي آنها منعطف و منحرف شود و اصل مطلب در

لدانمعجم البدربارة رقیم به . البه الي مباحث جغرافیایی و شناخت اعالم گم شود .نیز مراجعه فرمایید) 69 ص 3ج (

سلیمان و بلقیس-48-12

بجز نام حضرت در قصۀ سلیمان و ملکۀ سبا) 44 تا 15: 27(درسورة نمل

که تخت (و آصف بن برخیا ) نام دیگري که داشته است یا هر(نامی از بلقیس سلیمان و سایر ) لمقدس منتقل کردسلیمان را در کمتر از یک چشم بر هم زدن از سبا به بیت ا

ولی در ، و این قصه در تورات نیست،هاي این داستان برده نشده است شخصیتقصه اي بی محتوا و مختصر دربارة ملکۀ سبا ذکر ) 14 تا 1: 10(کتاب اول پادشاهان

شده که براي امتحان سلیمان پادشاه به اورشلیم آمد و هدایایی به او داد و او هم 1: 9(این قصه عینا در کتاب دوم تواریخ ایام . به او بخشید و او بازگشتهدایایی

سلیمان و داود در قرآن .یچکدام با قصۀ قرآن منطبق نیستتکرار شده است و ه) 12تا .از انبیاي الهی اند و در عهد عتیق فقط پادشاه اند

حواریون عیسی در انطاکیه-48-13

از فرستادگانی به شهري سخن گفته شده است ) 29 تا 13: 36(در سورة یس

که ابتدا دو نفر بودند و سپس نفر سوم هم بدانان ملحق شد و گفتند ما پیامبران یا مردم شهر آنها را انکار کردند و . فرستادگانی هستیم بر شما تا شما را هدایت کنیم

ستوري نازل نکرده گفتند شما هم مثل ما انسان هستید و فرقی با ما ندارید و خدا دآنها گفتند که خدا . است که شما مأمور رساندن آن باشید و شما دروغگو هستید

داند که ما فرستاده ایم بر شما و ما فقط باید فرمان او را ابالغ کنیم و وظیفۀ دیگري می

مسیحیت و اسالم

246

که آمدن شما در این شهر - مردم شهر گفتند ما به وجود شما فالی بد زده ایم.نداریم اگر دست از این سخنان بازندارید ما شما را سنگسار -تنه و دردسر شده استباعث ف

خواهیم کرد و شکنجه دردناکی به شما خواهد رسید، فرستادگان سه گانه گفتند فال که دین و ایمان ندارید و این براي شما عاقبت شومی دارد-بد همراه خودتان است

شما مردمی زیاده طلب و امادریابید، اگر متوجه باشید و معناي آیات خدارا -سپس از دورترین نقطۀ ). شی زیاده روي می کنیدکه در گناه و سرک(اسرافکار هستید

شهر مردي دوان دوان آمد و گفت اي مردم از این فرستادگان پیروي کنید و سخنان ود هدایت زیرا که آنها براي این راهنمایی از شما مزد نمی خواهند و خ. آنها را بشنوید

او ایمان -یافتگان هستند و لذا می توانند شما را هدایت کنند بدون هیچ اجر و مزدي اما قوم ،آورد و جایگاه خود را در بهشت فراهم ساخت و شکرگزار از این نعمت شد

او از رحمت خدا محروم شدند و دیگر از آسمان بر آنها رحمت فرود نیامد و ناگهان ). شاید در اثر صاعقه(ا همه بر زمین مردند و خاموش شدند فریادي برخاست و آنه

برخی مفسران گفته اند که آن شهر انطاکیه بود و این سه حواري عیسی بولس ما و شمعون بودند و آن مردي که ایمان آورد حبیب نجار بود ولی مسلما این وو ت

ا فرستادة خدا یا عیسی زیرا که پولس نه تنه،نامها همه یا بعضی از آنها درست نیستبه هر حال . نبوده بلکه مخرب دین عیسی بود و او همۀ شریعت عیسی را باطل کرد

حکمت خدا در آن بوده است که نام این چهار نفر و نام شهري که بدان مأموریت زیرا که هدف تذکر ایمان آوردن مردم خوش بخت و کافر ،یافته بوند ذکر نشود

که فال و مرغواي بدي داشتند و مهم نیست که این شدن مردم بدبخت است مثل فرستادگان چه کسانی بودند و نامشان چه بود و شاید روزي این ماجرا هم

.ماجراي اصحاب کهف روشن شود

پی کنندة شتر صالح-48-14

را پی کرد ذکر ) ع(نام کسی که شتر صالح پیامبر ): 29: 54(در سورة قمر نام این کافر شریر چه اهمیتی اما. اند ر نام او را قدار ذکر کردهنشده است و در تفاسی

. بگذار در گمنامی به دوزخ رهسپار شده باشد. دارد که ذکر شود

مبهمات قرآن

247

)ص( دشمنان پیامبر -48-15

در زمانی که حضرت رسول در مکه بود سران قریش مثل ابوجهل، ابوسفیان، با آن حضرت پرداختند و هر چه در ابولهب، عاص بن وائل سهمی و غیره به دشمنی

توان داشتند آن حضرت را آزار و شکنجه دادند، البته از نظر روحی و مسلمانان اولیه نام هیچیک از این مبارزان سر سخت . را از نظر جسمی هم شکنجه و آزار می دادند

ه از ک) 111سورة ( جز ابولهب که یک سوره به نام اوست ،پیامبر در قرآن نیامده استهمان روز اول بعثت پیامبر خود و زنش به آزار و بدگویی و دشنام گویی به پیامبر پرداختند و زنش آتش بیار معرکه بود و مردم مکه را بر ضد آن حضرت

تا در سال دوم هجري سرانجام بعد از جنگ بدر ابولهب به درك ،انگیخت برمیا براي تسکین آن حضرت این واصل شد و پیامبر از او دل پر دردي داشت که خد ابولهب آن را می خواندند و برسوره را نازل فرمود که سالها مسلمانان در زمان حیات

خدا در ناصیۀ این مرد شریر و زنش هیچ نور . فرستادند لهب و زنش لعنت میابوسایر سران قریش بعد از فتح مکه . رستگاري ندیده بود که او را چنین به زشتی نواخت

این هم از حکمت. عامل توسعۀ اسالم شدند و غالبا از ننگ جهل پیشین رستندخودهاي خدا در قرآن است که نام این دشمنان سرسخت اسالم ذکر نشد، گرچه مفسران

مثال در سورة ماعون از کسی سخن گفته شده . اند نام آنها را در تفاسیر خود آوردهراند و به مان را با خواري از پیش خود میکرد و یتی است که دین حق را تکذیب می

داد گفته اند که این سوره در مورد عاص بن وائل یا ولید بن فقراي گرسنه طعامی نمی حکمت خدا بر آن بود اما ،مغیره نازل شده است و در قرآن از این موارد باز هم هست

جان و مال خود که مشرکان مکه سرانجام مسلمان شوند و در نشر و اشاعۀ اسالم باکردند و بکوشند و اگر نام آنها ذکر می شد آنها یا در کفر و شرك خود پافشاري می

ذکر تمام مبهمات قرآن به طول. کردند مر حمل مییا این ننگ را با خود تا آخر ع . به کتب علوم قرآنی مراجعه گردد. شود یل آنها صرف نظر میمی انجامد و از تفص

بهمات ابهام م-48-16

در این فصل موارد متعددي از قرآن مثال زده شد که نام اشخاص و قهرمانهاي

ها این قصه. قصه و حتی محل و زمان وقوع آنها ذکر نشده و مبهم گذاشته شده است

مسیحیت و اسالم

248

هاي ذکر نشده را در تفاسیر به نام مبهمات نامیده اند و این ابهام چنانکه ذکر شد یا نام بلکه هدف ، قرآن قصد افسانه سرایی و قصه گویی نداشته استدلیل بر آن است که

در . از اشاره به این قصه ها هدایت مردم و ذکر فضائل ایمان و نتایج کفر بوده استصورتی که در تورات و کتب دیگر عهد عتیق و نیز در اناجیل اربعه و اعمال رسوالن

با ذکر نام اشخاص و زمان و کوچکترین وقایع با تفاصیل بسیار و ذکر جزئیات و ها، ولی چون نویسندگان این رمان.مکان دقیق وقوع حوادث شرح داده شده است

هاي کوتاه و قصه ها از فنون قصه گویی و رمان نویسی آگاه ها، و داستان نوولاند که اکنون علماي مغرب زمین با تجزیه و نبوده اند اشتباهات بسیار مرتکب شده

ا عیوب آنها را برشمرده اند و اختالفات و تناقضات درونی و بیرونی آنها را تحلیل آنه .اند ذکر کرده

کتاب استر-48-17

به عنوان مثال قصۀ استر ومردخاي در یک کتاب از کتب عهد عتیق به تفصیل

کدام از آنها در جاي هاي متعددي در آن ذکر شده است که هیچ آمده است و نامهاي یونانی و در کتیبه هاي هخامنشی، اشکانی و ساسانی، یا در تاریخ مثال-دیگري

نیامده است و این قصۀ مجعول از یک طرف براي –سریانی و هندي و چینی و غیره مشروع جلوه دادن جشن نوروز بوده است که یهودیان بعد از اسارت به نام پوریم

(Purim)از طرف دیگر براي سرکوب کنند و اند و هنوز هم می برگزار می کردهعقدة حقارت یهود ساخته شده است که مغلوب بابلیان و آشوریان شده بودند و سالها در بردگی و اسارت و بدبختی به سر برده بودند تا آنکه کوروش هخامنشی آنها را بعد از هفتاد سال اسارت آزاد کرد و اجازه داد که به کشور خود اسرائیل بازگردند و

یمان را که خراب شده بود دوباره بنا کنند و حتی مال فراوانی هم براي این معبد سل و دنبالۀ آن در کتاب 23 تا 17: 36کتاب دوم تواریخ ایام : نک(کار به آنها بخشید

این مدت طوالنی بردگی و دوري از وطن در قوم ). 11 تا بند 1عزرا باب اول از بند که با داستان استر و مردخاي خواسته اند آن را یهود عقدة حقارتی ایجاد کرده بود

. تسکین دهند

مبهمات قرآن

249

دهد که ضیافتی بزرگ درپایتخت خود شهر داستان در زمان خشایارشا رخ میشوش برپا کرده بود و خواجه سرایانی را فرستاد تا ملکۀ خود را که نامش وشتی بود

رتیب وجود او را هم از به جشن بیاورد تا زیبایی او را به مردم نشان بدهد و بدین ت خود آیا از تعلیمات دینی باید به حساب زیبايپزدادن به زن . (افتخارات خود بشمارد

) ؟که در یک کتاب دینی ذکر شودآید وشتی زن احمق و بی شعوري بوده است که علی رغم میل زنان به خودنمایی اما

تاب ذکر نشده است دلیل این خودداري در ک. کند از حضور در جشن خودداري می به هر حال این کار باعث شد که شاه .زیرا که اصل داستان ساختگی و مجعول است

خشمگین شود و او را از مقام خود طرد نماید و به تمام کشور بنویسد که زنی که از سرنوشت وشتی دیگر معلوم . شوهرش اطاعت نکند از همۀ حقوق خود محروم است

در اینجا یکی از . گیرد که ملکۀ دیگري انتخاب کند مینیست ولی خشایارشا تصمیم کرد که دختر عموي خود هدسه اسراي یهودي به نام مردخاي در شوش زندگی می

(Hadassah)وقتی . زیرا که پدر و مادرش مرده بودند،کرد یا استر را تربیت میین آنها ملکه را خشایارشا در کشور اعالم کرد که زنان زیبا نزد او برده شوند تا از ب

و سپس . انتخاب کند مردخاي هم استر را نزد شاه برد و او استر را انتخاب کردمردخاي از توطئه اي خبردار شد که دو نفر درصدد بودند شاه را بکشند و مردخاي

و بعد . به استر گفت و استر به شاه گفت و بدین ترتیب مردخاي هم به دربار راه یافتکرد زیرا که در مقابل او سجده نمی،شاه بر مردخاي خشم گرفتهامان وزیر خشایار

ولی به جاي تنبیه او تصمیم گرفت یهودیان ایران را قتل عام کند و حکمی از شاه براي این منظور گرفت که سرانجام به زیان خودش تمام شد و با کمک استر خود او

انیان که دشمن یهود بودند به دارآویخته شد و به دستور شاه و حکم مردخاي تمام ایر هزار نفر از مردم دیگر 77 پسر هامان و 10در سراسرکشور طعمۀ شمشیر شدند و

. کشته شدند، همه به دست یهودیان خشمگیناکنون تمام یهودیان جهان روز خاصی را به یاد بود این اتفاق جشن می گیرند و

شود و در جشن استانی ایرانیان می ماه آذار است که تقریبا برابر نوروز ب15 و 14آن شود سوت می زنند و فریاد این کتاب را می خوانند و وقتی نام هامان برده می

).918قاموس کتاب مقدس ص (کشند و آن را جشن پوریم یا فوریم می نامند می

مسیحیت و اسالم

250

این قصۀ جعلی را طوري . حال می بینید که یهود چقدر نمک نشناس بوده انددر حالی که این شاهان . ند که به ضرر بزرگان ایرانی دربار خشایارشا تمام شودا ساخته

هخامنشی بودند که یهود را از ذلت اسارت بابل نجات دادند و باید حداقل شکرگزار . این لطف آنان باشند

که خود فرهنگ هارپرمن این قصه را به اختصار شرح دادم تا از روي کتاب : گوید در این کتاب می: ته اند ارزش آن را بنویسمیهود و مسیحیان نوش

م نوشته شده است و بهترین تعریفی که از . ق322 تا 400این کتاب احتماال بین « را نوول تاریخی برخی آن. اند این است که آن را نوول نامیده اند کتاب کرده این

اما ،داشته باشدگرچه ممکن است یک هستۀ تاریخی براي آن وجود اند، اما خواندههاي اصلی داستان و شخصیت. توان به هیچوجه تأیید کرد وقایع مذکور در آن را نمی

یعنی استر، مردخاي، هامان و وشتی در هیچ جایی اثري از آنها دیده نمی شود که این نوول براي سرگرمی نوشته شده است تا نشان دهد که مردم . مؤید وجود آنها باشد

عجیب است که در کتاب استر و نیز در کتاب . کنند چگونه عمل میدر بعضی شرایط قاموس کتاب این موضوع در (هاي سلیمان نام خدا اصال ذکر نشده است غزل غزل یعنی ،کتاب به مسائل معمولی انسانی می پردازد). 50 هم نوشته شده است ص مقدس

تقادي در آن یافت نمی شود هیچ طنین اع). نه اعمال مؤمنان به خدا(اعمال عادي مردم 280ص (و داستان را به نتیجه اي که شامل پیامی مذهبی و دینی باشد سوق نمی دهد

هاي آیا شایسته است که کتاب استر و کتاب غزل غزل). فرهنگ کتاب مقدس هارپر سلیمان در مجموعۀ کتب مقدس یک قوم بیاید؟

این کتاب استر را جزو کتب شگفت انگیز تر از همه این است که مسیحیان همحال . کنند می آورند و آن را منتشر می(The Bible)مقدسۀ خود در کتاب مقدس

مسیحیان چرا ،اگر این داستان دل خوش کنکی براي یهودیان توسري خورده باشدکتابی که نه نام خدا در آن است و نه پیامی مذهبی دارد و . باید آن را مقدس بشمارند

اي گفته است که بسیار غیر چون افسانه،فن قصه گویی هم بسیار ناقص استاز نظر . محتمل یا حتی غیر ممکن است

کند دستور شاه را اجرا نکند در چگونه وشتی، ملکۀ زیباي خشایارشا جرأت میحالی که به نفع او بود که در حضور جمع جلوه و خودنمایی کند؟ و چگونه شاه از

دهد که حکم قتل عام یهود را وزیر خود انگشتري خویش را مییک طرف به هامان

مبهمات قرآن

251

با آن مهر کند و سپس به درخواست مردخاي انگشتري را پس می گیرد و به مردخاي دهد تا هامان و دوستانش را قتل عام کنند؟ شاهی بدین بی تدبیري چگونه می

امپراطوري عظیمی را می توانست اداره کند؟ هاي دینی و عرفانی است قابل مقایسه ه همه براي بیان پیامآیا قصه هاي قرآن ک

با این قصه هاي پوچ و بی معنی تورات و انجیل و عهدین است؟ و آیا قرآن فقط به همین دلیل معجزه نیست؟ از دالئل دیگر اعجاز قرآن هم که بگذریم این خود دلیل

. بزرگی است

هامان در تورات و قرآن-48-18

خوب است به یک نکتۀ ظریف دیگر هم اشاره کنیم و آن نام هامان در اینجااست که در عهد عتیق فقط در همین داستان ساختگی استر به عنوان وزیر اول

بار در این کتاب نام او آمده است و او را مردي خبیث 52خشایارشا ذکر شده است و اما، را قتل عام کند است یهودیانو دشمن یهود قلمداد کرده است که قصد داشته

عاقبت خودش و خانواده اش و هوادارانش در تمام ایران به دست یهودیان قتل عام . شدند

در هیچ جاي دیگر کتاب مقدس نه در عهد عتیق و نه در عهد جدید این نام هاي این افسانۀ ساختگی مجعول است و شاید و این نام هم مثل سایر نام. نیامده استسانۀ استر که معلوم نیست چه کسی است این نام را در بین النهرین شنیده و نویسندة اف

اگر این داستان مجعول و .براي یکی از پرسناژهاي اصلی قصۀ خود به کار برده است ولی چون ،ساختگی نبود شاید ممکن بود هامان را تحریفی از هومان یا هومن بدانیم

. ر این کتاب بیجا افتاده استاصل داستان پایه اي ندارد این اسم هم د نه به اما ،ها این است که در قرآن هم نام هامان آمده است حال از شگفتی بلکه وزیر فرعون، همان فرعونی که حضرت موسی براي ،عنوان وزیر خشایارشا

یعنی به عقیدة محققان . هدایت او و آزادي بنی اسرائیل به سوي او فرستاده شده بودبرمصر . م. ق1212 تا 1279تمال قوي رامسس دوم، فرعونی که از امروزي به اح

کرد و موسی براي آزادي بنی اسرائیل نزد او رفت وسرانجام در نیل غرق سلطنت می تا 1212دانند که از بعضی دیگر فرعون خروج را مرنفتاح پسر رامسس دوم می.شد

مسیحیت و اسالم

252

به کشتن اطفال اسرائیل فرعون مصر بود و در این صورت فرعونی که امر. م. ق1202کرد و موسی به حکمت خدا از این بال نجات پیدا کرد و در دامن خود او پرورش می

. یافت رامسس دوم بوده استآید که به احتمال قوي موسی چنین بر می) 19 و 18: 26شعراء ( از قرآن اما

بود اوالد فقط درزمان یک فرعون بوده است که در زمان والدت موسی دستور داده موسی را که در زنبیلی به . ذکور بنی اسرائیل را بکشند و نوزادان دختر را رها کننند

، گرفت و بزرگ )به نام آسیه طبق روایات(رودنیل انداخته شده بود زن همین فرعون موسی در جوانی یکی از قبطیان را که با یکی از بنی اسرائیل درگیر شده بود . کرد

به مدین رفت و در آنجا با یکی از دختران شعیب ازدواج کرد و کشت و فرار کرد وو سپس خدا او را به رسالت ) 27: 28قصص (هشت سال یا ده سال در مدین ماند

برگزید و به سوي فرعون فرستاد که در این موقع شاید حدود سی سال داشت و اول بوده است رسالت او نزد فرعون منجر به غرق فرعون شد و لذا این همان فرعون

. م بوده است. ق1242یعنی رامسس دوم و بنابراین تولد موسی حدود به هر حال هامان طبق قرآن ظاهرا وزیر اعظم یکی از این دو فرعون بود همان

احتمال دارد . که در نیل غرق شد و نام او شش بار در قرآن به همین عنوان آمده استهامان وزیر فرعون را شنیده بوده است و او را که نویسندة مجهول کتاب استر نام

. شخص دوم داستان خود قرار داده است خاورشناسان و مسیحیان و یهودیان مبغض و مغرض به جاي اینکه متوجه این اما

اشتباها راامر شوند به قرآن طعنه می زنند و می گویند محمد هامان وزیر خشایارشااند آن را هایی که به ضد اسالم نوشته در تمام کتاب است و هوزیر فرعون قلمداد کرد

را براي ل در قرآنیهاي دخ واژهحتی آرتور جفري که ظاهرا کتاب . اند تکرار کردهیک بحث ریشه شناسی عالمانه نوشته است هر جا توانسته نیشی به اسالم زده است و

ام در داستان استر در قرآن به عوض آنکه این ن«: ازجمله در مورد هامان می نویسدظاهر شود به صورت یکی از بزرگان دربار فرعون در مصر در زمان حضرت موسی

تردید نیست که مراد از هامان همان هامان مندرج در باب سوم اما... گردد پدیدار میهاي عنکبوت کتاب استر است و ما منشأ این درهم آمیختگی را می توانیم در سوره

بیابیم که در آنها هامان همراه با قارون ذکر شده ) 24: 40(افر و سورة غ) 39: 29(

مبهمات قرآن

253

»هاي تلمود نیز هامان و قارون به هم پیوستگی یافته اند زیرا که در افسانه. است ). ترجمۀ واژه هاي دخیل در قرآن مجید410ص (

یکی نیست از این آقاي دانشمند محقق بپرسد که شما از کجا اطمینان دارید کهنام هامان در کتاب استر درست و بجاست و در قرآن نادرست و نابجاست و مأخوذ از

هاي آن به عقیدة محققان امروزي تورات کتاب استر است؟ اصل کتاب استر و همه نامجعلی است، آیا شما با یک قصۀ جعلی و ساختگی می خواهید به جنگ قرآن بروید؟

گوید در رجفري در همان جملۀ آخر اوست که میاتفاقا دلیل باطل بودن عقیدة آرتوهاي تلمودي هامان با قارون قرین است و در قرآن هم هامان و قارون قرین داستاندهد که در تلمود سابقۀ ذهنی درست تري از هامان وجود داشته این نشان می. اند شده

فتۀ قرآن و به هر حال ما می گوییم که هامان بدون شک طبق گ. است تاکتاب استر است که با بوده) رامسس دوم یا مرنفتاح یا شاید فرعونی دیگر(وزیر فرعون خروج

کتاب ساختگی نه از روي شما آقاي آرتورجفري. بوده اندقارون همدست این فرعون بلکه از روي مدارك تاریخی و آثار باستان شناسی و غیره باید باطل بودن این ،استر

ن مدارکی وجود ندارد و ما معتقدیم که اگر روزي سخن را نشان بدهید و چنیو شما هیچ . کند نه افسانۀ استر را مدارکی پیدا شود حتما سخن قرآن را تایید می

جواب معقولی براي این تئوري ندارید و زحمت بی فایده می کشید و باید گفت که ل الهویۀ از طرف نویسندة مجهو) یعنی قاطی کردن(در حقیقت این در هم آمیختگی

کتاب استر رخ داده است نه از طرف قرآن، و چیزي که باعث این درهم آمیختگی شده است این بوده که خشایارشا هم شاهنشاه ایران بود و هم فرعون مصر و لذا

.نویسندة مذکور هامان وزیر فرعون را به دربار خشایارشا منتقل کرده است

تحقیق دربارة نام استر -19 -48

نویسندة . خواهم تحقیق خود را دربارة نام استر ذکر کنم تمۀ این بحث میدر خایعنی استر (Hadassah)سه هد: می نویسد) 3 : 2(ناشناس کتاب استر در باب دوم

گوید که او دختر ابیجایل بود، از می) 29: 9(و در باب نهم ) Estherبه انگلیسی ( . بود که بخت النصر به بابل برده ،اسراي یهود

مسیحیت و اسالم

254

ه نام اصلی او بوده است که به سدمفسران تورات و عهد عتیق می گویند هن کلمه در ای. اي زیبا و گلدار است عبري به معناي آس یعنی مورد است که درختچه

د ی ما هم به صورت هفرهنگ معین :نک(س به همین معنا آمده است کتابهاي طب دانند به معناي ستاره که در نامی ایرانی میاما استر را برخی). 5107 و 4429 صص 4ج

و برخی آن را همان ایشتار ) 308 ص کشف االیات یانگ(ایران به او داده شده است (Ishtar) خداي عشق و زیبایی آشوریان و بابلیان و معادل ونوس رومی و آفرودیت

این صورت که در.)365 صفرهنگ هارپر(اند یونانی و ناهید یا زهره ایرانی دانستهبنا به نوشتۀ کتاب استر این . نام خداي کفار برازندة یک یهودي موحد نبوده است

خانم ملکۀ خشایارشا شد و توانست با کمک پسرعموي خود مردخاي هامان و فرزندان او و تمام مخالفان یهود را در سرتاسر امپراطوري خشایارشا قلع و قمع کند

). 16 و 12: 9استر(نفر می شدکه همه به دارآویخته شدند 77510که تعداد آنها بالغ برهرودوت، پدر تاریخ، در کتاب خود از قضاي روزگار نام ملکۀ خشایارشا را

و ترجمۀ وحید 112 و 109 و کتاب نهم بندهاي 114 و 61کتاب هفتم بندهاي (ت ذکر کرده است که به یونانی به صور) 515 و 514، 375مازندرانی از آن صص

بود نه (Otanes) است و تصریح کرده که نام پدر او اتانس (Amēstris)امستریس کتاب هفتم (او تا زمان پیري ملکۀ خشایارشا بود ). 61کتاب هفتم بند (ابیجایل

فرزند بزرگان 14و زنی بسیار بی رحم و خطرناك بود، چنانکه یک بار ) 114بندزنده به گور کرد ) مذ یعنی اسپندارالبد(پارس را براي جلب رضایت خداي زمین

بلکه از معتقدان و ،شود که او یهودي نبوده و از اینجا معلوم می) 114کتاب هفتم بند (بار دیگر جاري خود را به نحو بسیار فجیع و . پرستندگان خداي زمین بوده است

داستان هرودوت از ملکه اي قبل از او و ). 112کتاب نهم بند (اي مثله کرد بیرحمانه نگفته است که اگر چنین اتفاق مهمی افتاده بود حتما یقتل عام دشمنان یهود سخن

توان یقین حاصل خ معاصر خشایارشا میر حال با این اطالع دقیق از یک مو.نوشت میکرد که داستان استر کلا مجعول است و نویسندة ناشناس آن نام امستریس و احتماال

ده بوده و لذا با تحریف نام او و تجزیۀ غلط آن وي را قهرمان هاي او را شنی بیرحمیآن از آخر امستریس با حذف عالئم اعراب یونانی و تأنیث .داستان خود کرده است

دانسته (em ester)آید که آن را به غلط ام استر در عبري به صورت امستر درمی و قهرمان اصلی قرارداده است به معناي مادر استر که از آن کلمۀ استر را جداکرده

مبهمات قرآن

255

ی این کتاب از قبیل وشتی، مردخاي، هامان ونام مپس این نام هم مثل سایر اسا. است .همه جعلی است) 10: 1 استر (یان شاه اخواجه سر

یهودیان ایران چند محل مختلف را به عنوان قبر استر و مردخاي تعیین ۀ بقع جنوب اصفهان، اما معروفترین آنها کیلومتري30اند، مثل بقعۀ پیر بکران در کرده

همدان است که مدخل آن دریچۀ کوچکی است که شهراستر و مردخاي در وسط باید به طور نیمه خوابیده وارد آن شد و یهود و مسلمان، به ویژه زنان به زیارت آن

خته شده و شایدسااین بقعه در قرن هفتم هجري . کنند روند و نذوراتی هدیه می می: نک( که کلیمیان در قرن سوم هجري ساخته بودند هقبال درهمانجا بناي دیگري بود

و به هر حال این مقبره هم مانند خود کتاب ) 42راهنماي همدان و قزوین و قم ص .استر جعلی است

هارون برادر مریم عذرا-48-20

ائیل، اسر در تورات، در سفر خروج براي حضرت موسی بن عمران، پیامبر بنی

یک برادر به نام هارون و یک خواهر به نام میریام ذکر شده است که در ترجمۀ عربی 15 تا 1: 12 و سفر اعداد 21 و 20: 15سفر خروج (و فارسی او را مریم نبیه نامیده اند

و ) 4: 6 و کتاب میکا 3: 6 و کتاب اول تواریخ ایام 9: 24 و تثنیه 59 :26 و1: 20و اي این همان خواهر موسی است که وقتی مادر آن حضرت او را در صندوقچهظاهرا

و به روایات اسالمی آسیه (از نی در نهر نیل رها کرد مواظب او بود تا دختر فرعون آن طفل را دید و به فرزندي پذیرفت سپس به دختر فرعون گفت اگر ) زن فرعون

که البد - قبول کرد و لذا خواهر موسیاي براي این بچه بیاورم و او بخواهید من دایه رفت و مادرش را نزد دختر فرعون آورد تا بچه را -حدود ده سالی از او بزرگتر بود

این مریم یکی ). 8و 7: 2 و سفر خروج باب 11: 28 و قصص 40: 20طه (شیر دهد ونث چون در تورات و عهد عتیق نام هفت پیامبر م. از هفت نبیۀ بنی اسرائیل است

گنجینۀ تلمود . (اند کرده ذکر شده است و گویا در میان بنی اسرائیل زنان هم نبوت می به اما ،باید دانست که در قرآن ذکري از نبیه یعنی پیامبر مونث نشده است). 141ص

از . زنان هم مانند مردان وحی میشده است و صرف وحی شدن دلیل بر پیامبري نیستآن تصریح شده است که خدا به آنها وحی کرده است مادر جمله زنانی که در قر

مسیحیت و اسالم

256

نه خواهر موسی و طبق قرآن وحی به زنبور ) 38: 20 و طه 7: 28قصص (موسی است و زلزله12: 41 و فصلت 68: 16نک نحل (عسل و آسمان و زمین هم شده است

99 : 5 .( یعنی هارون و مریم از این برادر و خواهر ) 12سفر اعداد باب ( در تورات اما

) پیسی(موسی شکایت کردند و خدا در مجازات آنها فقط مریم را به بیماري برص این مریم به رقاصی و خنیاگري مشغول ) 21 و 20: 15(دچار کرد و در سفر خروج

برحسب نظر علماي تورات نام این مریم . کند شود و بر مرگ فرعون شادي می میاز نظر لفظ و اشتقاق با نام مریم مادر حضرت عیسی فرق ) Miriamیعنی میریام (

گویند اصل است و میmariam و mariaمریم مادر عیسی نامش به یونانی . داردبه هر حال در . ریشۀ آن با ریشۀ کلمۀ میریام یکی نیستاما ،این نام هم عبري است

بار 34 در قرآن عیسینام مریم مادر حضرت . اند عربی و فارسی هر دو را مریم نامیدهانجیل متی، یک بار در انجیل پنج بار در . بار ذکر شده است19در عهد جدید و

بار در انجیل لوقا و یک بار هم در اعمال رسوالن و در انجیل یوحنا اصال 12، مرقسنام او ذکر نشده است و اطالعات ذکر شده در این اناجیل بسیار ناچیز است به طوري

. دریافت) ع( آنها نمی توان چیزي از زندگی حضرت مریم، مادر عیسی که از رويدر قرآن زندگی او بسیار مفصل تر شرح داده شده است و دو سورة قرآن هم به

و ) ریم بودیعنی خانوادة عمران که پدر م(نام او مزین شده است یکی سورة آل عمران در سورة . در قرآن نشده است از میریام خواهر موسی ذکرياما. دیگري سورة مریم

مریم آمده است که وقتی حضرت مریم عیسی را به دنیا آورد او را نزد قوم خود آورد اي مریم «: و آنها چون می دانستند که مریم شوهري ندارد برآشفته شدند و گفتند

نه پدرت مرد بدي بود و نه مادرت خواهر هاروناي . اي چیزي عجیب آوردهبراي آنها که در این سخنان در اناجیل نیامده است زیرا) 28 : 19مریم (.»بدکاره

طبعا اقوام و همسایگان با حضرت مریم شوهري به نام یوسف نجار ذکر شده است وو . گفتند این پسر یوسف نجار است شدند و پیش خود می دیدن طفل شگفت زده نمی باکره و عذرا بوده است و کجا فهمیدند که مریم که از از اناجیل معلوم نمی شود

گوید که یوسف که در انجیل متی فقط می زیرا،یوسف با او نزدیکی نکرده بوده استخواست می بود و رنجیده چون مرد پاکدامنی بود از آبستنی و فرزند زاییدن مریم در دل

نع کار م او را از این) نه در بیداري(که فرشته اي در خواب او را یواشکی طالق بدهد

مبهمات قرآن

257

و در انجیل لوقا اصال سخنی از واکنش یوسف نجار نیست و ) 25 تا 19: 1متی (کرد .در دو انجیل دیگر هم اصال دربارة تولد عیسی از مادر باکره هیچ ذکري نشده است

. »اي خواهر هارون«: باري سخن بر سر عبارت قرآن است که می فرمایداسالم همگی در این عبارت راهی براي خاورشناسان و کشیشان و اسقفان و دشمنان

طعنه زدن به اسالم و قرآن یافته اند و می گویند که حضرت محمد این مریم را که مادر عیسی بود با مریم که خواهر موسی و هارون بود اشتباه کرده و در هم آمیخته

) ترجمۀ آن409ص (واژه هاي دخیل در قرآنآرتورجفري هم در کتاب . است بار در قرآن به کار رفته است و در همۀ موارد منظور همان 20هارون «: ستنوشته ا

در سورة مریماماهارون برادر موسی است که در عهد عتیق ذکر شده است و داستان مریم، خواهر موسی و مریم مادر عیسی به هم درآمیخته است و لذا ) 28: 19(

باز . » از هارون در اینجا هارون دیگري استاند که نشان دهند مراد مفسران برآن شده . هم محققان و خاورشناسان غربی با شمشیر چوبی به جنگ اسالم آمده اند

. آخر چه اشکالی دارد که مریم مادر عیسی برادري به نام هارون داشته باشدشما اگر به هر محلۀ یهودي نشین در هر کشوري سر بزنید شاید در هر کوچه چند نفر

یکی از آنها هم برادر حضرت مریم بوده است که ظاهرا . ام هارون می توانید بیابیدبه ننیک و با تقوایی بوده است که مردم به مریم گفتند تو اي مریم که خواهر هارون مرد

مرد خدا هستی چرا باید فرزند حرام بزایی؟ نه پدرت بد بود و نه مادرت، این چه این عبارت قرآن است و جالب تر از این نام پدر اي؟ تحفۀ عجیبی است که آورده

و به نام او این سوره نامیده ) 35: 3(مریم است که در سورة آل عمران آمده است ها حال شما محققان غربی، خاورشناسان، کشیش). ع(شده است یعنی به نام پدر مریم

اي که کلمهها و یهودیان مبغض و مغرض یادتان رفته است که هر جمله یا و اسقفدر قرآن با تورات و انجیل متفاوت باشد فورا به دنبال ریشۀ آن می دوید و هر طور باشد براي آن منبعی پیدا می کنید که این کالم از فالن کتاب یا فالن فرقه گرفته

چرا در اینجا همین کار را نکردید یعنی بگردید و منشأ و منبع این. شده است پیدا کنید و بگوئید حضرت محمد نام. ی را که در قرآن آمده استنسب نامۀ عیس

.اینجا دیگر به صالح خود ندانستید. پدر و برادر مریم را از فالن منبع گرفته استیک از اقوام او ذکر نشده هیچ تقریبا ناشناس که ها مریم زنی است زیرا که در انجیل

او را از اقوام) 36: 1( زکریا که در لوقا زن حضرت) الیزابت(است به جز الیصابات

مسیحیت و اسالم

258

الیصابات . بدون اینکه بگوید چه نسبتی با مریم داشته است،حضرت مریم نامیده استمفسران انجیل این عبارت ). 5: 1لوقا (بنابر همین انجیل از دختران هارون بوده است

رونی بوده است و در این را به معناي آن گرفته اند که الیصابات از خانوادة کاهنان هاولی صورت چه اشکالی دارد که حضرت مریم هم از همین خانواده بوده باشد؟

ها از نظر شما آیا این نسبت. ممکن است براستی پدر الیصابات نامش هارون بوده باشدآخر اناجیل شما که هیچ اطالعی از مریم به ما نداده است و ما نمی اشکالی دارد؟حاال اگر قرآن براي . م باکره چطور یک مرتبه مادر خدا از آب درآمددانیم این خان

او نسبتی معقول و منطقی ذکر کند اشتباه است؟ آري چه بسا که مریم و هارون خواهر و برادر بودند و هر دو فرزند عمران بودند و در قرآن مخصوصا ذکر شده است که این داستان از خبرهاي غیبی است که

یعنی نه او و نه هیچکس ) 44: 3آل عمران (ت محمد وحی کرده است خدا به حضرهاي دشمنان پس تمام حدس و گمان. دیگر در زمان او از این حقایق خبر نداشته است

ها بودم با خواندن سورة آل عمران به وجد اگر من به جاي اسقف. اسالم باطل است به واتیکان می رفتم و -واهر موسی مانند میریام خ-کنا ن آمدم و دف زنان و رقص می

خواندم که اي پدر روحانی مژده، مژده که با دف و چنگ به گوش پاپ اعظم می . حضرت مریم از برکت قرآن از گمنامی درآمد و نام پدر و برادرش معلوم شد

یواکیم شوهر : نوشته است) 1956 چاپ 577ص ( در بخش اعالم المنجددر اما . تر یواکیم وحنه دانسته استیعنی مریم را دخ. ذراستحنۀ قدیسه و پدر مریم ع

نام . ها در اناجیل نیامده است و نمی دانم المنجد آنها را از کجا پیدا کرده است این نام تا 31: 23 پادشاهان دوم(یواکیم صورتی است از یهویاقیم که اسم اولش الیاقیم بود

و به هر . ب نامۀ متی و لوقا ایلیاقیم استو یکی از اجداد حضرت عیسی هم در نس) 34 ةدایردر . اند و چه کسانی بوده اند حال معلوم نیست یواکیم و حنه از کجا پیدا شده

و ژواشم که تلفظ فرانسوي ) 1 ج868ص ( ذیل حنا قدیسه المعارف مصاحبJoachim ددان ها را از روایات مسیحی می این نام) 1 ج1212ص ( یعنی یواکیم است .

ها اند بدون اینکه در انجیل یعنی مسیحیان خود براي مریم پدر و مادري درست کردهجالب است که از چهار انجیل، داستان مریم در دو .ذکري از این نامها شده باشد

یوحنا که اصال زنی به نام مریم را نمی شناخته است . انجیل مرقس و یوحنا نیامده استآن هم به عنوان مادر عیسی و یعقوب و ) 3: 6(برد او را میو مرقس فقط یک بار نام

مبهمات قرآن

259

. مه فرزند از کیستندبدون اینکه بگوید این ه. شمعون و خواهران عیسی و یهودا یوشا وو در باب سوم آن عیسی با برخورد بدي با مادرش . ر یا از دیگراناز یوسف نجا

ها بودم ها و اسقف یشجاي کشبه من اگر )35 تا 32: 3مرقس (شود معرفی می هایی را که از مادر خدایم به این سادگی و بی روحی و بی اعتنایی سخن انجیل

می انداختم و قصۀ مریم را از قرآن می خواندم که هم بسیار مهیج و گویند به آب می دانید که نجاشی پادشاه حبشه وقتی که از مسلمانان با روح است و هم آموزنده، آیا می

گریخته از مکه این سورة مریم را شنید اشک از چشمانش سرازیر شد و گفت این است مریم و این است عیسی که ما به او اعتقاد داریم و همۀ مسلمانان را زیر حمایت

که آمده بودند آنها را به زور به مکه ببرند و شکنجه گرفت و به نمایندگان قریش خودا خواندن سورة مریم تکان نمی خورید و روحتان به شما چرا ب. کنند جواب رد داد

در حقیقت . واي بر شما. جویی هستید نه هدایت پرواز در نمی آید؟ فقط در پی عیبنجاشی و نصرانیان زمان پیامبر بخصوص . شما مسیحی واقعی و مؤمن به عیسی نیستید

: فرمایدمی) 83 و 82: 5(مسیحیان نجران مسیحی واقعی بودند در سورة مائده یابی را یهود و مشرکان می) یعنی مسلمانان(دشمن ترین مردم نسبت به مؤمنان «

یابی که و نزدیکترین مردم را از نظر محبت و دوستی نسبت به مؤمنان آنهایی را میها و راهبانی نامند و این بدان سبب است که برخی از آنها کشیش خود را نصرانی می

که چون آیاتی را که بر رسول خدا . رزند و فروتن هستندو هستند که استکبار نمی زیرا حق را در آن ،شود بینی چشمانشان پر از اشک می نازل شده است بشنوند می

ما به این کلمات ایمان آوردیم گویند خدایا خداوندگارا بینند و می شناسند و می میدنبال عیبجویی و یافتن منبع این حاال شما بروید . » ما را از گواهان بر این ایمان بنویس

گویید قرآن هارون برادر موسی اینکه میاما.ت و از هدایت الهی محروم بمانیدکلمااست از نادانی شماست، زیرا که در و مریم خواهر او را با مریم مادر عیسی آمیخته

که قرآن داستان موسی و هارون بارها آمده است و گاهی با تفصیلی بسیار و با شرحی 1500در تورات نیست، چطور ممکن است حضرت محمد نداند که مریم مادر عیسی

اگر منظور قرآن مریم . سال بعد از هارون و موسی بوده است وآنها را با هم اشتباه کندچونکه موسی مسلما از نظر » یا اخت موسی«گفت می خواهر موسی و هارون بود باید

چرا مریم را خواهر هارون خوانده است؟ . وده استمقام بزرگتر و مهمتر از هارون ب بلکه یک هارون دیگر ،پس معلوم است که این هارون آن هارون برادر موسی نیست

مسیحیت و اسالم

260

مستشرقین از اینکه مریم با پنج پسر و . سال بعد از او می زیسته است1500است که ام هارون داشته چند دختر باکره مانده است تعجب نمی کنند اما از اینکه برادري به ن

مریم یا میریام که در تورات آمده است نامش در قرآن است شاخ در می آورند، ضمنااند هم به احتمال زیاد قاطی کردن آنها بوده اینکه او را نبیه خواندهامانیامده است و

و قصص38: 20طه ( زیرا که این مادر موسی بود که خدا به او وحی کرد ،استبه ویژه که در تورات و در سایر کتب عهد عتیق و عهد جدید . ه خواهر موسین) 7: 28

نبی به کسی اطالق عهد عتیقهیچ نبوتی از این مریم نقل نشده است و در اصطالح چیزي شبیه گاهیخبرهایی از غیب بدهد) یا خدایان دیگر(شود که از جانب خدا می

در تورات و عهد عتیق از پنچ نبیه . ل پیشزنان کولی امروز یا ملاهاي یهودي پنجاه سا اشعیاي نبی بوده ه یکی از آنها کاذب بود و یکی نیز همبسترسخن گفته شده است ک

: این پنج نبیه عبارتند از. است که نامش ذکر نشده است از ه دبور-2، )20: 15خروج ( میریام یا مریم خواهر موسی بن عمران -1

دوم پادشاهان(ام یا شلوم حلده زن شل-3، ) 4 : 4اوران سفر د(داوران زن لفیدوت زن -5 و )14 : 6نحمیا ( نوعدیه، نبیۀ کاذب-4، )22: 34 و دوم تواریخ ایام 14: 22

قاموس کتاب مقدس در ).3 : 8اشعیاء (نامش ذکر نشده است اشعیاي نبی که اول (سموئیل را نیز نبیه دانسته اند حنا مادر )141 ص( گنجینۀ تلمودو در ) 873ص (

در گنجینۀ تلمود . اما در کتاب مقدس در این مورد ذکري نشده است) 1: 2 سموئیل و اول تواریخ ایام 3: 3 ئیلدوم سمو(سارا زن حضرت ابراهیم و ابیجایل همسر داود

اق میریام و دبوره و و نیز استر ملکۀ خشایاشا را هم نبیه دانسته است که به اتف) 1: 3 اما در عهد عتیق ذکري از سارا، ابیجایل و استر .شوند حنا و حلده جمعا هفت نبیه می

و چهار ) 36: 2لوقا ( در عهد جدید هم حنا دختر فنوئیل . نشده استنبیهبه عنوان در قرآن و روایات اسالمی. نبیه خوانده شدند) 9: 21اعمال رسوالن (دختر فیلپس

نی اسرائیل از ب انبیاي )141ص (گنجینۀ تلموددر . نامی از پیغمبر مؤنث نیامده است 16 نفر دانسته شده است که از 48ق ابراهیم و اسحق و یعقوب گرفته تا آخر عهد عتی

، ئیل ، یویونس: نفر آنها کتابی در عهد عتیق به نام آنها آمده است و آنها عبارتند از ، میکا ، ناحوم ، صفنیا ، ارمیا ، حبقوق ، دانیال ، عوبدیا ، عاموس ، هوشع، اشعیا

پدر یحیی معمدان ( در قرآن فقط نام یونس و زکریا.حزقیال ، حجی ، زکریا، مالکی .آمده است) مبر کهترنه پیا

49

نقشۀ خدا در خلقت انسان

چنانکه دیدیم در تورات و عهد عتیق و نیز تا حدودي در انجیل و عهد جدید مکرر سخن از توبۀ خدا به میان آمده است و توبه در این مورد به معناي پشیمانی است و در حقیقت در اغلب این موارد در ترجمۀ فارسی کلمۀ پشیمانی را به کار برده اند

و به طوري که من بررسی کرده ام کلمۀ عبري ) 368 قاموس کتاب مقدس ص: نک(اول به معناي پشیمانی : در عهد عتیق به چند معنا به کار رفته است(noham)نحم

و 6: 21، سفرداوران 7 و 6: 6پیدایش (اند یعنی متأسف بودن از کاري که قبال کردهو این معنا غالبا در مورد خدا به کار رفته ) یره و غ35 و 11: 15 و اول سموئیل 15

یا رجوع کردن از قصد و نیتی ) 17: 13خروج (دوم به معناي تغییر عقیده دادن . است ، دوم سموئیل29: 15، اول سموئیل 14 و 12: 32سفر خروج (اند که قبال داشته

. گاهی دربارة خدا به کار رفته استاین معنا هم ). 15: 21 و اول تواریخ ایام 16: 24 سفرداوران(سوم تغییر روش، یعنی تصمیم به انجام کاري گرفتن غیر از کار قبلی

کتاب اول پادشاهان(، چهارم انابه به درگاه خدا یعنی بازگشت به سوي او )18: 28 :47 .(

هی است پشیمانی و بدی. در عهد جدید هم تقریبا همین معانی به کار رفته استکند که از عواقب یعنی مثال کسی کاري را شروع می،تغییر عقیده نتیجۀ جهل است

شود از آن کار پشیمان و متأسف آن خبر ندارد و چون عواقب نامطلوبی حاصل میتغییر عقیده هم ممکن است ناشی ازجهل باشد یا در اثر پی بردن به منافع و . شود می

در دیدگاه . که قبال خبر نداشته است و همچنین است تغییر روشسودي در کار جدید گردد و نه شود و نه از کار خود متأسف می قرآن و بینش مسلمانان خدا نه پشیمان می

، احزاب77: 17اسراء (دهد گردد و نه روش خود را تغییر می از عقیدة خود بر می ).23: 48، فتح 43: 35، فاطر 62 و 38: 33

261

مسیحیت و اسالم

262

ولی قضا ،کند که آن را قضا نامند البته خدا دربارة امري حکمی کلی صادر میمثال قضاي الهی این . یعنی زمان و اندازه و شرایط دارد،همیشه همراه با قدر است

اما توبه ممکن است در قضاي ،شود است که بعضی از گناهان باعث کوتاهی عمر میکس توبه داند که فالن ا در علم ازلی خود میبه عبارت دیگر خد. الهی تغییر دهد

قدرداند اما براي تنبیه ما قضا را موکول و مشروط به کند و لذا عمر واقعی او را می می قدر کند تا بدانیم که توبه یا مهربانی کردن به والدین یا انفاق و صدقه در حق فقرا می

ولی چنانکه گفته شد خدا ،د شددهد و اگر نکنیم عمر ماکوتاه خواه را تغییر میشود و از هیچ کاري پشیمان از آینده خبر دارد و لذا تصمیم و ارادة او عوض نمی . نمی شود و این تعبیرات فقط براي هشدار دادن به ماست

) یعنی آدم ابوالبشر(باري چنانکه دیدیم از نظر تورات خدا وقتی دید که انسان ة ممنوعه خورد از کار خود یعنی از خلقت آدمی پشیمان شد مرتکب گناه شد و از میو

).7 و 6: 6سفر پیدایش (آمده است که خدا قبل از خلقت ) 17فصل : نک(اما در قرآن، چنانکه دیدیم اي براي خود بر روي زمین به مالئکه اعالم کرد آدم نقشۀ خود را براي ایجاد خلیفه

هنگامی که خداوندگار تو به فرشتگان ) آوربه یاد(«: چنانکه در قرآن می فرماید ). 30: 2بقره (» من می خواهم در زمین جانشینی قرار دهم: گفت

البته خدا این مطلب را به مالئکه از آن جهت نفرموده است که بخواهد از آنها اجازه بگیرد چون او خداوندگار و رب ومالک آسمان و زمین است و همۀ موجودات

پس هدف خدا از اعالم این مطلب آن بود که مالئکه را . او هستندمطیع و فرمانبردر حقیقت فرشتگان مدبران امر به اذن خدا . اي جدید آماده کند براي انجام وظیفه

و هر کاري که در دنیا و در عالم به طور کلی صورت می ) 5: 79نازعات (هستند حال خدا که همه چیز را . بینیمگیرد به فرمان خدا به وسیلۀ مالئکه است که ما نمی

خواهد به مالئکه بفهماند که از می) 29: 2 بقره(براي انسان در زمین خلق کرده بود این به بعد در اطاعت انسان باشند، یعنی مطابق میل و ارادة او کارهایش را به سامان

د یار او باشند مالئکه بای. خواهد نماز بخواند، روزه بگیرد، احسان کند اگر می. برسانندو وسائلش را فراهم سازند و اگر بخواهد فساد کند، شراب بنوشد، زنا کند، لواط انجام دهد، قتل نفس کند، دزدي کند و غیره باز هم مالئکه باید در خدمت او باشند و

تواند حتی دستش را بدون کمک مالئکه هیچکس نمی. وسائل کار او را فراهم سازند

نقشۀ خدا در خلقت انسان

263

بزند یا نفس بکشد یا غذایی را که خورده است هضم کند و حرکت بدهد یا پلک . غیره

البد در این مرحله خدا نمونۀ کارهایی را که مالئکه باید انجام دهند به آنها یعنی آیندة بشر را بر روي زمین مانند پردة سینما در جلو چشم آنها ،نشان داده است اینکه همدیگر را بناحق می کشند مالئکه با دیدن فساد و فتنۀ آدمیان و. گشوده است

متعجب شدند و البد پیش خود اندیشیدند که چرا خلیفۀ خدا بر روي ) سفک دماء(این تعجب خود را با خدا چنین در میان . زمین چنین موجود فاسد و سفاکی باید باشد

: گذاشتندخواهی در زمین کسی را بگذاري که در آن فساد بکند آیا می: گفتند) مالئکه(«

یعنی دائما ذکر ما این (و خون بنا حق بریزد؟ در حالی که ما ترا تسبیح می گوییم ) است که خدا از هر عیب و نقصی منزه و مبرا و از هر زشتی و امر ناپسندي دور است

ه است و هرگز کار که هر کاري که میکنی ستوده و پسندید(همراه با ستایش تو یعنی ترا از هر عیب و نقصی پاك (»و ترا تقدیس می کنیم) ناپسند نمی کنی

). دانیم میمنظور مالئکه از این ستایش آن است که اگر خدا پاك و منزه و تمام

اي انتخاب کارهایش پسندیده و قابل ستایش است چه شده است که براي خود خلیفهما مالئکه تاکنون جز پاکی و خوبی از خدا و در . استکند که فاسد و خونریز می

کارهاي خدا ندیده ایم اما از این ارادة خدا براي تعیین جانشین در زمین شگفت زده من چیزهایی می دانم «: گوید در پاسخ مالئکه خدا فقط یک جملۀ کوتاه می. شدیم

ر نظر دارم که یعنی من در این کار حکمت و مصلحتی بزرگ د» دانید که شما نمی سورة بقره 30این مطالب فقط در آیه (شما از آن بیخبرید و بزودي خواهید دانست

). آمده استتوان استنباط کرد که من به برخی از آنها از این آیۀ کوتاه نکته هاي بسیار می

. در اینجا اشاره می کنمها فقط آسمان اینکه خدا در آسمانها خلیفه اي قرار نداده است، ساکنان اول

، 111 و8: 6، انعام 4: 97قدر (آیند از آنها به زمین فرود می اند که گاهی برخی مالئکه ، مؤمنون 25 و 21: 25، فرقان 8: 15، حجر 102 و 2: 16، نحل 124: 3آل عمران

). 60: 43زخرف : و نیز نک28: 36، یس 30 و 14: 41، فصلت 24: 23

مسیحیت و اسالم

264

دهد در نادرست و ناروایی که انسان بر روي زمین انجام می اینکه کارهايمدوبوده است و فساد ) خون ریزي بناحق(و سفک دماء ) تبهکاري(نظر مالئکه فساد

ظاهرا ویرانی و خرابی محیط زیست و برهم زدن نظم جامعه است یعنی گناهانی که ی مثل بخل و به بشر و محیط زندگی او آسیب می رساند، نه گناهان فردي و شخص

فساد هر نوع عمل ناروایی است که اثر آن در جامعه و بر . حسد و کینه و امثال آنهاشاید سفک دماء هم نوعی فساد باشد اما به علت اهمیت آن . شود روي زمین پیدا می

جداگانه ذکر شده است زیرا که قتل نفس به منزلۀ از بین بردن تمام مردم روي زمین کس بر ، چونکه اگر قتل نفس و سفک دماء رایج شود دیگر هیچ)32 : 5مائده (است

. روي زمین باقی نخواهد ماندآمده است که در آیۀ بعد ) خونریزي(هم سفک دماء ) 84: 2( در سورة بقره

مالئکه پیش از خلقت انسان تدبیر . آن را به قتل نفس تعبیر کرده است) 85: 2( به عهده داشتند ولی دیدند که حیوانات براي ادامۀ طبیعت زمین و امور جانوران را

بقاء و تنظیم طبیعت و تعدیل و گردش چرخۀ امور طبیعی براي تغذیه یا به گیاهان . تکیه داشتند و یا به حیوانات دیگر و تنازع بقاء قانون الهی براي نظم دقیق جهان بود

کنند و می خورند و میدر این نظم جانوران یکدیگر را می درند و بیرحمانه پاره حتی اگر الزم باشد انسان را هم می خورند اما این قتل نفس نیست شکار است و جزو

اما انسانها یکدیگر را می کشند نه براي آنکه . غریزة حیوانات است و بی آن نمی شودبخورند بلکه براي اطفاي غرایز پست حیوانی یعنی شهوت، حرص، طمع، جاه طلبی،

و قتل نفس در فطرت و غریزه آدمی قبیح و زشت جلوه داده . و غیرهحسد، ترس . شود می

اینکه مالئکه براي تنزیه خدا از عیب و نقص و کارهاي ناپسند سه کلمه را مسو تا تأکید کنند که ما به » نقدس لک«و » بحمدك«، »نسبح«با هم به کار برده اند

سته ایم و این تنبیه ن نمی دانیم و نداهیچوجه کار ناصواب و صفات ناپسند در خدااست براي مؤمنان که خدا را به همین نوع تنزیه کنند و هرگز در فکر خود عیبی،

. اشتباهی، اشکالی در کار خدا تصور نکنند و چنین پنداري را کفر بدانند) ع( اینکه خلیفۀ خدا بر روي زمین انسان است به طور کلی، نه فقط آدم چهارم

که آدم هرگز فساد و قتل نفس نکرد تا مالئکه با توجه بدان چنین سخنی بر زبان زیرا

نقشۀ خدا در خلقت انسان

265

آورند و این ذریۀ آدم یعنی بنی آدم و نسل آدم بوده اند که فساد و قتل نفس بر روي . زمین مرتکب شده اند

اینکه مالئکه از سرنوشت تمام مردم بر روي زمین آگاه شده بودند یعنی پنجمکه وظایف مالئکه را نسبت به انسان تعیین کند آینده بشر را مانند پردة خدا براي آن

سینما در جلو چشم مالئکه نشان داده تا هر کس بداند که چه کارهایی باید بکند و از اي اینجاست که آنها متعجب شده و گفته اند که چطور خدا براي خود چنین خلیفه

.خواهد قرار دهد می

50

تعلیم اسماء به آدم

شود و خدا به کارآفریدن انسان با این گفتگو میان خدا و مالئکه موقتا قطع می مالئکه می پردازد که دیگر هیچ اعتراضی نداشتند و طبق فرمان الهی وظیفۀ دستیاري

نخستین انسان ونمونۀ کامل آن حضرت آدم بوده است که بعد از . خود را انجام دادند از گل آفریده شد و خدا از روح خود در او دمید به صورت انسانی کامل درآمد آنکه

خواهد مصلحت و حکمت و اینک خدا می) 72: 38 و ص 29: 15حجر : نک( : آفرینش انسان را به مالئکه نشان دهد لذا می فرماید

سپس آنها را بر فرشتگان عرضه کرد و . خدا به آدم همۀ اسمها را آموخت«اسم در ). 31: 2بقره (» هاي اینها را به من خبر دهید اگر شما راستگویانید اسم: گفت

چنانکه اسماء الهی همه صفات خدا هستند بجز اهللا . اینجا ظاهرا به معناي صفت است ، حشر 8: 20، طه 110: 17، اسراء 180: 7اعراف (که علم و نام خاص خداست

هایی را به آدم آموخته است ظاهرا باید ها یا صفت اینکه خدا اسم). 24 تا 22: 59 بودن و جانشینی خدا در اهللا خليفةوي زمین باشد یعنی مربوط به مربوط به وظیفۀ او بر ر

که مخصوص انسان است و مالئکه و سایر موجودات ازآن محرومند امري. روي زمینذریۀ او باید این وظیفه را به و لذا مالئکه از این صفات بی خبر بودند اما چون آدم و

هاي مربوط به آن را به او آموخت و به طور فطري ها و صفت عهده بگیرند خدا اسمبر روي زمین که ها از آدم تا آخرین فرد انسان انسان یعنی همۀ گذاشت در نسل او باقی

و هر کس می تواند،باشد پیش از قیامت به طور غریزي و فطري این علم را دارندخدا مخصوصا آنها را نام نبرده . پیش خود تصور کند که آنها چه نوع صفاتی هستند

است و مجمل گذاشته است تا ما با عقل خود دربارة آنها بیندیشیم و خوب و بد آنها به . را تشخیص دهیم و صراط مستقیم را براي اداي این وظیفۀ سنگین در پیش گیریم

. رخی خوب و پسندیده و برخی زشت و نکوهیدهنظر من این صفات دو دسته اند ب

267

مسیحیت و اسالم

268

اولی به نام مکارم و محاسن اخالق یا فضائل انسانی معروف است مانند شجاعت، شهادت، ایثار، عدالت، مروت، توکل، صبر و حلم، عفت، غیرت، قناعت، عفو و بخشایش، حسن ظن، احسان و صدقه دادن، خویشتنداري، خوش خلقی، تواضع، شرم

دومی را رذایل اخالق و خبائث اعمال می نامند مانند جبن و . ا و امثال آنهاو حیزدلی، خست و بخل، ضنت و دریغ داشتن، بی عدالتی و بی انصافی، نامردي، سوء بظن به خدا و خلق، ناشکیبایی و بی تابی، ناپاکدامنی، بی غیرتی، حرص و آز، قساوت

عدم ترحم، فسق و فجور، بدخلقی، کبر و و سنگدلی، سرکشی و طغیان، بی رحمی و . غرور، بی حیایی و امثال آنها

معلوم است که مالئکه نه مکارم اخالق را می شناسند و نه قبائح و رذائل اخالق را، چون در وجود آنها شهوت و غضب و مال دوستی و کینه و نفرت و عشق و امثال

هاي طبیعی این عالم فرقی ندارند پس آنها نیست و از این جهت با قواي طبیعت و نیرودانند دانند یعنی چه و نه عهد شکنی و غدر را، نه تکلف را می نه وفاداري را می

این امور در زندگی آنها جایی ندارد و . چیست و نه ساده زیستی و میانه روي رامخصوص بشر است و طبیعی است که وقتی نمونه هایی از این صفات را به فرشتگان

ائه فرمود آنها معنی آنها را نفهمیدند و گفتند ما این علم را نداریم، زیرا که تو به ما ارولی انسان به فطرت خود صفات خوب را می شناسد و به سوي آنها . آنها را نیاموختی

داند و ممکن است به آنها گرایش گرایش دارد و به غریزة خود صفات بد را هم میاراده و اختیار و آزادي عمل است که فرشتگان نداشتند و و اینها نتیجۀ . پیدا کند . ندارند

هم اراده و اختیار ندارند و تابع ) مانند کوه و دریا(حیوانات و نباتات و جمادات وجود اراده و اختیار در . کنند قوانین طبیعت هستند که هر طور ایجاب کند عمل می

ال خوب و ایمان درست و رعایت شود که انسان بتواند در اثر اعم انسان سبب میصفات واال به درجات عالی برسد و از مالئکه نیز برتر شود و یا در اثر اعمال زشت و بی ایمانی و تبعیت از صفات زشت به درجات پست و اسفل سافلین و دوزخ نزول

. تر شود کند و از حیوانات پست در سفر پیدایش. ستدر تورات مسئلۀ ذکر نامها با فلسفۀ دیگري توأم شده ا

گوید که خدا دید آدم تنهاست پس حیوانات صحرا و پرندگان هوا می) 23 تا 18: 2(نامد پس هر نامی را براي همدمی آدم آفرید و نزد آدم آورد تا ببیند که آنها را چه می

تعلیم اسماء به آدم

269

بحث زبانشناسی براي پیدایش اسمها و [که آدم بر آنها می نهاد همان نام براي آنها شد اما هیچیک از آنها شایستگی همدمی با آدم را نداشتند پس خدا آدم را به ]. کلمات

خواب برد و یکی از دنده هایش را برداشت و به صورت زنی درآورد که آدم او را ). 20: 3 پیدایش(او شد و او را حوا نامید پسندید و همسر

ما «: می فرماید) 72: 33(قرآن دربارة سنگینی بار خالفت الهی در سورة احزاب امانت را بر آسمانها و زمین و کوهها عرضه داشتیم ولی آنها خود داري کردند از

اي کاره اینکه آن را بردارند و از آن ترسیدند لکن انسان آن را برداشت، همانا او ستمدر این آیۀ مبارکه امانت همان خالفت خدا و جانشینی اوست در » ندانم به کار است

که بر سه موجود از مخلوقات خدا عرضه شده است اول به مالئکه که در زمینآسمانها بودند و آنها از سنگینی این بار و تحمل سختیهاي آن ترسیدند زیرا که فهمیدند تحمل این بار همیشه با پیروزي قرین نیست و چه بسا که پاي آنها بلغزد و

) قرب الهی( و نزدیک شدن به خدا دچار گناه شوند و از هدف که رسیدن به کمالسپس به . است دور گردند و به جاي ترقی ممکن است تنزل کنند و به دوزخ افتند

موجودات زمین از گیاه و جانوران عرضه شد و آنها نیز ترسیدند و ترجیح دادند که ل موجودي رام و سر به راه باشند و تابع نوامیس الهی یعنی قوانین طبیعت که به هر حا

در مرحلۀ سوم به جمادات عرضه شد که . براي آنها سقوط و نابودي و هالك نیستاستوارترین و محکمترین آنها کوهها هستند یعنی کوهها نماد و مظهر تمام

آنها هم ترسیدند و از عاقبت آن اندیشه کردند و ترجیح دادند طبق . اند جماداتاین انسان بود . ه وظایف خود عمل کنندنوامیس ثابت الهی و قوانین لم یتغیر طبیعت ب

که غرور او را برداشت و چون صفات خوب و بد در فطرت و غریزة او مخمر بود بلند پروازي و برتري جویی بر طبع او غلبه کرد و خواست به باالترین مقام در میان

او . موجودات عالم نائل شود که جانشینی خدا و تشبه و مانند شدن به خدا باشدپس بی درنگ خریدار . خواست هر چه ممکن است به خدا شبیه تر و نزدیکتر شود می

.این متاع شد و بار امانت را برداشت و به دوش کشید ندانم به کار بود که در قبول این امانت ةانسان ظلوم جهول، ستمکار آري

رل او او نمی دانست که خدا براي کنت. درنگ نکرد و براي خود دردسر عظیمی آفریدو آرزوهاي بلند پروازانۀ او شیطان را هم آفریده است که در کمین اوست و هر لحظه

کند که رو به شهوات و دائم به او وسوسه می. خواهد او را از باال به زیر پرتاب کند می

مسیحیت و اسالم

270

پیداست که بدون وجود شیطان همه مانند مالئکه پاك و .امیال و صفات رذیله ببردر و قرب خدا قرار دارند و براي رسیدن به این مقام هیچ کوششی اند و در جوا منزه

شود دارد و سبب می اما شیطان دشمنی است که انسان را به تالش وامی. الزم نیستاین ندانم به کاري انسان که . که صالحان در اثر سعی خود به مقام واالیی برسند

که در این دنیا خود را عاقبت کارها را نمی دانست و نسجید باعث دردسر او شدگرفتار انواع بالها کرد و او ظلوم و ستمکاره بود یعنی خوي ستمگري در وجودش بود که بی باکی کرد و نترسید و به ارادة خود تکیه کرد و پنداشت که با ارادة خویش بر مشکالت فائق خواهد آمد ولی از وسوسۀ شیطان وخارخار غرائز حیوانی خویش

این . است که در آخر آیه می فرماید همانا که انسان ظلوم جهول استاین. غافل بوددو کلمه دو صفت جدا از هم نیست زیرا که میان آنها و او عطف نیامده است، بلکه جمعا یک صفت مرکب اند پس نباید گفت که انسان هم ستمکاره است و هم نادان و

. دانم به کارندانم به کار بلکه باید گفت، او ستمکاره اي است نال طمع به رسیدن مقام الهوتی و الهی کرد که این بلند پروازي خود زیرا که اوبار عظیمی است و ثانیا براي خود دردسر بزرگی در دنیا فراهم کرد که از بدو تولد تا هنگام مرگ او را رها نمی کند و براي نجات خود باید سخت بکوشد و برخود سخت

یشتنداري هوات و غرائز حیوانی سهل است و لذت آنی دارد اما خوپیروي از ش. بگیرد صالح سخت است و تالش بسیار و مبارزه با نفس و با شیطان و تقوا و عبادت و اعمال

را الزم دارد و این امري است که باید لحظه به لحظه مراقب آن بود، چه کافی است آري عبادت و . پایین سقوط کندکه یک آن غفلت شود و انسان بلغزد و از باال به

کند ولی زندگی مؤمنان را منظم و بسامان می) 45: 2بقره (طاعت الهی سخت است ). و غیره103: 9، توبه 184 و 183: 2، بقره 45: 29عنکبوت (

فتواي پولس را پذیرفته اند که شریعت و به ویژه پروتستان ها اینکه مسیحیان زیرایست و بلکه تنها فیض و لطف الهی باعث نجات است اعمال حسنه باعث نجات ن

کسی که تابع . دیآ صحیح به نظر نمیدیآ می ایمان در پیدخود به خوککه عمل نیایلخی و سرخود است بردة شیطان است و هرگز رستگار هیچ شریعتی نیست و

) ایمان داشتن(» آمنوا« در قرآن هر جا .نخواهد شد و حتی ایمان او هم درست نیستآمده ) رهاي خوب کردنو کا(» الحاتو عملوا الص«آمده است بالفاصله پشت سر آن

اتفاقا رسالۀ یعقوب که در اواخر عهد جدید مندرج است .ل هم استمو این دو مک

تعلیم اسماء به آدم

271

زیرا که در تمام این رساله تاکید شده است . ظاهرا در جواب پولس نوشته شده استپروتستانها این از و لذا بعضی ) به بعد14 : 2مثال در (فایده ندارد که ایمان بدون عمل آزاد بودن از قید و بند شریعت یعنی آنکه در زندگی شخص .رساله را قبول ندارند

این دستور شیطان است نه خدا و . هیچ نظمی نباشد و فرد هر کاري که خواست بکنداند به گردن دارد و ین دستور گمراه شدهپولس گناه تمام مسیحیان را که بعد از او با ا

خود مسیحیان هم که عمل صالح را همراه ایمان نکرده باشند جایشان در دوزخ است . و نه عیسی می تواند آنها را نجات دهد و نه پولس و خدا هم آنها را نخواهد بخشید

سورة بقره چنین تفسیر شده است که مالئکه خود را30در برخی تفاسیر آیۀ باالتر از انسان می دانستند لذا به خدا اعتراض کردند که چرا آدم مفسد و خونریز را خلیفۀ خود می کنی و ما را که همیشه تسبیح و تقدیس و تحمید تو می کنیم از این

ال برخالف همین تسبیح و . فیض محروم ساخته اي ولی این نظر درست نیست چون اوکنند مالئکه هرگز از دستور الهی سرپیچی نمیتقدیس است که مدعی آن هستند و

دیگر آنکه مالئکه فاقد صفات . و اعتراض آنها نوعی سرکشی است) 6: 66تحریم (و امکان معصیت در آنها نیست چون اراده و اختیار . الزم براي خلیفۀ خدا شدن بودند

. ندارند بقره 31 را در آخر آیۀ» ان کنتم صادقین«همچنین برخی مفسران عبارت

گویند، بخصوص که در آیۀ قبل مالئکه هرگز دروغ نمی. اند درست معنا کنند نتوانستهبه تسبیح و تقدیس خویش می نازند پس درست نیست کسی که خدا را به پاکی

ستاید خود دروغ بگوید که منشأ ناپاکی روح است بنابراین منظور از این جمله که میمالئکه در ادعاي خود کاذب بوده اند بلکه خدا با این خدا فرموده است این نیست که

ها به مثال اگر کسی بگوید من سال. جمله خواسته است مالئکه را به چالش بکشدبسیار خوب اگر «ام و اکنون بسیار قوي هستم ممکن است به او بگویند زورخانه رفته

. »سر خود نگه دار کیلویی را به یک ضرب بردار و باالي 250قوي هستی این وزنۀ معلوم است که منظور گوینده این نیست که تو دروغ می گویی و زور و قوت نداري

درها خواهد او را به چالش بکشد یعنی او را وادار کند که بگوید نه من اینق بلکه می اهللا خليفة اکنون خدا می فرماید اگر شما از. نه این قدرزور دارم اما. هم قوي نیستم

نسان متعجب هستید ثابت کنید که از اسماء خبردارید اسمائی که انسان میداند و بودن ا

مسیحیت و اسالم

272

این هم از . داند الیق این سمت و منصب بزرگ است پس آنکه می. شما نمی دانید . فضیلت علم است که انسان را به مقام جانشینی خدا می رساند

و ما - اي خدامالئکه گفتند تو پاك و منزهی«: در آیۀ بعد خدا می فرماید ما علمی نداریم مگر به آنچه تو به ما آموخته باشی، -گمان باطل در تو نمی بریم

اکنون که مالئکه به عجز ونادانی ). 32: 2بقره ( »توئی دانا و حکیم و ما هیچ نیستیمو چون آدم . هاي اینها اي آدم خبر بده به آنها از اسم«: خود مقر شدند خدا می فرماید

نگفتم به شما که من غیب آسمان و : ئکه از نام اینها خبر داد خدا به مالئکه گفتبه مالدانم؟ و نیز می دانم آنچه را که شما آشکارا می گویید و آنچه را که زمین را می

. »دردل نهفته دارید و به زبان نمی آوریدن یعنی من از نتیجۀ تصمیمات خود آگاهم و آنچه واقع خواهد شد در روي زمی

می دانم و ضمنا نه تنها آنچه را که آشکارا گفتید می دانم بلکه فکر درونی شما را هم شاید این قسمت . می دانم یعنی آنچه را که جرأت ابراز آن را نداشتید نیز می دانم

اخیر بدین معنا باشد که مالئکه پیش خود اندیشیده بودند که چرا ما باید خادم و یار و فاسد خونریزي باشیم و این را البته به زبان نیاورده بودند اما به معاون چنین موجود

طور غیر مستقیم از گفتۀ قبلی آنها برمی آمد و جواب خدا آن است که حکمت و ضمنا، . مصلحتی که در این کار هست باالتر از مفاسدي است که شما می بینید

ئکه هم مانند ما دهان و آیا مال. گوید دانیم که خدا با مالئکه چگونه سخن می نمیزبان و گوش دارند؟ گمان کنم نحوة مکالمۀ خدا با فرشتگان به صورتی دیگر است غیر از کالم و منطق آدمیزاد و شاید در جهان آخرت هم مکالمۀ انسان با سخن گویی او در این دنیا متفاوت باشد یعنی الزم نباشد که با دهان و زبان و گلو و بینی حرف

چیزي شبیه . شاید صرف نیت آنها در ذهن، فکرشان به طرف آنها انتقال یابدبزنند وتله پاتی و لذا خدا هم الزم نیست که براي مکالمه دهان و زبان و حلق را بیافریند تا سخن به وجود آید و بدین وسیله بامالئکه یا با انبیاء حرف بزند بلکه به آنها وحی

یق وحی بوده است ولی در برخی موارد خدا کالم را کند و تعلیم اسماء هم از طر میخلق کرده و بدین طریق با انبیاء سخن گفته است مثل تکلم با موسی کلیم اهللا اما به

. حضرت محمد که مقام باالتر داشت وحی کردباري این چهار آیۀ کوتاه که در هیچ کتاب دینی دیگري یافت نمی شود پر

ایی که هر چه دربارة آن بیندیشیم کم است و غرض ه ها و معرفت است از حکمت

تعلیم اسماء به آدم

273

من از بسط این مطلب این بود که خدا براي خلقت انسان نقشه داشت و قبل از خلقت او از فساد وخونریزي او خبر داشت پس دیگر جایی براي پشیمانی وجود ندارد و تمام

ا هرگز از خد. فلسفۀ مسیحیت که بر اساس همین پشیمانی دور می زند باطل است خلقت انسان پشیمان نشده است و اگر از گناه آدم خشمگین شده بود به آسانی

توانست او را از بین ببرد و انسان دیگري بیافریند، دیگر ضرورتی نداشت که میاي از وجود خود یعنی پسرش را فدا کند تا از شر گناه آدم نجات یابد و بدین تکه

میتهی از معنات ترتیب کل فلسفۀ مسیحی رم که اروپائیان و دانشمندان شود و من متحی. خندند کشند چگونه به این اعتقادات خرافی نمی مغرب زمین که مو را از ماست می

آخر مگر خدا آن قدر ضعیف و ناتوان بود که مشتی یهودي سرگردان و توسري خور ز وجودي نداشتند او که خود زیر دست حکومت روم بودند و جرأت کوچکترین ابرا

عیسی که هر چه کر و کور و عاجز و . را گرفتند و اعدام کردند و هیچ اتفاقی نیفتادکه در کرد چنان مفلوج و دیوانه بود پنهانی و یواشکی شفا می داد و مرده زنده می

ها ذکر شده است چرا وقتی با ملاهاي یهودي و والی و امیر یهودیه و جلیل انجیلسکوت کرد و یک کلمه نگفت تا قدرت خود را نشان بدهد آیا چنین مواجه شد

یا پسر خدا بنامند؟ کسی را شایسته است خدا تر این است که این مصلوب شدن را تنها راه نجات بشر از گناه عجیبو بعد دانند که گویی خدا از طرف نیرویی باالتر محکوم شده بود که تا رفع گناه اصلی می

اگر چنین باشد آن نیروي باالتر . دوباره به خدایی منصوب نخواهد شداصلی را نکند. خداست و خداي پدر و خداي پسر هیچکاره اند و بیخود نام خدا بر خود نهاده اند

خوب است مسیحیان دربارة این مطالب خوب بیندیشند و آنگاه بدون تعصب روي به دم مثلی زده شده است بدان گوش اي مر«: فرماید ها می قرآن بیاورند که دربارة بت

و آنها را خدا(می خوانید ) به یاري خود(آن کسانی را که غیر از خدا شما : دهیداي را هم نمی توانند بیافرینند و اگر چند هم که همه دست به یکی کنند پشه) می دانید

نمی توانند آن را خلق کنند و اگر پشه چیزي از آنان برباید که باز هم نخواهند توانستو عیسایی که ) 73: 22حج (از او پس بگیرند، چه ناتوانند جوینده و جسته شده

ها ندارد و همانطور که پرستند چنین کسی است یعنی هیچ فرقی با بت مسیحیان میالبته . تواند بکند خود او هم قادر به هیچ کاري نبوده است تمثال او هیچ کاري نمی

کر او شده است به اذن خدا می توانسته معجزاتی بکند، عیسی مسیح که در قرآن ذ

مسیحیت و اسالم

274

معجزاتی که برخی از آنها در انجیلها ذکر نشده است مثل آفریدن پرنده از گل که در و سخن ) 110: 5 و مائده 49: 3آل عمران (دمید و آن به پرواز در می آمد آن می

. و غیره) 110: 5مائده (گفتن آن حضرت در گهواره اند تا بگویند راه نجات در ن این فلسفۀ پیچیده را براي آن به هم بافتهمسیحیا

ایمان به صلیب است و همین امر کافی است و اعمال انسان از خوب و بد تاثیري در . نجات ندارد و نجات فقط از راه فیض الهی در اثر ایمان به صلیب به دست می آید

ها ها و ارتودکس کاتولیک. ردم شودزیرا که مسیح مصلوب شد تا کفارة گناهان م نک ( رعایت مناسک مقدسه و عالوه بر آن به چند امر دیگر براي نجات معتقدند

که از جمله آنها . نیز براي نجات ضروري می دانند و قوانین کلیسا را) به بعد327ص و 18 : 18 و 19 : 16متی ( نزد کشیش که باید بر اساس اناجیل به گناه است اعترافسالی یک بار انجام شود و تمام گناهان به صراحت ذکر شود و نیز ) 23 : 2یوحنا

و از باال به پایین و از چپ به راستسجده به صلیب یا صلیب کشیدن بر بدن با دستها نان و شرابی که همچنین تعمید به آب به وسیله کشیش و عشاي ربانی یعنی خوردن

ت و آن را گوشت و خون مسیح دانسته است که این دو کشیش برآن دعا خوانده اس .گیرد مناسک اخیر در همه کلیسا ها انجام می

51

کتاب مقدسو قرآن موازین اعتبار

کتاب عهد عتیق متعلق به یهود 39( کتاب مندرج در کتاب مقدس 66قرآن با کتاب عهد جدید متعلق به مسیحیان که شامل چهار 27که شامل تورات هم هست و

هاي اساسی مهمی دارد که به ها و تفاوت فرقاز نظر ارزش و اعتبار ) انجیل هم هست . شود ی از آنها در زیر اشاره میبرخ

قرآن مدعی است که کالم خداست-51-1

مثال در (اول آنکه قرآن صریحا در موارد مختلف مدعی است که کالم خداست

ها هم آن را به عنوان کالم خدا قبول دارند و تمام مسلمان)6 : 9 و توبه 75 : 2بقره ها نسخۀ آن در دست مردم جهان است عینا نیعنی این کتاب که به عربی است و میلیو

و بدون کم و زیاد کالم خداست که به وسیلۀ روح القدس، یعنی جبرئیل، بر قلب پیامبر نازل شده است و پیامبر بدون هیچ تغییري در الفاظ آن عینا آنها را براي مؤمنان

. اند قرائت کرده و مؤمنان آنرا فراگرفته و حفظ کردهعهد جدید و کتب عهد عتیق ها و ها یا سایر رساله یا انجیل تورات کجاي هیچ در

قرآن چون کالم خداست هیچکس حق ندارد یک . چنین ادعایی صریحا نشده استتواند جاي آن را هاي آن هم نمی کلمۀ آن را تغییر دهد یا جابه جا کند و حتی ترجمه

ها مثل ترجمه شده و در برخی زبانهاي بسیار کتاب مقدس به زبان که در حالی .بگیردهاي اروپا هر کدام چند بار یا چندین بار انگلیسی، التین، یونانی، سریانی، عربی و زبان

ترجمه شده است که همۀ آنها با هم فرق دارند، نه فقط در دقت تعبیر بلکه در کمی و و غیره نیز با زیادي و تغییر جاي قسمتهایی از آن و تغییر براي رعایت مصالح سیاسی

ترجمه هاي قرآن اگر هم فرق داشته باشند مهم نیست زیرا که ترجمه . هم فرق دارند ها هم براي ثواب اعتباري ندارد و اصل عربی قرآن معتبر است که همۀ مسلمان

275

مسیحیت و اسالم

276

نبا خواند. آن همگی قرآن را به عربی می خوانند ولو آنکه معناي آن را نفهمندالبته احکام عشره . تواند بگوید که کدام قسمت کالم خداست کس نمی تورات هیچ حتی این احکام عشره به زبان ند که سخن خداست اماا را همه قبول کردهیا ده فرمان

توان مدعی شد که عین کالم خداست، زیرا که آنها قرنها بعد از عبري را هم نمیگویند سخن ا میزمان حضرت موسی نوشته شده است یا بعضی کلمات انجیل ر

حضرت عیسی بوده است ولی اصل این کلمات به چه زبانی بوده و دقیقا به چه انبیائی مثل اشعیا و ارمیا که مدعی . داند کس نمی صورتی تنظیم شده بوده است هیچ

اند که در هستند خدا با آنها سخن گفته است مطالبی را به عنوان کالم خدا ذکر کرده . اخته و پرداختۀ خود آنان یا مولفان مجهول آنها بوده استنظر محققان غربی س

قرآن تبدیل و تحریف نشده است-51-2

یر و تبدیل و تحریفی نیافته است و درست همان یدوم اینکه قرآن هیچگونه تغ

اي از قرآن در کل جهان است که بر پیامبر اسالم نازل شد است و اکنون هیچ نسخهاختالف قرائات به هیچوجه در این امر . ها فرق داشته باشدنیست که با بقیۀ نسخه

کلمه در قرآن است که اختالف قرائت آنها 20دخالت ندارد زیرا که فقط حدود شود و درعین حال این تغییر معنا با کل دیدگاه قرآن و اسالم باعث تغییر معنا می

ک یوم الدین هم خوانده اند را مل)4 : 1فاتحه (مالک یوم الدینمنافاتی ندارد مثال اولی یعنی صاحب و خداوندگار روز دین و جزا و دومی یعنی پادشاه روز دین و جزا و این دو از نظر اسالم و معارف آن هر دو پذیرفتنی است و باعث تغییر ایدئولوژي

را به دو صورت خوانده اند که به یطهرن سورة بقره کلمۀ 222یا در آیۀ . نمی شودتوان با او نزدیکی کرد و یکی از آنها به مجرد اینکه زن از حیض پاك شد میموجب

یک از این در قرائت دوم باید زن غسل کند تا شایستۀ نزدیکی شود و در هر حال هیچاین موارد . دو صورت از فرهنگ اسالمی خارج نیست و هر دو پذیرفتنی است

ختالفات یاتغییري در معنا نمی دهد یا رسد سایر ا مورد می20چنانکه گفتیم به حدود اما هیچیک از کتب عهد عتیق . اگر در معنا تغییراتی ایجاد کند در مفهوم تفاوتی ندارد

هاي مختلف آنها با هم هاي خطی آنها و ترجمه و عهد جدید متن ثابتی ندارند نسخهارد و کلمات بسیار فرق دارند بعضی از آنها قسمتی کم دارد و بعضی قسمتی اضافه د

کتاب مقدسو قرآن موارین اعتبار

277

و تعبیرات هم در همۀ آنها متفاوت است و چون این بحثی است مفصل به همین قدر . شود و اگر فرصت پیش آمد این مسئله به تفصیل شرح داده خواهد شد قناعت می

ها اضافه است و در براي نمونه چند مورد که در انجیل متی در بعضی نسخه و در سایر اناجیل هم گاهی یک یا چند شود بعضی دیگر حذف شده است ذکر می

در بعضی » بی سبب «22: 5در متی . بند یا حتی چند پاراگراف اضافه یا کم است، ) صورت3(یا فردا بده بده یا امروز را بده کفاف ما نان11: 6 ها اضافه است، متی نسخهدر بعضی » آمینزیرا ملکوت و قوت و جالل تا ابد اآلباد از آن توست «13: 6متی کفر به روح القدس یا کفر به خدا به دو صورت 31: 12ها اضافه است، متی نسخه

ها که در بعضی نسخه» یا مادرش «6: 15 زائد است، متی 47: 12آمده است، متی زائد است، متی 21: 17 هر دو زائد است، متی 3و 2: 16آمده زائد است، متی

پدر شما که در آسمان است یا پدر من که در آسمان 14: 18است، متی زائد 11: 18 زائد است، متی ) یعنی بر ضد تو(» به تو «15: 18است به دو صورت آمده، متی

هیچکس اطالع ندارد حتی 36: 24 زائد است، متی 14: 23 زائد است، متی 44: 21اینها از انجیل متی . و پسر اضافه آمده است، در بعضی نسخه ها)و پسر(مالئکه آسمان

بود، در سایر اناجیل هم از این اضافات و کمبودها هست، مثال در آخر انجیل مرقس ها اضافه شده است و در اغلب در بعضی نسخه20 تا 9بندهاي ) باب شانزدهم(

بند هاي آن نیامده است و در عوض در بعضی نسخه ها یک هاي قدیم و ترجمه نسخه . آمده است16 باب 9دیگر به عنوان بند

قرآن سند متصل دارد-51-3

یعنی قرآن که بر پیامبر نازل می شد . سوم اینکه قرآن سند متصل و موثقی دارد

کردند و عده اي هم آن پیامبر آن را بر اصحابش می خواند و آنها همه آن را از بر می نازل نشد بلکه به تدریج و قسمت به قسمت قرآن یک جا و یک باره. را می نوشتند

زیرا که آن حضرت در - سالگی پیامبر آغاز شد40 سال نازل شد که از سن 23ظرف سال داشت ادامه داشت و 63 و تا آخر عمر او که -این سن به پیامبري مبعوث شد

بنابراین تا زمانی که آن حضرت حیات داشت هیچکس نمی دانست که چه قدر دیگر کسانی که قرآن را نوشته بودند . شود ز قرآن باقی مانده است و کی قرآن تمام میا

مسیحیت و اسالم

278

نسخه هاي آنها همه مطابق هم نبود، یعنی هر کس همان مقدار از قرآن را نوشته بود بعضی یک سوره، بعضی چند سوره و بعضی قسمت عمدة قرآن را . که شنیده بود

همۀ قرآن را نوشته ) ع( بن ابیطالب نوشته بوند و اشخاص معدودي مثل حضرت علیدر زمان ابوبکر عده اي کل قرآن را جمع کردند ولی باز هم آنها با هم متفاوت . بودند

که از -بود زیرا که ترتیب سوره ها در آنها با هم فرق داشت تا اینکه در زمان عثمانز فوت پیامبر هجرت یعنی ده سال بعد ا23اصحاب پیغمبر و خلیفۀ سوم بود و از سال

به دستور این خلیفه انجمنی تشکیل شد از اصحاب - هجرت خالفت کرد35تا معروف و مهم پیامبر تا قرآن را به صورت قطعی و نهایی جمع آوري کنند و در یک

آنها آیه به آیه و سوره به سوره را می نوشتند و از تمام اصحاب پیغمبر . مجلد بنویسند تا جایی براي حرف و سخن بعدي نباشد و وقتی که کار صحت آن را می پرسیدند

آنها به پایان رسید و همۀ اعضاي انجمن و اصحاب دیگر پیامبر که غالبا قرآن را از حفظ داشتند آن را تایید کردند به دستور عثمان شش نسخه از روي آن نوشته شد و به

ده شد و دستور داده شد شهرهاي مختلف مدینه، مکه، بصره، کوفه، شام و مصر فرستاهاي نسخه که همۀ سپس خلیفه دستور داد ها استنساخ کنند و همه از روي این قرآن که

دیگر قرآن که در دست مؤمنان بود جمع آوري و سوزانده شود تا اختالفی بین امت و این کار ظاهرا در سال سی ام خالفت عثمان انجام اسالم در مورد قرآن نباشد

قرآن به صورت فعلی تدوین و ) ص( سال بعد از فوت پیامبر 17فقط گرفت یعنی تنظیم شد و همه گواهی دادند که قرآن بدون کم و زیاد و تحریف و تغییر همین است

ها نسخه نوشته شده است که بسیاري که تهیه شده است و از روي آن تا امروز میلیوننه ها موجود است و هیچکدام از آنها هنوز در دست مردم یا در موزه ها وکتابخا

.کوچکترین تفاوتی با بقیه نسخه ها نداردهاي آن قدمت اما کتاب مقدس سرنوشت غم انگیزي دارد هیچیک از کتاب

مثال از متن عبري تورات قدیمترین نسخه هائی که موجود است متعلق به . زیادي ندارد 930 در -ام نسخۀ حلب معروف به ن-قرن دهم میالدي است، که یک نسخه از آن

950شود در میالدي نوشته شده و نسخۀ دیگر که در موزة بریتانیا نگهداري می اي از تورات هم در طومارهاي تکه هاي متفرقه. میالدي استنساخ شده است

که در اواسط قرن گذشته به دست -هاي یافت شده در مصر بحرالمیت یا در پاپیروس فرهنگ هارپر(اند اوائل قرن اول میالدي نوشته شده نیز هست که در -آمده است

کتاب مقدسو قرآن موارین اعتبار

279

یعنی اگر فرض کنیم که تورات را حضرت موسی به خط خود نوشته بوده ) 1038ص با توجه به اینکه وفات آن حضرت را معموال در - که البته چنین چیزي نیست-است

مترین متن دانند از زمان رحلت حضرت موسی تا هنگام استنساخ قدی م می. ق1451 قرن فاصله است و در این مدت هیچکس 24 م نزدیک به 930کامل تورات در

که به نام -از آن گذشته تورات عبري. داند که چه بر سر تورات آمده است نمی اختالف دارد 6000 با توراتی که در دست سامریهاست -اي معروف است ماسوره

رات در قدیم صورت گرفته است و نیز دو ترجمه از تو) 1039فرهنگ هارپر ص ( میالدي 300م تا . ق250م معروف است و بین ویکی به زبان آرامی که به تام ترگ

م به بعد صورت گرفته و به . مکتوب شده است و دوم به زبان یونانی که از قرن سوم قاي اختالف نام تورات سبعینی معروف است و این هر دو ترجمه با متن عبري ماسوره

م وهاي سبعینی و ترگ دارند و همین طور است سایر کتب عهد عتیق که ترجمهبسیارقدیمترین نسخۀ . ها هم وضع بهتري ندارند انجیل. آنها با متن عبري آنها متفاوت است

یافت 19یونانی اناجیل اربعه معروف به نسخۀ سینائی است که در کوه سینا در قرن اوایل قرن پنجم میالدي نوشته شده است یعنی گویند در اواخر قرن چهارم یا شد و می

و قطعات . دیرتر زمان متی و مرقس ولوقا و یوحنابیش از سیصد و پنجاه سال از 250 تا 200ها یافت شده است به حدود سال کوچکی از اناجیل هم که در پاپیروس

د دارد و میالدي مرتبط دانسته اند که باز هم فاصلۀ زیادي تا زمان تألیف آنها وجومعلوم نیست در این فاصله چه بالیی بر سر اناجیل آمده است و جالب این است که

که تعداد آنها به پنج هزار (تمام نسخه هاي یونانی اناجیل و سایر کتب عهد جدید اي هاي عمده با هم اختالف) فرهنگ هارپر 1044ص. رسد نسخۀ کامل و ناقص می

مشغول - و حتی تا امروز- غربی تا همین اواخردارند به طوري که محققان مسیحیاند و براي اینکه معلوم کنند کدام قرائت بر تصحیح و تطبیق آنها با یکدیگر بوده

اند که به نام قرائت دیگر یا روایت بر روایت دیگر ترجیح دارد قواعدي وضع کردهد بگوید قواعد نقد متن کتاب مقدس معروف است و معذلک هنوز هیچکس نمی توان

این تغییرات در اناجیل برخی عمدي و برخی . ها کدام است که متن صحیح انجیلفرهنگ : نک(سهوي بوده است که بحث در این باره به تفصیل بیشتر نیازمند است

).1053 تا 1037 از ص هارپر

مسیحیت و اسالم

280

رابرت یانگ در مقدمۀ کشف اآلیات کتاب مقدس می نویسد که اختالف جدید بالغ بر سی هزار فقره می شود که وي در این کتاب آنها ات متن یونانی عهدئقرا

. را در پرانتز آورده است

51-4-عی است که معجزه است قرآن مد

هیچکس : چهارم اینکه قرآن ادعاي معجزه بودن دارد چنانکه گفته استهیچکس نمی تواند کتابی هدایت ) 34: 52طور (تواند سخنی مانند قرآن بیاورد نمی، هیچکس نمی تواند مثل این قرآن را بیاورد )49: 28قصص (تر از قرآن بیاورد بخش

، )88: 17اسراء (حتی اگر جن و انس به کمک یکدیگر در این کار بکوشند ، هیچکس نمی تواند )13: 11هود (تواند ده سوره مثل قرآن بیاورد هیچکس نمی

بقره(یامت هم ممکن نخواهد بود حتی یک سوره مثل قرآن بیاورد و این امر تا ق ). 38: 10 و یونس 24 و 23: 2

قرن که از زمان 14این تحدي و مبارزه طلبی تا امروز هم باقی است و در این اسالم گذشته است تاکنون هیچکس پاسخی به این دعوت نداده است و معلوم است

بودا قیامت ماندگار خواهد که این کارنشدنی است پس قرآن معجزة باقیه است که ت . و هر روز فریاد می زند که اگر می توانید بیایید یک سوره مثل قرآن بیاورید

اما هیچیک از کتب مقدس یهود و نصارا چنین ادعایی نکرده است و اگر کرد خنده دار بود، زیرا که اصل آنها باقی نیست و در متن آنها اختالف بسیار می

کتاب با سایر کتابها اختالف یا اختالفات بسیار دارد و حتی 66این است و هر کدام از شود در حالی که قرآن با آنکه در در بعضی از آنها اختالف داخلی شدیدي دیده می

سال بتدریج نازل شده است هیچ اختالف معنوي، مفهومی وبینشی در آن دیده 23طی نبود و از جانب کسی دیگر نمی شود و خود مدعی است که اگر قرآن از جانب خدا

و این به معناي آن است ) 82: 4نساء (بود هر آینه در آن اختالف بسیار یافت می شد که هیچیک از کتب عهدین که یهود و نصارا قبول دارند از جانب خدا نیست، زیرا

براي مالحظۀ نمونه هاي بارز این اختالفات . شود که در آنها اختالفات بسیار دیده می که 86 تا 61از ص ( تألیف رحمت اهللا هندي به عربی اظهار الحقه کنید به کتاب نگا

غلط را در کتاب 110 که 118 تا ص 86 اختالف را برشمرده است و از ص 124

کتاب مقدسو قرآن موارین اعتبار

281

تحریف را در کتاب مقدس 35 که 160 تا ص 148مقدس ذکر کرده است و از ص که 180 تا ص 161ند و از ص ا شرح داده است که چیزي را به چیز دیگر تبدیل کرده

181 تحریف از راه افزودن چیزهایی به کتاب مقدس را ذکر کرده است و از ص 45 مورد تحریف با کاستن قسمتهایی از کتاب مقدس را تشریح کرده 20 که 192تا ص . به فارسی نقل شده استانیس االعالمو تمام این موارد در جلد اول ) است

پیامی دینی دارد قصص قرآن -51-5

ار و پنجم اینکه قصه هاي قرآن خواه دربارة انبیاء الهی و خواه دربارة کف

مشرکان و ملحدان و منافقان و اهل کتاب و غیره بدون هدف اخالقی، دینی، تربیتی و نیست یعنی همۀ آنها براي تهذیب اخالق و تعلیم روش صحیح زندگی و یآموزش

و اهداف بلند انبیاء بوده است لذا شرح حال پیامبران حکمت و تعقل در خلقت خدا هیچیک از انبیاي قرآن دروغ نمی گوید، . عاري از هر عمل ناشایست و ناروایی است

کند، شراب نمی نوشد و برعکس در بالها کند، دزدي نمی کند، زنا نمی خیانت نمیناه مردم را انذار کند و از بدکاري، فسق و گ صبور است، مردم را به توحید دعوت می

در حالی که در . نماید اي را بیان می هاي بالغه و معارف بلند و حکمت کند و تحذیر میتورات و انجیل و سایر کتابهاي عهدین تقریبا هیچ پیغمبر و شخصیتی را نمی بینید که

در تورات حضرت ابراهیم ترسو و بی غیرت . هاي فوق نباشد آلوده به یکی از معصیتکند آن هم زنش ساره را از ترس به عنوان خواهر خود معرفی می. غگوستو درو

دوبار براي اینکه جان خودش به خطر نیفتد ولی این خداست که نمی گذارد فرعون با پیدایش (یا ابی ملک با زن او نزدیکی نماید ) 20 تا 11: 12پیدایش (زن او زنا کند

). 7: 26پیدایش (کند ، پسرش اسحاق هم درست همین کار را می)14 تا 2: 20توجه کنید که در تورات ازدواج با خواهر چه پدري و چه مادري حرام است و

.)22: 27 و سفر تثنیه 17: 20 و 9: 18سفر الویان (مرتکب آن مستوجب قتل است سی که با عمۀ خود ازدواج کرد پس باید بگوییم که ابراهیم و نیز عمران پدر مو

کند که ابراهیم نه اما قرآن تصریح می. تابع شریعت موسی نبودند) 20 : 6خروج ( و 16 : 29عنکبوت (ولی با تقوي بود ) 67 : 3آل عمران ( یهودي بود و نه نصرانی

.و لذا از این تهمت ها مبرا است) 4 : 60ممتحنه

مسیحیت و اسالم

282

شد و سدوم به وسیلۀ فرشتگان منهدم ج لوط بعد از آنکه از شهر سدوم خارگردید همراه دو دختر خود در مغارة کوهی ساکن شد و آن دو دختر هر کدام یک

شب پدر را مست کردند و با او خوابیدند تا از او بچه دار شوند که یکی از بچه ها به عمی موسوم شدند که هرکدام پدر یک قبیله از دیگري به نام بن نام موآب و

و هر دو آنها در نسب نامۀ عیسی نقش ) 38 تا 30: 19پیدایش (بنی اسرائیل گردیدند مؤابی بود و مادر رحبعام 2 : 2راعوت یا روت مادر عوبید طبق کتاب روت (داشتند

از بنی عمون بود و عوبید و رحبعام طبق 21 : 14پسر سلیمان هم طبق اول پادشاهان .)3 : 23قس تثنیه . اجداد مسیح بودند هر دو از7 و5 : 1متی

یعنی برکت پیامبري و ( یعقوب براي به دست آوردن برکت از اسحاق پیامبر بر سر پدرش اسحاق که در آخر عمر نابینا شده بود کاله گذاشت و با ) ازدیاد نسل

آن هم به صورتی مسخره که -حقه بازي خود را به جاي برادرش عیسو قلمداد کرد و به هر حال برکت را از پدرش گرفت -اي می فهمد اما اسحق پیغمبر نفهمید هر بچه

و یهودا پسر یعقوب و برادر یوسف با عروس خود که بیوه شده بود ) 27پیدایش باب (و از این ) 12: 20 و 15: 18سفرالویان : ، نک 26 تا 13: 38پیدایش (زنا کرد

. داستانها فراوان استتاب دوم سموئیل باب یازدهم به تفصیل شرح داده است که در مورد داود در ک

داود زن اوریا از سرداران خود را از پشت بام دید و عاشق او شد و او را فرا خواند و با ران خود توصیه کرد داسپس شوهرش اوریا را به جنگ فرستاد و به سر او زنا کرد و

ا کشته شود و پس از آن با که اوریا را در مقدمۀ لشکر در جنگ سخت قرار دهند ت )24 : 12دوم سموئل (شده نامش بت شبع بود ازدواج کرد و او مادر سلیمان کزن او

دهد که سلیمان پسر داود کافر و بت و درکتاب اول پادشاهان باب یازدهم شرح میدر قرآن در اشاره به همین .پرست شد و از پرستش خداي واحد یعنی یهوه سرپیچید

).102: 2بقره (کافر شدند فرماید که سلیمان کافر نشد بلکه شیاطینموضوع می هاي یهودي، اي دانشمندان قوم یهود و اي علماي مسیحی و اي حال اي حاخام

هاي تورات مقایسه با داستان و هاي قرآن را بخوانید موسی بیایید داستان و پیروان عیسی، ، دروغ ، بدکاري ، زنا جز فسادلبا غاهاي تورات داستاناین کنید و ببینید که از

آید ولی از ، بی رحمی و قساوت بی اندازه و جنگهاي ظالمانه چیزي در نمی فریبتقوي، پرهیزگاري، اخالق نیکو، تهذیب نفس، ، همه باالتفاق هاي قرآن داستان

کتاب مقدسو قرآن موارین اعتبار

283

یک از این دو الهی و دین آیا کدام. شود هاي عرفان آموخته می حکمت ودرس ت؟ واقعی اس

ظ وکلمات و تمثیالت خوبی هست اما سخنان باطل و ع گرچه مواهمدر انجیل اگر . شود که شرح آن خود یک مثنوي می.حکایات نامربوط هم در آن فراوان است

هاي به خدا ایمان دارند باید تصدیق کنند که قرآن برتر از همۀ کتابمسیحیانواقعا گر دینی تحریف شده و باطل است و آسمانی و از جانب خداست و تمام کتب دی

توان حق و کلمات حق در آنها نادر و کمیاب است و فقط از طریق مقایسۀ با قرآن میدر هنگام حروف چینی این قسمت شنیدم که بتازگی فیلمی . باطل را تمیز داد

اند و در آن چنین نشان داده اند که عیسی با مریم مجدلیه که یک فاحشه بود ساخته .واج کرده استازد

حال ممکن است کسی بگوید که ابراهیم و اسحق و یعقوب و داود و غیره هاي انسانی، آنها را به کارهایی از روي ترس، شهوت و حرص انسان بودند و صفت

به برخی از انبیاي ) یهوه(واداشته بوده است، اما چه می گوئید دربارة فرمانهاي خدا مثال در باب بیستم کتاب اشعیاي نبی . جور در نمی آیداسرائیل که با عقل بزرگ بنی

: گوید می) 4 تا2بند (برو و پالس را از کمر : ند به واسطۀ اشعیاء بن آموص تکلم نموده گفتخداو«

خود بگشا و نعلین را از پاي خود بیرون کن و او چنین کرده عریان و پا برهنه راه شعیاء سه سال عریان و پا برهنه راه رفته رفت و خداوند گفت چنانکه بندة من ا می

به همان طور پادشاه آشور اسیران مصر و جالء وطنان کوش را از جوان و پیر . است ».عریان و پابرهنه و مکشوف سرین خواهد برد تا رسوایی مصر باشد

از روي ترجمۀ انگلیسی و عربی این عبارت چنین بر می آید که به فرمان ، فرمانده لشکر آشور به شهر فلسطینی اشدود حمله کرد و سه سارگون پادشاه آشور

سال قبل از آن خداوند به اشعیاء گفته بود که کفش و زیر جامۀ خود را درآورد و او هم اطاعت کرده سه سال لخت مادرزاد و پابرهنه راه می رفت اکنون که شهر اشدود

زاد و پا برهنه راه رفت و فتح شد خداوند گفت که بندة من اشعیاء سه سال لخت مادر زیرا که . رخ خواهد داداتیوپیاین نشانۀ آن است که همین اتفاق براي مصر و

را از پیر و جوان لخت مادرزاد و اتیوپیشاه آشور اسیران و پناهندگان مصر و کلمۀ . پا برهنه حرکت خواهد داد تا براي مصریان باعث خجالت و آبروریزي باشد

مسیحیت و اسالم

284

و معلوم نیست چرا خدا پیامبر بزرگی چون اشعیا مکشوف العورهمکشوف سرین یعنی را مجبور کرده است که سه سال مکشوف العوره در کوچه و بازار بگردد و آیا او از

این کار خجالت نمی کشیده است؟ برو و زنی «خداوند به هوشع گفت ) 2باب اول بند (در ابتداي کتاب هوشع نبی

و او هم رفت چنین کرد و این اولین وحی خدا » اوالد زناکار براي خود بگیرزانیه وآیا به نظر شما واقعا این هوشع با این وحی عجیبی که به او . به هوشع نبی بوده است

البته نبی در شده است و اینکه او از این وحی اطاعت کرده است پیغمبر بوده است؟ اسالم در) پیغمبر(و و کاهن است و با مفهوم نبی عهد عتیق معموال به معناي غیب گ

.که راهنماي مردم است و باید معصوم و پاك و بدون آلودگی باشد فرق دارد دهد خداوند به حزقیال دستور می) 15 تا 8: 4(کتاب حزقیال نبی نمونۀ دیگر در

د و روز به پهلوي راست بخوابد بدون آنکه بغلط40 روز به پهلوي چپ و 390که مثقال گندم و جو و 20پهلو به پهلو شود و هیچ حرکت نکند و خوراك او باید روزي

باشد که همه را با هم در ظرفی بپزد و ) یعنی خلر(باقال و عدس و ارزن و جلبان انسان مخلوط شده و پخته مدفوعبخورد، با اندکی آب و یک قرص نان جو که با

گوید من جانم اکراه می ورزد و میمدفوعو چون حزقیال از خوردن . شده باشد تاکنون نجس نشده و هرگز گوشت حیوان مرده یا دریده شده به وسیلۀ درندگان و

دهد ام و خوراك نجس به دهانم نرسیده است خدا به او تخفیف می سگان را نخورده در.گوید به جاي گه انسان از پهن گاو در خمیر اضافه کن و نان بپز و بخور و می

نان چ این عبارت را Good News Bibleهاي کتاب مقدس مثل برخی از ترجمهترجمه کرده اند که گویی حزقیال باید نان را بر روي آتشی بپزد که از مدفوع انسان

که می گوید من 14 : 4درست شده است، اما این ترجمه با اعتراض حزقیال دربند گار نیست و این تحریف در ترجمه ام ساز هرگز نجاست و چیزهاي ناپاك نخورده

توان هیمه براي رهایی از زشتی این دستور غیر عقالیی است و آیا از مدفوع انسان می براي آتش تهیه کرد؟

بدانیم باز هم (Symbolic)اگر این مطالب را حتی کنایی و استعاري یا نمادین هاي بهتري براي بیان مسلما راه. از خدا قبیح است که آنها را بدین صورت بیان کندب مقدس است اهاي قرآن و کت این گونه سخنان وجود دارد و این هم یکی از تفاوت

. که در قرآن از این قبیل بیانات نفرت انگیز وجود ندارد

کتاب مقدسو قرآن موارین اعتبار

285

باري، گمان نمی رود از هزاران تن مسیحی ویهودي با سواد یک نفر هم این . ه باعث تعجب و خندة آنها خواهد گردیدکتابها و این داستانها را خوانده باشد وگرن

ها اینها را می خوانند و باز ها و اسقف ها و کشیش اما شگفت آور است که حاخامکتاب غزل غزلهاي سلیمان . دانند یا چنین جلوه می دهند می (holy)هم آنها را مقدس

یا » گل پري جون بله«هاي مبتذل چون حاوي مشتی شعر عاشقانه از قبیل تصنیف . است و باز هم آنها را مقدس می شمارند» باباي کرم دوستت دارم«

اي است چنانکه گفته کتاب استر که داستانی مجعول به صورت نوولی افسانهشد براي دل خوش کنگ یهودیان توسري خورده نوشته شده است تا عقدة حقارت

ز در غزل غزلها نیامده وسیله تسکین دهند و نام خدا اصال در آن و نی خود را بدیناست و حاوي هیچ پیام مذهبی، اخالقی یا تربیتی نیست اما عجیب است که مسیحیان

. ب مقدس خود آورده انداهم آن را جزو کت نه از تفاسیر -هاي قرآن را از متن قرآن قصه هاي پیامبران و خوانندة عزیز داستان

استخراج کن و بامعادل آنها در -و کتب قصص قرآن که مطالب زائدي در آنها هستکتاب مقدس مقایسه کن و آنگاه قضاوت کن که کدامیک به کالم خدا می ماند و

هاي حضرت ابراهیم، چون مثال قصه. درخور آن است که کتاب دینی شمرده شودهاي او با پدر یا عمویش بر سر ساختن خانۀ کعبه به عنوان نخستین معبد الهی، بحث

مباحثۀ او با نمرود دربارة توحید و قدرت خدا و قربانی کردن فرزندش بت پرستی و دهد او را به آتش بیندازند و بسوزانند ولی خدا اسماعیل و اینکه نمرود دستور می

ولی . آتش را بر او سرد کرد و او را سالم از میان آتش نجات داد در قرآن آمده است، بی غیرت، دروغگو و حقه باز است و در تورات ابراهیم دیگري می یابیم که ترسو

آیا این دو . ند چنانکه ذکر شدتفرزندانش اسحق و یعقوب و عیسوهم از قماش او هسابراهیم یکی هستند؟ کدامیک به یک مرد خدا، پیامبر و فرستادة حق بیشتر شباهت

دارد؟ هاي تورات زندگی واقعی اشخاص را منعکس کرده باشد گیریم که داستان

طور ی ابراهیم و یعقوب و عیسو و اسحاق و یهودا و غیره همه در حقیقت همانیعنبوده اند که تورات نوشته است، آیا خدا باید آنها را با همین طرز زندگی معرفی کند؟

هاي منفی آنها را نادیده بگیرد و جنبه هاي مثبت آنها را براي آموزش و تربیت یا جنبهاز شرح این داستانهاي افسانه مانند در تورات وکتب مومنان شرح دهد؟ اصال هدف

مسیحیت و اسالم

286

عهدین چیست؟ آیا میخواهد بگوید که اي بنی اسرائیل و اي مسیحیان پیامبران شما زناکار، دروغگو، بدکاره، بی حمیت، جبار و حقه باز بودند شما هم همین طور باشید؟

قرآن بر کسی نازل شده که وجود تاریخی روشنی دارد-51-6

ششم اینکه قرآن به کسی نازل شده است که شخصیت تاریخی محقق و ثابت

از کودکی تا وفات نوشته شده و بر همه ) ص(زندگانی حضرت محمد . شده اي داردروشن است و هیچکس، حتی یهودیان مغرض و مسیحیان مبغض و خاورشناسان

اند و شک نکردهدشمن اسالم، در وجود تاریخی حضرت محمد و کارهاي او تاکنوندر حالی که اثبات وجود موسی و عیسی و . کسی منکر وجود آن حضرت نشده است

داود و انبیاي پیش ازداود و پیش از موسی ممکن نیست و زندگانی همۀ آنها در هاله هاي ضد و نقیض کتاب مقدس قرار دارد به طوري بعضی از اي از ابهام و داستان

البته ما به برکت قرآن وجود آنها را . اند نها را منکر شدههمین محققان غربی وجود آ . قبول داریم و به حقانیت آنها و کتب منزلۀ آنها ایمان داریم

اگر هم روزي اسناد و مدارکی پیدا شود که وجود حقیقی و تاریخی اشخاص هاي مختلف کتاب مقدس الینحل باقی فوق را ثابت کند باز هم مسئلۀ مؤلف کتاب

تورات عمدتا از تلفیق چهار رسالۀ مختلف درست شده است که مربوط به . ماند میچهار عهد مختلف است و نویسندة هیچکدام از آنها معلوم نیست و مسلما هیچ قسمتی از تورات به دست حضرت موسی یا یوشع نوشته نشده است چون حدود هزار سال

سه انجیل اول هم از . استبین حضرت موسی و جمع آوري و تلفیق تورات فاصلهچهار منبع تغذیه شده است که یکی از آنها یعنی گفتار حضرت مسیح مفقود است و متی و مرقس و لوقا معلوم نیست چه کسانی بوده اند و مسلما هیچکدام حضرت مسیح

یکی از (کتاب اشعیاي نبی حداقل از تلفیق دو رساله فراهم شده است . را ندیده بودند که 66 تا آخر باب 40 که آن را اشعیاي اول نامند و دوم از باب 39ول تا باب باب ا

و این دو هم از نظر زمان تألیف و هم از نظر سبک و ) آن را اشعیاي دوم می خوانند را رسالۀ سومی 66 تا 56هاي محتوا با هم تفاوت فاحش دارند و برخی هم باب

د و در میان هر یک از این سه قسمت مطالبی از دانند و آن را اشعیاي سوم می نامن می

کتاب مقدسو قرآن موارین اعتبار

287

طرف اشخاص دیگر اضافه شده است و به هر حال مؤلف هیچیک از این سه قسمت . )294ص : نک (معلوم نیست یا نمی توان مؤلف آنها را مشخص کرد

زبور داود که به . هاي عهد عتیق هم کم و بیش همین حال را دارد سایر کتاب سرود و دعا و مطالب دیگر است که هر 150انده شده است شامل نام مزامیر داود خو

اي است مزمور به طور کلی و این مجموعه150یعنی . کدام را باب یا مزمور نامیده اندکه از هر دیدي که نگریسته شود بسیار نامتجانس است که هر قسمت آن متعلق به

ا دیگري فرق دارد و یک تاریخ جدا از سایر قسمتهاست و سبک هر کدام نیز بصورت ادبی و هدف هر کدام با دیگري متفاوت است و بی جهت همۀ آنها به داود منسوب شده و در یک مجموعۀ ناهمگن گردآمده است به نام زبور یا مزامیر و

فرهنگ هارپر(هاي مختلف آن یافته اند محققان امروزي اختالفات بسیاري بین بخشبی جهت زبور مشخص نیست و گوناگون هاي قسمت اینمؤلف حال در هر ).833ص

. اند همه را به داود منسوب کرده دربارة عهد جدید غیر از اناجیل که مؤلفان آنها شناخته شده نیستند ولی به

منسوب گردیده اند و کتاب اعمال رسوالن که ) متی، مرقس، لوقا و یوحنا(هایی نامادي از رساله ها که قطعا از پولس است بقیۀ به همان لوقا منسوب است و تعد

هاي عهد جدید مشکوك و مؤلف آنها نامعلوم است و برخی از آنها مشخص رساله . شده است که مؤلف آنها کسی دیگر غیر از آن است که رساله به او منسوب است

توان آن را با قرآن حال با این تشتت و به هم ریختگی کتاب مقدس چگونه میه یکدست است و همه وحی الهی است که به حضرت محمد نازل شده و از زبان ک

قرآن یک کتاب یکدست . آن حضرت براي مردم بیان گردیده است مقایسه کرد 40 نوشتۀ قول یک کشیشاست در حالی که کتاب مقدس یک مؤلف ندارد و به

فاوت که در طی کشور مت10 شغل مختلف بودند از 20مؤلف مستقل است که داراي 2930 سال به سه زبان عبري، آرامی و یونانی نوشته شده است و در آن از 1500

گوید و شامل نثر و محل مختلف بودند سخن می551شخصیت مختلف که ساکن نظم و غزل و معما و شرح حال و تاریخ است و مؤلفان آن پادشاهان، سیاستمداران،

یک طبیب، یک باجگیر، یک افسر نظامی یک ملاي ماهیگیران، کشیشان، پیشگویان، اکتبر 53 دورة 9 شمارة Plain Truthنقل از مجلۀ (خیمه دوز و یک کشاورز بودند

و البته این نظر یک کشیش است که با حقیقت تفاوت بسیار دارد، ) 7 ص1988

مسیحیت و اسالم

288

ید در چنانکه در مورد تورات و انجیل و زبور و کتاب اشعیا دیدیم و در این صورت بااعداد فوق که آن کشیش ذکر کرده است تجدید نظر کرد و مؤلفان کتب عهد عتیق

یت تاریخی اغلب آنها و شخصیت و واقع. نفر دانست40و عهد جدید را بیش از .نامعلوم است

52

توحید در ادیان ابراهیمی نمایانگر این توحید است الاله اال اهللاکلمۀ . توحید اسالم خالص و روشن است

هیچ خدایی نیست جز اهللا و با این کلمه هرگونه خدایی را بجز اهللا نفی در جهان یعنی یهود، عیسی و روح القدس خدایان مسیحیان و مخصوص کند حتی یهوه خداي می

اي یونانیان و رومیان قدیم و خدایان اساطیري هندوها و بودائیها و دایان اسطورهتمام خغیره همه از نظر قرآن و اسالم مردود و مطرودند و اصال وجود ندارند فقط یک خدا هست وآن اهللا است بدون هیچ شریک و نظیر و مثل و مانند و بدون همسر و همتا و

مادي دربارة او صاف نیست و شکل ندارد و اورفیق و دوست و زن و فرزند که جسم نه رنگ، نه بو، نه قد و قامت و طول و عرض و عمق دارد و نه هیچ ،صدق نمی کند

او یکتا و یگانه است وچیزي شبیه او نیست و نمی توان او را به . صفت جسمانی دیگرست و چیزي تشبیه کرد، بنابراین ساختن مجسمه و بت براي او کفر است و شرك ا

در تورات یهوه خداي . کند ممنوع، در عهد عتیق خدا به صورتهاي مختلفی جلوه میبنی اسرائیل است همانطور که قبایل و اقوام دیگر خدایان دیگري داشته اند مثل بعل و

آید که بنی اسرائیل می بایست غیره و از محتواي تورات و کتاب یوشع چنین بر می سایر خدایان ممنوع نبوده است به شرطی که یهوه یهوه را بپرستند ولی پرستش

پس توحید خالص در تورات دیده نمی شود وگفته اند که ابتدا اشعیاي . فراموش نشوداینک . نبی عقیدة توحید خالص یعنی هیچ خدایی نیست جز یهوه را اعالم کرده است

.برخی از نظریات محققان غربی را دربارة این نکات می بینیم چاپ المعارف اساطیر الروسةدائرر مورد توحید خالص اسالم در د-الف

ترجمۀ انگلیسی از اصل Larousse Encyclopedia of Mythology( لندن 1965 : می نویسد) 337فرانسه ص ان نتوان یافت که کمتر از اسالم به اسطوره پردازي روي هشاید دینی را در ج«

خشک شریعت اسالم، حداقل از نظر اعتقادي مفهوم رسمی و . موافق نشان داده باشد

289

مسیحیت و اسالم

290

دهد کند و به آنها میدان نمی ل عامیانه و خیال پردازي انفرادي را نفی میهرگونه تخی .نهایت متنوع کفر و شرك و نیز براي رعایت توحید مسلمانان براي از بین بردن آثار بی

کنند و دت رد میبه صورت خالص و بی شائبه، تمثال سازي و صورت نگاري را به شبا آن مخالفت می ورزند و لذا هنر خود را در تزئین ها منحصر به تصاویر هندسی

اند و اجازه نمی دهند که اعتقادات آنها به صورت تمثیل و رمز و نماد نشان داده کرده . »دقت و سختگیري خشک شریعت در نظر مسلمین تنها شکل بیان حقیقت است. شود

تاریخ در کتاب ) م1970متوفی (سوف معروف انگلیسی معاصر برتراندراسل فیل : می نویسد) متن انگلیسی413فصل نهم ص (فلسفۀ غرباي بود که با اصول اعتقادي پیچیدة دین پیامبر اسالم توحید محض و ساده«

ت نداشت و یپیامبر ادعاي الوه. مض نشده استتثلیث و تجسد خدا در مسیح غاها را که یهود هم مردود او پرستش بت. ن ادعایی دربارة او ندارندپیروانش هم چنی

مؤمنان یعنی مسلمانان موظف . دانند نهی کرد و نوشیدن شراب را ممنوع ساخت می اما. د و زیر ربقۀ اسالم درآورند فتح کنن،شدند که هر قدر از جهان را که می توانند

اند از تعقیب معاف ب خوانده شدهمسیحیان، یهود و مجوس، که در قرآن اهل کتاشدند و آنها در سایۀ حکومت اسالم به انجام مناسک و عبادات خود آزادانه

» .پرداختند می) 1033ص (فرهنگ کتاب مقدس هارپر در مورد توحید در تورات در -ب

: راجع به فرمان اول که بیان توحید است می نویسد) ده فرمان(ذیل احکام عشره یعنی ارمنیان، ( که اغلب پروتستانها و مسیحیان ارتودوکس شرقی فرمانی«

ترا به حضور من «: دانند این است اولین فرمان از ده فرمان می) ها یونانیان و روساما این جمله در اعتقاد ). 7: 5 و سفر تثنیه 3: 20سفر خروج (» خدایان دیگر نباشد

می آید که نیمۀ دوم آن فرمان دوم است سنتی یهود نیمی از اولین فرمان به حساب : گوید که مییعنی [یا هیچ تمثالی ] مهسیعنی بت و مج[ خود صورت تراشیده به جهت«

از آنچه در باال در آسمان یا از آنچه در پائین در] عکس و نقاشی و صورت سازيیعنی بت و تصویر از خدایان به شکل [» زمین یا از آنچه در آبهاي زیرزمین است مساز

و ] پرندگان، جانوران و گیاهان و جمادات روي زمین و حیوانات دریایی درست مکندر . این دو قسمت با هم در نزد یهود فرمان اول است. »بر آنها عبادت و سجده مکن

توحید در ادیان ابراهیمی

291

ي کاتولیک رومی نیز این فقره با فقرة نهی بت و سنت دینی کلیساي لوتري و کلیساتمثال ترکیب شده تا فرمان اول حاصل شود و در نتیجه براي آنکه ده فرمان تکمیل

را به دو فرمان جداگانه تقسیم ) 21: 5 یا تثنیه 17: 20خروج (گردد فرمان دهم . اند کرده

خواهد که بنی اسرائیل این فرمان وجود سایر خدایان را نفی نمی کند وفقط میها را صادر کرده عبادت خود را صرفا به خداي خود اختصاص دهند که این فرمان

4: 20سفر خروج (ها هاي تراشیده شده یعنی بت فرمان راجع به نهی از صورت. است خواه به عنوان یک حکم جداگانه یعنی فرمان دوم -)10 تا 8: 5 و سفر تثنیه 6تا

در هر حال ممکن است در وهلۀ اول -جزء فرمان اول به شمار آیدمحسوب شود یا خداي آنها در هیچ شیئی همچون . ناظر به خداي خود بنی اسرائیل باشد یعنی یهوه

کند و به شکل حلول نمی) 28: 12، اول پادشاهان 6 تا 4: 20خروج (گوسالۀ طالیی ض دستکاري مردم قرار خواهد آید، زیرا که در این صورت خدا در معر آنها درنمی و 26: 1سفر پیدایش (هایی در این دنیا دارد گوید که خدا شبیه در تورات می. گرفت

ولی شبیهان خدا روي دو پا راه می روند و خدا را دوست دارند و احکام و ) 6 : 9نهی از ذکر نام خدا به باطل ). 6: 20سفر خروج (کنند هاي او را اطاعت می فرمان

راجع است به نوعی دیگر از سوء استفاده از خدا براي ) 11: 5 و تثنیه 7: 20روج خ(منافع شخصی و طبق این فرمان استفاده از نام مقدس خدا در جادوگري، لعن و نفرین

).1033فرهنگ هارپر ص (و سایر موارد مبتذل ممنوع است ). 350 ص: (می نویسد (God) در ذیل کلمۀ خدا فرهنگ هارپرهمچنین

در کتاب . است) یا اگر به صورت جمع باشد معبودان(کلمۀ خدا نام متداول معبود « مسیحی -يمقدس این کلمه هم در مورد خدایی به کار می رود که در سنت یهود

در عهد عتیق . د خدایانی که سایر اقوام وامم می پرستندروشود و هم در م پرستش می نیز (Elohim) است که جمع آن الوهیم (El)بري ال کلمۀ خدا غالبا ترجمۀ کلمۀ ع

دارد عمومیت خدا سامی براي هاي کلمه در زبان این و .کار می رود به همین معنا بهبه معناي قدرت و قوت ) یعنی از یک واژة قدیمی(که شاید از یک ریشه لغوي

نی اسرائیل ظاهرا گرچه اعتقاد ب]. اله و اهللا نیز با همین کلمه مرتبط است[مأخوذ است نشأت گرفته و به صورت (Polytheism)از یک محیط شرك و چند خدایی

یعنی پرستش فقط یک خدا از میان جمعی (henotheismپرستش خداي انحصاري

مسیحیت و اسالم

292

ر منج(monotheism)ظاهر شده و سپس به توحید بسیار پیشرفتۀ اخالقی ) از خدایانیعنی خدایان، قس یزدان در [الوهیم شده است معذلک نباید استعمال صورت جمع

را بازماندة دورة قبلی ] فارسی که جمع ایزد است ولی به معناي مفرد به کار می رودزیرا که این کلمۀ به ظاهر جمع براي نشان دادن عظمت . شرك آلود به حساب آورد

د موررمثل کلمه ما که د[» و شوکت الهی بوده است و نشانه اي از احترام به خداستخدا «: گوید می) 6 و 1بندهاي ( از زبور داود 82در مزمور ]. خدا و شاهان رایج است

شما خدایانید و . کند در جماعت خدایان ایستاده است و در میان خدایان داوري می ).34: 10انجیل یوحنا : قس(» فرزندان حضرت اعلی

ید عبادي بودند اما آید که بنی اسرائیل موظف به توح باري از تورات چنین بر میگوید که تورات و حضرت توحید ذاتی را نمی شناختند در صورتی که قرآن می

موسی و انبیاي بنی اسرائیل همه مروج توحید ذاتی بودند یعنی اعتقاد به اینکه جز اهللا شعراء (خدایی نیست که پرستیده شود و او رب العالمین است یعنی خداي همۀ جهان

.نه خداي بنی اسرائیل یا خداي عبرانیان) 23 و 16 : 26

53

نظر محققان امروزي در مورد توحید در تورات

محققان امروزي که غالبا علماي دین یهودي و مسیحی هستند معتقدند که و کتاب یوشع بر می آید در ابتدا به ) اسفار خمسه(اسرائیل بنا بر آنچه از تورات بنی

می دانستند و اي خود را یهوه وجود خدایان متعدد معتقد بودند ولی خداي قبیلهموظف بودند که فقط خداي قبیلۀ خود را بپرستند تا از آنها در جنگ با اقوام مجاور

در . کردند محافظت و حمایت کند چنانکه اقوام دیگر هم از خدایان خود استمداد میتصریح ) به بعد14 بند 24باب (و صحیفۀ یوشع ) به بعد14 بند 6باب (سفر تثنیه

یعنی -رائیل در مصر و در اطراف فلسطین گاهی براي خدایان دیگرکند که بنی اس میکردند ولی از این کار ممنوع شدند نیز عبادت می-خدایان مصریان و اموریان و غیره

و از آنها خواسته شد که عبادت را منحصر به خداي خود کنند، اما در هیچ کجاي یعنی ( یک خدا وجود دارد تورات نگفته است که خدایان دیگر وجود ندارد و فقط

گویند فکر و اعتقاد به وجود خداي یگانه اول بار در کتب انبیاء در و می). الاله االاهللا . زمان اسارت یا بعد از اسارت پیدا شده است متن 312 - 3 صص تاریخ فلسفۀ غرب(برتراندراسل در این باره می نویسد

): انگلیسیسرائیل و اندکی پیش و اندکی پس از آن دین یهود در دورة اسارت بنی ا«

چنین به نظر می رسد که در ابتدا تفاوت زیادي . دوران دچار تغییرات مهمی گردیدیهوه ابتدا فقط . میان اسرائیلیان و اقوام مجاورشان از نظر دینی وجود نداشته است

گردر جنب اي یهود بود که مراقب بنی اسرائیل بود و لذا وجود خدایان دی خداي قبیلهاینکه در نخستین حکم . او انکار نمی شد و پرستش آن خدایان معمول و متداول بود

سفر (ترا خدایان دیگر در حضور من نباشد «: گوید می) ده فرمان(از احکام عشره در حقیقت مطلبی جدید را در زمانی بالفاصله قبل از اسارت بیان ) 3: 20خروج

این نکته از ]. زمان جمع آوري و تلفیق شده استزیرا که تورات در این[کند می

293

مسیحیت و اسالم

294

این انبیاي بنی اسرائیل بودند که در این موقع . شود هاي انبیاي قدیم معلوم می نوشتهابتدائا تعلیم دادند که پرستش خدایان کفار گناه است ] یعنی در حین یا بعد از اسارت[

هاي مداوم آن دوران و می گفتند که براي کسب پیروزي بنی اسرائیل در جنگعنایت یهوه ضروري است و اگر خدایان دیگري در جنب او و همراه با او پرستیده

ظاهرا ارمیا و . شوند یهوه لطف و عنایت خود را از بنی اسرائیل باز پس خواهد گرفت ل بودند که به ویژه این طرز فکر را پیش آوردند که همۀ ادیان بجز یکی احزقی

.»داوند بت پرستی را مجازات خواهد کردباطل اند و خ و باب 31 و 18 و 17: 7باب (راسل در تایید نظر خود بندهایی از کتاب ارمیا

را به عنوان شاهد ذکر کرده است و ) 16: 8باب (و کتاب حزقیال نبی ) 26 و 25: 44 ): 314ص (نویسد سپس میاند تصویر نادرستی کتب تاریخی عهد عتیق که غالبا بعد از اسارت نوشته شده«

زیرا که از این کتابها چنین بر می آید که بت پرستی که انبیاي بنی . به ما می دهنداسرائیل مردود می دانستند سقوط از اعتقادات اصیل و سخت گیرانۀ قبلی بوده است،

قبل از آن هرگز وجود ) یعنی توحید خالص(نه در حالی که این اعتقادات سختگیرایعنی زمان (اگر کتب انبیاي بنی اسرائیل را به طور غیر تاریخی بخوانیم . نداشته است

آنها را برحسب ترتیبی که در کتاب مقدس قرار گرفته اند در نظر نگیریم و جایگاه عنی تورات و کتب واقعی آنها را در تاریخ در نظر آوریم که مقدم بر کتب تاریخی ی

می بینیم که این انبیاء بیش از آنچه ) بعد از آن تا آخر کتاب دوم پادشاهان بوده استیعنی فکر توحید را ابتدا آنها پیش آوردند نه آن (» اند به نظر می آید نوآوري کرده

): 315ص(دهد راسل ادامه می). شود موسی در تورات طور که تصور می دو پیامبر جداگانه نوشته اند یکی قسمت اول آن را نوشته کتاب اشعیاي نبی را«

قسمت دوم ] م نوشته شده است. که در نیمۀ دوم قرن هشتم ق39بابهاي اول تا [است یعنی اشعیاي ثانوي بسیار جالب است، زیرا که او نخستین کسی است که از قول یهوه

). لپایان نوشتۀ راس(» هیچ خدایی نیست بجز من«: گوید می و 6: 44(براي تایید این قسمت اخیر گفتۀ راسل نگاه کنید به کتاب اشعیاي نبی

موسی و هارون به ) 3 تا 1: 5(در سفر خروج ). 9: 46 و 22 و 21، 6، 5: 45 و 8گوید قوم مرا رها کن تا براي من در صحرا یهوه خداي اسرائیل می«: گویند فرعون می . »ي عبرانیان ما را مالقات کرده استچونکه خدا... عید بگیرند

نظر محققان امروزي در مورد توحید در تورات

295

یعنی آنها هنوز به خداي واحد که متعلق به همۀ جهان و آسمان و زمین و همۀ دانند و به همین دلیل فرعون به مردم است اعتقاد ندارند و یهوه را خداي عبرانیان می

ا سازم، یهوه کیست که من قول او را بشنوم و اسرائیل را ره«: گوید موسی و هارون میقس و نیز 2: 5خروج (من یهوه را نمی شناسم و اسرائیل را هم رها نخواهم کرد

دهد فرعون و مصریان براي خود که نشان می) 23 و 16: 26قرآن سورة شعراء . خدایان دیگري داشته اند و نام یهوه به عنوان خدا برایشان تازگی داشته است

من یهوه هستم خداي شما، خداي در ابواب بعدي خطاب خدا این است کهاسرائیل و در هیچ کجا در تورات نمی گوید من خداي واحد همۀ جهان هستم و بنی

.جز من خدایی نیست

54 دربارة توحیدنظر مسلمانان

ما مسلمانان معتقدیم که موسی و هارون و انبیاي واقعی بنی اسرائیل چون سلیمان و داود و زکریا و امثال آنان که نامشان در قرآن آمده است و همچنین

همه معتقد و ) ع(چون نوح و ابراهیم ) ع(و پیامبران قبل از موسی ) ع(حضرت عیسی چه شده است که اما. بوده استالاله اال اهللاید بودند و شعارشان همه همان مبلغ توح

تورات و کتب تاریخی و کتب انبیاي بنی اسرائیل منظرة دیگري از توحید را نشان هاي عهد عتیق و از گمان من بر این است که تمام کتاب. دهد چنانکه ذکر شد می

بعد از آن به وسیلۀ اشخاص مختلف و به جمله تورات در زمان اسارت بنی اسرائیل و ویژه ملاهاي یهودي از منابع مختلف گردآوري و با هم تلفیق شده است و این دیدگاه

ها از عهد موسی دور یهودیانی است که قرناهشود دیدگ که در آنها مشاهده مین و ها در اسارت بیگانگان با افکار و اعتقادات بت پرستان و ادیا اند و سال بوده

مذاهب دیگر آشنا شده بودند و آثار آنها در این نوشته ها فراهم آمده است ولی البته هسته اي از حقیقت یعنی توحید اصلی و حقیقی و اعتقادات و شرایع واقعی نیز در

. خالل آنها باقی مانده استیعنی نشانه هایی از توحید محض در تورات و اناجیل فعلی هم وجود دارد مثال

) به عبري یعنی بشنو(آیه اي است که به نام آیۀ اشمع ) 4: 6( تورات سفر تثنیه درشود و یهودیان در هنگام مرگ به عنوان معروف است چون با کلمۀ اشمع شروع می

اي اسرائیل بشنو یهوه خداي ما یهوة «: گوید کنند که می شهادت بر زبان جاري میاز قول حضرت عیسی ) 29: 12(ر انجیل مرقس و د) الاله االاهللایعنی (» واحد است

اول همۀ احکام این است که بشنو اي اسرائیل خداوند خداي ما خداوند «: گوید میولی مسیحیان علی رغم این تصریح بازهم عیسی را خدا و یکی از سه . »واحد است

. دانند میاقنوم

297

مسیحیت و اسالم

298

شمال فلسطین که م با حملۀ آشوریان به. ق722دوران اسارت بنی اسرائیل از در . مقر سلطنت اسرائیل بود آغاز شد و گفته اند که ده سبط اسرائیل کوچانده شد

م هم سناخریب جمعی را از بنی اسرائیل به اسارت برد و سپس که فرمانروایی . ق701م به سلطنت جنوبی فلسطین که سبط . ق597النهرین به مردم بابل رسید آنها نیز در بین

در 587 در آنجا حاکم بود حمله کردند و جمعی را به اسارت بردند و در یهودا عمدتا نیز جمعی را کوچاندند تا 582حملۀ دیگر بقیۀ بازماندگان اورشلیم را هم بردند و در

م بابل را فتح کرد و اسراي یهود را آزاد ساخت و . ق539اینکه کورش هخامنشی در د خود را بسازند و حتی کمکهایی هم براي اجازه دادکه به اورشلیم بازگردند و معب

چون بازماندگان بنی اسرائیل در این موقع تقریبا همه از سبط یهودا . این منظور کردلذا از این به بعد آنها را ) و بقیۀ اسباط به سرنوشت نامعلومی دچار شده بودند(بودند

سال در اسارت 70 سال یا به روایت تورات60یهودي نامیدند و این یهودیان حدود مانده بودند و در این مدت هم زبان مادري خود عبري را فراموش کردند و هم عقاید اصلی و روایات واقعی تورات را که حضرت موسی به ایشان تعلیم داده بود از دست

. دادنددر اینجا باید اشاره کنم که انبیایی که در عهد عتیق صاحب کتابند از نظر

دسته اند یکی انبیاي عظام که عبارتند از اشعیاء، ارمیاء، حزقیال و دانیال یهودیان بر دو و دوم انبیاي کهتر ) ري مجعول استب و پیامینیال به عقیدة محققان امروزي نبکه دا(

نفرند و کتاب آنها در آخر عهد عتیق آمده است از هوشع تا مالکی و قبل از 12که دیگري بوده اند که کتاب ننوشته اند یا نوشته اند ولی به یا در زمان اینها انبیاي ها این

شود مانند ایلیا، یوشع بن یعنی اسم کتاب آنها به عنوان نبی ذکر نمی،اند نام نبی ننوشته بجز یونس و زکریا در قرآن نام هیچیک از اینها نیامده است(نون، سموئیل و غیره

). پدر یحیی معمدان نه پیامبر کهتربودند که در عظام و کهتر در حقیقت به نظر می رسد که ملاهاي یهودي انبیاي

اثر وضعیت نابسامانی که در دوران اسارت براي یهود پیش آمده بود ناراحت بودند و می خواستند دلیل این گرفتاریها را براي مردم خود شرح دهند و در عین حال به آنها

باء و آاطمینان دهند که این سختیها به سر خواهد آمد و دوباره امت یهود به سرزمین باز خواهند گشت و روزگار خوشی خواهند داشت و علت این بالها را اجدادي خود

نافرمانی یهود از اطاعت خدا و گناهان آنها و به ویژه بت پرستی یا پرستش سایر

دربارة توحید نظر مسلمانان

299

نبوت در اینجا به معناي پیش گویی و خبر از غیب است که از . خدایان قلمداد کردند رسم بود که ملاهاي یهود و غیر یهود شود و در این زمان زبان خدا براي مردم گفته می

از اقوام دیگر فلسطین و بین النهرین و شامات به کار نبوت هم اقدام کنند و یونانیان هم غیب گویائی داشتند و الزاما این انبیاء از طرف خدا مأمور نبوده اند و چه بسا که

ها این پیش گوییاین نقش را فقط براي تسکین قوم خود به عهده می گرفتند و گرچهتحقق نیافت اما این فایده را داشت که روح امید و انتظار فرج را در یهودیان دمید و آنها را براي وصول به این اهداف آماده کرد و در واقع مبارزات مهمی هم آنها براي تحقق این اهداف کردند که از آن جمله مبارزه گروه حسیدیم و مکابیان بر ضد

که می خواست یهود و سایر اقوام را یونانی مآب -ارم پادشاه سلوکیآنتیوخوس چهاینها با شجاعت تمام در برابر یونانیان ایستادگی کردند و در راه . قابل ذکر است-کند

و رعایت ختنه و پرهیز از گوشت ) روز شنبه(ایمان به خداي واحد، نگهداري سبت و کشته شدند تا دین خود را از هجوم خوك که نزد آنها حرام بود جنگیدند و کشتند

). اپوکریفا از کتبمکابیانکتاب اول، : نک(اجانب نجات دادند ن آنها را انبیاي الهی نامید اماگرچه نام این انبیاء در قرآن نیامده است و نمی توا

خدا کتابهاي آنها را حفظ کرد تا بدین وسیله یهود را بر استقامت در عقیدة خود ازد که اگر آنها شکست می خوردند و نابود می شدند روح توحید بکلی از پایدار س

. عالم رخت بر می بست و شاید در پیدایش یا توسعۀ مسیحیت هم اثر منفی داشتبه هر حال توحید تورات و عهد عتیق آمیخته با عقاید باطل است در حالی که

مشرکان را نجس توحید اسالم خالص و محض و سخت گیرانه است به حدي کهداند که نباید از بعد از فتح مکه دیگر پا به مسجد بلکه عین نجاست و ناپاکی می

). 28 : 9توبه (الحرام بگذارند و حتی بدان نزدیک نباید بشوند مبادا کعبه نجس شود ت سنیز تأیید شده است که بت پرستی باعث نجا) 7: 8( قرنتیان در رسالۀ اول پولس به

ها نجس هستند معذلک مسیحیان خود از بت پرستان شود پس بت پرست باطنی می . و خود نمی دانندهستند

محققان غربی فقط در پی یافتن منابع اعتقادات و شرایع اسالم نیستند بلکه منابع کنند و بدین طریق معلوم است که دیگر اعتقادات یهودي و مسیحی را هم جستجو می

راسل منابع مسیحیت را در برتراند. حیت نخواهند داشتایمانی به آیین یهود و مسیشرح داده است و ) به بعد319ص (تاریخ فلسفۀ غربفصل اول از بخش دوم کتاب

مسیحیت و اسالم

300

هاي اناجیل یعنی موعظۀ عیسی برفراز کوه و در صحرا و نیز ترین قسمت حتی مهمص (» ازده آباءوصایاي دو«هاي غیر رسمی مسیحی مثل تمام عقاید پولس را به کتاب

و پروتستان بوده کنهاکس امریکایی که ظاهرا کشیش انگلی مستر. می رساند) 321گوید داند و مثال می ، تورات را کتابی التقاطی می قاموس مقدس کتاباست در

تقلید و اقتباس شده ) م. ق1750متوفی (قوانین شریعت موسی عینا از قانون حمورابی ). 226 و 103س صص قاموس کتاب مقد(است

کنند در حالی که ما آنها هرگونه مشابهتی را حمل به اقتباس و سرقت میها معتقدیم که حقایق دین همیشه ثابت و برمبناي فطرت انسان بوده است و مسلمان

لذا اگر در تورات و انجیل و قرآن موارد مشابهی یافت شود دلیل بر اقتباس یکی از چون گویندة همۀ آنها و نازل کنندة آنها . به اقتباس نداردخدا نیاز . دیگري نیست

خداست پس باید مشابه یکدیگر و حتی عین یکدیگر باشند و هر جا که اناجیل و تورات و سایر کتب دینی یهود و نصارا با قرآن تناقض و اختالف داشته باشد در اثر

. را بوده استدستکاري و تحریف و تغییر و تبدیل عمدي و سهوي یهود و نصا

55

احکام عشره یا ده فرمان

یعنی (شریعت بنی اسرائیل «: می نویسدفرهنگ کتاب مقدس هارپردر کتاب یک قسم قوانین موردي و یک قسم هم قوانین مطلق : بر دو قسم است) قوانین تورات

باب از سفر خروج دریافت که » کتاب عهد«توان مثال در دستۀ اول را می. و کلیمنظور احکام تفصیلی . [آمده است) 33بند (تا باب بیست و سوم ) به بعد22بند (بیستم

و ازدواج، نگهداري بردگان، مراسم فردي و اجتماعی است مثل آداب زناشوئیاین احکام راجع به امور واقع است که در یک ]. قربانی، قصاص و دیات و امثال آنها

ست دربارة آنها فتوي صادر شده جامعۀ کشاورزي برحسب مواردي که اتفاق افتاده او تثبیت گردیده است و تقریبا معادل قوانین عرفی انگلستان و قوانین مدنی و جنایی

دستۀ دوم یعنی قوانین مطلق و احکام کلی ظاهرا ناشی از وقوع . کشورهاي دیگر است . کند امور جزئی نبوده است بلکه اصول کلی زندگی اجتماعی را تبیین و تعیین می

آنها از این نوع است و آنها معادل ده فرمان یا احکام عشره و احکام مشابه دوبار در تورات ذکر شده است (Decalogue)احکام عشره . قوانین اساسی ماست

که احکامی است ) 17 تا 1: 20(یکی در سفر خروج : که با هم اختالف اندکی دارنده و بر بنی اسرائیل خوانده شده است و نازل شد) کوه طور(که بر موسی در کوه سینا

آنها بر دو لوح نوشته شده بود که بنا به نص تورات به دست خدا برآن الواح نقش که این احکام در ضمن ) 21 تا 6: 5(بار دوم در سفر تثنیه ). 12: 24خروج (شده بود

براي شرح تاریخ رهایی بنی اسرائیل از بردگی مصریان آمده است که حضرت موسی ). 1033 صفرهنگ هارپر. (»مردم بیان کرده استهاي مختلف در شمارش این ده فرمان میان فرقه) 52فصل : نک(چنانکه دیدیم

. شود نه ده حکم حکم می12مسیحی اختالف است و اگر هر حکم را دقیقا جدا کنیم

301

مسیحیت و اسالم

302

د و بتوانند با اما یهود آنها را طوري شمرده اند که با تعداد انگشتان دست برابر باش : این ده حکم عبارت است از) 4: 10همان و نیز سفر تثنیه (انگشت بشمارند

. بت نتراشید و نزد بتها عبادت و سجده نکنید-2 فقط یهوه را خدا بدانید -1 به پدر و مادر احترام -5. روز سبت را نگه دارید-4. نام یهوه را به باطل مبرید-3

بر همسایۀ خود شهادت دروغ -9. دزدي مکن-8. زنا مکن-7. کن قتل م-6. کنیدطمع مورز و نیز به زن همسایه و سایر ) یعنی ملک مردم( به خانۀ همسایه -10. مده

طمع مکن) یعنی غالمش، کنیزش، گاوش و االغش و سایر اموالش(متعلقاتش نظور از آن را سایر منظور از همسایه، مردم دیگر است به طور کلی، ولی یهودیان م

کنند یعنی عمال دانند و غیر یهودي را در این احکام داخل نمی مردم از قوم یهود مید سایر مردم غیر دانند که حکم دهم که خود شامل سه حکم است در مور جایز می

.یهودي نقض شودد اما ذکر کنیز و غالم در متنی که بنا به ادعاي خود تورات مربوط به اوائل ورو

بنی اسرائیل از مصر به صحراي سیناست به نظر عجیب می آید، چونکه بنی اسرائیل در این عبارت بعدا اضافه پس . مصر همه برده بودند و با گذشتن از نیل همه آزاد شدند

.شده استاحکام عشره مهمترین و با حرمت ترین احکام تورات به شمار می آید که هم

. براي آنها باالترین حرمت را قائل اندیهودیان و هم اغلب مسیحیانشود این احکام قوانین حقوقی و قضایی نیستند که برحسب چنانکه مالحظه می

آنها قاضی حکم کند بلکه شرح وظایف عام مؤمنان است که جنبۀ شرعی و اخالقی احکام قضایی براي بنی اسرائیل برحسب مورد به وسیلۀ ریش سفیدان و قاضیان . داردر می شد و آنها در دروازة شهر می نشستند تا اگر کسی شکایتی دارد به آنها صاد

و اگر ) 4: 20 یوشع و18 : 16سفر تثنیه : قس(مراجعه کند و آنها حل و فصل نمایند موارد خاصی پیدا می شد که مشکل بود آنها به مقامی باالتر مثل رئیس قبیله مراجعه

رهاي بزرگ مثل اورشلیم پیدا شد سیستم قضایی در مراحل بعدي که شه. کردند می . کاملتر گردید و قوانین جزایی پیدا شد

جالب است که مستر هاکس امریکایی که پروتستان و ظاهرا ازفرقۀ انگلیکن (Anglican) س بوده است در522ص ( ذیل کلمۀ شریعت قاموس کتاب مقد (ه بنی اسرائیل تعلیم داده شد به گوید که احکام عشره که در کوه سینا ب صراحتا می

احکام عشره یا ده فرمان

303

یکی محبت کامل به خدا و دوم : وسیلۀ حضرت عیسی فقط در دو جمله خالصه شدهمسایۀ خود را مثل خود دوست داشتن یعنی بقیۀ احکام عشره هم باطل و منسوخ

هاي دیگر مسیحی گردید و فقط همین دو حکم در انجیل باقی ماند، البته بعضی فرقه و 33 تا 29: 12انجیل مرقس : نک( شد احکام عشره را قبول دارند چنانکه گفته

). 18: 19 و سفر الویان 3: 13و 5و 4: 6همچنین سفر تثینه از ) ع(من بارها به قرآن مراجعه کردم تا ببینم احکامی که حضرت موسی

جانب خدا آورده است آیا در قرآن هست یا نه و اگر هست همین ده فرمان معروف : است یا چیزي دیگر، سرانجام در سه جاي قرآن آثاري از آن یافتم به شرح زیر

به یاد آور زمانی را که ما از بنی اسرائیل «: در سورة بقره که می فرمایداولبه خویشان ) 3به پدر و مادر نیکی کنید و ) 2جز اهللا را نپرستید و ) 1پیمان گرفتیم که

نماز را به پا دارید ) 7با مردم به خوبی سخن گویید و ) 6ز و بینوایان نی) 5یتیمان و ) 4واما شما از این احکام روي گردانیدید جز اندکی از شما و . زکات را بپردازید) 8و

و چون از شما : دهد و سپس ادامه می) 83آیه (شما اعراض کردید از انجام این پیمانها خودتان را از خان و مان خویش ) 10خون خودتان را نریزید و ) 9پیمان گرفتیم که

). بقره84آیۀ (بیرون نکنید و شما پذیرفتید و گواهی دادید به قبول این پیمانها در این دو آیه دقیقا ده حکم آمده است که در آنها نگهداري روز سبت و حرمت زنا و سرقت ذکر نشده است و سایر احکام عشره با تفصیل بیشتر و بیانی دیگر

ده است و تصریح شده که این احکام براي بنی اسرائیل بوده است یعنی احکام ذکر ش . تورات استبیایید تا آنچه خداوندگار «: که می فرماید) 152 و 151: 6( در سورة انعام مدو

به او هیچ چیز را شریک ) 1اینکه : شما بر شما حرام کرده است بر شما فرو بخوانمود را از ترس نداري مکشید، فرزندان خ) 3 نیکی کنید و به پدر و مادر) 2مسازید و

به کارهاي زشت چه آشکار آنها و چه ) 4زیرا که ما به شما و آنها روزي می دهیم، و کسی را که خدا خون ریختن او را حرام کرده است ) 5پنهان آنها نزدیک نشوید، و

کند تا شاید دربارة آنها خرد و اینها را خدا به شما سفارش می. نکشید، مگر به حقبه مال یتیم نزدیک نشوید مگر در راهی که ) 6و نیز . خود را به کار اندازیدعقل

پیمانه و ترازو را به راستی و ) 7بهترین باشد براي او تا زمانی که به سن بلوغ برسد و ، خدا کسی را مکلف به کاري نمی کند جز در حد )کم نفروشید(درستی تمام کنید

مسیحیت و اسالم

304

الت بورزید هر چند که دربارة خویشان باشد، و سخنی گویید عد) 8توانش، و چون تا شاید به یاد . این است آنچه خدا بدان سفارش کرده است. به پیمان خدا وفا کنید) 9

را از ) کارهاي زشت آشکار(اگر در این آیات فواحش ظاهر .»آورید و انجام دهیدده حکم جدا کنیم این آیات هم ) کارهاي زشت پنهانی و ناپیدا(فواحش باطنی : را هم اضافه کنیم که می فرماید) 153: 6انعام (مگر آنکه آیۀ بعد . خواهد داشت

این راه راست من است از آن پیروي کنید و راههاي دیگر را نروید که شما را از راه «. »کند شما را بدان شاید پرهیزگار شوید این است آنچه خدا سفارش می. او جدا سازد

البته ظاهرا . دهم اتفاق و اتحاد است و عدم تفرقه و تشتتکه در این صورت حکم از آنان سخن گفته ) 150 تا 148(این احکام متوجه مشرکان است که در آیات قبل

است اما چون درست پیش از آن دربارة یهودیان و غذاهایی که برآنان حرام شده . است سخن در میان آمده است می تواند شامل آنها نیز باشد

که می فرماید) 38 تا 23: 17اسراء ( در سورة بنی اسرائیل مسو : به پدر و مادر نیکی کن، ) 2نپرستید جز او را و ) 1و حکم کرد خداوندگار تو که «

واي بر تو(که چون در نزد تو یکی از آنها یا هر دو به پیري برسند پس به آنها اف (بزرگوارانه بگو، و براي آنها بال خویش را مگو و آنها را از خود مران و به آنها سخن پروردگارا برآنها رحمت کن، همچنانکه آنها : با فروتنی بگستر از روي مهربانی و بگو

خداوندگار شما به آنچه در دل شماست داناتر است از خود . مرا در کودکی پروردندبه ) 3و. ه استکاران آمرزند اي باشید خدا هم براي توبه شما، اگر شما مردان شایسته

ولخرجی هرگز مکن، زیرا که ) 4خویشان حقشان را بده و به بینوا و در راه مانده نیز و وندگار خویش ناسپاس بود، و ااشخاص ولخرج برادران شیطانها هستند و شیطان به خد

روي بگردانی و از ) یعنی خویشاوندان، بینوایان و در راه ماندگان(اگر از این اشخاص یعنی اگر چیزي نداري به آنها ( خود رحمتی که امید آن را داري بخواهی خداوندگار

به آنها ) 5پس ) بدهی و آرزو می کنی که خدا به تو نعمتی بدهد که به آنها برسیدست خویش ) 6و ) بد خلقی مکن و آنها را به عنف از خود مران(سخنی آسان بگو

که هر چه ( را هم کامال گشاده مکن و آنها) که هیچ انفاق نکنی(را برگردن خود مبند که چرا (که سپس مالمت کشیده و حسرت زده بنشینی ) داري به این و آن بدهی

این پروردگار ). احسان نکردم یا چرا هر چه داشتم دادم و خود اکنون نیازمند شدم گسترد و براي هر که بخواهد تنگ تست که روزي را براي هر که بخواهد می

احکام عشره یا ده فرمان

305

فرزندان خویش را از ترس ) 7و . یرد، و او بر حال بندگان خود آگاه و بیناستگ میکشتن آنها همانا . بی چیزي و بینوایی مکشید، ما روزي آنها و روزي شما را می دهیم

به زنا نزدیک مشوید، که آن کار زشتی است و راه بدي ) 8و . که بزهی بزرگ است را حرام کرده است مگر به حق، و هر که مکشید کسی را که خدا قتل او) 9و . است

تا اگر (مظلوم کشته شود همانا که براي سرپرست او چیرگی بر قاتل را قرار داده ایم که مثال خانوادة قاتل یا قبیلۀ (اما در کشتن نباید زیاده روي کند ) خواست قصاص کند

) 10و . ده خواهد بودیاري دا) یعنی مقتول(، همانا که او )او را مورد تهاجم قرار دهدبه مال یتیم نزدیک مشوید مگر به آن طریقی که براي او بهترین است تا به سن بلوغ

به عهد خود وفا کنید زیرا که از عهد و پیمان بازخواست خواهد شد و ) 11برسد، و و با وزنۀ درست بسنجید ) کم ندهید(پیمانه را که با آن می پیمایید تمام کنید ) 12

، این مهمترین کار است و سرانجامش نیز )اي معیوب و ناقص به کار نبریدوزنه ه(از چیزي که دربارة آن اطالع نداري ) 13، و )عاقبت آن به خیر است(بهترین است

پیروي مکن، زیرا که گوش و چشم و دل از همۀ اینها باز خواست خواهد شد و ی زمین را بشکافی و نه می توانی به در زمین شادمانه راه مرو، که تو نه می توان) 14

».بلندي کوهها از نظر قامت برسی، اینها همه در نزد خداوندگارت ناپسند است از ده فرمان با تعبیري دیگر 10و 9و 8و 7و 6و 5و 1در این آیات احکام

ذکر شده است یعنی هفت حکم از احکام عشره به اضافه هفت حکم دیگر آمده است در این میان حکم سبت را در قرآن . حکام اخالقی بسیار واالیی نیز هستکه حاوي ا

: از سورة نساء که می فرماید154مثال در آیۀ . جداگانه در موارد دیگر می یابیمبه آنها گفتیم که دربارة شنبه تعدي مکنید و در این باره پیمان سختی از آنان «و بت نتراشیدن یعنی توحید عبادي در اولین و در مورد عبادت نکردن بر بتها » .گرفتیم

39 و آیۀ 22توان یافت بخصوص که در آیۀ حکم تلویحا یا تصریحا حکم نهی را میبا اهللا «یعنی قبل و بعد از آیات فوق در مورد توحید ذاتی دوبار تصریح کرده است که

توان و می» خدایی دیگر قرار مده که به دوزخ بیفتی مالمت زده و خواري کشیده حکم شود و خالصه 15یکی از این دو آیه را نیز به آیات فوق اضافه کرد تا جمعا

آنکه این آیات سورة بنی اسرائیل یا اسراء تقریبا تمام احکام عشره و چند حکم اضافی را دارد گر چه این آیات ظاهرا متوجۀ بنی اسرائیل نیست اما در سورة بنی

ل چه بسا که احکام موسی هم محدود به همان ده فرمان اسرائیل است و در هر حا

مسیحیت و اسالم

306

و چنانکه دیدیم در تورات در . اند نبوده است ولی یهودیان همین مقدار را ثبت کرده است نه ده و به هر حال قرآن این قوانین را هم به عبارتی 12شمارش دقیق تعداد آنها

فصیح تر و هم کاملتر بیان کرده است

56

توحید آغشته به تثلیث از نظر قرآن

مسیحیان با آنکه غالبا ده فرمان تورات را قبول دارند و حتی در کلیساي بعضی (Adventists) یا ادونتیستها (Sabbatarian)اي هاي مسیحی مثل فرقۀ شنبه از فرقه

ما به این احکام عشره را در محراب خود با خط درشت می نویسند تا بگویند که اند یعنی تورات پاي بندیم معذلک اصل اول این احکام یعنی توحید را مسخ کرده

یکی در سه یا سه داریم و خدا را یکی می دانیم اماگویند ما هم توحید را قبول میکه چنانکه گفتیم غیر معقول ترین تصویر توحید است و از نظر عقلی ) تثلیث(دریکی

و از هر کشیش یا مسیحی که بپرسیم سخن آخرش این چنین چیزي امکان ندارد :است

قبول کن و هیچی نپرس اب و ابن و روح القدس

آیات قرآن دربارة تثلیث-56-1

گرداند هیچکس از آیین ابراهیم روي نمی«): 130: 2بقره (در قرآن می فرماید ملت ابراهیم یا آیین ابراهیم ».مگر کسی که خود را سفیه و کم خرد ساخته باشد

ان و فروید اصال منکر نبگذار راسل و مارکس و ارنست ر. توحید محض بوده استما طبق شریعت خود و دین خود می گوییم حضرت . وجود ابراهیم و موسی باشند

ابراهیم مبشر توحید و مبلغ آن بود و براي همین او را در آتش انداختند که بسوزد ولی در قرآن در این آیه فرموده است که فقط کسی که باري خدا. و را نجات دادخدا ا

. خود را احمق کرده باشد و تابع قوانین عقل نباشد از توحید ابراهیمی روي می گرداند و براستی امت مسیح آیا عقل خود را زیر پا نگذاشته اند که به تثلیث اعتقاد دارند؟

): به بعد72: 5مائده (باز هم قرآن می فرماید و مسیح . اند که گفته اند خدا همان مسیح بن مریم است کافر شده همانا که آنان«اي بنی اسرائیل خدا را بپرستید که خداوندگار من و خداوندگار شماست، زیرا : گفت

307

مسیحیت و اسالم

308

که هرکس به خدا شرك بورزد همانا که خدا بهشت را بر او حرام فرموده است و . را هیچ یاوران ویارانی نیست) یعنی گناهکاران(ستمکاران جایگاه او دوزخ است و

و . اند کافر شده) سومین سه گانه است(همانا که آنانکه گفتند خدا یکی از سه است جز یک خدا هیچ خدایی وجود ندارد و اگر از این عقیده که می گویند بازنایستند

یعنی مسیحیان (اند افر شدههمانا که شکنجه اي دردناك آنهایی را که از میان ایشان کگردند و از او آمرزش چرا به سوي خدا باز نمی. فرا خواهد گرفت) تثلیثی را

از جانب (مسیح بن مریم جز فرستاده اي . خواهند که خدا آمرزندة مهربانی است نمینبود که پیش از او هم فرستادگانی آمده بودند و مادر او راستگو و درستکار ) خدا

یعنی خوب فکر کنید و عقل خود را به کار ( غذا می خوردند، بنگرید بود، هر دویعنی مسیحیان (که ما چگونه آیات را بیان می کنیم و سپس بنگرید که آنها ) اندازیدکسی را به ) مسیحیان(آیا شما ): اي پیامبر(بگو . چگونه دروغ به هم می بافند) تثلیثی

تا از ترس زیان یا براي (انی دارد و نه سودي جاي اهللا، می پرستید که براي شما نه زیکه عبادات ظاهري و (همانا که خدا شنواي داناست ). جلب منفعت او، وي را بپرستید

داند که آیا به راستی به این باطنی شما را می شنود و از ته دل شما خبر دارد و مینی پیروان تورات و یع(اي اهل کتاب ): اي پیامبر(بگو ). خرافات اعتقاد دارید یا نه

در دین خود غلو و زیاده روي به ناحق نکنید و از هواهاي نفسانی قومی که ) انجیلاند و از راه راست و بسیاري را هم گمراه کرده) مثل پولس رسول(اند قبال گمراه شده

). 77 تا 72: 5مائده . (»به بیراهه رفته اند پیروي مکنیدغلو به غیر حق یعنی زیاده روي . ان مطالعه فرمائیددنبالۀ این آیات را هم خودت

نادرست و بیش از حد و منظور از آن این است که براي خدا زن و فرزند و زمان و . مکان و جسم و شهوات و امیال و گرسنگی و تشنگی و عواطف انسانی قائل شوند

سخنی که میان اي اهل کتاب بیایید به سوي ): اي پیامبر(بگو «: و نیز می فرمایداست، که نپرستیم جز اهللا را و هیچ چیز را با وي شریک ) مورد قبول(ما و شما یکسان

یعنی (، و اینکه برخی از ما )از نظر پرستش و عبادت و یا خلقت و آفرینش(نکنیم را به جاي اهللا خدواندگاران خود ) یعنی عیسی و روح القدس(برخی دیگر ) مسیحیانشاهد باشید که : بگویید) اي مؤمنان(روي برتافتند پس ) از این سخن( اگر اما. نگیریم

). 64: 3آل عمران ) (و نه عیسوي یا یهودي(» ما مسلمان هستیم

توحید آغشته به تثلیث از نظر قرآن

309

خدا همان مسیح پسر : همانا که کافر شدند کسانی که گفتند«: و نیز می فرمایددارد که ) ايیعنی امان نامه(چه کسی از جانب خدا چیزي : به آنها بگو. مریم است

بتواند (اگر خدا بخواهد مسیح بن مریم و مادرش و تمام مردم روي زمین را نابود کند آسمانها و زمین و میان آنها فقط ) یعنی سلطنت و فرمان روایی(؟ و ملکوت )مانع شود

). و هیچکس دیگر را در آن شرکتی نیست حتی مسیح یا روح القدس(از آن خداست و نیز 17: 5مائده (» می آفریند و خدا بر هر چیزي تواناستاو هر چه را بخواهد

تا 88 و 30 : 19 ، مریم 31و 30: 9توبه ، 116: 5مائده ، 172 و 171 : 4نساء : نک در اینجا بد نیست که از یک سفسطۀ مضحک مسیحیان در مورد ).26 : 21 و انبیاء 93

كلمة ه مورد در قرآن عیسی به عنوان در دو س. آیات قرآن راجع به مسیح ذکري بشود و روح اهللا نامیده شده است و مسلمانان هم به عیسی به عنوان روح اهللا سالم می اهللا

عنوان این دو اصطالح باعث شده که مسیحیان از قرن دوم هجري به بعد آنها . فرستندی کنیم و بعدنظر ابتدا این آیات را ترجمه م. را دلیل بر تایید قرآن از تثلیث تلقی کنند

. نویسیم آنها را میفرشتگان به زکریا «: در مورد حضرت یحیی بن زکریا خدا می فرماید .أ

که در محراب عبادت مشغول نماز بود ندا کردندکه خدا ترا مژده که تصدیق یحیی) اینکه تو فرزندي خواهی داشت به نام(دهد به می

یعنی حضرت ) 39: 3ل عمران آ(» ...اي ازخدا را کننده خواهد بودکلمه . است به پیامبري تصدیق خواهد کرداهللا كلمة عیسی را که) ع(یحیی

اي مریم خدا : مالئکه گفتند«: می فرماید) ع( در مورد حضرت مریم .ب کلمه اي از او که نامش مسیح عیسی بن ) والدت(دهد به ترا مژده می

و از مقربان الهی مریم است که در دنیا و آخرت آبرومند خواهد بود ) 45: 3آل عمران (» ....خواهد بود

. اي است از خدا کلمه در اینجا هم تصریح شده است که حضرت عیسی) یعنی اي مسیحیان(اي اهل کتاب «: در مورد مسیحیان خدا می فرماید .ج

. نگویید) و حقیقت را(در دین خود غلو مکنید و دربارة خدا جز حق بن مریم فرستادة خدا وکلمۀ او بود که برهمانا که مسیح عیسی

یعنی (پس به خدا و فرستادگان او . مریم افکند و روحی از او بوداز این سخن ). هستند خدایان(ایمان بیاورید و نگویید سه ) انبیاي الهی

مسیحیت و اسالم

310

. همانا که اهللا خدایی است یگانه. باز ایستید که براي شما بهتر استها و زمین آنچه در آسمان. زندي داشته باشدمنزه است او از اینکه فر

و ) و احتیاجی به فرزند ندارد که به او کمک کند(است از آن اوست مسیح از اینکه بندة . بس است) خود دانستن براي شما(خدا را وکیل

مثل روح القدس که از (خدا شود ابایی نداشت و نه فرشتگان مقرب عبادت خدا خودداري کند و کبر و هر که از ). بندگی خدا ابا نداشت

خدا همه را به سوي ) و خود را باالتر از آنچه هست ببیند(ورزد ). 172 و 171: 4نساء (» ...خویش فراهم خواهد آورد

وده است که ما عیسی را با روح القدس تایید کردیم مدو سه بار خدا فر .د ). 110: 5 و مائده 253 و 87: 2بقره (در کتاب یادکن مریم را که چون از «: گفته است) ع(در مورد مریم . ه

و در ) که رو به آفتاب بود(خانوادة خود جدا شد و به مکانی شرقی رفت ، )تا در هنگام غسل و شست و شو دیده نشود(برابر آنها پرده اي گرفت

آنگاه ما روح خود را بر او فرستادیم که به صورت انسانی کامل و تمام من فرستادة پروردگار تو هستم که : گفت) به مریم(و .. .عیار نمودار شد

و 17 و 16: 19مریم (» ...ببخشم) و معصوم از گناهان(به تو پسري پاك که فرج خویش را پاك نگاه داشت تا ) زنی(و آن : گوید و نیز می). 19

از (را نشانه اي ) عیسی(آنکه ما در او از روح خود دمیدیم و او و پسرش ) 91: 21انبیاء ( براي جهانیان ساختیم )قدرت خودو مریم دختر عمران که فرج خویش را پاك نگاه داشت «: گوید و نیز می

تا آنکه مادر آن از روح خود دمیدیم و او کلمات خدا را و کتابهاي او را ).12: 66 تحریم(» . فرمان برداران خدا بودتصدیق کرد و از

و کلمه ) یا روحی از جانب خدا( روح خدا که پیداست عیسیندر این آیات چنااي از خدا نامیده شده است و اگر دقت کنید روح در این آیات به دو معنی به کار

یعنی روح پاکی نه چنانکه مسیحیان می گویند روح (رفته است یکی روح القدس که همان جبرئیل است گر چه نام جبرئیل فقط در باب اول انجیل لوقا) پاك و مقدس

آید که جبرئیل با همین باب تلویحا چنین برمی35آمده و ظاهرا از آیه ) 26 و 19: 1( اما در قرآن این هر دو یکی هستند و شاید لوقا در ترجمۀ ،روح القدس فرق دارد

توحید آغشته به تثلیث از نظر قرآن

311

دن انسان معناي دوم روح همان جان است که در ب. مطلب به یونانی اشتباه کرده باشددر مورد حضرت عیسی ظاهرا خدا به وسیلۀ جبرئیل یعنی و در هنگام جنینی می آید

اي در کار باشد همان روح القدس روح عیسی را در تن مریم دمید و بدون آنکه نطفهآن روح بدل به جنین شد و به همین دلیل او را خدا به نام روح اهللا یعنی جانی که از

امید و کلمه هم در جانب خدا بدون وساطت جسم در رحم مادر قرار گرفته است نقرآن معناي روشنی دارد یعنی فرمان و حکم خدا که چیزي بشود و امري به وجود

ن (آید و چون خلقت عیسی بدون اسباب مادي فقط با کالم خدا ) بشو= یعنی کلمۀ کدر این موارد کلمه به معناي . هم نامیده استاهللا كلمةبه وجود آمده است لذا او را

الهی است یعنی خواست خدا که بالفاصله به اجرا در می آید و تعبیر اراده و قضاي : نک(حاکی از همین عملی شدن ارادة خداست) شود پس می(فیکون ) بشو(کن

. )35 : 19 و مریم 59 و 47 : 3آل عمران چون بنی اسرائیل صبر و پایداري بر : می فرماید) 137: 7(در سورة اعراف از جانب پروردگار در حق آنها ) یالحسن كلمة(لمۀ خوب عذاب فرعون کردند ک

تمام شد یعنی خدا تصمیم خوبی دربارة آنها گرفت و آنها را از دست فرعون نجات کافران را ) یعنی قصد و نیت و ارادة(می فرماید خدا کلمه ) 40: 9(در سوره توبه . داد

یعنی مشرکان مکه که . رار گرفتبرفراز ق) اراده و مشیت او(به زیر آورد و کلمۀ خدا قصد داشتند پیامبر را بکشند و او را در راه مدینه تعقیب کردند قصد آنها شکست خورد و فرو دست شد و قصد خدا که می خواست پیامبرش را به مقام محمودي

و ) 19: 10(در سورة یونس . تفوق یافت و او را نجات داد) 79: 17اسراء (برساند مردم یا قوم موسی درباة وحدت خود یا دربارة تورات «که : فرماید می) 110: 11(هود

تصمیم و اراده (کلمه اي ) در ازل(اختالف پیدا کردند و فرقه فرقه شدند و اگر از قبل که اختالفها تا قیامت باقی بماند و در آن (از جانب خدا در این باره وجود نداشت) اي

» مورد آنچه اختالف کرده بودند حکم صادر می شدهر آینه در) موقع فیصله یابد یعنی آنها که برحق بودند پیروز می شدند و آنها که بر باطل بودند نیست و نابود(

و البته ارادة خدا این نبود که اختالفها را فورا حل کند بلکه باید این ) گردیدند میلمه یا کلمات در قرآن نیز سایر موارد کاربرد ک. اختالفها باعث آزمایش مردم گردد

باري عیسی به اراده و مشیت الهی به وجود آمد و لذا او را.کند همین معنا را افاده می . نامید یعنی خواست خدااهللا كلمة

مسیحیت و اسالم

312

براي عیسی به کار رفته است ) 171: 4(در مورد لفظ روح هم که در سورة نساء روح . یعنی روحی از خداست» روح منه«باید توجه کرد که تعبیر قرآن این است که

مثال . نکره است و لذا یعنی یکی از روحهاي الهی است که خدا در تملک خود داردیعنی من کارمندانی دارم و » کارمندي از من پیش شما می آید«: اگر مدیري بگوید

اما در . تعبیر قرآن به همین سادگی است. یکی از آنها را می فرستم که پیش شما بیاید 29: 15حجر (د خلقت آدم یا انسان خدا روح را صریحا به خود نسبت داده است مور

). 72: 38و ص و تولد حضرت عیسی در قرآن با صراحت ) س(شرح بارگرفتن حضرت مریم

در اناجیل فقط در . و با فصاحت تمام آمده است که مقداري از آن در باال ترجمه شدداستان حمل مریم و ) بابهاي اول و دوم( و انجیل لوقا )بابهاي اول و دوم(انجیل متی

تولد عیسی آمده است و این دو با هم تفاوتهایی دارند ولی در هیچکدام از آنها گفته والدت «گوید که می) 18: 1(در متی . یا روح اهللا استاهللا كلمةنشده است که عیسی

مزد شده بود قبل از آنکه با عیسی مسیح چنین بود که چون مادرش مریم به یوسف نامتی نمی گوید که چه کسانی او را از . »هم آیند او را از روح القدس حامله یافتند

پدرش، مادرش، کسانش یا همسایگانش؟ اما عجیب است -روح القدس حامله یافتندکه نامزدش یوسف از این حاملگی از روح القدس بیخبر بود زیرا که بالفاصله

اگر . وسف چون مرد صالحی بود قصد کرد که او را مخفیانه طالق دهدگوید که ی می. کرد دانست که مریم از روح القدس آبستن است مسلما چنین قصدي نمی یوسف می

از این تصمیم ) 20: 1متی (او تنها به گفته فرشته اي که در خواب بر او ظاهر شد .منصرف شد

فرشته نام دیگري براي عیسی انتخاب و روح اهللا در این باباهللا كلمةبه جاي این اسم ). اهللا معنا(باشد که به معناي خدا با ماست می» یلئعمانو«یعنی . کرده است

قس 23: 1متی (دیگر هیچ کجا در عهد جدید ذکر نشده است جز در همین بند ه در انجیل لوقا داستان والدت عیسی با تفصیل بیشتري آمد). 8 : 8 و 14 : 7اشعیاء

پسر «است و در آنجا هم یک اسم دیگر براي حضرت عیسی ذکر شده است یعنی این نام . و به عربی ابن العلیThe Son of the highest ( به انگلیسی (» حضرت اعلی

در هیچ کجاي اناجیل یا عهد . در عهد جدید ذکر نشده است هم در هیچ جاي دیگرست و در چند مورد که کلمۀ روح خدا جدید عیسی به نام روح اهللا خوانده نشده ا

توحید آغشته به تثلیث از نظر قرآن

313

روح خدا مانند کبوتري ) 16: 3( روح القدس است چنانکه در متی آمده است منظوراین روح القدس است که مانند کبوتر بر او ) 22: 3(شود و در لوقا بر عیسی نازل می

متی : نیز نک(پس روح خدا دقیقا برابر روح القدس به کار رفته است . شود نازل می و اعمال 33 و 32: 1 و یوحنا 10: 1، مرقس 18: 4 و لوقا 28 و 18: 12، 20: 10

). 39: 8رسوالن به عبارت دیگر در اناجیل و عهد جدید روح اهللا همان روح القدس است و در اسالم و قرآن روح اهللا لقب عیسی است به همان معنایی که ذکر شد یعنی روحی

خدا که در رحم مریم دمیده شده است و اگر خلقت عیسی را با مخلوق از جانب نشان داده شده است می ) 59: 3آل عمران (خلقت آدم مقایسه کنیم، چنانکه در قرآن

بینیم که خلقت آدم از خاك بسیار شگفت آورتر از خلقت عیسی است و خدا در حجر (من روحی نفخت فیه فرماید مورد آدم و حتی در مورد بشر به طور کلی می

یعنی خدا از روح خود ). 9: 32سجده (نفخ فیه من روحهیا ) 72 : 38 و ص 29: 15در این مورد روح را . در او دمیده است) که همان روح آفریده شده به وسیله اوست(

یعنی » روح منه«به خود اضافه کرده است در حالی که در مورد عیسی گفته است . خدا و مستقیما به خود اضافه نکرده استعیسی روحی است از جانب

آیا قرآن تثلیث را تأیید کرده است؟-56-2

اینک با این اطالعات که به تفصیل توضیح داده شد ببینید که مسیحیان

گوستاوفن گرونه باوم. خواهند از قرآن تثلیث را بیرون بکشند چگونه می(Gustave E.von Grunebaum) 1972متوفی (معروف اطریشی خاورشناس

که از دشمنان عنود و کینه توز اسالم است و کتابها و مقاالت بسیاري بر) میالديضد اسالم تحت عناوین پژوهش غربی نوشته و در آنها تا توانسته چهرة اسالم و

» اسالم قرون وسطی«مسلمانان و تمدن اسالمی را مشوه نشان داده است در کتاب (Medieval Islam) در( نوشته و بارها تجدید چاپ شده است 1953که در

در استفاده از اصطالحات نیمه درك شده، محمد به نحو «: می نویسد) 84-5صفحه در انعکاس استدالل مسیحیان، که شاید بالمآل از تفسیر . غیر مسئوالنه اي دست دارد

منظورش آیۀ (کند د اعالم می مأخود باشد، محم(Origen)تثلیث به وسیلۀ اریگن

مسیحیت و اسالم

314

مسیح عیسی بن مریم فقط «): قرآن است که به نظر او گفتۀ خود حضرت محمد است). 171: 4قرآن، نساء (» رسول خداست و کلمۀ او که بر مریم افکند و روحی از او

کلمه و روح ساخته توان مطمئن بود که این عبارت که از پهلوي هم قرار دادن نمی اما به مجرد آنکه مسیحیان با. ومی براي مستمعان او داشته استمفهشده است چه

این عبارت و آیۀ دیگري که در آن به عیسی به عنوان کلمه اي از خدا اشاره شده یونانی که در Logos(آشنا شدند آنها کلمه را با لوگوس ) 45: 3آل عمران (است

) یونانی به معناي روحPneuma(ا و روح را با پنوم) آمده استاول انجیل یوحناتطبیق کردند و به مسلمانان نشان دادند که کتاب دینی آنها اعتقاد مسیحیان را دربارة

نیکتاس . است و حتی تثلیث را تعلیم داده است) لوگوس خدا(مسیح که کلمۀ خدا این آیات قرآن را که حاوي کلمه و روح است نقل کرده و (Nicetas)بیزانسی : ه استپرسیدکند گویی، پس او حقیقت را بیان می اگر کلمۀ خدا مسیح است چنانکه تو می«

و هم او گفته است که او پسر خداست و تو خود گفته اي که او انجیلش را از خدا پس باید او را قبول کنی و اگر او را قبول کنی نادرستی تو ازشهادت . آموخته است

می نامد و نیز اهللا كلمة که او مسیح راتعجب آور است. شود خودت معلوم میروحی که از اهللا است، چرا او نتوانست ببیند که آنچه از ماده و جوهر خدا آمده باشد و با او زیسته باشد پس با جوهر او شریک است و لذا یک خداست که باید در سه

) ريدر قرن دوم هج(سپس در حاشیه می نویسد که یوحناي دمشقی . »شخص پرستید . هم در کتاب ردیۀ خود بر اسالم همین مطلب را به تفصیل نوشته است

من مخصوصا این مطلب را به تفصیل نقل کردم که تو اي خوانندة گرامی ببینی که این خاورشناسان و کشیشان مسیحی چگونه بر عقل خود دهانه زده اند و خود را

دقت بخواند می بیند که در آخر اگر کسی آیات مذکور را به . به سفاهت کشیده اندفرض کنیم که طبق نظر این آقاي خاورشناس . آنها تثلیث به شدت محکوم شده است

آیا معقول است که در اول . محقق، قرآن کالم خدا نیست و کالم خود پیامبر استبگوید که مسیح کلمه و روح خداست و همان تثلیث و سه گانگی ) 171: 4نساء (آیه

به خدا و پیامبران و رسوالن خدا ایمان «: بالفاصله در همین آیه بگویدخداست و. از این سخن باز ایستید که براي شما بهتر است. بیاورید و نگویید که خدا سه است

. »...همانا که اهللا خدایی است واحد و منزه است از اینکه فرزندي داشته باشد

توحید آغشته به تثلیث از نظر قرآن

315

خواهید قرآن را ید؟ پس اگر میگو آیا هیچ عاقلی چنین سخنان متضادي میو شما . کند آشنا باشید تفسیر کنید باید با محیط قرآن و طرز تفکري که قرآن ارائه می . کتاب تحریف شدة خود را در برابر کالم خدا قرار می دهید

در حقیقت این کار آقاي گرونه باوم و سایر کشیشان قبل و بعد از او به شوخی پسرم «: می گویند عالمی فقیه به پسر کاهل نمازش گفت. و جوك بیشتر شبیه است

من طبق . پدر عزیزم«: پسر گفت. »چرا در نماز کوتاهی می کنی، نمازت را بخوان» یعنی به نماز نزدیک نشویدةالتقربواالصلونص قرآن عمل می کنم که فرموده است

وانتم :گوید که میپدرش خندید و گفت چرا دنبالۀ آیه را نمی خوانی). 43: 4نساء (چه کسی تا : پدرم«: پسر گفت). به نماز نزدیک نشوید( یعنی اگر مست بودید سکاري

برو کالهت را بینداز به . حاال به تمام احکام قرآن عمل کرده است که من بکنم ».آسمان که من همین قدرش را هم عمل می کنم

ن می گفت من نصف عقیده شما یوده اي المذهب روزي به جوانی متدیک ت یعنی هیچ خدایی الالهاینک می گویید : را قبول دارم جوان پرسید کدام نصف؟ گفت

فعال من تا همین جا را قبول : جوان گفت چرا بقیه اش را قبول نمی کنی؟ گفت. نیستاینها . کرده ام و تو باید از این که تا این حد به تو نزدیک شده ام خوشحال باشی

. ك است و براي گرم کردن محافل انس خوب استجوحال آقایان مستشرقین و کشیشان مغرض هم نیمۀ اول آیه را گرفته اند و آن را

کنند نه طبق اعتقاد مسلمانان و بعد دنبالۀ آیه را که صریحا طبق عقیدة خود تفسیر می انصاف و تحقیق و مرحبا به این. کنند کند نقل نمی همان عقیدة خرافی آنها را رد می

!!. پژوهش بیطرفانهوانگهی همۀ محققان امروزي معترفند که اعتقاد به تثلیث در ابتداي مسیحیت

220 تا 145حدود ( از آباء کلیسا (Tertullian)نبوده است و بعدا به وسیلۀ ترتولیان لیث و کلمۀ تث) 1098 ص فرهنگ هارپر(این اصطالح و این عقیده پیدا شد ) میالدي

اصال در کتاب مقدس نیامده است و اعتقاد رسمی به تثلیث به نحوي که در شوراهاي مذهبی قرون چهارم و پنجم میالدي تعیین شده است اصال در عهد جدید نیامده است

و دستور ) 14: 13(و تنها اشارة مبهمی به این سه اقنوم در رساله دوم پولس به قرنتیان آمده است که در اصالت هر دو مورد هم ) 19 : 28(ل متی تعمید مندرج در انجی

).1099همان ص (محققان شک دارند

مسیحیت و اسالم

316

استدالل مسیحیان از قرآن براي تثلیث-56-3

استدالل مضحک کشیشان از آیات فوق بر حقیقت تثلیث در کتابهاي متعددي ح کشیش از که عبدالمسینوبر شیرین از مزارع دیننوشته شده است از جمله در کتاب

و اصل این ) به بعد108ص (عربی ترجمه کرده و در الهور هند چاپ شده است . بوده است] کذا [الباکوره الشتیه فی الروایات دینیهکتاب به عربی به نام

خره است که خواسته است چند نفر عالم مسلمان را این کتاب یک رمان مساین علما همه احمق . تثلیث را اثبات کندگردهم آورد و از زبان آنها حقانیت انجیل و

و خرفت و بی اطالعند، چنانکه در برابر استداللهاي احمقانۀ یک کشیش مات و شوند و هیچکدام قادر نیستند به او جواب بدهند و الجرم همه مسیحی مبهوت می

ها را بر طرف شوند و به عقل آنها نمی رسد که نزد علماي دیگري بروند و شبهه میشود که در دمشق یکی از مشایخ اسالم به نام شیخ داستان از آنجا شروع می. نندک

که نام خود را از اسم حواریون عیسی (عبدالهادي با یک کشیش به نام یوحنا الغیور دوست بود و با هم غالبا دربارة مسائل دین بحث ) 15: 6نک لوقا . گرفته است

به شیخ عبدالهادي داد که در آن حقانیت روزي یوحناي مذکور نامه اي. کردند میکتاب مقدس و انجیل و تثلیث را شرح داده بود و از او خواسته بود که به دین مسیح

مسلم است که «: گوید در این نامه نکات جالبی ذکر شده است از جمله می. درآیدراي مردمان تا آنکه ب] یعنی عیسی[بودن خداي واحد در سه اقنوم و تجسم اقنوم ثانی

کفاره گردد چیزي فوق العقل است لیکن خالف عقل نیست زیرا که خاصیت امور ما جماعت مسیحیان با یقین «و نیز ) 13ص (» الهی این است که از عقل ما باالتر باشد

ایمان آورده ایم به اینکه مسیح ] یعنی انجیل[تمام بر حسب کتاب خداي تعالی به قدرت ابدي خود بر ذات الهی ) باشد نی از تثلیث اقدس میکه اقنوم ثا (اهللا كلمة

خویش بدن و روح انسانی گرفت و بدین طور مالک دو طبیعت متحد متمایز پس طبیعت الهیش قابل این نبود که . نامخلوط، یعنی ذات الهی و ذات انسانی، گردید

ش قابل جمیع گرسنگی و خستگی و درد و موت بر آن عارض شود اما طبیعت انسانیلهذا در انجیل مکتوب است که کلمه جسم گردید و ابن اهللا بر . این قسم چیزها بود

حسب جسم از نسل داود گشت و زحمت کشیده در جسد بمرد، یعنی به سبب جسد و نه به سبب الوهیت و نه در آن، چنانکه آتش مثال لباس را متالشی می سازد بدون ضرر

توحید آغشته به تثلیث از نظر قرآن

317

گوشت را از روي ] آتش[ روي آن بافته شده باشد، و نیز رسانیدن به طالیی که بر] سوزاندند منظور قربانگاه یهود است که قربانی سوختنی بر آن می[برد می قربانگاه فرو

هاي موت به طبیعت انسانی مسیح اثر همچنین نیز آتش الم. ولی نه خود قربانگاه رازیرا هیچ . تاثیر برساندکرد ولی نتوانست به آنچه به طبیعت الهیش مخصوص بود

و گرچه کیفیت اتحاد یافتن طبیعت الهی با . مخلوقی خالق را نمی تواند زیان کندطبیعت انسانی، به طوري که آن دو طبیعت شخص واحد گردید، از ادراك عقل

نهایت باالتر است لیکن این امر محال نیست زیرا کمال باري تعالی را انسانی بیمن که معناي فوق العقل و باالتر بودن از ). 17ص (» نمی سازدپوشاند و باطل نمی

ن آادراك عقل انسانی را به معناي خالف عقل بودن و احمقانه بودن می فهمم وجز ، زیرا که این ها مسائلی نیست که عقل نتواند درك کند بلکه به علتمفهومی ندارد

.ا می دهدتناقض هائی که دارد هر عقلی بی درنگ به بطالن آن فتو از این ترهات که خود به نامعقول بودن آنها اقرار کرده است، چند صفحه

همین باعث حیرت شیخ عبدالهادي شده که او نزد تمام علمایی که می شناخته و نوشتهاند و پس از رفته و موضوع رساله را با آنها در میان گذاشته و همه مثل او حیران شده

کنم که انکار نمی«: در یک جا می نویسد. مه مسیحی شدندبحثهاي بسیار باالخره هاظهار و در چند مورد از کتاب ). 23ص (» در کلمات کتاب مقدس اختالف هست

و بدون اینکه از آن ) 58 و ص 54ص ( نوشتۀ رحمت اهللا هندي نام می برد الحقب اخفاء گوید این کتا کند و می چیزي نقل کند به آن کتاب و نویسنده اش حمله می

گوید که این کتاب بر ستونها و بنیاد کتاب مقدس نمی زند و می) 58ص (الحق است هایش می زند ولی مردم بسیار اسلحه به ضد کتاب مقدس در آن بلکه بر کنگره

دهد که کتاب اظهار الحق حاوي حقایقی است که و این نشان می). همان(می جویند . هندتوانند پاسخ د مسیحیان نمی

: در یک جا بر ضد کلیساي کاتولیک مطلبی جالب نوشته است که می نویسدتورات است که برخالف ازتعلیمات و رسومی ]یروم کاتولیک یعنی[رومانی کلیساي«

پر است و علی الخصوص صورتها و تمثالهاي ایشان که از آنها عبادتگاههاي ایشان یعنی (قابل اعتبار این است«و ) 77ص (» باشد مملو است و آنها به ضد احکام خدا می

که کلیساي مغربی رومانی در تألیفات دینی خویش از میان ده ) شایستۀ تأمل استگوید بت و تمثال که می[حکم دوم را انداخته ] یعنی احکام عشرة تورات[حکم الهی

مسیحیت و اسالم

318

است و حکم دهم را دو قسمت ساخته اند که گویا دو حکم بوده] تراشیده را نپرستیداند تا مبادا چشمان فرزندان عامی و این کار را کرده. شود] باده[تا عدد آنها مطابق

» باز گشته با عبادت صورتها و تمثالها ضدیت نمایند] یعنی میسحیان کاتولیک[خویش .55اینها را یک کشیش نوشته است و براي توضیح آن نگاه کنید به فصل ). 78ص (

ب افسانۀ مسخره استدالل از قرآن است بردرستی باري قسمت اعظم این کتانوبر شیرین از مزارع دین . نک(عقیدة تثلیث از روي همان آیاتی که در باال ذکر شد

). به بعد247 و صص 115 تا 108صص نوشته و در نوبر شیرینکه نویسندة همان صدقةمشکوهمچنین در کتاب

روي قرآن اثبات کند که تورات و در الهور چاپ شده است سعی شده که از 1901و اینکه نبوت و کتاب ) به بعد172باب چهارم از ص (انجیل تحریف نشده است

و اینکه قرآن حاوي ) به بعد242باب پنجم از ص (مخصوص بنی اسرائیل است و در ) به بعد310باب ششم از ص (هایی است که الوهیت مسیح را ظاهر می نماید آیه

همان آیات قرآن را که در باال ذکر شد آورده و با استداللهایی مشابه این باب اخیرهمان حرفهایی که خالصۀ آن را از گرونه باوم نقل کردم به بحث پرداخته است و

اند در حالی که گرونه جالب است که در این کتابها کم و بیش رعایت ادب را کردهدشنام داده است که من در ) ص(باوم خاورشناس محقق بی طرف به حضرت محمد

. دهد که چه قدر بغض و کینه نسبت به اسالم دارند ترجمه نقل نکردم و این نشان می که مسیحیان از صدر اسالم تا کنون و حتی در زمان خود استدر حالیاین

حضرت رسول در جامعۀ اسالمی در امان بوده اند و می توانسته اند در کلیساهاي خود در تاریخ اسالم یک کلیسا . هیچکس مزاحم آنها نمی شده استعبادت کنند و

خراب نشده است و هنوز در تمام جوامع اسالمی کلیساها بر پاست و مسیحیان با در اروپا حتی امروز هم مسلمانها اما. غولندآزادي کامل به انجام مناسک خود مشیدي بر ضد آنها راه کنند و تبلیغات شوم شد آزادي ندارند مساجد آنها را خراب می

هر جا کاریکاتور یک مسلمان را می کشند یک بمب هم در کنار او یا . انداخته اند . گذارند تا بگویند مسلمانها تروریست هستند زیر بغل او می

اگر در هر جاي اورپا یا آمریکا بمب گذاري شود اول از همه روزنامه ها حمله شود کار مسلمانها نبوده د از آنکه معلوم میکنند و بع را به ضد مسلمانها شروع می

کنند، اما دشمنی عوام و اراذل و اوباش را بر ضد است یواشکی موضوع را تمام می

توحید آغشته به تثلیث از نظر قرآن

319

. افروزند کنند بلکه به طور غیر مستقیم آتش آن را بر می مسلمانان نه تنها خاموش نمیارند که با استعمار در حالی که مسلمانها مردمی مسالمت جو و بی آزارند و قدرتی ند

آیا نمی پرسید که این دشمنی براي چیست؟ آیا . غرب و قدرتهاي فائقۀ غربی بجنگند این است پاداش مسالمت و صمیمیت مسلمانها در طول تاریخ با مسیحیان؟

چرا از اسالم وحشت دارند؟-56-4

اسالم . دحقیقت این است که اروپائیان و امریکائیان به شدت از اسالم می ترسن

. کند منطق و عقالنیت قوي آن بآسانی مردم را به خود جذب می. اي دارد قدرت فائقهها دانند که اگر مسلمانها در اروپا آزاد باشند و حقایق دین اسالم در رسانه آنها می

منتشر شود اسالم به سرعت در غرب منتشر) تلویزیون، رادیو، روزنامه و غیره( نوردد و این با طبیعت استعمار و استبداد غربی یحیت را درمید و خرافات مسگرد1می

. سازگار نیست- که زیر لفافۀ دموکراسی پنهان شده است-پس باید به هر وسیله اي که شده است مردم را از اسالم و مسلمین ترساند و

و داند که تروریست ترین تروریستهاي جهان امریکا و اسرائیل اند امروزه همۀ دنیا میجنایاتی که آنها در فلسطین، . نیز متحدین آنها یعنی انگلیس و فرانسه و آلمان و غیره

شوند روي بشریت را سیاه کرده است اما آنها فریقا مرتکب میاعراق، افغانستان و اکنون مسلمانها در بسیاري از نقاط جهان به . تقصیر را به گردن مسلمانها می اندازند

برند نه و خاور نزدیک در منتهاي فشار و گرفتاري و سختی به سر میویژه در خاور میامسلمانها هر روز دست به . و نمونۀ کامل آن در فلسطین و عراق و لبنان مشهود است

دارند و از خدا نصرت می خواهند ولی صبر خدا بسیار است و قرار نیست دعا برمی شود، زیرا که ارادة خدا کند بالفاصله به قضاي الهی مبتال که هر کس ظلم می

110: 11 و هود 19 و 11: 10یونس : نک(برگردش جهان برمدار معمولی آن است و کار خدا این است که سرنوشت ستمگران ) 21 و 14: 42 و شوري 45: 41و فصلت

پله پله معلوم شود تا آنها هر چه در توان دارند بکنند و عذري براي آنها نماند و سپس و مظلومان آه و ) 44 : 68 و قلم 182: 7اعراف : نک( پله ها فرو می ریزد ناگهانکنند و دست بر دعا دارند و از خدا نصرت می طلبند و می بینند که خبري از فریاد می

نصرت الهی نیست، چنانکه پیامبر و مؤمنان اولیۀ اسالم در تنگناها و گرفتاریهاي شدید

مسیحیت و اسالم

320

گوید و خدا در پاسخ می) 214: 2بقره ( نصرت خدا در دعاي خود می گفتند پس کو و دیدیم که) همان(عجله نکنید، صبور باشید زیرا که نصرت خدا نزدیک است

بنی اسرائیل چهل سال سرگردان بودند و آسایش و رفاهی نداشتند و زندگی بدوي و م در اثر گذراندند تا سرانجا عشایري سختی را همراه با پیامبرشان حضرت موسی می

صبر و پایداري طوالنی بعد از چهل سال خدا آنها را از گرفتاري رهاند و به آسایش و در قرآن ایات متعددي دربارة صبر و پایداري در مقابل ) 137: 7اعراف (رساند

و مؤمنون 110 و 96 ، 42: 16، نحل 34: 6مثال انعام (مصائب و گرفتاریها آمده است اما چنانکه گفتیم نصرت خدانزدیک است ). و غیره59: 29 و عنکبوت111: 23

ولی نباید تصور کرد که این نزدیکی به معناي یک سال یا چند سال ) 214: 2بقره (است ممکن است مثل بنی اسرائیل چهل سال یا حتی بیشتر باید صبر کنند تا نصرت

خواهی دید کهنصرت خدا و پیروزي اسالم بیاید، مردم را «خدا برسد و چون فوج فوج به دین خدا درمی آیند و آنگاه به تسبیح و ستایش خدا بپرداز و از گناهان

کردند طلب اند و قبال از روي نادانی به مسلمانها ستم می کسانی که مسلمان شدهو واي بر حال دشمنان اسالم ). قرآن110سورة (» مغفرت کن که خدا توبه پذیر است

پس باید مسلمانها دعاي فرج را بخوانند و از خدا بخواهند که زودتر .در آن زمان . نصرت الهی برسد و شر دشمنان اسالم را بکند

لوگوس یعنی چه؟-56-5

یونانی همان است که فالسفۀ اسالم آن را نطق ترجمه (Logos)اما لوگوس

یونانی این کلمه دو و در) داراي نطق(اند و می گویند انسان حیوانی است ناطق کردهمعنا دارد یکی گفتار و کالم و دیگري فکر و عقل و حکماي اسالم ناطق را حاوي هر

این . گوید دانند یعنی انسان حیوانی است که از روي عقل و خرد سخن می دو معنا می فیلسوف قرن ششم قبل از میالد (Heraclitus)اصطالح ابتدا در آثار هراکلیتوس

براي مفهوم این اصطالح ) از قرن سوم قبل از میالد به بعد(رواقیون . دیده شد است اصلی است که جهان یا گفتند که لوگوس قائل بودند و میاهمیت فوق العاه اي

. کیهان را شکل می بخشد و منسجم می سازد و منظورشان عقل و خرد بوده است

توحید آغشته به تثلیث از نظر قرآن

321

ود این اصطالح را فیلون فیلسوف یهودي اسکندریه که تقریبا معاصر پولس ب با داستان (Cosmology)گرفت و با سازش دادن فلسفۀ یونانی دربارة جهان شناسی

خلقت مذکور در تورات عقیدة ابداع عالم را به وسیۀ کلمه پیش کشید که طبق در همین هنگام در . این نظر کلمه واسطۀ میان خدا و جهان در خلقت و الهام بود

س و کتب اپوکریفا به جاي لوگوس کلمۀ عقل و حکمت کتب متأخر کتاب مقددر اناجیل . به کار رفته است که تقریبا معادل همان لوگوس است) Sophiaیونانی (

2: 2مرقس (دانسته اند ) لوگوس خدا(مرقس و لوقا عیسی را تعلیم دهندة کالم خدا ) کلمه(ح را لوگوس اما شگفت آور است که در انجیل یوحنا خود مسی). 1: 5و لوقا

و میان ما ساکن شد ) تجسد یا تجسم یافت(که جسم شد ) 14: 1یوحنا (نامیده است . پر از جاللی شایسته پسر یگانه پدر

بود، و ) لوگوس(در ابتدا کلمه «: یوحنا انجیل خود را چنین آغاز کرد استاي شگفت فلسفه. »...دکلمه نزد خدا بود و کلمه خدا بود و همان در ابتدا نزد خدا بو

تاریخ فلسفۀ غرببرتراند راسل در کتاب . آور که کلمه هم خداست و هم نزد خداس را در اینجا باید حکمت یا خرد ترجمه وگوید لوگ می) متن انگلیسی293ص (

گوید و نیز راسل می. اند اما مترجمان انجیل در همۀ زبانها آنرا کلمه معنا کرده. کردمسیحیان معتقدند که مسیح همان عیسی است که در تاریخ ذکر شده «: )311ص (

گویند که مسیح نه در اند و می است و او را با لوگوس در فلسفۀ یونانی یکی دانستهو جالب » .زمین بلکه در آسمان است که پیروان خود را بر دشمنانش پیروز می گرداند

رسالۀ ( نامیده است (Wisdom of God)است که پولس هم مسیح را حکمت خدا است که ه را به کار بردSophiaو در اینجا کلمۀ یونانی سوفیا ) 24: 1اول به قرنتیان

لوگوس جز در انجیل یوحنا در کتب دیگر عهد جدید . به معناي حکمت و عقل استبه کار رفته است، چنانکه در به یونانی هم ) و نیز در عهد قدیم در ترجمۀ سبعینی(

و رسالۀ به عبرانیان) 17 تا 15: 1(و رساله به کولسیان ) 6: 8(ۀ اول قرنتیان رساللوگوس (عیسی را کلمۀ خدا ) 13: 19(شود و فقط در مکاشفۀ یوحنا دیده می) 2: 1(

نامیده است ولی کتاب مکاشفۀ یوحنا را تا اوایل قرون وسطی مسیحیان به عنوان ) خدان کتب مقدس خود نمی شناختند و در بسیاري از کلسیاها وجود کتابی معتبر در میا

تألیف ) دهم میالدي(که در قرن چهارم هجري الفهرست ابن ندیم در کتاب. نداشت: نک(شده است در برشمردن کتابهاي دینی نصارا نام این کتاب را ذکر نکرده است

مسیحیت و اسالم

322

پس تا قرن دهم ). 39 و ترجمۀ فارسی ص 26 چاپ تجدد، متن عربی ص الفهرستمسیحیان وارد نشده بود، البته ۀهممیالدي هم هنوز این کتاب در جزو کتب مقدس

. توان حکمت معنا کرد در این کتاب هم لوگوس را می : باري از مطالب فوق نکات زیر به دست می آید

عیسی با لقب) بجز مکاشفۀ یوحنا(در اناجیل اربعه و عهد جدید .أ نشده است و این لقب فقط در قرآن آمده است و معرفی اهللا كلمة

نخوانده اهللا كلمةمسیحیان هم چه قدیم و چه جدید هرگز عیسی را . اند

دربارة ) غنوصی(ی فلسفی یا صوفیانه یا شبه عارفانه در انجیل یوحنا بحث .ب کلمه شده است که آن را یک بار خدا و بار دیگر موجودي نزد خدا و

ا و یگانه که فقط همان در ابتدا وجود داشت بار دیگر موجودي تنهاین کتاب حاوي افکار غنوصی عجیبی است که . معرفی کرده است

با سه انجیل دیگر مغایرت دارد، هم از نظر محتوا و هم از نظر لفظ و هم از نظر طرز فکر و ظاهرا نویسندة آن که معلوم نیست کیست با

این . قی آشنایی داشته استفلسفۀ یونانی و به خصوص با فلسفۀ روا مثل آنکه. شود طرز فکر او در جاهاي دیگر کتابش نیز دیده می

عیسی گفت من نان حیات هستم که از آسمان نازل شده و : نویسد مییا عیسی ) به بعد48: 6یوحنا باب (هر که از آن بخورد هرگز نمیرد

ز من داخل آغل گوسفندان هستم که هر کس ا) باب(گفت من در من تاك حقیقی هستم و : یا عیسی گفت) باب دهم(شود نجات یابد

پدر من باغبان است و شما شاخه هاي آن هستید که اگر به درخت مو کنند و دور متصل باشید میوه می آورید وگرنه شما را هرس می

).15باب (می اندازند واقی آشنا بود و حضرت محمد نه فلسفه خوانده بود و نه با حکمت ر

در قرآن نمی تواند به معنایی که در انجیل یوحنا آمده اهللا كلمةلذا . است باشد

در معناي لوگوس بین علماي مغرب زمین اختالف است برخی آن را .ج شود هاي انجیل یوحنا دیده می اند چنانکه در ترجمه کلمۀ ترجمه کرده

توحید آغشته به تثلیث از نظر قرآن

323

دانند و می گویند یو برخی مثل برتراندراسل آن را حکمت و عقل مباید در انجیل یوحنا هم آن را به همین صورت ترجمه کرد و در این صورت عیسی طبق این انجیل باید حکمت یا عقل خدا یا خرد الهی ترجمه شود که به صورت جسم مجسم شد و در رحم مادرش قرار

که در قرآن آمده است ربطی به اهللا كلمة پس). 14 : 1یوحنا (گرفت . انجیل یوحنا نخواهد داشت

روح اهللا به عنوان لقب عیسی فقط در قرآن آمده است و در اناجیل و .د عهد جدید و نوشته هاي مسیحیان چه قدیم و چه جدید چنین لقبی

تواند متأثر از عقاید براي عیسی ذکر نشده است پس قرآن نمیی که مسیحیان بوده باشد و جز از طریق وحی الهی آن هم به معنای

اند بر حضرت محمد مکشوف نشده و در علماي اسالم ذکر کرده . قرآن نیامده است

چون لوگوس دو معنا دارد متکلمان مسیحی امروزه در نوشته هاي خود . هفرهنگ : نک(کنند و عینا لوگوس را به کار می برند آن را ترجمه نمی

و فرهنگ .Merriam Websters' Collegiate Dic بستر کالجیتو ) Logos ذیل لوگوس .Shorter Oxford Dic اکسفورد مختصر

57

نماز مسیحیان

نماز یا دعا-57-1

مسیحیان بین نماز و دعا فرقی نمی گذارند و هر دو را به یک نام می خوانند و نیز نماز آنها صورت ثابت و مشخصی ندارد و هر کلیسا و هر مذهب آنها براي خود به

در اسالم . دانند که اگر فوت شد قضا کنند خوانند و نماز را واجب نمی روشی نماز مینماز ستون دین است و بدون آن مسلمانی تمام نیست و در قرآن نماز و زکات همیشه

آید یکی براي ستایش و دعا به درگاه خداست و دیگري براي کمک به با هم میبینوایان و هیچ مسلمانی نمی تواند یکی از این دو را نادیده بگیرد و چون ادیان الهی

م نام داشته اند پس مسیحیت هم می بایست نماز و زکات که گفته شد همه اسال چناناز زبان عیسی در ) 31: 19مریم (را در شرع خود داشته باشد و به همین دلیل در قرآن

) نه خدا(عیسی گفت من بندة خدا هستم «: گوید هنگام کودکی که در گهواره بود میبر نمود و مرا هر جا که باشم را داده است و مرا پیام) یعنی انجیل(و خدا به من کتاب

پس . »...مبارك ساخت و سفارش کرد به من به نماز و زکات تا زمانی که زنده باشمدر دین عیسی هم نماز و زکات طبق گفته قرآن با هم تشریع شده بود، اما در اناجیل

)7 تا 3 : 6متی : اما نک ( .نماز و زکات با هم دیده نمی شوددر تمام اناجیل . ماز مشخصی دارند و نه مراسم ثابتی براي آناما مسیحیان نه ن

. به ندرت ذکري از دعا و نماز شده است و دو سه بار نماز و روزه با هم آمده استمثال پیرزنی یهودي بسیار کهنسال که در معبد اورشلیم مقیم بود و شب و روز به نماز

و دربارة عیسی به منتظران ) ار بودیعنی قائم اللیل و صائم النه(و روزه مشغول بود یا اینکه در انجیل لوقا تصریح کرده که ) 37: 2لوقا (نبوت کرد ) یعنی مسیح(نجات

مؤمنان به یحیی معمدان با نماز و روزه به سر می بردند و مقلدان علماي فریسی هم ودند و عیسی هم نماز و روزه بسیار داشتند اما مؤمنان عیسی اصال در بند نماز و روزه نب

325

مسیحیت و اسالم

326

تایید کرد و دو سه تمثیل نامربوط در این مورد ) یعنی بی عملی آنها را(عمل آنها را از قول عیسی آمده است ) 21: 17(اما در انجیل متی ). به بعد33: 5لوقا (ذکر کرد

یعنی(ولی این بند . توان دیو را از بدن دیوانه ها خارج کرد که با نماز و روزه میدر همۀ نسخه هاي اصلی نیست و محققان می گویند که آن الحاقی ) 17 باب 21بند و در اغلب انجیلها نیست، شاید به دلیل آنکه با انجیل لوقا تناقض دارد که ذکر . است ). 33: 5یعنی لوقا (شد

که برفراز کوه رفت و دربارة حضرت عیسی آمده است) 12: 6(در انجیل لوقا خدا بود - که به قول مسیحیان-به دعا گذراند و معلوم نیست که مسیحتمام شب را

کند؟ و باز هم در همین مگر خدا براي خودش هم دعا می. کرد براي که دعا میکه او به مسافت ) 42 و 41: 22لوقا (انجیل دربارة ایام آخر زندگی عیسی آمده است

: عا کرد و گفتپرتاب سنگی از شاگردانش دور شد و در حال رکوع درا از من بگردان، ] یعنی جام مرگ بر صلیب[اي پدر اگر بخواهی این پیاله را «

پس عیسی با خداي پدر متحد نیست، زیرا که . »لیکن به ارادة تو نه به خواهش منو اگر مقدر بوده است که عیسی مصلوب شود، چرا عیسی . ارادة آنها جداست

این بال را از سر او رفع کند؟ و عالوه بر آن از مضطرب شده و از خدا خواسته که اما بیچاره ها از حزن و ) 46 و 40: 22لوقا (شاگردانش هم خواسته بود که دعا کنند

. اندوه خوابشان برده بوداما طبق انجیل متی . هم آمده است) به بعد38: 26(این داستان در انجیل متی

د و هر سه بار هم وقتی بازگشت دید حواریون عیسی سه بار این دعا را تکرار کرخوابند، از این بدتر آنکه وقتی یهودیان آمدند که عیسی را دستگیر کنند و ببرند

و طبق ).52و 50: 14، مرقس 56: 26متی (گریختند ) یعنی حواریون(شاگردانش، سی انکار یس حواریون از ترس سه بار آشنایی خود را با عیئهر چهار انجیل پطرس ر

) 75 تا 69 و 34 : 26مثال متی : نک .(کرد خود وندماشاء اهللا به این مؤمنان که چند دقیقه حاضر نشدند براي خاطر خدا

حال آنها را مقایسه کنید بامؤمنان اولیۀ اسالم مثل بالل . بیدار بمانند یا در کنار او بمانند را تحمل کردند و دست از دامن حبشی و عمار یاسر و والدین او که چه شکنجه هایی

این هم دلیل دیگر بر حقانیت دین اسالم و درستی دعوي . حضرت محمد برنداشتند . پیامبر اسالم

نماز مسیحیان

327

تا 34: 14مرقس (داستان نماز عیسی و خواب حواریون در انجیل مرقس هم آمده ) متی، مرقس و لوقا(ي أآمده است و از این داستان که در هر سه انجیل همر) 40

خوانده و براي امتش هم نماز شود که عیسی نماز جماعت نمی است معلوم میخواندند جماعت تشریع نکرده بود و گرنه خود با شاگردانش متفقا به جماعت نماز می

و به . نه آنکه از آنها جدا شود و به فاصلۀ پرتاب سنگی دور از آنها نماز بخواند دست به دعا بردارید، اما اکنون مسیحیان نماز شاگردانش هم نگفته بود که با هم

و در بعضی فرقه هاي مسیحی (جماعت در کلیسا دارند که معموال روزهاي یکشنبه به کلیسا می روند، که مبناي شرعی این نماز ) روزهاي شنبه یا هم شنبه و هم یکشنبه

. آنها روشن نیست

مناسک مقدسه-57-2

. تأسیس شده است از مسائل بغرنج مسیحیت استاینکه کلیسا براي چه هدفی زیرا که در اناجیل سخنی از معبد و نماز خانه نشده است و پولس و سایر رسوالن هم

در ابتدا کلیسا عبارت بود از تجمع مسیحیان براي شنیدن موعظه و . چیزي نگفته اندرد کم کم کلسیا احیانا قرائت کتاب مقدس و بعدا که مسیحیت شکل خاصی پیدا ک

به انگلیسی (تبدیل به تشکیالتی وسیع گردید با سلسله مراتبی از کشیشان مثل شماس deacon ( و سپس کشیش و بعد اسقف و بعد کاردینال یعنی سراسقف و در رأس

که در ابتدا پنج بطریق وجود داشت که عبارت . (patriarch)همه پاپ یا بطریق سکندریه، انطاکیه، اورشلیم و روم که بطریق روم خود را بودند از بطارقۀ قسطنطنیه، ا

مراسمی که در کلیسا انجام می گیرد عمدتا به نام . پاپ نامید و از لقب بطریق ابا کرد شود و غالبا نامیده می(Sacraments)مناسک مقدسه یا اسرار الهوتی کلیسا

سه است که برحسب کلیساي گویند که هدف اصلی از کلیسا همین مناسک مقد می : گردد و آنها عبارتند از کاتولیک شامل هفت گونه مناسک می

به معناي غسل و baptismaمأخوذ از یونانی baptismبه انگلیسی (تعمید .1 باب سفرالویان: مثال نک(سابقۀ غسل در تورات وجود دارد ). شست و شو

ون و پسرانش را نزد هار«آمده است که ) 12: 40(در سفر خروج ). 15تا آنکه آماده براي » دروازة خیمۀ اجتماع آورده ایشان را به آب غسل بده

مسیحیت و اسالم

328

مقرر کرده که هارون بعداز ) 24: 16(کهانت شوند و در سفر الویان هم از ) 6: 2(در انجیل یوحنا . عملیات کفاره گناهان بنی اسرائیل باید غسل کند

کدام یک کر آب می گرفت و براي گوید که هر هاي بزرگی سخن میقدحاز رسم یهود در ) 4 تا 2: 7(تطهیر یهود به کار می رفت و در انجیل مرقس

حضرت یحیی بن زکریا نیز . گوید شستن دستها پیش از صرف غذا سخن می ، 6: 3متی . (یهودیان را غسل توبه می داد که به نام تعمید خوانده شده است

یعنی آب توبه بر سر آنها) 26: 1 و یوحنا 14 تا 7 : 3، لوقا 4: 1مرقس در هر حال طبق مفاد اناجیل مذکور عیسی هم از یحیی تعمید . ریخت می

و بعد یحیی گفت من به ) 21: 3 ، لوقا 16: 3 متی 10 و 9: 1مرقس (یافت و 8: 1مرقس (آب تعمید می دهم و عیسی به روح القدس تعمید خواهد داد

: و نیز نک16: 3 و لوقا 11: 3متی (یا به روح القدس و آتش ) 33: 1نا یوحبه روح . و من معناي این سخن یحیی را نمی فهمم) 16: 11اعمال رسوالن

القدس تعمید دادن یعنی چه؟ تعمید غسل در آب است، آیا غسل در روح ه شدن در دین القدس هم معنایی دارد؟ در آئین کلیسا تعمید به معناي پذیرفت

مسیحی است یعنی نماد و سمبول ورود به دین جدید و لذا هر جدیداالیمانی را غسل تعمید میدهند و نیز تبرکا هر نوزادي را، گرچه نوزاد هنوز قدرت درك قبول یا رد دین را ندارد و لذا بعضی فرق مسیحی تعمید نوزاد را انجام

. کند که ختنه در آئین یهود ي را میگفته اند که تعمید همان کار. نمی دهندیعنی تا طفل ختنه نشود یهودي نخواهد شد و نیز هر جدید االیمانی باید ختنه

. شود تا بتواند به جامعۀ یهود وارد گرددکه یادگار ) Communion Holy یا Eucharistبه انگلیسی (عشاي ربانی .2

ه در قرآن به این واقع. شام آخر است که عیسی با حواریون خود خوردو نام این سوره به ) 115 تا 112: 5مائده (صورت صحیح خود آمده است

خدا در این آیات می فرماید که . همین دلیل مائده است یعنی سفره و خوانبه عیسی بن مریم گفتند آیا ) شاگردان عیسی( که حواریون ریاد آوه ب«

از : فرماید؟ عیسی گفتتواند خوانی از آسمان بر ما نازل خداوندگار تو میگفتند میخواهیم از ). و تقاضاي بیخود نکنید(خدا بترسید، اگر مؤمن هستید

اطمینان خاطر پیدا کنیم که راهی که (این خوان بخوریم و دل ما آرام گیرد

نماز مسیحیان

329

و اینکه تو به ما راست گفته اي و سپس ما شاهد بر ) می رویم درست است از آسمان برما نازل فرما تا عیدي باشد عیسی گفت خدایا سفره اي. آن باشیم

و خدایا به ما روزي بده که . براي اولین ما و آخرین ما و نشانه اي باشد از توخدا فرمود من آن را براي شما فرود می آورم و . تو بهترین روزي دهندگانی

سپس اگر کسی از شما بدان کفر ورزید او را عذابی خواهم کرد که . »ذابی نکرده باشمهیچکس را چون آن ع

در مسیحیت و در اناجیل این خوان که عیسی با حواریون از آن با هم خوردند تحریف شده و صورت دیگري یافته است که عیسی در شام آخر که با حواریون بود نان را شکست و به آنها داد و گفت این جسم من است و

از این پس . ون من استشراب را در پیاله ریخت و به آنها داد و گفت این خ، 25 تا 22: 14، مرقس 29 تا 26 : 26متی (آن را به یادبود من نگاه دارید

مراسم اکنون ). 29 تا 23: 11، رسالۀ اول پولس به قرنتیان 20 تا 14: 22لوقا کشیش مقداري مختلف متفاوت است و معموال در کلیساهايعشاي ربانی

قطعات کوچکی به اندازة یک نخود درست کند و میلنان را در شراب حکند و با مراسمی آنها را در دهان مؤمنان می گذارد تا در جسم و خون می

عیسی شریک شوند یعنی هر کدام براي خود خدایی شوند و البته چون هم massکه آن را (خداهیچ تکلیفی ندارد لذا بعداز صرف عشاي ربانی

لسفۀ بسیار پیچیده اي با ف. شوند بندي آزاد میمؤمنان از هر قید و ) گویند میت آمیخته شده است که شرح آن در اینجا ممکن عشاي ربانی در مسیحی

این امر صورت صوفیانه اي یافته و تأویل شده 6نیست در انجیل یوحنا باب . )38 تا 36 : 15 و 20 تا 17 : 14س متی قنیز (است

که در بعضی کلیساها و به ویژه ) Confirmationبه انگلیسی (تأیید ایمان .3کلیساي کاتولیک طی مراسمی در مورد اشخاصی که تعمید یافته اند

انجام می گیرد و معتقدند که با این تشریفات آنها مشمول عنایات ) نوایمانان( . شوند و لذا در عمل به ایمان مسیحی استوار می گردند و فیض الهی می

یعنی پرداختن کفارة گناهان ) Penanceگلیسی به ان(غفران یا گناه بخشی .4به وسیلۀ اعتراف در نزد کشیش که موجب تصفیۀ روح و پاك شدن گناه

مبناي اعتراف به : می نویسد) 1960چاپ ( العارف بریتانیکا ةدر دایر. شود می

مسیحیت و اسالم

330

که به حواریون اختیار . گناه در کتاب مقدس از کالم عیسی مأخوذ است) 18: 18 و 19: 16متی (حل و عقد امور را داده است بستن و گشودن یعنی

را داده است و از این ) 23: 20یوحنا (و به ویژه اختیار عفو یا ابقاي گناه عبارات چنان دریافته اند که این اختیار یک امر قضایی است که بسته به

ف خود تمام ار است و لذا شخص تائب باید در اعتحکم و تشخیص کشیشت گناهان خود را ذکر کند تا کشیش بتواند دربارة عفو یا عدم عفو آن جزئیا

این مسئله از اساسی ترین عقاید فرقۀ کاتولیک رومی است که . تصمیم بگیرد المعارف امریکانا هم اعتراف به ةریدر دا. کنند از واجبات توبه محسوب می

) Sacramental confessionیا دقیقتر بگوییمConfessionبه انگلیسی(گناهدر اسالم گناه بخشی جایز . را نوشته است که باید سالی یک بار انجام گیرد

نیست و توبه فقط در نزد پروردگار صحیح است و اعتراف به گناه خود ). 19: 24نور (ممکن است گناه دیگري باشد زیرا که نوعی اشاعۀ فحشاست

ه شود که بدان ها وسوس زیرا که چه بسا که کشیش با شنیدن بعضی گناهآخر کشیشها هم . دست یا زد و تاریخ کلیسا از این مفاسد بسیار دیده است

و گناهکاران هم با این کار انسان معمولی هستند با غریزه جنسی و سایر غرایز . در گناه کردن جري می شوند

که به نیت ) extreme unctionبه انگلیسی (تدهین بیمار مشرف به موت .5وي را با یا تسکین و تسلاي خاطر بیمار یا بستگانش دیس او تقاستشفا یا

کنند و در این هنگام ادعیه و مراسمی برگزار ح میروغن مخصوص مس . کشند می شود و برسینۀ بیمار با روغن صلیب می

یا نظام مقدس کشیشان) ordersبه انگلیسی (سلسله مراتب کلیسا .6(holy order)لیکی شامل دو سلسله مراتب است یکی برتر که در نظام کاتو

(major order)شود که باید مجرد هایی می ها و اسقف که شامل کشیشکشیشهاي و شماسها کلیسا هستند و دوم و عزب بمانند و آنها اولیاي مقدس

وبت و تجرد براي آنها واجب نیست ودر مرتبۀ نازلتر و کم معمولی که عز (laying on of hands) آنها باید دست گذاري همۀ. تقدس تري هستند

و . شوند یعنی تفویض مقام با گذاشتن دست از طرف مقام باالتر بر سر آنهارا ) شماسها، کشیشها، اسقفها، سراسقفها و پاپها(مؤمنان باید این سلسله مراتب

نماز مسیحیان

331

مقدس بشمارند و امر آنها را واجب االطاعه بدانند زیرا که تقدس کشیشها از . مسیح به وسیله دست گذاري مسلسل به آنها انتقال یافته است

که مراسم آن باید در کلیسا صورت ) matrimonyبه انگلیسی (ازدواج .7و ازدواجی که در کلیسا صورت گیرد . گیرد تا مقدس و معتبر شناخته شود

دائمی است و قابل فسخ و طالق نیست و زوجین باید تا آخر عمر با هم د و بسازند ولو آنکه از هم متنفر باشند یا یکی دیوانه یا بیمار زندگی کنن

البته امروزه این مراسم بیشتر جنبۀ . صعب العالج باشد و حق طالق ندارندتقلیدي و نمایشی دارد، تا واقعی و لذا ممکن است اشخاص المذهب هم این

ز مسیحیان و از طرف دیگر امروزه بسیاري امراسم را در کلیسا به جا آورند . هم خود را مقید نمی دانند که در کلیسا ازدواج کنند

ویکتور . تعداد مناسک مقدسه در مذاهب و کلیساهاي مختلف متفاوت است برشمرده است که البته مورد 30 میالدي تعداد آنها را 12 در قرن (St.Victor)مقدس

به جاي تایید ایمان که در کلیساهاي ارتودکس . قبول هیچیک از کلیساها واقع نشدمورد عمل ) Chrismationبه انگلیسی (مورد عمل کاتولیکهایست تدهین نوایمانان

است که به منزلۀ تایید ایمان است و آن مالیدن روغن زیتون آمیخته با روغن بلسان . است بر شخص تعمید یافته طی مراسمی

ی را به عنوان مناسک ناي رباپروتستانها فقط دو عمل اول یعنی تعمید و عش کرده بود و بقیه حریصتاناجیل در فقط همین دو را عیسی مقدسه قبول دارند زیرا که

. شمارند مید ئزارا اینها در نظر کلیسا سر وجودي این تشکیالت عظیم است که می پندارند به

ارم که در یاد د. تایید روح القدس به وجود آمده است تا به انجام این مناسک بپردازندآخوند به چه درد . انی در اصفهان روزي یکی از اوباش از آخوند پیرمردي پرسیدوجخورد؟ او بی درنگ گفت به درد آنکه عقد پدر و مادر شماها را بخواند تا میکشیشها هم فایدة وجودي .هایشان حالل زاده شوند و بچۀ حرامزاده به وجود نیاید بچه

اما . هایی بافته اند دانند و براي هر یک فلسفه این امور مییا هدف غائی کلیسا را در خود به کلیسا می روند و تعمید و د و به تقلید از آباء ندان عوام معناي این اعمال را نمی

کند که اثر آنها معنوي اي در نظر آنها جلوه می شاي ربانی مانند اعمال جادوگرانهعیب کشیدن با دست بر سرو سینه نیز همین است و عالوه بر آن سجده بر صلیب و صل

مسیحیت و اسالم

332

تاثیر را دارد و اعتراف به گناه و گناه بخشی کشیشها در برابر پولی که دریافت کنند مبدأ تحول عظیمی در مسیحیت شد زیرا که لوتر به شدت از فروش غفران می

(Sale of indulgences) ز طرف به وسیلۀ کیششها انتقاد کرد و آن را عملی شیطانی امداد نمود و انشعاب آئین پروتستان از همین جا شروع شد که داستان لواتیکان و پاپ ق

) براي بز نجات35فصل : نیز نک (.آن در تمام کتب تاریخ مسیحیت ذکر شده است

کلیسا و نماز-57-3

در صورتی . عجیب است که در میان مناسک مقدسه هیچ ذکري از نماز نیستیعنی کلیسا خود نماز را از . ن ادیان الهی نماز است، چنانکه ذکر شدکه مهمترین رک

جملۀ وظایف کلیسا قلمداد نکرده است و در حقیقت در انجیل و در عهد جدید نیست و برگزاري نمازهاي روزهاي (Congregation)سخنی از نماز جماعت

راخواندن مؤمنان براي ف. یکشنبه و اعیاد در کلیسا ساخته و پرداختۀ خود کشیشهاستمی نوازند که فقط صداي دلنگ و دولونگ ) زنگ یا زنگوله(به کلیسا ناقوس

ها اذان در حالی که مسلمانان در مناره ها وگلدسته. آورد و هیچ معنایی ندارد درمیدر . گویند و هر کلمۀ آن معنا دارد و دعوت به توحید و صالح و فالح نماز است می

همه می ایستادند سپس بعضی که وضعشان خوب بود براي خود خود کلیسا در ابتدا صندلی تهیه کردند و جاي اختصاصی در کلسیا براي نماز تعیین کردند و فقرا از این

ن دائمی اهل محل بود و غریبه ها ابعدا صندلیها براي نماز خوان. مزیت محروم بودند رسم تبعیض آمیز وجود دارد و باید در اطراف می ایستادند و هنوز هم کم و بیش این

در بعضی کلیساها صندلیها را اجاره می دهند و شخص تازه وارد هم بدین ترتیب تواند جایی براي خود بیابد، البته اگر پولدار باشد و طبقات ممتازه براي خود کتاب می

در صورتی که این کارها طبق رسالۀ . دعا و سرود و کتاب مقدس مخصوص دارنداعمال زشت و فاسدي است و نباید بین فقیر و غنی القل در کلیسا ) 6 تا 2: 2(یعقوب

. تبعیض وجود داشته باشدکتاب :نک(زمانی جاي همه بود اکنون جاي هیچکس شده است که کلیسا باري The Future of Religion by Kathleen Bliss( نوشتۀ کاثلین بلیسآیندة دین

هیچکس جاي مخصوصی ندارد و شاه و گدا، بزرگ در حالی که در مساجد). 21ص

نماز مسیحیان

333

و کوچک در کنار هم می ایستند و نماز می خوانند و حتی سیاه و سفید و نژادهاي . دیگر هم با هم برابرند

دیگر از مراسم کلیسا نواختن ارگ یا پیانوست که معموال یک دختر یا خانم دلبري و عاشق تراشی هم براي زیبا آن را می نوازد و در حین نوازندگی چه بسا که

یا اگر جا نداشته باشند(زن و مرد در کنار هم در صندلیها می نشینند . خود بکند می خوانند (hymn)باآهنگ پیانو یا ارگ با هم،آواز یعنی سرود مذهبی و) ایستند می

چه بسا که همین آهنگها ودید و . کنند و به خیال خود به ملکوت اعلی عروج میزدید زنها و مردها بیش از خود نماز جوانها را به کلیسا می کشاند و آیا این مراسم با

: می نویسد) 89 ص 4ج ( نوشتۀ ابن قتیبه عیون االخبارمفاسدي در بر ندارد؟ در کتاب اگر اهل حق و اهل : شد و او گفت) موسیقی(در نزد قاسم بن محمد ذکري از غنا «

اهل موسیقی در کدام طرفند؟ گفتند مسلمادر گروه باطل را از یکدیگر جدا کنندباري اگر موسیقی فوایدي داشته باشد در هنگام . »گفت پس من بدان نیاز ندارم. باطل

نماز مسلما ندارد و البته بعضی از فرقه هاي مسیحی مخالف نواختن موسیقی در کلیسا . هستند

کلیسا یا بتخانه-57-4

یساها وجود مجسمه هاي عیسی و مریم و شمایل و یکی از خصوصیات بارز کل

ها و تمثالهاي آنان به صور مختلف در درون و بیرون آنهاست و عالوه بر آنها مجسمهآدم، نوح، ابراهیم، اسحق، یعقوب، یوسف، موسی، (شمایل و تمثالهاي آباء کهن

اسقفهاي برجستۀ و آباء کلیسا یعنی قدیسان که همان کشیشها و) داود، سلیمان و غیرهگرچه بعضی فرقه هاي مسیحی ازقدیم به وجود . شود قدیمند نیز در کلیساها دیده می

این مجسمه ها و تماثیل در کلیسا اعتراض کرده بودند و حتی امپراطور لئون سوم میالدي طی فرمانی نصب تصاویر و 726 در سال (Leo III)پادشاه قسطنطنیه

ها به عنوان مظاهر بت پرستی ممنوع کرد و با قوة قهریه این ها را در کلیسا مجسمهفرمان را در مشرق به اجرا درآورد و این نخستین اقدام ضد پرستش تماثیل

(Iconoclasm)ت بودولی این اقدام با مخالفت . یعنی بت شکنی در عالم مسیحیایقونها یعنی (اثیل شدید پاپ در روم مواجه شد و مرتکبین این امر را تکفیر کرد و تم

مسیحیت و اسالم

334

icons ( س و قابل احترام و پرستش اعالم کرد، زیرا که روح کلیسا را برايرا مقد ، ترجمۀ علی اصغر حکمت تاریخ جامع ادیان: نک(مردم بیسواد نمودار می سازد

). 436 و 433صص مثال اعراف : نک(اند در قرآن بتها به عنوان ناتوان ترین موجودات معرفی شده

) 23: 53و نجم 73 : 22، حج 40: 12، یوسف 71 : 7 پاپ و در یعنی شهر مذهبی و مقدس آیین کاتولیک که مقر-اکنون واتیکان

ها و یک بتخانۀ تمام عیار است که نه تنها مجسمهظاهر به -وسط شهر رم واقع استشود بلکه مجسمه هاي خدایان یونانی و در آنجا به وفور دیده میثیل دینی مسیحی تما

. یشود، مانند یک موزة هنرهاي تجسم رومی قدیمی هم در آنجا نگهداري میکه در واتیکان مقیمند به ) کاردینالها(اما واقعا اگر پاپ و اسقفها و سراسقفها

ه هاي مست حداقل بتها ومجسودند می بایخدا اعتقاد داشتند و خدا پرست و دین دار بپرستان قدیم و خدایان باطل یونان و روم وسایر ممالک اروپایی را از میان بتکنند بلکه اگر کسی به یکی از آنها تلنگر بزند بردند ولی آنها نه تنها چنین نمی می

. شود مجازات میآري این بتها در شأن همان پاپ و کشیشان کاتولیک واتیکان است که

کنند و با خالف زندگی ساده و فقیرانۀ عیسی چون شاهان پر طمطراق زندگی میبردر حقیقت پاپ به جاي آنکه . ها نرد عشق می بازند دولتهاي استعماري و صهیونیست

یهود طبق احکام تورات . یهود را عیسوي کند خود یهودي و دنیا پرست شده استا معتقدند که پیامبر هم باید ثروتمند و باشند و حتی آنه ثروت اندوز و دنیا دوست می

و 139ص صگنجینۀ تلمود : نک(پولدار باشد و لذا اگر فقیر باشد او را قبول ندارند 140.(

یعنی الفقر فخريفرموده است ) ص(در حالی که پیامبر اسالم، حضرت محمد ت زیرا که حضرت در کودکی پدر ومادر خود را از دس. فقر باعث افتخار من است

داد و در عین فقر بزرگ شد و او و نخستین پیروانش همه فقیر بودند تا دشمنان اسالم اکنون پاپ از ثروتمندترین مردم جهان است که . نپندارند که اسالم با پول رواج یافت

امالك و مستغلات و جواهر و خزاین گرانبهاي بسیار دارد و از جمله همین بتهاي در مسجد مسلمانان نه تنها بتی نیست بلکه عکس هیچ . تندجاهلیت که بسیار قیمتی هس

جانداري نباید باشد و غالبا مساجد ساختمان بسیار ساده اي دارند و حتی مساجد پر

نماز مسیحیان

335

زرق و برق هم هیچ گونه تزئینات شامل تصاویر ندارند مبادا ذهن را از خدا به سوي .آنها متوجه سازد

دعا در قرآن و اسالم-57-5

گفتیم در اسالم فرق هست میان دعا، نماز، مناجات، زیارت نامه، ذکر، چنانکه

مثال . هر کدام از اینها معناي خاص و کاربرد مخصوص دارد. ورد و تعویذ یا حرزمناجات به معناي راز و نیاز کردن با خداست که شخص به طور خصوصی و حتی به

گوید مادي و معنوي خود را میمشکالت . کند طور پنهانی با خداي خود درد دل میتوان به هر زبانی بیان کرد و با خلوص نیت و مناجات را می. خواهد و از او کمک می

ایستاده، خوابیده، رو به قبله، پشت به قبله، در حین کار و -دل پاك در هر حالتیه است البته مناجاتهاي بسیار عالی به عربی نوشته شد. توان رو به خدا آورد می-غیره

هاي شیطان می نالد و از او که بنده به درگاه خدا از گناهان خویش و وسوسهست هدایت کند و حاجات او را خود برآورده را راه بهخواهد که همواره او را می

ه و حرز و تعویذ رقی. ظاهرا دانشمندان نوشته انداین مناجاتها را . سازد و امثال آنهابلکه غالبا آنها را می نویسند و به خود یا به اموال خود معموال براي خواندن نیست

ورد و ذکر کلماتی است که بسیار بر زبان یا در . آویزند تا از بالها محفوظ بماند میدعا که ممکن . شود و هدف از آن تصفیۀ باطن و توجه به حق است دل تکرار می

د و ممکن است از است شامل همۀ اشکال مذکور در فوق باشد صورت خاصی نداریک جمله تا یک رساله طول داشته باشد و بیشتر براي ستایش و حمد خدا و شکر از

. نعمتهاي او و کمک خواستن از او در مشکالت غالبا معنوي و گاهی مادي است، 103 : 4، نساء 191 : 3آل عمران (توان در هر حالتی خواند دعا را هم می

ولی بعضی دعاها در شرایط خاص و براي منظورهاي ) 16 : 32 و سجده 12: 10یونسبعضی از آنها ادعیۀ عمومی . بهترین دعاها در قرآن آمده است. خاص تهیه شده است

مانند (است که هر کس در هر جا و هر وقت می تواند آنها را با دلی پاك بخواند ، 8: 3، آل عمران 286 و 285 و 257 تا 255، 201: 2، بقره 7 تا5: 1فاتحه الکتاب

). 15: 46 و احقاف 44: 40، غافر 62: 27 نمل ، 82 و24: 17 اسراء ،27 و 26، 16، 9، 194 تا 190: 3چون آل عمران (برخی از آنها را خدا از قول مؤمنان بیان کرده است

مسیحیت و اسالم

336

مالئکۀ یا دعاي ) 8 : 66 و تحریم 74و 66 و 65: 25 ، فرقان 118 و 109: 23مؤمنون یا دعاي انصار است براي مهاجرین ) 9 تا 7: 40مثل غافر (مقربین است براي مؤمنان

یا ) 47: 7 و اعراف 75: 4همانند نساء (یا دعاي مستضعفان ) 10 : 59همچون حشر ( 68 و 67: 33، احزاب 12: 32 ، سجده 107: 23مانند مؤمنون (دعاي جهنمیان است

و از همه بیشتر دعاهاي ) 36: 15مانند سورة حجر (دعاي ابلیس و ) 12: 44و دخان انبیاء و مرسلین و بعضی از اولیاء اهللا است که در هیچ کتابی ثبت نشده و فقط در قرآن آمده است و با حاالت و روحیات و شرایط زندگی آنها مطابقت کامل دارد، چه در

دشان و ذریۀ خودشان و چه براي هنگام سختی و چه در هنگام موفقیت، چه براي خودعاي آدم : مؤمنین یا کافرین و اینها حاوي یک دنیا معرفت و دانش است و عبارتند از

تا 127: 2بقره (، دعاهاي حضرت ابراهیم)23: 7اعراف (و حوا براي توبه و استغفار و4: 60تحنه ، مم100: 37، صافات 89 تا 83: 26، شعراء 41 تا 35: 14، ابراهیم 129

، دعاي )10 : 18کهف (که از همه بیشتر دعا کرده است، دعاي اصحاب کهف ) 5، )147 : 3آل عمران (، دعاي پیامبران به طور کلی )41: 38 و ص 83: 21انبیاء (ب ایو

، مریم 38: 3آل عمران (ا یر، دعاي زک)53: 3آل عمران (دعاي حواریون عیسی ، دعاي زن فرعون، آسیه که به موسی ایمان آورده بود )89: 21نبیاء ، ا 6 تا 4: 19

) 126: 7اعراف (، دعاي سحرة فرعون که به موسی ایمان آوردند )11: 66تحریم (، دعاي طالوت که همان شائول )35: 38 و ص19: 27نمل (دعاي سلیمان بن داود

ائده که همان شام آخر باشد ، دعاي عیسی براي م)250: 2بقره (در عهد عتیق است عنکبوت (، دعاي لوط )89: 7اعراف (، دعاي قوم شعیب براي نجات )114: 5مائده (

) 35: 3آل عمران (، دعاي مادر حضرت مریم عذرا که زن عمران بود )30 : 29 112: 21، انبیاء 114: 20، طه 80: 17اسراء (رسول اهللا ) ص(دعاهاي حضرت محمد

، اعراف25: 5مائده (، دعاي موسی کلیم اهللا )118و 98و 97، 94: 23و مؤمنون و 16: 28 و قصص 35 تا 25: 20 طه ، 88 و 86، 85: 10، یونس156 و 155، 151: 7

و نوح10 : 54 و قمر 29 و 28 : 23 و مؤمنون 47و 45: 11هود (، دعاي نوح )21 یوسف( و برادرشیوسفهاي یعقوب و ، دعا ) که بیشتر مناجات است28 تا 5 : 71انبیاء (و دعاي یونس ) 101، 100، 92 ،87 ،86 ، 83 ، 80، 67 ، 66، 64 ، 33 ،18 : 12 ). 84 و 83: 5مائده ( و حتی دعاي مسیحیانی که آیات قرآن را شنیده اند )87: 21

نماز مسیحیان

337

قرآن این دعاها در هیچ کتاب دینی نظیر ندارد و این خود یکی از معجزات بجز این دعاها در روایات پیامبر و ائمۀ معصومین هم دعاهاي بسیاري ذکر شده . است

هاي آن صحیفه سجادیه است و در کتابهایی مثل است که یکی از بهترین مجموعهتوان یافت که نظائر آنها نیز در کتب مفاتیح الجنان هم ادعیه و زیارات بسیاري می

اکنون این دعاهاي صریح و پر ازحکمت . نمی شوددینی دیگر مذاهب جهان یافت آمده ) 388 تا 386ص (قاموس کتاب مقدسرا با دعاهاي مبهم کتاب مقدس که در

است مقایسه کن و ببین که آن دعاها صورت رسمی دعا ندارد و بیشتر شبیه یادآوري رهنگفدر کتاب . آرزوها و خواهشهاست نه آنکه به درگاه خدا با تضرع دعا شود

نوشته است که در تورات فقط یک دعاي کوتاه آمده است کتاب مقدس هارپرگوید به هارون و اوالد او یاد بده که که خدا به موسی می) 26 تا 24: 6سفر اعداد (

یعنی به این طریق براي بنی اسرئیل دعا (بنی اسرائیل را با عبارات زیر برکت دهند را محافظت نماید، یهوه روي خود را بر تو تابان سازد یهوه ترا برکت دهد و ت«): کنند

و البته هارون . »و بر تو رحمت کند، یهوه روي خود را بر تو افرازد و ترا سالمتی دهدو ذریۀ او در تورات به عنوان کشیش و حاخام معرفی شد اند یعنی مانند هندوها طبقۀ

و فرد بدون کمک آنها هیچ روحانی هستند که تمام امور دینی به عهدة آنهاست در حالی که در اسالم روحانیون فقط براي آموزش و . عبادتی نمی تواند انجام دهد

تعلیم عبادات و وظایف دینی هستند و هر کس باید خود اعمال دینی را با خلوص نیت و به قصد قربت انجام دهد و روحانیون و آخوندها در قبول یا رد عبادات مؤمنین

ندارند ولی می توانند براي همه دعا کنند چنانکه هر مؤمنی می تواند براي هر تاثیري )27 تا 25 : 9پیدایش ( دعا و نفرین نوحاموس کتاب مقدسقدر ضمنا.کسی دعا کند

.نشده است ذکر )10 تا 1 : 2 و11 : 1یل ئ سمواول( سموئیل و دعاهاي زیباي حنه مادر

عبادات یهود-57-6

م به سلطنت شمالی یعنی دولت اسرائیل . ق722 که آشوریها در سال هنگامی که هارون و -حمله کردند و ده سبط از بنی اسرائیل را به اسارت بردند، قبیلۀ الویان

و نه سبط دیگر همه ناپدید شدند و دیگر اثري از آنان پیدا -ذریۀ او متعلق بدان بودنددو سبط باقی مانده از اسباط (نشی به یهودیان ناچار وقتی که کوروش، شاه هخام. نشد

مسیحیت و اسالم

338

اجازه داد که به کشور خود باز گردند دیگر ظاهرا کسی از اوالد هارون ) بنی اسرائیلنمانده بود تا ادامه دهندة طبقۀ روحانی یهود باشد و پیشگویی حضرت موسی که در

الد هارون باطل سفر الویان به تفصیل آمده است دربارة انحصار خدمات کشیشی به اوشد و به تدریج گروههاي دیگري عهده دار مقام حاخامی و کشیشی شدند و از آن گذشته تمام عبادات اصلی بنی اسرائیل بتدریج غیر عملی شد یعنی دیگر امکان

عبادت بنی اسرائیل . نداشت که مراسم پر زحمت و سخت اقسام قربانیها را اجرا کرد آمده و سپس در سفر تثنیه بر آنها تأکید شده است طبق تورات که در سفر الویان

که گاو بی عیبی را ) 17 تا 1: 1الویان (قربانی سوختنی : منحصر به اقسام قربانی بودکه ) 16 تا 1: 2الویان (یۀ آردي مذبح می سوزاندند، دوم قربانی هدذبح کرده در

خود مصرف قسمت عمده اش نذر هارون و اوالدش بود که در ازاء خدمات ، ) که از همه مفصلتر است30: 6 تا 1: 3الویان (کردند، سوم قربانی گناهان می

28: 7الویان (و پنجم قربانی از ذبیحۀ سالمتی ) 27 تا 1: 7الویان (چهارم قربانی جرم ) یعنی عبریان قدیم(و گویا در قدیم قربانی سوختنی از انسان هم بین آنها ) 38تا

و سوزاندن ) یا به نوشتۀ تورات ذبح اسحاق( است که واقعۀ ذبح اسماعیل متداول بودهتوان اعالم خاتمۀ با فرستادن قوچی به جاي او می) 2: 22سفر پیدایش (جسد او را

و در هر حال شگفت آور ). 13: 22پیدایش (قربانی کردن و سوزاندن انسان دانست تصریح ) 14: 20طه (ی که در قرآن است که در تورات سخنی از نماز نیست، در حال

البته اکنون یهود نماز می خوانند و . که خدا به موسی دستور نماز داده بوداست شده در کنیسه هاي خود نماز جماعت هم دارند، اما در تورات از این نماز آنها ذکري

است اند و عجیب نشده است و ظاهرا این نمازها را بعدا یهود براي خود درست کرده تا 5: 49سفر پیدایش (که یعقوب پراکندگی الوي و اوالد او را پیشگویی کرده بود

. که البته این پسگویی است زیرا که این قسمت قرنها بعد از موسی نوشته شده است) 7 ازمنبع - و تقریبا قسمت عمدة سفر الویان به طور کلی-چونکه این قسمت از تورات

م یعنی بعد از اسارت یا در حین .که در قرن ششم ق) Pیعنی منبع (حاخامی است اسارت نوشته شده است و طبعا آثار اسارت یهود و نابودي ده سبط دیگر در آن

.مشهود استنکتۀ دیگر آنکه در تورات گوشت این قربانیها به عنوان غذاي خدا تلقی شده

شدیدا رد شده است، در حالی که در قرآن کریم این فکر ).6: 21سفر الویان (است

نماز مسیحیان

339

از گوشت «: در مورد قربانی هاي حاجیان می فرماید) 37: 22(چنانکه در سورة حج نه آنکه به (آنها بخورید و به بینوایان و خرسندان یعنی مردم قانع هم بدهید بخورند

گوشتهاي آنها به خدا ).. هارون و ملاهاي یهودي ببخشید چنانکه در تورات استشما به خدا می رسد و این خونهاي آنها ولی تقوي و پرهیزگاري رسد و نه نمی

را خدا مسخر شما کرد تا خدا را تکبیر بگویید به مناسبت آنکه شما را ی قربانجانورانآیا گوشت گاوان را «: هم از قول خدا آمده است13 بند 50در مزمور . »هدایت کرد

است و با ) 6: 21(نوشتۀ سفر الویان که ظاهرا نفی » بخورم و خون بزها را بنوشم؟و دیدیم که در اسالم گوشت قربانی براي مصارف . نوشتۀ قرآن نزدیک است

فقراست اما در تورات بویژه گوشتهاي قربانی سوختنی هدر می رود تا از بوي آن باري منظور این است که تورات به جاي نماز انواع قربانیهاي . دماغ خدا معطر گردد

. غریب تشریع کرده استعجیب و

57-7-انی یا نماز عیسویان دعاي رب

است که ) Lord's Prayerبه انگلیسی (مهمترین دعاي عیسویان دعاي ربانی شود و آن متن کوتاهی است که قسمت به دستور خود حضرت عیسی خوانده می

) ول قرآنیعنی سورة ا(اصلی آن شامل پنج آیه است و درحقیقت مانند فاتحه الکتاب متن . کنند است براي مسلمانان، و مسیحیان آن را به عنوان نماز اصلی خود تلقی می

عجیب آمده است و) 4 تا 1: 11(و لوقا ) 13 تا 9: 6(نماز فقط در دو انجیل متی در حالی که نماز از است که در اناجیل مرقس و یوحنا ذکري از این نماز نشده است

با هم کمی ) لوقا و متی(اما متن نماز در این دو انجیل . ت استارکان اصلی مسیحیدر لوقا مختصرتر و در متی مفصلتر است و محققان می گویند متن اصلی . فرق دارد

همان است که در لوقا آمده است وآنچه در متی اضافه دارد در حقیقت اضافات بعدي ). 575 ص فرهنگ هارپر. (است

یکی از شاگردانش . کرد ه عیسی در جایی داشت دعا میدر لوقا می نویسد ک دید و از او - در حال نماز یعنی ظاهرا - را در حال دعااو) که اسم او ذکر نشده است(

خواست تا دعا کردن را به او تعلیم دهد، همچنانکه یحیی معمدان نماز را به شاگران خواندن یحیی و کیفیت آن اما در اناجیل هیچ اشاره اي به نماز. خود آموخته بود

مسیحیت و اسالم

340

نشده است و خوب بود که الاقل توضیحی داده می شد که ما چگونگی نماز حضرت ضمنا چنین پیداست . بدانیم) 16: 16لوقا (یحیی را که آخرین پیامبر بنی اسرائیل بود

که عیسی در هنگام دعا حالت خاصی داشته است یعنی حرکات یا سکنات او نشان که نمی دانیم که بوده - او در حال نماز بوده است وگرنه شاگرد اودهندة وضعیت

اکنون هم عیسویان در حال . نمی توانست بفهمد که عیسی در حال نماز است-است. نماز سر خود را به زیر می اندازند و دستها را جفت کرده مقابل صورت می گیرند

. صرفا دعا کردنمنظور این است که عیسی البد مشغول نماز بوده است نهروایت متی با لوقا فرق دارد زیرا که در این روایت عیسی بدون اینکه کسی از

یعنی (گوید در هنگام عبادت به اطاق خود بروید و در را ببندید او خواسته باشد میدر ). 13 تا 6: 6متی (و به این طور دعا کنید ) نماز فرادي و تنها بخوانید نه به جماعت

، نماز و روزه که سه فرع از فروع دین است )صدقه(در باب ششم متی زکات حقیقت تشریع شده است، اما عیسی در هر سه مورد اصرار دارد که تظاهر و ریا نکنید که

صدقه و زکات را پنهانی بدهید، نماز را پنهانی در حجرة خود . اعمال شما باطل شود را هم طوري بگیرید که مردم متوجه نشوند و روزه) نه براي تظاهر در کلیسا(بخوانید

در لوقا این نماز پنج آیه دارد و در متی هفت . یعنی قیافۀ اخمو و ناراحت نداشته باشیددر متن زیر اضافات متی را در داخل کروشه می نویسم و عبارات نسخه بدل را . آیه

.نتز می آورمکه در انجیل متی آورده شده است در پرا

تن نماز ربانی م-57-8

] - که در آسمانی-ما[اي پدر ) 1(نام تو مقدس باد ) 2(ملکوت تو بیاید

]ارادة تو چنانکه در آسمان است، بر زمین نیز کرده شود[ ) 3(به ما بده ) یا امروز(نان ما را براي فردا هر روز

ار خود ، زیرا که ما نیز هر قرض د)قرضهاي ما را ببخش(و گناهان ما را ببخش ). چنانکه ما نیز قرض دارهاي خود را بخشیده ایم) (4(را می بخشیم

) 5(و ما را در آزمایش میاور

نماز مسیحیان

341

]بلکه ما را از شریر رهایی ده[ ] زیرا که ملکوت و قوت و جالل تا ابداآلباد از آن تست، آمین*[

ر گفته اند که کلمۀ قرض در متی در حقیقت همان گناه است که د: توضیحاتبوده است که در آن » حوبه«لوقا آمده است، زیرا که اصل این کلمه در زبان آرامی

زبان هم به معناي گناه است و هم به معناي قرض و لوقا آن را به یونانی گناه ترجمه ] در عربی هم حوبه به معناي گناه است[کرده و متی قرض را انتخاب کرده است

هاي انجیل متی به یونانی نیامده است و لذا ما آن دیگرآنکه جملۀ آخر در همۀ نسخهین جمله اهاي انجیل هم در بعضی از آنها و در ترجمه. را با ستاره مشخص کردیم

نیامده است و اگر آن را اضافه کنیم باید یک آیۀ اضافی حساب کنیم که تعداد آیات ی اضافه شده در انجیل مت» که در آسمانی«همچنین عبارت . آن به هشت می رسد

شد، زیرا که خدا در همه جا هست، در آسمان و زمین و بین است و بهتر بود که نمی خدا:گوید می) 16 : 50ق (آسمانها و زمین و در وجود خود ما، چنانکه در قرآن

یهوه «: گوید هم می) 39: 4سفر تثنیه (از رگ گردن به ما نزدیکتر است و در تورات : هم می فرماید در قرآن و» دیگري نیست و زمین پائین بر روي آسمان ودر باال خداست

اما مفسران ). 84: 43زخرف (و اوست که در آسمان خداست و در زمین هم خداست یعنی پدر (زمینی گویند منظور این است که خدا را پدر آسمانی در برابر پدر انجیل می

. که توجیه دل چسبی نیستقرار دهد) نسبیه باید توجه داشت که کاربرد کلمۀ پدر در مورد خدا در عهد عتیق سابقه البت

دارد، چنانکه مثال گفته شده است که خدا پدر داود است و داود نخست زادة خداست و نیز در سفر خروج ) 27 و 26 : 89 و 7: 2 و مزامیر داود 14: 7کتاب دوم سموئیل ( . ست زادة خداستاسرائیل پسر من و نخ: گوید می) 22: 4(

هاي یونانی آمده به سه صورت در نسخه» نان ما را هر روزه بده«و اما عبارت یکی آنکه نان کفاف ما را بده دوم آنکه نان کفاف امروز ما را امروز بده و سوم . است

و به جاي امروز در بعضی نسخه ها هر روز (اینکه نان کفاف فرداي ما را امروز بده فرد مؤمن روزي . یت سوم چندان با روحیۀ توکل سازگار نیستروا). آمده است

خواهد زیرا که معلوم نیست تا فردا زنده باشد و اندوختن مال فرداي خود را امروز نمیگوید گذشتن شتر از سوراخ سوزن و ثروت بر خالف تعلیمات عیسی است که می

و مرقس24: 19متی (تر است از دخول شخص دولتمند در ملکوت خدا آسان

مسیحیت و اسالم

342

مرا نه فقر ده و «: گوید هم می) 9 و 8: 30(و در امثال سلیمان ) 25: 18 و لوقا 25: 10نه دولت، مرا به خوراکی که نصیب من باشد بپرور مبادا سیر شده ترا انکار نمایم یا

اي بنده من تو روزي «: در احادیث قدسی ما هم آمده است. »فقیر شده دزدي کنمضمنا . »ي خود را از من نخواه همچنانکه من عبادت فرداي ترا امروز نمی خواهمفردا

خواهد نه روزي امروز یا که عیسی فقط روزي می) 114: 5(نگاه کنید به سورة مائده کند که تابع پولدارها که نوح از قوم خود گله می) 21: 71(فردا و نیز به سورة نوح

. هستند ترجمه هاي فارسی این دعا آمده است باید توجه در مورد ملکوت که در

است به معناي سلطنت و پادشاهی basileiaداشت که این کلمه ترجمۀ کلمۀ یونانی هر دو به معناي ) به ضم میم(و در عربی ملکوت و ملک ) Kingdomبه انگلیسی (

ه کار ا صوفیان این کلمه را طوري بام). یا قلمرو سلطنت(پادشاهی و سلطنت است . برند که گویی به معناي عالم مالئکه و باالتر از ناسوت است که عالم مادي است می

این از جعلیات صوفیان است و در قرآن و احادیث نیامده است و بخصوص در آثار به هر حال مبادا در نماز عیسویان فریب این کلمه را . شود ابن عربی زیاد دیده می

ور عیسی این است که سلطنت الهی بر روي زمین مستقر بخورید زیرا که ظاهرا منظشود و البته مقصود از سلطنت الهی همان حکومت عدل الهی است که یهود منتظر

داد و يردیگ ةبودند با آمدن مسیح بر روي زمین برقرار شود ولی مسیح آمد و وعد از آسمان بیایم و یعنی گفت مثال منتظر بمانید تا من در آخرالزمان) طبق انجیلها(رفت

ولی اگر عیسی خدا بود ) چیزي شبیه به دعاي فرج ما(ملکوت خدا را با خود بیاورم خواهد و چرا خودش ملکوت را همراه خود دیگر چرا از خداي پدر کمک می

که در لوقا » ارادة تو که در آسمان است در زمین نیز کرده شود«نیاورد؟ اما عبارت ست نیز بهتر است از نماز حذف شود زیرا که اگر منظور این نیست و در متی آمده ا

دعاي زائدي است زیرا که » هر چه در قضا و قدر تو رفته است همان بشود«است که به هر حال آنچه در لوح محفوظ نوشته شده است خواهد شد، چه ما دعا کنیم و چه

بهتر بود عیسی می . دعا نکنیم و کسی قادر نیست که مانع از انجام گرفتن آن شودیعنی ما را در راه راست هدایت کن تابه » براي ما عاقبت خیري مقدر کن«گفت

یعنی در لوح [ارادة خودت را که در آسمان «: اگر می گفت. سعادت ابدي برسیم .شاید بهتر بود» است به صالح ما بگردان] محفوظ قضا و قدر

58

نماز در اسالم

قیام، (نماز در اسالم صورت مشخصی دارد که همراه با یک سلسله اعمال بدنی که در حقیقت نماز واقعی -است و به جز نماز میت) رکوع، سجود، قعود و قنوت

بقیۀ نمازها بدون رکوع وسجود تمام -نیست بلکه نوعی دعا براي مرده استشود که به تعداد رکوعها رکعت هر نماز به رکعتهایی تقسیم میو معموال . نمی شودنمازها دو . البته بجز نماز آیات که هر رکعت آن پنج رکوع دارد-شود نامیده می

مهمترین نمازهاي واجب همان نمازهاي . نوعند برخی واجب و برخی مستحب اند باید با اخالص و براي نماز را. روزانه است که پنج بار در هر روز باید خوانده شود

نماز بر . گردد قربت و نزدیکی به خدا خواند و ریا و تظاهر سبب باطل شدن نماز میهاي خدایان و از جمله بر مجسمۀ عیسی باطل و شرك و باعث عذاب بتها و مجسمه

. الهی است و حتی درجائی که بت و مجسمه باشد نماز براي خدا هم جایز نیستبدن و لباس نمازگزار باید . ارد که از همه مهمتر طهارت استنماز مقدماتی د

مثل بول و غایط و منی و خون و پوست حیوانات (پاك باشد هم از نجاسات ظاهري جنابت، حیض، استحاضه (و هم از نجاسات باطنی ) مرده یا نجس مثل سگ و خوك

ست و نباید براي زن حائض د رمدتی که دورة حیض او باشد نماز ساقط ا). و نفاسکه خونریزي او (مرد و زن جنب و نیز زن حائض و مستحاضه . بخواند و قضا هم ندارد

) یعنی زائو که تازه زائیده و از او خون می رود(و نفساء ) بیش از زمان قاعدگی استدر صورتی که . تا زمانی که پاك نشده اند و غسل نکرده اند نمی توانند نماز بخوانند

یک از این نجاسات ظاهري و باطنی به کلیسا می روند و به اصطالح مسیحیان با هر از نظر اسالم نماز آنها باطل است زیرا که پاك نیستند و آدم ناپاك . نماز می خوانند

. طهارت از صفات ممیزة مسلمان و کافر است. از خدا دور است ونمازش قبول نیستسلمانان خارج کردند با ضرب شمشیر را از دست م) اسپانیا(وقتی که عیسویان، اندلس

براي آنکه . مردم آنجا را وادار کردند که مسیحی شوند و به این مقدار قناعت نکردند

343

مسیحیت و اسالم

344

کردند اگر بوي گند مطمئن شوند که ساکنان آنجا دیگر مسلمان نیستند آنها را بو مینها هنوز اند ولی اگر بو نداشتند معلوم بود که آ دادند معلوم بود که مسیحی شده می

شویند و بعداز جنابت غسل مسلمانند و بعد از رفتن به دست شویی خود را می 82: 7اعراف (در قرآن . آنها را شکنجه می دادند تا دست از اسالم بردارند. کنند می

-دربارة قوم لوط می فرماید که آنها در جواب لوط و مؤمنان به او) 56 : 27و نمل اینها را از شهر خود «: به همدیگر می گفتند-کردند منع میکه آنها را از عمل لواط

در . »اخراج کنید، زیرا که آنها مردمی هستند که خود را پاك و طاهر نگه می دارنداینجا طهارت معنوي یعنی پاکی از جنابت به ویژه جنابت از حرام مورد نظر آنها بوده

. استنابت، حیض، نفاس و استحاضه و پاکی از ج(مسیحیان امروزه به طهارت معنوي

وقتی وارد کلیسا . دهند مثل قوم لوط اهمیتی نمی) پاکی از شرك و بت پرستیشوند ممکن است یکی از این ناپاکیها را داشته باشند و بدتر از همه اینکه کشیش می

و با کمال جسارت به ) منفی یا مثبت(ممکن است تازه مرتکب عمل لواط شده باشد در حالی که در قرآن یکی . شود ید و به اجراي مراسم عبادت مشغول میکلیسا می آ

زیرا که خدا پاکان را دوست ) 6: 5مائده (از اهداف نماز طاهر کردن مؤمنان است ). 108: 9توبه (دارد

پس نمازگزار . یکی دیگر از شرایط نماز غصبی نبودن لباس و محل نماز استه نمازش باطل است و قبول نمی شود، شروع نماز با نباید مال مردم خور باشد وگرن

ع کردن مؤمنان . اذان است اذان در لغت یعنی اعالم کردن و آگاهانیدن و منظور مطلشود که مسلمانها از گاه شناسی و است از وقت نماز، شناختن اوقات نماز باعث می

ع باشند و روزه گرفتن ماه رمضان هم به این امر کمک م هر فرد . کند یتقویم مطلکند، چه مسلمانی باید بداند چه موقع سپیدة صبح می زند، چه موقع آفتاب طلوع می

ماههاي قمري را باید بشناسد . کند شود و چه هنگام آفتاب غروب می هنگام ظهر میدر ادیان دیگر این آگاهی وجود . تا مثال ماه رمضان را براي روزه از دست ندهد

. نداردکند زیرا که هر مسلمان در هم مردم را با جغرافیاي زمین آشنا میقبله شناسی

اذان حاوي . هر شهر و دیاري که باشد یا به هر جا که برود باید رو به قبله نماز بخواندچند فقره است، در اعالم توحید و رسالت پیامبر و دعوت مردم به نماز و رستگاري و

سالم نماز در ا

345

است که خود ) سورة اول قرآن (الكتاب فاتحةخود نماز شامل خواندن . تکبیرخداحاوي فهرست مختصر اعتقادات یک مسلمان و نوعی اعتقاد نامه است، فقط در شش

که در ) که نسبتا مفصل استcatechismنه مثل اعتقاد نامۀ مسیحیان (هفت جمله خدایا ما را به راه راست هدایت فرما، راه «: گوید آخر آن دعاي کوتاهی است که می

. »نان که به ایشان نعمت و فیض داده اي، نه راه گمراهان و نه راه مغضوبان درگاهتآانسان هر لحظه در معرض وسوسۀ شیطان . این دعا براي عاقبت به خیري مؤمنان است

سبب گناهی بزرگ جایک خشم بی. و نفس اماره و انگیزش هواهاي نفسانی استشود و یک هوس می) یا حتی قتلمثل دشنامگویی، تهمت، ضرب و جرح دیگران(

. شود را سبب می) چون زنا، لواط و اعمال زشت دیگر(شیطانی نوعی دیگر از گناه حرص و طمع انسان را به قمار، مال مردم خوري، کارهاي ناروا، رشوه خواري،

پس هر لحظه باید از خدا استمداد . اختالس یا تملق و چاپلوسی و امثال آنها می کشانداین راه کسانی . که ما را به راه راست هدایت کند که از این گناهان دور باشیمکنیم

است که خدا به آنها انعام و لطف کرده و فضل و فیض بخشیده است همچون ، 69: 4ه هاي نساء آینک مثال به (پیامبران، امامان و پیشوایان بر حق و مردان خدا

). 17 : 28 و قصص 19: 27، نمل 58: 19مریم یعنی کسانی که خدا بر آنها خشم گرفته است و طبعا عذاب مغضوبان اما

از آن جمله . در قرآن چند گروه از آنها ذکر شده است. شدیدي در انتظار آنهاستو مشرکین و ) 93: 4سورة نساء (یکی قاتل است که بناحق کسی را کشته باشد

در زمان حضرت موسی و بعد از آن و قوم بنی اسرائیل که ) 6: 48فتح (منافقین ، و )112: 3 و آل عمران 90 و 61: 2بقره (سرکشی و نافرمانی کرده بودند

و باز هم بنی اسرائیل که در غیاب حضرت موسی گوساله ) 71 : 7اعراف (بت پرستان انفال(و آنها که از جنگ با کفار یعنی جهاد فرار کنند ) 152: 7اعراف(پرستیدند

) 16: 42شوري (کنند و کسانی که حق را شناخته اند ولی مکابره و انکار می) 16: 8 این نکته قابل توجه است که دربارة بنی اسرائیل خدا در سورة بقره . و امثال آنها

از دو غضب یکی بر اثر دیگري براي آنها نام می برد که شاید اشاره است به ) 90: 2(یا (ما در کتاب اعالم کرده ایم «فرموده است که ) 4: 17( که در سورة اسراء مطلبی

که شما بنی اسرائیل هر آینه در زمین دوبار فساد ) ایم آنکه قضاي خود را چنین راندههر دوبار کسانی از «: و سپس فرموده است که» خواهید کرد و برتري خواهید جست

مسیحیت و اسالم

346

ن کردند و آنها را اسیر یا مقتولد آنها را ویرابندگان خدا بر سر آنها تاختند و معبنمودند و ممکن است اگر دست از فساد و برتري جویی بردارید خدا به شما ترحم کند و کار شما در دنیا و آخرت خوب شود اما اگر به گناه خود برگردید و طغیان و

ط خواهیم سرکشی کنید ما هم به عقوبت شما باز می گردیم و کسانی را بر شما مسلپس ). 5 : 17اسراء (» .کرد و دست آ خر هم دوزخ جایگاه شماست که کافر شدید

این دو غضب احتماال همین دو سرکوبی شدید بنی اسرائیل است که به احتمال قوي م . ق722یکی در اثر حملۀ آشوریها و بابلیها به دو دولت اسرائیل و یهودا بود که از

آنها . سال گردید70 منجر به اسارت یهود به مدت قریب که بار دوم587شروع شد تا بار دوم در . ه لطف خدا و به دستور کورش هخامنشی به سرزمین خود بازگشتندباز ب

میالدي بود که دوباره یهود با مخالفت با حضرت عیسی و سپس درگیري با 70سال رومیان سرکشی خود را آغاز کرده بودند و در این سال تیتوس بر آنها حمله آورد و

اکنون . واره در سراسر جهان شدندیهود را کشت و تار و مار کرد و از آن پس آظاهرا بار سوم است که طغیان یهود آغاز شده است و به اسم صهیونیسم برتري جویی و فساد را در جهان آغاز کردند و خدا هم چنانکه وعده کرد است به عقوبت آنها باز

اسراء( ان عدتم عدنا وجعلنا جهنم للکافرین حصیرا وخواهد گشت که فرموده است که در سورة بقره غضب پی در پی دوالبته .آن در باال گذشت که ترجمۀ) 8: 17

آمده است ممکن است مغضوب شدن آنها در این دنیا و مغضوب شدن آنها ) 90: 2( 64: 5و نیز مائده 21تا 14: 58، مجادله 112: 3آل عمران : نیز نک(در آخرت باشد

در مورد - که حق است-ه وعدة خدا کاکنون منتظرندو البته مسلمانان ) 82 و 68و عود و بازگشت به عقوبت یهودیان سرکش که در اسرائیل علم طغیان برافراشته اند به

آیا صبح نزدیک . حقیقت پیوندد و موعد این انتقام الهی صبح پیروزي مسلمین استمعارج ( را نزدیک آري یهود آن روز را دور می بینند و خدا آن). 81: 11هود (نیست

مارگر صهیونیستها خسته شوند و از بدنامی حمایت عو زود باشدکه حامیان است) 6: 70و این نیز از پیشگوییهاي اعجاز آمیز . خود از آنها پشیمان گردند و واي بر آن روزگار

16: 31سفر تثنیه : در مورد پیشگویی حضرت موسی از طغیان یهود نک(قرآن است ). به بعد

و گمراهان کسانی هستند که از هدایت الهی بی نصیب مانده اند و ضالین امااند و در نتیجه به وادي شرك و کفر افتاده اند یا در شهوات و راه حق را گم کرده

سالم نماز در ا

347

اینها غالبا ناشی از جهل و اطاعت کورکورانه از رهبران . اند امور دنیایی غرق شدهگمراهان نیز مانند مغضوبان . هواهاي نفسانی استسرکش و ستمگر یا دنباله روي از

پس شخص مؤمن باید از خدا عاقبت ). 26: 38ص (معذب و راندة درگاه خدا هستند به خیري و هدایت بخواهد و براي این کار باید نخست راه تقوي و پرهیزگاري را در

). 1: 2بقره (پیش گیرد تا هدایت یابد ار به یاد هدایت و راه مستقیم می اندازد و ما را آماده و نماز ما را هر روز چند ب

نماز جماعت در اسالم در مسجد با سکوت تمام و با هیمنه . براي رستگاري می سازدشود، که نمازگزار در آرامش کامل به تدبر در نماز و و شکوه خاصی برگزار می

اي از رقص و چ نشانهمعناي آن و ارتباط با خدا در اندرون دل خود می پردازد و هیمعنویت صرف و محض در . آواز و موسیقی و هیجانات ناشی از آنها وجود ندارد

در اینجا بد نیست که شهادت یک دانشمند مسیحی را دربارة نماز . آنجا حاکم است . مسلمانان ذکر کنیم

، استاد زبان عربی در دانشگاه )Alfred Guillaume( فسورآلفردگیوموپرن و رئیس بخش خاورمیانه و خاور نزدیک در مدرسۀ السنۀ شرقیۀ آن دانشگاه که لند

براي مقام کشیشی در انگلستان دست گذاري شده است و در دانشگاه آمریکایی نوشته و 1956 که در (Islam) اسالمبیروت هم استاد مدعو بوده است در کتاب

) 68ص ( تجدید چاپ شده است بوسیلۀ انتشارات پلیکان چاپ کرده و سپس چند بار : می نویسدبه طور کلی بسیار شبیه ) که در اصل به معناي سجده گاه است(طرح مسجد «

در سمت راست منبري با . کلیساست، محراب آن جاي محراب کلیسا را گرفته استمسجد باید داراي . چند پله قرار دارد و در مقابل آن محلی براي گذاشتن قرآنهاست

چونکه شستن دست و صورت پیش از نماز واجب . حوضی براي وضو باشدحیاط و من از مالحظات شخصی خود می توانم . است و بسیار مشابه عمل یهودیان است

:گوید را درباره عبادت مسلمانان تایید کنم که می(Lane)اکنون سخنان آقاي لین حالت چهره و نگاه و . شود در نماز جماعت مسلمانان حداکثر وقار و ادب مراعات می

نیز رفتار آنها در مسجد حاکی از عبادت آکنده از شور و اشتیاق نیست بلکه نشانۀ چنین به نظر می آید که آنها کامال در ستایش خالق ... تقواي آرام و فروتنانه اي است

اند، با تواضع و نگاههاي فرو افتاده بر زمین، اما نه تحقیر آمیز یا خود مجذوب شده

مسیحیت و اسالم

348

از آنچه گفته شد، خواننده می تواند ). پایان گفتۀ لین(ظاهر ناخواسته به حقارت خود تدریابد که جز شهادت به اینکه محمد رسول اهللا است هیچ مطلبی در نماز رسمی اسالم نیست که یک مسیحی نتواند با آنها همراهی کند و در نماز آنها شرکت نماید و کسی

یک فرد . کند که چنین کند را می فهمد تمایل پیدا میکه معناي حمد و ستایش آنها که از بازدید کلیساي مقدس ) یعنی آلفرد گیوم(مسیحی چون نویسندة این کتاب

با - در اورشلیم(Church of the Holy Sepulchre)ساخته شده بر مقبرة مسیح د بزرگ به مسج-هاي متخاصم و پر سروصدا و رقابت کنندة با یکدیگر تولیت فرقه

برود که در آنجا آرامش و اخالص حاکم است نمی تواند ) مسجد االقصی(اورشلیم اندوهگین و عبرت زده نشود از اینکه آنچه را که در آن می جسته است در این یکی

. »بیابد کم و بیش اسالماین مطالب را آلفردگیوم مسیحی نوشته است که در کتاب

اعمال اسالم و مسلمانها را در ادیان دیگربخصوص سعی داشته است منابع اعتقادات ودر یهودیت و مسیحیت جستجو کند و لذا از تعصب دینی تهی نبوده است، معذلک

. نۀ نماز گزاران مسجد االقصی دراو چنین بازتابی داشته استیموضع پر ه که به گفتۀ -کلیساي اعظم اورشلیم را مسیحیان می گویند بر جایگاه قبر مسیح

ساخته اند ) بعد از قرن ششم میالدي( در عصر بیزانس -آنان سه روز در آن خفته بودساختمان فعلی آن را بر ) ق. ه544 میالدي برابر 1149در (که بعدا در عهد صلیبیان

این کلسیا را شش گروه از شش کلیساي مختلف . هاي قبلی بنا کردند روي خرابه ها و انی، ارمنی، سریانیهاي مسیحی، قبطی یون،کاتولیکی، ارتودکسی ،التینی(

کند تازه نماز خانۀ جداگانه دارد که هر فرقه سعی می22د و نکن اداره می) حبشی هاري در آنجا اواردان را به نماز خانه هاي خود بکشاند و لذا سروصدا و هیاهوي بسی

نندگان مسیحی شود و البته هدف کشیشها به دست آوردن پولی از بازدیدک شنیده می . است

مسیحی رو به اتمام 2005باري من وقتی این صفحات اخیر را می نوشتم سال علی رغم -بود، که در اخبار تلویزیون شنیدم که در فرانسه عدة زیادي از یهودیان

دست از دین خود -کردند فشار و مزاحمتهاي فراوانی که صهیونیستها بر آنها وارد مییده اند و تصویر جمعی از آنها را نشان داد که در مسجد قرآن شسته به اسالم گرو

من این خبر را به . خواندند و از مزاحمتها و مخالفتهاي صهیونیستها نترسیده بودند می

سالم نماز در ا

349

فال نیک گرفتم و گفتم این است عاقبت به خیري و هدایت به راه راست که خدا ی از خدا طالب هدایت براستی اگر کس. نصیب این یهودیان پاك طینت کرده است

کند و من هم از خدا می خواهم که مرا، خانوادة مرا باشد بیشک خدا به او کمک می . و خوانندگان این کتاب را عاقبت به خیر کند و به راه راست هدایت فرماید

ه است و هم به صورت باري نماز در اسالم هم به صورت واجب تشریع شدمهمترین نمازهاي . دهند را نوافل یومیه تشکیل می نمازهاي مستحب ممستحب که اه

واجب چنانکه گفته شد رواتب یومیه است یعنی نمازهاي روزانه که پنج نوبت باید صبح دو رکعت، مغرب سه رکعت و بقیۀ آنها یعنی ظهر و عصر و عشاء : خوانده شود

وتر که نمازهاي مستحب همه دو رکعتی است بجز نماز . هر کدام چهار رکعت استیک رکعت است و چنانکه گفته شد فرق نماز با دعا در شکل ظاهري آنهاست که

همراه ) و غیرهتمثل رکوع و سجود و قعود و قنو(نماز با اعمال و حرکات خاصی .در مسیحیت چنین نمازي وجود ندارد. است

59

مسیحیت یا پولسیت

هاي پولس اختالف اناجیل و رساله-59-1

شرح حال، اعمال و گفتار مسیح بر حسب اعتقاد مسیحیان در چهار انجیل نوشته را اناجیل همرأي ) یعنی متی، مرقس و لوقا(شده است که سه انجیل نخست

(Synoptic Gospels)مشابه است و گویی از می نامند زیرا که نوشته هاي آنها با هم اغلب محققان غربی امروزه معتقدند که این سه انجیل به . اند یک الگو تبعیت کرده

نوعی با هم ارتباط داشته اند، زیرا که مقدار زیادي از مطالب آنها مشترك است و طرح کلی هر سه در ارائه کنند مشابه یکدیگر است، ارائه میتصویري که از مسیح

. است، محتواي آنها، ترتیب مطالب و حتی عبارات آنها با هم شبیه استمطالب یکی . اند یا از روي هم نوشته اند پس یا هر سه از منابع مشترکی استفاده کرده

و نیز اغلب این محققان می گویند که از این سه انجیل ابتدا انجیل مرقس نوشته تر از هر دو است در نوشتن شده است ومتی و لوقا هر دو از این انجیل که مختصر

از . اند و به همین جهت این دو با مرقس مشترکاتی دارند انجیل خود استفاده کردهطرف دیگر میان انجیل متی و لوقا هم مشترکاتی هست که در انجیل مرقس نیست و لذا محققان مذکور می گویند که این دو بجز انجیل مرقس یک منبع مشترك دیگر

نشان می Qاین منبع مجهول را با عالمت . اند که از آن اقتباس کردههم داشته انداز این منبع . است به معناي منبع و سرچشمهQuelleدهند که حرف اول کلمۀ آلمانی

هیچ اثري موجود نیست و مطالب آن تقریبا منحصر بوده است به تعلیمات مسیح و در این منبع مطلبی ). ان بوده استکه شاید در حقیقت انجیل واقعی هم(هاي او گفته

طبق این نظریه که اکنون بیشتر . دربارة تولد و وفات مسیح و قیام او از قبر نبوده استمحققان غربی بدان معتقدند متی و لوقا دو منبع مشترك داشته اند یکی مرقس و یکی

دو انجیل اما هر کدام از آنها نیز مطالب اختصاصی دارند که در هیچیک از .Qهم

351

مسیحیت و اسالم

352

این مطالب خاص مربوط به انجیل متی . هم گرفته نشده استQدیگر نیست و از منبع پس انجیل متی متشکل . L نشان می دهند و مطالب انحصاري لوقا را با Mرا با عالمت

و Q و L و انجیل مرقس و همچنین انجیل لوقا از ترکیب Q و Mاست از مطالب انشمندان غربی برخالف این نظریه، نظریات دیگري بعضی د. مرقس درست شده است

است که ) Griesbach) 1812-1745اند که مهمترین آن نظریۀ گریز باخ ابراز کردهگوید اول انجیل متی نوشته شده و لوقا از روي آن انجیل خود را نوشته و مرقس می

، 588 ، 536 صصفرهنگ هارپر( با استفادة از آن دو انجیل خود را نوشته است ). 1009 و 846

اما انجیل یوحنا با هر سه انجیل فوق کامال متفاوت است و بیشتر لحن صوفیانه و ه یا در صحرا نیامده در این انجیل موعظۀ برفراز کو. خیغنوصی دارد تا برداشت تاری

است، تمثیلهاي سایر اناجیل در آن نیست، عیسی هیچ جذامی را شفا نمی دهد، نماز بانی در آن نیست و از شام آخر پیش از دستگیري عیسی سخنی نمی گوید و خالصه ر

آنکه از تعلیمات اخالقی و آموزشهاي دینی که در اناجیل همرأي آمده است در این انجیل هیچ ذکري نشده است و برداشتهاي این انجیل بسیار با طرز فکر اناجیل دیگر

ان می گویند که نویسندگان این اناجیل محقق). 496 ص فرهنگ هارپر(فرق دارد اربعه هیچکدام حضرت مسیح را ندیده اند و هویت هیچکدام از این چهار نفر درست مشخص نیست، گرچه سنت مسیحی ممکن است بعضی از آنها را از شاگردان مسیح

میالدي 70محققان می گویند انجیل مرقس مسلما بعد از سال . به شمار آورده باشدبه خرابی معبد اورشلیم اشاره کرده است و ) 2: 13(شته شده است زیرا که در آن نو

لذا . شود نیز دیده می) 6و 5 : 21(و لوقا ) 2: 24(این اشاره در انجیلهاي متی به بعد 70سال : تاریخهایی که براي نوشتن این اناجیل ذکر شده است عبارت است از

، )613همان ص(بعد براي متی به میالدي90ل سا ،)606 صفرهنگ هارپر(مرقس برايو چون کتاب اعمال رسوالن را تقریبا ) 583همان ص ( براي لوقا 85 تا 80بین سالهاي

دانند پس تاریخ آن هم در همین حدود منسوب می) یعنی لوقا(همه به همین نویسنده به این امر اشاره مسلما بعد از انجیل لوقا نوشته شده است، چون در ابتداي آن است و

گویند زودتر از اواخر قرن اول یا اوائل قرن دوم نوشته شده است و انجیل یوحنا را می ).499همان ص (نشده است

مسیحیت یا پولسیت

353

هویت نویسندگان این اناجیل اوالخالصه آنکه بر حسب تحقیقات جدید داقل میالدي نوشته نشده است یعنی ح70 هیچکدام زودتر از سال ثانیاروشن نیست

نویسندگان آنهاثالثا سال بعد از سالی که می گویند عیسی به دار آویخته شد 40 این اناجیل بین خود اختالفات زیادي رابعااند مطالب را از راویان شفاهی نقل کرده

مثال در انجیل یوحنا مدت رسالت عیسی سه سال است و در اناجیل همرأي . دارندون همین محققان معتقدند که نامه هاي پولس در و چ) 355همان ص (یک سال

اند لذا می گویند که پولس زودتر از هاي پنجاه و شصت بعد از میالد نوشته شده دهه ). 759 و 112ص صهمان (هاي خود را نوشته است اناجیل اربعه رساله

هاي با این همه شگفت آور است که تئولوژي و بینش اناجیل بکلی با رسالهعیسی در اناجیل احکامی را بیان کرده و تأکید نموده است که هر . فرق داردپولس

و21 و 15: 14یوحنا (دارد باید احکام او را مراعات کند کس او را دوست می15 : 14 .(

عیسی تأکید کرده است که تورات و احکام آن لغو نشده و تا ابد به قوت خود اما پولس ). 17: 16 و لوقا 24 و 18 و 17: 5متی (باقی است حتی گذراندن قربانی

) 14: 2(تقریبا تمام آن احکام را باطل اعالم کرد، چنانکه در رسالۀ خود به کولسیان و آن دستخطی را که ضد ما و مشتمل . مسیح همۀ خطایاي شما را آمرزید«: می نویسد

ب خود میخ زده از میان بر فرائض و به خالف ما بود محو ساخت و آن را به صلینک اعمال رسوالن (و بنابراین ختنه را نه تنها الزم ندانست بلکه تحریم کرد . »برداشت

، 11: 2، به کولسیان 29 و28 : 2، رسالۀ پولس به رومیان 24 و به ویژه بند 15باب و مراعات اعیاد یهود) 15: 6 و به غالطیان 19 و18 : 7رسالۀ اول پولس به قرنتیان

او صلیب را حائز ) 16: 2کولسیان (هالل ماه و رعایت سبت را نیز محکوم کرد گفت که و می) 2: 2رسالۀ اول به قرنتیان (مهمترین نکته در عقاید خود اعالم کرد

شود شود یعنی هرکه تعمید یابد با مسیح یکی می تعمید موجب اتحاد با مسیح می و21: 5رسالۀ به رومیان (دانست ا بردة گناه میاو مردم ر). 28 و 27: 3غالطیان (شریعت باعث نجات ). 23: 6 و 21 تا 12: 5همان (که موجب مرگ است ) 6: 6

). 17: 10 و25 و 22: 3رومیان (تنها ایمان باعث نجات است ). 21: 3غالطیان (نیست ) 7همان باب (ریعت ، ش)6همان باب (، گناه )5رومیان باب (شخص با ایمان از خشم

آزاد است و تمام شریعت منحصر است به دوستی و محبت ) 8همان باب (و مرگ

مسیحیت و اسالم

354

به نظر او اصل عبادات شرکت در عشاي ربانی ) 14: 5 و غالطیان 9: 13رومیان ( و رومیان27 تا 12: 12اول قرنتیان (است که حضور عیسی و آمدن او را دربردارد

این سؤال پیش می آید که اگر شریعت یعنی تورات به دست در اینجا). 5 و 4: 12پولس باطل و منسوخ شده و دیگر براي مسیحیان معتبر نیست، چرا مسیحیان تورات و

می شمارند و در جزو کتب مقدسۀ خود می آورند و سایر کتب عهد عتیق را مقدس کنند؟ آیا این کار با اعتقادات آنها در تضاد نیست؟ چاپ میدین ترتیب پولس دینی جدید آورد که نه تنها با دین عیسی به نحوي که در ب

اناجیل اربعه شرح داده شده است مغایر است بلکه با دین آن عیسایی که اسالم معرفی ادیان در کتاب (Charles S. Braden)چارلز بریدن . کند نیز تباین کلی دارد می

بدل کرد ) یا پولس(را از شائول به پائول پولس نام خود «: می نویسد) 189ص (جهانغ مسیحیت شد بسیاري از محققان ادعا . و در سالهاي بعد بزرگترین میسیونر و مبل

کنند که مسیحیت به دست پولس بسیار تغییر کرد و انجیل ساده و عاري از اصول می به قدري و داراي اخالقیات عالی عیسی مسیح به دست او) دکترین(اعتقادي پیچیده

آنها می گویند که بنیاد گذار مسیحیت پولس . تغییر یافت که بدل به دینی جدید شداین نظر خواه مطابق با واقعیات باشد و خواه نباشد این نکته را . بود نه عیسی مسیح

».کند که او در شکل گیري مسیحیت سهم عظیمی داشته است تایید می به دقت بررسی کنیم می بینیم که آنچه آري اگر نوآوریها و بدعتهاي پولس را

شود در حقیقت آئینی است که پولس ابداع کرده امروز به نام مسیحیت خوانده میاست و نه مسیح و لذا شاید بهتر باشد که به جاي مسیحیت نام این دین را پولسیت یا

Christianityبولسیت که معرب آن است بگذاریم و مثال به انگلیسی هم به جاي گرچه هم مسیحیت انجیل و هم پولسیت نامه ها و رسائل پولس .Paulianityبگوییم

گوید از زمین تا آسمان فرق دارد و با آنچه اسالم دربارة حضرت عیسی و انجیل می بی شک در همۀ آنها مقداري از اماهر دو در حقیقت انحراف و تحریف حق است

. حقیقت موجود استم شارع و قانونگذار دین فقط خداست که به وسیلۀ پیامبران بزرگ از نظر اسال

کند و بعد از آنها هیچکس حق اعالم می) ص(خود چون موسی و عیسی ومحمد حواریون عیسی هم چنین . ندارد شرایع و قوانینی را که آنها آورده اند لغو و نسخ کند

مسیحیت یا پولسیت

355

ا پولس که از حوارینداشته اند و نکرده اند ام ون دوازده گانه هم نبود تمام اساس حقی . دین عیسوي را زیر و رو کرد و تغییر داد

پولس و نسخ اناجیل-59-2

اما پولس که بود؟ در کتاب اعمال رسوالن که مؤلف انجیل لوقا در دنبالۀ انجیل خود آن را نوشته است حوادث سی سالۀ اول جامعۀ مسیحیان و اعمال و رفتار

12 تا 3بابهاي . مسیح بعد از صلیب عیسی را شرح داده است) واریونیعنی ح(رسوالن راجع به گسترش انجیل میان مردم یهودیه و سامره است و بقیۀ ابواب آن داستان

تعدادي نامه هم پولس به کلیساها . زندگی پولس و مسافرتهاي طوالنی سه گانۀ اوستاز آنچه در اعمال . نوشته استکه در یونان و روم بودند) هاي مسیحی یعنی جامعه(

گردد که پولس رسوالن و در نامه هاي خود پولس ذکر شده است چنین معلوم میبتدا دشمن خونی مسیحیان بود، او یک یهودي از اهالی طرسوس بود که در دین خود ا

دانست و در بسیار متعصب بود و به همین جهت مسیحیان را خارج از دین و کافر میتعقیب و آزار آنها از هیچ کاري کوتاهی نمی کرد و ظاهرا خون بعضی از آنها را به

ناگهان زمانی که در راه دمشق براي ). 10 : 26و 4: 22اعمال رسوالن (گردن داشت رفت نوري از آسمان او را فراگرفت و از میان آن نور هاتفی ندا تعقیب مسیحیان می

؟ شائول که بعدا اسم خود را تغییر داد و »اي شائول چرا به من جفا می کنی«کرد که ستم، اکنون برو خود را پولس نامید، پرسید تو کیستی و آن هاتف گفت من عیسی ه

همسفران او هم این صدا را شنیدند ولی . به شهر تا در آنجا به تو بگویند چه باید بکنی 12: 26 به بعد و باب 3: 22باب نهم و باب اعمال رسوالن،(صاحب صدا را ندیدند

پولس از این ساعت به بعد روش خود را تغییر داد و به جاي تعقیب و آزار ). به بعدخود را متدین به دین مسیح قلمداد کرد و در میان مسیحیان نفوذ کرد و مسیحیان

را به دست گرفت و شروع کرد به ) یعنی جامعۀ مسیحیان اولیه(بزودي رهبري کلسیا تغییر شرایع عیسی و پایه ریزي دینی با اصول اعتقادي پیچیده و مبتنی بر صلیب و

.نجات از گناهاي متعددي که در دست مردم بود همه کنار او ظاهرا سبب شد که انجیله

: نک( نوشته بودند رواج یابد- مثل لوقا-گذاشته شود و انجیلهایی که هواداران او

مسیحیت و اسالم

356

و خالصه همتی عظیم کرد و سفرهاي ) 9 و 8 ، 6 : 1 و غالطیان 4 : 11 قرنتیان 2ن سه بار در اعمال رسوال. سخت بسیار کرد تا آئینی مطابق میل خود به وجود آورد

سرگذشت پولس تکرار شده است ولی با هم اندك اختالفی دارند مثال در یک جا گوید صدا گوید همراهان من سخن هاتف را نشنیدند و در جاي دیگر می می) 9: 22(

. که این اختالف اعتبار این روایت ها را خدشه دار می کند)7: 9(را شنیدند ئن نیستم که پولس فهمید که از تعقیب و آزار من تصور می کنم ولی البته مطم

از مسیحیان به جایی نخواهد رسید، لذا او فکر کرد براي نجات دین موسی و یهودیت بهتر است دین عیسی را از یهودیان دور کند و میان بت پرستان تغییرات آیین عیسی

اعمال : نک(د رایج سازد آن هم به صورتی که دیگر مشابهتی با دین یهود نداشته باشاگر این تئوري درست باشد او واقعا موفق شد و دینی جدید آورد ). 18: 22رسوالن

. که همان پولسیت است ولی به نام مسیحیت معروف استعیسی خود چنانکه گفته شد تصریح و تایید کرد که نیامده است تا تورات را

ه او اصالحاتی در شریعت موسی کرد البت). 17: 16 و لوقا 18 و 17: 5متی . (نسخ کندمثل . یعنی بعضی شرایع سخت و ناهنجار را که دیگر با زمانه سازگار نبود تغییر داد

سبک کردن احکام سبت، سختگیري در امر طالق و غیره که بیشتر جنبۀ اخالقی و اما ظاهرا احکام دیگر تورات را به قوت ). 50: 3آل عمران : نک(روحانی داشت

باقی گذاشت بنابراین احکام زیر نسخ نشده و باقی بود ولی پولس همه را به خود و رسالۀ به عبرانیان 14 : 2رسالۀ به کولسیان : (صلیب عیسی میخ زد و باطل کرد

):25 : 20کتاب حزقیال نبی : و نیز قس19 تا 16 : 7و خود ) 8: 7 و اعمال رسوالن 3: 12، الویان 14 تا 9: 17پیدایش (ختنه .1

رومیان (اما پولس این حکم را لغو کرد ) 21: 2لوقا (عیسی هم ختنه شده بود ) 6تا 2 : 5 و غالطیان 11: 4

الویان (احکام حالل و حرام در خوردنیها و تعیین گوشتهاي حالل و حرام .2و بخصوص حرمت گوشت خوك ) 21تا 3 : 14 و تثنیه 30 تا 4: 11

که تصریح ) 17 و 3: 66 و 4: 65 و اشعیاي نبی 8: 14تثنیه و 7: 11الویان (در اسالم هم . شود شده که حتی لمس کردن خوك هم باعث نجس شدن می

احکام خوردنیها بسیار مشابه تورات است و بخصوص گوشت خوك حرام و حتی نجس است و علوم امروزي هم ثابت کرده است که در گوشت خوك

مسیحیت یا پولسیت

357

و هشت نوع ) Trichineفرانسه (ت مثل کرم تریشین پارازیتهاي بسیاري هسپارازیت دیگر که براي سالمتی انسان خطرناك است و عالوه بر آن خوك از نظر معنویت هم نجس است و خوردن گوشت آن باعث بی غیرتی و رواج

پولس همه چیز را پاك اعالم کرد و لذا دیگر هیچ چیز . شود بی عفتی می و رسالۀ اول به قرنتیان20و 14 : 14 به رومیان رسالۀ پولس(نجس نیست

و در اعمال رسوالن هم که یکی از پیروان پولس نوشته است این طاهر ) 8 : 8و تایید کرده ) 15 تا 9: 10(شدن نجاست را به پطرس منسوب کرده است

مسیحیان براي . که همه چیز پاك و حالل است و دیگر هیچ چیز حرام نیستکنند یافتن همۀ چیزها به دست مسیح به سخن عیسی هم استناد میطهارت

. آمده است) 20 تا 14: 7(و انجیل مرقس ) 20 تا 10: 15(که در انجیل متی کند بلکه آنچه از جس نمیچه به دهان فرو می رود انسان را نگوید آن که می

ح ظاهرا اما این گفتۀ مسی: دهان بیرون می آید انسان را نجس می سازدصراحت ندارد در اینکه اشیاء نجس پاك شده است بلکه ظاهرا منظور عیسی مقایسۀ میان نجاسات ظاهري است با نجاسات باطنی که از قلب بیمار و روح

، مائده7: 3 آل عمران ، 10: 2بقره : نک(پریشان سرچشمه می گیرد خواسته است بگوید که آنچه از یعنی می) و غیره49: 8، انفال 52و 41: 5

شود مثل خیاالت بد، زنا، قتل قلبهایی مریض و به فسق و کفر آلوده صادر میو دزدي و طمع و مکر و شهوت پرستی و چشم بد و کفر و فسق و غرور و جهالت به مراتب نجس تر و آلوده تر از نجاسات ظاهري مثل مدفوع انسان

شود شود و پس ازچندي استحاله می ته میاست زیرا که مدفوع به مزبله ریخشود اما نتایج اعمال بد قلبی تا ابد گردد و پاك می و تبدیل به خاك میاندازد و البته معناي این سخن این نیست که مدفوع انسان را به هالکت می

. پاك است یا سایر نجاسات همه پاك شده است) نابت، نفاس و مس میتمثل ج(احکام طهارت از نجاستهاي عارضی باطنی .3

شود و در تورات روشهاي پاك می(ablution)که در اسالم همه با غسل در (سخت و غیر عملی براي طهارت و پاك شدن از آنها تشریع شده است

الویان : ، در مورد نجاست منی نک6 تا 1: 12سفر الویان : مورد نفاس نک، در 23 تا 19: 15ویان ال: ، در مورد احکام حیض و استحاضه نک16: 15

مسیحیت و اسالم

358

شود نک مورد حرمت جماع با زن حایض که مستوجب مجازات قتل می، در مورد 13 تا 11: 19سفر اعداد : ، در مورد مس میت نک18: 20الویان

اسالم ). 15 تا1: 15الویان : نجاست زخمهایی که از آن خون می آید نک تري تبدیل کرده است که با این احکام سخت را به احکام معقولتر و ساده

این احکام را عیسی نسخ نکرده . شود غسل و شست و شوي با آب حل مینک به (بود ولی پولس همه را به میخ صلیب عیسی کوبید و باطل کرد

خصوص رسالۀ به عبرانیان که منسوب به پولس است ولی ظاهرا از نویسندة که این بند 2: 10 و 26 و 10: 9 و 13: 8 و 28 و 19 تا 12: 7مجهولی است

گوید با ایمان به مسیح یک بار براي همیشه پاك شدند و دیگر حس آخر میحسینعلی بهاء اهللا پیشواي ). 14 : 14سالۀ پولس به رومیان ر و نیز گناه ندارند

انغمست االشیاء فی بحر قد: گفته است )22ص(دسبهائیان هم در کتاب اقاء در دریاي طهارت فرو برده شده است و دیگر چیزي یعنی همۀ اشیالطهاره

. س نیست و البته این فکر را از مسیحیان گرفته استجنملغی شدن نجاست اشیاء بخصوص شامل سگ و خوك شده است که از .4

نظر اسالم و نیز از نظر یهود نجس ترین حیوانات هستند و حتی لمس آنها ذکر شد و نجاست سگ نجاست خوك در باال. شود باعث نجس شدن می

سگ مورد نفرت شدید یهود . آمده است) 27 و 26: 11(هم در سفر الویان در رسالۀ ). 480صقاموس کتاب مقدس و 22 ص فرهنگ هارپر(بوده است

، در رسالۀ دوم پطرس )2: 3(پولس به فیلیپیان آمده که از سگ احتراز کنید اند و در مکاشفۀ هم ذکر شدهسگ و خوك از نظر خباثت در کنار) 22: 2(

یوحنا سگ و جادوگر و زانیان و قاتل و بت پرست در ردیف هم آمده اند و حضرت عیسی هم بنا به نوشتۀ انجیل متی سگ و خوك را به ). 15: 22(

و در کتاب مقدس به ) 26: 15 و 6: 7(عنوان حیوان پلید تلقی فرموده است مثال در سفر (کثیف و نجسی تلقی شده است طور کلی سگ به عنوان حیوان

اما به لطف پولس رسول اکنون سگ در جامعۀ ). و غیره18: 23تثنیه مسیحی غرب به قدري عزیز است که آن را حتی بر پدر و مادر و برادر و

با سگ غذا می خورند، . خواهر و گاهی بر زن و فرزند هم ترجیح می دهندزبان در دهان یکدیگر . یگر را می لیسندبا هم می خوابند، صورت یکد

مسیحیت یا پولسیت

359

مردها و حتی بچه ها هر کدام سگی در بغل دارند یا در زنها و کنند و میتمام خیابانهاي مغرب زمین از فضلۀ سگان پر و آلوده . کنار خود می برند

و گوشت خوك را ،کند چخ بگوید نمی به سگ آنها کسی جرأت. است . کنند وست دارند و مصرف میهم آنها از هر گوشتی بیشتر د

اند هم ظاهرا چون از نجاسات اجتناب باري مسیحیان از نظر یهود نجس: نک(کنند و خود را تطهیر نمی نمایند و هم باطنا چون مشرکند و بت پرست نمی

ولی مسلمانها که هم طهارت ظاهري دارند و هم طهارت ). 28 : 10اعمال رسوالن این هم دلیلی است بر خبث طینت .مسیحیان محبوب آنهاباطنی مغضوب یهودند و

. که حتی شریعت خود را قبول ندارند،یهوداگر پاپ و اسقفها و کشیشها به دین خود پاي بند بودند باید طبق دستور انجیل

زندگی ساده اي براي خود انتخاب می کردند و از پوشیدن ) 12 تا 5 : 23متی (بر (و پدر روحانی و عالیجناب و صدر نشینی ) یعنی پدر (لباسهاي فاخر و عناوین پاپ

اي «: می فرماید) 68 : 5ده ئما(در قرآن . اجتناب می نمودند) تخت زرین تکیه زدنشما بر هیچ دین و آیینی نیستید مگر ) یعنی یهود و نصارا(پیامبر بگو اي اهل کتاب

. » نازل شده است به پا داریداینکه تورات و انجیل و آنچه را که از جانب خدا بر شماپس مسیحیان و به ویژه روحانیون آنها که انجیل و احکام تورات را رعایت نمی کنند

.هیچ دینی ندارند

60

خدا در قرآن و کتاب مقدس

خدا چیست؟-60-1

از نظر مسلمانان خدا موجودي است وراي تمام موجودات دیگر که بشر شناسد و شبیه به هیچ موجودي نیست، چه موجودات آسمانی و چه موجودات می

زمینی، که مهمترین و برجسته ترین آنها انسان است که بشر تاکنون موجودي از او . در عالم نشناخته است و شاید هم در هیچ کجاي عالم موجودي از او برتر نباشدبرتر

زیرا که [و هر آینه ما فرزندان آدم را گرامی داشتیم «البته در قرآن فرموده است ] بر مرکبها و کشتی ها[و آنان را در بر و بحر ] خالفت خدا به آنان داده شده است

به آنان روزي دادیم و آنان را بر ] وردنیهاي پاکیزهاز خ[حمل کردیم و از پاکیزه ها ). 70: 17اسراء (بسیاري از کسانی که آفریدیم برتري دادیم

شود که برخی از مخلوقات خدا بر انسان به طور از این آیه چنین فهمیده میاین برخی از مفسران . برتري دارند- نه پیامبران و بزرگان-کلی یا بر افراد عادي انسان

مخلوقات برتر را فرشتگان دانسته اند که از عموم مردم فاضلترند مگر از انبیاء الهی و شاید هم درجایی از این عالم کبیر موجوداتی باشند . پیروان صدیق و پرهیزگار آنان

که از جهت زندگی ظاهري برتر از انسان باشند که ما از آنها خبر نداریم، زیرا که این تري در خوراك و معاش و امور زندگی معمولی است که بشر از همۀ برتري ظاهرا بر

باري منظور این است که خدا . موجودات روي زمین از این نظر وضعش بهتر استحتی به انسان که برترین موجود شناخته شدة عالم است هم شباهت ندارد و اینکه در

و 26: 1سفر پیدایش (د تورات نوشته است خدا انسان را شبیه به خود ساخت و آفریاز اوهام یهود است که خدا را به صورت انسان مشابه می دانستند و در ) 6 : 9 و 27

توصیف و (anthropomorphic)تورات معموال خدا با حاالت و صورتهایی انسانی ).16فصل : نک(داند شود و اسالم چنین تصویري را باطل می ارائه می

361

مسیحیت و اسالم

362

) 11: 42شوري (»کمثله شیئ و هوالسمیع البصیرلیس «در قرآن می فرماید مفسران و نحویان غالبا در . یعنی هیچ چیز مانند همچو اویی نیست و او شنوا و بیناست

دانند و می گویند کاف یعنی مثل و مانند و زائد می» کمثله«اینجا کاف را در کلمۀ در » نیز هم«مانند . د استکلمۀ مثل هم یعنی مانند پس یکی از آنها زائد و براي تأکی

: این شعر حافظ

دل فداي او شد و جان نیز هم دردم از یار است و درمان نیز هم

نیز و هم هر دو به یک معناست و در این غزل براي تأکید آمده ۀکه دو کلممی اما گمان می رود که کاف در اینجا زائد نیست بلکه براي رساندن معناي مه. است

به عبارت . یعنی چون اویی شبیه ندارد و موجودي چون او مانند ندارد. آمده استدیگر خدا با همۀ موجودات فرق دارد و لذا چنین موجودي که با همۀ موجودات

همۀ موجودات دیگر شبیه دارند اما . دیگر متفاوت است نمی تواند شبیهی داشته باشداي چیست؟ می گویند میوه(feijoa)» فی جوا«سد مثال اگر کسی بپر. خدا شبیه ندارد

است مانند کیوي، یا اگر بپرسند سمندر چه جانوري است خواهند گفت حیوانی است گاهی چیزي در تئوري قابل تشبیه یا مانند سازي هست اما در . شبیه بزمجه یا سوسمار

ر ادبیات عمل مانندي ندارد مثال گلستان سعدي کتابی است منحصر به فرد که دتوان براي آن نظیري تصور کرد و شاید روزي کسی مانند فارسی نظیري ندارد، اما می

اجغ وجغ دیده است که در یآن را بتواند تألیف کند یا مثال کسی در پاریس لباس . گوید مثل آن وجود ندارد ایران نظیر آن را ندیده است و لذا می

ده است که چون یزیدیان از امام روایت ش) 325 ص44ج (بحاراالنواردر که [ یعنی کسی چون منثله ممثلی الیبایعحسین خواستند که با یزید بیعت کند فرمود

] که مظهر شقاوت و ظلم و بطالن است[با چون اویی ] مظهر تقوا و عدالت و حق استآري چون حسین باز هم هست یعنی امامان دیگر مثل حضرت . بیعت نخواهد کرد

و سایر امامان و مثل یزید باز هم هست، مثل معاویه و عبدالملک بن مروان و علینباید با هر ) ع(حجاج بن یوسف و تمام ستمگران تاریخ پس هر که مثل حسین است

. که مثل یزید است بیعت کنداما خدا نه تنها شبیه به هیچ موجود واقعی در این جهان بزرگ نیست، بلکه در

توان براي آن شبیهی در نظر گرفت یا امید آن را داشت که مانند آن تئوري هم نمی

خدا در قرآن و کتاب مقدس

363

در قرآن براي هیچ مورد دیگري به کار نرفته » کمثله«جالب است که تعبیر . پیدا شود» کمثله«است، حتی در مورد قرآن که بیشک مثل و مانندي ندارد خدا نفرموده است

د نه شبیه مثل آن را، زیرا که آوردن بلکه گفته است اگر می توانید مثل آن را بیاوریمثل قرآن در تئوري محال نیست و مثال ممکن است خدا خودش اگر بخواهد کتاب دیگري مثل آن بفرستد، گرچه چنین کاري را نخواهد کرد، چونکه دورة وحی با

. آمدن حضرت رسول به پایان رسیده است چون اویی هیچ چیز نیست یعنی مانندکمثله شیئ لیس استباري اینکه فرموده

توان چنین تفسیر کرد که نه آنکه مثل او هیچ چیز نیست، چون عبارت دومی را میو . ممکن است در تئوري چیزي مثل خدا در عالم باشد، اما اکنون چنین چیزي نیست

خدا در این آیه می فرماید موجودي چون خدا هیچ شبیهی در عالم ندارد و نمی تواند زیرا که او به هیچ چیز شبیه نیست یعنی خودش هیچ چیز را مثل خودش .داشته باشد

پس هیچکس . نیافریده است تا ما بتوانیم مثال بزنیم و بگوییم خدا مثل فالن چیز استداند که خدا چیست و هر چه در این زمینه گفته شود باطل است و در روایتی نمی

به عنوان خدا ) توهم و تخیل خودیعنی در(آمده است که هر چه را به وهمهاي خود پس دامنۀ خیال . تشخیص دهید او هم مخلوق شماست و مثل شماست و مردود است

در . خدا چیزي دریابد) ماهیت(و وهم نیز کارساز نیست و نمی تواند از چیستی تورات در سفر خروج بعد از شرح ماجراي ابتداي بعثت حضرت موسی که در بیابان

درختی دید و چون نزدیک شد خدا از میان آن با وي سخن گفت شعلۀ آتشی درموسی از خدا ) و بعد از آن16: 79 و بعد از آن و نازعات 12: 20قرآن، طه : قس(

می پرسد که چون من نزد بنی اسرائیل بروم و از من بپرسند که نام خداي پدران ما که سی گفت به بنی اسرائیل بگو ترا فرستاده است چیست بدیشان چه بگویم؟ خدا به مو

). 14: 3خروج (نزد شما فرستاد » اهیه اشراهیه«مرا اسم موصول (ašer)یعنی هستم و اشر » اهیه«این عبارت به زبان عبري است

هستم آنکه «و جمعا این عبارت یعنی » آنکه«یا » که«است مثل الذي در عربی یعنی مرا »هستم من که هستم«سی گفته است بگو یعنی خدا به مو. یا منم آنکه منم» هستم

گرفته شده است که در قرن (E)این قسمت از تورات از منبع الوهیمی . فرستاده استدر ). طبق نظر محققان مسیحی و یهودي امروزي(هشتم قبل از میالد نوشته شده است

توان گوید می این عبارت را مبهم دانسته و می) 685ص (فرهنگ کتاب مقدس هارپر

مسیحیت و اسالم

364

I will be who [what] I will be معنا کرد یا I am who [what] I amآن را ترجمه کرد و در ترجمۀ شاه جیمز که ترجمۀ فصیح و سنتی انگلیسی است آن را

I am what I am ه«اند و در ترجمۀ عربی آن را ترجمه کردهیه ه الذي ا یه »ا معذلک به نظر من تعبیر جالبی است که. ترجمه نکرده انداند یعنی در واقع نوشته

می تواند اشاره اي به حقیقت بکند یعنی خدا همان است که هست و دیگر بیش از آن این عبارت را یهود اسم . چیزي نمی دانیم و همین اسم براي شناختن او کافی است

و از جادوگران یهودي به دانند و در طلسمات و تعاویذ به کار می برند اعظم الهی میدعانویسها و رمالهاي مسلمان هم به ارث رسیده است، چنانکه در طلسمات و تعویذات

بسیار دیده ) که صورت مغلوط آن است (اهیا شراهیا عبارت ،و دعاهاي افسون مانند ). و کتابهاي رمل و جفر و غیره مجمع الدعوات وجامع الدعواتمثال در (شود می

ما اتخذ اهللا من ولد و ماکان معه من : می فرماید) 91: 23(ورة مؤمنون در س، یعنی خدا از نوع فرزند براي خود چیزي نگرفته است و از نوع خدا هیچ چیزي با اله

دانند ولی به نظر من زائد نیست را زائد می» من«در اینجا هم نحویان حرف . او نیستنکه از نوع خدایان هیچ کس در پیش خدا و بلکه وجود این حرف تأکیدي است بر ای

همراه خدا نیست یعنی نه تنها خدائی همراه او نیست بلکه از جنس خدا هم هیچ چیز پیش از » من«همین طور است . نیست پس مثل و مانندي ندارد که نزد او باشد یا نباشد

ره نشان ولد که نفی هر نوع فرزندي را اعم از ظاهري، باطنی، فرضی، حقیقی و غی ). 95: 17 و اسراء 73: 5مائده : نیز نک (دهد می

): ابتداي دیباچهگلستان سعدي(باري سعدي می فرماید

و وهم اي برتر از خیال و قیاس وگمان مجلس تمام گشت و به آخررسیدعمر

ایم اندو شنیدیم وخوانده گفته وز هر چه ایم ما همچنان در اول وصف تو مانده

: استهضرت رسول نقل شده است که فرمودو از ح

ن صفتکلواصفونعجز ا ق عح رفناكما ع ک عرفت م

و ما ترا چنانکه باید نشناختیم ماندند یعنی ستایشگران ازستایش تو ناتوان

خدا در قرآن و کتاب مقدس

365

: گوید میبوستانو نیز سعدي در ابتداي

جهان متفق بر الهیتش رغ وهمنه بر اوج ذاتش پرد م

در این ورطه کشتی فرو شد هزار ادراك در کنه ذاتش رسد نه

توان در بالغت به سحبان رسید

فرومانده از کنه ماهیتش نه بر ذیل و صفش رسد دست فهم که پیدا نشد تخته اي بر کنار نه فکرت به غور صفاتش رسد نه در کنه بیچون سبحان رسید

گان اسالم و پیشوایان دین را خوب فهمیده خدایش رحمت کناد که سخن بزر

: فردوسی هم می فرماید. و خوب به شعر درآورده است

اي هر چه هستی تویی ندانم چه خداوند باال و پستی تویی ) 254: 4شاهنامه چاپ مسکو (

ناکارآمدي فلسفه و حکمت-60-2

اند بیان کردهاین نکتۀ ساده را که شیخ سعدي و فردوسی به خوبی دریافته و دانند متوجه کسانی که خود را حکیم و فیلسوف و متکلم و عارف و صوفی می

اند و حدسهایی زده و اند و بی جهت دربارة ذات خدا خوض و غور کرده نشدهخدا و چیستی ما از خوض در کنه ذات هچ دیآ ر نمیظن صحیح به اند که کرده تعبیراتی

ه در احادیث ذکر شده است و در قرآن هم خوض و ماهیت او منع ونهی شده ایم ک، 83: 43، زخرف 91: 6انعام (در مسائل دین از این قبیل به شدت محکوم شده است

داند و نخواهد دانست که خدا خالصه آنکه هیچکس نمی). و غیره42: 70معارج نیم، چیست و ما فقط می دانیم که او هست و حتی دربارة صفات او هم چیزي نمی دا

زیرا وقتی که خود او را از نظر کنه و ذات نمی شناسیم چگونه می توانیم صفات او را می دانیم که زنده، عالم، قادر و ازلی و ابدي است و اینها را از قرآن می . بشناسیم

داند و چگونه دانیم وگرنه ما خود در این باره علمی نداشتیم اما اینکه او چگونه میکه این صفت عین ذات اوست کالمیناست، هیچ نمی دانیم و بحثهاي زنده است و توا

مشکلی را حل نمی کند و ما باز بر سر جاي )397ص: نک (یا زائد بر ذات اوست

مسیحیت و اسالم

366

خود باقی می مانیم و تمام بحثهاي کالمی که متکلمان اشعري، معتزله و ماتریدي و است و اگر ما بخواهیم چیزي اند بی فایده بوده اسماعیلی و غیره در این زمینه کرده

بفهمیم که آنها با منبع وحی در تماس ) ع(و امامان ) ص(بفهمیم باید از سخنان پیامبر ). نک به اصول کافی جلد اول(بوده اند و اطالعات دست اول داشته اند

من براي نوشتن این قسمت به دهها کتاب مراجعه کردم و از جمله به کتاب - که رحمت بر او باد-ا عبدالرزاق الهیجی و دیدم این بندة خدا تألیف ملگوهر مراد

با زبان بسیار دشوار پیچیدة فلسفی چیزهایی را بیان کرده است که گمان نکنم خودش بحثهایی چون . هم فهمیده باشد و دیگران هم از خواندن آن چیزي نخواهند فهمید

و خواص ممکن و امثال حدوث و قدم ذاتی و زمانی و ذکر خواص واجب الوجود کند بدون اینکه ذهن او آنها طالب علم را در پیچ و خم اصطالحات فلسفی گم می

اجتناب کنیم و مباحث دشوار ما ترجیح می دهیم که از این مباحث . بواقع روشن شودو ائمه گفته اند بفهمیم و بفهمانیم و پایۀ فکر ما قرآن است ) ص(را همانطورکه پیامبر

ر این کتاب من سعی کردم پا از دائرة قرآن بیرون ننهم و گفته هاي دیگران را و لذا د جاي آنکه مباحث خود را منحصر به قرآن و روایات بهعلم کالم هم. با آن بسنجم

هاي فلسفۀ افالطون و ارسطو و نوافالطونی گم کرده کند خود را در کوچه پس کوچه و فلسفۀ غرب که در این دو سه قرن بر خالف حکمت-است و فلسفۀ اسالمی هم

در حقیقت -اخیر راه خود را از راه کلیسا جدا کرده و مستقال راه پیموده استصورتی از علم کالم است که با اصطالحات فلسفی یونانی در آمیخته است و نمونۀ

خواجه نصیرالدین طوسی است که در تجرید العقایدبارز خلط کالم و حکمت کتاب ورة کامل علم کالم طبق عقاید شیعۀ اثنی عشري به موجزترین و زیباترین آن یک د

اما این کتاب در . وجه در حجمی برابر چند صفحه از یک کتاب معمولی آمده استسه چهار باب اول آن تقریبا یک دوره از فلسفۀ اسالمی است که تلخیص شده است و

که معروفترین آنها یکی شرح علامۀ بر این کتاب دهها شرح و حاشیه نوشته شده است حلی است و دیگري شرح عالمۀ قوشجی که طبق اعتقادات اهل سنت آن را شرح

به نظر . را از لحاظ ایجاز به اعجاز تشبیه کرده استتجرید العقایدکرده است و کتاب اینجانب اگر خواجه نصیر مطالب فلسفی را با آیات قرآن و احادیث نبوي تأیید

که طالب در مدارس حوزوي شرح باب حادي عشرکتاب . د نفع آن عامتر بودکر میاز طرف . خواجه نوشته شده استتجرید العقایدمی خواندند ظاهرا بر اساس همین

خدا در قرآن و کتاب مقدس

367

دیگر شیخ محیی الدین بن العربی هم عرفان را با حکمت و فلسفه در آمیخته و آن را ا براي مردم عادي آسان نیست و فهم این کتابه. از سادگی قبلی خارج کرده است

و الیغنی حاوي مطالبی است که اگر با ترازوي قرآن سنجیده شود پذیرفته نمی گردد . یعنی ما را از حق به هیچوجه بی نیاز نمی کند) 28: 53نجم (من الحق شیئا

الهوت و و عوالم مثال حضرات خمس که در آثار ابن العربی آمده است . ناسوت و غیره در قرآن و حتی در احادیث صحیح مبنائی نداردجبروت و ملکوت و

بعضی مسائل به صراحت در قرآن آمده است ولی در فلسفه و کالم و عرفان فلسفی مثال در قرآن صراحت دارد که خدا همه . ی دربارة آنها مطرح شده استعقیمبحثهاي

ن هر کس آگاه است حتی داند و عالم به غیب و شهادت است و از سر درو چیز را میداند و به عبارت دیگر خدا آورند خدا می آنچه مالئکه در دل دارند و به زبان نمی

اما فالسفه و متکلمین بحثهاي فراوان ،)59 : 6انعام : قس (عالم به جزئیات امور استشک نیست که این . داند دارند که آیا خدا عالم به جزئیات است یا فقط کلیات را می

کس احاطه به علم خدا ندارد و از چگونگی آن حثها به جایی نمی رسد زیرا که هیچباگر خدا خود به ما خبري از خویش بدهد باید قبول کنیم وگرنه بیهوده . مطلع نیست

در قرآن در سورة بقره در. و گمان را در امور مربوط به خدا نباید به کار برد حدسیعنی (خدا به آنچه در پیش روي ایشان است «: می فرماید)255: 2 (الكرسي يةآ

داناست و آنان به هیچ چیز از ) یعنی گذشته(و به آنچه در پشت سر ایشان است ) آیندهیعنی حتی این مقدار علمی که . »علم او احاطه نمی یابند مگر به آنچه او خود بخواهد

در جاي دیگر . داند بشر میبشر در امور این جهان دارد نیز به خواست خداست کهیعنی تمام ). 85: 17اسراء (» به شما از علم داده نشده است جز اندکی«: می فرماید

داند اندکی است از بسیار که خدا از لطف خود به او مرحمت کرده آنچه بشر میدانند یا علمی بسیار کمتر است وگرنه هیچ نمی دانست، چنانکه جانوران غالبا هیچ نمی

. ز انسان دارنداچه از نوع شرقی آن و چه از نوع (Theology)باري فلسفه و حکمت و کالم

غربی آن هیچکس را به حقیقت نمی رساند ولی البته ذهن را روشن میکند و فکر راو باعث روشن تر شدن بسیاري از مفاهیم و اصطالحات و لغات دهد توسعه می

هاي غربی مند شود، به ویژه از فلسفه آنها بهرهاما هر کسی نمی تواند از . گردد می) گزیستانسیالیسم، پوپریسم وغیرهاپوزیتیویسم، مانند ماتریالیسم،مارکسیسم، نیهیلیسم،(

مسیحیت و اسالم

368

و در مطالعۀ این فلسفه هاي شرقی . کند که عمدتا الحادي است و ما را از خدا دور میاي نشویم زیرا که هیچ مسئلهو غربی باید هوشیار بود که دچار سفسطه و مغالطۀ ذهنی

. نیست که همۀ فالسفۀ شرق و غرب باالتفاق قبول کرده باشند و با آن موافق باشندحتی قانون . اند آنها حتی بدیهی ترین امور عالم مثل وجود این جهان راهم منکر شده

جمع میان متناقضین و متضادین را که عقل معمولی. علیت را هم برخی قبول ندارنددانند و داند بعضی نه تنها ممکن بلکه ضروري و جزو نهاد جهان می غیر ممکن می

وقتی که این اولین خشت بناي منطق تا این حد لرزان و متزلزل باشد چه انتظاري . توان از سایر مسائل فلسفه داشت می

و ) ق. ه478متوفی (دالملک جوینی شافعی از متکلمان قدیم امام الحرمین عب متوفی(و ابوهاشم جبائی ) ق. ه 403متوفی (ی ابوبکر محمد بن طیب باقالنی قاضو پیروان اومعتقد بودند که میان موجود و معدوم حد واسطی هست که آن ) ق. ه 321

را حال می نامیدند و می گفتند حال عبارت است از صفت موجودي که نه موجود ، یعنی تناقض موجود و )19 ص لعقایدتجرید اشرح قوشجی بر : نک(است ونه معدوم

. مارکسیستها هم جمع اضداد را جزو ذات جهان می شمارند. معدوم را قبول نداشتندفلسفه سرگرمی خوبی است براي اشخاص پولدار و بیکار یا براي کسانی که در

البته . کنند و می خواهند با فلسفه بافی شک خود را برطرف کنند همه چیز شک مییقات علمی شک خوب است و آن به این معناست که فریب اولین نتایج به در تحق

دست آمده را نباید خورد بلکه باید هر نتیجه را بارها در شرایط مختلف آزمود تا اما در مسائل ماوراي طبیعی شک راهی به جایی . صحت و دقت آن معلوم شود

و سرانجام او را به پوچی و برد، جز آنکه دانشجو و طالب فلسفه را گمراه کند نمیبیهودگی و عبث انگاري یا الادریگري بکشاند و اعتقاد به خدا یکی از این مسائل است که هر چه بیشتر می کاوند کمتر نتیجه می گیرند و بیشتر به الحاد روي

دالئلی که بوعلی سینا، شیخ اشراق و مالصدرا براي اثبات صانع یعنی ثابت . آورند میاند در حقیقت تالشی است براي آنکه شک و تردید خود د خدا ذکر کردهکردن وجو

را در این مورد برطرف کنند یا شک و تردید شاگردان و کسان دیگري را که فکر کنند آنها دچار شک شده اند مرتفع سازند و وقتی به این دالیل می نگریم همه می

جهول را بدیهی و معلوم معیوب یا مشکل زاست و آنها هیچکدام امور ضروري و منکرده است بلکه خود باعث شک و تردید بیشتري شده است و هر دلیلی را که ذکر

خدا در قرآن و کتاب مقدس

369

اند و در نتیجه اگر ما به اتکاي استداللهاي این فالسفه د کردهاند گروهی ر کردهو این است که . بخواهیم خدا را ثابت کنیم بیشتر گرفتار نفی وجود خدا می شویم

بسیاري از علماي دین و به ویژه علماي اهل سنت خواندن حکمت و منطق و کالم را مثل برخی مدارس اند و در بسیاري از مدارس حوزوي ایران، تحریم کرده

مشهدمقدس و اصفهان و حتی تهران در وقفنامۀ آنها تصریح شده است که خواندن فلسفه در این مدارس ممنوع است و اگر طلبه اي بدین کار شروع کرد باید از مدرسه

چون می ترسیدند باعث ضعف ایمان گردد که این ترس شاید چندان هم . اخراج شوددة من آنها زیاد هم بیراهه نرفته اند و این قید آنها تقریبا و به عقیبیجا نبوده است

درست است، گرچه من خود سالهاي بسیاري از عمر خود را صرف آموختن همین علوم فلسفی از شرقی و غربی کرده ام و پشیمان نیستم، زیرا که خدا سرانجام مرا

الحمد فلله. هدایت کرد و نگذاشت گمراه شوم

وجود محض است؟ آیا خدا -60-3

برخی از فالسفه و حکماي مسلمان، به ویژه تابعان و مقلدان محیی الدین عربی بر اساس فلسفۀ وحدت وجود و اصالت وجود بر ماهیت، این نظریه ) ق. ه 638متوفی (

ندارد و وجود محض است یعنی هستی همان ) چیستی(را ابراز کردند که خدا ماهیت این فکر اکنون پیروان بسیار دارد و آنها در این اعتقاد . خداست یا خدا هستی است

. دانند کنند که اگر کسی آن را قبول نداشته باشد او را در حکم کافر می چنان غلو میو ) ص(اما این نظریه نه جنبه مذهبی دارد که از منشأ قرآن و احادیث و بیانات پیامبر

یرفته شده فلسفی است، زیرا که اغلب امامان گرفته شده باشد ونه تنها تئوري پذفالسفه از شرقی و غربی آن را نپذیرفته اند و این نظریه چنان بدیهی نیست که به آسانی بتوان فهمید و تصدیق کرد و حتی من استادانی را دیدم که در دانشگاهها آن را تدریس می کردند و براستی خودشان هم نمی فهمیدند که حاق و کنه این فکر

اما آنها چنان از این فلسفه سخن می گویند که گویی آخرین و درست ترین . چیستمن به . دستاورد فکري بشر است و همه با خواندن آن ناچار آن را خواهند پذیرفت

عکس گمان می کنم حتی مالصدرا هم شاید به تمام تبعات و نتایج فکر خود پی ین سخن از کسی چون من که هیچ ادعایی البته ا. نبرده است تا چه رسد به شاگردانش

داند ممکن است پذیرفته نشود ولی باالخره من ندارد و حتی خود را دانشمند هم نمی

مسیحیت و اسالم

370

هم یکی از کسانی هستم که فکر و عقل خود را سالها صرف کردم تا از این فلسفه . سردر آورم و متاسفانه هر چه کوشیدم کار مشکلتر شد

هام برانگیز و مشکل زا باشد که امثال من آن را نفهمند آیا اگر این نظریه چنین ابتوان انتظار داشت که مردم عادي کوچه و خیابان و کاسب و تاجر و عمله و می

کارگر آن را بفهمند؟ پس این نظریه نه بدیهی است و نه قابل اثبات، تیري است در است و اصالت وجود تاریکی و اصل فلسفه هم که وحدت وجود باشد از آن تاریکتر

هم بدیهی نیست وگرنه حکمایی پیدا نمی شدند که آن را رد کنند و به صراحت مرحوم مالهادي سبزواري در منظومه. ماهیت هستیمتلابگویند که ما معتقد به اص

: می فرمایدن خالفنا علیل ان الوجود عندنا اصیل دلیل م

و دالیل ) قد به اصالت وجود هستیممعت(یعنی وجود در نزد ما اصیل است : یکی دیگر از حکما در پاسخش گفته است. کسانی که مخالف ما هستند فاسد است

ن خالفنا ردیهدلیل م ان االصیل عندنا مهیه

و دالیل کسانی ) معتقد به اصالت ماهیت هستیم(یعنی نزد ما ماهیت اصیل است

. تکه مخالف ما هستند نادرست اسپس عقیدة به اصالت وجود مورد قبول حکما و فالسفه به طور کلی نیست تا بر

این بنا بر روي آب است و . پایۀ آن بخواهیم اثبات کنیم که خدا عین وجود است . نتیجۀ آن هم موردقبول همگان نمی تواند باشد ولو آنکه صحیح باشد

است بسیط و خالصۀ مطلب این فالسفه این است که چون خدا موجوديازهیچ اجزائی ترکیب نشده است لذا نمی تواند مرکب از ماهیت و وجود باشد،

پس باید یا ماهیت صرف باشد بدون وجود یا . چنانکه سایر اشیاء عالم چنین استخوب ماهیتی که بدون وجود باشد یعنی معدوم است . وجود صرف باشد بدون ماهیت

شد می ماند اینکه خدا وجود محض باشد و لذا پس خدا نمی تواند ماهیت محض باباید قبول کنیم که خدا وجود محض، وجود صرف، یا عین وجود است بدون هیچ

. اضافاتی و لذا ماهیتی ندارد

خدا در قرآن و کتاب مقدس

371

ین اشتباه این استدالل این است که ترکیب اشیاء از اجزاء خارجی را با اول مانند اجسام مرکب از آري خدا نمی تواند. ترکیب مفاهیم ذهنی خلط کرده است

اجزائی باشد مثال خدا از اتمها یا ملکولها یا اعضاء و اندامهاي مختلف ترکیب نشده است زیرا که در این صورت به اجزاء خود نیازمند است و اگر یکی از این اعضا یا

شود و وجود ناقص نمی تواند خدا ملکولها و یا اتمها از بین برود وجود خدا ناقص می نیست بلکه یک (objective)اما ترکیب وجود و ماهیت یک ترکیب خارجی . دباش

مثال اگر بگویند انسان حیوان ناطق است یعنی موجودي است . ترکیب ذهنی استمرکب از حیوانیت ونطق، اما حیوانیت و نطق در عالم خارج وجود ندارند بلکه

می توانیم حیوانیت را از نطق پس در عالم خارج ما ن. ساخته و پرداختۀ ذهن اندجداکنیم و بگوییم این قسمت حیوانیت انسان است که ما در آزمایشگاه تجزیه کردیم

این مفاهیم و . چنین کاري امکان ندارد. و جدا کردیم و آن قسمت هم نطق استترکیب آنها هر دو ذهنی است و اصال ممکن است درست هم نباشد چون شاید ذهن

مفاهیم را درست انجام نداده باشد و در حقیقت هستند دانشمندانی که ما این تجزیۀارسطو انسان را . اند و این تعریف را قبول ندارند تعریف انسان را طور دیگري کرده

ماتریالیستهاي قرن نوزده انسان را حیوان ابزار ساز . حیوان دو پا تعریف کرده است. ب ماهیت و وجود هم امري ذهنی استترکی. دانسته اند و تعاریف دیگري هم هست

در عالم خارج نه ماهیت وجوددارد و نه وجود، اینها انتزاعات ذهنی است و حکما مثل تصور انسان و حیوان و (اند که از معقوالت اولیه آنها را معقوالت ثانیه نامیده

. اند تجرید شده) غیرهیدن برف که سفید است و پنبه مثال انسان با د. براي توضیح باید مثالی ذکر کرد

و شیر و ماست و کافور و چیزهاي سفید دیگر در ذهن خود مفهوم سفیدي را از این بیاض در عالم خارج به استقالل . دهد می) بیاض(اشیاء جدا میکند و به آن نام سفیدي

این انتزاع یا تجرید ذهنی است که این صفت را از اشیاء همرنگ جدا . وجود نداردیعنی ) بر وزن مرض( به آن نام سفیدي داده است حکما این را عرض می نامند کرده

این . عارض براشیاء وا قعی شده است و در عالم واقع جدا ازآن اشیاء وجود نداردشود و سپس مردم به آن نامی میدهند مثال در فارسی مفهومات در ذهن پیدا می

. و غیره Whitenessسفیدي در عربی بیاض در انگلیسی

مسیحیت و اسالم

372

چون کوتاهی، بلندي، خوبی، زشتی، پاکی، نجسی، شیرینی، ترشی و مییمفاهشوري هیچکدام واقعیت خارجی ندارند و همه نسبی هستند یعنی سفید مطلق وجود

حال همین . ندارد مثال برف سفیدتر از ماست است و ماست سفیدتر از شیر و غیرهما می بینیم که برادرمان وجود . نظر گرفتانتزاع را در مورد وجود و ماهیت باید در

دارد، خانۀ ما وجود دارد، درختها وجود دارند، خوراکیها موجودند، زنها موجودند، کند و براي آن را انتزاع می) هستی(مردها موجودند، ذهن، از اینها مفهوم وجود

ود پس وجود هم مانند خوبی و زشتی و سفیدي و شوري وج. کند اي وضع می کلمهاگر در ذهن خود . و تحقق آن در ماهیتهاست یعنی در اشیاء است. خارجی ندارد

شیئی را تصور کنیم که در عالم خارجی وجود نداشته باشد آن ماهیت صرف است . مثل دیو و غول یا کوه یاقوت یا دریاي جیوه

پس خدا نه ماهیت صرف است نه وجود صرف و اینکه گفته اند خدا وجود سخنی نیست که بتوان به مردم عادي قبوالند و از آن گذشته در سخنان صرف است

و امامان و انبیاي پیشین هم چنین مطلبی ذکر نشده است و از آن باالتر ) ص(پیامبر اینکه در قرآن حتی کلمۀ موجود و وجود نیامده است و اگر خدا همان وجود بود

در . ی فرمود اهللا هوالوجود یا اهللا موجودالاقل یک بار نام او در قرآن می آمد یا مثال مپس یا خدا در مورد نام . صورتی که این کلمه و مشتقاتش اصال در قرآن نیامده است

اند و معلوم است که خودش کم لطفی کرده است یا آنکه این حضرات اشتباه کردهو خدا موجود بودن خود را براي بندگانش مسلم دانسته است . شق دوم درست است

الزم به ذکر آن نشمرده است، چنانکه در فصل بعدي شرح داده خواهد شد و اگر هم خواسته است وجود خود را ذکر کند با عبارات دیگري گفته است مثال در

وم نامیده است یعنی زنده و پایدار یا یخدا خود را حی و ق) 255: 2بقره (الکرسی يةآرد و اگر قیوم است نیز باید وجود داشته باشد اگر خدا زنده است پس وجود دا. پاینده

و آن را برخی به معناي قائم به ذات دانسته اند یعنی آنکه به خودي خود وجود دارد و هستی آن تابع هستی دیگري نیست و برخی آن را به معناي بسیار قیام کننده به امور

اند و قائم به او هستند و خلق دانسته اند یعنی کسی که تمام مخلوقات عالم به او وابستهاین از «): 6: 22(به هر حال چنین کسی باید موجود باشد، در سورة حج می فرماید

کند و اوست آن روي است که خدا همان حق است و اوست که مردگان را زنده میو حق در اینجا یعنی آنکه ثابت و پابرجا و دائمی است و تغییر » بر هر چیزي توانا

خدا در قرآن و کتاب مقدس

373

پس همیشه هست و به این جهت است که می بینیم مردم به دنیا می آیند پیر کند نمیشوند که میشوند و دوباره سر سبز و خرم شوند و می میرند و گیاهان پژمرده می می

ر بر سر آنها نبود ممکن نبود نسل بشر بدین طریق و به غیتیاگر خدایی ثابت و الپس کسی . مواره چرخۀ ثابتی داشته باشدصورتی ثابت و یکسان دوام یابد و طبیعت ه

. )6و 5: 22حج ( وکنترل همۀ امور را در دست دارد کند که بر آنها نظارت می هستاو اول است و آخر است و ظاهر است «: می فرماید) 3: 57حدید (باز در جاي دیگر

همۀ پس اگر اول همۀ چیزها و آخر همۀ چیزها و درون همۀ چیزها و برون. »و باطنچیزها خدا باشد پس همیشه هست و در سورة فاتحه می فرماید که خدا خواجه و خداوندگار جهانیان است، پس اگر صاحب و مالک و خداوندگار تمام جهانها و

پس . جهانیان خدا باشد باید پیش ازآنها و بعد از آنها هم باشد و وجود داشته باشدچنانکه عیسی به قول مسیحیان سه روز مرد و نمی تواند یک آن هم بمیرد و نابود شود کسی که می میرد نمی تواند خدا باشد و . حتی او را دفن کردند و دوباره زنده شد

قیوم باشد و حق باشد و رب العالمین باشد و نمی تواند موالي دائمی و ثابت مردم یعنی ) 23: 59حشر (ن باشد یمهو نمی تواند م) 30: 10 و یونس 62: 6انعام (باشد

و ) 26: 3آل عمران (نگهبان و ناظر بر جهان و جهانیان باشد و نه مالک ملک ) 107: 2آیات بسیار و از جمله بقره (تواند ولی و سرپرست جهان باشد نمی

خالصه آنکه در قرآن خدا نه موجود نامیده شده است و نه واجد و لذا تعبیر ست از طریق قرآن قابل اثبات نیست و بهتر واجب الوجود و اینکه خدا محض وجود ا

تجرید العقایدخواجه نصیر الدین طوسی در . است از خیر این تعبیرات بگذریم قوالت الثانیهعوالوجود الخارجی من المحموالت العقلیه و هومن الم: گوید می

) ودش یعنی خبر مبتدا واقع می(یعنی وجود خارجی از محموالت عقلی است ) 15ص (و آن از معقوالت ثانوي است و منظور از معقوالت ثانوي مفاهیمی است که بر مفاهیم

مثال مفهوم انسان و مفهوم حیوان هر دو از معقوالت اولی . شوند دیگري عارض میاند اما اگر بگوییم هستند زیرا که بالفاصله از موجودات خارجی تجرید و انتزاع شده

ی است در اینجا کلی از معقوالت ثانوي است زیرا که انسان یا حیوان مفهوم کلمستقیما از اشیاء خارج گرفته نشده است بلکه از تجرید و انتزاع مفاهیم ذهنی پیدا شده

). 26شرح قوشجی بر تجرید ص : نک(است

مسیحیت و اسالم

374

خالصه آنکه وجود امري است ذهنی نه خارجی یعنی در عالم واقع چیزي به نام اصطالح واجب الوجود هم یک مفهوم ذهنی . ان اشاره کردوجود نیست که بتوان بد

است و در عالم خارج چیزي به نام واجب الوجود یا ممکن الوجود یا ممتنع الوجود خدا در قرآن نه خود را . اینها مفاهیمی هستند که ذهن از خود ساخته است. نیست

بلکه فرموده است وجود نامیده است و نه وجود خود را واجب یا مستحب دانسته است که من زنده و پاینده و پابرجا و ثابت وبی تغییر هستم یعنی وجود دارم و موجودم و

توان باري در ذهن می) هواالول واآلخر(قبل از همه بوده ام و بعداز همه خواهم بود گفت که هرگاه علتی پیدا شود معلول آن واجب الوجود است یعنی حتما پیدا خواهد

این اصطالحات زادة ذهن . ر عالم واقع ما چیزي به نام واجب الوجود نداریمشد اما دآنچه . کند فالسفه است و به جاي آنکه خدا را بهتر بر ما بشناساند بیشتر گیجمان می

خدا در قرآن فرموده است و من در چند سطر پیش نوشتم اگر براي هر فرد عامی و . حثهاي کالمی و فلسفی پیچیده نداردبیسواد بخوانیم می فهمد و احتیاجی به ب

: باري خدا نه وجود محض است و نه ماهیت محض ولی مسلما چیزي هستولی بشر با امکانات عقلی محدودي که ). چیزي نه مانند سایر چیزها(شیئ ال کاالشیاء

بلکه کنه هیچ چیز را نمی تواند . دارد قادر نیست کنه ذات خدا را تشخیص دهدداند که ماده چیست؟ انرژي ا بشر با این همه پیشرفت شگفت آور میآی. بفهمد

چیست؟ جاذبه چیست؟ عقل چیست؟ روح چیست؟ حافظه چیست؟ ایمان چیست؟ ترس چیست؟ ما همۀ اینها را می شناسیم و قوانین حاکم بر بسیاري از آنها را هم

لها از اتمها و دانیم که ماده مرکب است از مولکولها و مولکو می. کشف کرده ایم ترون و الکترون ولی اینها ذاتا چیستند؟ ما فقط ظواهر امور را واتمها از پروتون و ن

عوارض و تغییرات ظاهري را درك می کنیم و عمق و باطن هیچ چیز را . می شناسیم. نمی دانیم چگونه می خواهیم خدا را بشناسیم که از عالمی دیگر است فوق ادراك ما

. ما نه کنه خدا را می توانیم دریابیم نه چگونگی صفات و اعمال خدا رادر حقیقت فالسفه و متکلمین درمانده اند که خدا که واحد است و بسیط چگونه این عالم

ارسطو و دنباله روان او یک نظام پیچیده اي از ذهن . متکثر و مرکب را آفریده استکه از او فقط ) نه خالق آنها(اشیاءاست علت وجودي خدا خود ساخته و بافته اند که

نه (توانسته صادر شود و آن عقل اول بوده است که معلول اوست یک چیز میاول که مرکب از وجود و ماهیت است دو چیزصادر شده است عقل اما از ). مخلوق او

خدا در قرآن و کتاب مقدس

375

از لحاظ ماهیت و به ) فلک قمر(یکی عقل دوم از لحاظ وجود و دیگري فلک اول مین صورت به ترتیب نه عقل و نه فلک یکی بعد از دیگري پیدا شده است و آنگاه ه

نفس -که مدبرعالم عناصر و مصدرجهان مادي است- از عقل دهم یعنی عقل فعال و هر فلکی هم نفسی . انسانی صادر گردیده است که جمعا ده عقل می شودۀناطق

که ) مثل قوه جاذبه امروزي(رك آن است صاحب اراده و مدبر دارد که مح) روحی(شناسی جهانۀاینها همه طبق نظری. نفوس عشره حاصل می شود،با نفس ناطقه

بطلیموس است که اوهام و خرافاتی بیش نیست و عقول عشره و نفوس عشره و ۀ پیشین است که قبول انها به منزلۀهم و خیاالت واهی فالسفو ةافالك تسعه هم زاد

: نک (است دست دوم است که خود کفر و شرك آشکار ةدایان آفرینندقبول خدر قرآن بارها از خلقت آسمان و زمین و انسان ). 212شرح قوشجی بر تجرید ص

همانا که کار خدا هر گاه چیزي را «: سخن گفته شده است و درباره آن می فرماید دیعنی به مجر). 82 : 36یس (» و می شود! بشو : بخواهد این است که بدان می گوید

نمی دانیم زیرا که خود اینبیش از بارهدر این مااراده خدا خلقت واقع می شود ویعنی فقط اندکی از علم ). 85 : 17اسراء ( » اال قلیالالعلم و ما اوتیتم من «: می فرماید

دا خالق به ما داده شده است و با این علم اندك بیش از این نمی توان دانست پس خو این . عالم است نه علت آن چنانکه خورشید علت نور و ابر ها علت رعد و برق اند

ما آنها را «: )51 : 18کهف ( ها بر خالف قرآن است زیرا که خدا می فرمایدفرضیه، لقمان 8: 22، حج 144 و 19: 6انعام : نک نیز( »ناظرو شاهد این خلقتها قرار ندادیم

.)29: 55الرحمن و 4: 46 احقاف ، 19: 43، زخرف 150: 37 ، صافات20: 31در کتابهاي . دانند از نظر زبانشناسی هم ایراد دارد اینکه خدا را وجود محض می

. دستور زبان آمده است که اسم بر دو نوع است اسم ذات و اسم معنیردي از نوع کند بر شیئی که خود عینا یا ف اي است که داللت می اسم ذات کلمه

اي از آن واقعا یا فرضا در عالم خارج وجود اي از جنس آن یا مجموعه آن یا نمونهو آنکه ) نام خاص(آنکه خودش عینا به طور واقعی وجود دارد مثل اسکندر . دارد

و آنکه )که نام دیوي افسانه اي است(خودش فرضا وجود دارد مثل مادر فوالدزره و آنکه فردي از انواع )منام عا(قعی وجوددارد مثل اسب ر وافردي از نوع آن به طو

و آنکه نمونه اي از جنس ) اسم عام مفروض(آن به طور فرضی وجود دارد مثل غول و آنکه نمونه اي از جنس آن فرضا وجود ) اسم جنس(آن واقعا وجود دارد مثل آب

مسیحیت و اسالم

376

موعا وجود واقعی و آنکه جمعا و مج) اسم جنس مفروض(دارد مثل دریاي جیوه و آنکه جمعا و مجموعا به طور فرضی وجود دارد، مثل ) اسم جمع(دارد مثل لشکر

کند بر کیفیتی، حالتی یا عملی اما اسم معنی کلمه اي است که داللت می. سپاه غولهاکه در وجود اسمهاي ذات تحقق می یابند و خود مستقال در عالم خارج وجود ندارند

که در اشیاء از همه (، بلندي، رنگ و قرمزي )شود که در انسان یافت می(مثل زیرکی ). در مورد حیوانات سواري(، راهواري )در مورد راهها(، همواري )شود نوع یافت می

، خنده، جنبش، گریز، انتخاب و انتقام )حاالت انسان(فقر، مردانگی، لذت و جوانی ). اعمال اشیاء، حیوانات و انسان(

نیز اسم معناست و ممکن نیست وجود ) هستی( می یابیم که وجود حال درپس تصور اینکه خدا وجود . مستقل داشته باشد و تحقق آن در اسمهاي ذات است

محض است با این بینش زبانشناسی منافات دارد یعنی اسم معنا نمی تواند اسم ذات . ل آن و امثا(Personification)شود مگر به طور مجازي در تشخیص

این بحث را بدین تفصیل آوردم تا ببینید که دیدگاه اسالم دربارة خدا چقدر .دقیق و واالست و از آنچه در تورات و انجیل آمده است بمراتب برتر است

61

صفات خدا

ذات خدا نشناختی است-61-1

در فصل پیش دیدیم که هیچکس نمی تواند به ذات خدا و کنه وجود او پی برد و گفتیم که عقل بشر براي درك عالم محسوس یعنی همین دنیاي مادي ساخته شده است و قدرت درك مسائل ماوراي آن را ندارد و حتی در مورد شناخت عالم

نیز - که در اصطالح قرآن عالم شهادت نامیده شده است-جهان ماديمحسوس یا مثال انسان . انسان قدرت محدودي دارد و فقط می تواند به ظواهر و اعراض پی برد

اعمال فیزیکی و شیمیایی موجودات زنده را می تواند دریابد و حتی قوانین حاکم بر چرا در . یات چیست و مرگ چیستداند که ح آنها را می تواند کشف کند اما نمی

یک لحظه انسان و یا حیوان می میرد؟ در عرف می گویند که روح از بدن او جدا پرسیدند که روح چیست؟ خداوند در پاسخ آنها می فرماید ) ص(از پیامبر . شود می

بگو که روح از امر پروردگار من است و به شما از علم جز اندکی داده نشده است ). 85 : 17اسراء (

ظاهرا منظور از روح در اینجا همان جان است که به وسیلۀ آن انسان زنده است ببینید که خدا چگونه به سؤال کنندگان پاسخ . وچون از انسان گرفته شود می میرد

معناي این پاسخ آن است که جان از عالم شهادت و محسوس نیست که . داده استجان به عالمی دیگر تعلق دارد که . درك کنیدشما با عقل محدود خود بتوانید آنرا

تواند آن را درك کند و لذا هرگز نخواهید فهمید که زندگی و عقل شما هرگز نمیمرگ چیست، فقط عالئم ظاهري آن را درك می کنید که یکباره در هنگام مرگ

دم و بازدم می ایستد، خون دیگر گردش ین یعنفسکند که جان از بدن مفارقت میاما چرا؟ اگر روح . شود نمی کند، اعصاب و مغز از کار می افتند و تن بیحرکت می

امري مادي و این جهانی بود باید مثل سایر مسائل و امور مادي تدریجی باشد،

377

مسیحیت و اسالم

378

نابراین مدت بسیار باید طول همچون زرد شدن برگ درختان و ریختن آنها در پاییز، باما خروج آن مانند چشم بر هم زدنی است و خدا . د تا ذره ذره از بدن خارج شودبکش

تصریح فرموده است چنانکه) 50 و 49: 54(دقیقا همین نکته را در سورة قمر و امر ما جز چون ) یعنی تابع قدر است(ما هر چیز را به اندازه آفریدیم «: می فرماید

از امر خداست که به پس حلول روح و خروج آن از بدن » .چشم برهم زدنی نیستشود و در آن نه تدریج واقع می) کن(» بشو«یک چشم برهم زدن فقط با گفتن کلمۀ

خواب و بیداري هم همین . هست و نه طبق نظر حکما سلسله مراتبی چون عقول عشره . داند حکم را دارد و هیچکس ماهیت واقعی آنها را نمیی خود را نمی تواند درك کند و حالی وقتی انسان مسائل و امور زندگی دنیای

هاي مادي را نمی تواند کشف کند چگونه انتظار داریم کنه و ماهیت اشیاء و پدیدهشاعر این نکته را خوب بیان . که عقل محدود ما ذات و ماهیت خدا را کشف نماید

: گوید کرده که می

به فکرت این ره نمی شود طی به عقل نازي حکیم تا کی دریا قعـر به رسـد خـس اگـر ذاتش خرد بـرد پی به کنه

پس آنچه فالسفه و حکما در این باره گفته اند همه باطل است و خدا نه وجود . است نه ماهیت و نه چیزي که فکر ما از مقایسۀ امور مادي این جهان در می یابد

اند و جرید شدهماهیت و وجود هم مفاهیم ذهنی ما هستند که از عالم مادي انتزاع و ت . ربطی به عالم غیب ندارند

و به تبع آنها علماي (نکتۀ دیگر اثبات وجود خداست که حکماي مسلمان اند و حکماي مسیحی مغرب زمین هم بعضی دالئل دالئل متعددي ذکر کرده) یهود

دیگر افزوده اند اما هیچیک از دالئل آنها بجز دلیل نظم پذیرش همگانی نیافته است و خدا در براي نمونه مراجعه شود به کتاب (.اند ردلیلی را بعضی از فالسفه رد کردهه

پس اگر کسی بخواهد وجود خدا را از روي ) ترجمۀ بهاءالدین خرمشاهیفلسفهبسا که منجر به نفی هاي فالسفه و حکما و متکلمان براي خود اثبات کند چه نظریه

فت من آمد و گ است که کسی نزد شمسس تبریزي آمدهاالت شمدر احو. خدا شودته ام و در آن صد دلیل براي آن ذکر کرده ام شمس شوکتابی در اثبات وجود خدا ن

پس خدا باید از تو خیلی ممنون باشد، اگر تو این کار را نمی کردي بیچاره : گفت

صفات خدا

379

افی اهللا شک :کرد؟ باري در قرآن دربارة وجود خدا فرموده است خدا چه مییعنی آیا در وجود خدا شکی هست که ) 10 : 14ابراهیم (لسموات واالرضفاطرا

آفریننده و تعیین کنندة سرشت آسمانها و زمین است؟ یعنی اگر انسان عاقل در هر امري از امور زمین و آسمان بنگرد و تدبر کند وجود خدا را آشکارا می بیند و احتیاج

ت زحمت کشیده اند همچنین در قرآن به هیچ دلیل نیست و فالسفه و حکما بی جهانبیاء ( الا اهللا لفسدتاالهةلوکان فیهما : دربارة یگانگی خدا و توحید فقط فرموده است

یعنی اگر در آسمان و زمین خدایانی دیگر بجز اهللا وجود داشت آنها هر دو ) 22 : 21 به سوي کرد امور را دلیل آن واضح است چون هر خدایی سعی می. تباه می شدند

و ) 4 : 46 و احقاف 91 : 23 و مؤمنون 42 : 17اسراء (خود و به نفع خود بگرداند است که خالق عالم با این نظم و ترتیب عجیب و با آن همه حکمت که در هر جزء دپی

با این آیات مختصر هم اثبات وجود . آن است جز یکی نمی تواند باشد و آن اهللا استو دیگر تمام کتابهاي حکمت و کالم که دربارة . گانگی اوخدا شده است هم اثبات ی

. الهیات نوشته شده است با این آیات زائد به نظر می رسد

خدا را از صفاتش باید شناخت-61-2

پس چگونه خدا را باید شناخت؟ پاسخ ساده است از اوصاف او که در قرآن یکوي خدا نامیده اند چنانکه در آمده است و آنها را دانشمندان اسماء حسنی ونامهاي ن

، طه 110: 17، اسراء 180: 7اعراف (قرآن می فرماید که خدا اسماء حسنی دارد و ما مأمور شده ایم که خدا را به اسماء حسنی بنامیم، اسماء ) 24: 59 و حشر 8: 20

ند چون خوبی که خودش در قرآن به ما یاد داده است، نه نامهائی که فالسفه تراشیده ا در قرآن طبق برآورد یا .ا از خود درآورده اندف عرنامهایی که و یا،واجب الوجود

نام نیک براي خدا ذکر شده است چنانکه در تفسیر المیزان آمده 127تحقیق علما برترین (، صمد )یگانه(است بعضی از این نامها صفات ذات خدا هستند مثل احد

، )دانا(، عالم )توانا(، قادر )معبود(، اله )تغیریالثابت و(، حق )بزرگ(، عظیم )مرجعغالب و (، عزیز )زنده(، حی )پایدار یا پاینده(، قیوم )بی نیاز(، غنی )نیرومند(قوي

ندگار اوخد(، رب )داراي جالل و بخشندگی(، ذوالجالل و االکرام )چیره بر همه چیز، لطیف )آگاه از همه چیز(یر ، خب)بلند مرتبه(، متعال )و صاحب اختیار همۀ جهان

مسیحیت و اسالم

380

لطیف به معناي نادیدنی است اما اگر بعد از (، و امثال آنها )ستودنی(، حمید )نادیدنی( ) باء بیاید یعنی مهربان آن حرف جر

بعضی از این صفات ذاتی را صفات جمال نامیده اند زیرا که در آن مژده به ، )بردبار(، حلیم)ی مهربانهر دو یعن(رحمت و حکمت خداست مثل رحمن، رحیم

مهربان به ( بعباده ، لطیف)با محبت(، و دود )با مهر(، رؤف )مصلحت اندیش(حکیم بهترین رحمت (، خیرالراحمین )بهترین رحمت کنندگان(، ارحم الراحمین )بندگانشذوالفضل ) بخشنده(، کریم )داراي مهر و محبت(، ذوالرحمه و ذوالطول )آرندگان

، عفو )آمرزنده(، غفور )آمرزنده(، غفار )داراي آمرزش(، ذومغفره )داراي لطف( . و امثال آنها) درگذرنده از گناه(

برخی دیگر از صفات او را صفات جالل نامیده اند یعنی صفاتی که نشان دهندة در هم (مثل قهار . ابهت و شکوه اوست و بندگان سرکش را از سرکشی می ترساند

تندترین (، اسرع الحاسبین )حسابرس اعمال بندگان( حسیب ،)کوبندة بدکاران، احکم )ها هم هزاران بار تندتر به حسابها می رسد حسابگران که از بزرگترین ابر رایانه

وادار کنندة خالیق (، جبار )کینه کش بدخواهان(، ذوانتقام )برترین داوران(الحاکمین . و امثال آنها) سخت کیفر(د العقاب ، شدی)داراي کیفر(، ذوعقاب )به خواستهاي خود

،)آفریننده(خالق : دهد مانند نشان می برخی از صفات رابطۀ خدا را با مخلوقاتش، بدیع )بسیار آفریننده که در تنوع خلقت حتی فکر کسی بدان نمی رسد(خالق

، )خداوندگار مردم(رب الناس ) ابداع کنندة آسمانها و زمین(السموات و االرض داراي پله ها و درجاتی براي ترقی (، ذوالمعارج )داراي قلمرو حکومت(لعرش ذوا

، ملک )یاري رسان(، نصیر )خداوندگار و خواجۀ مردمان(، مولی )مردم و فرشتگان، رب المشرق و المغرب )سرپرست مردم و سایر مخلوقات(، ولی )پادشاه مردم(الناس

، اهل )هاي بلند ها و درجه اراي پلهد(، رفیع الدرجات )خداوندگار شرق و غرب(، مجیب )صاحب و دوستدار پرهیزگاري(، اهل التقوي )صاحب آمرزش(المغفره

. و امثال آنها) شنوندة دعاهاي بندگان(، سمیع الدعاء )اجابت کنندة دعاها(الدعوات برخی از صفات نسبی است یعنی نسبت به مخلوقات معتبر است مثل اول

، رزاق )بیرونی(، ظاهر )درونی(، باطن )برترین(، اعلی )فرجامین(، آخر )نخستین(ندة دشواریها و داوري که همۀ خصومتها را به حق حل یگشا(، فتاح )روزي رسان(

. و امثال آنها) میکند

صفات خدا

381

عدالت خدا-61-3

در . شود نیامده است مثل عادل در قرآن بعضی صفتها که دربارة خدا ذکر میائل بزرگ مورد اختالف میان اشعریان از یک سو و معتزله و حقیقت یکی از مس

شیعیان از سوي دیگر بر سر همین امر است که معتزله و شیعه می گویند خدا عادل کند و هر کاري که بکند همان است و اشعریان می گویند خدا هر کار که بخواهد می

تمام بدکاران و فاسقان را به درست است ولو آنکه تمام انبیاء و اولیا را به دوزخ برد یا : سعدي که اشعري مذهب بود گوید. بهشت

چرا آن چون و گر جمله را عذاب کنی یا عطا دهی کس را مجال آن نه که این

اما معتزله و نیز شیعه معتقدند که خداوند تبارك و تعالی هرگز بی سبب کسی

گرنه خدا به شخصی هوسباز و را مجازات یا شایستۀ پاداش نیک و بهشت نمی کند وکند مثل طفلی که شود که از روي بازیچه هر کار که بخواهد می بی هدف تبدیل می

).115: 23نک سورة مؤمنون (کند با اساب بازیهایش رفتار میبرخالف تصور عموم یک صفت ایجابی ) یعنی دادگري(در حقیقت عدل

یچ کار مثبتی را نمی توان عادالنه ه. نیست بلکه صفتی است سلبی یعنی ظلم نکردناگر بگوییم فالن . کند که عدم ظلم را برساند نامید و عدل در جایی معنا پیدا می

پادشاه عادل یا دادگر است معنایش این است که به مردم ستم نمی کند و حق کسی را پاداش نیک است او را می نوازد و اگر در خورقاگر کسی مستح. کند ل نمیپایما

کند و بی جهت خالف آن رفتار کیفر و پاداش بد است او را تنبیه یا مجازات میحال اگر به دلیلی مجرمی را عفو کرد این عدل نیست فضل است و لطف . نمی کند

است و عفو است و بخشایش و رحمت است و طبعا هرگز کسی را که نیکوکار است عالم ظاهر وباطن همه خبردار است به ویژه خدا که از . از پاداش محروم نمی کند

یعنی هم از چیزهاي پنهان خبردارد و هم از چیزهاي آشکار و ( است ةهادالغیب و الش و 105 و 94: 9 و توبه 73: 6این نکته ده بار در قرآن ذکر شده است مثال در انعام

زي مفسدان ، پس اگر پادشاهی در اثر فتنه انگی) و غیره92: 23 و مؤمنون 9: 13رعد و بدخواهان کسی را بیگناه مؤاخذه یا مجازات کند ظلم کرده است اما خدا که خود

مسیحیت و اسالم

382

از همه چیز خبردارد فریب مفسدان را نمی خورد و لذا حق هر کس را چنانکه باید . دهد می

پس اگر عدل در قرآن به عنوان صفتی براي خدا ذکر نشده و او را عادل ننامیده که عدل صفت سلبی است و معناي آن که عدم ظلم باشد در است براي این است

قرآن مکرر آمده است، مثال مکرر فرموده است که ما به آنها ستم نکردیم بلکه و 33: 16، نحل 101: 11، هود 117: 3آل عمران (اند خودشان به خود ستم کرده

نساء(ستم نمی کند یا می فرماید خدا به اندازة یک ذره هم ) 76: 43، زخرف 118کنند یا خدا هیچ به مردم ستم نمی کند بلکه خودشان به خویش ستم می) 40: 4یا می فرماید ما ترازوهاي قسط را براي روز قیامت وضع می کنیم تا ) 44: 10یونس (

و قسط را هم به معناي عدل گرفته اند ) 47: 21انبیاء (به هیچکس هیچ ظلمی نشود عناي عدم تبعیض و جانب داري نکردن از هیچ طرف است چنانکه ولی بیشتر به م

هاي ترازو اگر عیبی نداشته باشند کامال با هم برابر می ایستند و این است معناي کفهترازوي قسط یعنی در هیچ طرف پارسنگ وجود ندارد که به نفع یا ضرر کسی تمام

کند چه انبیاء داوري میشود و آن ترازویی است که براي همه یکسان و بی طرفانهاي کار خوب هر کدام کرده باشند کفۀ اگر ذره. باشند و چه مردان مفسد و شریر

اي کار بد شود و اگر ذره حسنات آنها در ترازوي سنجش اعمال در قیامت سنگین میچربد و فرقی میان بندگان خدا در این سنجش کرده باشند نیز کفۀ سیئات آنها می

بعیض صورت نمی گیرد و طبیعی است که پیامبران و صالحان کفۀ اعمالشان نیست و تشود و آنها اهل بهشت اند و بدکاران کفۀ پر از حسنات است و لذا سنگین تر می

البته تعبیر ترازو براي آسانی فهم . اعمال بدشان سنگین تر است و به دوزخ می روندمند و خردمند معناي آن را بفهمند ولی است که همۀ مردم از عامی و بیسواد تا دانش

سال پیش کسی می گفت براي برق و رعد 300اگر . ماکیفیت این ترازو را نمی دانیمو زلزله و گرما و سرما ترازوئی ساخته خواهد شد شاید به او می خندیدند ولی امروز

و در ترازوي این کیفیتها و کمیتها و صدها کمیت فیزیکی دیگر ساخته شده است آزمایشگاهها به کار می رود و هر روزه دانشمندان سعی دارند دقت این ترازوها را

خدا هم براي سنجش اعمال . بیشتر کنند تا نتیجۀ سنجش آنها به حقیقت نزدیکر شودبشر ترازویی دارد که ما اکنون چگونگی آن را نمی دانیم و در قیامت همه کس

صفات خدا

383

و 102: 23، مؤمنون 8: 7اعراف ( خواهد آورد خواهد فهمید و به درستی آن ایمان ). 9 تا 6: 101قارعه

دهد که هیچ خدا خودگواهی می«: می فرماید) 18: 3(در سورة آل عمران و در ) گواهی بدین امر می دهند(خدایی نیست جز او، و فرشتگان و دانشمندان نیز نیست خدائی جز او که عزیز . دکنن این کار ایستاده اند به قسط یعنی عدل را اقامه می

شهادت خدا بر » .است) مصلحت اندیش جهان(و حکیم ) غالب و چیره برهمگان(وحدانیت خود از آن روي است که هیچکس را شریک خود نمی بیند تا از او حساب ببرد یا با او مشورت کند و فرشتگان و اهل علم هم با دیدن وحدت نظم در جهان

می دهند که فقط یک خدا بر عالم حاکم است وگرنه جهان یقین دارند و گواهیدچار آشفتگی و اغتشاش می شد و اینکه فرموده است خدا و فرشتگان و اهل علم در

اند و جانب خدا را این شهادت قائم به قسط هستند یعنی بی طرفانه قضاوت کردهن است که در آخر بی جهت نگرفته اند پس شهادت آنها درست و پذیرفتنی است و ای

. آیه دوباره تأکید بر وحدانیت خود کرده استحال با این توضیح گمان نمی کنم هیچ مسلمان اشعري مذهبی با نص صریح

نیست ) ستم کننده به بندگان (ظلام للعبیدقرآن که می فرماید خدا ظلم نمی کند و . المی نیستکمفصل مخالف باشد و این همان عدل است و نیازي به بحثهاي

اوهام فالسفه و عرفا-61-4

دیگر از صفاتی که در قرآن نیامده است آنهایی را باید ذکر کرد که فالسفه و

و بسیط ) یعنی آنکه مرکب از اجزائی نیست(عرفا از خود ساخته اند مثل بسیط ري که هیچگوجه ترکیبی در او راه ندارد چه واقعی وعینی وچه ذهنی و اعتبا(الحقیقه

و این از برساخته هاي مالصدراست که مشتی سخن نامربوط دربارة آن گفته و خدا را وقتی در ). با این عنوان با همۀ اشیاء یکی گرفته است که این واقعا کفر و شرك است

یعنی خدایگانه و یکتاست درست به معناي این هم قل هواهللا احدقرآن می فرماید ه قبال مثال زدیم که یک دانه گردو یکی است اما یکتا هست که اجزائی ندارد، چنانک

و یگانه نیست زیرا که متشکل از دو سه پوست و یک مغز است و آن را نمی توان . پس نیازي به این اصطالح من درآوردي نبوده است. احد دانست اما واحد است

مسیحیت و اسالم

384

آن این زمان بودن را هم فالسفه ساخته اند و در قر اصطالح سرمدي یعنی ال که معناي آن را همه کس االول و اآلخر هوکلمه نیامده و به جاي آن فرموده است

می فهمد اما سرمد را خود فالسفه هم نمی فهمند چون درگیر مسائل راجع به. شوند شوند که سرانجام خودشان هم از فهم آن عاجز می نهایت و دور و تسلسل می بی

ناپذیر هم از کلمات فالسفه و متکلمان است و در قرآن این تغییر ناپذیر و تاثیریعنی ثابت و (تعبیرات نیامده است و به جاي آن تعبیرات دیگري آمده است چون حق

خیر محض یا خیر مطلق هم در قرآن به خدا ). یعنی پایدار و پاینده(و قیوم ) غیرتالییا قدرت مطلق در مورد خدا به اطالق نشده است و همچنین تعبیراتی مثل علم مطلق

کار نرفته است و اصطالحات مطلق و مقید از برساخته هاي فالسفه و متکلمین است و اطالق خیر مطلق و شر مطلق از اوهام مجوس است و در اسالم راه ندارد اما در صفات

خیر نسبی خدا به خیر بر می خوریم مثل خیر الماکرین، خیر الرازقین، خیر الحاکمین، الفاتحین، خیر الغافرین، خیر الوارثین، خیر الراحمین، خیرالمنزلین و غیره و در سورة

و ) یعنی همۀ خوبیها در دست توست (بیدك الخیرگوید می) 26: 3(آل عمران فنعم نافقدرفرماید ما برخلق و بعث و عذاب قادریم و یا می فرماید هنگامی که می

یعنی ما خوب توانائی هستیم و در موارد دیگر که ) 23: 77مرسالت (القادرونقدرت خود را بیان می فرماید حکایت از قدرت بیحد و حصر و بالمانع او دارد و

در حقیقت قرآن به زبان مردم . نیازي به اصطالحات قدرت مطلق یا قادر مطلق نیست .معمولی نازل شده است نه به زبان فالسفه و حکماء

الزمانی المکانی و-61-5

از ) بعد چهارم(و زمان ) با سه بعد طول و عرض و ارتفاع(تصور مکان

در عالم واقع چیزي به نام مکان یا زمان وجود ندارد که . هاي ذهن انسان است برساختهجهان فضائی است یک پارچه که در آن . بتوانیم آن را نشان بدهیم یا بدان اشاره کنیم

بشر از روي مقایسه، سه . جمله خورشید و زمین، شناورنداجرام و کرات آسمانی و از خط عمود بر هم در ذهن خود در فضا می کشد یکی را طول، دیگري را عرض و

مقایسۀ ذهن از . سومی را ارتفاع می نامد، در حالی که چنین خطهائی در عالم نیستسه بعد مثال صندوق لباس خود را می بیند که . روي اجسام کوچک روي زمین است

صفات خدا

385

زمان هم در اثر . یا جهت دارد و به قیاس آن می پندارد که فضا هم سه بعد داردشود و گرنه چیزي به اسم زمان در عالم مقایسۀ تقدم و تأخر امور در ذهن پیدا می

شب و روز زمین با شب روز عطارد . نیست و این تقدم و تأخرها هم همگی نسبی اندزمان مطلق حتی در ذهن ما هم نیست، حتی شب . رق داردیا زحل یا ستارگان دیگر ف

زمین بی وقفه . و روز در روي زمین هم مبناي طبیعی ندارد و مبناي آن اعتباري استدر حال گردش به دور محور خود است و ما در هر نقطه اي که باشیم در اثر این

مین در گردش گاهی مواجه با نور خورشید می شویم که آن روز است و گاهی زشود که آن شب است، پس براي تعیین روزهاي هفته به طور برابر این نور حایل می

مبناي محاسبۀ شروع ) شرقی یا غربی که فرق نمی کند( درجۀ 180قراردادي مدار طول شب و روز در هر درجه از عرض جغرافیایی با طول آن در . روزهاي هفته است

ز به هبراي بشر بدوي که مج. متغیر استعرض دیگر فرق دارد و در طول سال هم علوم امروزي نبوده است مفهوم نسبی بودن زمان و روز و شب در ذهن آنها وجود

در هر حال زمان و مکان هر دو از . نداشته است اما حاال همه معناي آن را می فهمیم و نه کند خصوصیات اجسام و عالم مادي است که ذهن ما از آنها تجرید و انتزاع می

. زمان مطلق و نه مکان مطلق هیچکدام در عالم خارج وجود ندارندخواهد براي عالم غیب، یعنی خدا و فرشتگان و ذهن ما و عقل محدود ما می

ارواح هم مثل دنیاي مادي زمان و مکان بیندیشد و این است که دچار سفسطه و بی ) یعنی الزمان(دي گوید خدا ازلی است یا ابدي یا سرم که می. شود وگمراهی می

. و در عین حال در همه جا هست) المکان(مکان است یکی از عرفا به نام شیخ محمود ملقب به تاج الدین اشنوي رسالۀکوچکی دارد

ةکه به اشتباه به نام عین القضا( به زبان فارسی المکانية االمکان فی درايةغابه نام بسیار جالبی را دربارة زمان و مکان خدا و نکات ) همدانی در تهران چاپ شده است

که مکان در عالم : ذکر کرده است که به زبان امروزي نکته هاي مهم آن چنین استمنظور از . اجسام داراي مزاحمت و مضایقت است و قرب و بعد در آن ملحوظ است

کند و تا زمانی که مزاحمت این است که هر جسم جائی مخصوص در فضا اشغال میمثال تا . شتغال وجود داشته باشد هیچ جسم دیگري نمی تواند جاي آن را بگیرداین ا

زمانی که این صندوق در گوشه چپ اطاق ما واقع است نمی توان صندوق دیگري در جاي آن نهاد، اول باید این صندوق را برداشت تا صندوق دیگر یا هر چیز دیگري را

مسیحیت و اسالم

386

هر جسم در جایگاه خود هت این است کاز مضایق منظور. بتوان به جاي آن گذاشتدر آن می شود و قرب و بعد هم دیگر کند و مانع از حرکت اشیاء فضا را تنگ می

تهران به کرج نزدیکتر است تا به تبریز، پس زمان رسیدن به کرج با یک . پیداست. وسیلۀ معین مثل اتومبیل شخصی زودتر از رسیدن به تبریز با همان اتومبیل میسر است

کند، اما جسم جامد جاي ثابتی را اشغال می. اشغال فضا هم براي اجسام متغیر استجسم مایع مثل آب جایش لغزنده ومتغیر است و گازها و هوا و باد از آن هم لغزنده تر

. است و به طور طبیعی هیچکدام محصور نیست مگر در ظرفی محصور شود است ولی مزاحمت و مضایقت در اما نور آفتاب گرچه امري جسمانی و مادي

مورد آن صادق نیست و سرعت نقل آن بسیار باالتر از آب و باد است و با اجسام مادي می تواند همنشینی داشته باشد یعنی اگر آفتاب بر این صندوق بتابد الزم نیست

حرارت و برودت . جاي صندوق را تغییر دهیم تا محلی براي نور آفتاب فراهم شود از امور مادي هستند مثل نور آفتاب هستند که در یک محل با جسم جمع هم که . شوند و مزاحمت و مضایقت و قرب و بعد و محصوریت ندارند می

اگر مانعی و حجابی در برابر آن قرار گیرد که . توان پوشاند اما نور آفتاب را می پس ازنظر مکان .نباشد نمی گذارد که نور به ماوراي آن برسد) مثل شیشه(شفاف

روح و فرشتگان مانند نور آفتابند که . محدود است بر اینکه مانع و حجابی نداشته باشد. روح در تمام بدن ساري و جاري است. به همه جا می تابند اما حجاب و مانع ندارند

در جاهاي رفیع مثل مغز سر و چشم و گوش و زبان هست و در . جاي مشخصی نداردل اسافل اعضا هم هست و نمی توان جاي مشخصی را براي آن معلوم اماکن کثیف مث

اما آن هم یک محدودیت . کرد، در همۀ بدن هست و در هیچ جاي خاصی هم نیستجاي این . دارد، روح من مخصوص جسم من است ودر جسم شما روح دیگري است

مالئکه نیز . استدو را نمی توان عوض کرد و لذا از این جهت ثابت و غیر قابل انتقالکنند و چنین هستند که در عالم در حرکتند و از اجسام چه شفاف و چه کدر عبور می

اما ظاهرا در عالم خودشان مدارج و . حاجب و مانعی در اجسام براي آنها نیستدرجاتی دارند که هر کدام باید در همان پله و مقامی که هستند بمانند و نمی توانند

). 164: 37صافات (ائین تر بروند باالتر یا پ

صفات خدا

387

کنند آنها نه بیرون باري مالئکه و نیز روح جائی مشخص مثل اجسام اشغال نمیاز (و نه گسسته ) به تن و جهان(هستند و نه در درون، نه پیوسته اند ) از تن یا جهان( ). آن

خدا نه جسم. شود اند در المکانی است اکنون واضح می مکان خدا که گفتهاست که جائی را اشغال کند و نه روح است که در بدن باشد و نتواند از آن جدا شود

او مانند نور آفتاب در . مگر بعد از مرگ، و نه چون مالئکه جایگاه و مقام خاصی داردهمه جا هست و جایی مخصوص ندارد، اما برخالف نور آفتاب چیزي او را محجوب

نیست که او نباشد و در عین حال در هیچ جاي جائی . نمی کند و حائل نمی شود . نه در آسمان، نه در زمین و نه در میان آسمان و زمین. بخصوصی قرار ندارد

متی (گوید اي پدر ما که در آسمانی می) ع(پس اینکه در انجیل از قول عیسی د، چون از نظر قرآن و دیدگاه اسالم تعبیر درستی به نظر نمی آی) 2: 11 و لوقا 9: 6

او مانند نور خورشید بر همه . خدا در همه جا هست و در هیچ جاي بخصوصی نیستچیز می تابد و همه چیز به نور او روشن است اما نه لطافت و عطر و زیبایی و پاکی

خورشید در . اجسام در این نور تاثیر دارد و نه کثافت و گند و زشتی و نجاست آنها) 35: 24(در سورة نور . جسام است و خدا نیز چنین استهر حال منزه از تاثر از ا

فرماید که خدا نور آسمانها و زمین است و این تعبیر به معناي آن است که صریحا میخدا مانند نور در همه جا هست و بر همه چیز می تابد و لذا وجود همه چیز بدو بسته

است، که اگر خورشید است، چنانکه وجود زمین وسیارات به نور خورشید وابستهاما . شود و رستاخیز بر پا می) 1: 81تکویر (شود تیره شود منظومۀ شمسی نیز نابود می

خدا همیشه هست و لذا عالم به نور او موجود است و در همۀ ارکان جهان خدا هست، هیچ جائی نیست که خدا از ان دور باشد و به انسان از رگ گردن نزدیکتر است

) 69: 39زمر (شود و در قیامت هم دوباره زمین به نور خدا روشن می) 16: 50ق (گردد به حیاتی که همیشگی است و مرگی در پس باز هم زندگی در زمین آغاز می

اینکه مسلمان ها در هنگام دعا دست ها را به سوي آسمان بلند می کنند از .پی نداردز سر خود می دانند یعنی خود را زیر آن جهت است که خدا را مافوق خود و بر فرا

اگر تعبیر پدر آسمانی در انجیل به همین معنا باشد می توان . حکم او می شمارند .پذیرفت

مسیحیت و اسالم

388

: گوید شیخ عطار، آن عارف بزرگ می ازتوبیخبر وجهان پراست وزتوجهان خبر توبی از جان و جانم درون در اي

بیخبر ازتو وجان ودردلی،دل درجان اودانج که وجانم تودل بردبه چون پی بیخبر تو از زبان و زبان بر تو نام نصیب توبی وخیال از درخیال تو نقش بیخبر تو نشان از و نام به همه وآنگه را اســت خلــق نشان تـوخبربه نام و از

بیخبر تو از گمان و یقین وادي در تـــو کنــه گــوهردریــاي جویــندگان بیخبر ازتو وبیان ازتوعاجزاست شرح ابد تا زآنکــه کنـم چه تو بیان شرح و

) 30 چاپ امیرکبیر صگلستان(گوید سعدي هم می

وزهرچه گفته اند و شنیدیم و خوانده ایم اي برتر از خیال و قیاس وگمان و وهم

مانده ایم تو وصف اول در ما همچنان ید عمرآخر رس وبه تمام گشت مجلس

اینها شاعرانی هستند که خوشه چین خرمن قرآن اند و مسلما چنین شاعران . اي با چنین عرفان و فهم واالئی در میان مسیحیان و حتی یهود پیدا نمی کنید برجسته

اوهام بسیاري آمیخته بهترین کتاب یهود در این زمینه زبور داود است که متأسفانه با . شده و حق و باطل در آن به هم ملتبس گردیده است

بسادگی ) 5: 20طه (الرحمن علی العرش استوياما اینکه قرآن فرموده است یعنی خدا بر قلمرو خود قرار گرفت و مسلط شد یعنی بدانید که جهان و هر چه درو

کند و د بر جهان حکومت میهست قلمرو حکومت اهللا است که با رحمت عام خوهیچ رقیب و شریکی ندارد و اوست حاکم بر همۀ جهان، دلیل این تفسیر واضح دو

قرآن فرود آمده از جانب کسی است که «: آیۀ قبل و بعد از آن است که می فرماید که بر قلمرو خود مسلط شده است زمین و آسمانهاي بلند را آفرید و او رحمانی است

ی از این عالم که قلمرو حکومت اوست از ربقۀ اطاعت او نمی تواند و هیچ بخش(، آنچه در آسمان و آنچه در زمین است و آنچه )همه زیر سلطۀ او هستند. خارج شود

همه ) از ذخائر و معادن و منابع و غیره(در میان آن دو است و آنچه در زیرزمین است پس تصورات مشبهه و اهل » ).استو خدا بر همۀ آنها حاکم و مسلط (از آن اوست

) ق. ه 728متوفی( تیمیه قول ابن به حتی و نشسته خدا بر تختی برند گمان می که حدیث ابن بطوطه ةحلر :نک(رش مانند ما به آسمان دنیا پایین می آید عاز پله هاي تخت یا

صفات خدا

389

ن هم اینها همه باطل است و خدا هیچ جائی و مکانی ندارد و شبیه به انسا) 52ص . نیست که بر تخت بنشیند و دستهاي خود را بر دسته هاي آن بگذارد

هاي اگر در رصدخانه. اما زمان هم نسبی است و زائیدة وهم و فکر انسان استاي امروزي دانشمندان می بینند که ستاره اي در اعماق آسمان نابود شد یا به ستاره

ها سال پیش رخ داده است و اکنون نور اي است که میلیارد دیگر برخورد، این واقعهاین اتفاق براي آن ستاره گذشتۀ دور است و براي ما حال است . آن به ما رسیده است

زمان مطلق . اینهانسبی است نه مطلق. و براي ستارگان دیگري در عالم، آینده استا معنایی وجود ندارد و خدا و چه بسا که مالئکه هم بی زمانند و ازل و ابد دربارة آنهاما چون . ندارد و سرمدي بودن هم از بافته هاي فکر فالسفه و حکما و متکلمان است

کند لذا خدا در قرآن فقط فرموده است ذهن ما زمان را باتقدم و تأخر امور درك میپس چیزي . یعنی او اول از همه و آخر از همه است) 3: 57حدید (هواالول و اآلخر از او نخواهد بود چونکه همه چیز در ید قدرت اوست و خدا همیشه قبل از او یا بعد

هست و هیچوقت از بین نمی رود که چیزي بعد از او باقی بماند و اصال اگر خدا بحثهاي الطائل فالسفه دربارة قدم زمانی وذاتی . نباشد هیچ چیز دیگر هم نخواهد بود

را آفریده است تا به قدمت یا بیهوده است و ما نمی دانیم که خدا چه موقع عالم کافی است قبول کنیم که عالم مخلوق خداست . حدوث زمانی یا ذاتی آن حکم کنیم

و همین بس است دیگر اندیشیدن دربارة قدمت و حدوث آن زائد است و ما را به . جائی نخواهد رساند

چشم و دست خدا یعنی چه؟-61-6

د خدا هم به کار رفته است که در قرآن سه عضو از اعضاي انسان در مور

دي تثنیۀ ید و (عبارتند از وجه، عین و ید که این دو به صورت اعین جمع عین و ی، هیچیک از مفسران قرآن این سه کلمه را به معناي )ایدینا جمع ید هم آمده است

ظاهري آن یعنی صورت و چهره، چشم و دست نگرفته اند، زیرا که این سه کلمهي«مثال عبارت . معمول عرب به معناي مجازي به کار رفته اندطبق روال دمابین (» بین ی. در قرآن مکرر به معناي در برابر و یا پیش از چیزي به کار رفته است) دو دست

به معناي پیش از رحمت خدا یعنی قبل از باران سه بار در »بین یدي رحمته«چنانکه

مسیحیت و اسالم

390

بین یدي عذاب و ) 63: 27 و نمل 48: 25ان ، فرق57: 7اعراف (قرآن آمده است مجادله (واکمنجبین یدي یعنی پیش از عذاب شدید جهنم، یا ) 46: 34سبا ( شدید

یعنی پیش از آنکه در گوشی صحبت کنید، در مورد قرآن چند بار ) 13 و 12: 58 و 3: 3ن ، آل عمرا97: 2مثال بقره ( است »مصدقا لما بین یدیه«فرموده است که آن

البته (کند و قبول د ارد یعنی کتابهاي پیش از خود را تصدیق می) 48: 5مائده و در ) کتابهاي واقعی که بر موسی و عیسی نازل شده بود نه تورات و انجیل فعلی را

یعنی ) 46: 5مائده (وراتمصدقا لمابین یدیه من التمورد انجیل هم گفته است که . آن نازل شده بود تصدیق کرده و قبول داشته استتورات را که قبل ا ز

حال اگر همین تعبیر در مورد خدا به کار رود شک نیست که معناي آن نیز ان الفضل مثال وقتی می فرماید . مجازي است و نباید به معناي حقیقی آن حمل شود

ل یعنی فضل و لطف در دست خداست معلوم است که فض) 73: 3آل عمران (بیداهللابین «گرفت بلکه امري است معنوي، خالصه آنکه چیزي نیست که بتوان در دست

معناي پیش از چیزي یا قبل از بوده است مصطلح در میان عرب به تعبیري» یديحال مالحظه کنید که در . که عضو بدن است ندارد» دست«چیزي و هیچ ربطی به

که خلقت بیديان تسجدلمایا ابلیس ما منعک :می فرماید) 75: 38ص(سورة صاد اي ابلیس چه ترا بازداشت از اینکه سجده کنی به «: معناي تحت اللفظی آن این است

می ) 71: 36(و در سورة یس » آفریدم) دو دست خود(آنچه من با دستهاي خود ه یعنی آیا ندیده اند که ما از آنچ» ا عملت ایدینا انعاماماولم یرو انا خلقنا م«: فرماید

تثنیه است یعنی » یدي«در سورة صاد «دستهاي ما ساخته است چهار پایانی آفریدیم؟ .دو دست و در سورة یس ایدي جمع است یعنی دستها

در جایی دیدم که ابلهی ترجمۀ این دو آیه را از چند ترجمۀ قرآن نقل کرده و قدرت آفریده باالخره ما نفهمیدم که خدا خلقتش را با یک دست «. سپس پرسیده بود

معلوم است که چنین فرد بی سوادي نباید . »است یا با دو دست یا با دستهاي بسیارزیرا که او آشنایی با کاربردهاي بیانی و بالغی کلمات در زبانهاي عربی و . بفهمد

اگر پادشاهی بگوید ما پیروزي را به دست آوردیم . فارسی و سایر زبانها نداشته است دستهاي او قرارگرفته است؟ با دستهاي خود آفریدیم در این آیا پیروزي در کف

به (استعمال کلمۀ دستها . آیات یعنی خودمان آفریدیم نه آنکه دیگري براي ما بیافریندبراي ) صورت تثنیه یعنی هر دو دست یا به صورت جمع باز هم به معناي هر دو دست

صفات خدا

391

ۀ خود خدا صورت گرفته تأکید بر این است که خلقت به دست خدا یعنی به وسیل . وجه دست که عضوي از بدن است در این تعبیر جایی ندارد است و به هیچ

در عباراتی در قرآن به کار رفته است که منظور از آن توجه و التفات و عیناما کشتی را در «: مثال در چند آیه آمده است که خدا به نوح می فرماید. عنایت است

منظور از . یعنی تحت نظر ما تا ترا در ساخت آن راهنمایی کنیم» برابر چشم ما بسازچشم در اینجا عضو واقع در سر نیست و خدا مثل انسان نیست که چشم و گوش

و این عبارت فارسی » تحت نظر ما«و دقت کنید که در ترجمۀ آن گفتیم . داشته باشدوان به این عبارت هم ت هم حاوي کلمۀ نظر است به معناي نگاه و همان اشکال را می

گرفت اما بدیهی است که تحت نظر در فارسی به معناي آن نیست که چشم بدان شود منظور مثال اگر بگویند این مدرسه تحت نظر وزارت اوقاف اداره می. دوخته شود

کند بلکه به معناي این نیست که ادارة اوقاف چشم دارد و به مدرسه دائم نگاه می) 27: 23، مؤمنون 37: 11هود (عیننااصنع الفلک باپس عبارت . ستتوجه و مراقبت ا

دارد یعنی تجري با عینناکه ) 14: 54(یعنی کشتی را تحت نظر ما بساز و در سورة قمر خدا به پیامبر می ) 48: 52(د و نیز در سورة طور در برابر چشم ما به راه افتکشتی

یعنی در مورد حکم خدا که خواسته است باعینناکو اصبر لحکم ربک فانفرماید تو تحت نظر ما هستی یعنی ما بالها بر سر مسلمانان ببارد صبر پیشه کن زیرا که

مشرکان نتوانند به تو آسیبی برسانند ولی آزارهاي آنها براي آن مواظب تو هستیم تا که ثابت شود که دین خدا به رایگان و آسان در میان عرب رواج نگرفت و است

بدخواهان و دشمنان اسالم نگویند که عربها این دین را دوست داشتند و لذا پیروز شد .و دست خدا را در پیروزي آن نبینند

طه (لتصنع علی عینی و در قرآن در مورد حضرت موسی می فرماید همچنین اي گذاشتند و در دریا یعنی اي موسی به یاد آور که وقتی ترا در صندوقچه) 39: 20

او را ) یعنی فرعون(انداختند، دریا آنرا به ساحل آورد تا دشمن من و دشمن موسی تا در برابر چشم من ساخته و پرورده «بگیرد و سپس محبت نسبت به ترا بر تو افکندم

در اینجا هم یعنی تحت مراقبت و توجه من و عین در اینجا نیز ربطی به چشم » .شوي . ندارد

مثال در (در قرآن گاهی به معناي صورت و چهره است گرچه وجهاما کلمۀ اما در برخی موارد به معناي جهت و سمت و سوست مثال در ) 96 و 93: 12یوسف

مسیحیت و اسالم

392

می فرماید به هر جا که روکنید همانجا سمت و سوي خداست ) 115: 2(سورة بقره در چند . رددر اینجا ربطی به چهره و صورت ندا» وجهه«پس ) یعنی قبله همانجاست(

) 22: 13 یا رعد 272: 2مثال در بقره ( یا وجه ربهم آمده است ابتغاء وجه اهللاآیه یعنی براي به دست آوردن جهت و جانب خدا، که مثال صدقه دادن براي آن است که

هر : می فرماید) 27: 55(در سورة الرحمن . خواهد به سوي خدا راه پیدا کند مؤمن می یبقی وجهشود و است فنا پذیر است و فانی می) یعنی بر روي زمین (چه بر روي آن

یعنی فقط ذات خداي ذوالجالل و االکرام باقی می ماند همۀ ربک ذوالجالل واالکراممفسران وجه را در این آیه به معناي ذات یعنی شخص خدا دانسته اند و همین مطلب

یعنی کل شیء هالک اال وجهه: استچنین بیان فرموده ) 88: 28(را در سورة قصص که نابودي ) یعنی جز وجود خداي تعالی(شود جز ذات او همه چیز هالك و نابود می

. در آن راه ندارد و همیشه و جاودانی استوجه این تعبیرات همه مصطلح ومتداول در زبان عربی بوده است و لذا به هیچ

بدن خدا تعبیر کرد و اگر کسانی در توان عین، ید و وجه را به معناي اعضاي نمیاشت غلطی از قرآن داشته اند به علت بیسوادي و نادانی آنها بوده است دقدیم چنین بر

فرقه هایی که خدا را شبیه انسان می دانستند یا برایش (و آنها به نام مشبهه یا مجسمه ي از خدا اند و دیگر هیچکس امروزه چنین تصور خوانده شده) جسم قائل بودند

. ندارد که ) 18 : 6(ام عن سورة ا18د کلمۀ فوق است در آیۀ مثال دیگر کاربر

بر باالي بندگانش قاهر است و معنی آن این است که از ) یعنی خدا(او : می فرمایدآنها حا کم و ناظر است و تر از این عالم بر بندگان قرار دارد و بر مقامی و جایی باال

در اینجا باالي صوري نیست که مثال یکی در طبقه پائین عمارت است و قالبته فودیگري در طبقۀ باال، بلکه منظور تفوق معنوي است از نظر مقام و مرتبه چنانکه مثال

ست رعیت دشاه در فوق رعیت قرار دارد اما ممکن است جاي او در بعضی مواقع زیر یعنی فرشتگان از پروردگار یا ) 50 : 16ل حن (یخافون ربهم من فوقهمباشد همچنین

یعنی از جهت مقام و مرتبه بر . خداوندگار خود که بر باالي سر آنهاست می ترسند . )127 : 7 و اعراف 55 : 3آل عمران : قس(آنها تفوق و تسلط دارد

صفات خدا

393

انسان انگاري خدا در کتاب مقدس-61-7

است که در anthropomorphismتعبیر انسان انگاري ترجمۀ کلمۀ انگلیسی شود و معناي آن به شکل انسان دانستن خداست در کتاب مقدس به وضوح دیده می

تحت این عنوان) 32ص (فرهنگ کتاب مقدس هارپردر . اعمال و رفتارشاشاره به دستها، گوشها یا : هاي بارز انسان انگاري عبارت است از نمونه«: می نویسدو نیز تأثر او از ناراحتی و عواطف و ) 8: 3پیدایش (نۀ خدا در باغ خلد گردش شبا

طبق عقاید سنتی دینی این تعبیرات را غالبا باید مجازي . خشم یا پشیمانی اوستدر کتاب مقدس این گونه تعبیرات به نظر ... گرفت که درست و بجا به کار نرفته اند بوده است تا متون جدیدتر، یعنی بیشتر در می رسد که بیشتر در متون قدیمتر رایج

مثل (تورات و عهد عتیق به کار رفته است تا عهد جدید و انجیلها و در متون روایی و یا (P)و نوشته هاي انبیاء بیش از کتب حاخامی ) تورات و کتب تاریخی بعد از آن

ظاهر هنگامی که خدا بر ابراهیم. است) مثل زبور و امثال سلیمان(کتب حکمت به بعد تا 2: 18پیدایش (آید که یکی از سه مرد است که آمده اند شود به نظر می می

خدا با زبان آدمیزاد حرف می زند و از بوي قربانی سوختنی لذت). 19آخر باب در حالی که در کتاب اول . شود می برد و از کارهایی که انجام داده است پشیمان می

کند که گرچه خداوند شاؤل را رد کرده و از تصریح به تناقضی می) 29 : 15(سموئیل گوید او یعنی خدا انسان اینکه او را پادشاه کرده بود پشیمان شده بود معذلک می

در عهد جدید چون تکیۀ اصلی بر عیسی است، ... نیست که ارادة خود را تغییر دهد شکل انسان تجلی می نماید، خداي پدر حالت متعالی تري می یابد ولی باز هم او به

کند که تصویر تفاسیر بعدي این افکار را به سنتهاي فلسفی یونانی و رومی مرتبط میانسان انگاري خدایان را با وجود کلی و جاودانی منسجم خدا هماهنگ می ساخته

به عبارت دیگر این تصویرها مأخوذ از کفار و بت پرستان یونانی و رومی (» است این فرهنگ مثالهاي زیادي از این تصویرها ذکر نشده و به همین مقدار در). است

. اما تورات به واقع پر است از این گونه تصاویر. قناعت گردیده است پیدایش (خدا آدم را به صورت خود و موافق شبیه خود ساخت : مثال می نویسد

آن زنی سا خت یعنی هاي آدم را گرفت و از خدا یکی از دنده) 6 : 9 و 27و 26: 1 ، او )8: 3همان (، خدا در میان باغ عدن می خرامید )22 و21: 2پیدایش (حوا

مسیحیت و اسالم

394

نمی دانست که آدم و حوا در کجاي باغ هستند، آنها را صدا زد و پرسید کجایید؟ خدا از اینکه). و غیره6: 6همان (خدا از خلقت انسان پشیمان شد ) 9: 3همان (

دم همه به یک زبان سخن می گفتند نگران شد که مبادا بر ضد او توطئه کنند لذا بنی آ، خدا به )9 تا6: 11همان (زبانشان را مشوش ساخت تا سخن یکدیگر را نفهمند

همان (صورت مردي تا طلوع فجر با یعقوب کشتی گرفت ولی یعقوب بر او پیروز شد برود و از او بخواهد بود که به نزد فرعونا مأمور کرده ، خدا موسی ر) و بعد24: 32اسرائیل را رها کند اما در راه وقتی به موسی برخورد قصد قتل او را کرد، که بنی که

صفوره زن موسی سنگ تیزي برداشت و غلفۀ پسر خود را ختنه کرد و آن غلفه را نزد شود و به میناگهان مفهوم خدا تیره ومبهم ) 25 و 24: 4خروج (پاي خدا انداخت

یا به او ) 16: 4خروج (تو براي هارون به جاي خدا خواهی بود: گوید موسی می خروج(ام و برادرت هارون نبی تو خواهد بود ترا بر فرعون خدا ساخته: گوید می

که قرار است بنی اسرائیل کوچ کنند و به سوي دریا خدا در مصر در شبی) 1: 7اده هاي فرعونیان را بکشد و لذا به مشایخ بنی اسرائیل گفته خواهد نخست ز بروند می

که بره اي ذبح کنند و خون آن را با جارویی از زوفا بر سر در و دو کنارة درهاي خانۀ شود بتواند تشخیص دهد که کدام خانه از آن اسرائیلیان بزنند تا خدا که رد می

هاي خانه هاي بی عالمت را که بلکه بچهبنی اسرائیل است بچه هاي آنها را نکشد، ، یعنی خدا نمی دانست که ) به بعد21: 12خروج (متعلق به قوم فرعون است بکشد

کدام خانه متعلق به بنی اسرائیل است مگر با خون نشانه اي بر در خانه ها گذارده شده پیدا می شد جالل خدا معموال در ابر) 18: 2یوشع : قس(باشد، مثل آدمهاي معمولی

خروج (و در ابر مظلم نزد موسی می آمد ) 38 تا 36: 40 و 9: 33 ، 10 : 16خروج ( .و امثال آنها) 9: 19

صفات خدا در تورات-61-8

اما صفات خدا هم گاهی در تورات ذکر شده است، مثال او دیر خشم، بسیار و 24: 4سفر تثنیه ( است ، او آتش سوزنده)18: 14سفر اعداد (رحم و آمرزنده است

سفر (او خداي قادر مطلق است ) 15 : 31تثنیه (شود ، که در ستون ابر ظاهر می)3: 9که درست از هنگام بعثت حضرت موسی باید او را از آن پس یهوه ) 3: 6خروج

صفات خدا

395

این کلمه در تورات عبري بدون زیر و زبر آمده است و معلوم نیست که . بخوانندیهود می گویند این نام به قدري مقدس است که کسی . آن را تلفظ کردچگونه باید

می گفتند که به (adonai)نباید آن را به زبان آورد و به جاي آن به عبري ادوناي در زبانهاي اروپایی هنگام نوشتن این کلمه حروف . عبري به معناي خداوند ماست

یا Yehovahدند و آن را قرار می داYHWHرا در میان حروف adonaiمصوت Jehovah) بعضی هم آن را . می خواندند) در آلمانیYahweh بر وزن قهوه تلفظ

یهوه در عبري چهار حرف داردکه در ). 418 ص کشف االیات یانگ(کردند می tetragrammatonشود و آن را به یونانی بازنویسی میYHWHالتین به صورت

. رفی می خواندندیعنی کلمۀ رباعی یا نام چهار حبه معناي بودن و » هوه«و من گمان می کنم این کلمه فعل مضارع است از ریشه

اهیه باشد یا آنکه هست و این ظاهرا مخفف و معادل عبارت لذا یهوه یعنی آنکه مییعنی هستم آنکه هستم یا منم آنکه منم، چنانکه ) 14: 3سفر خروج ( است اشراهیه

یعنی موسی در هنگام بعثت، همان موقع که خدا در میان بوتۀ آتش . قبال توضیح دادمنام خداي خود را پرسید، چون قبال نمی دانست خدایی ) 2: 3خروج (بر او ظاهر شد

و فرعون هم این نام ) 18: 3خروج (به اسم یهوه وجود دارد که خداي عبرانیان است بنی اسرائیل که در مصر بودند یهوه را ، پس عبرانیان یعنی )2: 5خروج (را نشنیده بود

و این است که در تورات مکرر . شناختند و البد خدایان مصري را می پرستیدند نمیبرم گوید که بنی اسرائیل خدایان مصري و خدایان جائی را که آنها را بدانجا می می

عنی خدایانی ی) و غیره17: 29 و 2: 12، تثنیه 14: 34خروج (نپرستند ) یعنی کنعان(خورند و شنوند و نمی که به خالف یهوه از چوب و سنگ هستند و نمی بینند و نمی

و البد یهوه تمام این احساسها را دارد و به خصوص از ) 28: 4تثنیه : نک(بویند نمیو حتی از بوي قربانی انسانی ) 21 و 20: 8پیدایش (بوي قربانی سوختنی لذت می برد

خالصه آنکه درست در هنگام ) 2: 22پیدایش (یز لذت می برد که سوخته شود نبعثت موسی، خدا به او گفت که اسم من یهوه است، که خداي ابراهیم و اسحق و

یا یهوه بخوان و قبال به این نام » منم آنکه منم«و مرا به نام ) نه خداي سایر امتها(یعقوبم به عبري(بلکه به نام خداي قادر مطلق براي ابراهیم و اسحق و یعقوب ظاهر نشده ام

که معناي اصلی آن در حقیقت خداي کوهستان است نه قادر El shaddaiال شداي ) یا خداي کوهستان(این نام یعنی خداي قادر مطلق ). 261مطلق، فرهنگ هارپر ص

مسیحیت و اسالم

396

به نوشتۀ تورات تا پیش از بعثت موسی به وسیله خدا به ابراهیم و اسحق و یعقوب رفی شده بود و این نام فقط در بخش حاخامی تورات که در قرن ششم قبل از میالد مع

3: 48، 14: 43، 11: 35، 3: 28، 1: 17پیدایش (نوشته شده است ذکر شده است ). نیز آمده است5: 10 و استثنائا در کتاب حزقیال نبی 3 : 6و سفر خروج

یعنی اله یا خدا ترکیب شده (el)ز با اسم ال سایر نامهاي خدا در سفر پیدایش نیخداي تعالی، (، ال علیون )32: 21خداي سرمدي، پیدایش (است مثل ال عوالم

فرهنگ هارپر: نک. خدا، خداي اسرائیل(ال الوهه یسرائل ) 18: 14پیدایش ). 261ص

که ) بار6800د حدو(البته در عهد عتیق بیش از همه نام یهوه به کار رفته است این نام از زمان تولد انوش پسر شیث بن آدم ) 26: 4(بنا به باب چهارم سفر پیدایش

است که در قرن دهم ) J(شروع شده است و این قسمت از تورات از منبع یهوه اي گوید که نام قبل از میالد نوشته شده است، اما چنانکه گفته شد در منبع حاخامی می

به موسی آشکار گردید و از آن پس شایع شد و این نوعی تناقض یهوه نخست بار .است

از منبع الوهیمی است که در قرن هشتم قبل از میالد نوشته اهیه اشراهیهو تعبیر شده است و مسلما این تعبیر با نام یهوه ازنظر لغوي و اشتقاقی مرتبط است، یعنی اهیه

است و هر دو به معناي کسی است که وجود از یک ریشه) باشد می(با یهوه ) باشم می(برخی هم معتقدند که یهوه یعنی ایجاد کننده و موجد یا خالق . دارد و حاضر است

. که البته باز هم از همان ریشه است که به صورت متعدي به کار رفته است. موجوداتاز نامهاي دیگر خدا در عهد عتیق یکی یهوه صبایوت است به معناي خداوند

بار تکرار شده است و معناي اصلی آن خداوندگار و رب جنود 279لشکرها که سماوي یعنی خداي خدایان دیگر بوده است یعنی در اصل به خدایانی در آسمان معتقد بودند که او بر همۀ آنها سروري داشته است ولی بعدا در نظر یهود به معناي

است که صورت ظاهري آن جمع دیگر الوهیم. خداي قادر متعال تلقی شده استمثل یزدان در فارسی (است ولی براي تعظیم و تجلیل به معناي مفرد به کار می رود

که در اصل جمع ایزد به معناي خدایان بوده است و بعدا به معناي مفرد تغییر یافته و بعضی معتقدند الوهیم یادگار زمانی است که بنی اسرائیل مشرك و چند ) است

خداي کوهستان که ( و ال شداي (El) و بعد ال (Eloah) دیگر الوه .اند ودهخدایی ب

صفات خدا

397

ظاهرا در اساطیر قبلی یهود خدا در قلۀ کوههاي جهان ساکن بوده است ولی بعدا یهود عوالم ال و )خداي متعال( ال علیون سپس ).اند خداي قادر مطلق تعبیر کرده به را آن

)El Olamو ال بریت ) خداي ازلی و سرمدي (El Berith) یعنی خداي عهد و نیز اي بود که هاجر یعنی خداي بینش و غیب گویی که خداي منطقه(El Roi)ال روي

). 14 تا 13: 16پیدایش (در آنجا چشمۀ آبی یافت بجز نامهاي خاص خدا که ذکر شد، بعضی اسمها هم به عنوان صفت یا لقب

، شاه )خداوندگار من(ادوناي : ت که از آنجمله استخدا در عهد عتیق به کار رفته اسکه در فارسی داور ترجمه شده ) 25 : 18پیدایش (، قاضی )3 : 95زبور (یا پادشاه

گاهی نیز . )14 : 19مزمور (نجات دهنده و)23در مزمور ( چوپان یا شبان ،استخدا ، و گاهی، )6 : 32تثنیه (اسامی نسبتهاي خانوادگی به کار رفته است مثل پدر

سفر اعداد (چون مادري که حامله است و قوم اسرائیل را می زاید تصویر شده است که در این موارد خدا ) 10 و 9: 22 مزبور(و یا به عنوان قابله ) 18: 32 و تثنیه 12: 11

. را از جهت تأنیث ستوده استاسماء حسناي الهی در اکنون خواننده منصف می تواند این اسامی و صفات را با

قرآن که به بعضی از آنها در باال اشاره شد مقایسه کند و عظمت قرآن را دریابد و به کدام یک از این دو نزدیکتر - که هست-خود قضاوت کند که اگر خدایی باشد

توان به اشخاص قضاوت در این باره را حتی می. است به اسالم یا به عقاید یهود . و مارکسیست هم واگذار کرد و نتیجه را دریافت(atheist)المذهب و بی خدا

در خاتمه به این نکته اشاره می شود که در بعضی احادیث از امامان نقل شده منظور از این سخن این است که صفات خدا . است که صفات خدا عین ذات اوست

یادمانند صفات انسان نیست که اول هیچ است ، بعد اندك است و به تدریج زصفات خدا مثل علم یا قدرت یا . می شود و سپس نقصان می یابد و نابود می شود

حیات او همیشه با خدا بوده است و همیشه خواهد بود و هیچ وقت از او جدا نشده و نمی شود و کم و زیاد هم نمی گردد، ولی از این سخن باز هم نمی توان است

.چگونه استکشف کرد که علم خدا یا قدرت خدا

62

اسامی خدا در عهد جدید

یعنی -اعتقاد به تثلیث در مسیحیت عمال منجر به این شده است که خداي پدر زیر دست خداي پسر -خدایی که مثال در حد یهوه در تورات و اهللا در قرآن است

مجسمۀ عیسی . یعنی عیسی مسیح واقع شود و به عنوان خداي درجه دوم تلقی گردد مقدس تقریبا درتمام کلیساها از هر مذهب و فرقه به چشم می خورد همچون بت

کنند و به پیشگاه او دعا و نماز می برند وعمال مؤمنان مسیحی به او تعظیم و کرنش میمجسمۀ خداي پدر تقریبا در هیچ . و از او خواهشها و آرزوهاي خود را می خواهند

کمتر مورد روح القدس از خداي پدر هم کلیسایی دیده نمی شود و خداي سوم یعنیزیرا که نه تنها بت او در کلیساها برافراشته نمی شود، نماز و دعایی هم به توجه است

خداي . پیشگاه او خوانده نمی شود و تقریبا کسی به او کوچکترین اهمیتی نمی دهدسی به نامش می آید که عی» اي پدر ما که در آسمانی«پدر فقط در نماز معروف

شاگردانش آموخت و در باال شرح دادیم و در ذکر تثلیث اب و ابن و روح القدس لذا آنچه نام در اناجیل و عهد جدید براي خدا . هم همیشه نامش می آید و دیگر هیچ

کنید و می یابید تقریبا همه راجع به عیسی است و عمال عیسی خداي جستجو می . نه روح القدساصلی مسیحیان است نه خداي پدر و

1318 است یعنی خدا که theosباري در عهد جدید نام اصلی خدا به یونانی بار تکرار شده است و عمدتا یا اشاره به یهوه خداي بنی اسرائیل دارد یا به عیسی

اشاره به خداي » خدا و پدر خداوند ما عیسی مسیح«مسیح و در اغلب موارد عبارت یهوه نام خداي بنی اسرائیل را در ). 6: 15پولس به رومیان مثال در نامۀ (پدر دارد

و در یونانی در ترجمۀ سبعینی کوریوس Lordفارسی خداوند و در انگلیسی (Kyrios)بار تکرار شده 6800در عهد عتیق چنانکه گفتیم یهوه حدود . نامیده اند

تی که الوهیم در صور. است که در ترجمۀ یونانی آن همین کلمه به کار رفته استدر عهد جدید . اند بار به کار رفته است، که آن را خدا ترجمه کرده2500حدود

399

399

مسیحیت و اسالم

400

بار تقریبا براي خداي پدر به کار رفته است که اغلب 100) یعنی کوریوس(خداوند و 3: 1مثال مرقس (در نقل قولهاي اناجیل از تورات سبعینی و کتب عهد عتیق است

هم اشاره به ) 66: 1(و این کلمه در انجیل لوقا ) 34: 2الن و اعمال رسو11: 12که بالغ بر ) خداوند(اما اکثر قریب به اتفاق موارد ذکر کوریوس . خداي پدر است

مورد است راجع به عیسی مسیح است و لذا دو نام اصلی و مهم خدا در عهد 719 آنها به صورت تئوس و در ترجمۀ یونانی) یهوه(و خداوند ) الوهیم(عتیق یعنی خدا

کوریوس در عهد جدید هم براي خداي پدر و هم اغلب براي عیسی به کار رفته . است

نام دیگر خداي بزرگ در عهد جدید پدر است که در اصل به معناي پدر و در ) 23 و 22: 4سفر خروج (ولی در تورات . مجموعۀ خدایان مشرکان بوده است

و ) 684 ص فرهنگ هارپر(ي یهوه به کار رفته است برا) 4 تا 1: 11(کتاب هوشع اما ). همان(نامیدند یونانیان هم زئوس، بزرگترین خداي اساطیري خود را پدر می

و گاهی حتی صورت آرامی کلمه را به کار می . عیسی در اناجیل خدا را پدر می نامد و به غالطیان15 : 8، نامۀ پولس به رومیان 36: 14: مرقس: نکabba(برد یعنی ابا

در » خداي ابراهیم وخداي اسحق و خداي یعقوب«ی تو در دو مورد تعبیر تورا) 6: 4و جالب است که عیسی در ) 27: 12 و مرقس 32: 22متی (اناجیل هم نقل شده است

این دو مورد تصریح کرده که خدا خداي مردگان نیست بلکه خداي زندگان است و م است نه تنها می میرد بلکه او راخدا و اقنوم دوصطالح، آنوقت خودش که به ا

کشند و به صلیب می آویزند و با خواري وخفت به قتل می رسانند آن هم همراه میگفتند و به هر دو به عیسی کفر می) 44 و 39: 27(با دو نفر دیگر که به نوشتۀ متی

) 42 تا 40: 23لوقا (دیگري کافر بود نوشتۀ لوقا یکی از آنها به عیسی ایمان داشت و 1 : 16 ( سه روز در قبر می ماند و به روایت مرقس) 40: 12(و عیسی به روایت متی

دو شب و یک روز و معلوم نیست کدام درست گفته اند، البته مطابق عقیدة ) 5تا . خودشان

پدر باري دربارة نامهاي خدا، اسم خدا در نامه هاي پولس گاهی به صورت و به 31: 11 نامۀ دوم به قرنتیان 6: 15رومیان (خداوند ما عیسی مسیح آمده است

تعبیر خداوند ). 3: 1 و نیز در رسالۀ اول پطرس 3: 1 و به کولسیان 17 و 3: 1فسسیان ا و نیز نه بار در مکاشفات ) 18: 6(قادر مطلق یک بار در رسالۀ دوم به قرنتیان

اسامی خدا در عهد جدید

401

است که در حقیقت مأخوذ است از ترجمۀ یونانی تورات که به عنوان یوحنا آمده شداي و یهوه صبایوت به کار رفته است و نیز در مکاشفات یوحنا گفته است ترجمۀ ال

لفا و امگا که حروف اول آبه یونانی (من هستم الف و یاء اول و آخر ) 6: 21 و 8: 1(این تعبیر را . یر قرآنی هواالول و اآلخر استو منظور همان تعب) و آخر الفباء هستند

). 13: 22(براي عیسی هم به کار برده است و لوقا24: 1مثال مرقس (در بعضی جاها عیسی را قدوس خدا نامیده است

50: 8یوحنا (و داور ) و غیره35: 5متی (و نیز نامهاي عمومی پادشاه ) و غیره34: 4 هم که از تعبیرات عهد عتیق است) و غیره47: 1لوقا (هنده و نجات د) وغیره

مرقس(دیگر از تعبیرات در این زمینه خداي متبارك . در انجیل به کار رفته استعالوه . است) 18: 15یعنی خدا در لوقا (و آسمان ) 62: 14مرقس (و قوت ) 61: 14

، برة خدا )5: 5مکاشفات یوحنا (بط یهودا بر اینها تعبیرات دیگر هم هست مثل شیر س خداوند و) 14: 17مکاشفۀ (و رب االرباب و پادشاه پادشاهان ) 36 و 29: 1یوحنا (

رسالۀ به کولسیان (و نخست زادة تمامی آفریدگان ) 8: 2ان یترسالۀ اول به قرن(جالل و ) 16: 1سالۀ به کولسیان ر(و آفرینندة همه چیز ) 6: 1 و رساله به عبرانیان 15: 1

که به صورت 10 : 23 و به ویژه متی 1 : 2 و رسالۀ دوم پطرس 5 : 5لوقا (استاد یا آقا این کلمه به خداي پدر 9 : 6پیشوا ترجمه شده است ولی در رسالۀ پولس به افسسیان

. که همه راجع به حضرت عیسی است) اطالق شد استگرچه در عهد عتیق بارها از اعضاي بدن خدا شبیه به اعضاي بدن انسان نام برده

و گوش خدا، سفر اعداد 15: 34 و مزمور 8: 6مثال چشم خدا پیدایش (شده است و روي خدا، مزمور 15: 8 و دهان خدا، اول پادشاهان 15: 34 و مزمور 18: 11دانند و اکنون هیچ دانشمند تعبیرات را مجازي می، اما یهودیان این) وغیره16: 34

لکن در انجیل خدا واقعا . داند یهودي خدا را داراي چشم و گوش و روي و دهان نمیشود، غذا کند، به دنیا می آید، ختنه می به صورت یک انسان در رحم زنی رشد می

تا 23 : 14 ، مرقس29 و 27 : 26 ، 19: 11متی (می خورد و حتی شراب می نوشد خواري به شدت در حالی که در کتاب مقدس شراب) 18 و 17: 22 ، 34: 7، لوقا 25

، 21 و 20: 21، تثنیه 3 : 6، اعداد 9: 10نک سفر الویان (تقبیح و منع شده است 12 ، 11: 5، اشعیاء 7 تا 4 : 31 ، 32 تا 29 و 20: 23، 18: 21، 1: 20امثال سلیمان

رسالۀ،15: 1 لوقا ،5 : 2 حبقوق ، 11: 4، هوشع 13 تا 11: 65، 7 و 1: 28 ، 22و

مسیحیت و اسالم

402

و 18: 5 و رسالۀ پولس به افسسیان 21: 5غالطیان و به 10 : 6 قرنتیان پولس بهاول) تا آخر باب37: 7(و برخی رفتار عیسی را با زن بد کاره اي که در انجیل لوقا ) غیره

یوحنا (بوب عیسی حاند و شاگرد م بر توجه او به زنان بدکاره کردهآمده است حمل را برخی از امت لوط پنداشته اند و بر حضرت ) و غیره27 تا 25: 19 و 25 تا 23: 13

. عیسی طعنه زده اندممکن است گفته شود که عیسی اقنوم دوم و خداي پسر است و با خداي پدر

لذا اسامی و صفاتی که در باال شمردیم به هر دو که اقنوم اول است یکی است و اما در اناجیل و عهد جدید مواردي هست که صراحتا جدائی آنها را . اطالق شده استگوید که شخصی به عیسی می) 17 و 16: 19(مثال در انجیل متی . دهد از هم نشان می

گفتی و حال آنکه از چه سبب مرا نیکو»: گفت اي استاد نیکو، عیسی در پاسخ گفتکند که خودش خدا در اینجا عیسی صراحتا اقرار می. »کسی نیکو نیست جز خدا

و لوقا ) 18 و 17: 10(این نکته در انجیل مرقس . نیست و لذا مستحق کلمۀ نیکو نیستهم آمده است و در لوقا تصریح کرده که فقط یکی شایستۀ عنوان ) 19 و 18: 18(

تسلی دهنده «: گوید می) 26: 14(در انجیل یوحنا . تآن هم خداس نیکوست ویعنی روح القدس که پدر او را به اسم من می فرستد همه چیز را به شما ) فارقلیطا(

من از پدر سؤال می کنم که «: قبل از این هم آمده است15در بند » .تعلیم خواهد دادا بماند یعنی روح راستی که جهان تسلی دهندة دیگر به شما عطا فرماید تا همیشه با شم

شناسد، ولی شما او را می شناسید بیند ونمی تواند او را قبول کند زیرا که او را نمی نمیشود تسلی و از این عبارات هم معلوم می» ماند و در شما خواهد بود زیرا که با شما می

تا عیسی نرود او دهنده که او را همان روح القدس خوانده اند با عیسی یکی نیست و . که پدر بزرگتر از من است) 28 : 14یوحنا (گوید و سپس می)7 : 16یوحنا (آید نمی

القدس و عیسی با هم القدس و خداي پدر یکی نیستند و نیز روح پس عیسی و روحدانند که البته مسلمانها این فارقلیطا را همان احمد می. توانند یکی باشند نیستند و نمی

و در این ) 6: 61صف (آن گفته است که مسیح مژدة آمدن او را داده است در قردر . صورت انجیل که به معناي مژده است در حقیقت مژدة آمدن حضرت محمد است

کس خبر ندارد که از زمان وقوع قیامت هیچ گوید می) 32: 13(انجیل مرقسپس عیسی از نظر . هم خبر ندارد) یعنی عیسی(جزخداي پدر حتی فرشتگان و پسر

. علم هم جدا از خدا است

اسامی خدا در عهد جدید

403

گوید وقتی عیسی بر صلیب مشرف به موت می) 46: 27باب (در انجیل متی و معلوم » یعنی الهی الهی مرا چرا ترك کردي؟ایلی ایلی لما سبقتنی«: بود فریاد زد

همین باز در -است که خدا در این حال با عیسی یکی نبوده است و از هم جدا بودندبه (عیسی که منتظر گرفتاري و به صلیب آویختن بود دعا کرد ) 39: 26متی (انجیل

اي پدر من اگر ممکن باشد این پیاله از من بگذرد لیکن «: و گفت!) درگاه خداي پدر . »نه به خواهش من بلکه به ارادة تو

یز و در اینجا صراحت دارد که ارادة عیسی با اراده پدر فرق دارد عیسی چپس این دو در واقع دو . دیگري می خواست و پدر چیز دیگري اراده کرده بود

. شخص یا دو وجود یا دو اقنوم جدا از هم هستند و یکی نمی توانسته اند باشنداگر اناجیل را به دقت بررسی کنید می بینید که عیسی و پدر که در آسمان

اند که تثلیث در اصل در تأیید کردهاست کامال از هم جدا هستند و محققان غربی هم و 401، 305 ص فرهنگ هارپر(مسیحیت نبوده بلکه بعدا بدان اضافه شده است

کند که عیسی را تصریح می) 3: 17 و 42 و 29 ، 26: 8(در انجیل یوحنا ). 1098 - 9 یکی پس آنها دو موجود جدا هستند. خداي پدر فرستاده است یعنی مبعوث خداست

. فرستنده و دیگري فرستادهعبداهللا (تصریح کرده است که عیسی بندة خداست ) 13: 3(در اعمال رسوالن

اشهد ان : شود گفته می) ص(درست شبیه آنچه در اسالم دربارة حضرت محمد ) استشود بین فرق قائل می) 6: 8(و در رسالۀ اول پولس به قرنتیان . محمدا عبده و رسوله

گوید ما یک خدا داریم یعنی خداي پدر که و می (Lord) و خداوند (God)خدا در انجیل .همه چیز از اوست و یک خداوند یعنی عیسی مسیح که همه چیز از اوست

میگوید از ساعت قیامت فقط خدا خبر دارد و حتی پسر یعنی عیسی )32 : 13(مرقس .ت، پس از نظر علم هم عیسی از خدا جداسهم خبر ندارد

) و غیره42 : 4 و یوحنا 11 : 2لوقا (دیگر از نامهاي عیسی نجات دهنده است . نجات دهنده اي جز یهوه یعنی اهللا نیست) 21 : 45(در حالی که به گفتۀ اشعیاي نبی

63

ظلم کلسیا در مورد اسالم و قرآن

مسیحیان و دشمنان اسالم هو انداخته اند که اسالم دین شمشیر است و با شمشیر این شایعه نه از نظر اصول اعتقادي اسالم درست است و . توانسته مردم را مسلمان کند

ن گفته شده در اسالم عقیده را آزاد اعالم کرده و صراحتا در قرآ. نه از نظر تاریخیعنی کسی را نمی توان به زور و بدون ) 256: 2بقره (الاکراه فی الدین کهاست

اگر شمشیر یا هفت تیر را بر . خواست دلش مسلمان کرد و این یک امر بدیهی استسر کسی بگیرند و بگویند یا مسلمان شو یا می کشیمت، ممکن است به ظاهر مسلمان

. پس اجبار فایده ندارد. ندشود اما دل او کافر می مایعنی لکم دینکم ولی دین) 6: 109کافرون (در جاي دیگر در قرآن می فرماید

اي کافران دین شمااز آن شما باد و دین من از آن من، ما هیچکدام عقاید دیگري را سال که در مکه تبلیغ 13دهد که پیامبر تاریخ اسالم هم نشان می. نخواهیم پذیرفت

مشرکان انواع آزار و شکنجه بر او و ) سالگی53 سالگی تا 40از (کرد میاسالم در مکه مسلمان شدند که ) نفر150حدود (مسلمانان وارد کردند و فقط عدة معدودي

رفتند و به نجاشی ) ایتوپی(آنها هم ناچار شدند که ا زمکه بگریزند، دو گروه به حبشه در مدینه هم یکسال . سرانجام همه به مدینه رفتندپادشاه مسیحی آنجا پناهنده شدند و

خبري نبود تا اینکه مشرکان مکه با همدستی یهودیان مدینه به جنگ آن حضرت . آمدند و از این به بعد پیامبر تا آخر عمر به دفاع از کیان اسالم مشغول بود

در محققان تعداد کشتگان مسلمان ومشرك را در جنگهاي زمان پیامبر دقیقا نفر بوده است و بعد 1724اند و کل آنها از دو طرف حداکثر بالغ بر کتابها ضبط کرده

از آن زمان هم جنگها براي حفظ کیان اسالم از حمالت دشمنان قدرتمند بود که کرد و همین پیروزي این تعداد جامعۀ کوچک مسلمانان را در مدینه ومکه تهدید می

آن زمان یعنی ایران و رم خود از معجزات استقلیل بر دو امپراطوري عظیم در بسیاري از کشورها مثل . )149 اسالم ص نگرش کوتاه به زندگی پیامبر: نک(

405

405

و اسالم مسیحیت

406

مالزي و اندونزي اصال لشکري از اسالم نرفت که با شمشیر یا بی شمشیر آنها را . مسلمان کند

د اما حاضر به در فتوحات مسلمین علی االصول کسانی که مسلمان نمی شدنهاي جامعه. می شدند از هرگونه تعرضی مصون بودند) مالیات سرانه(پرداخت جزیه

کوچک و بزرگ یهودي، مسیحی و زردشتی در تمام قلمرو اسالم از صدر اسالم تا امروز بوده اند و هستند حتی در بعضی بالد مثل ایران ادیان ومذاهب غیر الهی هم باقی

هاي صوفی که ها و انواع فرقه طان پرستها، یزیدیها، اهل حق، صبیمانده اند، مثل شی قرن با آنها با مسالمت 14بسیاري از آنها بی بند و بارند و حکومت اسالمی در این

.رفتار کرده و آنها را تحمل نموده استدر سورة انفال در عین حال که به مسلمانان دستور داده شده است که در مقابل

) 60: 8(حربی که دشمن مسلمانان بودند خود را آماده و مهیا و مسلح نمایند کفار گوید اگر آنها یعنی دشمنان کافر به صلح می) 61: 8انفال (بالفاصله بعد از آن

در . گرایش یافتند تو هم به صلح بگراي و بر خدا توکل کن که او شنوا و داناستی شدند و شهري از شهرهاي مسلمانان را جنگهاي صلیبی هر وقت مسیحیان پیروز م

کردند از پیر و جوان و کودك و زن کردند تمام مردم آن شهر را قتل عام می فتح می بجز -کردند همۀ مردم اما هر وقت مسلمانها شهري از مسیحیان را فتح می. و مرد

در امان بودند و آنها را اهل ذمه-کسانی که اسلحه داشتند و می جنگیدندر برابر یعنی هم پیمان با مسلمانان، که حفظ جان و مال و نا موس آنها د. می خواندند

کردند و نمی گذاشتند کسی از مسلمانان یا کفار د میهمتجاوزین را مسلمانان تعیکی از . مزاحم آنان شوند و در عوض آنها باید جزیه یعنی مالیات سرانه بپردازند

15هاي مسیحیان حمص در سال اریخ صدر اسالم برگرداندن جزیهوقایع جالب در تهجري بود که مسلمانان به دستور عمر براي جنگ با رومیان در آن سال فراخوانده

یرموك با سپاه روم بجنگند و لذا شدند تا به فرماندهی خالدبن ولید در کنار نهردند و در این موقع بنا ص شهر را خالی کردند و عازم یرموك در شام شممسلمانان ح

و 70 ص1ج (تاریخ التمدن االسالمیبه نوشتۀ جرجی زیدان مسیحی لبنانی در کتاب که از مردم راهایی مسلمانان تمام جزیه) 54ترجمۀ آن به وسیلۀ علی جواهر کالم ص

حمص گرفته بودند پس دادند و گفتند چون ما دیگر نمی توانیم از شما حمایت کنیم مسیحیان حمص . ا را حفظ نماییم لذا خود را از قید ذمۀ شما آزاد می کنیمو امنیت شم

ظلم کلسیا در مورد اسالم و قرآن

407

امپراطور روم می جنگیم زیرا (Heraclius)مانیم و با لشکر هرقل گفتند ما با شما می امگرچه رومیها با .که حکومت عدل شما نزد ما بهتر از ظلم و تجاوز رومیهاست

. همدین هستندگویند ولی تورات که پر از صلح طلبانه دین شمشیر میاسالم را با این دیدگاه

است کتاب مقدس یهود و نصاراست و سرمشق کشی نسلهاي خشونت و صحنه تا 51: 33 ، 18 تا 7: 31سفر اعداد : نک، یهودکشی نسل هاي براي نمونه . آنهاست

، 17 تا 12: 20 ، 16 تا 12: 13 ، 3 تا 1: 7 ، 7 تا 1 : 3 ، 35 تا 33: 2سفر تثنیه ، 53 اول سموئیل ،17 تا 15 : 15، داوران به بعد9 : 10 ، 29 تا 19: 8 ، 21 : 6 سفر یوشع

که این نسل 34 تا 32 : 11عبرانیان : قسو 31 تا 29 : 12، دوم سموئیل 11 و 9: 27 عیسی هم دستور داد که شاگردانش شمشیر. غیرهکشی ها را تایید کرده است و

. که پیروانش در این امر هیچ کوتاهی نکردند ) 36 : 22لوقا ( بردارند اما در کشورهاي مسیحی بخصوص در مغرب زمین نه تنها هیچ دین دیگري جز

کردند بلکه تا اواسط قرن نوزدهم هیچ مسیحیت و تا حدودي یهودي را تحمل نمیی که عثمانیها فتح کرده مسلمانی امکان زندگی در اروپا را نداشت مگر در نقاط

به اسم تروریسم هرگاه و بیگاه به . هنوز هم مسلمانها در فشار و سرکوبند. بودندکنند و دولتها و سازمانهاي دفاع از آزادي و حقوق مساجد یا محالت آنها حمله می

کنند و یا به صدور یک اعالمیه در محکوم کردن این اعمال بسنده بشر یا سکوت می قرن حتی یک کلیسا یا یک 14در حالی که در حکومت اسالم در این . کنند میاز شرح جنایات ژزوئیتها و مسیحیان در اسپانیا نسبت به . ۀ یهود خراب نشده استسکنی

مسلمین و در امریکا نسبت به سرخ پوستان و در سایر کشورها سخنی نمی گویم که نه . کردند ا وادار به قبول مسیحیت میبا ضرب شمشیر بلکه با توپ وتفنگ مردم رفقط

اوال . اما کلیسا بدترین رفتار و عکس العمل را در مورد مسلمانان داشته استکردند ثانیا سرکوب می19مسلمانها را در سراسر اروپاي غربی تا اواسط یا اواخر قرن

پا منتشر دادند هیچ کتابی، نشریه اي، مجله اي از سوي مسلمانان در ارو اجازه نمیاي کردند و اگر هم ترجمه ثالثا از ترجمۀ قرآن به زبانهاي اروپائی جلوگیري می. شود

منتشر می شد پراز غلط و ابهام و به صورتی بود که خوانندة مسیحی به دین اسالم براي نمونه به مقدمۀ فاضالنه ترجمۀ انگلیسی قرآن به وسیلۀ آربري، یعنی. بخندد

و اسالم مسیحیت

408

A.J. Arberry, The Koran, interpreted تعرایض مراجعه فرمائید تا صح . بنده معلوم شود

رابعا تبلیغات . کرد کلیسا حتی از انتشار متن عربی قرآن در اروپا جلوگیري میمسموم ضد اسالم از قدیم تا امروز از طرف کلیساها رایج بوده است و هدف آن بود

هر کتابی که . بخش اسالم آشنا نشوندکه تودة مردم مسیحی اروپا با تعلیمات جان مستشرقان یا کشیشان و اسقفها در اروپا دربارة اسالم نوشته اند پر از تهمت و دروغ و کج فهمی است وسعی همۀ آنها این بوده است که قرآن را کتابی التقاطی و مأخوذ از

تحقیق عقاید یهود و مسیحیت به شمار آورند تا کسی رغبت نکند خود دربارة اسالمهاي محدودي از محققان اروپایی نوعی همفکري و بی طرفی در نماید، البته در حلقه

شود اما کتابها و مجلاتی که حاوي این تحقیقات اسالم دیده میبهتحقیقات راجع است در دسترس عموم نیست و در عین حال در همان مجلات مقاالت ضد ونقیض

را P.M.Roget تألیف Thesaurusم کتاب من چاپ چهار. شود فراوانی چاپ می چاپ شده است و با آنکه این کتاب فقط در مورد لغات مترادف 1856دارم که در

نام دینهاي کافر را (Heterodoxy) تحت عنوان عقاید باطل 287است اما در صفحۀ و دین ترکها Islamism و اسالم Mahometanismکه شمرده است دین محمد

Turcism درکنار دین بودائی راBuddhism تحت 287 آورده است و در صفحۀ (Mahomet) جزو پیامبران کاذب محمد (Pseudo-Revelation)عنوان شبه الهام یعنی در آن زمان حضرت محمد را رسما جزو . سیوس آورده استرا در کنار کنفو

کشیشان و و انصافا. پیامبران دروغین می دانستند و دین او را کفر می شمردندحاخامان لطف کرده بگویند جز آنکه قرآن عیسی را خدا ندانسته است سایر قسمتهاي

: نک( بتوان از نظر یهودیان یا مسیحیان آن را کفر تلقی کرد؟ که قرآن چه سخنی دارددولتهاي اروپایی گرچه همه . و هنوز هم همین تبلیغات بشدت ادامه دارد)35 : 68قلم

. هستند اما متفقا ضد اسالمند ولی با هیچ دین دیگري دشمنی ندارندالئیک و سکوالر اعظم و حاخامهاي یهودي خواهش حال من از کشیشها، اسقفها و حتی پاپ

قرآن را بدون تعصب بخوانید نه براي ایرادگیري، نه براي آنکه بگردید کهکنم میخالق و هدایت و معارف دینی منابع آن را پیدا کنید بلکه براي اینکه بدایع حکمت و ا

آن را کشف کنید و با کتاب مقدس مقایسه فرمایید که حداقل به این نتیجه خواهید تنها ممکن است . اي از قرآن مطابق دین شما کفر نیست رسید که تقریبا هیچ آیه

ظلم کلسیا در مورد اسالم و قرآن

409

حضرت محمد را قبول نداشته باشید ولی جز این هیچ مطلبی نیست که شما نتوانید در فقط . ا کنیسه عین آن را از قرآن بخوانید بدون اینکه بگوئید از قرآن استکلیسا ی

د اما او را یکی از پیامبران اولواالعزم و بزرگ رقرآن عیسی را به عنوان خدا قبول نداداند و هر مسلمانی باید به او ایمان داشته باشد و اگر مسلمانی بگوید من عیسی یا می

و 285 : 2بقره ( کافر است و از ربقۀ اسالم خارج استموسی یا داود را قبول ندارمو ببینید که مسلمانها با چه احترامی از این پیامبران نام می برند حتما ) 136 : 4نساء

کنند، حال پاپها و کلمۀ حضرت را در ابتدا و علیه السالم را بعد از نام آنها ذکر میتنها به عنوان خدا بلکه به عنوان پیامبر هم مسیحیان قوم یهود را که اصال عیسی را نه

قبول ندارند و انجیلها و عهد جدید را به هیچوجه نمی پذیرند دوست خود گرفته اند دانند و محترم و معزز می شمارند و اما مسلمانها که حداقل عیسی را پیامبر بزرگی می

اند آیا این ظلم نیست؟ به او ایمان دارند مطرود خود کردهدا به عیسی مسیح بعد از مرگ خود چه پاسخی خواهید داد؟ اگر واقعا شما فر

خداپرست باشید باید حداقل صادقانه با اسالم برخورد کنید و امیدوارم این کتاب شما را بدین نتیجه راهنمایی کند به عون و یاري حقتعالی که بدون خواست او هیچ امري

از آن است که بخواهد خود را وسیله هدایت اتفاق نمی افتد و این بندة حقیر کمتر . بداند زیرا که هدایت فقط در دست خداي تعالی است

بع الهديوالسالم علی من ات

هجري 1427 ربیع االول 17تألیف این کتاب و بازبینی آن در روز یکشنبه و ) ص( به اتمام رسید که روز والدت حضرت محمد 1385 فروردین 27قمري برابر

اما این کتاب پیش از . و این را من به فال نیک می گیرماست) ع(ام جعفر صادق امچاپ در طی مدتی قریب به یک سال و نیم بارها و بارها بررسی شد و اشکاالت و

شدکمبودهاي آن بر طرف گردید و نظریات برخی فضال و دانشمندان در آن اعمال یعنی شب مبعث 1386 مرداد 20 برابر 1428 رجب 27و سرانجام در شب شنبۀ

به صورت نهایی درآمد که این نیز از الطاف باري تعالی ) ص(حضرت رسول اکرماست و تعداد فصول کتاب هم ناخواسته با سنوات عمر حضرت رسول برابر شد که خدا را بر این موهبت سپاسگزارم و امید است که عالقه مندان به تحقیقات ادیان و به

مسیحی و یهودي علی رغم نقدهاي بسیاري که بر کتاب مقدس شده ویژه روحانیون

و اسالم مسیحیت

410

مند گردند که از اطالعات فراوانی که در آن جمع آوري شده است بهرهاست .بسیاري از آن ها در هیچ کتاب فارسی دیگري شاید یافت نشود

نقد هاي این کتاب با انتقادات نویسنگان مغرب زمین فرق دارد زیرا که آنها از مادي به مسیحیت و آیین یهود می نگرند و من از دید یک مسلمان که احترام دید

ام و هدفم هدایت بوده است نه زیادي به هر حال براي این دو دین قائلم نگریستهضاللت و بی دین کردن مردم و لذا همه جا آیات هدایت بخش قرآن را در مقایسه

.واهللا هو الهادي.ذکر کرده امو باز بینی آنها در تاریخ ) نمایه ها و کتابنامه(مائم کتاب حروف چینی ض به است ) ع(که روز تولد حضرت امام حسن مجتبی 1428 رمضان المبارك پانزدهم

.هوهللا الحمد والمن. پایان رسید و کتاب اکنون کامل و آماده چاپ استم در اینجا سروده ا7/1381/ 7 اکنون براي حسن ختام مناجاتی را که در تاریخ

: می آورم

مناجات با خدا

اي که مرا ساختی از آب و خاك ــن تــاختی ــیم از پــی م ــو رج دی پس بفکنـدي مـن و او را بـه هـم ــاختم ــه او بـ ــب و روز بـ ــرد شـ نـــد زمــانی کــه بــه دنیــا بــدم چن نک به برت آمده ام لخت وعـور ــه ام ــون توش ــست کن ــه نی غیرگن

ــا کــه ــر کــه روم ت ــدب ــاهم ده پن غافري هم و خالق هم که تو جز

پس بدمیدي به تنم روح پـاك ــداختی ــن و او دشــمنی ان ــا م بــه هــم ــه دنیــا ب ــا بــستیزیم ب تــداختم ــیش وي ان لیــک ســپر پ هـــیچ نیندوختـــه ام جـــز ســـتم هیچ مرا نیست بجز خاك گور گر تو نبخشی گنهم چون کـنم ــد ــارگیم وارهــ ــم بیچــ از غــ

ذاکري کسی به امیدش نیست

بخش نمایه ها

نمایۀ اعالم-1

نمایۀ جماعات-2

نمایۀ جایها-3

نمایۀ زبانها-4

نمایۀ کتابها-5نمایۀ موضوعات-6

نمایۀ اعالم )اي اسامی اشخاص حقیقی و افسانه(

نمایه اعالم

415

112آتاتورك 35 آتاناسیوس

185) پادشاه اسرائیل، دولت شمالی(آحاب ،165,162,161,155,132 تا 83,81,73,69,51,24,23,19) انسان نخستین(آدم

393,336,333,269 تا267,216,207 تا 205,198 تا 195,178 407ج آربري، آرتور، 257,253,252,223آرتور جفري

151) نخست وزیر دولت صهیونیستی اسرائیل(آریا شارون 34آریوس

348,255,252) همسر فرعون(آسیه 245)وزیر حضرت سلیمان(آصف بن برخیا

254) الهۀ عشق و زیبایی یونانی(آفرودیت 348,347آلفردگیوم

299) لوکی سوریهپادشاه س(آنتیوخوس چهارم معروف به اپیفانس 76,75آیزنبرگ

،179,169,162,161,155,132,127 تـا 123,75 تـا 73,69,51,23 )ع(ابراهیم ،297,285,283,281,260,235,231,220,210تا 207,198,196,190,184

400,395,393,336,333,307 178ابن اثیر، ضیاء الدین نصراهللا

83ابن اثیر، مبارك بن محمد 198ابن اسحاق 388ابن بطوطه

388یه ابن تیم 198ابن حزم 198ابن درید بوعلی سینا = ابن سینا

165ابن عباس 369,367,342ابن عربی، محیی الدین

و اسالم مسیحیت

416

333ابن قتیبه، عبداهللا بن مسلم 321ابن ندیم 202ابن هشام

278ابوبکر 166,165ابوجعفر طوسی، شیخ الطائفه

247ابوجهل 247ابوسفیان

178عبداهللا حلیمی جرجانی ابو 247ابولهب 165ابووائل

368بائی جابوهاشم 77ابی بن کعب انصاري

260,254,253ابیجایل 254) پدر امستریس(اتانس

220) اخنوخ(ادریس 20) بنیانگذار علم مسیحی(ادي، مري بیکر

15 ادیب آل علی، سید محمد 158,157ادیسون 374,371,366ارسطو

298,294,276,260,126اي نبی ارمی 307,192ارنست رنان

313اریگن 254) خداي زمین در آیین مغان (مذاسپندار 148استالین

260,254 تا 248) اي خشایارشا ملکۀ افسانه(استر ،285 تـا 281,260,220,210,190,184,161,73,69,23) ع(اسحاق بن ابـراهیم

400,395,338,333 )ع(اق یعقوب بن اسح= اسرائیل

نمایه اعالم

417

202اسفندیار 235اسکندر مقدونی

،285,220,210,198,179,155,73,69,23) ع(اسماعیل بن ابراهیم، ذبیح اهللا 338

20)بنیانگذار فرقۀ مورمون(اسمیت، جوزف 298,289,283,276,260,178,126 اشعیاء نبی

176اعتماد السلطنه، محمد حسن خان 366افالطون

176,167اي الهی قمشه 258لیاقیم ا

258,257) مادر حضرت یحیی بن زکریا(ت الیزاب 179) در کتاب اول و دوم پادشاهان الیشع(الیسع

الیزابت= الیصابات 362) ع(امام حسین

84) ع(امام محمد باقر 254) ملکۀ خشایارشا(امستریس

190امیرارسالن نامدار 192انگلس، فردریش

208,206انوش بن شیث بن آدم 282) سردار لشکر داود(ریا او

99) از آباء کلیسا(اوگوستین قدیس 254) الهۀ آشوري و بابلی(ایشتار

298ایلیا 63) الزاروس(ایلعازار 158,146,133اینشتین

336) ع(ایوب 20) پیشواي بابیان(باب، سیدعلی محمد

368باقالنی، قاضی ابوبکر محمدبن طیب

و اسالم مسیحیت

418

282,50) بعدي داودزن اوریا و همسر (بت شبع 253,131) نبوکد نصر(بخت النصر

223اي، فریدون بدره 135) گویند یهود آزادي او را به جاي عیسی خواستند راهزنی که می(براباس

323,321,307,299,294,293,290,201,192,184 تا 181برتراند راسل 192برنارد شاو

374بطلمیوس قلوذي منجم 187ه فیالدلفوس بطلمیوس دوم ملقب ب

326بالل حبشی 240بلعم باعورا

245,179,125بلقیس، ملکۀ سبا 282بن عمی، بنی عمون

160,151,148 )رئیس جمهور امریکا(بوش، جرج پسر 368 بوعلی سینا

ولسپ= بولس 358,20) پیشواي بهائیان(بهاء اهللا، حسینعلی

409,408,334تا 332,327,258,153 تا 142,138,137,134,61,45,35پاپ 160,151,148,143پاپ بندیکت شانزدهم

144,143,139,138پاپ پل ششم 138پاپ پیوس دوازدهم

150,145 تا 143پاپ ژان پل دوم 138پاپ یوهانس سیزدهم

222) کوهنورد(پارو 158,157پاستور

167پاینده، ابوالقاسم 246,65,62,61) شمعون الصفا(پطرس

142,139,136,135,64پنطیوس پیالس

نمایه اعالم

419

ــا 64,39,37,35,22پــولس ،300,287,284,271,270,246,191,172,126,66 ت 400,358 تا 351,327,321,308

پنطیوس پیالطس= پیالطس/ پیالتس 76تاتیانوس

385تاج الدین اشنوي 50تامار

14مسن، اسقف تا 315,31ترتولیان

246توما 151) نخست وزیر انگلیس(تونی بلر 346,133 تیتوس

242تئودوسیوس دوم 209البی، عبدالملک بن محمد عث

406جرجی زیدان آرتور جفري = جفري

406جواهر کالم، علی 175جیمز استرانگ یعقوب سروقی = جیمز سروقی 354,64چارلز بریدن

133چامسکی 362,149,93حافظ، شمس الدین محمد

221,205 حام بن نوح 174حائري، سیدمهدي

260,126قوق نبی حب 246حبیب نجار 298,294,284,260,236حزقیال نبی

190حسین کرد شبستري 334حکمت، علی اصغر

و اسالم مسیحیت

420

260حلده 366حلی، عالمه ابوالقاسم جعفر بن حسن

300حمورابی 260حنا دختر فنوئیل

337,260حنا مادر سموئیل 258حنا، مادر مریم عذرا

حنا= حنه 393,336,269,120,114,113,109 تا 105,102,101,93,84حوا

144خاتمی، سید محمد 406خالدبن ولید

171,37 تا 34,30,29) به عقیدة نصارا(خداي پدر 378,176خرمشاهی، بهاء الدین

260,254 تا 249خشایارشا 233,228,179خضر

192داستا یوفسکی 298,260,178دانیال نبی

48دانیلو، کاردینال ،245,198,197,184,161,131,128,126,73,69,51 تا 47,38,23) ع(داود نبی

409,341,336,297,286,283,282,260 260دبوره

242دقیانوس 236دلیله

13دهقانی تفتی، حسن 211) دختر حضرت یعقوب(دینه

228,179ذوالقرنین 179) ع(ذوالکفل نبی

50راحاب 282,50) روت(راعوت

نمایه اعالم

421

253 تا 251,208,186,185فرعون مصر رامسس دوم، 176رامیار محمود

282,130رحبعام 317,280,190,50,49رحمت اهللا هندي

202رستم راعوت = روت

174زرکشی، بدرالدین 50زروبابل

298,260زکریا، از انبیاي کهتر یهود 336,309,298,297,260,257,210,67 معمدان، پدر یحیی )ع(زکریاي نبی

240زلیخا 166,105 جار اهللا زمخشري،

ناهید = زهره 400) خداي یونانیان قدیم(زئوس

یعقوب سروقی = ژاك ساروقی 151) رئیس جمهور فرانسه(ژاك شیراك

یواکیم = ژواشم 176ژول البوم 35سابلیوس

281,260,74، زن حضرت ابراهیم )ساره(سارا 283سارگون

سارا = ساره 50سألتئیل

221,210,205ح سام بن نو 370 هادي سبزواري، حاج ملا

185ستی اول، فرعون مصر 365سحبان، خطیب عرب

388,381,365,364,147) یا مشرف الدین(سعدي، شیخ مصلح الدین

و اسالم مسیحیت

422

160سلمان رشدي ،197,188,184,179,161,131,130,125,73,50,49,40,37)ع(سلیمان بن داود

336,333,297,282,245 190سمک عیار

258,235,234سموئیل 298سنا خریب

147سنایی غزنوي مجدودبن آدم 179,154سیوطی، جالل الدین

طالوت ) = پادشاه بنی اسرائیل(شائول پولس= شائول طرسوسی

336,252,208) ع(شعیب نبی 165شقیق

378شمس تبریزي 236) سمسون(شمشون 259، برادر عیسی )سمعان(شمعون

پطرس = عون الصفا شم شیخ اشراق= شهاب الدین سهروردي

368شیخ اشراق 42صادقی، محمد

246,216,179) ع(صالح، پیامبر عرب 148صدام حسین

تاتیانوس= طاطیانوس 393,336,234,184,131,125,86) شائول(طالوت

166,141طبرسی،فضل بن حسن 166طرفه، شاعر جاهلی

247عاص بن وائل 176 محمد قؤاد عبدالباقی،

366عبدالرزاق الهیجی

نمایه اعالم

423

316,236,235 عبدالمسیح، کشیش 368عبدالملک جوینی، امام الحرمین

278عثمان بن عفان 198) از اجداد حضرت رسول(عدنان

172عزازیل 189,40) عزیر(عزراي نبی 240عزیز مصر

388,147عطار، شیخ فریدالدین 278) ع(علی بن ابی طالب

207 رضا مهاجر علی موسی 224,222عمادالدین حسین اصفهانی

326عمار یاسر 406عمربن خطاب

336,258,257,69,67,51) ع(عمران پدر حضرت مریم عذرا 281) ع(عمران پدر حضرت موسی

282عوبید 285,282,131عیسوبن اسحاق ) صفحه125(، در بسیاري از صفحات )ع(عیسی بن مریم

385عین القضات همدانی 42فارقلیط 199) ع( الزهراء فاطمۀ

176فانی، کامران 190,50,49فخراالسالم

365فردوسی نمایۀ موضوعات : فرعون، نک

307,192,146,133فروید، زیگموند 111فلسفی، محمدتقی

260فنوئیل

و اسالم مسیحیت

424

321فیلون 242فیلیپ عرب

201) فاندر کشیش(فیندر 239 تا 237,104 قابیل بن آدم

252,179 قارون 333 قاسم بن محمد

246) پی کنندة شترصالح(قدار 35 قسطنطین، قیصر روم

366قوشجی، عالمه ملا علی 64قیافا، رئیس کاهنان یهود

206,49قینان 332کاثلین بلیس

175,15کاشانی، محمد 131کرامول

77کعب االحبار 138کنت لئون دوپنسن

221) یام(کنعان، فرزند ناخلف نوح 408کنفوسیوس

346,337,298,248,197کوروش، شاهنشاه هخامنشی 352گریزباخ

77گلدزیهر، ایگناز 178گملئیل، ربان

318,315,313گوستاوفن گرونه باوم 179لقمان 104,103لمک

332,136) پیشواي اصالحات مذهبی مسیحی(لوتر، مارتین 344,336,181,126,125,75,74,51) ع(لوط نبی

287,191 انجیل نویس لوقا،

نمایه اعالم

425

333لئون سوم، قیصر رم شرقی 307,199,192,146,133 ، کارلمارکس

42مانی 287,191متی، انجیل نویس ــد رســول اهللا ــا 141,126,62,41,24,23) ص(محم ،169,160,155,153,144 ت

272,259,257,252,247,220,211,209,202,201,199,198,191,181، 408,354,348,336,334,326,323,322,318,314,286

180محمدبن جمهور احسائی 112محمد فاتح، سلطان عثمانی

42محمود حسینیان 255,254,251 تا 248مردخاي

287,191مرقس، انجیل نویس 202,35,19مرقیون، مبتدع مسیحی

253,251,208,186 تا 184مرنفتاح، فرعون مصر میریام = مریم اخت موسی و هارون

،62,59 تا48,45 تا 43,34,33,19,17) ع(مران،مادر حضرت عیسیمریم بنت ع تا256,220,210,191,171,161,158,126,97,82 تا 79,76,73,70 تا 67

336,333,312 تا 308,259 283مریم مجدلیه

61,26مسیلمۀ کذاب 258,222,196,195مصاحب، غالمحسین

84مصطفوي، حاج سید جواد 15مفتاح، احمد رضا

383,369,368اصدرا، صدرالدین شیرازي مل 176ملک منصور، کیکاوس

282,51مؤاب 138موسولینی

) صفحه54در (، در صفحات بسیار )ع(موسی بن عمران

و اسالم مسیحیت

426

149,147موالنا جالل الدین بلخی رومی 207) عج(مهدي صاحب الزمان

260 تا 255میریام، خواهر موسی بن عمران 42مینتانیوس

50,49د ناتان بن داو 235نادرشاه افشار

49ناصرالدین شاه قاجار 254) ستارة زهره و الهۀ عشق و زیبایی(ناهید

57,56نتنائیل 405,259 شاه حبشه ،نجاشی

167نراقی، ملا محمد مهدي 373,366نصیرالدین طوسی

202نضربن حارث 285,236,235,179,73نمرود

،198 تـا 195,162,161,132,126,125,104,103,87,75 تا 73,69,23) ع(نوح 391,337,336,333,297,231,229,225 تا 205

222نوري، دکتر 260نوعدیه، نبیۀ کاذب

192نیچه 314نیکتاس بیزانسی 254وحید مازندرانی

255,250,249وشتی، ملکۀ خشایارشا 247 ولید بن مغیره

76,75 ونسینک 254 )الهۀ عشق و زیبایی رومی(ونوس 77 بن منبهوهب

331 )از آباء کلیسا(ویکتور مقدس 237,236هابیل بن آدم

نمایه اعالم

427

35هاتف اصفهانی 242هادریانوس، قیصر روم

260 تا 256,51هارون، برادر مریم عذرا 337,328,327,297,294,259تا255,172,161) ع(هارون، برادر موسی کلیم اهللا

394,338 302,300,49هاکس امریکایی

49یوسف نجار هالی، پدر 255 تا 249هامان وزیر فرعون موسی و خشایارشا

استر = هدسه 320هراکلیتوس، فیلسوف یونانی 407,144هراکلیوس، قیصر رم شرقی

هراکلیوس = هرقل 254) مورخ یونانی(هرودوت 216,179) ع(هود نبی

284,260هوشع نبی 151,148,146,138هیتلر

136ل هیرودیس، والی منطقۀ جلی 221,205یافث بن نوح 209یانگ، رابرت

،173,126,57 تا 55,38معروف به معمدان یا تعمید دهنده ) ع(یحیی بن زکریا 340,339,328,325,309

130یربعام 362یزید بن معاویه

،197,190,184,161,155,132 تا129,127,104,73,23) ع(یعقوب بن اسحاق 400,395,338,336,333,285 تا 282,260,220,211 تا 208

259,67 یعقوب بن مریم عذرا 243,242یعقوب سروقی

258 یواکیم، پدر مریم عذرا

و اسالم مسیحیت

428

287,191یوحنا، انجیل نویس 314یوحناي دمشقی

،240,233,208,197,190,188,186,184,155,126,73) ع(یوسف بن یعقـوب 336,333,282

312,259تا 256,82,80,79,54 تا44یوسف نجار، شوهر فرضی مریم عذرا 196,188یوسفوس فالویوس، مورخ یهودي

259یوشا بن مریم عذرا 289,286,233,197,184یوشع بن نون 179یونس مالکی

336,298,260) ع(یونس نبی 259یهودا پسر مریم عذرا

400,298,285,282یهودا پسر یعقوب نبی 258یهویا قیم

نمایۀ جماعات

)عها، مجام ها، گروه ام، ملل، مذاهب، فرقهواق(

جماعات نمایه

431

49آشوري، فرقۀ مسیحی آذربایجان غربی ،283,254,248,197,183,131)حکومت و قوم آشور در بین النهرین (آشوریان

346,337,298 222ارامنه

بنی اسرائیل= اسرائیل 366,48اسماعیلیه، فرقۀ شیعی هفت امامی

383,381,366شعریان ا 248اشکانیان

216اصحاب ایکه 216اصحاب رس

336,246 تا 241,228,210,179اصحاب کهف 125امت اسالم

293اموریان 240,239,126,25 )در برابر اهل کتاب(امی، امیون

388 ) ها و حنابله سلفی( اهل حدیث 406) فرقۀ معروف به علی اللهی(اهل حق

406) در برابر کافر حربی(کافر ذمی اهل ذمه، 126) در برابر امیون(اهل کتاب

24) دوازده امام(ائمۀ اثنی عشر 346,298,254,248,197,131) حکومت و قوم بابل در بین النهرین(بابلیان

48,13) پیروان سیدعلی محمد باب(بابی سنهدرین = بت دین

) صـفحه 44(صفحات بسیار دیگـر و در 185,184,132 تا 130,129بنی اسرائیل 408بودایی 13) پیروان میرزا حسینعلی بهاء اهللا(بهائی 216) قوم حضرت صالح نبی(ثمود 248ها چینی

48) فرقۀ مبتدعۀ صوفی(حروفیه

و اسالم مسیحیت

432

146حزب نازي 299) فرقۀ یهودي مخالف هلنیسم(حسیدیم

،336,328,246,245,126,63 تـا 61,58) شـاگردان حـضرت عیـسی (حواریون 355,354 اصحاب کهف = خفتگان افسس

138 العالم االسالمی بطةرا 320رواقیون 407,406,334,254,146,64رومیان

مجوس= زردشتیان 407) یسوعیون(ژزوئیتها 248ساسانیان 201,189 تا 187,178) قومی از بنی اسرائیل غیر از یهود(سامریان

146) اقوام سامی نژاد(سامیان 299,196ا سلوکیه

151,140) مجمع دینی یهود(سنهدرین 406) فرقۀ بازمانده از ایران باستان در کردستان(شیطان پرستها

381,24شیعۀ امامیه 406,201) صبی ها(صابیان

179,178) فرقۀ یهودي منکر قیامت(صدوقیان 406,13صوفیه

346,148,134,127صهیونیستها 216,179) قوم حضرت هود نبی(عاد

395) بنی اسرائیل(عبرانیان 407,137,24) سالطین و دولت عثمانی(عثمانیان

242,146عرب، اعراب 20) 19فرقه نوبنیاد مسیحی در قرن (علم مسیحی

55,19 (Gnostics)ها غنوصی 178) فرقۀ یهودي مخالف صدوقیان(فریسیان

جماعات نمایه

433

128)یهودیان اتیوپی(ها فالشه 252) اهالی مصر قدیم(قبطیان 178) فرقۀ یهودي تابع صدوقیان(قرائیان 259,247,219قریش ) معبد نصارا(کلیسا

348 کلیساي اعظم اورشلیم - 112کلیساي اعظم ایاصوفیه - 34کلیساي انجیلی تهران - 13کلیساي مریم اصفهان -

) بدانهاها ي مسیحی مختلف و وابستگان مذاهب و فرقه(کلیساها 348,331,138,43,20ارتودکس شرقی - 348,290) ارتودوکس ارمنی(ارمنی - 302,137) پروتستان انگلیسی زیر نظر ملکۀ انگلیس(انگلیکن - 332,331,302,290,20پروتستان - 348 )کلیساي سنتی اتیوپی(حبشی - 290) ارتودوکس روسی(روسی - کاتولیک = رومانی - 348,242) ودوکس سوریه و لبنانارت(سریانی - 348) کلیساي سنتی مصر(قبطی - ،172,150,143,20 )وابسته به پاپ و واتیکان(کاتولیک یا کاتولیکی -

338,334,331 تا 329,327,317,291 کاتولیک= کاتولیک رومی - 348) کاتولیک التینی(التینی - 337) سرائیلکاهنان منصوص یهود و یکی از اسباط بنی ا(الویان - 291) پروتستان تابع لوتر(لوتري - 65متدیست - 348,290) ارتودوکس یونانی(یونانی -

و اسالم مسیحیت

434

یهودي= کلیمی 189کوتیها

242گوتها، گتها 366ماتریدیه

202,201مانویه 392) معتقدین به اینکه خدا جسم است(مجسمه 406,384,290,209,202,201,181) زردشتیان(مجوس ،259,243 تا 241,202,201,193,191,189,188,181,13) عیسوي(مسیحی

406,299,290 392,388) آنها که براي خدا شبیه قائلند(مشبهه

299,259) که براي خدا شریک قائلند(مشرکان 381,366معتزله

299مکابیان 19ملکائیان 19) 19فرقۀ نوبنیاد مسیحی در قرن (مورمونها

201,19نسطوریان مسیحی، مسیحیان = نی، نصارانصرا

201) فرقۀ مبتدع مسیحی(و همیون 248هخامنشیان

اصحاب کهف = هفت خفتگان 248,212هندوها و هندیها

406) فرقۀ بازمانده از ایران باستان(یزیدیها 201,19) یعقوبیان(یعاقبه

400,346,342,334,320,299,290,254,248,182یونانیان

نمایۀ جایها

)اسامی امکنه و اعالم جغرافیایی(

نمایه جایها

437

223 تا 221,207) اراراط(آرارات 207آسیا

243,35) آناتولی، اناضول(آسیاي صغیر 151) هاي یهودسوزي در لهستان محل ادعایی کوره(آشویتس

221) کوه آرارات(آغري داغ 201آکسفورد

319,189,148,147,138,128آلمان 221) کوه(آند

405,283,259,128) حبشه، کوش(اتیوپی آرارات = اراراط 245 تا 243,211,145اردن 221) دره(ارس

221ارمنستان 319,154,147,132,128اروپا

49ارومیه 243ازمیر

343,170,128) سلاند(اسپانیا 333,327,112) قسطنطنیه(استانبول ،248,197,185,183,130) لیماندولت شمالی بعد از تقـسیم ملـک سـ (اسرائیل

346,337,298 346,319,211,189,153 تا 147,137) کشور غاصب صهیونیستی(اسرائیل

327,321,187,35) در مصر(اسکندریه 283) شهري در فلسطین قدیم(اشدود

369,255اصفهان 319,212,22افریقا

243,241) افسوس(افسس 319افعانستان

99 الجزایر

و اسالم مسیحیت

438

319,207,154,148,147,144,143,138,132,131) ایاالت متحده(امریکا 221,170 امریکاي جنوبی

اسپانیا = اندلس 406 اندونزي 327,246,245 )شهري در ترکیه(انطاکیه 347,319,154,143,138,137,131 انگلستان آرارات = اورارتو

،245,222,197,188,183,136,131,130,86,67,63) بیــت المقــدس(اورشــلیم 348,327,325,302,298

160ایتالیا 406,253,152ایران 298,248,187,183,131) قسمت جنوبی بین النهرین(بابل

278,188 بحرالمیت 247 ) محل وقوع جنگ بدر(بدر

201,147برلن انگلستان = بریتانیا 278بصره

255 بقعۀ استر و مردخاي در همدان 255 بقعۀ پیربکران در اصفهان

243 بلقاء اورشلیم = س دبیت المق

136,54 )زادگاه حضرت عیسی(بیت لحم 347 بیروت

348,314,244,242,144,122 )دولت و کشور رم شرقی(بیزانس 298,251,207,205,187,183 بین النهرین

201,147پاریس 170,128پرتقال

386,222تبریز

نمایه جایها

439

222,148,145 ترکیه 386,369 تهران

188 )کوهی در نزدیکی نابلس که معبد سامریان در آنجاست(یزیم جر 209 جزیره العرب طبریه، دریاچه = جلیل، دریاچه

273,136,135,63,58 تا 56 جلیل، ایالت 225,223,207جودي

اتیوپی = حبشه 406 حمص

347,319,219,205,185,148 )شرق میانه(خاورمیانه 347 خاور نزدیک

56 خربت قانا 207 خلیج فارس

142خیبر 216,205 دجله

355,316دمشق رقیم = رجیب

245 تا 243رقیم 334,333,327,201,147 )شهر پایتخت ایتالیا(رم

334,273,35 )کشور(روم بیزانس = روم شرقی

355,189,130 سامره 245 سبا

282,74) شهر قوم لوط که منهدم شد(سدوم 152,145 سوریه

302,197,121 سینا، صحرا 302,301 سینا، کوه

406,278 شام

و اسالم مسیحیت

440

205 شامات خاورمیانه = شرق میانه

نابلس = شکیم 144شوروي، اتحاد جماهیر

249 شوش 136) دریاچۀ جلیل(طبریه، دریاچه

197,136طبریه، شهر 355 طرسوس

) واکنون کوه جریزیم را طور نامند(سینا، کوه = طور 319,145 عراق 244,243) پایتخت اردن(عمان 216,205 فرات

348,319فرانسه ،298,293,283,197,187,184,154,150,148,139,136,131,130,63فلسطین

319,299 79,58 تا 56قانا

استانبول= قسطنطنیه ) هایی در کنار بحرالمیت کـه طومارهـایی در آنهـا یافـت شـد محل غار (قمران

189,188 39 ونکالسد

56کانا الجلیل 36 کتابفروشی کتب مقدسه در تهران

386 کرج 299,285,84,74کعبه

56کفرکنا 58,56کفر ناحوم

201,48 کمبریج 395,197,184 )فنیقیه(کنعان

نمایه جایها

441

283 )اتیوپی(کوش 278کوفه

189گیسن 318,316الهور

319,147,145 لبنان 347,201,147 لندن

151,144لهستان 152لیبی

221 ماسیس 406 مالزي

207مدیترانه 405,311,278,212,142) یثرب(مدینه 222 مرند

348 مسجداالقصی 299 مسجدالحرام 369 مشهد مقدس

302,293,283,278,253,252,208,197,186تا 184,145,79مصر معبد سلیمان = معبد بیت المقدس

248,214,197,188,67,63) هیکل سلیمان(معبد سلیمان 405,311,299,278,259,247,219,212,74مکه

208مؤاب، صحرا 278موزة بریتانیا

211,189,188,130) شکیم(نابلس 136,79,57,56,54 )شهري در ایالت جلیل، محل زندگی عیسی(ناصره 259 نجران

222 نخجوان 221 کوه نوح، 39,34,29 نیقیه

و اسالم مسیحیت

442

302,255,252,185نیل ،219,159,151,150,146 تا 143,138,137,45) مقر پاپ در ایتالیا (واتیکان

334,332,258 316هند 99) شهري در الجزایر قدیم(هیپو

معبد سلیمان = هیکل 221 هیماالیا، هیمالیا

مدینه = یثرب 243یرپوز

406یرموك 62یمن 334 یونان ) دولت جنوبی(یهودیه = یهودا

64,63) ی فلسطینایالت جنوب(یهودیه ،185,183,136,135,130)دولت جنوبی بعد از تقسیم ملک سلیمان(یهودیه

355,346,298,273,197

نمایۀ زبانها

زبان ها نمایه

445

400,341,287,279,239,224,187,175,37 )سریانی کهن(آرامی اکدي = آشوري 348,241 ارمنی

224,221,187) زبان قدیم بابل و آشور(اکدي 399,371,342,283,275,18 انگلیسی 348,241,224,187 )زبان مردم اتیوپی(حبشی

291,224) بري، آرامی، اکدي و حبشیمادر زبانهاي عربی، ع(سامی اولیه ،224,77,76)زبان مادري حضرت عیسی رایج در شامات و بین النهرین(سریانی

348,275,248,242,241 ،239,224,188,187,175,129,82,49,18)وعهد عتیق تورات زبان اصلی(عبري

395,298,287,279,278,276,261,256,254 390,371,347,342,322,283,276,275,241,224,189,187,175,77,15عربی

399,391,390,371,322,254,112,77,18) ایرانی(فارسی 348,241) مصري قدیم(قبطی

آرامی = کلدانی و کلدي 348,275,241,239,77التین ،188,187,181,175,112,82,49,18 )زبان اصلی اناجیل وعهد جدید(یونانی

348,342,341,321,311,287,280,279,275,254,248,242,241,239، 401 تا 399,395,366

نمایۀ کتابها )ها ها، مجلات و روزنامه فهرست کتب، رساله(

کتاب ها نمایه

449

196اآلثار الباقیه 181) مقاله از مصطفی ذاکري(اي آثار مکاشفه

332آیندة دین 321,299,201,27,15اپوکریفا

174 االتقان فی علوم القرآن 354,64 ادیان جهان

تورات ) = پنج کتاب موسی(اسفار خمسه 348,347 اسالم نوشتۀ آلفرد گیوم

313 اسالم قرن وسطی 198 االشتقاق

366,84اصول کافی 244,243اطالعات، روزنامه

317,280,196,190,50,49 قاظهار الح 322 الفهرست ابن ندیم

358 اقدس نوشتۀ حسینعلی بهاء اهللا 351,51,22 اناجیل همرأي

) صفحه79در (انجیل، اناجیل، در صفحات بسیار 281,196,190,50,49الم عانیس اال

202اوستا، کتاب دینی مجوس 244االهرام، روزنامۀ عربی چاپ مصر

نوبرشیرین = الباکوره الشتیه 362 بحار االنوار

192 برادران کارامازوف 20 برگزیدة کتاب مورمون 174 البرهان فی علوم القرآن

42 بشارات عهدین 365,147 ي بوستان سعد 224,222 تاریخ انبیاء

و اسالم مسیحیت

450

406 تاریخ تمدن اسالم تاریخ تمدن اسالم = تاریخ التمدن السالمی

334,99,43تاریخ جامع ادیان 209 تاریخ طبري

321,299,293,290,202,184,181 تاریخ فلسفۀ غرب 43,35,34,31,29,21 تاریخ کلیساي قدیم

254 تاریخ هرودوت 375,373,368,366 )تجرید العقاید(تجرید االعتقاد

408,407 ترجمۀ انگلیسی قرآن 400,399,321,279,214,202,196,188,187,49 ترجمۀ سبعینی

279,239,202,187 )ترجمۀ تورات به آرامی(ترگوم 167 تفسیر ابوالفتوح رازي

14 تفسیر انگلیسی کتاب مقدس 165 تفسیر تبیان

49,48 تفسیر فارسی انجیل متی 167,166,105 تفسیر کشاف

176تفصیل آیات القرآن الکریم 253,240تا 237,201,189,178,142,103,102,86,76,49تلمود

) صفحه119در (تورات، در صفحات بسیار 279,196,189,188,49تورات سامري - 400,399,279,202,196,188,187,49تورات سبعینی - 279,196,188,187,49اي تورات عبري ماسوره - 189تورات در نسخۀ کهن نابلس متعلق به سامریان - 279,239,202,187تورات در ترجمۀ آرامی یعنی ترگوم - 189 هاي پراکندة قمران از تورات نسخه -

364 جامع الدعوات 198 اب العربسجمهرة ان

214 )مذکور در متن تورات(جنگلهاي خداوند

کتاب ها نمایه

451

42 )ه فارقلیط احمد استدر اثبات اینک(چراغ 378 خدا در فلسفه

289 المعارف اساطیر الروس ةدایر 189,75) المعارف اسالمةدایر( المعارف االسالمیهةرئدا

329,189 المعارف بریتانیکاةدایر 32 المعارف بزرگ اسالمةدایر 258,222,196,195 المعارف مصاحب ةدایر 186,48 الکتب المقدسه سةدرا 207 هایی از قصص قرآندرس

77,76,51دیاتسرون 147دیوان سعدي

255 راهنماي همدان و قزوین و قم 388 رحلۀ ابن بطوطه

397,393,388,292,287,188,180 تا 178) مزامیرداود(زبور 222 سفرنامۀ تاورنیه

237 ) تلمود34رسالۀ (سنهدرین 198,197 سیرة ابن اسحاق 202 سیرة ابن هشام

365,209 هنامۀ فردوسی شا 366 شرح باب حادي عشر

366 شرح علامۀ حلی بر تجرید 375,373,368,366شرح علامۀ قوشجی بر تجرید

337 صحیفۀ سجادیه 20 علم وسالمتی، به ضمیمۀ کلید کتاب مقدس

،193,191,177,175,173,172,154,149,79,73,30,29,27,21,14عهد جدید 400,399,393,332,322,315,313,287,279,276,275,261,260,251،

409,402

و اسالم مسیحیت

452

،251,248,228,197,193تا 172,154,149,98,86,73,36,35,27عهد عتیق ،393,354,299تا 297,294,291تا 287,279,276,275,261,260,255,254

401 تا 396 )شامل عهد عتیق و عهد جدید(کتاب مقدس = عهدین

333عیون االخبار 385 المکانيةمکان فی درا االيةغا

209 غرر اخبار ملوك الفرس 285,250غزل غزلهاي سلیمان

196ت اغغیاث الل ،109,104,77,66,56 تا 53,48,40تا 37,22,21 فرهنگ کتاب مقدس هارپر

،287,279,278,254,250,236,221,214,190 تا 183,178,151,140,131 403,400,396 تا 393,363,358,352,339,337,315,301,291,290

323فرهنگ مختصر آکسفورد 254فرهنگ معین

176نگ موضوعی قرآن هفر 14فرهنگ وبستر بزرگ

323فرهنگ وبستر کالجیت 322الفهرست ابن ندیم

358,337,302,300,261,260,250,249,140,129,67,51قاموس کتاب مقدس ) صفحه55در (قرآن، در صفحات بسیار

104) ذبح شرعی یهود(قوانین کشروت 301) قسمتی از سفر خروج در تورات(کتاب عهد

،184,183,180,176,175,162,73,70,29,27,18 تا13 ) عهدین(کتاب مقدس ،316,291,287 تا 284,281,280,278,275,251,237,224,191,190,187

321 .408,401,393,361,358,354,332,327 20,19کتاب مورمون

175 کتاب مقدس کشف اآلیات جامع 176کشف اآلیات قرآن

کتاب ها نمایه

453

209,208,196,195,162,129,56,51 س تألیف یانگکشف اآلیات کتاب مقد، 395,280,254

167 کشف االسرار میبدي 176کشف المطالب قرآن

180کشکول شیخ بهائی 179الکنزالمدفون

240,142الکنزالمرصود فی قواعد التلمود 111لکرسی ايةگفتار فلسفی دربارة آ

388,364,147گلستان سعدي 240) تفسیر میشناه،تلمود(گمارا

334,260,255,238,196,178 گنجینۀ تلمود 366 گوهر مراد

207 ) حماسۀ بابلی(گیل گمش 238 لسان المسلمین

178 المثل السائر 147 مثنوي مولوي

180 مجلی 166,141,129,121,119,95,93مجمع البیان طبرسی

364مع الدعوات مج 48) شامل اناجیل اربعه و اعمال رسوالن(مجموعۀ بزاي

زبور = مزامیر داود 167مشکالت العلوم

318 صدقةمشکو 125 )فصلنامۀ مرکز نشردانشگاهی(معارف

245 م البلدانمعج 337 مفاتیح الجنان

148,140 مقالۀ یعقوب زکی دربارة تبرئۀ یهود از خون عیسی 321 وحنامکاشفۀ ی

و اسالم مسیحیت

454

258المنجد 370 منظومۀ سبزواري

179 منهاج الدین 201 )سنجش حقیقت(میزان الحق

240,238,237 میشناه 209 ناسخ التواریخ

242,208) فصلنامه(نامۀ فرهنگستان 128 )فصلنامه(نقد و بررسی کتاب

405 نگرشی کوتاه به زندگی پیامبر اسالم 318,316 نوبر شیرین از مزارع دین

83 النهایۀ ابن اثیر 256,253,252,223 واژه هاي دخیل در قرآن

202 )کتاب مقدسی هندوان(وداها 300وصایاي دوازده آباء

214 )ب سرودهاي حماسی بنی اسرائیلکت(یاشر 238,235ینابیع االسالم

138یهودیگري و واتیکان

نمایۀ موضوعات عنوان 340 عنوان کلیدي و بیش از 108فهرست (

)فرعی از مطالب کتاب

وعات نمایه موض

457

) ع( آدم ابوالبشر 195,162,84,83آفرینش او در تورات - 265 تا 261,92 تا 89آفرینش اودر قرآن - 205,195,184,52,51مبدأ پیدایش انسان - 262ر تورات پشیمانی خدا از آفرینش آدم و انسان د - 269 تا 267تعلیم اسماء به او در قرآن - 115توبۀ او - 102خامخواري او - 95 تا 92 سجدة مالئکه بر او - 108 تا 106 شرم او از برهنگی - 120,119عصمت و بی گناهی او - 107 تا 105,18) باغ عدن(لباس او در بهشت - 120,114 لغزش او - گناه : ب گناهکاري فطري انسان شد، نکبصارا سگناه او به عقیدة ن -

)ع(ابراهیم خلیل اهللا 283,281,75,74داستان او در تورات - 307,285,124,74,73داستان او در قرآن - 128,123پیروزي او در آزمایشهاي الهی - 74ساختن او خانۀ کعبه را با کمک اسماعیل - 235,73محاجۀ او با نمرود و ستاره پرستان - 307او مبلغ توحید و بنیانگذار ادیان توحیدي بود -

شیطان:ابلیس، نک 317,306 تا 301,293 تا 290,276,238 )ده فرمان(احکام عشرة تورات

201,182 ارفیسم و اعتقاد به قیامت اسالم 349 تا 343,337 تا 335,24,23اصول اعتقادي، فرائض و اخالقیات آن - 406,152 ذمه حمایت آن از اهل -

و اسالم مسیحیت

458

407,405,319,318 آندین صلح است برخالف دعاوي دشمنان - ،133,95,91,76,75,25ضدیت و دشمنی کلیسا و دولتهاي غربی با آن -

،320تا 318,201,160,159,153,152,148,147,145,143,138,134 408 تا 405

154,153 عزت واقعی از آن اسالم و مسلمانان است - 126,125,116 ادیان الهی اسالم بوده استنام همۀ -

376,375 اسم ذات و اسم معنا 370 اصالت وجود یا ماهیت

332,330,329,274,172 اعتراف به گناه در کلیسا و غفران بخشی 29 به عنوان اعضاي تثلیث) سه اقنوم(اقانیم ثالثه

21 ات مسیحیاالهی 396,292 )نامهاي خدا به صورت جمع(وهیم و یزدانلا

اناجیل 22 با انجیل یوحنا) متی، مرقس و لوقا(اختالف اناجیل همرأي - 286,70,19مفقود است ) کتاب نازل شده بر حضرت عیسی(انجیل اصلی - 353,286,279,277تغییرات، اختالفات، تناقضات و نسخه بدلهاي اناجیل - 353,21اناجیل ) تئولوژي(اصول اعتقادي - 188,49) نه سریانی(نها یونانی است زبان اصلی آ - 352,351زمان نوشته شدن آنها - 300,70 کلمات خدا در اناجیل چون موعظۀ برفراز کوه یا در صحرا - 352,351منابع اناجیل همرأي - 48 هاي دیگر اناجیل تفاوت دارد مجموعۀ بزاي با نسخه - 353,287نویسندگان اناجیل مجهولند - 352,351,286,19اند اناجیل عیسی را ندیدهنویسندگان -

)بنی آدم(انسان 109 اولین معلم او خداست - 269,267,265 تا 262,114,91خلیفۀ خدا و امانت دار خداست -

وعات نمایه موض

459

393,361,291,84,83طبق تورات شبیه خدا و مطابق صورت خداست - 393,361 در تورات) آنترو پورمورفیسم(انسان انگاري

396,395,364,363 و معناي آن) اهیا شراهیا(اهیه راهیه اش 270 ایمان و مالزمۀ آن با عمل صالح در قرآن

224 بتهاي قوم نوح 332,172 بز نجات براي پاك شدن از گناه در تورات

بنی اسرائیل 129 معناي آن - ،134 تا 132,128,127,124,123فضیلت آنها به عنوان قوم برگزیدة خدا -

149,145 299,149,133,132,127,124نقش آنها در تبلیغ توحید و هدایت مردم - 185,184قدیمترین ذکر تاریخی از آنها - اسارت بنی اسرائیل به دست آشوریان و بابلیان و گم شدن ده سبط از آنها -

298,131,130 346,345,133غضب خدا بر آنان و عاقبت سرکشی و طغیان آنها - 298,131تا 129,124 ئیل و یهودفرق بنی اسرا - 407,211نسل کشی و خشونت بنی اسرائیل در تورات و عهد عتیق -

121,120,101,92 )باغ عدن(بهشت آدم و حوا پاپ 359,327,149 القاب پاپ - 145,144انذار حضرت محمد به سالطین مسیحی و پاپها و کشیشها - 334,157پاپ و ثروت بی حد او زندگی شاهانۀ - 148,144,143ضوابط انتخاب پاپ از میان کاردینالها - 154,142,140معتقد به کشته شدن خداست - 137 حلقه به گوشی پاپ به صهیونیسم -

47 پسر خوانده پسر واقعی نیست 66,65 پطرس خلیفۀ مسیح و سنگ بناي کلیساي او بود

249 )نوروزجشن میوه بندان و تخم جنگی یهود در حوالی (پوریم

و اسالم مسیحیت

460

)مقدس نصارا(پولس 355,64در ابتدا یهودي فریسی متعصب ودشمن مسیحیان بود -مدعی شد که مسیح به او مأموریتی داده است و در روایـت آن اختالفـاتی -

356,355,65,64هست که این ادعا را مشکوك می سازد 359 تا 353,284,270,64احکام تورات و احکام مسیح را کال نسخ کرد - 355 تا 353,270,174حق نسخ کردن شریعت را نداشت - 66 از مسیح تقریبا هیچ نقل قولی نکرده است - 356,354در تئولوژي و اصول اعتقادي مسیحیت نقش اصلی داشت - 271,270 رسالۀ یعقوب در اواخر عهد جدید در رد تئولوژي پولس است - 271,270مراه کرده است مسئول گناهان عیسویانی است که گ -

)انبیاي یهود(پیامبران بنی اسرائیل 284,73ه معصوم، شجاع و مبلغ توحیدند انبیاي قرآن هم - 191اعتقاد و ایمان به انبیاء الهی از ارکان اسالم است - 299,298,284,260نبی در کتاب مقدس به معناي کاهن و غیبگوست - 298و انبیاء صغار وجود دارند ) بران بزرگپیام(در عهد عتیق انبیاء عظام - 298برخی انبیاي بنی اسرائیل کتاب دارند و برخی ندارند - 260,255 )نبیه ها( در عهد عتیق ثانبیاء مؤن - تا 281,75,74انبیاي کتاب مقدس مرتکب هرگونه خطا و گناهی شده اند -

283 تثلیث

39,32 تا 27تعریف آن - 81عتقادات مسیحیان است از ارکان اصلی ا - 297 با توحید که عیسی مهمترین فرمان دانسته است منافات دارد - 133ن شرك است بدااعتقاد - 399 اعتقاد بدان سبب شده که خداي پدر خداي درجه دوم شود - 403,402 سه اقنوم طبق مفاد اناجیل یکی نیستند و باهم متحد نیستند - 290,40,36,28,13 تثلیث قابل اثبات نیست -

وعات نمایه موض

461

70,50,43,35,32,31,28بطالن تثلیث - 308,307آیات قرآن در رد تثلیث - 318 تا 309سفسطۀ مسیحیان در اثبات تثلیث از قرآن -

382 )براي سنجش اعمال در قیامت(ترازوي قسط 353,327,326,274,70 )از مهمترین مناسک مسیحیت(مید عت

توبه ،99,89 شود ه نجات است و تا دم مرگ پذیرفته میاز نظر اسالم تنها را -

170,169,116,115 261,172,171در کتاب مقدس غالبا به معناي پشیمانی خداست -

)اسفار خمسه(تورات 278 میالدي است10هاي خطی متن عبري آن از قرن ترین نسخهقدیم - ،202,196,189 تا187,49 هاي مختلف آن با هم ها و ترجمه اختالف نسخه -

208 .85,83 منابع چهارگانۀ آن که همه قرنها بعد از موسـی نوشـته شـده اسـت -

396,393,363,338,286,254,214,213 214منابع فرعی دیگر آن - تـا 183اي است از اسـطوره، افـسانه و شـبه تـاریخ وقایع تاریخی آن آمیزه -

229,228,211,210,197,185 ،206,184 خاص در آن بسیار غیـر عـادي اسـت عمرهاي بسیار طوالنی اش -

208 ،184 و ضرایب آنهاست 40 و 20سنوات عمر اشخاص آن غالبا بر محور -

208 اشخاص تورات (historicity)محققان امروزي غرب در وجود تاریخی -

190شک کرده اند 95 تئولوژي خلقت در آن غیر معقول است -، 227اند لی است و یهود آنها را ترك کرده احکام شرعی آن غالبا غیر عم -

357,338,337,238

و اسالم مسیحیت

462

در تـورات ) قـصاص و دیـات و غیـره (احکام خوراکیها و احکام جزایـی - 356,227بسیار مشابه احکام اسالم است

طبق قرآن قسمتهایی از تورات اصلی کـه بـر موسـی نـازل شـده اسـت در - 191تورات فعلی محفوظ مانده است

ل، عیسی احکام تورات را نسخ نکرده بلکه تکمیل کـرده اسـت طبق اناجی -353,174,173

یک تورات شفاهی ) اسفار خمسه (طبق عقیدة یهود به غیر از تورات کتبی - 238هم از موسی باقی مانده است ) تلمود(اند ذبیح را که در اصل اسماعیل بوده است در تورات به اسحاق بدل کرده -

338,124 297 در تورات) آیۀ اشمع(توحید شهادت به -ــه - و طبقــۀ ) یعنــی کــشیش(اش بــه عنــوان کــاهن در تــورات هــارون و ذری

338,337 روحانی معرفی شده اند که بعد از اسارت نابود شدند روح القدس: نکجبرئیل،

147,108 تا 106 حجاب اسالمی و ممنوعیت آن در مغرب زمین )شاگردان عیسی(حواریون

58 کت آنها در عروسی قاناشر - 326 سستی ایمان آنها و عدم استقامت و پایداري آنها -پطرس، رئیس حواریون و سنگ بناي کلیساي مسیح سه بار عیسی را انکار -

326,65کرد - 63به مسیح خیانت کرد ) یهودا اسخریوطی(ون یکی از حواری 61 عیسی به آنها مأموریت داد که بروند معجزه کنند - 62معجزة وارونۀ آنها -- ون نبود ولی خود را از آنها برتر کرد و دین مسیح را تغییر پولس از حواری

359 تا 353,284,270,64داد خدا ،295,153در اسالم پروردگار و خداوندگار همۀ عالم است نه بنی اسرائیل -

367یات امور است ئ و عالم به تمام جز395

وعات نمایه موض

463

363 تا 361,84,83دارد در اسالم شبیه ن - 69,43در اسالم کفو و همتا ندارد - 380,379است ) اسماي حسنی(در اسالم و قرآن داراي نامهاي نیک - 383,31 در اسالم و قرآن احد است که با واحد فرق دارد - 109 در اسالم و قرآن نخستین معلم انسان است - 387 در قرآن نور آسمان و زمین است - 379,295 تا 289,23ید ذاتی و عبادي او در قرآن توح - 383شهادت خدا و مالئکه و اهل علم بر وحدانیت او - 380,379,23صفات خدا در اسالم - 392 فوقیت و قاهریت او بر بندگان - 391 تا 389چشم و دست و وجه خدا در قرآن - 383 تا381 عدالت او - 388) بوبیت خودقلمرو ر(مستقر شدن او بر عرش - 389 تا 384مکان و زمان او - 342ملکوت او - 379,378,23 وجود او بدیهی است و نیاز به دلیل ندارد - 378,377شناخت ذات او غیر ممکن است - 393,291,83در تورات شبیه دارد و آن انسان است - ،261,91,87 تـا 85شـود در عهد عتیق خدا غالبا از کردة خود پشیمان مـی -

273 ،68,40تـا 36,33 تـا 29خداي یهود و نصارا خداي پدر است و پـسر دارد -

341,69 ـا خـود او می اناجیل عیسی خدا را خداي زندگان طبق - داند نـه مردگـان ام

400 شود شود و دفن می میرد بلکه کشته می می 154,142,140 شود کشته می) یعنی عیسی(به زعم پاپ خدا - 401,393 گاري خدا در کتاب مقدسانسان ان - 111 مرگ و حتی خوابیدن و چرت زدن خدا باعث نابودي عالم است -

و اسالم مسیحیت

464

380,379نامها و صفات خدا در قرآن - 397تا 394,213نامها و صفات خدا در تورات - تـا 399 در عهد جدید ) و به ویژه عیسی به عنوان خدا (نامها و صفات خدا -

402 272 ن به دهان و زبان نیاز نداردبراي سخن گفت - 264 خداي اسالم از هر عیب و نقص و خطایی منزه و مبراست -

357,356,299 خوك و نجاست آن و حرمت گوشت آن در تورات 384 از اصطالحات فالسفه و مجوس است) در برابر شر مطلق(خیر مطلق

109,93 درخت ممنوعه که آدم از آن خورد 337تا 335,18 و در کتاب مقدسدعا در اسالم

345,335 در قرآن) صراط مستقیم(راه راست 378,377 روح چیست؟ روح القدس

313 اهللا است القدس همان روح در کتاب مقدس به ویژه عهد جدید روح -در قرآن روح القدس همان جبرئیل یا فرشته وحی است که خدا به وسـیلۀ -

275,41زل کرد او قرآن را بر حضرت محمد نا 42در کتاب اعمال رسوالن نیز روح القدس فرشتۀ وحی است - 399,42,35,32,29به عقیدة نصارا یکی ازاقانیم ثالثه است -طبق قرآن روح القدس نه کفو و همتاي خداست و نـه اقنـومی از او و لـذا -

308,289,171,69پرستش او کفر است 402,42,32 باشد و نه با عیسی تواند با خدا متحد روح القدس نمی -در انجیل یوحنا او را فارقلیط نامیده که به غلط به تسلی دهنده ترجمه شده -

402,42است در صورتی که فارقلیط همان احمد است و پیـدایش ) و عهـد عتیـق (به عقیدة نصارا نوشته شدن کتـب عهـد جدیـد -

331,51,50وده است القدس ب مناسک مقدسۀ کلیسا با تأیید و هدایت روح 310طبق قرآن عیسی را خدا با روح القدس تأیید کرده است - 312,55طبق اناجیل روح القدس به صورت کبوتري بر عیسی نازل شد -

وعات نمایه موض

465

دهد القدس تعمید می طبق اناجیل به گفتۀ یحیی تعمید دهنده عیسی به روح -328

170,41است طبق اناجیل کفر به روح القدس گناه غیر قابل بخشش - (filioque)طبق اعتقاد نصاراي مغرب زمین روح القدس از خدا و از پـسر -

32 شود گیرد و صادر می سرچشمه می 313,312 روح اهللا و روح القدس در قرآن و انجیل -

340ریاکاري از نظر حضرت عیسی در اناجیل 287 زبور داود و اختالفات داخلی آن212,211,146 سزنا و حرمت آن در کتاب مقد

359,355 سگ و نجاست آن در کتاب مقدس 151,140 )شوراي دینی و قضایی یهود(سنهدرین

شرابخواري و میگساري 402,401 حرمت و منع آن در کتاب مقدس - 401,59 میگساري عیسی در اناحیل - اسقفان براي حل اختالفات کلیساهاهايشورا 39,34,29شوراي نیقیه - 39 ي کالسدونشورا - 137 شوراي دوم واتیکان -

شیطان و ابلیسطبق قـرآن از آتـش آفریـده شـده اسـت و خـوي اسـتعال و اسـتکبار دارد -

93,92 94 تا 92طبق قرآن از جن است و مانند انسان مکلف است - 95 تا 92امتناع او از سجده برآدم و اخراج او از بهشت - 116 تا 114,94,93آدم و ذریۀ آدم اش با دشمنی او و ذریه - 270,269,94عزم او برگمراه کردن مردمان - 94 فرق شیطان با مالئکه - 117,116 فرزندان شیطان - 331,172 عزازیل و بزنجات -

و اسالم مسیحیت

466

169,113,99,95,93ابلیس نخستین گناهکار است نه آدم - ،335,304,271,154,128,120,106,101شیطان فقط وسوسه گر است -

336 صلیب

274,273,28اعتقاد نصارا بدان به عنوان تنها راه نجات - 331,274صلیب کشیدن بر بدن با دست راست - 82,81 فلسفۀ صلیب در نظر نصارا - قرآن مصلوب شدن عیسی را انکار کرده و فلسفۀ آن را باطل ساخته اسـت -

142,82,81 فلسفۀ نجات مسیحی 169تا 165,110 تصمد، لغت کلیدي در رد

347,346 در قرآن چه کسانی هستند؟) گمراهان(ضالین 217,216,207 طوفان نوح و مشابهت آن با طوفانها سونامی و کاترینا

270,269 )ستمکار ندانم به کار(ظلوم جهول 383 تا 381 عدل صفتی سلبی است نه ایجابی

154 عزت از آن خدا و مسلمانان است نه کفار 40 که طبق عقیدة یهود یثرب پسر خدا بوده است ی یا کاهنبنعزیر

274,70 همان مائدة قرآن است نه نان و شراب) شام آخر(عشاي ربانی 329,328

119 عصمت انبیاء در قرآن و اسالم علم طبق قرآن باعث حیات است نه طبق فلسفۀ مـسیحیت سـبب مـرگ

110,109 155,154 یعنی چه؟) در عهد جدید و عهد عتیق(عهد

عهد جدید 173,155 تا 151,149معناي آن - 154,153,149انقضاي عهد خدا با مسیح با آمدن اسالم -ـی کتـب عهـد جدیـد و اناجیـل و اختالفـات تعیین قدمت نسخه - هـاي خط

279فراوان آنها

وعات نمایه موض

467

عهد عتیق 173,153معناي آن - 153,149یق با ظهور حضرت عیسی انقضاي عهدعت - 279,278 هاي خطی متن عبري آن قدمت نسخه - 183درعهد عتیق و ارزش تاریخی آن ) کرونولوژي(سال شمار - 196,195 هاي آن در سال شمار اختالف متون عبري و آرامی آن با ترجمه - 321,299,201,27,15اپوکریفاي عهد عتیق -اي بـه معنـاي دیـن و دیـن داري وجـود یل کلمه درعهد عتیق و نیز در اناج -

126ندارد 179 تا 177عدم ذکر قیامت در عهد عتیق -

)یعنی عهد عتیق وعهد جدید که جمعا کتاب مقدس است(عهدین 173,149معناي آن - 154,153,149بطالن و نسخ آنها - 179مطالبی که هم در عهدین و هم در قرآن آمده است -

)ع(عیسی مسیح 82معناي عیسی و معناي مسیح - 81,40 تا 38,33به عقیدة نصارا پسر خداست ولی این نسبت ابهام دارد - 39,32 تا 27به عقیدة نصارا خداست و با خداي پدر متحداست در تثلیث - 403,402,32,31است القدس برخالف انجیل داي پدر و روحخ اتحاد او با - 81رد شده است الوهیت او در قرآن به شدت -ـت خـود - 111,110,87,81,28به عقیدة نصارا مصلوب شد براي نجات ام،

274,273,163 تا 161,116 142,82,81قرآن مصلوب شدن عیسی را انکار و رد کرده است - 400داند نه مردگان ولی خودش مرد عیسی خدا را خداي زندگان می - 163 رفته است به زغم نصارا براي نجات دوزخیان به دوزخ - 403,38,18طبق اناجیل و اعمال رسوالن او بندة خدا و نبی بود -

و اسالم مسیحیت

468

بـود کـه ) ناسوت(و انسانی ) الهوت(به زعم نصارا داراي دو جنبه خدایی - 317,316,112,34,28,27از هم جدا ولی با او یکی بود

161,87به زغم پولس عیسی در اثر مصلوب شدن ملعون شد - 312,311,19 اهللا بود كلمةروح اهللا و طبق قرآن او - 313 تا308,19معرفی او در قرآن - 256,198,197,51 تا 47 انجیل متی و لوقا در نسب نامۀ او دواختالف - 282,50نام چهار زن بدکاره در نسب نامۀ او تصریح شده است - 79,67,54برادران و خواهرانش طبق اناجیل به او ایمان نداشتند - 402رفتار عیسی با زنان و مردان بدکاره طبق اناجیل -ـه ازدواج کـرد - به زعم بعضی از اشخاص مغـرب زمـین او بـا مـریم مجدلی

402,283 داند ولی او نه از نظر نژاد و نه از نظر دین یهودي نبود پاپ او را یهودي می -

146 47پسر خواندگی او نسبت به یوسف نجار -غیــر عقالیــی اســت ) م شــدن خــدا در جــسم عیــسیمجــس(تجــسد عیــسی -

321,27 دانـست و فقـط بعـضی احکـام را طبق اناجیل او تورات را تا ابد بـاقی مـی -

390,174تعدیل کرد و قرآن نیز همین نکته را تایید کرده است 326,63 تا 61,58او ایمان محکمی نداشتند ) شاگردان(حواریون - 70 را به دو اصل کاهش داد) تتورا(طبق اناجیل شریعت موسی - 274,273,69,64 تا 55معجزات او - 59 تا 55اش شراب سازي بود نخستین معجزه - 62,61 معجزة وارونه اش - 64معجزه اش بعد از مرگ به ادعاي پولس براي او - 82,38 او)منجی بودن (نقش نجات بخشی -هاي دیگـر هـم داشـت چهداند یعنی مریم ب متی او را نخست زادة مریم می -

18

وعات نمایه موض

469

142قضاوت تلمود دربارة او - 54,53اید که مریم مادر او به او ایمان نداشته است از اناجیل چنان برمی -بعضی از دانشمندان مغرب زمین در وجود تاریخی او شک کـرده انـد یـا -

286,192,191آن را منکر شده اند ،140,112,111ودي جهان است اگر عیسی خدا باشد مرگ او به معناي ناب -

142 کتاب سرود عاشقانه است و نام خـدا در آن بـرده نـشده غزل غزلهاي سلیمان

285 است 402,42 دهنده و نه روح القدسبه معناي احمد است نه تسلی قلیط رفا

137 و وابستگی آنها به دربار انگلیسفراماسونها فرعون

253 )خشایارشا(فرعون ایرانی - 240 ون زمان یوسف که نامش در تورات ذکر نشده استفرع -

فرعون زمان موسی 208,186,185تعیین نام و هویت او - 391 موسی را در دامان خود پرورد - ب صبر و اسـتقامت برعـذاب فرعـون نجـات داد بخدا بنی اسرائیل را به س -

311 255 ل گرفتدختر فرعون طبق تورات یا زن او طبق قرآن موسی را از نی - 394مقابلۀ موسی با فرعون - 395,295 فرعون نام خداي موسی را نمی دانست - 252,251وزیر او هامان بود طبق قرآن - 126,116,115 ایمان آوردن و مسلمان شدن او در هنگام غرق شدن -

135 فصح یهود 60,58,57 )مثل کر در اسالم( قدح سنگی براي تطهیر در آیین یهود

رآنق 280,231,212,26,25ز ااز آن و دالیل این اعججاع - 300,283,193,190,76,75 حقانیت آن و معیار حق و باطل بودن آن -

و اسالم مسیحیت

470

قصص قرآن از خبرهاي غیب و وحی الهی است نه اقتباس از منـابع دیگـر - 286 تا 281,251,219,210,180,77 تا 75

175,174ن با عهدین حجم قرآن از نظر تعداد کلمات و مقایسۀ آ - 287تا 275,176,75,73,67,42,41,19 تا 15مقایسۀ قرآن با کتاب مقدس - 287تا 275,211 تا 209تفاوتهاي قرآن با کتاب مقدس - مطــالبی از قــرآن کــه در کتــاب مقــدس صــریحا یــا کــامال نیامــده اســت -

181 تا 179,176,175 179ه آن آمده است که در کتاب مقدس مشاب از قرآنمطالبی -

در عهد عتیق تنها عبادت بنـی اسـرائیل بـوده اسـت کـه امـروزه عملـی قربانی، 339,338 نیست

104 قصاص و ابتداي تشریع آن 342,319,311,262 قضا و قدر و معناي آنها

181,178,177,24 در قرآن و عدم ذکر آن در عهد عتیققیامت و روزجزا 286 ز دو یا سه رساله از مؤلفان نامعلومکتاب اشعیاي نبی تلفیقی است ا

)عهد عتیق و عهد جدید(کتاب مقدس قرآن در باال : مقایسۀ آن با قرآن، نک - 280,196,190,49اختالفات و تناقضات آن - 287 حداقل چهل مؤلف مختلف داشته است که غالبا ناشناسند - 27 صورت فعلی آن در قرن چهارم میالدي کامل شده است - 25 معجزات مذکور در آن پشتوانۀ عقلی ندارد - 285,250در بعضی کتابهاي آن نام خدا ذکر نشده و هیچ پیام دینی ندارد - 279,40,39ادي کتاب مقدس نق - کلیسا 327 سلسله مراتب روحانیون در کلیسا - 334,333,318,70کلیسا و بت پرستی - 151,137کلیسا در خدمت صهیونیسم - گناه 332,330,329,274,172اعتراف به گناه و غفران بخشی در مسیحیت -

وعات نمایه موض

471

332,172بز نجات براي غفران گناهان بنی اسرائیل - 119,113,109,97,85 گناه و لغزش آدم -گناه اصلی یا اولیه که از آدم به نـسل او بـه ارث رسـیده اسـت و بـه زغـم -

162,161,111,110,99تا 97 نصارا باعث مرگ و دوام گناه شده است 87با طوفان نوح پاك شد ) گناه اصلی(گناه آدم - 158,157,107 گناهان کشیشها و اسقفها - 170,41گناه غیرقابل بخشش در اسالم و مسیحیت -هرکس فقط مـسئول گنـاه خـویش اسـت و گناهـان دیگـران بـر اونوشـته -

139,98,87,86نخواهد شد گردن گمراه کننده هم هست و بر او نیز نوشته خواهـد گناه گمراه شده به -

271,145,98شد 212در مغرب زمین همجنس بازي را گناه نمی دانند - ،146داننـد زنا کاري را در مغرب زمین علی رغم کتاب مقدس مجاز مـی -

212,211 145 )حکومت عرفی و غیر دینی(الئیسیسم لعنت 113,88,87معناي آن - 161,87ات به دارآویخته و مصلوب ملعون است طبق تور - 161,87ون است علعیساي مصلوب به تصریح عهد جدید م - 87 ملعونیت زمین در اثر گناه آدم -

323 تا 321,320,314 به معناي کلمه یا عقللوگوس )ع(مریم عذرا

257,55,46 تا 44بکارت وعذرا بودن او - 257,256کیم در سنت مسیحی یا یوا) در قرآن(پدر او عمران - 256,255برادر او هارون و طعنۀ خاورشناسان در این باره - 256,80,79,44 شوهرش یوسف نجار در اناجیل ونامزد -

و اسالم مسیحیت

472

پـسر و چنـد چهـار طبق اناجیل عیسی نخست زادة مـریم بـود و بعـد از او - 259,258,79,67,54,18دختر هم داشت که به عیسی ایمان نیاوردند

68,44شوهر نداشتن او و عذرا بودن دائمی او در قرآن - 43,34 هاي مسیحی پرستش مریم به عنوان خدا یا مادر خدا در برخی فرقه -

70,69 54,53عدم ایمان او به پسرش عیسی طبق اناجیل - 56حضور او در جشن عروسی و درخواست شراب از عیسی - 257 تا 255,67,44سرگذشت او در اناجیل - 259,258,67,53لحن ناپسند اناجیل دربارة او - 256,67سرگذشت او در قرآن - 68,45طهارت و عصمت او - 62 معجزات مریم در قرآن - 45 به فتواي پاپ) مانند حضرت عیسی(صعود او به آسمان -

171 که قادر به کشف حقیقت نیست) ناتوان نگه داشته شده(مستضعف 128 اند دهمسلمانان امت برگزی

358تا 356,344 مسیحیان و عدم طهات آنان مسیحیت

80,70,31 تا 27,22,21) مسیح شناسی(تئولوژي مسیحیت و کریستولوژي - 19 تفرق و فرقه گرایی وسیع و بی سابقه در مسیحیت - 299 غربیها غالبا به مسیحیت اعتقاد ندارند - 70 نی استمسیحیت غربی سکوي پرش به بی دی - 299 تاثیر مبارزات یهود قبل از مسیح در مسیحیت -

346,345 )که خدا بر آنان خشم گرفته است(مغضوبین )فرشتگان(مالئکه

386 مانند نورجایی در فضا اشغال نمی کنند و از اجسام می گذرند - 271,263,262,95,94,91,90نقش و رسالت آنها در عالم - 92 دمسجدة آنها بر آ -