MANG IR MANGIR L para. _j Kelimenin "nakit" na gelen mungun 1 mongondan belirtilir. Kaynaklarda mangur, mankur ve de lar'da renginden buna man- gibi halk dilinde "pul" olarak da geçer. daha ziyade sikkesi için Emevller'in sikkeleri ise fels ve bunun Bizans sikkesi follis ile isim dikkati çeker. ler de sikke Bu tür ba- sikkelerin bir tedavül var- Büyük Selçuklular'da sikke az Anadolu ilk sikkeleri Bizans tak- lidi olup 1. Mesud tir, bunlarda tarih ve darp yeri bulunmaz. Devleti'nde ilk ne zaman bilinmemektedir. ba- sikkenin Orhan Gazi dar- ileri sürülmekteyse de günü- müze ilk sikkeleri 1. Murad'a aittir. ise Emir Süleyman Çelebi ( 1402- 1410) kes- ll. Murad'dan ll. Süleyman'a kadar olan zaman diliminde 1. 1/2 veya 1/4 dirhem olarak olup bunlara tam buçuk çey- rek k ya da gedik de- niliyordu. Fatih Sultan Mehmed devrin- de Bursa Darphanesi'nde 1 dirhemden (3,20 gr.) üç adet Bu dönemde iki tedavüldeydi. Büyük boy 1 dirhem olup sekiz tanesi 1 akçe Küçük boy ise dirhernin üçte biri ve yirmi dört tanesi 1 akçe edi- yordu. En fazla para Kanuni Sultan Süleyman döneminde )01 ve )011. para kulla- 1. Bayezid dönemine ait ve Kredi sikke koleksiyonu, nr. 143) 568 en çok devreyi Güney Amerika'dan na gelen bol ve ucuz sebebiyle ll l. Murad döneminden itibaren para )0111. Tan- zimat'a kadar olan zaman diliminde man- -en istanbul'da- kayda bir söz konusudur; hatta )0111. sik- ke tedavülü Ancak ll. Viyana Seferi ve dört cephede bi r- den neticesinde devlet maliyesinde kriz meydana geldi ve istanbul'da kes- tirilmek üzere bir darphane kurularak 12 Eylül 1688 tarihinde Bundan amaç. ye ni paralarla yeni finansman lamak ve hane ve Kastamonu- Küre madenierin- den darp- Mnede 2 sikkenin 1 akçeye ol- ki 19 mm .. ise 1/2 dirherndi ,60 gr.). Devlet bu dönemde büyük kar elde etti. Bu man- görünce ve 1 1 akçeye için hükümler ön yü- zünde ile "Süleyman b. el-muzaffer daima" arka yüzlerinde "duribe fi Kostantlniyye 1 099" ibaresi yer Ancak kal- pazanlar bu sahte- lerini basmakta gecikrnedi; sonuçta gü- vensizlik ve itibar ba- 1691 durdurulma- yol 1839 sonra 40. 20, 1 O, S ve 1 sikkeler en son ll. Abdülhamid döne- minde olup yine o devirde 1879 kararnamesiyle tedavülden istanbul Edirne, Bursa, Amasya. Ayasuluk, An- kara. Bolu, Tire, Kastamonu. Karahisar, Harput Mardin, Halep, Serez, Van. Trab- lus, Trablusgarp, Bitlis, Tunus ve Hizan gibi mahalli darphanelerde de bilinmekte- dir. Devlet mahalli darphanelerdeki man- ve tedavülünü kontrol tutacak tedbirleri Anadolu man- genelde üç bir süre için iltiza- ma alan mültezim belirli bir bölgedeki para ve üstlenebilir. hatta karar bir mültezime de devredebi- lirdi. iltizama pul ve " pul- culuk". pul yapana da "pul sar- den irdi. Piyasaya yeni sü- rülünce eskileri geçersiz ve teda- vülleri esas olarak yöresel tedavü l için Bu en güzel Sultan Abdülaziz döneminin sikkelerinde görülen, "Dersaadet'e mah- sus sikke-i nühasiyyedir" ibaresi akçeye göre ve konusunda Fatih Sultan Mehmed devrine 45 48 kadar kesin bilgiler yoktur. Fakat genel olarak büyük boy (or- talama 2,70 gr.) ve onun da iki tür para söylenebilir. Ancak zaman içindeki ekonomik dalgalanmalar sebebiyle ak- çeye olan meyda- na )0111. 120 büyük boy Avrupa pa- olan 1 esedl kin hükümler (BA, ibnü- lemin - Darphil.ne , nr. 89, 94) . itibar! (nominal) olan bir Gerçek devletin ona itibari büyük fark Bu fark bizzat devlet dan öngörülmekteydi. Halk belirli miktar para almaya zorlanmakta ve devlete ger- çek ve itibar! pe- olarak ödemekteydi. Bu sebeple ve piyasaya sürülmesi bir tür vergi olarak kabul edilir; ancak burada devletin bozuk para ve zorunlulu- da hesaba katmak gerekir. : BA, Darphane, nr. 89, 94; Ekrem 'nda Para, Ankara 1958, tür. yer.; Nuri Pere, Osmanltiarda Madeni Paralar, 1968, tür.yer.; Cüneyt Ölçer. Beyazid'in Ait Akçe ve 1968, s. ll , 41-43 , 59- 60, 90-91 ; a.mlf., 1975; Artuk. Sikkeler Kata/o- ll, tür. yer.; Artuk, "Sikke", X, 631-632, 635; a. mlf., "Fels", XII , 309- 311 ; Celil Ender, Devlet Osman lt Nümismatik ile Bel- geler 1996 , b k . Nec- det 1998; Pamuk, Para, 1999, tür.yer. ; Mustafa Öztürk. " Genel Hatlac Para Tarihi", Türkler Hasan Celal Güzel Ankara 2002, X, 802-822 ; Halil "Fatih'in Son Para B ve ile Belge- ler" , BTTD, VI ( 1968). s . 72-75; a. mlf., Para üzerine Bir Enflasyon Denemesi (H. 1099- 11031 1687-1691)", Türk Nümismatik Bülten, sy. 10, 1982, s. 7-40; VII, 282-283 . !il ÜGUZ TEKi N