7/23/2019 Manajemen Bencana Gempa Nepal Edit2
1/27
MANAJEMEN BENCANA
GEMPA NEPAL, APRIL 2015
Oleh :
IKMA 2013
Cici Violita
Vetty Sila!a M
A"#a!i$%o"o Li!ta!& '
'i$(oyo N)&"aha P
*iah+"i"at!a$a"i
Noo" I!ta! Ra(a#ha!i
FAKULTAS KESEHATAN MASYARAKAT
UNIVERSITAS AIRLANGGA
S)"aaya
7/23/2019 Manajemen Bencana Gempa Nepal Edit2
2/27
KATA PENGANTAR
P)-i $y).)" .eha#i"at Allah S'+ .a(i /a!-at.a! Ka"e!a ata$ Rah(at #a! i#ayah Nya
.a(i #a/at (e!yele$ai.a! paper i!i #e!&a! te/at %a.t) Paper #e!&a! -)#)l Ma!a-e(e!
e!ca!a Ge(/a Ne/al i!i .a(i $)$)! )!t). (e(e!)hi t)&a$ /a#a (ata .)liah Ma!a-e(e!
e!ca!a #a! KL /a#a $e(e$te" &a!-il tah)! a-a"a! 20152014
ca/a! te"i(a.a$ih .a(i $a(/ai.a! .e/a#a I) L)cia $ela.) #o$e! /e!&a-a" $e.ali&)$
Pe!a!&&)!&-a%a Mata K)liah Ma!a-e(e! e!ca!a #a! KL $e"ta .e/a#a a/a.6 I) #o$e!
/e!&a-a" Mata K)liah Ma!a-e(e! e!ca!a #a! KL lai!!ya ya!& telah (e!#i#i. #a!
(e(i(i!& #e!&a! ai.
+a. a#a &a#i!& ya!& ta. "eta., e&it) /)la #ala( /e!y)$)!a! /a/e" i!i, oleh .a"e!a it)
.a(i (oho! (aa7 -i.a #ala( /e!y)$)!a! te"#a/at a!ya. .e$alaha! Ka(i a.a! #e!&a! $e!a!&
hati (e!e"i(a $e()a ."iti. #a! $a"a! #a"i /a"a /e(aca, #e(i /e"ai.a!paperi!i #a! /e!)li$a!
paper$ela!-)t!ya
Ka(i e"ha"a/ paper i!i #a/at (e(e"i.a! il() #a! &a(a"a! te!ta!& (a!a-e(e!
e!ca!a, (e!-a#i "e7e"e!$i #ala( )/aya /e!ce&aha! #a! /e!a!&&)la!&a! e!ca!a, $e"ta #a/at
(e(/e"ai.i $i$te( .e%a$/a#aa! #i!i e!ca!a Se(o&a e"(a!7aat
Pe!y)$)!
S)"aaya, Se/te(e" 2015
7/23/2019 Manajemen Bencana Gempa Nepal Edit2
3/27
Daftar Isi
Kata Pe!&a!ta"
1 La/o"a! Ka$)$
2 A!ali$i$ St)a$i3 Ri$i.o e!ca!a8 Ele(e! Ri$i.o5 Vulnerabilty6 Ke"e!ta!a!4 Pe"e!ca!aa! /"a, $aat, #a! /a$cae!ca!a9 Ma!a-e(e! P"o&"a( Pa!a!&&)la!&a! Pa$cae!ca!a
91 /aya Pelaya!a! Ke$ehata!92 /aya Sa!ita$i #a! i&ie!e93 Gii #a! Pa!&a!98 Pe(e"a!ta$a! #a! Pe!a!&&)la!&a! Pe!ya.it Me!)la"95 Ke$ehata! Re/"o#).$i
; La(/i"a!;1 Peta Shelte";2
7/23/2019 Manajemen Bencana Gempa Nepal Edit2
4/27
Ge(/a )(i Ne/al i!i (e(ic) lo!&$o"a! #i G)!)!& Ee"e$t, (e!e%a$.a! $e#i.it!ya 1=
o"a!& /e!#a.i (e()at 25 A/"il 2015 ha"i /ali!& (e(ati.a! #i &)!)!& #ala( $e-a"ah A.iat
#a"i e!ca! i!i, "at)$a! "i) o"a!& .ehila!&a! te(/at ti!&&al #e!&a! $el)")h #e$a "ata #e!&a!
ta!a& #i a!ya. .a)/ate! !e&a"a a!&)!a! e"aa#aa# ha!c)" #i $it)$ 'a"i$a! *)!ia
NESCO #i Le(ah Kath(a!#), te"(a$). ee"a/a #i Kath(a!#) *)"a" S@)a"e, Pata!
*)"a" S@)a"e, ha.ta/)" *)"a" S@)a"e, Cha!&) Na"aya! +e(/le #a! S%aya(h)!ath St)/a
Ahli &eo7i$i.a #a! ahli lai!!ya telah (e(/e"i!&at.a! $ela(a /)l)ha! tah)! ah%a Ne/al a#alah
"e!ta! te"ha#a/ &e(/a )(i (e(ati.a!, te")ta(a .a"e!a &eolo&i, )"a!i$a$i, #a! a"$ite.t)"
Ge(/a $)$)la! te")$ te"-a#i #i $el)")h Ne/al /a#a i!te"al 1520 (e!it, #e!&a! $at)
.e-)ta! (e!ca/ai e".e.)ata! 4,9 /a#a ta!&&al 24 A/"il #i 0:58:0; NS+ Ne&a"a i!i -)&a
(e(ili.i "i$i.o la!-)ta! #a"i ta!ah lo!&$o"
Se)ah &e(/a $)$)la! e$a" te"-a#i /a#a ta!&&al 12 Mei 2015 00:51 P)$at &e(/a e"a#a
#i #e.at /e"ata$a! Ci!a a!ta"a i).ota Kath(a!#) #a! G)!)!& Ee"e$t Leih #a"i 200 o"a!&
te%a$ #a! leih #a"i 2500 te"l).a oleh &e(/a $)$)la! i!i
#. A!a$isis Sit"asi
Ge(/a te"-a#i #i /e"te()a! a!ta"a le(/e!& I!#ia #a! E)"a$ia Le(/e!& te.to!i. a#alah
la/i$a! )(i ya!& e"&e"a. (e!a"a. le(/e!& lai!!ya Ne/al te"leta. #i o!a /e"te()a! a!ta"a
#)a le(/e!& e!)a >#i (a!a I!#ia e"e!t)"a! #e!&a! A$ia? #a! $e$a"a! &e(/a Ne/al /)!
te"$e()!yi: $ea&ia! e$a" $e$a" te"$e)t te".))" #i a%ah ta!ah #a! /e"().aa! ya!& "eta.
#e!&a! ce/at #it)t)/i oleh l)(/)" a.iat h)-a! #a! h)ta! leat Sela!-)t!ya, .ece/ata! ta"a.a!
a!ta" le(/e!& e!)a i!i >$e.ita" 8,5c( $etia/ tah)!? e"a"ti ah%a &e(/a e$a" ha!ya
(e!&ha!ta( Ne/al $e.ali #ala( ee"a/a #e.a#e Le(/e!& e"&e"a. /e"laha!, #a! te"taha!
a.iat 7"i.$i #e!&a! le(/e!& lai!!ya Le(/e!& I!#ia e"&e"a. .e )ta"a, (e!a"a. E)"a$ia
#e!&a! /e"&e"a.a! 2 c( /e" tah)!, (e!a(ah ea! 7"i.$i $eca"a e".ala
7/23/2019 Manajemen Bencana Gempa Nepal Edit2
5/27
Ka%a$a
! Ra%a!
Ge(/a
i%a Kelo(/o. Re!ta!
Pote!$i
P"ia 'a!it
a
B )(il ali
ta
A!a.
a!a.
La!$ia *i7a
el
B *e%a
$a
$ia
>1314
th!?
B
Ka%a$a! I 1283 40; 1;51 59 13= 344 153 11 924 925 800 1125
Ka%a$a! II 15;5 48; 2233 104 158 3;4 1;8 48 ;=8 919 522 133=
Ka%a$a!
III
1304 =12 221; ;4 182 823 10= 85 ;05 ;0; 405 1813
Ka%a$a!
IV
135= 133= 24=; 1=9 23; 908 ;= 39 1245 1029 804 1833
)(lah 58=3 3509 =000 884 493 1;9= 535 159 34=0 3299 1=3
3
5310
+ael 2 *ata Ko"a! Pe!&)!&$i
Ka%a$a!
Ra%a!
Ge(/a
i%a Kelo(/o.
Re!ta!
Pote!$i
P"ia 'a!it
a
B )
(il
alita A!a.
a!a.
La!$ia *i7a
el
B *e%a$a $ia
>13
14
th!?
B
Ka%a$a! I 3;95 2904 45;1 ;9 14; 808 103 1; 9;0 8031 199
0
5;01
Ka%a$a! II 2;=3 2;3= 5932 113 18= 593 =; 10 =83 3;95 =18 89;=
Ka%a$a!
III
319; 249; 5;54 43 ;4 32= 3; 12 52; 3;2; 150
0
532;
Ka%a$a!
IV
2;31 2000 8;31 95 15= 3;4 == 23 982 31;3 =04 80;=
)(lah 12999 10223 23000 33; 542 14=2 33; 43 2==3 18=19 50= 20009
7/23/2019 Manajemen Bencana Gempa Nepal Edit2
6/27
0
*a"i tael #iata$ #a/at #i.etah)i ah%a .o"a! (e!i!&&al (ayo"ita$ )$ia *e%a$a
te/at!ya #i .a%a$a! III Se#a!&.a! .o"a! l).a ya!& (e!&)!&$i (ayo"ita$ #a"i .elo(/o.
/ote!$i /a#a .a%a$a! I a!ya.!ya .o"a! -i%a (a)/)! .o"a! l).a /a#a .a%a$a! I #a!
.a%a$a! III #i$ea.a! .a"e!a 7a.to" a!&)!a! #a! a!ya.!ya -)(lah /e!#)#). #i .e#)a
.a%a$a! te"$e)t *a/at #i i#e!ti7i.a$i ah%a a!&)!a!a!&)!a! #i .a%a$a! te"$e)t
(e!&ala(i .e")$a.a! ya!& /a"ah, .a"e!a a!&)!a!a!&)!a! te"$e)t .)"a!& (e(e!)hi $ta!#a"
(i!i()( .elaya.a! &e#)!& Selai! it) -)&a, -)(lah /e!#)#). #i .a%a$a! I #a! .a%a$a! III
te"&olo!& /a#at, .a"e!a #ae"ah te"$e)t (e")/a.a! #ae"ah i!#)$t"i $ehi!&&a a!ya. /e.e"-a
.elo(/o. /"o#).ti7 ya!& (e!-a#i .o"a! e!ca!a Ge(/a Ne/al
%. Risi& B'!(a!a G')pa N'pa$
*ala( Ma!a-e(e! e!ca!a, "i$i.o e!ca!a a#alah i!te"a.$i a!ta"a ti!&.at .e"e!ta!a!
#ae"ah #e!&a! a!ca(a! ahaya ya!& a#a Me!)")t No 28 tah)! 2009 te!ta!&
Pe!a!&&)la!&a! e!ca!a, "i$i.o e!ca!a a#alah /ote!$i .e")&ia! ya!& #iti()l.a! a.iat
e!ca!a /a#a $)at) %ilayah #a! .)")! %a.t) te"te!t) ya!& #a/at e")/a .e(atia!, l).a,
$a.it, -i%a te"a!ca(, hila!&!ya "a$a a(a!, (e!&)!&$i, .e")$a.a! ata) .ehila!&a! ha"ta, #a!
&a!&&)a! .e&iata! (a$ya"a.atA!ca(a! ahaya, .h)$)$!ya ahaya ala( e"$i7at teta/ .a"e!a
a&ia! #a"i #i!a(i.a /"o$e$ ala(i /e(a!&)!a! ata) /e(e!t).a! "o(a! ().a )(i ai. #a"i
te!a&a i!te"!al (a)/)! e.$te"!al Se#a!&.a! ti!&.at .e"e!ta!a! #ae"ah #a/at #i.)"a!&i,
$ehi!&&a .e(a(/)a! #ala( (e!&ha#a/i a!ca(a! te"$e)t $e(a.i! (e!i!&.ate"#a$a".a! /ote!$i a!ca(a! e!ca!a #a! ti!&.at .e"e!ta!a! ya!& a#a, (a.a #a/at
#i/e".i"a.a! "i$i.o e!ca!a ya!& a.a! te"-a#i #i %ilayah Ne/al te"&olo!& ti!&&i Ri$i.o e!ca!a
/a#a %ilayah Ne/al ya!& ti!&&i te"$e)t #i$ea.a! oleh /ote!$i e!ca!a ya!& #i(ili.i %ilayah
%ilayah te"$e)t ya!& (e(a!& $)#ah ti!&&i *ita(ah #e!&a! ti!&.at .e"e!ta!a! ya!& $a!&at
ti!&&i /)laSe#a!&.a! )!t). (e!i!&.at.a! .a/a$ita$ #a/at #ila.).a! (i$al!ya (elal)i $o$iali$a$i,
/elatiha! >t"ai!i!& /"a.ti$ #ala( )/aya /e!yela(ata! #i!i? #a! latiha!6 eeci$e>$i()la$i6 &la#i
$eca"a te")$ (e!e")$ hi!&&a (a$ya"a.at (e(aha(i ca"a (e!a!&&)la!&i e!ca!a6 /e!yela(ata!
#i"i? *e!&a! #e(i.ia!, -i.a ahaya-)) te"$e)t #ia!&&a/ $)at) .o!$ta!ta, ca"a ya!& ()#ah
)!t). #ila.).a! a#alah (e!)")!.a! ti!&.at .e"e!ta!a! #a! (e!i!&.at.a! .e(a(/)a!,
$ehi!&&a "i$i.o te"ha#a/ (a$ya"a.at >-i.a te"-a#i e!ca!a? a.a! e".)"a!&
7/23/2019 Manajemen Bencana Gempa Nepal Edit2
7/27
Ge(/a )(i ya!& (e!&&)!ca!& %ilayah Ne/al telah (e!e%a$.a! yait) 81 o"a!& #a!
(el).ai 1000 lai!!ya Kece/ata! ta"a.a! a!ta" le(/e!& e!)a I!#ia #e!&a! A$ia >$e.ita"
8,5c( $etia/ tah)!? ya!& (e!yea.a! le(/e!& e"&e"a. /e"laha!, #a! te"taha! a.iat 7"i.$i
#e!&a! le(/e!& lai!!ya Le(/e!& I!#ia e"&e"a. .e )ta"a, (e!a"a. E)"a$ia #e!&a!
/e"&e"a.a! 2 c( /e" tah)!, (e!a(ah ea! 7"i.$i $eca"a e".ala
7/23/2019 Manajemen Bencana Gempa Nepal Edit2
8/27
China 27 383
Banglad
esh 4 200
Total 9,018 23,447
2 Ga!&&)a! Ke$ehata!Ga!&&)a! .e$ehata! ya!& e"i$i.o ()!c)l $aat &e(/a a#alah l).a .a"e!a "eta. t)la!&
(e")/a.a! (a$alah ya!& (e!yea" $eca"a l)a$ Ko!#i$i $a!ita$i ya!& ")$a. a.iat &e(/a
#a/at (e!&a.iat.a! te"-a#i!ya %aah /e!ya.it Kea#aa! $a!ita$i li!&.)!&a! ya!& ti#a.
$ehat #a/at (e!i()l.a! ee"a/a /e!ya.it $e/e"ti ISPA, #a! +)e"c)lo$i$ Pa#a
/a$cae!ca!a .ete"$e#iaa! ai" e"$ih a.a! (e!-a#i (a$alah ai. #a"i -)(lah #a!
.)alita$!ya Ko!#i$i $e/e"ti i!i #a/at (e!i()l.a! /e!ya.it i!7e.$i $e/e"ti #ia"e, ty/h)$,
(a)/)! he/atiti$3 Ke")$a.a! a!&)!a! #a!
7/23/2019 Manajemen Bencana Gempa Nepal Edit2
9/27
.)il te"i!$/i"a$i oleh a"$ite.t)" M)&hal, e!a"e!a" ha!c)" #a! #e.at +"i/)"a S)!#a"i -)&a
(e!&ala(i .e")$a.a! ya!& $i&!i7i.a! *i ha.ta/)", ee"a/a (o!)(e!, te"(a$). .)il
7/23/2019 Manajemen Bencana Gempa Nepal Edit2
10/27
&e(/a, !a()! #i).a .e(ali #i .e()#ia! ha"i )!t). o/e"a$i a!t)a! #a!, .e()#ia!,
)!t). ee"a/a /e!e"a!&a! .o(e"$ial Ia .e()#ia! (e!)t)/ a%ah o/e"a$i $/o"a#i$
.a"e!a &e(/a $)$)la!, #a! /a#a ta!&&al 3 Mei #it)t)/ $e(e!ta"a )!t). /e$a%at te"e$a"
.a"e!a ta.)t .e")$a.a! la!#a$a! /ac) a!ya. /e.e"-a ti#a. e"a#a #i /o$ (e"e.a, ai. #a"i
(e!-a#i .o"a! &e(/a ata) .a"e!a (e"e.a e"ha#a/a! #e!&a! $etelah e7e. !ya
Pe!e"a!&a! .e(ali #a"i Po.ha"a, .e a"at #a"i /)$at &e(/a, /a#a ta!&&al 29 A/"il
*. E$')'! Risi& B'!(a!a
Ri$i.o te"-a#i!ya e!ca!a a#alah .eti.a ahaya e"te() #e!&a! .e"e!ta!a!
ya!& a#a #i Ne/al ila #ilihat #a"i leta. &eo&"a7i$ Ne/al, #a/at #ilihat ah%a %ilayah
Ne/al e"a#a #i a!ta"a 2 le(/e!&a! Sehi!&&a hal i!i (e!yea.a! Ne/al (e!-a#i
%ilayah #e!&a! "i$i.o &e(/a ya!& #a/at te"-a#i $e%a.t)%a.t) #e!&a! .e&a!a$a!
ya!& ti#a. #a/at #i#)&a
1 Leta. &eo&"a7i$ Ne/al ya!& e"a#a /a#a #ae"ah "a%a! &e(/aNe/al te"leta. #i a!ta"a 2 /ataha! le(/e!&, yait) le(/e!& I!#ia #a! E)"a$ia
Se$a"a! &e(/a Ne/al /)! te"$e()!yi: $ea&ia! e$a" $e$a" te"$e)t te".))" #i a%ah
ta!ah #a! /e"().aa! ya!& "eta. #e!&a! ce/at #it)t)/i oleh l)(/)" a.iat h)-a! #a!
h)ta! leat*)a &e(/a e$a" ya!& te"/a)t .)"a!& #a"i $e)la! i!i te"-a#i #i ata$ /ataha!
ya!& $a(a, /e"te()a! a!ta"a le(/e!& I!#ia #a! E)"a$ia Le(/e!& te.to!i. a#alah
la/i$a! )(i ya!& e"&e"a. (e!a"a. le(/e!& lai!!ya Le(/e!& e"&e"a. /e"laha!, #a!
te"taha! a.iat 7"i.$i #e!&a! le(/e!& lai!!ya Le(/e!& I!#ia e"&e"a. .e )ta"a,
(e!a"a. E)"a$ia #e!&a! /e"&e"a.a! 2 c( /e" tah)!, (e!a(ah ea! 7"i.$i $eca"a
e".ala $e.ita" 8,5c( $etia/ tah)!? e"a"ti ah%a &e(/a e$a" ha!ya
(e!&ha!ta( Ne/al $e.ali #ala( ee"a/a #e.a#e Me!)")t SGS, %ilayah #i ata$
le(/e!& I!#ia #a! E)"a$ia .e"a/ #ila!#a &e(/a e$a" Ge(/a te"e$a" Ne/al
$eel)(!ya te"-a#i /a#a tah)! 1=38 #i %ilayah ti()" #e!&a! .e.)ata! ;,1 $.ala "ichte"
e!ca!a ;0 tah)! lal) it) (e!e%a$.a! 10900 o"a!& #i Ne/al #a! I!#ia
2 a!&)!a! a!ya. ya!& .)"a!& $ta!#a"
7/23/2019 Manajemen Bencana Gempa Nepal Edit2
11/27
Ge(/a Ne/al (e!&a.iat.a! .e")$a.a! total al i!i #i$ea.a! oleh ha!ya
ee"a/a a!&)!a! ya!& #i)at (e!&i.)ti $ta!#a", #a! a!ya. ya!& ")!t)h .eti.a
#i&)!ca!& &e(/a
3 Ge(/a Ne/al e"i$i.o (e!&a.iat.a! a!-i" #a! ta!ah lo!&$o"Ge(/a Ne/al te"-a#i /a#a )la! A/"il, it) a"ti!ya (e!#e.ati ()$i( /e!&h)-a!
Me!&)ti/ $it)$ e"itaNational Geographic, Ne/al $ee!ta" la&i a.a! #ila!#a ()$i(
h)-a! O&le$y (e!&ata.a!, ()$i( h)-a! !a!ti a.a! (e(ic) te"-a#i!ya ta!ah lo!&$o"
a/aila &)!ca!&a! &e(/a (e()at le"e!& /e!#a.ia! ti#a. $tail+a. ha!ya lo!&$o",
#a!a) #i /e!&)!)!&a! ya!& te"leta. #i e!#)!&a! ya!& "e!ta! -)&a #i/e".i"a.a! a.al
te".e!a "i$i.o ti!&&i $e/e"ti -eol #a! a!-i"
+. V"$!'ra,i$it- K'r'!ta!a!
V)l!e"aility ata) .e"e!ta!a! (e")/a.a! $)at) .o!#i$i #a"i $)at) .o()!ita$ ata) (a$ya"a.at
ya!& (e!yea.a! .eti#a. (a(/)a! #ala( (e!&ha#a/i a!ca(a! ahaya +i!&.at .e"e!ta!a!
a#alah $)at) hal ya!& /e!ti!& )!t). #i.etah)i $ea&ai $alah $at) 7a.to" ya!& e"/e!&a")h
te"ha#a/ te"-a#i!ya $)at) e!ca!a +i!&.at .e"e!ta!a! #a/at #iti!-a) #a"i :
1 Ke"e!ta!a!
7/23/2019 Manajemen Bencana Gempa Nepal Edit2
12/27
)$aha!ya la&i Ko!#i$i $e/e"ti i!i (e!&a.iat.a! /"o$e$ /e()liha! /a$ca e!ca!a
$e(a.i! la(at !t). it), #i/e"l).a! a!t)a! #a"i /e(e"i!tah (a)/)! LSM $ete(/at
(a)/)! #a"ii %ilayah lai! ya!& $ali!& e.e"-a $a(a a&a"a /"o$e$ /e()liha! /a$ca
e!ca!a .h)$)$!ya $e.to" $o$ial e.o!o(i $e(a.i! ce/at
Li!&.)!&a! 7i$i. #a! $o$ial $)at) #ae"ah -)&a e"/e!&a")h te"ha#a/ ti!&.at
.e"e!ta!a! Ko!#i$i li!&.)!&a! $o$ial ya!& ai. #a! #i!a(i$ a.a! (e()at /e!#)#).
$e(a.i! i$a e"taha! #e!&a! .ea#aa! #a")"at ya!& te"-a#i, #a! (e"e.a a.a! leih i$a
ce/at /)lih #a"i .o!#i$i ya!& down a.iat e!ca!a Se#a!&.a! .o!#i$i li!&.)!&a!
$o$ial ya!& .)"a!& ai. #a! a!ya. te"-a#i .o!7li., a.a! (e()at /e!#)#). leih
"e!ta! te"ha#a/ e!ca!a #a! (e()t)h.a! %a.t) leih la(a )!t). (e()lih.a!
.ea#aa! .a"e!a /a#a #a$a"!ya, $eel)( te"-a#i e!ca!a (e"e.a telah (e(ili.i (a$alah
ya!& (e()at (e"e.a $e(a.i! "e!ta!Pi"a(i#a /e!#)#). #a/at (e!e!t).a! ti!&.at .e"e!ta!a! /e!#)#). .eti.a te"-a#i
e!ca!a Ko(/o$i$i /e!#)#). ya!& (ayo"ita$ te"#i"i #a"i /e!#)#). e")$ia t)a #a!
ayi6alita6a!a. a!a. a.a! leih "e!ta! #a"i/a#a .o(/o$i$i /e!#)#). ya!& (ayo"ita$
te"#i"i #a"i /e!#)#). e")$ia ()#a Ka"e!a /e!#)#). e")$ia ()#a a.a! leih .)at
$eca"a 7i$i. #a! leih (a(/) (e!ca"i /e"li!#)!&a! $aat te"-a#i &e(/a3 Ke"e!ta!a! Li!&.)!&a!
a +i!&.at .e"e!ta!a! &e(/a #i %ilayah .a"e!a Ne/al te"leta. #i o!a /e"te()a! a!ta"a
#)a le(/e!& e!)a >#i (a!a I!#ia e"e!t)"a! #e!&a! A$ia? #a! $e$a"a! &e(/a
Ne/al /)! te"$e()!yi, $ea&ia! e$a" $e$a" te"$e)t te".))" #i a%ah ta!ah #a!
/e"().aa! ya!& "eta. #e!&a! ce/at #it)t)/i oleh l)(/)" a.iat h)-a! #a! h)ta!
leat G)!)!&&)!)!& ya!& a#a, te"(a$). i(alaya, (e")/a.a! .o!$e.)e!$i #a"i le(/e!&
te.to!i. I!#ia ya!& e"a#a #i A$ia +e!&ah Pe&)!)!&a! i(alaya $e#a!& #i#o"o!&
.e ata$ le(/e!& I!#ia Le(/e!& te.to!i. te"$e)t e"&e"a. $e.ita" #)a ata) ti&a .ali
/e" tah)!c 'ilayah Ne/al e"a#a #i ata$ /e"te()a! le(/e!& I!#ia #a! E)"a$ia ,hal i!i ya!&
(e!yea.a! %ilayah te"$e)t .e"a/ #ila!#a &e(/a e$a"
/. P'r'!(a!aa! Pra0 Saat0 a! Pas(a,'!(a!a
/.1 P'r'!(a!aa! Pra B'!(a!a
Miti&a$i e!ca!a a#alah $e"a!&.aia! )/aya )!t). (e!&)"a!&i "i$i.o e!ca!a, ai.
(elal)i /e(a!&)!a! 7i$i. (a)/)! /e!ya#a"a! #a! /e!i!&.ata! .e(a(/)a! (e!&ha#a/i
7/23/2019 Manajemen Bencana Gempa Nepal Edit2
13/27
a!ca(a! e!ca!a >Pa$al 1 ayat 4 PP No 21 +ah)! 200; +e!ta!& Pe!yele!&&a"aa!
Pe!a!&&)la!&a! e!ca!a? Miti&a$i #i#e7i!i$i.a! $ea&ai )/aya ya!& #it)-).a! )!t).
(e!&)"a!&i #a(/a. #a"i e!ca!a, a#a e(/at hal /e!ti!& #ala( (iti&a$i e!ca!a, yait) :
a +e"$e#ia i!7o"(a$i #a! /eta .a%a$a! "a%a! e!ca!a )!t). tia/ -e!i$ e!ca!a
So$iali$a$i )!t). (e!i!&.at.a! /e(aha(a! #a! .e$a#a"a! (a$ya"a.at #ala(
(e!&ha#a/i e!ca!a, .a"e!a e"().i( #i #ae"ah "a%a! e!ca!a
c Me!&etah)i a/a ya!& /e"l) #ila.).a! #a! #ihi!#a"i, $e"ta (e!&etah)i ca"a
/e!yela(ata! #i"i -i.a e!ca!a ti()l, #a!
# Pe!&at)"a! #a! /e!ataa! .a%a$a! "a%a! e!ca!a )!t). (e!&)"a!&i a!ca(a! e!ca!a
1. Ma!a2')'! Pra B'!(a!a
Ke&iata! (a!a-e(e! (it&a$i e!ca!a #ila.).a! oleh .e"-a$a(a i!$ta!$i li!ta$ $e.to"
te".ait Ma!a-e(e! /"a e!ca!a e"t)-)a! )!t). :
a Pe!&)ata! i!$tit)$i /e!a!&a!a! e!ca!a
Me!i!&at.a! .e(a(/)a! ta!&&a/ #a")"at
c Me!i!&.at.a! .e/e#)lia! #a! .e$ia/a! (a$ya"a.at /a#a (a$alah(a$alah ya!&
e"h))!&a! #e!&a! "e$i.o e!ca!a
# Me!i!&.at.a! .ea(a!a! t"ha#a/ e!ca!a /a#a $i$te( i!7"a$t").t)" #a! )tilita$
e Me!i!&.at.a! .ea(a!a! teha#a/ e!ca!a /a#a a!&)!a! $t"ate&i$ #a! /e!ti!&
7 Me!i!&.at.a! .ea(a!a! te"ha#a/ e!ca!a #ae"ah /e")(aha! #a! 7a$ilita$ )()(
& Me!i!&.at.a! .ea(a!a! te"ha#a/ e!ca!a /a#a a!&)!a! i!#)$t"y
h Me!i!&.at.a! .ea(a!a! te"ha#a/ e!ca!a /a#a a!&)!a! $e.olah #a! a!a.a!a.
$e.olah
i Me(/e"hati.a! .ea(a!a! te"ha#a/ e!ca!a #a! .ai#ah.ai#ah a!&)!a! taha! &e(/a
#a! t$)!a(i $e"ta a!-i" #ala( /"o$e$ /e()ata! .o!$t").$i a")
7/23/2019 Manajemen Bencana Gempa Nepal Edit2
14/27
- Me!i!&.at.a! /e!&etah)a! /a"a ahli (e!&e!ai 7e!o(e!a e!ca!a, .e"e!ta!a! te"ha#a/
e!ca!a #a! te.!i.te.!i. (iti&a$i
. Me(a$)..a! /"o$e#)" .a-ia! "e$i.o e!ca!a .e#ala( /e"e!ca!aa! tata ")a!&6 tata &)!a
laha!
l Me!i!&.at.a! .e(a(/)a! /e()liha! (a$ya"a.at #ala( -a!&.a /a!-a!& $etelah
te"-a#i e!ca!a
#. K'3iata! Miti3asi
Ke&iata! (iti&a$i e!ca!a (e")/a.a! $alah $at) taha/ (a!a-e(e! e!ca!a ya!&
#ila.).a! $eel)( te"-a#i e!ca!a Ke&iata! te"$e)t #i a!ta"a!ya:
a Pe!&e!ala! #a! /e(a!ta)a! "i$i.o e!ca!a
Pe"e!ca!aa! /a"ti$i/ati7 /e!a!&&)la!&a! e!ca!a
c Pe!&e(a!&a! )#aya $a#a" e!ca!a
# Pe!e"a/a! )/aya 7i$i., !o!7i$i., #a! /e!&at)"a! /e!a!&&)la!&a! e!ca!a
e I#e!ti7i.a$i #a! /e!&e!ala! te"ha#a/ $)(e" ahaya ata) a!ca(a! e!ca!a
7 Pe(a!ta)a! te"ha#a/ /e!&elolaa! $)(e" #aya ala(
& Pe(a!ta)a! te"ha#a/ /e!&&)!aa! te.!olo&i ti!&&i
h Pe!&a%a$a! te"ha#a/ /ela.$a!aa! tata ")a!& #a! /e!&elolaa! li!&.)!&a! hi#)/
i Ke&iata! (iti&a$i e!ca!a lai!!ya
Root $ea&ai /e"a!&.at a!t) (a!)$ia, #a/at #i.e(a!&.a! )!t). t)")t
(ela.).a! (iti&a$i e!ca!a Root (iti&a$i e!ca!a e.e"-a )!t). (e!&)"a!&i "e$i.o
te"-a#i!ya e!ca!a
3 Strat'3i )iti3asi a! "pa-a p'!3"ra!3a! a)pa& -a!3 iti),"$&a! 3')pa
7/23/2019 Manajemen Bencana Gempa Nepal Edit2
15/27
a a!&)!a! ha")$ #ia!&)! #e!&a! .o!$t").$i taha! &eta"a!6 &e(/a .h)$)$!ya #i #ae"ah
"a%a! &e(/a Pe".)ata! a!&)!a! #e!&a! (e!&i.)ti $ta!#a" .)alita$ a!&)!a!c Pe(a!&)!a! 7a$ilita$ )()( #e!&a! $ta!#a" .)alita$ ya!& ti!&&i# Pe".)ata! a!&)!a! a!&)!a! ital ya!& telah a#a
e Me"e!ca!a.a! /e!e(/ata! /e().i(a! )!t). (e!&)"a!&i ti!&.at .e/a#ata! h)!ia! #i
#ae"ah "a%a! &e(/a7 Ho!a$i #ae"ah "a%a! &e(/a #a! /e!&at)"a! /e!&&)!aa! laha!& Pe!#i#i.a! #a! /e!y)l)ha! .e/a#a (a$ya"a.at te!ta!& ahaya &e(/a #a! ca"a
/e!yela(ata! #i"ih I.)t $e"ta #ala( /elatiha! /"o&"a( )/aya /e!yela(ata!, .e%a$/a#aa! (a$ya"a.at
te"ha#a/ &e(/ai Pe"$ia/a! alat /e(a#a( .ea.a"a!, /e"alata! /e!&&alia!, #a! /e"alata! /e"li!#)!&a!
($aya"a.at
- Re!ca!a .o!ti!&e!$i6 .e#a")"ata! )!t). (elath a!&&ota .el)a"&a #ala( (e!&ha#a/i
&e(/a. Pe(e!t).a! .elo(/o. a.$i /e!yela(ata! e!ca!a #e!&a! /elatiha! /e(a#a(a!
.ea.a"a! #a! /e"tolo!&a! /e"ta(a
*. Ti!a&a! -a!3 apat i$a&"&a! i!i4i" )as-ara&at s','$") t'r2ai 3')pa
a Pa$ti.a! .ita (e!&etah)i -ala! ya!& /ali!& a(a! )!t). (e!i!&&al.a! ")(ah -).a te"-a#i
&e(/a +e!t).a! te(at ya!& a(a! )!t). e"te() #e!&a! a!&&ota .el)a"&a -i.a te"-a#i &e(/ac Me(a$ti.a! /o!#a$i ")(ah .o.oh# Meleta..a! a"a!& ya!& e$a" #a! e"at #i a&ia! a%ahe Me!yi(/a! a"a!& /ecah elah #i a&ia! a%ah "a. ya!& #a/at #i.)!ci7 Me(/e"ai.i .ael .ael ya!& ")$a.
/.# P'r'!(a!aa! Saat B'!(a!a
Ke&iata! $aat ta!&&a/ #a")"at #ila.).a! #ala( $it)a$i .eti.a te"-a#i e!ca!a Ge(/a
)(i al i!i #ila.).a! )!t). (e!&)"a!&i "i$i.o e!ca!a, ai. (elal)i /e!&)"a!&a! a!ca(a!
(a)/)! .e"e!ta!a! /iha. ya!& te"a!ca( e!ca!a La!&.ahla!&.ah .e&iata! ta!&&a/ #a")"at
ya!& ha")$ #ila.).a! (a$ya"a.at #ala( )/aya /e!yela(ata! (e!)")t a#a! Meteo"olo&i,
Kli(atolo&i, #a! Geo7i$i.a a!ta"a lai! $ea&ai e"i.)t :1. Ji&a a!a ,'raa a$a) ,a!3"!a!
Li!#)!&i .e/ala #a! a#a! a!#a #a"i "e")!t)ha! a!&)!a! >#e!&a! e"$e()!yi #i a%ah
(e-a #ll? Me!ca"i te(/at ya!& /ali!& a(a! #a"i "e")!t)ha! &o!ca!&a! e"la"i .el)a"
a/aila (a$ih #a/at #ila.).a!2 Ji&a ,'raa i $"ar ,a!3"!a! ata" ar'a t'r,"&a
7/23/2019 Manajemen Bencana Gempa Nepal Edit2
16/27
Me!&hi!#a"i #a"i a!&)!a! ya!& a#a #i $e.ita" a!#a >$e/e"ti &e#)!&, tia!& li$t"i., /oho! #ll?
Pe"hati.a! te(/at a!#a e"/i-a. hi!#a"i a/aila te"-a#i "e.aha! ta!ah3 Ji&a a!a s'a!3 )'!3'!arai ),i$
Kel)a", t)")! #a! (e!-a)h #a"i (oil hi!#a"i -i.a te"-a#i /e"&e$e"a! ata) .ea.a"a!*. Ji&a a!a ti!33a$ ata" ,'raa i pa!tai a! a'ra5 p'3"!"!3a!
a)hi /a!tai )!t). (e!&hi!#a"i te"-a#i!ya+$)!a(i+. Ji&a a!a ti!33a$ i a'ra5 p'3"!"!3a!
A/aila te"-a#i &e(/a)(i hi!#a"i #ae"ah ya!& ()!&.i! te"-a#i lo!&$o"a!
/.% P'r'!(a!aa! Pas(a B'!(a!a
Pe"e!ca!aa! /a$ca e!ca!a (eli/)ti .e&iata! :
1 Sia&a .e()!&.i!a! ya!& te"-a#i $etelah &e(/a
2 *e!&a".a! "a#io ata) telei$i ya!& i$a #ia.$e$ Pe"hati.a! i!7o"(a$i te".i!i te".ait "e$/o!#a")"at
3 a)hi a"ea ya!& ha!c)" a)hi a"ea ya!& ha!c)" .ec)ali (e(a!& .eha#i"a! A!#a #i)t)h.a!
oleh /iha. e"%e!a!&, $e/e"ti .e/oli$ia!, /e(a#a( .ea.a"a!, ata) ti( SAR
8 Ke(alilah .e ")(ah a/aila /iha. e"%e!a!& (e!&ata.a! ah%a .o!#i$i telah a(a!
5 a!t) .o"a! l).a ata) ya!& te"-ea. I!&at )!t). $elal) (e(a!t) teta!&&a ata) $ia/a/)!
ya!& (e()t)h.a! /e"tolo!&a! .h)$)$ $e/e"ti a!a.a!a., o"a!& t)a, ata) o"a!& cacat
e"i.a! /e"tolo!&a! /e"ta(a $eca"a te/at a!&a! /i!#ah.a! .o"a! ya!& te"l).a $e"i)$
)!t). (e!&hi!#a"i l).a ya!& leih /a"ah Ca"ilah a!t)a! .e/a#a ti( (e#i$ ya!& leih ahli
4 e"$ih.a! cai"a! ya!& e"ahaya +i!&&al.a! lo.a$i ya!& e"a) cai"a! e"ahaya $e/e"ti
&a$ ata) cai"a! .i(iaPe"i.$a ee"a/a /e"alata!Pe"i.$a a/aila te"-a#i .eoco"a! &a$ i.a
te"ci)( a) &a$, $e&e"a ).a -e!#ela #a! $e&e"a .el)a" a!&)!a!
9 Pe"i.$a .e")$a.a! li$t"i. A/aila #ite().a! -a"i!&a! .ael ya!& ")$a. #a! te"ci)( a)
/a!a$ li$t"i., $e&e"a (ati.a! li$t"i.Pe"i.$a .e")$a.a! te(/at /e()a!&a! .oto"a! #a!
$al)"a! /i/a
7/23/2019 Manajemen Bencana Gempa Nepal Edit2
17/27
; A/aila te"-a#i .e")$a.a! /a#a te(/at /e()a!&a! .oto"a! #a! $al)"a! /i/a, hi!#a"i
/e!&&)!aa! toilet #a! /a!&&il t).a!& #i i#a!&!ya )!&i i!$ta!$i ya!& e"%e!a!& )!t).
a!ti$/a$i /e!ce(a"a! ai" ya!& leih l)a$
= Me!#i"i.a! a!&)!a! #e!&a! .o!$t").$i taha! &eta"a!6&e(/a .h)$)$!ya #i #ae"ah "a%a!
&e(/a
10 Pe".)ata! a!&)!a! #e!&a! (e!&i.)ti $ta!#a" .)alita$ a!&)!a!
11 Pe(a!&)!a! 7a$ilita$ )()( #e!&a! $ta!#a" .)alita$ ya!& ti!&&i
12 Pe".)ata! a!&)!a!a!&)!a! ital ya!& telah a#a
13 Re!ca!a.a! /e!e(/ata! /e().i(a! )!t). (e!&)"a!&i ti!&.at .e/a#ata! h)!ia! #i #ae"ah
"a%a! &e(/a )(i
18 Ho!a$i #ae"ah "a%a! &e(/a )(i #a! /e!&at)"a! /e!&&)!aa! laha!
15 Pe!#i#i.a! #a! /e!y)l)ha! .e/a#a (a$ya"a.at te!ta!& ahaya &e(/a )(i #a! ca"a ca"a
/e!yela(ata! #i"i -i.a te"-a#i &e(/a )(i
14 I.)t $e"ta #ala( /elatiha! /"o&"a( )/aya /e!yela(ata!, .e%a$/a#aa! (a$ya"a.at te"ha#a/
&e(/a )(i, /elatiha! /e(a#a( .ea.a"a! #a! /e"tolo!&a! /e"ta(a
19 Pe"$ia/a! alat /e(a#a(.ea.a"a!, /e"alata! /e!&&alia!, #a! /e"alata! /e"li!#)!&a!
(a$ya"a.at lai!!ya
1; Re!ca!a .o!ti!-e!$i6.e#a")"ata! )!t). (elatih a!&&ota .el)a"&a #ala( (e!&ha#a/i &e(/a
)(i
1= Pe(e!t).a! .elo(/o. a.$i /e!yela(ata! e!ca!a #e!&a! /elatiha! /e(a#a(a! .ea.a"a!
#a! /e"tolo!&a! /e"ta(a
20 Pe"$ia/a! alat /e(a#a( .ea.a"a!, /e"alata! /e!&&alia!, #a! /e"alata! /e"li!#)!&a!
(a$ya"a.at lai!!ya
21 Re!ca!a .o!ti!-e!$i6.e#a")"ata! )!t). (elatih a!&&ota .el)a"&a #ala( (e!&ha#a/i &e(/a
)(i
7/23/2019 Manajemen Bencana Gempa Nepal Edit2
18/27
6 Ma!a2')'! pr3ra) p'!a!33"$a! pas(a ,'!(a!a
6.1 P'$a-a!a! K's'5ata!
Pelaya!a! .e$ehata! ya!& #ie"i.a! $etelah e!ca!a te"-a#i (eli/)ti Pelaya!a! Ke$ehata!
Ma$ya"a.at, Pelaya!a! Ke$ehata! Re/"o#).$i, #a! Pelaya!a! Ke$ehata! i%a1 Pelaya!a! Ke$ehata! Ma$ya"a.at
Pelaya!a! .e$ehata! (a$ya"a.at .o"a! e!ca!a #i#a$a".a! /a#a /e!ilaia! $it)a$i a%al
$e"ta #ata i!7o"(a$i .e$ehata! e".ela!-)ta!, e"7)!&$i )!t). (e!ce&ah
/e"ta(aha!6(e!)")!.a! ti!&.at (e.atia! #a! -at)h!ya .o"a! a.iat /e!ya.it (elal)i
/elaya!a! .e$ehata! ya!& $e$)ai #e!&a! .e)t)ha!
+olo. .)" :
1 P)$.e$(a$ $ete(/at, P)$.e$(a$ Pe(a!t), i#a!& *e$a #a! Po$ .e$ehata! ya!& a#a
2 ila ()!&.i!, RS S%a$ta, alai /e!&oata! S%a$ta, LSM Lo.al (a)/)! LSM
I!te"!a$io!al ya!& te".ait #e!&a! i#a!& .e$ehata! e.e"-a $a(a $e"ta (e!&.oo"#i!a$i.a!
)/aya)/aya /elaya!a! .e$ehata! e"$a(a
3 Me(a.ai $ta!#a" /elaya!a! /)$.e$(a$
8 *ala( .a$)$.a$)$ te"te!t) ")-).a! #a/at #ila.).a! (elal)i $y$te( ")-).a! ya!& a#a
5 1 >$at)? P)$at Ke$ehata! /e!&)!&$i )!t). 20000 o"a!&
4 1 >$at)? R)(ah Sa.it )!t). 200000 o"a!&2 Ke$ehata! Re/"o#).$i
Ke&iata! ya!& ha")$ #ila.$a!a.a! /a#a .e$ehata! "e/"o#).$i a#alah :
a Kel)a"&a e"e!ca!a >K?
Ke$ehata! I) #a! A!a. a!ta"a lai! :1 Pelaya!a! .eha(ila!, /e"$ali!a! #a! !i7a$2 Pelaya!a! /a$ca .e&)&)"a!
c *ete.$i *i!i #a! /e!a!&&)la!&a! PMS #a! IV6AI*S
# Ke$ehata! Re/"o#).$i Re(a-a3 Ke$ehata! i%a
Pe!a!&&)la!&a! /e!#e"ita $t"e$$ /a$.a t"a)(a i$a #ila.).a! #i li!i la/a!&a! $a(/ai
.eti!&.at ")-).a! te"ti!&&i, #ala( e!t). .e&iata! /e!y)l)ha!, i(i!&a!, .o!$eli!&,
#ala( e!t). .e&iata! /e!y)l)ha!, i(i!&a!, .o!$eli!&, ya!& te!t)!ya #i$e$)ai.a!
#e!&a! .e(a(/)a! #a! .e%e!a!&a! /et)&a$ #i$etia/ -e!-a!& /elaya!a!
Pe!a!&&)la!&a! /e!#e"ita $t"e$$ /a$.a t"a)(a #i li!i la/a!&a! #a/at #ila.).a! oleh /a"a
7/23/2019 Manajemen Bencana Gempa Nepal Edit2
19/27
"ela%a! ya!& te"&a)!& #ala( le(a&a6o"&a!i$a$i (a$ya"a.at ata) .ea&a(aa! (a)/)!
/et)&a$ /e(e"i!tah #iti!&.at #e$a #a! ata) .eca(ata!,
Pe!a!&&)la!&a! /e!#e"ita $t"e$$ /a$.a t"a)(a i$a #ila.).a! #ala( 3 >ti&a?
-e!i$ .e&iata!, yait) :
a Pe!y)l)ha! .elo(/o. e$a" >leih #a"i 20 o"a!&? Ahli P$i.olo&ic Ka#e" (a$ya"a.at ya!& telah #ilatih
Pe"$ya"ata! $a"a!a ")-).a! /e!#e"ita Po$t +"a)(atic St"e$$ >P+S?
a P)$.e$(a$ Kli!i. P$i.olo&ic R)(ah Sa.it ()(# R)(ah $a.it Kh)$)$ i%a
6.# Upa-a Sa!itasi a! Hi3i'!'
/aya $a!ita$i #a! hy&ie!e /e"l) #i/e"hati.a! .eti.a /a$ca e!aca!a, te")ta(a #i
/e!&)!&$ia! Sa!ita$i #a! hi&ie!ie te".a#a!& #ia!&&a/ "e(eh !a()! /a#a #a$a"!ya (e!-a#i
a$/e. )ta(a /a#a .e$ehata! /a"a .o"a! e!ca!a, #a! $e"i!& (e!-a#i (a$alah #ala(
e!ca!a, $e/e"ti /e!)la"a! /e!ya.it *ala( $ta!#a"# $a!ita$i telah #iaha$ e"a&ai a$/e. $a!ita$i $e/e"ti hal !ya "i$i.o
te"-a#i!ya /e!)la"a! /e!ya.it (elal)i (e#ia li!&.)!&a! a.iat te"ata$!ya $a"a!a .e$ehata!
li!&.)!&a! ya!& a#a #ite(/at /e!&)!&$ia!, (elal)i /e!&a%a$a! #a! /e"ai.a! .)alita$
Ke$ehata! Li!&.)!&a! #a! .ec).)/a! ai" e"$ihA. P'!3aaa! Air
Se()a o"a!& #i#)!ia (e(e"l).a! ai" )!t). (i!)(, (e(a$a. #a! (e!-a&a
e"$iha! /"ia#i *ala( $it)a$i e!ca!a ()!&.i! $a-a ai" )!t). .e/e"l)a! (i!)(/)!
ti#a. c).)/, #a! #ala( hal i!i /e!&a#aa! ai" ya!& laya. #i.)!$)($i (e!-a#i /ali!&
(e!#e$a. Na()! ia$a!ya /"ole(a/"ole(a .e$ehata! ya!& e".aita! #e!&a! ai"
()!c)l a.iat .)"a!&!ya /e"$e#iaa! #a! a.iat .o!#i$i ai" ya!& $)#ah te"ce(a" $a(/ai
ti!&.at te"te!t), #e!&a! tola. ).)" $e/e"ti:
a Pe"$e#iaa! ai" ha")$ c).)/ )!t). (e(e"i $e#i.it#i.it!ya 15 lite" /e" o"a!& /e" ha"i
Vol)(e ali"a! ai" #itia/ $)(e" $e#i.it!ya 0,125 lite" /e"#eti.
c a"a. /e().i(a! te"-a)h #a"i $)(e" ai" ti#a. leih #a"i 500 (ete"
# 1 >$at)? ."a! ai" )!t). ;0 100 o"a!&
7/23/2019 Manajemen Bencana Gempa Nepal Edit2
20/27
B. M')asti&a! K"a$itas air
Ai" #i $)(e"$)(e" ha")$ laya. #i(i!)( #a! c).)/ ol)(e!ya )!t).
.e/e"l)a! .e/e"l)a! #a$a" >(i!)(, (e(a$a., (e!-a&a .ee"$iha! /"ia#i #a! ")(ah
ta!&&a? ta!/a (e!yeaa.a! ti()l!ya "i$i.o"i$i.o e$a" te"ha#a/ .e$ehata! a.iat
/e!ya.it/e!ya.it (a)/)! /e!ce(a"a! .i(ia%i ata) "a#iolo&i$ #a"i /e!&&)!aa!
-a!&.a/e!#e.#e!&a! tola. ).)" :
1 *i$)(e" ai" ya!& ti#a. te"#i$i!e.ta! >el)( ea$ .)(a!?, .a!#)!&a! a.te"i #a"i
/e!ce(a"a! .oto"a! (a!)$ia ti#a. leih #a"i 10 coli7o"( /e" 100 (ili lite"
2 a$il /e!elitia! .ee"$iha! (e!)!-)..a! aha%a "e$i.o /e!ce(a"a! $e(aca( it)
$a!&at "e!#ah
3 !t). ai" ya!& #i$al)".a! (elal)i /i/a/i/a .e/a#a /e!#)#). ya!& -)(lah!ya leih
#a"i 10000 o"a!&, ata) a&i $e()a /a$o.a! ai" /a#a %a.t) a#a "e$i.o ata) $)#ah a#a
.e-a#ia! /e"-a!&.ita! /e!ya.it #ia"e, ai" ha")$ #i#i$i!7e.ta! leih #ah)l) $eel)(
#i&)!a.a! $ehi!&&a (e!ca/ai $ta!#a" ya!& ia$ #ite"i(a >ya.!i "e$i#) .lo"i! /a#a
."a! ai" 0,20,5 (ili&"a( /e"lite" #a! .e-e!)ha! #ia%ah 5 N+?
8 Ko!#).$i ti#a. leih #a"i 2000 -S 6 c( #a! ai"!ya ia$a #i(i!)( +i#a. te"#a/at
#a(/a. !e&ati7 ya!& $i&!i7i.a! te"ha#a/ .e$ehata! /e!&&)!a ai", a.iat /e!ce(a"a!
.i(ia%i ata) "a#iolo&i$ #a"i /e(a.aia! -a!&.a /e!#e., ata) #a"i /e(a.ai! ai" #a"i
$)(e"!ya #ala( -a!&.a %a.t) ya!& telah i"e!ca!a.a!, (e!)")t /e!elitia! ya!& -)&a
(eli/)ti /e!elitia! te!ta!& .a#a" e!#a/a! aha!aha! .i(ia%i ya!& #i&)!a.a!
)!t). (e!&ete$ ai" it) $e!#i"i Se#a!&.a! (e!)")t /e!ilaia! $it)a$i !a(/a. ti#a. a#a
/el)a!& ya!& c).)/ e$a" )!t). te"-a#i!ya (a$alah .e$ehata! a.iat .o!$)($i ai"
it)
C. P'!-'ia! Sara!a MCK
)(lah a(a! #a! A.$e$ Ma$ya"a.at .o"a! e!ca!a ha")$ (e(ili.i -)(lah
-a(a! ya!& c).)/ #a! -a"a.!ya ti#a. -a)h #a"i /e().i(a! (e"e.a, $)/aya i$a #ia.$e$
$eca"a ()#ah #a! ce/at .a/a! $a-a #i/e"l).a!, $ia!& ata)/)!(ala(, #e!&a!tola.).)" :
7/23/2019 Manajemen Bencana Gempa Nepal Edit2
21/27
1 +ia/ -a(a! #i&)!a.a! /ali!& a!ya. 20 o"a!&
2 Pe!&&)!aa! -a(a! #iat)" /e")(ah ta!&&a #a!6(e!)")t /e(e#aa! -e!i$ .ela(i!
>(i$al!ya -a(a! /e"$e.ia! KK ata) -a(a! la.ila.i #a! -a(a! /e"(/)a!?
3 a"a. -a(a! ti#a. leih #a"i 50 (ete" #a"i /e().i(a! >")(ah ata) a"a. #i .a(/
/e!&)!&$ia!? Ata) ila #ihit)!& #ala( -a( /e"-ala!a! .e -a(a! ha!ya (e(a.a!
%a.t) ti#a. leih #a"i 1 (e!it $a-a #e!&a! e"-ala! .a.i
8 a(a! )()( te"$e#ia #i te(/atte(/at $e/e"ti /a$a", titi.titi. /e(a&ia!
$e(a.o, /)$at /)$at laya!a! .e$ehata! #$
5 Leta. -a(a! #a! /e!a(/)!& .oto"a! ha")$ $e.)"a!&.)"a!&!ya e"-a"a. 30 (ete"#a"i $)(e" ai" a%ah ta!ah
4 *a$a" /e!a(/)!& .oto"a! $e#i.it!ya 1,5 (ete" #i ata$ ai" ta!ah
9 Pe()a!&a! li(ah cai" #a"i -a(a! ti#a. (e"e(e$ .e $)(e" ai" (a!a /)!, ai.
$)()" (a)/)! (ata ai", $)a!&ai, #a! $ea&ai!ya 1 >$at)? Lat"i!6-a&a )!t). 410
o"a!&
D. P'!3'$$aa! Li),a5 Paat
1 Pe!&)(/)la! #a! Pe()a!&a! Li(ah Pa#at Ma$ya"a.at ha")$ (e(ili.i li!&.)!&a!
ya!& c).)/ ea$ #a"i /e!ce(a"a!a.iat li(ah /a#at, te"(a$). li(ah (e#i$
2 Sa(/ah ")(ah ta!&&a #i)a!& #a"i /e().i(a! ata) #i.))" #i $a!a $eel)( $e(/at
(e!i()l.a! a!ca(a! a&i .e$ehata!
3 +i#a. te"#a/at li(ah (e#i$ ya!& te"ce(a" ata) e"ahaya >-a")( $)!ti. e.a$ /a.ai,
/e"a!/e"a! .oto", oatoata! .a#al)a"$a,#$? #i #ae"ah /e().i(a! ata) te(/at
te(/at )()(
7/23/2019 Manajemen Bencana Gempa Nepal Edit2
22/27
8 *ala( ata$ata$ lo.a$i $etia/ /)$at /elaya!a! .e$ehata!, te"#a/at e(/at
/e(a.a"a! li(ah /a#at ya!& #i"a!ca!&, #ia!&)!, #a! #io/e"a$i.a! $eca"a e!a"
#a! a(a!, #e!&a! l)a!& a) ya!& #ala(
5 +e"#a/at l)a!&l)a!& $a(/ah, .e"a!-a!&6to!& $a(/ah, ata) te(/atte(/at .h)$)$
)!t).(e()a!& $a(/ah #i /a$a"/a$a" #a! /e-a&ala!, #e!&a! $y$te( /e!&)(/)la!
$a(/ah $eca"a ha"ia!
4 +e(/at /e()a!&a! a.hi" )!t). $a(/ah /a#at e"a#a #ilo.a$i te"te!t) $e#e(i.ia!
")/a $ehi!&&a /"ole(a/"ole(a .e$ehata! #a! li!&.)!&a! hi#)/ #a/at
te"hi!#a".a!
9 2 > #)a ? #")( $a(/ah )!t). ;0 100 o"a!&
; +e(/at6l)a!& Sa(/ah Pa#at
= Ma$ya"a.at (e(ili.i ca"a ca"a )!t). (e()a!& li(ah ")(ah ta!&&a eha"iha"i
$eca"a !ya(a! #a! e7e.ti7
E. P'!3'$$aa! Li),a5 Cair 7p'!3'ri!3a!8
Si$te( /e!&e"i!&a! : Ma$ya"a.at (e(ili.i li!&.)!&a! hi#)/ $eha"iha"i ya!&c).)/ ea$ #a"i "i$i.o /e!&i.i$a! ta!ah #a! &e!a!&a! ai", te"(a$). ai" h)-a!, ai" l)a/a!
#a"i $)(e" $)(e", li(ah cai" ")(ah ta!&&a, #a! li(ah cai" #a"i /"a$a"a!a
/"a$a"a!a (e#i$
alhal e"i.)t #a/at #i/a.ai $ea&ai ).)"a! )!t). (elihat .ee"ha$ila! /e!&elolaa!
li(ah cai" :
1 +i#a. te"#a/at ai" ya!& (e!&&e!a!& #i$e.ita" titi.titi. e!&a(ila!6$)(e" ai" )!t).
.e/e"l)a! $eha"iha"i, #i#ala( (a)/)! #i $e.ita" te(/at /e().i(a!
2 Ai" h)-a! #a! l)a/a! ai"6a!-i" la!&$)!& (e!&ali" (alal)i $al)"a! /e()a!&a! ai"
3 +e(/at ti!&&al, -ala! -ala! $eta/a., $e"ta /"a$a!a /"a$a!a /e!&a#aa! ai" #a!
$a!ita$i ti#a. te"&e!a!& ai", -)&a ti#a. te".i.i$ oleh ai"
7/23/2019 Manajemen Bencana Gempa Nepal Edit2
23/27
6.% Gi9i a! Pa!3a!
Me!ye#ia.a! /a!&a! ya!& #a/at #i(a.a! $eca"a )()( #a! ti#a. (e!i()l.a! ale"&i
ata) /e!ya.it a.iat /a!&a! /aya /e(e!)ha! &ii /e!&)!&$i #a/at #ila.).a! /e!#ataa!
a%al #e!&a! (elihat ha$il RA )!t). (e!&etah)i #i$t"i)$i /e!&)!&$i e"#a$a".a! -)(lah,
)$ia #a! -e!i$ .ela(i! )!t). (e!&etah)i -)(lah .e)t)ha! .alo"i tia/ ."ete"ia #a!
(e!&etah)i /e!#)#). ya!& e".e)t)ha! .h)$)$ ata) e"e$i.o $e/e"ti ayi, alita, i)
ha(il, (a!)la, !i7a$ *a/)" )()( -)&a (e")/a.a! $alah $at) ya!& ha")$ a#a #i te(/at
/e!&)!&$ia! )!t). /e!&olaha! (a.a!a! $etia/ ha"i!ya #e!&a! #ita!&a!i oleh o"a!& ya!&
ha!#al (e(a$a. ata) te!a&a .e$ehata! #i te(/at.a! #ite(/at ya!& $t"ate&i$, #e.at #e!&a!
$)(e" ai" #a! -a)h #a"i te(/at $a(/ahMe"e!ca!a.a!.e)t)ha! /a!&a!, $a!#a!&,
#a!.e)t)ha!#a$a"lai!!ya)!t). /a"a /e!&)!&$i ya!& te".e!a #a(/a. e!ca!a &e(/a !e/al
Mela.).a! Pe(a!ta)a! ")ti! )!t). (e!&etah)i a#a!ya #a(/a. ata) .e()!&.i!a! te"-a#i&a!&&)a! a.iat (a$alah &ii
6.* K's'5ata! Li!3&"!3a!
Me(e"i.a! /a$o.a! ai" e$ih .a"e!a (e!i!&at $.ala .e")$a.a! i!7"a$t").t)" #e.at /)$at
&e(/a -a#i $a!&at #i)t)h.a! $)(a!&a! ai" e"$ih,-e"i&e! )!t). (e!a(/)!& ai" e"$ih
#a!a"a!&a"a!&.ee"$iha! lai!!yate"(a$).$a)!, #a!-)&a(e!#i$t"i)$i.a! talet
/e()"!i ai" )!t). o"a!&o"a!& ya!& "e!ta!te"ha#a//e!ya.it ya!& #ia.iat.a! ai"
te"ce(a"$e/e"ti#ia"e
+").t"). ai" #i.i"i( .e e"a&ai .a(/ /e!&)!&$i )!t). (e!ye#ia.a! ai" (i!)(a&i
/a"a /e!&)!&$i, (e!#i"i.a! toilet #i .a(/ te"$e)t #a! (e!#i$t"i)$i.a! a!t)a! .e$ehata!
.el)a"&a #a! (e(e"i.a! i!7o"(a$i (e!&e!ai /e!ti!&!ya c)ci ta!&a!Ke$ehata! li!&.)!&a! /)! /e"l) #i-a&a .ee"$iha!!ya a&a" ti#a. (e!-a#i $a"a!& ecto"
/e!ya.it #a! $ea&ai!ya Me!-a(i! .ee"$iha! li!&.)!&a! >Ke$li!&? $e/e"ti .a(a" .ecil
$e#e"ha!a #a! $ehat Ma!a-e(e! /e!&ali"a! ai", (a!a-e(e! $a(/ah, $e"ta hal lai! ya!&
ya!& #a/at (e!&&a!&&) .e$ehata! Pet)&a$ $a!ita"ia! /e"l) (e()at /eta ya!& te".e!a
#a(/a. &e(/a Ne/al ya!& (e")$a. li!&.)!&a! a&a" #a/at #iata$i )!t). (e!&e(ali.a!
.ela!&$)!&a! hi#)/ $e/e"ti $e()la Pe!yela(ata! #a! ea.)a$i (a$ya"a.at ya!& te".e!a
e!ca!a, te")ta(a /a#a a$/e. .e$ehata! li!&.)!&a!6.+ P'),'ra!tasa! P'!-a&it M'!"$ar
1 I()!i$a$i Mea$le$I()!i$a$i Ca(/a. Pa#a Pa$ca e!ca!a Ge(/a )(i Pote!$i ()!c)l!ya
/e!ya.it (e!)la" $a!&at e"at .aita!!ya #e!&a! 7a.to" "i$i.o, .h)$)$!ya #i lo.a$i
7/23/2019 Manajemen Bencana Gempa Nepal Edit2
24/27
/e!&)!&$ia! #a! (a$ya"a.at $e.ita" /e!a(/)!&a! /e!&)!&$i, $e/e"ti ca(/a., #ia"e,
/!e(o!ia, (ala"ia #a! /e!ya.it (e!)la" lai! $/e$i7i. local Pote!$i ()!c)l!ya
/e!ya.it (e!)la" ca(/a. $a!&at e"at .aita!!ya #e!&a! 7a.to" "i$i.o, .h)$)$!ya #i lo.a$i
/e!&)!&$ia! #a! (a$ya"a.at $e.ita" /e!a(/)!&a! /e!&)!&$i *ala( $it)a$i e!ca!a6#i
lo.a$i /e!&)!&$ia!, )/aya i()!i$a$i ha")$ #i/e"$ia/.a! #ala( (e!&a!ti$i/a$i
te"-a#i!ya KL P*3I te")ta(a ca(/a. *ala( (ela.).a! i()!i$a$i i!i $eel)(!ya
#ila.).a! /e!ilaia! ce/at )!t). (e!&i#e!ti7i.a$i halhal $:a *a(/a. e!ca!a te"ha#a/ .e$ehata! (a$ya"a.at #i %ilayah e!ca!a6lo.a$i
/e!&)!&$ia! te")ta(a /a"a /e!&)!&$i, li!&.)!&a!, $a"a!a i()!i$a$i, $)(e" #aya
(e!)$ia >/et)&a$ .e$ehata!6i()!i$a$i? *ata ca.)/a! i()!i$a$i #a! e/i#e(iolo&i /e!ya.it, $eel)( e!ca!a #ala( 3
tah)! te"a.hi", )!t). (e!e!t).a! .e)t)ha! )/aya i()!i$a$i e"#a$a".a! a!ali$a
$it)a$i #ala( "a!&.a /e!ce&aha! .l /#3i*ala( .e#a")"ata!, ia$a!ya o"a!&o"a!& e".)(/)l #ala( $at) te(/at (i$al!ya
/e!&)!&$ia! ata) a"a., $ehi!&&a /e!ya.it $e/e"ti ca(/a. #a/at (e!)la" #e!&a! ce/at Ka"e!a
it) a!a. ya!& e")$ia #i a%ah 15 tah)! ()!&.i! ha")$ #ii()!i$a$i te")ta(a ca(/a.
%ala)/)! $)#ah /e"!ah (e!#a/at i()!)$i$a$i ca(/a. $eel)(!ya Ca(/a. a.a! leih
e"ahaya a&i a!a. ya!& .)"a!& &ii #a! ti!&&al #i li!&.)!&a! ya!& ti#a. $ehat A!a. ya!& (e!#e"ita
ca(/a. ha")$ #i-a)h.a! #a"i a!a. lai!!ya, .e()#ia! $e&e"a #i/e"i.$a .e /et)&a$ .e$ehata!
#a! (e!#a/at.a! ita(i! A #o$i$ ti!&&i2 Ko!t"ol Pe!ya.it Me!)la" #a! E/i#e(i
Pe!&e!#alia! /e!ya.it #ila.$a!a.a! #e!&a! /e!&a(ata! /e!ya.it >$)"eila!$?,
/"o(oti7, /"ee!ti7 #a! /elaya!a! .e$ehata! >/e!a!&a!a! .a$)$? ya!& #ila.).a! #i
lo.a$i e!ca!a te"(a$). #i /e!&)!&$ia! ai. ya!& #ila.$a!a.a! #i $a"a!a /elaya!a! .e$ehata!
ya!& (a$ih a#a (a)/)! #i /o$ .e$ehata! ya!& #i#i"i.a! #ala( "a!&.a /e!a!&&)la!&a! e!ca!a +)-)a!
/e!&e!#alia! /e!ya.it /a#a $aat e!ca!a a#alah (e!ce&ah .e-a#ia! l)a" ia$a >KL? /e!ya.it
(e!)la" /ote!$i %aah, $e/e"ti /e!ya.it #ia"e, ISPA, (ala"ia, **, /e!ya.it/e!ya.it
ya!& #a/at #ice&ah #e!&a! i()!i$a$i >P3*I?, .e"ac)!a! #a! (e!ce&ah /e!ya.it/e!ya.it
ya!& $/e$i7i. lo.ala Pe!&e!#alia! Ve.to"
1 Pe!&e!#alia! li!&.)!&a!: "ee#i!& (e!&)ah $it)$ #e!&a! (e!&e"i!&.a! ata)
(e!&i$i $it)$, /e()a!&a! $a(/ah $eca"a te"at)", (e!-a&a te(/at /e!a(/)!&a!
e"$ih, #a! .ee"$iha!
7/23/2019 Manajemen Bencana Gempa Nepal Edit2
25/27
2 Pe!&e!#alia! $eca"a (e.a!i$: (e!&&)!a.a! e#!et$, /e"a!&.a/, /e!)t)/
(a.a!a!3 Pe!&e!#alia! iolo&i$: (e!&&)!a.a! o"&a!i$(e hi#)/ )!t). /e!&e!#alia! la"a,
$e/e"ti i.a! ya!& (a.a! la"a >(i$al!ya, !ila, i.a! (a$, &)//ie$?, a.te"i
>acill)$ th)"i!&ie!$i$ i$"aele!$i$? ya!& (e!&ha$il.a! "ac)! te"ha#a/ la"a #a!
Pa.i$ (e!&a(a!& ea$ ya!& (e!ce&ah /e(ia.a!, #a! lai!lai!8 Pe!&e!#alia! .i(ia%i #a/at #ila.).a! #e!&a! ee"a/a ca"a:
I!$e.ti$i#a )!t). /e!ye(/"ota! >IRS, $/"ay, 7o&&i!&? )!t). e.to" #e%a$a La"ici#a )!t). /e!&e!#alia! la"aD #ata "e$i$te!$i te"ha#a/ i!$e.ti$i#a a.a!
e"&)!a #ala( (e(a!t) (e(a$ti.a! i!$e.ti$i#a ya!& a.a! #i/ilih Pe!&&)!aa! "e/elle!t$D a!ya. (a$ya"a.at te"ia$a (e!&&)!a.a! e"a&ai
aha! $ea&ai "e/elle!t$ Pe!&&)!aa! "e/elle!t$ i!i e7e.ti7 #a! ti#a.
e"ahaya, (e"e.a #ia!-)".a! )!t). (e!&&)!a.a!!ya #ala( $it)a$i #a")"at,
#a! hal i!i $ee!a"!ya $)#ah )()( /a#a $ea&ia! (a$ya"a.at )!t). (e(a.ai
"e/elle!t$ ya!& te").ti (a!7aat!ya
7/23/2019 Manajemen Bencana Gempa Nepal Edit2
26/27
: P'ta S5'$t'r
Ga(a" 1 a#alah /eta .a%a$a! e!ca!a Ge(/a )(i #i Ne/al Kelo(/o. .a(i
(e(a&i Ne&a"a Ne/al $e$)ai #e!&a! leta. &e(/a ya!& e"/)$at #i #i$t"i. La(-)!& P)$at
&e(/a ya!& (e!&ha$il.a! &e(/a e".e.)ata! ;3 $.ala "itche" i!i (e!&a.iat.a! lo!&$o"
G)!)!& Ee"e$t Sehi!&&a /)$at &e(/a, #i$t"i. La(-)!& .a(i &olo!&.a! $ea&ai .a%a$a!
IV, $e#a!&.a! #ae"ah $e.ita" G)!)!& Ee"e$t .a(i &olo!&.a! $ea&ai .a%a$a! III Ka%a$a!
III #a! .a%a$a! IV (e")/a.a! .a%a$a! #e!&a! -)(lah .o"a! te"a!ya. #ia!#i!&.a!
#e!&a! .a%a$a! lai!!ya, yait) .a%a$a! I #a! II
Ga(a" #iata$ (e!)!-)..a! co!toh #e!ah /e!&)!&$ia! ya!& te"letah #i o!a $e$)ai
a(a! >Ga(a" 1? .a"e!a -)(lah /e!&)!&$i total (e!ca/ai 20000 o"a!&, (a.a $e()a
/e!&)!&$i #i)!&$i.a! .e 80 te(/at /e!&)!&$ia! ya!& e"a#a #i o!a a(a! Ga(a" 2
(e!)!-)..a! co!toh $alah $at) #e!ah te(/at /e!&)!&$ia! >)!t). 500 /e!&)!&$i?
DAFTAR PUSTAKA
a#a! Meteo"olo&i Kli(atolo&i #a! Geo7i$i.a >MKG? 2010 /aya Miti&a$i Ge(/a )(i :a.a"ta
7/23/2019 Manajemen Bencana Gempa Nepal Edit2
27/27
Railio)$, Kate, 2015 Ge(/a Ne/al : Me!&a/a Se-)(lah Geta"a! *a/at Me(ati.a!
Jo!li!ehtt/:66%%%cco(6i!#o!e$ia6(a-alah620156056150508(a-alah&e(/a
*ia.$e$ /a#a ta!&&al 14 Se/te(e" 2015, P).)l 0915
http://bpbd.rejanglebongkab.go.id/penanggulangan-bencana-gempa-bumi/
http://www.bnpb.go.id/pengetahuan-bencana/siaga-bencana#
htt/:66%%%cco(6i!#o!e$ia6#)!ia620156056150508!e/al> *ia.$e$/a#a+a!&&al 23 $e/te(e"
2015 /).)l 1315 'I?
htt/:66%%%aca#e(iae#)6112233856MANAEMENKEA*IANLARIASA> *ia.$e$/a#a
+a!&&al 2; Se/te(e" 2015 P).)l 985 'I?
htt/:66i!$/e.$i$a!ita$ilo&$/otcoi#6200=6096$a!ita$i#a")"at/a#a#ae"ahe!ca!aht(l$tha$h;%R9#HGM#/)7
htt/$:66%%%aca#e(iae#)6130;;81;6P"io"ita$e!ca!aGe(/a)(i
htt/$:66%%%aca#e(iae#)6==8093;6PSIKOSOSIALSPPOR+PROGRAMPSPSEAGAISOLSIPEMLIANPSIKOSOSIALMASARAKA+PASCAENCANA
htt/:66$at)laya!a!i#6laya!a!6i!#e61006i!7o"(a$i&e(/ate".i!i6(.&i!7o"(a$i &e(/a te".i!i
http://www.bbc.com/indonesia/majalah/2015/05/150504_majalah_gempahttp://www.bbc.com/indonesia/dunia/2015/05/150504_nepalhttp://www.academia.edu/11223345/MANAJEMEN_KEJADIAN_LUAR_BIASAhttp://inspeksisanitasi.blogspot.co.id/2009/07/sanitasi-darurat-pada-daerah-bencana.html#sthash.8wR7dZGM.dpufhttp://inspeksisanitasi.blogspot.co.id/2009/07/sanitasi-darurat-pada-daerah-bencana.html#sthash.8wR7dZGM.dpufhttps://www.academia.edu/13088418/Prioritas_Bencana_Gempa_Bumihttps://www.academia.edu/9940738/PSIKOSOSIAL_SUPPORT_PROGRAM_PSP_SEBAGAI_SOLUSI_PEMULIHAN_PSIKOSOSIAL_MASYARAKAT_PASCA_BENCANAhttps://www.academia.edu/9940738/PSIKOSOSIAL_SUPPORT_PROGRAM_PSP_SEBAGAI_SOLUSI_PEMULIHAN_PSIKOSOSIAL_MASYARAKAT_PASCA_BENCANAhttp://satulayanan.id/layanan/index/100/informasi-gempa-terkini/bmkghttp://www.bbc.com/indonesia/majalah/2015/05/150504_majalah_gempahttp://www.bbc.com/indonesia/dunia/2015/05/150504_nepalhttp://www.academia.edu/11223345/MANAJEMEN_KEJADIAN_LUAR_BIASAhttp://inspeksisanitasi.blogspot.co.id/2009/07/sanitasi-darurat-pada-daerah-bencana.html#sthash.8wR7dZGM.dpufhttp://inspeksisanitasi.blogspot.co.id/2009/07/sanitasi-darurat-pada-daerah-bencana.html#sthash.8wR7dZGM.dpufhttps://www.academia.edu/13088418/Prioritas_Bencana_Gempa_Bumihttps://www.academia.edu/9940738/PSIKOSOSIAL_SUPPORT_PROGRAM_PSP_SEBAGAI_SOLUSI_PEMULIHAN_PSIKOSOSIAL_MASYARAKAT_PASCA_BENCANAhttps://www.academia.edu/9940738/PSIKOSOSIAL_SUPPORT_PROGRAM_PSP_SEBAGAI_SOLUSI_PEMULIHAN_PSIKOSOSIAL_MASYARAKAT_PASCA_BENCANAhttp://satulayanan.id/layanan/index/100/informasi-gempa-terkini/bmkg