ULUSLARARASI HAKEMLİ BİLİMSEL DERGİ HİKMET YURDU Düşünce – Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi ISSN: 1308-6944 INTERNATIONAL REFREED ACADEMİCAL JOURNAL / لمل بين ال مجلة حكيم يةعلمية الwww.hikmetyurdu.com www.hikmetyurdu.com www.hikmetyurdu.net www.hikmetyurdu.org Hikmet Yurdu, Yıl: 11, C: 11, Sayı: 22, Temmuz – Aralık, 2018/2, ss. 87 - 106 İMAM HATİP LİSESİ ÖĞRENCİLERİNİN MESLEK DERSİ ÖĞRETMENLERİNİN YETERLİKLERİNE İLİŞ- KİN ALGILARI * The Perceptions of Imam Hatip High School Students about Com- petencies of Vocational Course Teachers Dr. Öğr. Üyesi İbrahim AŞLAMACI İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İlk. Din Kül. ve Ah. Bil. Eğitimi Bölümü [email protected]ATIF: Aşlamacı, İbrahim, “İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Meslek Dersi Öğ- retmenlerinin Yeterliklerine İlişkin Algıları”, Hikmet Yurdu Düşünce-Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, YIL: 11, CİLT: 11, SAYI, 22, 2018/2, ss. 87 – 107. ORCİD ID: 0000-0002-9030-5216 * Bu makaledeki veriler, Değerler Eğitimi Merkezi tarafından finanse edilen İmam-Hatip Araştırmaları Pro- jesi kapsamında elde edilmiştir. Araştırmanın verileri 16-18 Kasım 2017 tarihinde İstanbul’da düzenlenen “Uluslararası Yüksek Din Öğretimi Kongresi”nde kısmen sunulmuş, ancak bildiri kitabında yayınlan- mamıştır Makale Bilgisi / Article Information Makale Türü / Article Types: Araştırma Makalesi / Research Article Geliş Tarihi / Received: : 22 Haziran/June 2018 Kabul Tarihi / Accepted: : 22 Haziran/June 2018 Yayın Tarihi / Published: 01 Temmuz/July 2018 Yayın Sezonu / Pub Date Season: Temmuz-Aralık /July-December YIL/ Year :11 Cilt / Volume: 11 Sayı / Issue: 22 Sez / Pub Date: Temmuz-Aralık, 2018/2 Sayfa / Pages: 87-107 İntihal / Plagiarism: Bu makale, TURNİTİN intihal programıyla tarandıktan sonra, iki hakem tarafından incelendi ve intihal içermediği teyit edildi. / This article has been reviewed by at least two referees and scanned via a plagiarism software.
21
Embed
İMAM HATİP LİSESİ ÖĞRENCİLERİNİN MESLEK DERSİ …isamveri.org/pdfdrg/D03434/2018_22/2018_22_ASLAMACII.pdf · 2018-08-10 · İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Meslek Dersi
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
ULUSLARARASI HAKEMLİ BİLİMSEL DERGİ HİKMET YURDU
Düşünce – Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi
ISSN: 1308-6944
INTERNATIONAL REFREED ACADEMİCAL JOURNAL / العلمية يةحكيم مجلة بين الملل www.hikmetyurdu.com
İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yeterliklerine İlişkin Algıları 91
liklerine ilişkin yapılmış pek çok araştırma göze çarpmaktadır. Buna karşılık örgün eği-
tim içerisinde yer alan din eğitimi ve öğretimine ilişkin dersleri yürüten öğretmenlerin
yeterlik düzeylerine ilişkin az sayıda araştırma yapıldığı, yapılan bu araştırmaların da
daha çok öğretmenlerin öz yeterlik algılarına ilişkin gerçekleştirildiği görülmektedir.
Koç (2009), Akyürek (2012) ve Taşçı (2006) İHL meslek dersi öğretmenlerinin öz yeterlik
algılarını çalışmalarında incelemişlerdir. Oysa öğretmen yeterliklerinin sadece öz yeter-
lik algılarına dayalı olarak değerlendirilmesinden ziyade dış ölçütlerle de incelenmesin-
de yarar vardır. Bu bakımdan öğretmenlerin görev alanlarındaki en önemli paydaşları
olan, okul yöneticileri ve öğrencilerin görüşleri doğrultusunda da yeterliklerinin incelen-
mesi anlamlı olacaktır. Bu açıdan bakıldığında sadece Cebeci (1994) araştırmasında İHL
öğrencilerinin meslek dersi öğretmenlerinin yeterliklerine ilişkin algılarını ele almıştır.
Ayrıca Aşlamacı tarafından yapılan çalışmada7 okul yöneticilerinin İHL’de din eğitimi-
nin niteliğine ilişkin sorunlar bağlamında meslek dersi öğretmenlerinin yeterliklerine
ilişkin görüşlerine yer verilmiştir. Yine Aşlamacı tarafından İmam Hatip Ortaokulu öğ-
rencilerinin Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretmenlerinin yeterliklerine ilişkin görüşleri
araştırmaya konu edilmiştir.8 Korkmaz ise araştırmasında İHL meslek dersi öğretmenle-
rinin öğretim araç ve materyallerinden yararlanma durumunu incelemiştir.9
İmam-Hatip Liselerinin müfredatı, “hem mesleğe hem de yüksek öğretime öğ-
renci hazırlamak” şeklindeki resmi amaçlarına10 uygun olarak, din hizmetleri alanına
özgü meslek dersleriyle birlikte, diğer lise programlarında yer alan fen ve sosyal alanla-
ra ilişkin dersleri birlikte içermektedir. Eğitim-öğretim hizmeti sunan her kurum gibi bu
kurumların da kendilerinden beklenen amaçları gerçekleştirmesi, büyük ölçüde bu ama-
cı gerçekleştirmeye istekli ve gerekli yeterliklere sahip öğretmenlerle mümkün olabile-
cektir. Bu araştırmada da bu okulların programında yer alan meslek derslerini yürüten
ve bu derslerin etkililiğinde öncelikli olarak belirleyici olan meslek dersi öğretmenlerinin
yeterliklerinin, öğrenciler tarafından nasıl algılandığının tespit edilmesi amaçlanmıştır.
Bu çerçevede araştırmanın temel problemi; “İmam Hatip Lisesi meslek dersi öğretmen-
lerinin yeterlikleri öğrencileri tarafından nasıl algılanmaktadır? Öğrenci algıları üzerinde
cinsiyet, sınıf düzeyi, il, üniversite yönelimi ve okul dışı din eğitimi alma durumu de-
7 İbrahim Aşlamacı, “İmam Hatip Liselerindeki Din Eğitiminin Niteliği İle ilgili Sorunlar: Okul Yöneticileri-
nin Görüşlerine Dayalı Nitel Bir Araştırma”, Turkish Studies, 12 (10), 2017, s. 49-80. 8 İbrahim Aşlamacı, Paydaşlarına Göre İmam Hatip Ortaokullarında Din Eğitimi, Dem yayınları, İstanbul,
2017 9 Mehmet Korkmaz, İmam Hatip Lisesi Meslek Dersi Öğretmenlerinin Öğretim Araç ve Materyallerinden
Yararlanma Durumu, Geleceğin İnşasında İmam Hatip Okulları Cilt 2 içinde, İnönü Üniversitesi Yayın-
ları, Malatya 2017, s. 517-536. 10 14.06.1973 tarih ve 1739 sayılı Milli Eğitim Kanunu’nun 32. maddesi
ğişkenleri açısından bir farklılaşma var mıdır?” şeklindedir. Bu amaçla gerçekleştirilen
bu araştırmada elde edilen verilerin, meslek dersi öğretmenlerinin yeterliklerinin gelişti-
rilmesine yönelik çalışmalara bir katkı sunması ümit edilmektedir.
2. Yöntem
a) Araştırmanın Modeli
Bu araştırma İmam-Hatip Lisesi (İHL) öğrencilerinin meslek dersi öğretmenleri-
nin genel yeterlik düzeylerine ilişkin algılarını betimlemeye çalıştığından betimsel tarama
modeline, öğrencilerin meslek dersi öğretmenlerinin genel yeterlik düzeylerine ilişkin
algılarını bazı değişkenlere göre karşılaştırmayı amaçladığından karşılaştırmalı ilişkisel
tarama modeline göre yapılandırılmıştır.11
b) Evren ve Örneklem
Araştırmanın evreni 2015-2016 öğretim yılında Türkiye’deki örgün İmam-Hatip
Liselerinde öğrenim gören toplam 555,870 öğrencidir.12 Araştırmanın örneklemi ise
TÜİK’in Türkiye bölgeler sınıflaması için düzey 1 olarak belirlediği 12 bölgeden seçilen
12 ilden tespit edilen 26 İmam-Hatip Lisesinden toplam 3775 öğrenciden oluşmaktadır.
Örneklem seçiminde belirlenen her ilde en az iki İHL’de anket uygulanması planlanmış,
ancak İHL okul ve öğrenci yoğunluğu itibariyle İstanbul’un Anadolu ve Avrupa yakala-
rının ayrı örneklem olarak ele alınması kararlaştırılmıştır. İllerdeki okulların tespitinde İl
Milli Eğitim Müdürlüklerindeki yetkililerle iletişime geçilerek onlardan farklı sosyo-
demografik özellikler taşıyan bölgelerdeki okulların tespiti konusunda yardım alınmış-
tır. Böylece dokuz ilden ikişer, İstanbul’dan dört, Malatya’dan üç ve Iğdır’dan bir okul
olmak üzere toplam 26 okul araştırmanın örneklem okulu olarak belirlenmiştir. Araş-
tırmanın uygulandığı tarihte Iğdır merkezde bir İmam Hatip Lisesinin bulunması, bu
ilden iki okulun örnekleme alınmasını ortadan kaldırmıştır. Her ilden ortalama 300 öğ-
renciye, İstanbul’da ise bu sayının iki katı öğrenciye anket uygulanması hedeflenmiştir.
Bu kapsamda araştırmanın örneklemi için belirlenen iller ve her ildeki ankete katılan
öğrenci sayıları tablo 1’de gösterilmektedir:
Tablo 1: Örneklemde Yer alan İller ve Katılan Öğrenci Sayısı
TÜİK TÜRKİYE SINIF-
LAMASI (Düzey 1)
Örneklem
Olarak Belir-
lenen İller
Anket
Uygulanan
Okul Sa-
Anket Uygu-
lanan Öğren-
ci Sayısı
11 Niyazi Karasar, Bilimsel Araştırma Yöntemi, Nobel Yayınları, Ankara, 1999, s.78-81 12 İHL toplam öğrenci sayısına Açık İmam Hatip Lisesinde öğrenim gören öğrenciler dâhil edilmemiştir.
İstatistikler için bkz. MEB, Milli Eğitim İstatistikleri Örgün Eğitim, Milli Eğitim Bakanlığı Strateji Geliş-
İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yeterliklerine İlişkin Algıları 101
şünürken; derslerde teknolojik imkânları kullanmaları, derslerini etkin bir şekilde sun-
maları açısından daha az yeterli bulmaktadır. Ayrıca araştırmaya katılan öğrencilerin
diğer öğretmenleriyle karşılaştırdıklarında meslek dersi öğretmenlerini daha az başarılı
bulmaları oldukça dikkat çekicidir. Bu veriler öğrenci algıları açısından meslek dersi
öğretmenlerinin yeterliklerinin istenilen düzeyde olmadığını ortaya koymaktadır. Esa-
sında farklı paydaşlar ya da bizatihi öğretmenlerin kendi algılamaları doğrultusunda
konu üzerine yapılan az sayıdaki bilimsel çalışmalarda da bu durumu destekler verilere
ulaşılmıştır. Cebeci tarafından yapılan araştırmada İHL öğrencileri meslek dersi öğret-
menlerinin çoğunluğunun mesleki bilgilerinin yeterli olmadığını, bir kısmının kendile-
rini tanımadıklarını ve kendi başarılarıyla ilgilenmediklerini ifade etmişlerdir. Ayrıca
öğrencilerin yarısından fazlası bazı meslek derslerinde sıkıldıklarını dile getirerek öğ-
retmenlerinin etkili ders işleme konusundaki yetersizliklerini belirtmişlerdir.14 Öcal tara-
fından yapılan araştırmada ise İHL müdürleri, meslek dersi öğretmenlerinin iyi yetiş-
memesini ve meslek dersi öğretmenlerinin kendilerini yenileyememelerini bir sorun
olarak ifade etmişlerdir.15 Yine Karateke tarafından yapılan araştırmada İHL okul yöne-
ticileri meslek dersi öğretmenlerine ilişkin alan bilgisi ve pedagojik formasyon yetersiz-
liklere değinmişlerdir.16 Ayrıca Koç tarafından İHL meslek dersi öğretmenleri üzerinde
yapılan araştırmada da, öğretmenlerin meslek ve branş ile ilgili yenilikleri ve gelişmeleri
takip etme, kendini geliştirme, okul dışı sosyal ilişkilerde ve etkinliklerde sorumluluk
üstlenme gibi mesleki nitelikler açısından istenen düzeyde olmadıkları tespit edilmiş-
tir.17 Korkmaz tarafından Kayseri’deki İHL meslek dersi öğretmenlerine yönelik yapılan
araştırmada ise öğretmenlerin büyük çoğunluğunun materyal geliştirme konusunda
kendilerini yetersiz gördükleri tespit edilmiştir.18 Akyürek tarafından Din kültürü ve
Ahlak Bilgisi ve İHL meslek dersi öğretmenlerinin öz yeterlik algılarına yönelik yapılan
çalışmada da öğretmen merkezli etkinliklerde öğretmenlerin kendilerini daha yeterli
algıladıkları, buna karşılık özellikle öğretimi planlama, materyal geliştirme ve ölçme-
değerlendirme gibi konularda kendilerini daha az yeterli algıladıkları tespit edilmiştir.19
14 Suat Cebeci, İmam-Hatip Lisesi Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yeterlilikleri, Doktora Tezi, Ankara
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1994, s. 60-61. 15 Mustafa Öcal, “Müdürlerine Göre İmam-Hatip Liseleri”, Din Öğretimi Dergisi, sayı: 30, 1991, s. 36-65. 16 Tuncay Karateke, “İmam-Hatip Liselerinde İdarecilerin Karşılaştıkları Sorunlara Yönelik Nitel Bir Çalış-
ma”, Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 5, sayı 5, 2015, s. 145-171. 17 Ahmet Koç, “İmam Hatip Lisesi Meslek Dersleri Öğretmenlerinin Yeterlikleri Üzerine Bir Araştırma”,
Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt: 13, sayı:2, 2009, s.131-174. 18 Mehmet Korkmaz, İmam Hatip Lisesi Meslek Dersi Öğretmenlerinin Öğretim Araç ve Materyallerinden
Yararlanma Durumu, s. 533. 19 Süleyman Akyürek, “İmam-Hatip Lisesi Meslek Dersi İle Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Dersi Öğretmenle-
din eğitimi aldığını ifade eden öğrencilerin meslek dersi öğretmenlerini yeterlikleri ba-
kımından, almadığını belirten öğrencilere göre daha fazla olumlu algıladıklarını ortaya
koymuştur. Aynı örneklem üzerine Aşlamacı tarafından yapılan diğer araştırmada da
okul dışı din eğitimi aldığını ifade eden İHL öğrencilerinin meslek dersi öğretmenlerine
karşı, almadığını belirten öğrencilere göre daha olumlu tutuma sahip oldukları tespit
edilmiştir.25 Bu durum muhtemelen daha iyi hazırbulunuşluk düzeylerinden dolayı okul
dışında da din eğitimi alan öğrencilerin meslek dersi öğretmenleriyle daha olumlu ileti-
şim ve etkileşim süreçleri yaşamaları ile açıklanabilir.
Araştırma sonucunda öğrencilerin bulundukları il değişkenine göre meslek dersi
öğretmenlerinin yeterliklerine ilişkin algılarında anlamlı farklılığın oluştuğu saptanmış-
tır. Yapılan analiz sonucunda İstanbul ve Tekirdağ’dan araştırmaya katılan öğrencilerin
meslek dersi öğretmenlerinin yeterliklerine ilişkin algılarının diğer illerden katılan öğ-
rencilere göre daha olumlu; Iğdır ve Kayseri’den araştırmaya katılan İHL öğrencilerinin
meslek dersi öğretmenlerinin yeterliklerine ilişkin algılarının ise diğer illerdeki öğrenci-
lere göre daha az olumlu olduğu tespit edilmiştir.
Araştırmada İHL öğrencilerinin meslek dersi öğretmenlerinin yeterliklerine iliş-
kin algılarında üniversitede okumak istedikleri alan grubu değişkenine göre anlamlı
farklılığın oluştuğu sonucuna ulaşılmıştır. Yapılan analizlere göre üniversitede İlahiyat
fakültesinde okumak isteyen öğrenciler meslek dersi öğretmenlerinin yeterliklerini diğer
alanlarda okumak isteyen öğrencilere göre daha fazla olumlu algılamaktadır. Aşlamacı
tarafından yapılan diğer araştırmada da üniversitede İlahiyat fakültesinde okumak iste-
yen İHL öğrencilerinin meslek dersi öğretmenlerine karşı, farklı alanlarda okumak iste-
diğini belirten öğrencilere göre daha olumlu tutuma sahip oldukları tespit edilmiştir.26
İmam Hatip Liseleri müfredat açısından yüksek din öğretimine bir ön hazırlık teşkil
etmektedir. Bu nedenle üniversitede İlahiyat Fakültesini tercih etmek isteyen öğrenciler
için bu okullarda aldıkları program, diğer alanlarda okumak isteyen arkadaşlarına kı-
yasla üniversite yönelimleriyle daha fazla örtüşmektedir. Bu durumun bu öğrencilerin
meslek dersi öğretmenleriyle iletişim ve etkileşim süreçlerine ve dolayısıyla onların ye-
terliklerine ilişkin algılarına olumlu yansımsının beklendik bir sonucu olduğu ileri sürü-
lebilir.
25 Aşlamacı, “İHL Öğrencilerinin Meslek Dersleri ve Meslek Dersi Öğretmenlerine Yönelik Tutum…, s. 230 26 Aşlamacı, “İHL Öğrencilerinin Meslek Dersleri ve Meslek Dersi Öğretmenlerine Yönelik Tutum…, s. 230