-
Uak Kazs (1676 Tarihli Avrz Defterine Gre) Town of Uak
(According to the Avariz Defteri of 1676)
brahim Etem akr zet Uak, gnmzde Ege Blgesinde yer alan bir il
merkezidir. XI.
yzyldan itibaren Trk hkimiyetine girmi ve Bizans ve Seluklular
arasnda srekli el deitirmitir. Uzun bir sre Germiyanoullar Uak ve
civarnda hkim olmutur. II. Murad dneminde, Germiyanolu II.Yakub
Beyin vasiyetiyle kesin olarak Osmanl Devleti idaresine girmitir
(1429). Anadolu Eyletinin Ktahya sancana bal bir kaz stats kazanm
ve bu zelliini muhafaza etmitir. 1676 tarihinde Ktahya Sancann avrz
tahriri yaplmtr. Bu incelemede Ktahya Sancana bal Uak Kazsnn durumu
ele alnm, Uak ehri ve kazya bal kylerin nfusu deerlendirilmitir.
Bahsedilen tarihte Uak ehir merkezinde 9 mahalle yer almaktadr. Bu
mahallelerde 383 nefer ve 72 asker olmak zere toplam 455 hne
kaytldr. Kazaya bal kylerde 2269 nefer ve 64 asker olmak zere 2333
hne kaydedilmitir.
Anahtar Kelimeler: Uak, avarz, XVII. yzyl. Abstract Today, Uak
is a city center located in the Aegean Region. It fell under
the domination of the Turks during the 11th century, and
constantly changed hands between the Byzantine and Seljuks. For a
long time, the Germiyanoullar dominated Uak and its surrounding
districts. During the 2nd Murad period, due to the will of
Germiyanolu 2nd Yakub bey it fell under the domination of the
Ottoman Empire (1429). It took over the status of a town, which was
connected to the sanjak of Ktahya, an Anatolian state; it preserved
this characteristic. The extraordinary tax for the flag of Ktahya
was written in 1676. The state of the town of Uak, of the Ktahya
sanjak, was addressed in this study. The city of Uak and the
population of its surrounding towns were assessed. There were nine
neighborhoods in the city center of Uak at the date in question.
The recorded number of households in these neighborhoods was 455;
383 nefer and 72 asker. The recorded number of households in the
villages of the town was 2333; 2269 nefer and 64 asker.
Keywords: Usak, avariz, 17th century.
Yrd. Do. Dr., Atatrk niversitesi Edebiyat Fakltesi Tarih
Blm/Erzurum, e-mail: [email protected]
-
BRAHM ETEM AKIR 28
Giri Uak, Bat Anadoluda Murat Dann batsnda ve Elma Dann
eteklerinde kurulmu bir ehirdir. Uak ve evresinin yerleimi eski
dnemlerde olmasna ramen ehrin ilk olarak ne zaman kurulduu belli
deildir.1 XI. yzyldan itibaren Trk hakimiyetine girmi, Bizans ve
Seluklular arasnda srekli el deitirmitir. Germiyanoullar uzun sre
Uak ve civarnda hakim olmulardr. II. Murad dneminde kesin olarak
Osmanl idaresine girmitir.2 Germiyanolu II. Yakub Bey, 1428 ylnda
Edirne ziyareti srasnda erkek ocuu olmad iin vefatndan sonra beylik
topraklarnn Osmanl Devletine intikalini vasiyet etmi, Edirnede bir
mddet kaldktan sonra memleketine geri dnerek daha nce szl olarak
bildirdii durumu vasiyetnme ile II. Murada bildirmitir.3 Yakub Bey,
832/1429da vefat edince Ktahya bir Osmanl sanca haline getirilerek
buraya Timurta Paazade Umur Beyin olu Osman elebi tayin edildi.4
Ktahya ile birlikte Uak ve evresi de bu tarihte Osmanl Devleti
topraklarna kesin olarak dhil olmutur.
Uak, Osmanl hkimiyetine girdikten sonra Anadolu Eyletinin merkez
sanca olan Ktahya Sancana bal bir kaz haline getirilmi ve bu statsn
uzun sre muhafaza etmitir.5 Nitekim 1513, 1520, 1530 ve 1571
yllarna ait ariv kaytlarnda Uakn Ktahya Sancana bal bir kaz olduu
belirtilmektedir. XVII. yzylda bu durum deimemitir.6 Ktahya Sancana
ait 1086/1676 tarihli avrz defterinde Uak, Ktahya Sancann kazalar
arasnda yer almaktadr.7
1676 Tarihli Avrz Defteri Osmanl Devletinde Tanzimatn ilan
tarihine kadar olaanst
durumlarda ve zellikle harp masraflarn karlamak zere, hkmdarn
emri ile halktan toplanan her trl hizmet, eya ve para eklindeki
teklife avrz ad verilmektedir. Daha nceden tespit edilmi bulunan ve
deftere kaydedilmi olan nfus, avrz hanelerine blnerek vergi
tahsilat gerekletirilmekteydi. Avrz 1 Besim Darkot,Uak, A, XIII,
2001, s. 73-74. 2 Turan Gke, Tahrir Defterlerine Gre XVI. Yzylda
Uak Kazs, 21. Yzyln Eiinde Uak Sempozyumu 25-27 Ekim 2001, c. I,
stanbul 2001, s. 201. Tahrir Defterlerine Gre XVI. Yzylda Uak Kazs
Kr skn Yerleri ve Nfus, XIII. Trk Tarih Kongresi Ankara, 4-8 Ekim
1999 Kongreye Sunulan Bildiriler, c. III, III. Ksm, Ankara 2002, s.
1365. 3 smail Hakk Uzunarl, Bizans ve Selukiylerle Germiyan ve
Osmanoullar Zamannda Ktahya ehri, stanbul 1932, s. 59; ayn yazar,
Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu ve Karakoyunlu Devletleri, Ankara
2003, s. 50-51; Mustafa etin Varlk, Germiyanoullar Tarihi
(1300-1429), Ankara 1974, s. 79. 4 Mustafa etin Varlk, Ktahya, DA,
XXVI, 2002, s. 580. 5 Darkot,Uak, s. 74; Varlk, Ktahya, s. 582-583.
6 Varlk, Ktahya, s. 583. 7 BOA. MAD. 2498, 1-3.
-
UAK KAZSI (OTAM, 28 /Gz 2010)
29
hanelerinin tespitinde eitli kstaslar gz nnde bulundurulmaktayd.
Blgenin zenginlii, halkn ehirli, kyl, gebe olup olmad, dkkan, ev ve
tarla miktarna gre, birer vergi birlii halinde tekil edilen itibar
avrz haneleri iinde 3, 5, 10 veya 15 evli kimse bulunabilirdi.
Defterlerde her mahalle ve kyn nfusu kaydedildikten sonra, bu
nfusun ka avrz hanesi addedilecei tespit edilmekteydi.8 XVI. yzyln
sonlarndan itibaren art arda yaplan savalar bu vergiyi de normal
vergiler haline getirmitir.9 Merkez hazineye bal brolar tarafndan
fevkalde vergilerin tevziine esas olmak zere avrz hnesi tahrirleri
yaplmtr.10
XVII. yzylda Osmanl Devletinde olduka kapsaml avrz tahrirlerinin
yapld ve bunun sonularn ihtiva eden birok mufassal avrz defterinin
hazrland bilinmektedir. Bu defterlerdeki bilgiler demografi ve iskn
tarihi iin olduka nemli bilgiler ihtiva etmektedir. Klasik tahrir
geleneinin son bulduu XVII. yzyldaki demografik ve yerleim dzeninde
meydana gelen deiimleri ortaya koymak bakmndan mufassal avrz
defterlerinin nemi byktr.11 Bilhassa XVII. yzyln ilk yarsna ait
avrz defterleri zerine baz inceleme ve aratrmalar yaplmtr. Bunlar
arasnda; Erzurum Eyleti12 Karahisar- ark Sanca13, Harput14 ve birok
blgeye ait inceleme dikkati ekmektedir.15
8 mer Ltfi Barkan Avarz, A, II, 2001, s. 13-15. Ortaadan beri
douda ve batdaki pek ok devletin, olaanst ihtiyalar karlamak zere
geici vergilere bavurduklar bilinmektedir. bkz. Halil nalck,
Military and Fiscal Transformation in the Ottoman Empire, 1600-1700
Archivum Ottomanicum, VI (1980), s. 313-314. 9 Halil Sahilliolu,
Avrz, DA, IV, stanbul 1991, s. 109. Avrz ile ilgili ayrca bkz.
Sleyman Demirci, Avriz and Nzul Levies in the Ottoman Empire: A
Case Study of the Province of Karaman, 1620-1700 Belleten, 70/258
(Austos 2006), s. 563-590. Avarz vergilerine ynelik ikayetleri
merkez-tara ilikileri balamnda ele alan alma iin bkz: Sleyman
Demirci, Complaints about avriz assessment and payment in the
avriz-tax system: An aspect of the relationship between centre and
periphery. A case study of Kayseri 1618-1700, Journal of the
Economic and Social History of the Orient JESHO 46/4 (2003), s.
437-474. Avarz vergilerinin toplanmas konusunu Karaman Eyleti
rneinde ele alan bir alma iin bkz. Sleyman Demirci, Collection of
avriz and nzul Levies in the Ottoman Empire: A Case Study of the
Province of Karaman, 1620-1700, Belleten, 69/256 (Aralk 2005), s.
897-912. 10 Ltfi Ger, XVI-XVII. Asrlarda Osmanli Imparatorluunda
Hububat Meselesi ve Hububattan Alnan Vegiler, stanbul niversitesi
ktisat Fakltesi Yayn, stanbul, 1964, s. 70. 11 Oktay zel, 17. Yzyl
Osmanl Demografi ve skan Tarihi in nemli Bir Kaynak: Mufassal Avarz
Defteri, XII. Trk Tarihi Kongresi (Ankara, 1216 Eyll 1994),
Kongreye Sunulan Bildiriler III, Ankara 1999, s. 739, 743. Avrz
defterlerinin demorafik aratrmalarda kaynak deeri ve nemi hakknda
ayrca bkz. Sleyman Demirci, Demography and History: The Value of
The Avrizhne Registers for Demographic Research, A Case of Study of
the Ottoman Sub-Provinces of Konya, Kayseri ve Nide, c. 1620s-1700,
Turcica, 38, 2006, s. 181-211. 12 Mehmet nba, 1642 Tarihli Avrz
Defterine Gre Erzurum ehri, Trk Kltr ncelemeleri Dergisi, IV,
stanbul 2001, s. 9-32., ayn yazar, Erzincan Kazs (1642 Tarihli
-
BRAHM ETEM AKIR 30
Bu incelemede kullanlan defter, 1676 tarihli Ktahya Livs
mufassal avrz defteridir. Devlet Arivleri Genel Mdrl Babakanlk
Osmanl Arivinde Mliyeden Mdevver Defterler katalogunda 2498
numarada kaytl olan defter, Ktahya Sancana ait kazlarn 1086/1676
tarihindeki avrz tahririni ihtiva etmektedir. Tahrir ilemi Halil Aa
mbaeretinde mevkufat halifesi Hasan tarafndan yaplmtr.16 Defterin
tarihi baz almalarda 1678 olarak verilmitir.17 Ancak yaplan
incelemede defterin giri sayfasnda Defter-i esmi-i rey-i avrz kaz-i
mezkrin der liv-i Ktahya el-vaki fi sene 108618 ibaresi yer almakta
ve defterin tarihinin 1676 olduunu gstermektedir. Defter hem sayfa
ve hem de varak olarak numaralandrlmtr. Uak Kazs 42a-56b varaklar,
90-118 sayfalar arasnda kaydedilmitir. Bu incelemede sahife tarz
numaralandrma esas alnmtr.
Uak Kazs ve Nfus Durumu Defterde nce kaz merkezi ve daha sonra
kazya bal kyler yazlmtr.
Kaz merkezinde mahallede imam varsa genellikle en bata imam
kaydedilmitir. Hne reislerinin isimlerinden sonra toplam miktarlar
nefer, reaya ve varsa imam, mezzin eklinde verilmitir. Yerleim
birimindeki asker nfus ayrca kaydedilmitir. Genellikle askeriyn-
mahalle-i mezbur, ya da askeriyn bal altnda asker ve ehl-i ilm
mensuplar; erbb- timr, siphi, yenieri, mderris, naib vb. grevlilere
yer verilmitir. Tespit edilmi bulunan nfusun ka avrz hnesini
oluturduu ayrca belirtilmitir.19
Avrz Defterine Gre), Atatrk niversitesi Trkiyat Aratrmalar
Enstits Dergisi, 16/41, Erzurum 2009 s. 189-214; Bayburd Sanca
(1642 Tarihli Avrz Defterine Gre), Atatrk niversitesi Sosyal
Bilimler Enstits Dergisi, 10/2, Erzurum 2007, s. 89-117., Bilgehan
Pamuk, XVII. Yzylda Bir Serhad ehri Erzurum, stanbul 2006; brahim
Etem akr, "1642 Tarihli Avarz Defterine Gre spir Sanca", The
Journal of International Social Research, 2/8, 2009, s. 109-122.,
Eyp Kul, 1642 Tarihli Avrz Defterlerine Gre iran Kazas ve Kyleri,
Atatrk niversitesi Trkiyat Aratrmalar Enstits Dergisi, 44, 2010, s.
271-289; Sleyman Demirci-C. Ebru Sayg, XVII. Yzyl Ortalarna Doru
Erzincan Kazsnda skan ve Toplumsal Yap, CIEPO-Comit International
des tudes Pr-Ottomanes et Ottomanes/ Uluslararas Osmanl ncesi ve
Osmanl Tarihi Aratrmalar 6. Ara Dnem Bildirileri Kitab (Uak / 14-16
Nisan 2011), c. 1, zmir, Kasm 2011, s. 486-510. 13 Orta Karadeniz
Tarihinin Kaynaklar VII-Karahisar- ark Sanca Mufassal Avrz Defteri
(1642-1643 Tarihli), (Haz. Mehmet z-Fatma Acun), Ankara 2008. 14
Mehmet Ali nal, 1646 (1056) Tarihli Harput Kazs Avrz Defteri,
Osmanl Devri zerine Makalaler-Aratrmalar, Isparta 1999, s. 119-169.
15 Daha geni bilgi iin baknz. zel, Mufassal Avarz Defteri, s.
735-743. 16 BOA. MAD. 2498, s. 4. 17 Turan Gke, XVI ve XVII.
Yzyllarda Lzkyye (Denizli) Kazs, Ankara 2000, s.13; Mustafa Gler,
Ahi Resul Zviyesi ve Hisarcka Ait Belgeler, Afyon niversitesi
Sosyal Bilimler Dergisi, IV/I, Haziran 2002, s.117., Mehmet Ali
nal, XVI. Yzylda Buldan Yresine Ait Bilgiler, Buldan Sempozyumu
Bildirileri, (edit. rfan Erturul-Turgut Tok), 2005, s. 475. 18 BOA.
MAD. 2498, s. 4. 19 BOA. MAD. 2498, s. 4.
-
UAK KAZSI (OTAM, 28 /Gz 2010)
31
Asker nfusa dhil edilmeyen ve reya kategorisine dhil edilmi olan
baz hneler hakknda yenieri geinir temessk yokdur, kul olu geinir,
sdt geinir, yenierilik iddia ider temessk yokdur eklinde kaytlara
rastlanmaktadr.20 Bu hneler avrzdan muaf tutulmam ve toplam reyaya
dhil edilmitir. Bununla birlikte baz hneler ise askeriyn bal altnda
kaydedilmi olmasna karlk bunlar hakknda seyyid geinir alamet yokdur
gibi aklamalara yer verilmitir. Bu durumdaki hneler asker
kategorisinde gsterilmitir. Vergiden muf olmak iin yaplan giriimler
tahrir grevlilerinin dikkati ve titiz almalar sonucunda
engellenmeye allmtr. Elinde belgesi olanlar avrzdan muaf
tutulurken, belgesi olmayanlar reaya olarak deerlendirilmitir.
Savalarn uzun srd ve ska yaand XVII. yzylda avrz saymlarnn nemi
burada ortaya kmaktadr. Nakit paraya olan ihtiyatan dolay avrz
vergisi deyenlere tannan muafiyetin snrlar olabildiince daraltlmtr.
Mufiyet belgeleri olanlar ise bu belgeleri tahrir grevlisine ibrz
etmek suretiyle avrz hnesi dnda tutulmutur. Bu kiilerle ilgili
aklamalar deftere yedinde ibtidas vardr grlmdr ya da topcudur
ibtidas vardr grlmdr eklinde askerler bal altnda kaydedilmitir.21
gremez ve eitli sebeplerle zrl ve hasta durumda olan hnelerin
zerine erh dlm ve bunlar reaya toplamna dhil edilmemitir. Ancak
bahsi geen nitelikteki hne saysnn, kaznn toplam iindeki paynn ok az
olduu dikkat ekmektedir. Devletin iinde bulunduu ekonomik koullar
ve hazinenin nakit paraya daha fazla ihtiya duymas muf kaydedilen
hane saysnn az olmasnda etkili olmutur.
Tablo 1: 1676 Tarihinde Uak Kazs Nfusu
20 BOA. MAD. 2498, s. 90. 21 BOA. MAD. 2498, s. 91.
Muaf
Nefer
mam, Mezzin, Seyyid vs.
gremez, Yal vs.
Asker
Uak ehri 383 24 1 72
Uak Kazs Kyleri 2269 64 8 64
Toplam 2652 88 9 136
-
BRAHM ETEM AKIR 32
Grafik 1: 1676 Tarihinde Uak Kazs Nfusu
Uak Kazsnda 1676 tarihinde deftere kaydedilmi nfusun toplam
2652si nefer ve 136s da asker olmak zere 2788dir. Nefer toplamna
muflar da dhil edilmitir. Toplam nfus iinde ky nfusu % 83,7 ehir
nfusu ise %16,3tr. Buna gre Uak Kazsnda nfusun byk ounluunun
kylerde yaad anlalmaktadr. XVI. yzyla ait tahrir kaytlarndaki
veriler ile kyaslandnda kaz nfusunda azalma olmutur. Kaz nfusu
nefer olarak 1520de 4011, 1530 ylnda 4282, 1571de ise 5288 olarak
kaydedilmitir.22 Anadoluda birok yerleim biriminde genel olarak
XVI. yzyl boyunca nfus artm olmasna karlk, XVII. yzylda bu durum
tersine dnm ve nfus nemli lde azalmtr. Bu durumun muhtemel
sebepleri arasnda saymdan kama, ktlk, salgn hastalklar ve g etkili
olmutur.23 Bahsedilen hususun Uak Kazs iin de geerli olduu
anlalmaktadr. Bilhassa XVII. yzyln ilk yarsnda kaz nfusunda ciddi
bir azalmann olmas muhtemeldir ve bahsedilen husus incelenen dnem
nfusuna da etki etmitir.
ehrin Mahalleleri ve Nfus Durumu Osmanl ehirlerinde mahalle, ayn
mescitte ibadet eden cemaatin aileleri ile
birlikte ikamet ettikleri ehir kesimidir. Bu adan mahalle sadece
fiziki bir nite deil ayn zamanda birbirini tanyan, bir lde
birbirinin davranlarndan sorumlu, sosyal dayanma iinde olan
kiilerden olumu bir topluluun yaad yerdir. Mahallenin bir baka
zellii de temel ynetim birimi olmasdr. Vergi ykmls reaya mahalleler
halinde defterlere kaydedilmekteydi. Devletin vergi kontroln
salamas bakmndan bu tahrir ilemi olduka nemlidir.24
22 Gke, Uak Kazs, s. 209-213; ayn yazar, Uak Kazs Kr skn Yerleri
ve Nfus, s. 1368, 1372. 23 Mehmet z, Bozok Sancanda skn ve Nfus
(1539-1642), XII. Trk Tarihi Kongresi (Ankara, 1216 Eyll 1994),
Kongreye Sunulan Bildiriler III, Ankara 1999, s. 792; zel, Mufassal
Avarz Defteri, s. 741-743. 24 zer Ergen, Osmanl ehirlerindeki
Ynetim Kurumlarnn Nitelii zerinde Baz Dnceler, VIII. Trk Tarih
Kongresi Bildirileri, c. II, Ankara 1981, 1270; ayn yazar,
-
UAK KAZSI (OTAM, 28 /Gz 2010)
33
Uak ehrinde avrz tahriri bahsedildii zere yaplmtr. Mahallede
varsa en bata imamlar kaydedilmitir. Bu durum imamlarn mahallede
liderlik ve yneticilik rol stlendiini gstermektedir.
Osmanl ehirlerinde mahalleler genellikle bir mescid ve cami
etrafnda kurulmu ve ismini de bu yaplardan almtr. Cami-i Kebr
Mahallesi ehrin merkezindedir ve bu mahalle ismini bahsedilen
camiden almtr. Hac Hzr, Sddk, bu mahallelerde yer alan mescid
isimleriyle anlmaktadr. Bu kiiler bahsi geen mescidleri ina ettirmi
olmaldr. Burhan Fakih, Hayyam ahs isimleriyle anlan
mahallelerdir.
Uak ehrinde 1520 ylnda 10 mahalle yer almaktayd.25 1530 ve
1571de 11 mahalle kaydedilmitir.26 Tahrir kaytlarna gre; ehirde
toplam nefer says 1520de 522, 1530 ylnda 492, 1571de ise 494 olarak
kaydedilmitir.27 XVI. yzyl verileri ile XVII. yzyldaki kaytlar
karlatrldnda ehirdeki mahalle says ve toplam nefer saysnda bir
azalma meydana geldii grlmektedir. 1671-72de ehri ziyaret eden
Evliya elebi: Bu ehrin cnib-i erbaas bayrn iinde bir ukur yerde
sekiz mahalle ve bin alt yz toprak rtl hne-i zblardr. eklinde
ehirde 8 mahalle ve 3600 hne bulunduunu kaydetmitir.28 Evliya
elebinin verdii mahalle says ariv kaytlarna yakn bir bilgi iken,
hne says iin ayn ey sylenemez. 1676 tarihindeki avrz kaytlarna gre
Uak ehrinde 9 mahallede 383 nefer ve 72 asker nfus olmak zere 455
hne kaydedilmitir. Dolaysyla Evliya elebinin hne says ile vermi
olduu bilgi izaha muhta bir durumu yanstmaktadr. XVI. yzyl verileri
dikkate alndnda ehrin nfusunda azalma meydana gelmitir. XVI. yzyln
sonlarnda 1007/1598-1599 tarihinde ehir, Celal saldrlarna maruz
kalmtr.29 Bu saldrlar, ehir nfusunun daha gvenlikli blgelere g
etmesine neden olmu olabilir. Bunun yannda salgn hastalk, kuraklk
vb. durumlar ehir nfusunun azalmasnn muhtemel sebepleri olarak
ileri srlebilir. Bir dier husus 1520-1571 yllar arasnda krsal
kesimde ky iskn birimlerinde nfus art yaanmken Uak ehir nfusu
artmamtr. Bu durum ehrin, iktisad ve fizik ynden geliemediini
gstermektedir. Kaz merkezi olan Uak ehrinin, ne kazya bal kylerden
ne de dier yerlerden g alabilecek potansiyele sahip olmad
anlalmaktadr.
zer Ergen, Osmanl ehrindeki Mahallenin lev ve Nitelikleri
zerine, Osmanl Aratrmalar, IV, 1984, s. 69-73. 25 Mehtap zdeer,
15-16. Yzyl Ariv Kaynaklarna Gre Uak Kazasnn Sosyal ve Ekonomik
Tarihi, stanbul 2001, s. 59. 26 Mustafa etin Varlk, XVI. Yzylda
Ktahya Sancanda Yerleme ve Vergi Nfusu, Belleten, LII / 202, Nisan
1988, s. 145., Gke, Uak Kazs, s. 209. 27 Gke, Uak Kazs, s. 209-213.
28 Evliya elebi, Evliya elebi Seyahatnamesi, c. IX, (Haz: Y.
Dal-S.A. Kahraman-R. Dankoff), stanbul 2005, s. 24. 29 Evliya
elebi, Seyahatname, s. 24.
-
BRAHM ETEM AKIR 34
Tablo 2: 1676 Tarihinde Uak ehri Mahalleleri ve Nfus Durumu
Muaf Mahalle Ad
Nefer
mam, Mezzin, Seyyid vs.
gremez, Yal vs. Asker
Sddk 36 1 1 24 Cami-i Kebr 50 2 6 Burhan Fakih 49 4 13 Hac Hzr
48 7 3 Karhak-Kara Dede 41 1 12 slice 21 4 1 Karaaa 18 1 Hayyam 41
1 13 plik 69 3 Toplam 373 24 1 72 Zmmiyan- Nefs-i Kula sakin-i der
mahallat- nefs-i Uak 10
Tablodan anlalaca zere, nfusu en fazla olan mahalle plik
Mahallesi, en az nfusa sahip mahalle ise Karaaa Mahallesidir. Asker
nfusun en fazla kaytl olduu mahalle Sddk Mahallesidir. plik ve
Karaaa mahallelerinde ise asker nfus yer almamtr. Gayrimslimler,
Zmmiyan- Nefs-i Kula sakin-i der mahallt- nefs-i Uak bal altnda
kaydedilmitir. Toplam 10 hne olan gayrimslimlerin, ehrin muhtelif
mahallerinde sakin olduklar anlalmaktadr. Evliya elebi, Ermeni ve
Rm vardr, amm Yahdinin vcdu yokdur ifadesiyle Uak ehrinde Ermeni ve
Rm nfusun olduunu Yahd nfusun ise bulunmadn kaydetmitir.30 XVI.
yzylda Ktahya sancanda Ktahya ehri dnda hibir gayrimslim yerlemesi
bulunmamaktadr.31 Uak Kazsnda Ulugbek Kynde XVI. yzylda az sayda
gayrimslim nfus vard. Bunun dnda kazda gayrimslim nfus yer
almamaktayd.32
30 Evliya elebi, Seyahatname, s.24. 31 Varlk,Ktahya, s.583. 32
Gke, Uak Kazs, s.216.
-
UAK KAZSI (OTAM, 28 /Gz 2010)
35
Tablo 3: 1676 Tarihinde Uak ehri Asker ve Din Grevlileri
Mahalle Ad
mam
Me
zzin
Hat
ib
Seyy
id
Am
elman
de
Has
ta v
s.
Ask
er
Sddk 1 1 24 Cami-i Kebr 2 6 Burhan Fakih 1 3 13 Hac Hzr 2 2 1 2
3 Karhak? 1 12 slice 1 3 1 Karaaa 1 Hayyam 1 13 plik 2 1
Uak ehrinde deftere kaydedilmi din grevlisi, seyyid ve alamaz
durumda hnelerin mahallelere dalm tabloda yer almaktadr. Asker nfus
iinde meslei askerlik olanlarn yannda ilmiye snfna mensup olanlar
da bu kategoride deftere kaydedilmitir. Cami-i Kebr Mahallesinde
mderris naib ve muallim asker statde yer almaktadr.33 Sddk
Mahallesinde Osman Fakih imam olarak askeriyn bal altnda yer almken
ayn mahallede imam olan Hac Kara Ali bu balk altnda yazlmam34 ve
nefer toplamna dhil edilmitir. Seyyidlerle ilgili de baz dikkat
eken durumlar sz konudur. Burhan Fakih Mahallesinde askeriyn bal
altnda toplam seyyid says birlikte yazlmtr. Hac Hzr Mahallesinde
ise seyyid says mahallenin sonuna ilave edilmi daha sonra asker
nfus kaydedilmitir. Her mahallede en az bir imam kaytldr. Asker
nfusun en fazla olduu mahalle Sddk Mahallesidir. Karaaa ve plik
mahallerinde ise asker nfus kaydedilmemi ve bu mahallelerdeki
imamlar asker kategorisinde deerlendirilmemitir.
Katib elebi, XVII. yzylda Uak ehri hakknda baz bilgiler
vermektedir: ehr bir da dibinde vaki olub bir mrtei kaya zre kalas
vardr. Bu
ehrin ve hisrn bins Sultn Germiyann olmak rivyet olunur. Bundan
yedi medrese ve Sultn Germiyann Ulu Camii dimekle marf bir cami-i
erifi ve anda Cami-i Emnzde ve Cami-i Yorganczde ve Cami-i Monla
Vacid ve Cami-i Kdasker Hall elebi ve Cami-i Karaca Paa ve Kdasker
Hamam ve Balkal Hamam ki35
Buna gre, Uakn, yksek bir kaya zerine kurulmu olan kalesi vard.
Katib elebi Germiyanoullar dneminden kalan birok din ve sosyal 33
BOA. MAD. 2498, s. 90 34 BOA. MAD. 2498, s. 90 35 Ktib eleb,
Cihnnm, stanbul 1145, s. 632.
-
BRAHM ETEM AKIR 36
kurumlarn, yaplarn olduundan bahsetmitir. Ayrca, 7 medresesi ve
Ulu Camii, Eminzde, Yorganczde, Monla Vacid, Kazasker Halil elebi
ve Karaca Paa camileri, Kazasker ve Balkal Hamam ve ayrca bunlardan
baka alt, yedi hamamn bulunduu, bedesten, han ve mescidlerin
olduunu da ifade etmi ve bilhassa balar ve ok sayda mesire yerinin
olduunu vurgulamtr.36 Bu bilgilerden hareketle Uak ehrinin kale ve
evresinde gelitii anlalmaktadr. Ulu Camii ve civar ehrin merkezini
tekil etmitir. Germiyanoullar zamannda kalan yaplara Osmanllar
dneminde yenileri ilave olunmutur.
1671-1672de Uak ehrini ziyaret eden Evliya elebi, ehir hakknda
detayl bilgiler vermitir. Buna gre, Celal saldrlarndan dolay
1007/1598-1599 tarihinde kale tamir edilmitir. ehir, bayrl ve
baheli ukur iindedir. Kalesi dier ehirlerdeki kaleler gibi salam ve
muhkem deildir. Sadece, Banaz tarafnda Buday Pazar kaps tarafnda
hendek vardr. Kale drtgen biiminde olup, dizdar ve cebehnesi
bulunmamaktadr. ehirde; 14 cami-mescid, 2 hamam, 370 dkkan, 7 han,
7 kahvehne vard. Bunlardan Ulu Camii krgir kubbe ve kargir
minarelidir. Ulu Camii ve Hac Mustafa Camiinin cemaati kalabalktr.
Evliya elebi, ar iindeki Sultan Aleddinin Ta Hannn tarz olarak
ilgin bir yap olduunu, ehrin ticari ynden gelitiini, Anadolu
Eyletinin deve ve araba ileyen bir iskelesi konumunda bulunduunu
ifade etmitir. Evliya elebi ayrca, kk olmasna karlk mamur bir ehir
olan Uakda, sanayi faaliyetleri iinde halcln mehur olduunu,
Ve bu ehirde yk zlp yk balanr bender ehr-i azmdir. Anatolu
Eyletinin deve ve araba iler gy iskelesidir. Geri kck ehirdir, amm
gyet mamr ehirdir ve sanyitnn mehrundan Uk hals ancak Acem
Isfahannda ve Msr ehrinde ilenir
eklinde ifade etmitir.37 Evliy elebinin verdii bilgiler dikkate
alndnda XVII. yzyln ikinci yarsnda Uak ehri, Anadoludaki dier
ehirlere gre fizik, demografik ve ekonomik ynden kk bir ehir zellii
gstermektedir. Defterdeki kaytlar da bunu dorulamaktadr. Nefer says
ve bilhassa nitelikli nfus olduka az saydadr.
Uak Kazsna Bal Kyler ve Nfus Durumu ncelenen defterde Uak kaz
merkezi ve daha sonra kazya bal kyler
kaydedilmitir. Hane reisleri isimleriyle yazlm ve toplam
miktarlar belirtilmitir. mam, hatib, seyyid, i gremez ve asker snfa
mensup grevliler hakknda ayrca aklama yaplmtr. Baz istisnalar dnda
ehir merkezinde 36 Ktib eleb, Cihnnm, 632. Osmanl dnemi Uak
camileri hakknda bilgi iin ayrca bkz. Murat ntu, Osmanl Dnemi
Uaktaki Dini Yaplar: Camiler ve Mescitler, CIEPO-Comit
International des tudes Pr-Ottomanes et Ottomanes/Uluslararas
Osmanl ncesi ve Osmanl Tarihi Aratrmalar 6. Ara Dnem Bildirileri
Kitab (Uak/14-16 Nisan 2011), c.II, zmir, Kasm 2011, s. 959-992. 37
Evliya elebi, Seyahatname, s. 24.
-
UAK KAZSI (OTAM, 28 /Gz 2010)
37
olduu gibi ayr bir balk altnda asker nfus kaydedilmemitir. Asker
tekilata mensup grevlilerin meslei askerlik olanlarn seferde
olduklarna dair kayt dlmtr. Baz hneler hakknda yenieri geinir,
seyyid geinir eklinde ibareler38 yer almaktadr. Seyyidlik iddiasnda
bulunanlardan bazlar tahrir grevlisine seyyid olduklarna dair belge
ve alametleri ibraz ederek bu durum deftere kaydedilmitir.39 Bazlar
ise seyyidlik iddiasnda bulunmalarna karlk bu iddialarn ispat
edecek delil sunamadklar iin deftere bu husus Mezbur seyyidlerin
yedlerinde alametleri yokdur.-40 eklinde kaydedilmitir. Seyyidlere
vergi hususunda baz ayrcalklar tannd iin seyyid olmad halde
seyyidlik iddiasnda bulunanlarn olduu defterdeki kaytlardan
anlalmaktadr. Ancak devletin iinde bulunduu mal koullar vergi
mufiyeti konusunda daha titiz davranlmasn zorunlu klmaktayd.
Kazda yer alan kylerle ilgili olarak defterde baz aklamalara da
yer verilmitir. Kabaklar Kynde eyh Alaaddinin evlad olan baz
kimseler bu kye kaydedilmitir.41 Yapalar Ky, Esedullah Baba isminde
bir ahsa tahsis edildii iin avrzdan muf tutulmutur.42 Karacahisar
Ky halkndan 7 hne Krka Sylemez derbendinde grevli olmalar dolaysyla
avrz hanesine dahil edilmemitir. Yedi nefer reya kadmden derbend-i
mezbur hizmetinde olduklarna ellerinde emr-i erfleri olman
mucebince kayd olundi.43 Zebe Ky iin de benzer bir durum sz
konusudur. 11 nefer bahsi geen derbendde grevli kaydedilmitir.44
Karahalill Ky hakknda gayet fakirlerdir kayd dlmtr. ifayiler Ky
harab bir vaziyettedir ve nefer kaydedilmemitir.45 Ulugbek Ky,
Sultan Selim Hann vakf olmas dolaysyla bu kye kaytl 66 hne avrza
dahil edilmemitir.46
Hacm Ky ahalilerinden 17 hne, Hacm Baba Sultann vakf olduuna
dair ellerindeki defter sureti ve emr-i erfi ibraz ettikleri iin
avrzdan muf saylm ve bu durum deftere
karye-i mezburda bu on yedi nefer bu ana dek Hacm Baba Sultan
vakf olub avrz- divnyeden muf ve msellem olduklarna yedlerinde
sret-i defter ve emr-i erfleri olman mcebince erh virildi bki fermn
sultanmndr
38 BOA. MAD. 2498, s. 94 vd. 39 BOA. MAD. 2498, s. 97. 40 BOA.
MAD. 2498, s. 100. 41 BOA. MAD. 2498, s. 95. 42 BOA. MAD. 2498, s.
97. 43 BOA. MAD. 2498, s. 98. 44 BOA. MAD. 2498, s. 98. 45 BOA.
MAD. 2498, s. 108. 46 BOA. MAD. 2498, s. 117.
-
BRAHM ETEM AKIR 38
eklinde kaydedilmitir.47 Velayetnmelere gre, Hacm Sultann soyu
Hz. Ali soyuna balanmakta ve asl ad Receb iken Hacm Sultan diye
tannmtr. Koluak-Kolak Hacm Sultan diye mehur olmu ve Hac Bekta Veli
tarafndan Germiyan iline gnderildiinden bahsedilmitir. Anadoluda
hangi tarihlerde bulunduu tam olarak belli deildir. Kendisine, Uak
kazsna bal Susuzviran Kynde Germiyanolu Yakub Bey tarafndan bir
zaviye ina edilmitir. Zaviyenin vakflarna ve grevlilerine baz
ayrcalklar tannmtr. Uaka bal Hacmkyde yatt kabul edilir. Hac Bektan
ada olup olmad tartmal olmakla birlikte XIV. yzylda yaam Hac Bekta
kltne bal bir Kalender veya Haydar eyhi olduu belirtilmitir.48
ncelenen avrz defterinde kazda yer alan Susuzvirn Ky iin herhangi
bir muafiyet durumundan sz edilmemitir. Ancak, Hacm Kynde yaayan
baz kimselere Hacm Sultan Baba vakfna ballklar dolaysyla avrz
mufiyeti getirilmitir. Bu bilgilerden anlalaca zere Hacm Sultan bir
mddet Susuzviran Kynde ikmet ettikten sonra Hacm Kyne gelmi ve
burada vefat etmi olmaldr. Kyn ismi de kendi adyla anlmtr.
Kazaya bal 128 ky ve 1 mezrada 2269 nefer ve 64 asker olmak zere
2333 hne kaydedilmitir. Nefer toplamna imam, mezzin, hatib, seyyid
ve amelmnde nfus dhil edilmitir. Kazda yer alan kyler nefer
saylarna gre sralandnda Ulugbek Ky 115 nefer ile en fazla nefer
saysna sahip kydr. Paalar, Kayal-i Kebr, Kara Halill, Krkyalak ve
Hassa nefer says 50nin zerinde olan kylerdir. ifayiler Kynde ise
deftere kaytl nfus yer almamaktadr. Asker nfusun en fazla olduu
kyler; Selikler, Sivasl ve Geler eklindedir. Kazda yer alan
kylerden 48inde 10 hnenin altnda hne kaytldr. 1 kyde ise hne
kaydedilmemitir. Uak Kazsnda, II. Bayezid (1481-1512) dneminde 101,
1520de 112, 1530da 116, 1571de 122 ky yer almaktayd. Nfus miktarlar
ise nefer olarak II. Bayezid dneminde 2150, 1520de 3489, 1530da
3790, 1571de 4794 olarak kaydedilmitir.49
Tablo 4: 1676 Tarihinde Nefer Says Ynnden Uak Kazs Kyleri
Nefer Says 0 1-9 10-19
20-29
30-39
40-49
50-59
70- 79
80-89
110-120
Ky Says 1 48 41 20 6 4 4 3 1 1
Tabloda, 1676 tarihinde deftere kaytl nfusun nefer saylar ile
ilgili bilgi yer almaktadr. 128 ky ve 1 mezras bulunan kazda sadece
1 kyde hne kaydedilmemitir. Kylerin ounluu 20nin altnda nefere
sahiptir. Bu 47 BOA. MAD. 2498, s. 118. 48 Ahmet Yaar Ocak, Hacm
Sultan, DA, XIV, 1996, s. 505-506., Tufan Gndz,Hac Bekta Velnin Yol
Arkada Kolu Ak Hacm Sultan ve Velayetnmesi, Trk Kltr ve Hac Bekta
Veli Aratrma Dergisi, 2010, 55, s. 72-73. 49 Gke, Uak Kazs Kr skn
Yerleri ve Nfus, s. 1368, 1372.
-
UAK KAZSI (OTAM, 28 /Gz 2010)
39
durumdaki ky says toplam ky saysnn %69unu oluturmaktadr. Nefer
says 50nin altnda olan ky says 120dir ve toplam ky saysnn %93 bu
durumdadr. XVI. yzylda benzer bir durum sz konusudur. Deftere kaytl
nfus ynnden nefer says 1-50 arasnda olan ky oran II. Bayezid
(1481-1512) dnemi tahririnde %93, 1520de %85, 1530da %82, 1570de
%70 eklindedir. (Gke 2002: 1368, 1373) XVI. yzylda kazdaki nfus
artyla birlikte bahsedilen oran dmtr. Ancak XVII. yzyln ikinci
yarsna ait avrz tahririndeki oran II. Bayezid dnemine ait tahrir
kaytlarndaki oran ile ayndr. Kaz nfusu XVI. yzyl boyunca art
kaydetmiken ayn durumun XVII. yzyl iin geerli olmad anlalmaktadr.
XVI. yzylda Anadolunun genelinde nfus art olmuken bu yzyln sonlar
ve XVII. yzylda ise bir nfus azalmas yaanmtr. Uak Kazsnn nfus
art-azal trendi bahsedilen ynde deime gstermitir.
Grafik 2: 1676 Tarihinde Nefer Says Ynnden Uak Kazs Kyleri
Kazda yer alan kylerin bir ksm XI. yzyldan itibaren Anadoluya
gelen
ve burada yerleen Trkmen gruplar tarafndan kurulmutur. Bu kyler
genellikle kurucularnn isimleriyle anlmtr. Akkeil, Azizler, Bozu,
Kara Halill, Sivaslu bunlardan bazlardr. Baba, Dutluca, Depesikuru,
ukural, ukurca, Susuzviran, Elmack, Kayal-i Kebr, Tabakr, Karain,
Dumanl, Karbasan, Kayal-i Sair, Kavakl, Kurakl kyleri kurulduklar
yerin zelliine gre isimlendirilmitir. Bir ksm kyler ise Anadoluya
gelen dervi ve din adamlar tarafndan kurulmu ve isimlendirilmitir.
Sarhalifel, Haydarl, Hoca Fakihler, lyasl-i Kebr, Alifakihler,
Dedebaliler, Musa Fakihler ve Hacm bu kylerden bazlardr.50
50 Daha geni bilgi iin baknz: Gke, Uak Kazs Kr skn Yerleri ve
Nfus, s. 1367-1368.
-
BRAHM ETEM AKIR 40
Sonu 1676 tarihinde Ktahya Livsnn avrz tahriri yaplmtr. Devletin
artan
nakit para ihtiyacndan dolay tahrir grevlilerinin mufiyet
konusunda titiz davrandklar anlalmaktadr. Vergi dememek iin
kendisini asker snfa dhil etmek isteyenlerden belge talep
edilmitir. stenilen evrak tahrir grevlisine ibraz edemeyenler,
reaya kategorisinde deerlendirilmi ve bu husus deftere
kaydedilmitir. Baz vakf kyler ve eitli ykmllkler stlenmi olan kyler
avrzdan muaf saylmlardr. Ancak avrz mufiyeti tannan kylerin says
olduka azdr. Bu durum devletin mal koullaryla dorudan ilgilidir.
Savalarn sreklilik arz ettii XVII. yzylda merkez hazinenin
gelirlerini artrmak dncesi daha mhim hale gelmitir. Uak Kazsndaki
avrz saymnda bunun yansmalar grlmektedir.
Uak ehir merkezinde 9 mahalle yer almaktadr. Bu mahallelerde 383
nefer ve 72 asker olmak zere toplam 455 hne kaytldr. ehirde sadece
10 hne gayrimslim nfus vard. Bu veriler, XVI. yzyl verileri ile
kyaslandnda ehirdeki mahalle says ve toplam nfusun artmad
anlalmaktadr. Bu durum ehrin demografik ve fizik ynden fazla
gelimediini gstermektedir. XVI. yzylda kazda ky nfusunun artm
olmasna karlk ehir nfusunun artmamas ve bunun XVII. yzylda devam
etmesi ehrin, evresinden g alabilecek zellikte olmadn
gstermektedir. Ktahyann, Uak Kazsna gre daha gelimi olmas Uak
nfusunun azalmasnda etkili olabilir. Zira Ktahya, Anadolu Eyletinin
merkez sanca olmas dolaysyla nfus ekebilecek bir konum ve zellie
sahiptir.
Kazaya bal 128 ky ve 1 mezra kaydedilmitir. Kylerin bir ksmnn
XI. yzyldan itibaren Anadoluya gelen ve burada yerleen Trkmen
gruplar tarafndan kurulmu olduu ky isimlerinden anlalmaktadr.
Kylerde toplam 2269 nefer ve 64 asker olmak zere 2333 hne
kaydedilmitir. XVI. yzyl ariv kaytlarndaki veriler dikkate alndnda
incelenen dnemde ky nfusu azalmtr. Kylerin ounluu 20nin altnda
nefere sahiptir ve bu durumdaki ky says toplam ky saysnn %69unu
oluturmaktadr. Nefer says 50nin altnda olan ky says 120dir ve
toplam ky saysnn %93 bu durumdadr. Ky iskn merkezlerinde nfusun
nemli lde azalmasnda g, salgn hastalk, doal afet, ktlk vb. sebepler
etkili olmu olmaldr.
-
UAK KAZSI (OTAM, 28 /Gz 2010)
41
EK: Tablo 5: 1676 Tarihinde Uak Kazs Kyleri ve Nfus Durumu
Ky Ad
Nef
er
mam
Me
zzin
Hat
ib
Seyy
id
Am
elman
de
Has
ta v
s.
Ask
er
Orta 24 1 3 Karlk 7 1 1 Gkce 10 1 arklar 30 1 3 lyasl 5 Kabaklar
26 1 Kafirviran 16 2 Bozu 18 4 3 ardak 8 Minde 30 1 Akkilise 33 1 2
Kurteler 6 1 1 arkanlar 4 Yakademrli 7 Dayenicesi 5 Kordin? 4
Akkeil 7 Onyathrlar 13 1 1 Sarhalifel 11 2 Yapalar 10 2 Kediygi 12
1 Yavi 4 Aarmi? 6 3 Kayaal 7 Halidler 10 Ger 6 Karacahisar 16 1
Zibe 18 Kokeze 22 Asoh 9 Baba 28 1
-
BRAHM ETEM AKIR 42
Dutluca 29 1 1 Depesikuru Bektemur 7 1 Haydarl 11 Hoca Fakihler
6 Kuvucak 4 okakl 16 1 1 Budaklar 11 1 Umurca 13 ukural 4 Hac Kadem
(Mezra) 2 ukurca 4 yasl-i Kebr 40 Eliviran 19 1 Susuzviran 28
ncbekgz Meydanlar 20 Klcan 23 Sarayck 5 Sungur 10 Karabolu 17
Habibler 9 Leler 6 Sultanlar 12 2 Elmack 7 Nadra 8 Karahasan 12
Melfereb? 7 Dereyoz? 5 Niaklar? 6 1 kisaray 9 Koyunbeyli 19 Eik
Hasan 4 Nefel 13 1 Kara Yakublu 11 Saruhanlu 10 Kabaaa 7 Kara
Halill 75 Srali 9 2
-
UAK KAZSI (OTAM, 28 /Gz 2010)
43
Azizler 13 1 Alifakihler 12 Akarca 5 1 Karaboyalk 15 Selmanlar 8
1 Harka 10 1 Kurey 19 1 Karalar 20 1 1 Bulgaz 49 4 Geler 22 1 5
Dedebaliler 10 Kalnkilise 14 Emekse 9 1 Tatar 34 1 ifayiler Divane
Hakirli 29 Gk 20 Avan 43 Kaza-i Uak Kmrler? 4 Yayalar 20 Ayrlar 6
Sazak 11 1 Maddalak 9 1 Yigirmice 19 1 Gecigbek 8 Tekye 3 1
Menteler? 10 Kayal-i Kebr 79 Tegene 12 Tabakr 12 Krkyalak 70
Badaili 42 Kavakl 14 Kurakl 21 1 1 Sivasl 27 1 7 ldeniz 11
-
BRAHM ETEM AKIR 44
Selikler 42 1 1 9 Sevindikler 12 Baytarbay 6 Glen 22 1 1 shaklar
25 1 Paalar 89 25 Kerdem 5 Kseler 9 Saka 9 1 Karain 21 1 1 Hackara
7 1 Okcular 7 Yenice-i al 20 Dumanl 48 1 3 Karbasan 26 1 Musa
Fakihler 8 Kaykl 43 eyili 4 Karabedirler 15 Hassa 57 1 eyhsine 5 1
Kayal-i Sair 5 Yolh 11 1 Ulugbek 115 Hacm 38 Toplam 2269 15 2 8 39
8 64
-
UAK KAZSI (OTAM, 28 /Gz 2010)
45
Kaynaka Babakanlk Osmanl Arivi,
Maliyeden Mdevver Defterler
BOA. MAD. 2498.
BARKAN, mer Ltfi, Avarz, A, II, 2001, s. 13-19.
AKIR, brahim Etem, "1642 Tarihli Avarz Defterine Gre spir
Sanca", The Journal of International Social Research, 2 / 8, 2009,
s. 109-122.
DARKOT, Besim, Uak, A, XIII, 2001, s. 73-75.
DEMRC, Sleyman, Complaints about avriz assessment and payment in
the avriz-tax system: An aspect of the relationship between centre
and periphery. A case study of Kayseri 1618-1700, Journal of the
Economic and Social History of the Orient JESHO, 46/4 (2003), s.
437-474.
DEMRC, Sleyman, Collection of avriz and nzul Levies in the
Ottoman Empire: A Case Study of the Province of Karaman, 1620-1700,
Belleten, 69/256 (Aralk 2005), s. 897-912.
DEMRC, Sleyman, Avriz and Nzul Levies in the Ottoman Empire: A
Case Study of the Province of Karaman, 1620s-1700, Belleten, 70/258
(Austos 2006), s. 563-590.
DEMRC, Sleyman, Demography and History: The Value of the
Avrizhne Registers for Demographic Research, A Case of Study of the
Ottoman Sub-Provinces of Konya, Kayseri ve Nide, c. 1620s-1700,
Turcica, 38, 2006, s. 181-211.
DEMRC, Sleyman, C. Ebru Sayg, XVII. Yzyl Ortalarna Doru Erzincan
Kazsnda skn ve Toplumsal Yap, CIEPO-Comit International des tudes
Pr-Ottomanes et Ottomanes/Uluslararas Osmanl ncesi ve Osmanl Tarihi
Aratrmalar 6. Ara Dnem Bildirileri Kitab (Uak / 14-16 Nisan 2011),
c. 1, zmir, Kasm 2011, s. 486-510.
ERGEN, zer, Osmanl ehirlerindeki Ynetim Kurumlarnn Nitelii
zerinde Baz Dnceler, VIII. Trk Tarih Kongresi Bildirileri, c. II,
Ankara, 1981, 1265-1274.
ERGEN, zer, Osmanl ehrindeki Mahallenin lev ve Nitelikleri
zerine, Osmanl Aratrmalar, IV, 1984, 69-78.
Evliya elebi, Evliya elebi Seyahatnamesi, c. IX, (Haz: Y. Dal-S.
A. Kahraman-R. Dankoff), stanbul 2005.
GKE, Turan, XVI ve XVII. Yzyllarda Lzkyye (Denizli) Kazs, Ankara
2000.
GKE, Turan, Tahrir Defterlerine Gre XVI. Yzylda Uak Kazs, 21.
Yzyln Eiinde Uak Sempozyumu 25-27 Ekim 2001, c. I, stanbul 2001, s.
201-216.
GKE, Turan, Tahrir Defterlerine Gre XVI. Yzylda Uak Kazs Kr skn
Yerleri ve Nfus, XIII. Trk Tarih Kongresi Ankara, 4-8 Ekim 1999
Kongreye Sunulan Bildiriler, c. III, III. Ksm, Ankara 2002, s.
1365-1387.
-
BRAHM ETEM AKIR 46
GER, Ltfi, XVI-XVII. Asrlarda Osmanl mparatorluunda Hububat
Meselesi ve Hububattan Alnan Vergiler, stanbul niversitesi ktisat
Fakltesi Yayn, stanbul 1964.
GLER, Mustafa, Ahi Resul Zviyesi ve Hisarcka Ait Belgeler, Afyon
Kocatepe niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, IV/I, Haziran 2002,
s. 109-122.
GNDZ, Tufan, Hac Bekta Velnin Yol Arkada Kolu Ak Hacm Sultan ve
Velayetnmesi, Trk Kltr ve Hac Bekta Veli Aratrma Dergisi, 2010, 55,
s. 71-96.
NALCIK, Halil, Military and Fiscal Transformation in the Ottoman
Empire, 1600-1700 Archivum Ottomanicum, VI (1980), s. 283-337.
NBAI, Mehmet, 1642 Tarihli Avrz Defterine Gre Erzurum ehri, Trk
Kltr ncelemeleri Dergisi, IV, stanbul 2001, s. 9-32
NBAI, Mehmet, Erzincan Kazs (1642 Tarihli Avrz Defterine Gre),
Atatrk niversitesi Trkiyat Aratrmalar Enstits Dergisi, 16/41,
Erzurum 2009, s. 189-214.
NBAI, Mehmet, Bayburd Sanca (1642 Tarihli Avrz Defterine Gre),
Atatrk niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 10/2, Erzurum
2007,s. 89-117.
Ktib eleb, Kitb- Cihnnm, stanbul 1145.
KUL, Eyp, 1642 Tarihli Avrz Defterlerine Gre iran Kazas ve
Kyleri, Atatrk niversitesi Trkiyat Aratrmalar Enstits Dergisi, 44,
2010, s. 271-289.
OCAK, Ahmet Yaar, Hacm Sultan, DA, 1996, XIV, s. 505-506.
Orta Karadeniz Tarihinin Kaynaklar VII-Karahisar- ark Sanca
Mufassal Avrz Defteri (1642-1643 Tarihli), (Haz. Mehmet z-Fatma
Acun), Ankara 2008.
NTU, Murat, Osmanl Dnemi Uaktaki Dini Yaplar: Camiler ve
Mescitler, CIEPO-Comit International des tudes Pr-Ottomanes et
Ottomanes/ Uluslararas Osmanl ncesi ve Osmanl Tarihi Aratrmalar 6.
Ara Dnem Bildirileri Kitab (Uak / 14-16 Nisan 2011), c. II, zmir,
Kasm 2011, s. 959-992.
Z, Mehmet, Bozok Sancanda skn ve Nfus (1539-1642), XII. Trk
Tarihi Kongresi (Ankara, 1216 Eyll 1994), Kongreye Sunulan
Bildiriler III, Ankara 1999, s. 787-794.
ZDEER, Mehtap, 15-16. Yzyl Ariv Kaynaklarna Gre Uak Kazasnn
Sosyal ve Ekonomik Tarihi, stanbul 2001.
ZEL, Oktay, 17. Yzyl Osmanl Demografi ve skan Tarihi in nemli
Bir Kaynak: Mufassal Avarz Defteri, XII. Trk Tarihi Kongresi
(Ankara, 1216 Eyll 1994), Kongreye Sunulan Bildiriler III, Ankara
1999, s. 735-743.
PAMUK, Bilgehan, XVII. Yzylda Bir Serhad ehri Erzurum, stanbul
2006.
SAHLLOLU, Halil, Avrz, DA, IV, stanbul 1991, s. 108-109.
UZUNARILI, smail Hakk, Bizans ve Selukiylerle Germiyan ve
Osmanoullar Zamannda Ktahya ehri, stanbul 1932.
-
UAK KAZSI (OTAM, 28 /Gz 2010)
47
UZUNARILI, smail Hakk, Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu ve
Karakoyunlu Devletleri, Ankara 2003.
NAL, Mehmet Ali, 1646 (1056) Tarihli Harput Kazs Avrz Defteri,
Osmanl Devri zerine Makaleler-Aratrmalar, Isparta, s. 119-169.
NAL, Mehmet Ali, XVI. Yzylda Buldan Yresine Ait Bilgiler, Buldan
Sempozyumu Bildirileri, (edit. rfan Erturul-Turgut Tok), 2005, s.
473-492.
VARLIK, Mustafa etin, Germiyanoullar Tarihi (1300-1429), Ankara
1974.
VARLIK, Mustafa etin, XVI. Yzylda Ktahya Sancanda Yerleme ve
Vergi Nfusu, Belleten, LII / 202, Nisan 1988, s. 115-168.
VARLIK, Mustafa etin, Ktahya, DA, XXVI, 2002, s. 581-584.