Magdalena Petryna spis treści Rafał Wójcik 4 reguły ekfrastycznej gry Grzegorz Jankowicz 10 słowo O pielgRZYMIE i pielgrzyMOWAniu Bogdan Zalewski 18 burzenie rzymu dla miasta z wyobraźni Terry Kirk 24 po co nam wirtualny zabytek? Zoltán Gyalókay 30 świat, który jest, a który nie powstał Michał Wiśniewski 34 wirtualna metropolia Jarosław Trybuś 42 użyteczność – piękno – wirtualność Roman Rutkowski 52 wirtualne nie jest niematerialne Mirosław Filiciak 58 idee krążące w przestrzeni Z Marcinem Wójcikiem rozmawia Piotr Knaś 62 Artur Wabik 66 konsensualna halucynacja Andrzej Świech 72 poemat elektroniczny Dorota Jędruch 76 inny wymiar czasowości Z Tobiasem Klichem rozmawia Kathrin Franke 80 rynek w pesaro a bramy piekieł Emiliano Ranocchi 84 autoportret. pismo o dobrej przestrzeni issn 1730-3613, kwartalnik, nakład: 1000 egz. wydawca: Małopolski Instytut Kultury ul. Karmelicka 27, Kraków tel.: 012 422 18 84 www.mik.krakow.pl instytucja kultury Województwa Małopolskiego redaktor naczelna: Dorota Leśniak-Rychlak koncepcja graficzna i skład: Anna Zabdyrska sekretarz redakcji: Emiliano Ranocchi redakcja: Łukasz Galusek, Magdalena Petryna korekta: Agnieszka Stęplewska, Ewa Ślusarczyk, Aleksandra Gabriel okładka: projekt: Anna Zabdyrska Filostrat Starszy, Obrazy, Warszawa 2004, s. 162, 164. przygotowanie do druku: Andrzej Karlik druk: Drukarnia Pasaż sp. z o. o. Przepraszamy Panią Martę Urbańską, tłumaczkę artykułu Hélène Binet Tajemnica cienia, opubliko- wanego w numerze „Przestrzenie światła. Światło w przestrzeni” za niedopatrzenie autoryzacji zmian dokonanych w tłumaczeniu w trakcie redakcji tekstu. Redakcja zastrzega sobie prawo do nadawania tytułów i redagowania nadesłanych tekstów. Kwartalnik dostępny w sprzedaży internetowej (www.mik.krakow.pl), salonach empiku oraz w prenumeracie. prenumerata: Cena rocznej prenumeraty wynosi 32 zł (koszt wysyłki pokrywa wydawca). Bank bph 31 1060 0076 0000 3310 0016 4770 Prosimy o wpisanie w tytule wpłaty „Autoportret – prenumerata” oraz zaznaczenie, od którego numeru ma się ona rozpoczynać. Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego www.autoportret.pl muzea 1 (2002) biblioteki 2 (1/2003) dworce 3 (2/2003) rewitalizacja 4 (3/2003) przestrzenie dźwięku 5 (4/2003) ulice i place 6 (1/2004) ogrody 7 (2/2004) społeczności lokalne 8 (3/2004) przestrzenie dziecięce 9 (4/2004) przestrzenie komunikatu 10 (1/2005) wokół funkcjonalizmu 11 (2/2005) przestrzenie sakralne 12 (3/2005) blokowiska 13 (4/2005) przestrzenie starości 14 (1/2006) przestrzenie handlu 15 (2/2006) architektura organiczna 16 (3/2006) przestrzenie książki 17 (4/2006) przestrzenie pustki 18 (1/2007) przestrzenie sceny 19 (2/2007) przestrzenie zdrowia 20 (3/2007) przestrzenie prywatne 21 (4/2007) przestrzenie władzy 22 (1/2008) przestrzenie niczyje 23 (2/2008) śmierć w Europie Środkowej 24 (3/2008) przestrzenie światła – światło w przestrzeni 25-26 (4/2008-1/2009) przestrzenie wirtualne 27 (2/2009) bezkres 28 (3/2009) przestrzenie kolonialne 29 (4/2009) ... w autoportrecie: Włączyliśmy głosy spoza głównego nurtu dyskusji skupiającego się na Internecie i nowych mediach, poszerzając jednocześnie ramy czasowe zjawiska. Przestrzenie wirtualne zdefiniowaliśmy jako niematerial- ne, ale istniejące – dostępne umysłowi, wyobraźni, pamięci, także zmysłom. Nie pominęliśmy oczywiście świata elektroniki, ale uzupeł- niliśmy nasze pole zainteresowania o tworzone przez adeptów sztuki mnemotechnicznej loci, niezrealizowane plany rozbudowy Warszawy czy budynki, które wciąż istnieją, choć nie można już ich zobaczyć. Jakie są konsekwencje przyjęcia takiej perspektywy? Zakwestionowa- na zostaje dialektyka realności i wirtualności. Jak dowodzą Autorki i Autorzy, przestrzenie wirtualne nie stanowią niezależnego, równo- ległego wymiaru. Pomiędzy materialnością i wirtualnością toczy się subtelna gra. To, co wirtualne, może być odbiciem, światem idei, za- pamiętanym wycinkiem rzeczywistości funkcjonującym w zbiorowej świadomości, tworem elektronicznym. W każdym z tych wypadków wirtualność pozostaje w dynamicznej relacji ze światem fizycznym, niejednokrotnie wpływając na jego kształt i, co ważne, nie dotyczy to tylko teraźniejszości, ale także odległej już przeszłości. Wirtualność była i jest warstwą przestrzeni, w której się poruszamy. podejmując temat tego numeru, chcie- liśmy uwolnić wirtualność od oczywi- stych skojarzeń i pokazać w szerszej perspektywie.