ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC TRƢƠNG THỊ HỒNG VÂN HƯỚNG DẪN HỌC SINH ĐỌC HIỂU ĐOẠN TRÍCH “HỒN TRƯƠNG BA, DA HÀNG THỊT” TỪ ĐẶC TRƯNG THỂ LOẠI VÀ PHONG CÁCH NGHỆ THUẬT KỊCH CỦA LƯU QUANG VŨ LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM NGỮ VĂN HÀ NỘI - 2014
17
Embed
LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM NGỮ VĂN - Thư việnrepository.vnu.edu.vn/bitstream/VNU_123/11029/1/05050001897.pdf · quá trình đổi mới nâng cao hiệu quả của
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC
TRƢƠNG THỊ HỒNG VÂN
HƯỚNG DẪN HỌC SINH ĐỌC HIỂU ĐOẠN TRÍCH
“HỒN TRƯƠNG BA, DA HÀNG THỊT” TỪ ĐẶC TRƯNG
THỂ LOẠI VÀ PHONG CÁCH NGHỆ THUẬT KỊCH
CỦA LƯU QUANG VŨ
LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM NGỮ VĂN
HÀ NỘI - 2014
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC
TRƢƠNG THỊ HỒNG VÂN
HƯỚNG DẪN HỌC SINH ĐỌC HIỂU ĐOẠN TRÍCH
“HỒN TRƯƠNG BA, DA HÀNG THỊT” TỪ ĐẶC TRƯNG
THỂ LOẠI VÀ PHONG CÁCH NGHỆ THUẬT KỊCH
CỦA LƯU QUANG VŨ
LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM NGỮ VĂN
Chuyên ngành: Lý luận và phƣơng pháp dạy học (bộ môn Ngữ văn)
Mã số: 60 14 01 11
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN ÁI HỌC
HÀ NỘI - 2014
1
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Tại Hội nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung ương khóa XI, Tổng bí
thư Nguyễn Phú Trọng đã kí ban hành Nghị quyết với nội dung: “Đổi mới
căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa –
hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
và hội nhập quốc tế”. Đảng và Nhà nước xác định mục tiêu của đổi mới lần
này là: Tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả giáo dục,
đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và
nhu cầu học tập của nhân dân; giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn
diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; yêu
gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào, sống tốt và làm việc hiệu quả.
Hiện nay ngành giáo dục đang thực hiện công cuộc cải cách và đổi mới
để đưa giáo dục Việt Nam vươn ra khu vực và thế giới. Nhiều phương pháp
giảng dạy sai lầm và thiếu hiệu quả đã và đang được thay thế bằng những
phương pháp đúng đắn và hiệu quả hơn. Việc hướng dẫn học sinh đọc - hiểu
văn bản đang thay thế cho phương pháp giảng văn trước đây. Thay thế
phương pháp giảng văn truyền thống bằng đọc hiểu văn bản là một việc làm
đúng đắn, theo kịp với phương pháp dạy học hiện đại trên thế giới. Nếu trước
đây, học văn là thầy đọc giảng, trò chép; thầy áp đặt cách hiểu của mình cho
học sinh thì hiện nay học sinh trở thành người tích cực, chủ động, sáng tạo
trong quá trình tiếp nhận tác phẩm văn chương. Phương pháp hướng dẫn học
sinh đọc - hiểu văn bản là phương pháp nhằm giúp cho học sinh có khả năng
lĩnh hội được tri thức một cách chủ động, sáng tạo và đạt hiệu quả cao nhất,
tạo nên sự phát triển toàn diện về kĩ năng cũng như tâm lí, nhận thức, nhân
cách của người học. Tuy nhiên, trong thực tế, việc thay đổi phương pháp
giảng dạy cũ chủ yếu là thuyết giảng sang phương pháp giảng dạy mới là một
điều không đơn giản. Một điều dễ thấy trong nhiều trường phổ thông hiện nay
2
là tuy phương pháp đọc - hiểu văn bản đã được áp dụng từ khá lâu song các
giáo viên rất lúng túng khi dạy một giờ đọc hiểu văn bản theo đúng nghĩa.
Nhiều giáo viên chưa nhận thức rõ ràng đọc hiểu là như thế nào vì vậy giờ
học văn trở thành giờ tập đọc, câu hỏi rời rạc, nhàm chán khiến học sinh
không hiểu, không hứng thú. Trước thực trạng như vậy, chúng tôi muốn góp
phần nhỏ bé của mình vào công cuộc đổi mới phương pháp dạy học văn hiện
nay, giúp người dạy người học có cái nhìn rõ hơn về hoạt động đọc hiểu văn
bản văn học.
Tác phẩm văn học nào cũng tồn tại trong một hình thức thể loại nhất
định. Dạy học đọc hiểu văn bản để giúp học sinh có thể tiếp nhận được các
lớp thông tin tiềm ẩn sau bề mặt ngôn từ, tất yếu phải tháo gỡ cấu trúc bề mặt
ấy một cách hợp lí, đúng quy luật của sáng tạo văn chương. Đọc hiểu văn bản
theo đặc trưng thể loại sẽ giúp học sinh không chỉ hiểu một văn bản cụ thể
trong chương trình mà còn có thể tự đọc hiểu những văn bản cùng loại khác
trong đời sống. Chính vì vậy, dạy học văn theo đặc trưng thể loại mặc dù đã
sớm được nghiên cứu nhưng vẫn cần được tìm tòi, suy ngẫm sâu hơn trong
quá trình đổi mới nâng cao hiệu quả của phương pháp dạy học văn. Điều đó
càng trở nên đúng đắn khi những kịch bản văn học Việt Nam sau một thời
gian “vắng bóng” đã “có mặt trở lại” trong chương trình Ngữ văn phổ thông
để hoàn thiện năng lực đọc hiểu văn bản kịch cho học sinh. Khai thác sức
mạnh riêng bằng chính đặc trưng của thể loại kịch trong quá trình giáo dục và
đào tạo vừa phù hợp quy luật của sáng tạo văn học, vừa đáp ứng được những
yêu cầu của tiến trình vận động đổi mới cách dạy học văn trong nhà trường
phổ thông hiện nay.
Lưu Quang Vũ là nhà viết kịch xuất sắc của văn học Việt Nam hiện đại,
có những đóng góp to lớn cho nền sân khấu nước nhà. Với khả năng sáng tạo
phi thường, trong gần 10 năm, Lưu Quang Vũ đã viết được gần 50 kịch bản và
hầu hết trong số đó đều đã được dàn dựng. Ngay khi ra đời, các vở kịch của
ông đã nhanh chóng được công chúng đón nhận nồng nhiệt. Cho đến nay, sau
3
một độ lùi thời gian cần thiết, nhiều vở kịch của ông vẫn có sức sống mãnh liệt
trong lòng công chúng. Lưu Quang Vũ có được thành công đó là bởi những
sáng tác của ông không chỉ đáp ứng được nhu cầu của công chúng đương thời
mà còn đề cập đến những vấn đề của muôn đời. Những sáng tác đó đã khẳng
định được giá trị nội dung và nghệ thuật của mình qua phép thử thời gian.
Trong các sáng tác của Lưu Quang Vũ, chúng ta không thể không nhắc đến vở
kịch “Hồn Trương Ba, da hàng thịt”. Đây là một trong những vở diễn được
dàn dựng nhiều nhất, được diễn ở nhiều nước trên thế giới và cũng là vở kịch
thu hút sự chú ý của công chúng hơn cả. Bắt đầu từ năm học 2008 – 2009, văn
bản “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” được đưa vào chương trình phổ thông và
được học ở lớp 12. Đến nay, tuy văn bản không còn mới mẻ, song ở các nhà
trường, nhiều giáo viên còn lúng túng khi hướng dẫn học sinh đọc hiểu đoạn
trích trên sao cho hiệu quả. Vì vậy việc dạy và học đoạn trích này theo phương
pháp đổi mới ra sao là một điều rất cần được quan tâm. Chính điều này đặt ra
cho người viết suy nghĩ cần phải nghiên cứu, tìm hiểu để có một hướng dạy
học văn bản “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” sao cho hợp lí và hiệu quả nhất.
Mỗi tác phẩm văn học là đứa con tinh thần của nhà văn do vậy những tác
phẩm xuất sắc luôn là sự biểu hiện cụ thể phong cách nghệ thuật của nhà văn.
“Hồn Trương Ba, da hàng thịt” là một trong những kịch bản thành công nhất,
thể hiện rõ nét những đặc điểm của kịch Lưu Quang Vũ, gắn liền với tên tuổi
Lưu Quang Vũ. Do vậy, tìm hiểu kịch bản này, chúng ta không thể tách rời việc
tìm hiểu phong cách nghệ thuật kịch của Lưu Quang Vũ nói chung. Việc tìm
hiểu phong cách nghệ thuật kịch Lưu Quang Vũ sẽ là tiền đề quan trọng giúp
giáo viên và học sinh đọc và hiểu văn bản “Hồn Trương Ba, da hàng thịt”
Xuất phát từ những lí do trên chúng tôi quyết định chọn đề tài nghiên
cứu của luận văn là: HƢỚNG DẪN HỌC SINH ĐỌC HIỂU ĐOẠN
TRÍCH “HỒN TRƢƠNG BA, DA HÀNG THỊT” TỪ ĐẶC TRƢNG
THỂ LOẠI VÀ PHONG CÁCH NGHỆ THUẬT KỊCH CỦA LƢU
QUANG VŨ
4
2. Lịch sử vấn đề
2.1. Công trình, bài viết nghiên cứu về các tác phẩm kịch của Lưu Quang
Vũ nói chung
Lưu Quang Vũ là một con người có tài năng về nhiều mặt: thơ ca, phê
bình, truyện ngắn, sân khấu. Trong đó, sân khấu là lĩnh vực ông thành công
hơn hẳn, để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng mọi người và thể hiện tài năng đặc
biệt của mình. Thậm chí GS Phan Ngọc còn khẳng định: “Lưu Quang Vũ là
nhà viết kịch lớn nhất thế kỉ này của Việt Nam” [49; tr. 264]
Lịch sử nghiên cứu về tác gia Lưu Quang Vũ và những tác phẩm kịch
của ông đã được bắt đầu ngay khi những tác phẩm của ông ra đời. Chúng đã
được công chúng đón nhận và đưa ra những nhận xét khác nhau. Ngay từ
những ngày đầu hàng loạt bài báo, bài nghiên cứu về các tác phẩm của Lưu
Quang Vũ liên tục xuất hiện như: “Sống mãi tuổi 17” hay bài ca về người cộng
sản trẻ tuổi” (Văn nghệ - 3/1980) (Vũ Quang Vinh) ““Nguồn sáng trong đời”
một vở diễn đẹp” (Tạp chí sân khấu – 3/1985) (Nguyễn Thị Minh Thái), “Kịch
Lưu Quang Vũ những trăn trở về lẽ sống, lẽ làm người” (Tạp chí văn học –