Luk Palmen, Marcin Baron, Jacek Drożdżaleregion.wzp.pl/sites/default/files/raport_ocena_potencjalu... · wyjścia dla prowadzenia w 2015 i 2016 roku procesu konsultacji oraz prac

Ocena potencjału zachodniopomorskich uczelni pod

względem zaspokojenia popytu przedsiębiorców na badania związane z inteligentnymi specjalizacjami

Luk Palmen, Marcin Baron, Jacek Drożdżal

Anna Dmowska

Katowice, marzec 2015

2

Publikacja „Ocena potencjału zachodniopomorskich uczelni pod względem zaspokojenia popytu

przedsiębiorców na badania związane z inteligentnymi specjalizacjami” przygotowana w ramach projektu „Zachodniopomorskie ROT podstawą rozwoju regionu” współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej

Publikacja bezpłatna

Data: marzec 2015r.

Dokument przedstawia stanowisko autorów. Wszelkie działania związane z treścią dokumentu, podejmowane przez Czytelnika, dokonywane są na Jego wyłączną odpowiedzialność.

InnoCo Sp. z o.o., InnoCeR Sp. z o.o. ani autorzy nie ponoszą odpowiedzialności w tym zakresie.

InnoCo Sp. z o.o.

Ul. Ligocka 103, 40-568 Katowice

NIP: 631 254 27 54 | REGON: 240 77 18 23 |

KRS: 0000 292 605

InnoCeR Sp. z o.o.

Ul. Ogrodowa 10, 72-003 Wolczkowo

NIP: 851 317 63 00 | REGON: 321 52 72 62 |

KRS: 0000 512 572

3

Spis treści

Wstęp ................................................................................................................................................................................ 4 Streszczenie ....................................................................................................................................................................... 7 Słownik pojęć ..................................................................................................................................................................... 9 1. Opis metodyki i przebiegu badań .................................................................................................................................. 11 2. Specjalizacje regionalne w województwie zachodniopomorskim.................................................................................... 16

2.1. Biogospodarka ...................................................................................................................................................... 16 2.2. Działalność morska i logistyka................................................................................................................................ 18 2.3. Przemysł metalowo-maszynowy ............................................................................................................................ 18 2.4. Usługi przyszłości .................................................................................................................................................. 19 2.5. Turystyka i zdrowie ............................................................................................................................................... 20 2.6. W kierunku inteligentnych specjalizacji .................................................................................................................. 20

3. Zachodniopomorskie szkoły wyższe a specjalizacje regionalne ....................................................................................... 22 3.1. Biogospodarka ...................................................................................................................................................... 23 3.2. Działalność morska i logistyka................................................................................................................................ 26 3.3. Przemysł metalowo-maszynowy ............................................................................................................................ 28 3.4. Usługi przyszłości .................................................................................................................................................. 29 3.5. Turystyka i zdrowie ............................................................................................................................................... 31

3.5.1. Turystyka........................................................................................................................................................ 31 3.5.2. Zdrowie .......................................................................................................................................................... 31

4. Kierunki badań i zasoby innowacyjne jednostek naukowych .......................................................................................... 34 4.1. Kierunki badań oraz usługi badawcze..................................................................................................................... 34

4.1.1. Biogospodarka................................................................................................................................................ 36 4.1.2. Działalność morska i logistyka ......................................................................................................................... 38 4.1.3. Przemysł metalowo-maszynowy ..................................................................................................................... 39 4.1.4. Usługi przyszłości............................................................................................................................................ 41 4.1.5. Turystyka i zdrowie ......................................................................................................................................... 42

4.2. Zasoby innowacyjne w badanych jednostkach naukowych ..................................................................................... 44 5. Transfer technologii w jednostkach naukowych............................................................................................................. 49

5.1. Działalność centrów transferu technologii w obrębie szkół wyższych ...................................................................... 49 5.2 Bariery w zakresie transferu technologii i współpracy z przedsiębiorstwami ............................................................ 51 5.3. Aktywność wdrożeniowa, na bazie wyników prac badawczych i inicjatyw studenckich w katedrze/instytucie .......... 54

6. Zasoby jednostek naukowych pod kątem intensyfikacji współpracy i transferu technologii do przedsiębiorstw ............... 55 7. Współpraca jednostek naukowych z przedsiębiorstwami w obszarze badań i rozwoju .................................................... 62 8. Współpraca jednostek naukowych z instytucjami otoczenia biznesu i z klastrami ........................................................... 65 9. Ocena potencjału badawczego i innowacyjnego jednostek naukowych na rzecz rozwoju regionalnych specjalizacji ......... 67

9.1. Kategoria naukowe jednostek naukowych a potencjał badawczy na rzecz rozwoju regionalnych specjalizacji .......... 67 9.2. Ocena potencjału innowacyjnego jednostek naukowych na rzecz rozwoju regionalnych specjalizacji ....................... 70 9.3. Wyzwania stojące przed jednostkami naukowymi w okresie do 2020 roku ............................................................. 73

10. Ocena potencjału w zakresie kształcenia w szkołach wyższych na rzecz rozwoju regionalnych specjalizacji .................... 76 10.1. Kierunki kształcenia, kluczowe dla rozwoju regionalnych specjalizacji ................................................................... 76 10.2. Ocena potencjału szkół wyższych w zakresie kształcenia na rzecz regionalnych specjalizacji .................................. 78

10.2.1. Świadomość o potrzebach przedsiębiorstw odnośnie kompetencji zatrudnianych pracowników..................... 78 10.2.2. Współpraca między szkołami wyższymi a przedsiębiorstwami w zakresie kształcenia ...................................... 80 10.2.3. Sposób dostosowania ofert kształcenia do potrzeb rynku pracy ..................................................................... 84

10.3. Dobre praktyki współpracy nauki z gospodarką w zakresie kształcenia studentów ................................................ 86 11. Katalog optymalnych rozwiązań w celu wzmocnienia sfery ba dawczo-rozwojowej w jednostkach naukowych .............. 92

11.1. Usprawnienie komunikacji między interesariuszami ............................................................................................. 92 11.2. Zdobywanie wiedzy o potrzebach i możliwościach współpracy ............................................................................. 92 11.3. Inteligentne specjalizacje na styku różnych dziedzin naukowych i gospodarczych.................................................. 93 11.4. Inwestycja w młodą kadrę naukową .................................................................................................................... 94 11.5. Konsekwentne wzmacnianie potencjału badawczego i innowac yjnego jednostek naukowych ............................... 94 11.6. Dobre praktyki w zakresie współpracy nauki z gospodarką w Polsce ..................................................................... 94

12. Podsumowanie ........................................................................................................................................................... 96

4

Wstęp

Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego jest beneficjentem projektu

„Zachodniopomorskie Regionalne Obserwatorium Terytorialne podstawą rozwoju regionu”

dofinansowanego w ramach Priorytetu V: Dobre rządzenie, Działania: 5.2. Wzmocnienie potencjału

administracji samorządowej, Poddziałania: 5.2.1 Modernizacja zarządzania w administracji

samorządowej, Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007 – 2013. W ramach tego projektu Urząd

Marszałkowski zlecił w grudniu 2014 roku konsorcjum w składzie firmy InnoCo Sp. z o.o. oraz

InnoCeR Sp. z o.o. wykonanie oceny potencjału zachodniopomorskich uczelni pod względem zaspokojenia popytu przedsiębiorców na badania związane z inteligentnymi specjalizacjami .

Prace nad identyfikowaniem inteligentnych specjalizacji w województwach wynikają przede wszystkim

z wybranej przez Komisję Europejską drogi usprawnienia wydatkowania środków z funduszy

europejskich na zwiększenie innowacyjności i konkurencyjności regionalnych gospodarek. Opierając się

na zapisach Strategii Europa 2020 oraz ramowych dokumentach związanych z polityką spójności na lata

2014-2020, Komisja Europejska wyborem przez województwa inteligentnych specjalizacji warunkuje

wydatkowanie środków na cel tematyczny 1. „Zwiększenie nakładów na badania naukowe, rozwój

technologiczny i innowacje” oraz na cel tematyczny 3. „Wzmacnianie konkurencyjności MŚP”. Zarząd

województwa zachodniopomorskiego zdefiniował 5 regionalnych specjalizacji. Wyłonienie wśród nich

tych inteligentnych specjalizacji , które charakteryzują się potencjałem i zdolnością do tworzenia

innowacyjnych rozwiązań społeczno-gospodarczych, zwiększenia wartości dodanej oraz podniesieni a

konkurencyjności przedsiębiorstw na arenie międzynarodowej w perspektywie do 2020 roku, stanowi

bardziej proces niż jednorazową decyzję. W tym kontekście Urząd Marszałkowski chce wykorzystać

wyniki oceny potencjału zachodniopomorskich szkół wyższych pod względem zaspokojenia popytu

przedsiębiorców na badania związane z [potencjalnymi] inteligentnymi specjalizacjami jako punkt

wyjścia dla prowadzenia w 2015 i 2016 roku procesu konsultacji oraz prac nad kształtowaniem filarów rozwoju regionalnych specjalizacji w kierunku inteligentnych specjalizacji.

Istnieje świadomość, że poziom nakładów na B+R w województwie zachodniopomorskim jest ciągle

niski. Udział nakładów na badania i rozwój w PKB na Pomorzu Zachodnim jest 3-krotnie niższy niż

średnia krajowa i ok. 10-krotnie niższy niż średnia unijna. Istotną rolę odgrywają wyższe szkoły

publiczne, prawie 80% nakładów na działania badawczo-rozwojowe w województwie skierowanych jest

do nich. W okresie 2007-2013, korzystały one z funduszy strukturalnych, aby zmodernizować oraz

rozwijać swoją infrastrukturę badawczą, powstały nowe laboratoria, centra doskonałości oraz konsorcja

badawcze. W przypadku większości szkół wyższych w Polsce inwestycje te były dofinansowane ze

środków europejskich w wysokości 85% w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego danego

województwa, Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka lub też Programu Operacyjnego

Infrastruktura i Środowisko. Istotną jest wiedza o uwarunkowaniach, jakim podlega komercyjne

wykorzystanie infrastruktury badawczej dofinansowanej z funduszy publicznych. I tak, Minister Nauki

i Szkolnictwa Wyższego w piśmie otwartym z dnia 21 marca 2014 roku zwróciła uwagę na to, że

w przypadku infrastruktury badawczej pozyskiwanej w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna

Gospodarka możliwe jest wykorzystanie aparatury w celach komercyjnych, jednak jednostka

zobowiązana jest do zwrotu części dochodu zgodnie z zasadami wynikającymi z rozporządzenia Rady

Unii Europejskiej nr 1083/2006. Narodowe Centrum Badań i Rozwoju informuje o szczegółach

rozliczania na swojej stronie internetowej, „zgodnie z przygotowaną przez Instytucję Pośredniczącą –

NCBR procedurą wyliczania i moni torowania dochodu w projektach I i II osi priorytetowej POIG

wszystkie przychody i koszty operacyjne powinny być rejestrowane przez beneficjenta i w rocznym

cyklu przedstawiane do NCBR. Kumulatywny dochód wygenerowany w okresie do 5 lat po zakończeniu

5

projektu podlega zwrotowi do NCBR.”1 Jednak przedstawione zasady nie obejmują sytuacji, w których

infrastruktura badawcza zbudowana w ramach PO IG będzie wykorzystywana do realizacji projektów

badawczo-rozwojowych finansowanych ze źródeł publicznych. Natomiast w przypadku infrastruktury

pozyskiwanej w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, wykorzystanie

infrastruktury badawczej i dydaktycznej do celów komercyjnych nie jest możliwe. Niewłaściwe

wykorzystanie tej infrastruktury w okresie do 10 lat od momentu udzielenia pomocy może zostać

uznane za naruszenie zasady pomocy publicznej. Podobne zasady obowiązują wobec infrastruktury

pozyskiwanej w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych. Powyższe warunki silnie determinują

możliwość wykorzystania nowoczesnej bazy aparaturowej w jednostkach naukowych na cele

komercyjne w kontekście rozwoju inteligentnych specjalizacji do 2020 roku.

W ostatnich latach zwiększyła się rola szkół wyższych w procesach komercjalizacji wyników prac

badawczych. Jednocześnie programy wsparcia realizowane przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju

zachęcały do współpracy między jednostkami naukowymi a przedsiębiorstwami w ramach projektów

badawczych. W okresie 2015-2020 w nowych instrumentach wsparcia nacisk będzie położony na

wsparcie projektów inicjowanych przez przedsiębiorstwa przy współpracy z jednostkami naukowymi

oraz przez jednostki naukowe współpracujące w ramach konsorcjów naukowo-przemysłowych oraz

klastrów. Nowe zapisy w Ustawie (z dnia 27 lipca 2005 r., poz. 572, z późn. zm.) „Prawo o szkolnictwie

wyższym” wprowadzone w lipcu 2014 roku bardziej precyzyjnie regulują procesy, zasady i procedury

komercjalizacji bezpośredniej i pośredniej w szkołach wyższych oraz zasady korzystania z majątku uczelni wykorzystanego do komercjalizacji oraz świadczenia usług naukowo-badawczych.

Istotną rolę w procesach rozwoju regionalnych specjalizacji oprócz współpracy między szkołami

wyższymi a przedsiębiorstwami w obszarze badań i rozwoju, odgrywają wspólne działania w obszarze

dydaktyki. Ciągle zmieniające się warunki w poszczególnych sektorach wymagają od pracowników

i kadry zarządzającej przedsiębiorstw elastyczności, wysokiej adaptacyjności, umiejętności wchłaniania

nowej informacji oraz sprawnej jej aplikacji. Szkoły wyższe nieraz stoją przed dylematem, czy

przygotować studentów – przyszłych pracowników – w sposób holistyczny, czy też bardziej

specjalistyczny zgodnie z wymaganiami gospodarki w danej chwili. Z kolei zmiany demograficzne

wymuszają na szkołach wyższych weryfikację dotychczasowych modeli funkcjonowania, w tym między

innymi formułowania odpowiedzi na pytanie: „Kto będzie moim klientem – student czy pracownik?

Kontekst tych wyzwań odzwierciedlony jest w nowych zapisach Ustawy (z dnia 27 lipca 2005r.,

poz. 572, z późn. zm.) prawo o szkolnictwie wyższym wprowadzonych w lipcu 2014 roku. Pojawiły się

definicje dotyczące praktycznego profilu kształcenia oraz ogólno akademickiego profilu kształcenia.2

W pierwszym przypadku chodzi o „profil programu kształcenia obejmujący moduły zajęć służące

zdobywaniu przez studenta umiejętności praktycznych i kompetencji społecznych, realizowany przy

założeniu, że ponad połowa programu studiów określonego w punktach ECTS obejmuje zajęcia

praktyczne kształtujące te umiejętności i kompetencje, w tym umiejętności uzyskiwane na zajęciach

warsztatowych, które są prowadzone przez osoby posiadające doświadczenie zawodowe zdobyte poza

uczelnią”. Natomiast w drugim przypadku chodzi o „profil programu kształcenia obejmujący moduły

zajęć powiązane z prowadzonymi w uczelni badaniami naukowymi, realizowany przy założeniu, że

ponad połowa programu studiów określonego w punktach ECTS obejmuje zajęcia służące zdobywaniu

przez studenta pogłębionej wiedzy”. W procedurach oceny programów nauczania brana będzie pod uwagę między innymi współpraca z otoczeniem społeczno-gospodarczym w procesie kształcenia.

1 http://www.ncbir.pl/fundusze-europejskie/prog ram-opera cyjny-innowa cyjna-gospodarka/komercjalizacja-dochod/, dostęp w marcu

2015 r. 2 Ustawa z dnia 11 lipca 2014r. o zmianie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. 2014 poz. 1198

6

Już w 2011r. przy opracowaniu zaktualizowanej wersji Regionalnej Strategii Innowacji Województwa

Zachodniopomorskiego na lata 2011-20203 zwrócono uwagę na siłę nowych form współpracy między

przedsiębiorstwami, jednostkami naukowymi, instytucjami otoczenia biznesu i jednostkami samorządu

terytorialnego w ramach regionalnych specjalizacji jako na sposób lepszego planowania przedsięwzięć

rozwojowych i efektywnego wdrożenia strategicznych inwestycji. W szczególności w ramach celu

operacyjnego 2.2. „Kreowanie współpracy, kompetencji oraz infrastruktury wokół zidentyfikowanych

obszarów specjalizacji regionalnych” położono nacisk na budowanie konsorcjów naukowo-

gospodarczych w oparciu o l iderów naukowych i gospodarczych, a także na wspieranie rozwoju badań

stosowanych i komercjalizacji technologii, dostosowania programów kształcenia do procesów budowy

specjalizacji regionalnych oraz finansowania infrastruktury służącej badaniom i wdrażaniu technologii w procesach budowy specjalizacji regionalnych.4

Niniejszy raport i badania z nim związane należy traktować jako jeden z wielu etapów postępowania

w procesie wyłonienia inteligentnych specjalizacji w województwie zachodniopomorskim. Przedstawia

on obraz kształtowany przez różne czynniki wewnątrzregionalne i zewnętrzne. Na uwagę zasługują poniższe opinie wyrażone przez naukowców podczas wywiadów, między innymi:

Niedocenianie przez władze państwa potencjału sektora naukowo-badawczego z województwa

zachodniopomorskiego, w szczególności w kontekście odrzucenia projektów zgłoszonych do

Polskiej Mapy Drogowej Infrastruktury Badawczej, w tym projektu dotyczącego rozwoju Północno-

Zachodniego Centrum Biogospodarki oraz Bałtyckiego Centrum Badawczo-Wdrożeniowego Gospodarki Morskiej.

Niesprawiedliwe traktowanie obszaru koszalińskiego w decyzjach o przyznanie środków

publicznych na rozbudowę infrastruktury naukowo-badawczej w okresie 2007-2013, przy

jednoczesnym inwestowaniu w nowoczesne zaplecze aparaturowe w szkołach wyższych we

wschodnich regionach Polski. Ponadto pozycja geograficzna Politechniki Koszalińskiej między

dwoma silnymi ośrodkami (Szczecin i Gdańsk/Gdynia) może w kolejnych latach skutkować znaczną marginalizacją jej potencjału naukowo-badawczego.

Przedmiotowe traktowanie naukowców w procesach planowania regionalnej polityki rozwoju

gospodarczego. Angażowanie ich od kilku lat w wypełnianie kolejnych formularzy i ankiet bez prowadzenia konstruktywnego dialogu, który przekłada się na konkretne działania praktyczne.

Naukowcy w procesach współpracy z przedsiębiorstwami skazani są wyłącznie na siebie – pomimo

obecności centrów transferu technologii i innych instrumentów wsparcia procesów komercjalizacji

wyników prac badawczych. Co wynika z uczelnianej biurokracji, nienawiści i zazdrości

w środowisku naukowym oraz rozbieżności między tym, co promowano – czyli współpracę

z przedsiębiorstwami oraz transfer wyników prac badawczych do gospodarki – a tym, co jest

oczekiwane zgodnie z oceną parametryczną jednostek naukowych (badania pionierskie, publikacje, rozwój kariery naukowej).

Naukowcy chcą być wysłuchani przez przedstawicieli Samorządu Województwa Zachodniopomorskiego

oraz być traktowani jako pełnowartościowi partnerzy w procesach budowy inteligentnych specjalizacji.

Jednak mając na uwadze wyżej wymienioną sytuację, w chwili obecnej wśród naukowców góruje raczej

pragmatyzm i ostrożność, wola dostosowania się do wymogów konkursowych narzuconych z zewnątrz

(w kontekście konkursów w ramach RPO priorytet inwestycyjny 1a) niż gotowość do włączania się

w działania wokół wielkich idei budowy inteligentnych specjalizacji oraz przygotowania projektów,

które potem mogą okazać się niezgodne z kryteriami uczestnictwa w konkursach.

3 Regionalna Strategia Innowacji Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2011-2020, Szczecin, 2011 4 Ibid., str. 157

7

Streszczenie

W latach 2017-2020 szkoły wyższe w województwie zachodniopomorskim staną przed istotnymi

wyzwaniami związanymi z: przemianą kadrową, pozycjonowaniem się na rynku regionalnym

z odpowiednią ofertą współpracy oraz pozyskiwaniem środków na działalność naukowo -badawczą

w ramach krajowych programów wsparcia. W uczelniach dość pragmatycznie obserwuje się prace nad

identyfikowaniem i rozwojem inteligentnych specjalizacji, oczekując informacji o warunkach uczestnictwa w konkursach.

Przedstawiciele wydziałów (katedr, instytutów) dobrze znają możliwości zespołów badawczych. Wiedzą

jaką pozycję mają one w sektorze badawczo-rozwojowym w Polsce oraz potrafią określić grupę firm,

która leży w ich zakresie zainteresowań. Korelacja między zakresem przedmiotów w programie

nauczania, liczbą studentów na danym kierunku a liczbą pracowników danej jednostki sprawia, że przy

zmniejszaniu się l iczby studentów oraz starzeniu się kadry naukowej, w perspektywie najbliższych pięciu

lat, niektóre zespoły, a wraz z nimi określone kompetencje, mogą zniknąć. Obecnie w zespołach tych,

z uwagi na przygotowanie młodej kadry naukowej, skupia się przede wszystkim na pracach naukowych,

publikacjach oraz uzyskiwaniu przez młodych naukowców kolejnych stopni naukowych. W tym

kontekście na pierwszy rzut oka niezadowalająco wyglądające dane o współpracy katedr i instytutów

szkół wyższych z przedsiębiorstwami są raczej oznaką niemożności niż niechęci. Mimo kolejnych zmian

w Ustawie prawo o szkolnictwie wyższym, pilnie potrzebna jest debata o modelu funkcjonowania

uczelni w Polsce, w szczególności z uwzględnieniem sytuacji w regionach mierzących się z restrukturyzacją gospodarczą czy stałym zmniejszaniem liczby mieszkańców.

Powyższa sytuacja silnie warunkuje możliwość wykorzystania potencjału szkół wyższych w procesach

wzmacniania specjalizacji regionalnych oraz rozwoju inteligentnych specjalizacji. Szkoły wyższe są

konfrontowane z trudnym wyborem między współpracą z firmami, z którymi mogą wygrać kolejne

projekty badawczo-rozwojowe i wsparciem lokalnych firm, które przeważnie szukają praktycznych

rozwiązań inżynierskich dla swoich problemów. Zjawisko to ma miejsce w specjalizacjach: Działalność

morska i logistyka (firmy usługowo-serwisowe powstały na bazie upadłego przemysłu stoczniowego),

Przemysł metalowo-maszynowy oraz Biogospodarka. Z kolei w obszarze Usługi przyszłości współpraca

między szkołami wyższymi a przedsiębiorstwami z województwa zachodniopomorskiego jest

rozbudowana, lecz odbywa się bardziej w zakresie kształcenia ni ż w zakresie badań i rozwoju.

Specjalizację regionalną Turystyka i zdrowie, jako inteligentną specjalizację, należy postrzegać przez

pryzmat potencjału zespołów badawczych zajmujących się tematami: chorób cywilizacyjnych, nowych

materiałów medycznych, genetyki, czy też innymi wąskimi zagadnieniami , które z naukowego punktu widzenia są istotne, lecz niekoniecznie muszą znaleźć styczność z przedsiębiorstwami w regionie.

Zespoły badawcze oferują w swoich dziedzinach usługi eksperckie, doradztwo techniczne oraz wykonują

zlecenia dla przedsiębiorstw. Najbardziej oczekuje się dużych kilkuletnich projektów, gdyż one

pozwalają rozłożyć pracę na dłuższy czas oraz angażować doktorantów lub studentów. W przypadku

projektów o małej skali czy krótkich zleceń obciążenie czasowe doświadczonego naukowca jest duże,

co czyni taką formę współpracy z firmą mało atrakcyjną. Naukowcy prowadzą dydaktykę i realizują

projekty własne. Dynamiczni naukowcy starają się rozwijać współpracę z przedsiębiorstwami, co wiąże

się nieraz z ryzykiem osłabienia potencjału naukowego zespołu mierzonego w postaci wyników badań

podstawowych i l iczby publikacji. Mimo dobrych wyników finansowych mających swe źródło w realizacji

usług dla firm oraz projektów badawczo-rozwojowych i wdrożeniowych, sytuacja ta jest

8

niekomfortowa. Bowiem aspekty wdrożeniowe w ocenie parametrycznej kategoryzacji jednostek

naukowych dla uczelni technicznych nie uzyskały do tej pory odpowiedniej wagi w punktacji ogólnej.

Chcąc zapewnić odpowiedni budżet na badania statutowe, zespoły badawcze nie mogą nadmiernie włączać się w realizację zleceń i projektów dla firm.

Zespoły badawcze na poziomie katedr i instytutów przeważnie współpracują w sposób stały

z 1–5 firmami , korzystają z usług ośrodków innowacji, w tym z centrów transferu technologii na

uczelniach oraz uczestniczą w inicjatywach organizowanych przez klastry. W latach 2010 –2014

prowadzono działania inwestycyjne w infrastrukturze dydaktycznej i naukowo-badawczej w szkołach

wyższych o wartości dofinansowania przekraczającej 200 mln zł. Dynamiczne zespoły realizowały w tym

okresie od 2 do 4 projektów, które uważają za istotny wkład w rozwój specjalizacji regionalnej.

Za kluczowe tematy dla rozwoju specjalizacji regionalnych w perspektywie do 2020 roku naukowcy

uważają kierunki badań, które wpisują się w główne trendy. Istnieje jednak świadomość, że grupa

przedsiębiorstw z regionu zainteresowanych tymi tematami jest nieliczna. Badania wykazały, że

naukowcy do końca nie znają potrzeb i oczekiwań swoich potencjalnych przyszłych partnerów. Dl atego

też pozytywnie ocenili inicjatywę Urzędu Marszałkowskiego dotyczącą organizacji spotkań brokerskich

z firmami. Jednak apelowali o integrację działań różnych podmiotów, które chcą działać „na ich rzecz”, aby nie doprowadzać do dublowania inicjatyw.

W ramach każdej specjalizacji regionalnej funkcjonuje grupa katedr i instytutów szkół wyższych, która

prowadzi badania, współpracuje z firmami i stara się skomercjalizować wyniki prac badawczych.

W specjalizacjach Przemysł metalowo-maszynowy oraz Biogospodarka wynalazki podlegają coraz

mniejszej ochronie patentowej, a wiedza związana z nimi jest bezpośrednio transferowana do

przedsiębiorstw w ramach wspólnych projektów. Mając na uwadze światowy wyścig technologiczny,

l iczy się czas od wynalazku do wdrożenia, a przedsiębiorstwa chcą mieć pewność, że żadna informacja

nie zostanie ujawniona . Oferta współpracy uczelni dla przedsiębiorstw jest w wielu przypadkach

niekonkurencyjna w porównaniu z ofertami innych jednostek naukowych, które dysponują

wyspecjalizowanym zapleczem infrastruktury półtechnicznej, technicznej czy też instalacją

demonstracyjną. Między osiągnięciami naukowymi na poziomie IV–V gotowości technologicznej

a oczekiwaniami firm (rozwiązanie na poziomie VII–IX gotowości technologicznej) natrafia s ię na lukę

kompetencyjną oraz lukę finansową, której zespoły badawcze nie zawsze są w stanie przeskoczyć.

W tym zakresie wskazana jest współpraca z innymi jednostkami naukowymi w Polsce. Przykładem tego mogą być inicjatywy typu „Północno-Zachodnie Centrum Biogospodarki BIOAgroTech”.

Proces przechodzenia od specjalizacji regionalnych do inteligentnych specjalizacji, zdaniem naukowców,

powinien zostać poprzedzony debatą o obszarach naukowo-technologicznych, które przekrojowo — na

styku różnych dziedzin naukowych — mogą wspierać gospodarkę w regionie. Środowiska naukowe l iczą

na Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego jako na organizatora debaty, w której

w sposób kompleksowy przeanalizowane zostaną możliwości realnego oddziaływania na gospodarkę regionu poprzez wspólne inicjatywy.

9

Słownik pojęć

Badania podstawowe 5 - oryginalne prace badawcze eksperymentalne lub teoretyczne podejmowane

przede wszystkim w celu zdobywania nowej wiedzy o podstawach zjawisk i obserwowalnych faktów bez nastawienia na bezpośrednie zastosowanie komercyjne.

Badania stosowane6 – prace badawcze podejmowane w celu zdobycia nowej wiedzy, zorientowane

przede wszystkim na zastosowanie w praktyce.

Badania przemysłowe7 – badania mające na celu zdobycie nowej wiedzy oraz umiejętności w celu

opracowywania nowych produktów, procesów i usług lub wprowadzania znaczących ulepszeń do

istniejących produktów, procesów i usług; badania te uwzględniają tworzenie elementów składowych

systemów złożonych, budowę prototypów w środowisku laboratoryjnym lub w środowisku

symulującym istniejące systemy, szczególnie do oceny przydatności danych rodzajów technologii,

a także budowę niezbędnych w tych badaniach linii pilotażowych, w tym do uzyskania dowodu w przypadku technologii generycznych.

Instytucja otoczenia biznesu8 - W ramach Polskiego systemu instytucji otoczenia biznesu można wyróżniać trzy główne grupy tych instytucji:

1. Ośrodki przedsiębiorczości – szeroka promocja i inkubacja przedsiębiorczości (często

w grupach dyskryminowanych), dostarczanie usług wsparcia do małych firm i aktywizacja rozwoju regionów peryferyjnych lub dotkniętych kryzysem strukturalnym;

2. Ośrodki innowacji – szeroka promocja i inkubacja innowacyjnej przedsiębiorczości, transfer

technologii i dostarczanie usług proinnowacyjnych, aktywizacja przedsiębiorczości akademickiej i współpracy nauki z biznesem;

3. Instytucje finansowe – ułatwienie dostępu do finansowania działalności nowo powstałych oraz

małych firm bez historii kredytowej, dostarczanie usług finansowych dostosowanych do specyfiki innowacyjnych przedsięwzięć gospodarczych.

Inteligentne specjalizacje9 - poza cechami stanowiącymi o specjalizacji danego regionu podkreśla się

konieczność uwzględnienia przy ich wyznaczaniu następujących elementów: sfery B+R, wykorzystania w produkcji, rozszerzenia zasięgu na rynku regionalnym i ponadregionalnym.

Jednostki naukowe10 - do jednostek naukowych prowadzących w sposób ciągły badania naukowe lub

prace rozwojowe zalicza się podstawowe jednostki organizacyjne uczelni w rozumieni u statutów tych uczelni.

Katedry i instytuty jednostek naukowych - dotyczy to katedr i instytutów realizujących działania

badawczo-rozwojowe i wdrożeniowe w dziedzinach naukowych związanych z wybranymi regionalnymi

5 Ustawa z dnia 15 stycznia 2015 r. o zmianie ustawy o zasadach finansowania nauki oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. 2015 poz . 249 6 Ibid. 7 Ibid. 8 http://www.pi.gov.pl/iob/chapter_86459.asp, dostęp w marcu 2015 r. 9 Założenia do procesu identyfikacji inteligentnych specjalizacji województwa zachodniopomorskiego, Wydział Zarządzania Strateg icznego

Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego Szczecin, styczeń 2014 10 Ustawa z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki, Dz.U. 2010 nr 96 poz. 615

10

specjalizacjami, ze szczególną uwagą ski erowaną na te katedry i instytuty, które odgrywają i mogą

odgrywać istotną rolę w procesach rozwojowych inteligentnych specjalizacji w województwie zachodniopomorskim.

Prace rozwojowe11 – nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy

i umiejętności z dziedziny nauki, technologii i działalności gospodarczej oraz innej wiedzy i umiejętności

do planowania produkcji oraz tworzenia i projektowania nowych, zmienionych lub ulepszonych

produktów, procesów i usług, z wyłączeniem pra c obejmujących rutynowe i okresowe zmiany

wprowadzane do produktów, l inii produkcyjnych, procesów wytwórczych, istniejących usług oraz

innych operacji w toku, nawet jeżeli takie zmiany mają charakter ulepszeń, w szczególności:

opracowywanie prototypów i projektów pilotażowych oraz demonstracje, testowanie i walidację

nowych lub ulepszonych produktów, procesów lub usług w otoczeniu stanowiącym model

warunków rzeczywistego funkcjonowania, których głównym celem jest dalsze udoskonalenie techniczne produktów, procesów lub usług, których ostateczny kształt nie został określony,

opracowywanie prototypów i projektów pilotażowych, które można wykorzystać do celów

komercyjnych, w przypadku, gdy prototyp lub projekt pilotażowy stanowi produkt końcowy

gotowy do wykorzystania komercyjnego, a jego produkcja wyłącznie do celów demonstracyjnych i walidacyjnych jest zbyt kosztowna.

PUM – Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

Regionalne specjalizacje12 – oznacza zidentyfikowane, wyjątkowe cechy i aktywa każdego kraju i regionu, podkreślające przewagę konkurencyjną oraz skupiające regionalnych partnerów i zasoby.

Zasoby innowacyjne – te zasoby innowacyjne, które dana jednostka może wykorzystać w celu

wzmacniania swojej roli w procesach komercjalizacji technologii, transferze wiedzy oraz współpracy

z przedsiębiorstwami działającymi w regionalnych specjalizacjach. Zalicza się do nich: patenty, wzory przemysłowe, wzory użytkowe, know-how.

ZUT – Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

11

Ustawa z dnia 15 stycznia 2015 r. … 12 Założenia do procesu identyfikacji inteligentnych specjalizacji województwa zachodniopomorskiego, Wydział Zarządzania Strategicznego Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego Szczecin, styczeń 2014

11

1. Opis metodyki i przebiegu badań

Badania poprzedzające przygotowanie niniejszego raportu zostały przeprowadzone w okresie grudzień

2014r. – luty 2015r. i uwzględniły cele szczegółowe zlecenia ”Ocena potencjału zachodniopomorskich

uczelni pod względem zaspokojenia popytu przedsiębiorców na badania związane z inteligentnymi

specjalizacjami”, którymi są:

Dokonanie krytycznego przeglądu zachodniopomorskich szkół wyższych na poziomie katedr

i instytutów oraz ich identyfikacji z punktu widzenia regionalnych specjalizacji woj ewództwa

zachodniopomorskiego, które mogą odegrać istotną rolę we wdrażaniu koncepcj i inteligentnych

specjalizacji.

Dokonanie inwentaryzacji zasobów innowacyjnych i kierunków badań.

Dokonanie oceny potencjału w zakresie kształcenia oraz potencjału badawczego

i innowacyjnego.

Zidentyfikowanie dobrych praktyk współpracy nauki z gospodarką w oparciu o kryterium sukcesu.

Zastosowane zostały następujące metody badawcze:

Analiza danych zastanych (desk research), obejmująca analizę stron internetowych szkół wyższych,

analizę dokumentów strategicznych i raportów związanych z obszarami związanymi z regionalnymi specjalizacjami.

Badania ankietowe prowadzone dwutorowo. Ocena potencjału badawczego i współpracy

katedr/instytutów z przedsiębiorstwami w obszarach związanych z regionalnymi specjalizacjami

prowadzona wśród katedr/instytutów wydziałów szkół wyższych z województwa

zachodniopomorskiego uwzględnionych w kategoryzacji jednostek naukowych Ministerstwa Nauki

i Szkolnictwa Wyższego. Z kolei ocena potencjału związanego z kierunkami kształcenia

w obszarach związanych z regionalnymi specjalizacjami prowadzona była na poziomie wydziałów szkół wyższych w województwie zachodniopomorskim.

Indywidualne wywiady pogłębione (IDI: individual in-depth internview), przeprowadzone z grupą

35 przedstawicieli szkół wyższych, w tym przedstawicieli centrów innowacji i transferu technologii oraz przedstawicieli katedr/instytutów szkół wyższych.

Spotkania fokusowe (FGI: Focus Group Interview) dotyczące obszarów: Biogospodarka, Działalność

Morska i Logistyka, Zdrowie, spotkanie fokusowe z przedstawicielami centrów transferu technologii oraz spotkanie fokusowe z udziałem przedstawicieli Politechniki Koszalińskiej.

Prace odbywały się na przełomie 2014 r. i 2015 r. W okresie tym wiele osób korzystało z urlopu

świątecznego, z ferii zimowych i było zaangażowanych w sesję egzaminacyjną oraz w przygotowanie

sprawozdań z działań zrealizowanych w 2014 r., co znacznie utrudniło dostęp do grupy docelowej.

Nadto należy zwrócić uwagę na fakt, że od 2010 r. – po zmianach w Ustawie prawo o szkolnictwie

wyższym – kadra naukowa na uczelniach jest zobligowana do udziału w różnych akcjach

sprawozdawczych, działaniach audytowych i inicjatywach rozwojowych, w ramach których wypełnia się

szeregi ankiet i formularzy informacyjnych. Skutkiem takiej sytuacji był duży opór naukowców wobec

prowadzonych badań i niechęć do uczestniczenia w nich. Jednocześnie naukowcy wskazywali, że nie

posiadają wystarczającej informacji ze strony Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego odnośnie polityki rozwoju regionalnych specjalizacji.

12

W poszczególnych częściach raportu przedstawiono odpowiedzi na pytania badawcze wskazane w tabelach 1. i 2.

Tabela 1. Pytania badawcze dotyczące oceny potencjału badawczego na rzecz regi onalnych specjalizacji

Lp. Pytanie badawcze dotyczące oceny potencjału badawczego

na rzecz regionalnych specjalizacji Rozdział raportu

1. Identyfikacja jednostek naukowych w województwie zachodniopomorskim na poziomie

katedr/instytutów

1.1.

Które obszary naukowe – spośród realizowanych w badanych

katedrach/instytutach – są związane z regionalnymi specjalizacjami?

3. Zachodniopomorskie

szkoły wyższe a specjalizacje regionalne

1.2.

Które katedry/instytuty w jednostkach naukowych są

zaangażowane w działania naukowe skierowane do obszarów związanych z regionalnymi specjalizacjami?



2. Zasoby innowacyjne i kierunki badań jednostek naukowych w województwie

zachodniopomorskim

2.1.

W których obszarach badawczych związanych z

poszczególnymi specjalizacjami regionalnymi jednostki

naukowe w województwie zachodniopomorskim na poziomie katedr/instytutów są szczególnie aktywne?



2.2.

Jaka jest w ocenie przedstawicieli katedr/instytutów

jednostek naukowych pozycja danej jednostki w stosunku do innych jednostek naukowych w Polsce i w Unii Europejskiej?

9.2. Ocena potencjału

innowacyjnego jednostek

naukowych na rzecz rozwoju regionalnych specjalizacji

2.3. Jakie wyzwania stoją przed katedrami/instytutami jednostek

naukowych w wybranych obszarach naukowych?

9.3. Wyzwania stojące przed

jednostkami naukowymi

w okresie do 2020 roku

2.4. Jakie zasoby innowacyjne są w dyspozycji katedr/instytutów

jednostek naukowych w wybranych obszarach naukowych?

4.2. Zasoby innowacyjne

w badanych jednostkach

naukowych

3. Identyfikacja zasobów jednostek naukowych pod kątem intensyfikacji współpracy i transferu technologii do przedsiębiorstw oraz ocena zakresu współpracy z przedsiębiorstwami

3.1.

Jakie usługi katedry/instytuty jednostek naukowych w

wybranych obszarach naukowych mogą realizować na rzecz przedsiębiorstw działających w regionalnych specjalizacjach?

4.1. Kierunki badań oraz

usługi badawcze

3.2.

W jakich formach realizowany jest przez katedrę/instytut

transfer technologii w wybranych obszarach naukowych? Jakie są dominujące formy transferu technologii?

5. Transfer technologii

w jednostkach naukowych

3.3.

W jaki sposób katedry/instytuty jednostek naukowych w

wybranych obszarach naukowych współpracowały z przedsiębiorstwami w ciągu ostatnich trzech lat?

7. Współpraca jednostek

naukowych

z przedsiębiorstwami w obszarze badań i rozwoju

13



3.4.

W jaki sposób katedry/instytuty jednostek naukowych w

wybranych obszarach naukowych dostosowują swoje profile

badawcze do zmieniającej się sytuacji społeczno-gospodarczej oraz intensyfikują współpracę z przedsiębiorstwami?

6. Zasoby jednostek

naukowych pod kątem

intensyfikacji współpracy

i transferu technologii do przedsiębiorstw

3.5.

Na jakie bariery napotykają katedry/instytuty jednostek

naukowych w wybranych obszarach naukowych w zakresie współpracy z przedsiębiorstwami?

5.2 Bariery w zakresie

transferu technologii

i współpracy z przedsiębiorstwami

3.6. W jaki sposób można przezwyciężyć te bariery?




3.7.

W jaki sposób współpraca między katedrami/instytutami

jednostek naukowych w wybranych obszarach naukowych, a

przedsiębiorstwami może wspierać proces budowy inteligentnych specjalizacji?


naukowych

z przedsiębiorstwami w obszarze badań i rozwoju

4. Analiza współpracy regionalnych jednostek naukowo-badawczych z instytucjami otoczenia

biznesu

4.1.

Z jakimi instytucjami otoczenia biznesu katedry/instytuty

jednostek naukowych współpracują w wybranych obszarach naukowych?


naukowych z instytucjami

otoczenia biznesu i z klastrami

4.2. W jakich zakresach odbywa się ta współpraca?




4.3.

W jaki sposób współpraca między katedrami/instytutami

jednostek naukowych w wybranych obszarach naukowych, a

instytucjami otoczenia biznesu może wspierać proces budowy inteligentnych specjalizacji?




5. Identyfikacja form działalności innowacyjnej katedr/instytutów jednostek naukowych

w wybranych obszarach naukowych

5.1.

Jaka jest aktywność wdrożeniowa, na bazie wyników prac

badawczych i inicjatyw studenckich w katedrach/instytutach jednostek naukowych w wybranych obszarach naukowych?

5.3. Aktywność wdrożeniowa,

na bazie wyników prac

badawczych i inicjatyw

studenckich w katedrze/instytucie

5.2. Jaka jest rola badanych katedr/instytutów jednostek

naukowych w klastrach i innych platformach współpracy?




14



5.3.

Na jakie bariery napotykają badanych katedry/instytuty

jednostek naukowych w obszarze wdrażania wyników prac badawczych?




6.

Ocena stopnia, w jakim projekty realizowane przez katedry/instytuty jednostek naukowych

w wybranych obszarach naukowych kreują i zaspokajają potrzeby rozwoju przedsiębiorstw i konkurencyjność gospodarczą województwa w regionalnych specjalizacjach

6.1.

Które projekty badawcze i projekty inwestycyjne realizowane

w latach 2011-2014 przez katedry/instytuty jednostek

naukowych zostały zainicjowane z uwzględnieniem potrzeb przedsiębiorstw/ trendów na rynku?


w badanych jednostkach naukowych

6.2.

Które projekty badawcze i projekty inwestycyjne realizowane

w latach 2011-2014 przez katedry/instytuty jednostek

naukowych w wybranych obszarach naukowych wychodziły naprzeciw potrzebom przedsiębiorstw?


w badanych jednostkach naukowych

6.3.

Jakie typy projektów inwestycyjnych i badawczo-rozwojowych

są rozważane przez jednostki naukowe w okresie 2015-2020

na rzecz rozwoju inteligentnych specjalizacji w województwie zachodniopomorskim?

6. Zasoby jednostek



i transferu technologii do

przedsiębiorstw

7.

Określenie katalogu optymalnych rozwiązań w celu wzmocnienia sfery badawczo-

rozwojowej w jednostkach naukowych w województwie zachodniopomorskim na rzecz rozwoju regionalnych specjalizacji

7.1.

Jakie są aspiracje jednostek naukowych w zakresie aktywnego

zaangażowania się w rozwój inteligentnych specjalizacji w województwie zachodniopomorskim?

6. Zasoby jednostek




7.2.

W jaki sposób katedry/instytuty jednostek naukowych chcą

wzmacniać swoją rolę w procesie rozwoju inteligentnych specjalizacji?

6. Zasoby jednostek




7.3.

Jakie działania (optymalne rozwiązania) są potrzebne, aby

umożliwiać podejmowanie przez katedry/instytuty jednostek

naukowych aktywnego udziału w procesie rozwoju inteligentnych specjalizacji?

11. Katalog optymalnych

rozwiązań w celu

wzmocnienia sfery badawczo-

rozwojowej w jednostkach naukowych

15



7.4.

Jaki jest potencjał jednostek naukowych w zakresie

pozyskiwania środków europejskich na rzecz wdrażania

rozwiązań pozwalających na podejmowanie przez jednostki

naukowe aktywnego udziału w procesie rozwoju inteligentnych specjalizacji?

6. Zasoby jednostek




8. Dobre praktyki współpracy nauki z gospodarką w oparciu o kryterium sukcesu

8.1.

Jakie są dobre praktyki katedr/instytutów jednostek

naukowych w wybranych obszarach związanych z

regionalnymi specjalizacjami w zakresie współpracy z przedsiębiorstwami w ramach projektów badawczych?

4.1. Kierunki badań oraz usługi badawcze

8.2.

Jakie są dobre praktyki katedr/instytutów jednostek

naukowych w wybranych obszarach związanych z

regionalnymi specjalizacjami w zakresie inicjatyw wspierających rozwój inteligentnych specjalizacji?


8.3.

Które z dobrych praktyk w zakresie współpracy nauki z

gospodarką w Polsce, warto wziąć pod uwagę w procesach

rozwoju inteligentnych specjalizacji w województwie zachodniopomorskim?


rozwiązań w celu



Opracowanie własne

Tabela 2. Pytania badawcze dotyczące oceny kierunków kształcenia na rzecz regionalnych specjalizacji

Lp. Pytanie badawcze dotyczące oceny kierunków kształcenia


1. Identyfikacja szkół wyższych w województwie zachodniopomorskim

1.1. Które obszary/kierunki dydaktyczne/nauczania są związane z

regionalnymi specjalizacjami?

10.1. Kierunki kształcenia,

kluczowe dla rozwoju regionalnych specjalizacji

1.2.

Które szkoły wyższe na poziomie wydziałów są zaangażowane

w działania dydaktyczne skierowane do obszarów związanych

z regionalnymi specjalizacjami?

10.1. Kierunki kształcenia,

kluczowe dla rozwoju

regionalnych specjalizacji

2. Ocena potencjału szkół wyższych w zakresie kształcenia na rzecz regionalnych specjalizacji

2.1.

Czy szkoły wyższe w wybranych obszarach związanych z

regionalnymi specjalizacjami są świadome potrzeb kompetencji pracowników ze strony przedsiębiorstw?

10.2.1. Świadomość o

potrzebach przedsiębiorstw

odnośnie kompetencji zatrudnianych pracowników

2.2.

W jaki sposób odbywa się współpraca między szkołami

wyższymi w wybranych obszarach związanych z regionalnymi specjalizacjami a przedsiębiorstwami w zakresie kształcenia?

10.2.2. Współpraca między

szkołami wyższymi

a przedsiębiorstwami w zakresie kształcenia

16

Lp. Pytanie badawcze dotyczące oceny kierunków kształcenia


2.3.

Czy i w jaki sposób szkoły wyższe w wybranych obszarach

związanych z regionalnymi specjalizacjami dostosowują swoje oferty kształcenia do potrzeb rynku pracy?

10.2.3. Sposób dostosowania

ofert kształcenia do potrzeb rynku pracy

2.4. Jakie inicjatywy należałoby podjąć, aby procesy kształcenia wspierały proces rozwoju inteligentnych specjalizacji?

10.2.3. Sposób dostosowania

ofert kształcenia do potrzeb rynku pracy

3. Dobre praktyki współpracy nauki z gospodarką w oparciu o kryterium sukcesu

3.1.

Jakie są dobre praktyki szkół wyższych w wybranych

obszarach związanych z regionalnymi specjalizacjami w

zakresie współpracy z przedsiębiorstwami w ramach

programów kształcenia/inicjatyw kształcenia?

10.3. Dobre praktyki

współpracy nauki

z gospodarką w zakresie

kształcenia studentów

3.2.

Jakie są dobre praktyki szkół wyższych w wybranych

obszarach związanych z regionalnymi specjalizacjami w

zakresie inicjatyw dydaktycznych/ nauczania wspierających

rozwój inteligentnych specjalizacji?

10.3. Dobre praktyki

współpracy nauki z

gospodarką w zakresie

kształcenia studentów

3.3.

Które z dobrych praktyk w zakresie współpracy szkół wyższych z gospodarką w Polsce w obszarze kształcenia studentów, warto wziąć pod uwagę w procesach rozwoju inteligentnych specjalizacji w województwie zachodniopomorskim?


rozwiązań w celu



Opracowanie własne

2. Specjalizacje regionalne w województwie

zachodniopomorskim

Zarząd województwa zachodniopomorskiego zdefiniował 5 regionalnych specjalizacji. Wyłonienie wśród

nich tych inteligentnych specjalizacji, które charakteryzują się potencjałem i zdolnością do tworzenia

innowacyjnych rozwiązań społeczno-gospodarczych, zwiększenia wartości dodanej oraz podniesienia

konkurencyjności przedsiębiorstw na arenie międzynarodowej w perspektywie do 2020 roku, stanowi

bardziej proces niż jednorazową decyzję. Istotną rolę w rozwoju regionalnych specjalizacji, a także

w przyszłości inteligentnych specjalizacji, odgrywają klastry, sieci współpracy i konsorcja naukowe, które

koncentrują swoją aktywność wokół wspólnych projektów inwestycyjnych, określonych ścieżek rozwoju kluczowych kompetencji oraz i nnowacyjnych produktów, usług i technologii.

2.1. Biogospodarka

Biogospodarka jako specjalizacja regionalna obejmuje działania gospodarcze i badawczo-rozwojowe

oparte na zrównoważonym wykorzystaniu naturalnych zasobów województwa zachodniopomorskiego

oraz na procesach biologicznych dla tworzenia nowych produktów i usług w obszarach takich jak:

energetyka odnawialna (istotny wkład w wytwarzaniu energii wiatrowej w kraju), sektor drzewno-

meblarski, sektor rolno-spożywczy (silna pozycja przemysłu przetwórstwa ryb), „zielona chemia”,

17

materiałoznawstwo oraz opakowania. Z analizy prowadzonej w 2012 roku13 wynika, że 90,70% firm

stanowią mikro przedsiębiorstwa, 7,66% przedsiębiorstwa małe, 1,41% przedsiębiorstwa średnie, a 0,23% przedsiębiorstwa duże.

W komunikacie „Innowacje w służbie zrównoważonego wzrostu: biogospodarka dla Europy”, Komisja

Europejska w ramach biogospodarki uwzględnia sektory: rolnictwa, leśnictwa, rybołówstwa, żywności

oraz produkcji papieru i pulpy, jak również niektóre sektory przemysłu chemicznego,

biotechnologicznego i energetycznego. Obszar ten obejmuje produkcję odnawialnych zasobów

biologicznych oraz przekształcanie tych zasobów i strumieni odpadów w produkty o wartości dodanej,

takie jak żywność, paszę, bioprodukty i bioenergię. Biogospodarka opiera się na naukach biologicznych,

agronomii, ekologii, nauce o żywieniu, naukach społecznych, biotechnologii, nanotechnologii, technologiach informacyjno-komunikacyjnych i inżynierii.14

Ponad 25 firm działa w Klastrze Chemicznym „Zielona Chemia”, który jest jednym z najdłużej

działających klastrów w województwie zachodniopomorskim. Firmy współpracują z przedstawicielami

jednostek naukowych w ramach trzech platform tematycznych: platforma nawozowa, platforma opakowaniowa oraz platforma energetyczna.

Pod koniec 2013 roku, na podstawie porozumienia 14 podmiotów (7 uczelni wyższych i 7 instytutów

badawczych) z województw: zachodniopomorskiego (Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny

w Szczecinie, Politechnika Koszalińska, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, Uniwersytet

Szczeciński), wielkopolskiego i lubuskiego oraz marszałków tych województw powstało Północno-

Zachodnie Centrum Biogospodarki BIOAgroTech (BIOAT). Koordynatorem Centrum jest

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie. Centrum skupia swoją aktywność wokół

5 obszarów: Żywność prozdrowotna i ekologiczna, Błękitna biogospodarka (zrównoważona gospodarka

zasobami środowiska wodnego), Zielona biogospodarka i nowoczesne biotechnologie przemysłowe

(inżynieria środowiska, bezpieczeństwo zasobów naturalnych, środki transportu przyjazne środowisku,

czyste technologie, biomasa, nanoprocesy i nanoprodukty, zaa wansowane systemy wytwarzania

i materiały, zaawansowane technologie informacyjne i telekomunikacyjne), Technologie kogeneracji

i racjonalizacji gospodarowania energią oraz Life sciences i bioservices. Wychodząc naprzeciw

potrzebom sektorów oferować będzie usługi w zakresie: produkcji i przetwarzania żywności, rozwoju

i stosowania czystych technologii, akwizycji i przetwarzania informacji, gospodarki odpadami,

opracowywania i wdrażania nowych metod analitycznych i diagnostycznych, wytwarzania biosensorów,

biotechnologii mikroorganizmów, wykorzystania biomasy jako źródła materiałów i energii, w tym

materiałów biodegradowalnych i funkcjonalnych, biorafinacji i biopaliw oraz nanotechnologii

(nanokompozyty, nanokataliza, nanomedycyna, nanosensory i biomateriały, mikro- i mini- wymienniki ciepła) w zastosowaniu do procesów energetycznych w OZE, techni ce grzewczej oraz chłodnictwie15.

Podmioty z województwa zachodniopomorskiego, w szczególności Zachodniopomorski Uniwersytet

Technologiczny, odgrywały aktywną rolę w powołaniu w 2014 roku Polskiej Platformy Technologicznej

Biogospodarki, która skupia ponad 60 przedsiębiorstw, instytutów badawczych oraz uczelni. Platforma

ta przygotowała Program Sektorowy INNOBIO o wartości 550 mln złotych złożony w Narodowym Centrum Badań i Rozwoju.

13 Analiza rynku w sektorze Life Science w Województwie Zachodniopomorskim, Krzysztof Siewiera, Szczecin 2012 14

Komunikat Komisji Do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego I Komitetu Regionów Innowacje w służbie zrównoważonego wzrostu: biogospodarka dla Europy, Komisja Europejska, Bruksela 2012 15 http://pzcb.nauka.szczecin.pl/, dostęp w lutym 2015 r.

18

2.2. Działalność morska i logistyka

Działalność morska i logistyka jako specjalizacja regionalna obejmuje działania gospodarcze i badawczo-

rozwojowe oparte na tradycjach województwa w obszarach takich jak: gospodarka morska, transport

multimodalny oraz centra logistyczne. Województwo zachodniopomorskie jest silnym skupiskiem

polskich armatorów. Do największych z nich można zaliczyć: Grupę Polskiej Żeglugi Morskiej

w Szczecinie, Euroafrica Linie Żeglugowe sp. z o.o., Unibaltic sp. z o.o. oraz Polską Żeglugę Bałtycką SA.

Polska Żegluga Morska obecnie dysponuje 65 statkami i planuje zakup kolejnych 12 statków, 4 statki

aktualnie są produkowane w Chinach. Istotne obszary rozwoju gospodarki morskiej wytypowano już

w 2010 roku16, dotyczą one gospodarki odnawialnych źródeł energii (energia termiczna, słoneczna

i wiatrowa) i nieodnawialnych (surowce mineralne i energetyczne) naturalnych zasobów morskich .

Stowarzyszenie Zachodniopomorski Klaster Morski powstało w roku 2008 wokół firm z przemysłu

stoczniowego i l iczy obecnie ponad 70 członków wspierających. Akademia Morska w Szczecinie

i Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny są związane z tym klastrem. Z kolei w Klastrze

Morskim Pomorza Zachodniego aktywnych jest 12 firm. W klastrze tym działają Wydział Ekonomiczny

w Szczecinie Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu, Akademia Morska w Szczecinie oraz

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny. Trzeci klaster to Zachodniopomorski Klaster Żeglarski,

który zrzesza ponad 30 przedsiębiorstw i współpracuje z Politechniką Koszal ińską, Akademią Sztuki

w Szczecinie, Akademią Morską w Szczecinie, Zachodniopomorskim Uniwersytetem Technologicznym

w Szczecinie oraz z Wyższą Szkołą Bankową.

W Strategii Rozwoju Gospodarki Morskiej w województwie zachodniopomorskim do roku 2015 17

zwrócono już uwagę na zbyt małą ilość rozbudowanych interdyscyplinarnych zespołów naukowo-

badawczych oraz brak koordynacji kierunków rozwoju badań naukowych. Jednak w okresie 2010-2015

pojawiło się więcej wspólnych inicjatyw. Ważną rolę miało odegrać Bałtyckie Centrum Wdrożeniowe

Gospodarki Morskiej (na podstawie porozumienia między: Akademią Morską, i Zachodniopomorskim

Uniwersytetem Technologicznym, Uniwersytetem Szczecińskim oraz Województwem

Zachodniopomorskim i Gminą Miasta Szczecin). Aktywność Centrum miała być skupiona między innymi

na: inżynierii ruchu morskiego, kartografii i nawigacji, bezpieczeństwie i zarządzaniu ryzykiem,

górnictwu morskim, projektowaniu i eksploatacji obiektów, projektowaniu i eksploatacji systemów

okrętowych, informatyce, automatyce i przetwarzaniu danych oraz logistyce i gospodarce portowej.

Jednak przedsięwzięcie to nie zostało uwzględnione w ramach Polskiej Mapy Drogowej Infrastruktury Badawczej, co stawia jego dalsze losy pod znakiem zapytania.

2.3. Przemysł metalowo-maszynowy

Przemysł metalowo-maszynowy jako specjalizacja regionalna obejmuje działania gospodarcze

i badawczo-rozwojowe oparte na wieloletnich doświadczeniach przemysłu okrętowego w obszarach

takich jak: precyzyjna obróbka metali, sektor okrętowy, konstrukcje wielkogabarytowe, mechanika,

automatyka, a także ma kompetencje zdobyte w zakresie specjalistycznych usług obróbczych oraz

produkcji sprzętu rolniczego. Sektor cechuje się dużą aktywnością mikro i małych przedsiębiorstw,

które, korzystając z wieloletnich doświadczeń oraz potencjału wiedzy i kontaktów, rozwijają nowe

techniki produkcji oraz specjalistyczne usługi . Działają one jako poddostawcy między innymi dla

16

Strategia Rozwoju Gospodarki Morskiej w województwie zachodniopomorskim do roku 2015, Akademia Morska W Szczecinie, Fundacja Rozwoju Akademii Morskiej W Szczecinie, Szczecin 2010 17 Ibid., str. 118

19

przemysłu motoryzacyjnego, lotniczego, maszynowego, transportowego, budowlanego i żywnościowego.18

W 2011 roku powstał Klaster Metalowy Metalika, l iczący obecnie około 30 członków, w którym istotną

rolę odgrywa Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Wałczu. Podmiot ten uzyskał dofinansowanie

publiczne na tworzenie Regionalnego Centrum Badawczo-Rozwojowego wyposażonego w 5 hal

laboratoryjnych: Laboratorium Szybkiego Prototypowania, Laboratorium Zaawansowanych Technologii

Pomiarowych, Laboratorium Technik Hydrostrumieniowych, Laboratorium Technik Laserowych,

Laboratorium Technologii Wytwarzania. W ramach klastra aktywnie działają również

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny oraz Uniwersytet Szczeciński.

2.4. Usługi przyszłości

Usługi przyszłości, jako specjalizacja regionalna obejmuje działania gospodarcze i badawczo-rozwojowe

oparte na nowych technologiach w obszarach takich jak: ICT, IT, KPO oraz przemysły kreatywne.

W maju 2014 roku, Zachodniopomorska Szkoła Biznesu w Szczecinie na zlecenie Urzędu

Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego przygotowała raport „Sektor ICT w Procesie

Rozwoju Regionalnych i Inteligentnych Specjalizacji w Woj. Zachodniopomorskim”19, w którym

zaznaczyła, iż sektor ten charakteryzowany jest znaczną liczbą mikroprzedsiębiorstw, działalnością

56 przedsiębiorstw małych, 7 przedsiębiorstw średnich i 2 przedsiębiorstw dużych oraz zróżnicowaną

aktywnością firm w działaniach innowacyjnych, a miasto Szczecin i Koszalin są głównymi ośrodkami

skupiającymi firmy z sektora ICT. W Strategii Rozwoju Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego do

2020 r. Szczecin jest przedstawiony jako centrum nowoczesnych usług dla biznesu w postaci szerokiego

wachlarzu usług opartych na wiedzy, w tym: BPO (Business Process Outsourcing), ITO (informatyczne

usługi zewnętrzne dla sektora IT), SSC (centra usług wspólnych), R&D (badania i rozwój); rozwój e-usług

publicznych (e-administracji, e-zdrowia, e-edukacji, e-kultury, systemów informacji przestrzennej);

rozwój przemysłów kreatywnych (reklama, media, eventy, projektowanie graficzne, wzornictwo,

tworzenie stron www )20. Od 2010 roku aktywne jest Stowarzyszenie Klaster ICT Pomorza Zachodniego.

Klaster ten zrzesza ponad 80 przedsiębiorstw i wiele nowych firm dołącza się do tej inicjatywy

klastrowej. Z kolei kilka lat temu grupa ponad 20 firm zajmujących się reklamą, multimediami, grafiką,

fi lmem i internetem utworzyła przy Północnej Izbie Gospodarczej Klaster Przemysłów Kreatywnych,

który dziś l iczy kilkadziesiąt członków. Partnerami tego klastra są Akademia Sztuki w Szczecinie,

Zachodniopomorska Szkoła Biznesu w Szczecinie oraz Wydział Zarządzania i Ekonomiki Usług Uniwersytetu Szczecińskiego.

Do jednostek naukowych prowadzących badania na rzecz usług przyszłości można zaliczyć m.in.:

Instytut Wzornictwa Politechniki Koszalińskiej, Wydział Technologii i Edukacji Politechniki Koszalińskiej,

Wydział Informatyki Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego, Wydział Elektryczny

Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego, Wydział Elektroniki i Informatyki Politechniki

Koszalińskiej, Wydział Nawigacyjny Akademii Morskiej, Wydział Malarstwa i Nowych Mediów Akademii

Sztuki w Szczecinie, Wydział Wizualny Akademii Sztuki w Szczecinie, Wydział Matematyczno-Fizyczny Uniwersytetu Szczecińskiego.

18 Program Strategiczny Gospodarka, Zarząd Województwa Zachodniopomorskiego, Szczecin, 2013 19

Sektor ICT w Procesie Rozwoju Regionalnych i Inteligentnych Specjalizacji w Woj. Zachodniopomorskim, Centrum Rozwoju Biznesu, Zachodniopomorska Szkoła Biznesu w Szczecinie, Szczecin 2014 20 Szczeciński Obszar Metropolitalny, Strategia Rozwoju 2020, Biuro Stowarzyszenia Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego

20

2.5. Turystyka i zdrowie

Turystyka i zdrowie jako specjalizacja regionalna obejmuje działania gospodarcze oparte o specyficzne

cechy przyrodnicze, geograficzne położenie i dorobek kulturowy województwa i dotyczy obszarów

takich jak: turystyka zdrowotna, wellness & SPA, uzdrowiska, w tym liczne ośrodki lecznicze

i wypoczynkowe w Szczecinie i w pasie nadmorskim, jak również znane uzdrowiska w Świnoujściu,

Kamieniu Pomorskim, Kołobrzegu, Połczynie Zdroju i Dąbkach. Szkoły wyższe są zaangażowane w kształcenie przyszłej kadry oraz rozwój kompetencji pracowników.

Zachodniopomorski Klaster Medyczny iSynergia skupia wokół siebie różnorodną grupę podmiotów

i stawia za cel między innymi opracowanie i wdrożenie innowacyjnych rozwiązań technologicznych

i organizacyjnych dzięki integracji nauki i biznesu oraz podwyższanie, jakości usług turystyczno-

medycznych. W radzie opiniodawczej zaangażowani są przedstawiciele Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie oraz Uniwersytetu Szczecińskiego.

2.6. W kierunku inteligentnych specjalizacji

Zgodnie z pierwotną intencją Komisji Europejskiej, proces wyłonienia inteligentnych specjalizacji ma na celu:

Przeciwdziałanie fragmentacji i duplikacji publicznych instrumentów wsparcia, przede wszystkim

w kontekście polityki spójności w okresie 2014-2020

Skupienie się w regionalnej polityce rozwoju społeczno-gospodarczego na obszarach

rozwojowych, identyfikowanych w oparciu o dowody a nie aspiracje bez pokrycia, w których

możliwe jest osiągnięcie odpowiedniej masy krytycznej na bazie lokalnego i regionalnego

potencjału koniecznych do prowadzenia procesów badawczych, rozwojowych i innowacyjnych przy korzystaniu z technik ogólnego zastosowania na szeroką skalę

Oddolne określenie obszarów eksperymentowania i rozwoju

W kontekście ostatniego punktu mowa jest o „procesach przedsiębiorczego odkrywania” jako o drodze dojścia do wytypowania inteligentnych specjalizacji. Proces ten jest w szczególności uwarunkowany:

Otwartością środowisk gospodarczych i naukowych na nowe formy współpracy

Gotowością do podejmowania ryzyka i inwestowania w przyszłość, a nie tylko nastawieniem na proste relacje kupna-sprzedaży

Przyjaznymi ramami prawnymi

Rynkiem regionalnym gotowym do wchłonięcia rozwiązań innowacyjnych i eksperymentowania

Należy podkreślić, że wybór inteligentnych specjalizacji na poziomie krajowym i regionalnym stanowi

tzw. warunek ex ante warunkujący wsparcie w ramach celu tematycznego 1. dla wytypowanych obszarów w programach operacyjnych na lata 2014-2020.

Polska wytypowała obecnie 19 Krajowych Inteligentnych Specjalizacji , w ramach których oczekuje się

zwiększenia wydatków na badania i innowacje ze środków prywatnych, dzięki skupieniu krajowego

potencjału badawczego oraz instrumentów wsparcia na określonej grupie przedsiębiorstw. Co roku specjalizacje te będą podlegać weryfikacj i . Aktualnie wytypowane (stan na marzec 2015 r.) to:

Zdrowe społeczeństwo

1. Technologie inżynierii medycznej, w tym biotechnologie medyczne

21

2. Diagnostyka i terapia chorób cywilizacyjnych oraz w medycynie spersonalizowanej

3. Wytwarzanie produktów leczniczych

Biogospodarka rolno-spożywcza, leśno-drzewna i środowiskowa

4. Innowacyjne technologie, procesy i produkty sektora rolno-spożywczego i leśno-drzewnego

5. Zdrowa żywność (o wysokiej jakości i ekologiczności produkcji)

6. Biotechnologiczne procesy i produkty chemii specjalistycznej oraz inżynierii środowiska

Zrównoważona energetyka

7. Wysokosprawne, niskoemisyjne i zintegrowane układy wytwarzania, magazynowania, przesyłu i dystrybucji energii

8. Inteligentne i energooszczędne budownictwo

9. Rozwiązania transportowe przyjazne środowisku

Surowce naturalne i gospodarka odpadami

10. Nowoczesne technologie pozyskiwania, przetwórstwa i wykorzystania surowców naturalnych oraz wytwarzanie ich substytutów

11. Minimalizacja wytwarzania odpadów, w tym niezdatnych do przetworzenia oraz wykorzystanie materiałowe i energetyczne odpadów (recykling i inne metody odzysku)

12. Innowacyjne technologie przetwarzania i odzyskiwania wody oraz zmniejszające jej zużycie

Innowacyjne technologie i procesy przemysłowe (w ujęciu horyzontalnym)

13. Wielofunkcyjne materiały i kompozyty o zaawansowanych właściwościach, w tym nanoprocesy i nanoprodukty

14. Sensory (w tym biosensory) i inteligentne sieci sensorowe

15. Inteligentne sieci i technologie geoinformacyjne

16. Elektronika oparta na polimerach przewodzących

17. Automatyzacja i robotyka procesów technologicznych

18. Optoelektroniczne systemy i materiały

19. Inteligentne Technologie Kreacyjne21

Proces budowy inteligentnych specjalizacji w województwie zachodniopomorskim zgodnie

wypracowanym przez Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego modelem

postępowania powinien odbywać się przy udziale firm innowacyjnych, szkół wyższych, instytucji

otoczenia biznesu oraz jednostek samorządu terytorialnego. Inteligentne specjalizacje będą dotyczyć

tych obszarów, które wykazują wyraźny potencjał rozwojowy oraz gotowość podmiotów do korzystania

w procesach rozwojowych z różnorodnych narzędzi wsparcia, w tym z instrumentów wsparcia

związanych z celem tematycznym 1. Wspieranie badań naukowych, rozwoju technologicznego

i innowacji oraz z celem 3. Podnoszenie konkurencyjności MŚP zarówno na poziomie regional nym

(Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego 2014-2020) jak i na poziomie krajowym (Program Operacyjny Inteligentny Rozwój, Program Operacyjny Wiedza , Edukacja, Rozwój).

W Regionalnym Programie Operacyjnym przewidziana jest kwota ponad 70 mln euro na cel tematyczny

1. oraz ponad 270 mln euro na cel tematyczny 322. Instrumenty wsparcia w ramach priorytetu

inwestycyjnego 1a skierowane będą na utworzenie przez przedsiębiorstwa i szkoły wyższe wspólnych

centrów innowacji i ośrodków B+R. Dotyczą one wykorzystania doświadczeń oraz dorobku w obszarze

21 http://www.mg.gov.pl/Wspieranie+przedsiebiorczosci/Polityki+przeds iebiorczosci+i+innowacyjnosci/Krajowe+inteligentne+specjaliz acje, dostęp w marcu 2015 r. 22 Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego 2014–2020, Pomorze Zachodnie Perspektywa 2020, 18 grudnia 2014r.

22

gospodarki morskiej, biogospodarki oraz odnawialnych źródeł energii. Nadto zwrócono uwagę na

wsparcie rozbudowy infrastruktury w jednostkach naukowych, co powinno otwierać drogę dla

świadczenia usług dostosowanych do potrzeb przedsiębiorstw w regionie. Oczekuje się projektów

inwestycyjnych w infrastrukturę naukowo-badawczą, która uzupełniać będzie istniejące zaplecze

infrastrukturalne dla wsparcia procesów rozwoju inteligentnych specjalizacji. „Preferowane będą

projekty, których realizacja pozytywnie wpłynie na uzyskanie przez region pozycji l idera w danym

obszarze (niszy).”23 Z kolei w ramach priorytetu inwestycyjnego 1b wspierane będą przedsiębiorstwa

w procesach innowacyjnego rozwoju, co powinno się przyczynić do zwiększonej działalności badawczo-

rozwojowej przedsiębiorstw. Wsparcie będzie skupione wyłącznie na najbardziej rozwojowych

obszarach regionu wyłonionych w procesie przedsiębiorczego odkrywania, w tym jedynie w małych

i średnich przedsiębiorstwach (inwestycje w dużych przedsiębiorstwach są dopuszczone pod warunkiem

zapewnienia konkretnych efektów rozpowszechniania wyników prac badawczo-rozwojowych

w regionalnej gospodarce. Przewiduje się, że „Dzięki zaangażowaniu przedsiębiorstw wskazane zostaną

te dziedziny, w których wyniki prac badawczo-rozwojowych, nowe technologie i wynalazki będą

stosowane w gospodarce w stopniu, który zagwarantuje osiągnięcie możliwie największej wartości dodanej inwestycji, a tym samym wzrost konkurencyjności i innowacyjności gospodarki regionu.”24

3. Zachodniopomorskie szkoły wyższe a specjalizacje regionalne

Zachodniopomorskie szkoły wyższe wpisują się w poszczególne specjalizacje regionalne. Wydziały tych

uczelni, a w ramach nich instytuty i katedry, poprzez bilateralne umowy współpracy z firmami,

w różnorodny sposób zaangażowane są w klastrach, zarówno w zakresie badań i rozwoju jak

i w zakresie kształcenia. Należy zwrócić uwagę na fakt, że publiczne instrumenty wsparcia dla projektów

edukacyjnych i badawczo-rozwojowych w okresie 2015-2020 w znaczącym stopniu będą skierowane do

projektów, w których wystąpią przedsiębiorstwa wspólnie z jednostkami naukowymi. Dlatego niektórzy

przedstawiciele katedr i instytutów, obawiając się utraty cennej informacji zapewniającej im

potencjalną przewagę w konkursach, odmówili udziału w badaniach ankietowych, lub nie podali nazw podmiotów gospodarczych, z którymi współpracują.

Niektóre wydziały (instytuty, katedry) z racji specyfiki swojej szerokiej działalności czy też charakteru

prowadzonej tematyki naukowo-dydaktycznej oferują kierunki kształcenia i usługi naukowo-badawcze,

które mogą wspierać rozwój większości lub wszystkich specjalizacji regionalnych. Z kolei inne są wysoce

wyspecjalizowane i skupiają się na współpracy z przedsiębiorstwami w ramach jednej lub dwóch specjalizacji regionalnych.

Do wydziałów publicznych szkół wyższych, które współpracują z przedsiębiorstwami niezależnie od

gałęzi gospodarki, można zaliczyć:

Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytetu Szczecińskiego,

Wydział Zarządzania i Ekonomiki Usług Uniwersytetu Szczecińskiego ,

Wydział Humanistyczny Uniwersytetu Szczecińskiego,

Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego,

Wydział Ekonomiczny Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie,

Wydział Nauk Ekonomicznych Politechniki Koszalińskiej ,

23 Ibid., str. 49 24 Ibid., str. 42

23

a także następujące niepubliczne szkoły wyższe (w obszarze kształcenia):

Instytut Ekonomiczny Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Wałczu,

Instytut Humanistyczny Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Wałczu,

Wyższa Szkoła Humanistyczna Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Szczecinie,

Wyższa Szkoła Bankowa w Poznaniu Wydział Ekonomiczny w Szczecinie,

Zachodniopomorska Szkoła Biznesu w Szczecinie.

Poniżej przedstawiono listę – z podziałem na 5 specjalizacji regionalnych – wydziałów szkół wyższych,

których instytuty i katedry wykonują prace badawczo-rozwojowe związane z daną specjalizacją

i wykazały w badaniach ankietowych, w wywiadach indywidualnych czy też na stronach internetowych,

że współpracują z przedsiębiorstwami. Proponuje się traktować tę l istę jako listę otwarcia pewnego

procesu, która na dalszych etapach przedsiębiorczego odkrywania może zostać rozszerzona i zaktualizowana.

3.1. Biogospodarka

W ramach regionalnej specjalizacji „Biogospodarka” można wśród szkół wyższych z regionu zaobserwować aktywność w następujących dziedzinach nauki i techniki 25:

1. Nauki przyrodnicze:

1.4 Nauki chemiczne

Chemia organiczna; chemia nieorganiczna i jądrowa; chemia fizyczna, nauka o polimerach,

elektrochemia (ogniwa suche, baterie i akumulatory, ogniwa paliwowe, korozja metali, elektroliza); chemia koloidalna; chemia analityczna

1.5 Nauki o ziemi i o środowisku:

Geonauki multidyscyplinarne; mineralogia; paleontologia; geochemia i geofizyka; geografia fizyczna; geologia; wulkanologia; nauki o środowisku (as pekty społeczne należą do 5.7)

Meteorologia i nauki o atmosferze; badania kl imatyczne

Oceanografia, hydrologia, zasoby wodne

1.6 Nauki biologiczne (nauki medyczne należą do 3, a rolnicze do 4)

Biologia komórkowa, mikrobiologia; wirusologia; biochemia i biologia molekularna; metody

badań biochemicznych; mykologia; biofizyka

Genetyka i dziedziczenie (genetyka medyczna należy do 3); biologia reprodukcyjna (aspekty

medyczne na leżą do 3); biologia rozwojowa

Roślinoznawstwo, botanika

Zoologia, ornitologia, entomologia, biologia behawioralna

Biologia morska, biologia słodkowodna, l imnologia; ekologia; zachowanie bioróżnorodności

Biologia (teoretyczna, matematyczna, termiczna, kriobiologia, rytm biologiczny), biologia ewolucyjna; inne problemy biologii

1.7 Inne nauki przyrodnicze

2. Nauki inżynieryjne i techniczne

2.4 Inżynieria chemiczna

Inżynieria chemiczna (roślin, produktów); i nżynieria procesów chemicznych

25 Podręcznik Frascati - Proponowane procedury standardowe dla badań statystycznych w zakresie działalności badawczo-rozwojowej, OECD, 2002 (według zmienionej klasyfikacji dziedzin nauki i techniki DSTI/EAS/STP/NESTI(2006)19/FINAL)

24

2.5 Inżynieria materiałowa

Inżynieria materiałowa; ceramika; powłoki; i warstwy kompozyty (w tym laminaty, tworzywa

sztuczne wzmocnione, cermety, tkaniny z łączonych włókien naturalnych i sztucznych;

kompozyty napełniane); papier i drewno; tekstylia; w tym syntetyczne barwniki, farby, włókna (nanomateriały należą do 2.10; biomateriały należą do 2.9)

2.7 Inżynieria środowiska

Inżynieria środowiska i inżynieria geologiczna, geotechnika; inżynieria naftowa (paliwa, ropa

naftowa), energetyka i paliwa; teledetekcja; górnictwo i kopalnictwo; inżynieria morska, statki morskie; inżynieria oceaniczna

2.8 Biotechnologia środowiskowa

Biotechnologia środowiskowa; bioremediacja, biotechnologia diagnostyczna (mikromacierze

DNA i bioczujniki) w zarządzaniu środowiskowym; etyka związana z biotechnologią środowiskową

2.9 Biotechnologia przemysłowa

Biotechnologia przemysłowa; technologie bioprzetwarzania (procesy przemysłowe opierające

się na czynnikach biologicznych stymulujących proces), biokataliza, fermentacja; bioprodukty

(produkty wytwarzane z wykorzystaniem surowca biologicznego), biomateriały, biotworzywa

biopaliwa, biodegradowalna masa i chemikalia wysokowartościowe pochodzenia biologicznego, nowe materiały pochodzenia biologicznego

2.10 Nanotechnologia

Nanomateriały [produkcja i właściwości]

Nanoprocesy [zastosowania w nanoskali] (biomateriały należą do 2.9)

2.11 Inne nauki inżynieryjne i technologie

Żywność i napoje

Inne nauki inżynieryjne i technologie

4. Nauki rolnicze

4.1 Rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo

Rolnictwo; leśnictwo; rybołówstwo; gleboznawstwo; ogrodnictwo, nauka o uprawie winorośli i produkcji wina; agronomia, hodowla i ochrona roślin (biotechnologia rolnicza należy do 4.4)

4.2 Nauka o zwierzętach i mleczarstwie

Nauka o zwierzętach i mleczarstwie (biotechnologia zwierząt należy do 4.4)

Hodowla zwierząt; hodowla zwierząt domowych

4.3 Nauki weterynaryjne

4.4 Biotechnologia rolnicza

Biotechnologia rolnicza i biotechnologia żywności; technologia modyfikacji genetycznych

(rośliny i żywy inwentarz), klonowanie żywego inwentarza, selekcja z użyciem markerów,

diagnostyka (mikromacierze DNA i czujniki biologiczne dla potrzeb wczesnego/precyzyjnego

wykrywania chorób); technologie produkcji paliwa z biomasy, biorolnictwo; etyka dotycząca

biotechnologii rolniczej

4.5 Inne nauki rolnicze

W powyższych zakresach szczególną aktywność wykazują następujące jednostki:

Uniwersytet Szczeciński, Wydział Biologii, Katedra Biotechnologii Roślin ;

Uniwersytet Szczeciński, Wydział Biologii, Katedra Fizjologii i Inżynierii Genetycznej ;

Uniwersytet Szczeciński, Wydział Biologii, Katedra Zoologii Ogólnej ;

25

Uniwersytet Szczeciński, Wydział Biologii, Centrum Biologii Molekularnej i Biotechnologii ;

Uniwersytet Szczeciński, Wydział Matematyczno-Fizyczny, Instytut Fizyki - Laboratoria Badawczo-

Rozwojowe Uniwersytetu Szczecińskiego (eLBRUS);

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczec inie, Wydział Nauk o Żywności

i Rybactwa, Centrum Bioimmobilziacji i Innowacyjnych Materiałów Opakowaniowych;

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczec inie, Wydział Nauk o Żywności i Rybactwa, Katedra Mikrobiologii i Biotechnologii Stosowanej;

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Wydział Nauk o Żywności

i Rybactwa, Katedra Technologii Żywności ;


i Rybactwa, Katedra Toksykologii;


i Rybactwa, Zakład Akwakultury;


i Rybactwa, Zakład Inżynierii Procesowej i Maszynoznawstwa ;


i Rybactwa, Zakład Towaroznawstwa i Oceny Jakości ;

Zachodniopomorski Uniwersytet Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie;

Wydział Biotechnologii i Hodowli Zwierząt, Katedra Biotechnologii Rozrodu Zwierząt i Higieny

Środowiska;

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Wydział Biotechnologii i Hodowli

Zwierząt, Katedra Nauk o Zwierzętach Przeżuwających;


Zwierząt, Katedra Genetyki i Ogólnej Hodowli Zwierząt;


Zwierząt, Katedra Hodowli Trzody Chlewnej, Żywienia Zwierząt i Żywności ;

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Wydział Kształtowania Środowiska i Rolnictwa, Katedra Budowy i Użytkowania Urządzeń Technicznych;

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Wydział Technologii i Inżynierii

Chemicznej, Instytut Inżynierii Chemicznej i Procesów Ochrony Środowiska ;

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Wydział Technologii i Inżynierii

Chemicznej, Instytut Polimerów;

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Wydział Technologii i Inżynierii Chemicznej, Instytut Technologii Chemicznej Nieorganicznej i Inżynierii Środowiska ;

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Wydział Inżynierii Mechanicznej i

Mechatroniki , Katedra Techniki Cieplnej ;

Politechnika Koszalińska , Wydział Mechaniczny, Katedra Biochemii Biotechnologii ;

Politechnika Koszalińska, Wydział Inżynierii Lądowej, Środowiska i Geodezji , Katedra Biologii Środowiskowej .

Według wyników badania ankietowego, grupy pracowników naukowych, wskazane w tabeli 3,

w katedrach i instytutach szkół wyższych wpisują się w aktywności skierowane do przedsiębiorstw w regionalnej specjalizacji „Biogospodarka”.

26

Tabela 3. Potencjał ludzki w regionalnej specjalizacji „Biogospodarka” , w kontekście współpracy

z przedsiębiorstwami

Grupy pracowników naukowych Liczba

Samodzielni 80

Doktorzy 84

Pozostali pracownicy 80

Opracowanie własne na podstawie wyników ankiety

3.2. Działalność morska i logistyka

W ramach regionalnej specjalizacji „Działalność morska i logistyka” można wśród szkół wyższych z regionu zaobserwować aktywność w następujących dziedzinach nauki i techniki 26:

1. Nauki przyrodnicze

1.4 Nauki chemiczne

Chemia organiczna; chemia nieorganiczna i jądrowa; chemia fizyczna, nauka o polimerach,

elektrochemia (ogniwa suche, baterie i akumulatory, ogniwa paliwowe, korozja metali, elektroliza); chemia koloidalna; chemia analityczna

1.5 Nauki o ziemi i o środowisku

Geonauki multidyscyplinarne; mineralogia; paleontologia; geochemia i geofizyka; geografia

fizyczna; geologia; wulkanologia; nauki o środowisku (a spekty społeczne należą do 5.7)

Meteorologia i nauki o atmosferze; badania klimatyczne

Oceanografia, hydrologia, zasoby wodne

1.7 Inne nauki przyrodnicze


2.1 Inżynieria lądowa

Inżynieria lądowa; inżynieria architektury; inżynieria budowlana, inżynieria miejska i strukturalna; inżynieria transportu

2.2 Elektrotechnika, elektronika, inżyniera informatyczna

Elektrotechnika i elektronika; robotyka i automatyka; systemy automatyzacji i kontroli;

inżynieria i systemy łączności; telekomunikacja; sprzęt komputerowy i architektura komputerów

2.3 Inżynieria mechaniczna

Inżynieria mechaniczna; mechanika stosowana; termodynamika

Inżynieria dźwięku, analiza niezawodności





26 Ibid.

27

2.7 Inżynieria środowiska

Inżynieria środowiska i inżynieria geologiczna, geotechnika; inżynieria naftowa (paliwa, ropa

naftowa), energetyka i paliwa; teledetekcja; górnictwo i kopalnictwo; inżynieria morska, statki morskie; inżynieria oceaniczna



W powyższych zakresach szczególną aktywność wykazują następujące jednostki :

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecin ie, Wydział Techniki Morskiej

i Transportu, Katedra Klimatyzacji i Transportu Chłodniczego ;

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Wydział Techniki Morsk iej

i Transportu, Katedra Logistyki i Ekonomiki Transportu;

Akademia Morska w Szczecinie, Wydział Mechaniczny, Instytut Elektrotechniki i Automatyki Okrętowej;

Akademia Morska w Szczecinie, Wydział Mechaniczny, Instytut Eksploatacji Siłowni Okrętowych ;

Akademia Morska w Szczecinie, Wydział Mechaniczny, Instytut Podstawowych Nauk

Technicznych;

Akademia Morska w Szczecinie, Wydział Mechaniczny, Katedra Diagnostyki i Remontów Maszyn;

Akademia Morska w Szczecinie, Wydział Nawigacyjny, Instytut Nawigacji Morskiej ;

Akademia Morska w Szczecinie, Wydział Nawigacyjny, Instytut Inżynierii Ruchu Morskiego ;

Akademia Morska w Szczecinie, Wydział Nawigacyjny, Instytut Geoinformatyki ;

Akademia Morska w Szczecinie, Wydział Inżynieryjno-Ekonomiczny Transportu, Instytut Inżynierii Transportu;

Akademia Morska w Szczecinie, Wydział Inżynieryjno-Ekonomiczny Transportu, Instytut

Zarządzania Transportem.


w katedrach i instytutach szkół wyższych wpisują się w aktywności skierowane do przedsiębiorstw w regionalnej specjalizacji „Działalność morska i logistyka”.

Tabela 4. Potencjał ludzki w regionalnej specjalizacji „Działalność morska i logistyka”, w kontekście współpracy



Samodzielni 21

Doktorzy 35



28

3.3. Przemysł metalowo-maszynowy

W ramach regionalnej specjalizacji „Przemysł metalowo-maszynowy” można wśród szkół wyższych z regionu zaobserwować aktywność w następujących dziedzinach nauki i techniki 27:


1.3 Nauki fizyczne

Fizyka atomowa, molekularna i chemiczna (fizyka atomu i cząsteczki, w tym fizyka zderzeń,

interakcje z promieniowaniem; rezonans magnetyczny; efekt Moessbauera); fizyka materii

skondensowanej (w tym dawniejsza fizyka stanów stałych, nadprzewodnictwo); fizyka cząstek

elementarnych i pól; fizyka jądrowa; fizyka płynów i plazmy (w tym fizyka powierzchni); optyka

(w tym optyka laserowa i optyka kwantowa), akustyka; astronomia (w tym astrofizyka, nauka o kosmosie)





2.3 Inżynieria mechaniczna

Inżynieria mechaniczna; mechanika stosowana; termodynamika

Inżynieria dźwięku, analiza niezawodności





2.10 Nanotechnologia

Nanomateriały [produkcja i właściwości]

Nanoprocesy [zastosowania w nanoskali] (biomateriały należą do 2.9)




Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Wydział Kształtowania Środowiska i Rolnictwa, Katedra Budowy i Użytkowania Urządzeń Technicznych ;

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Wydział Elektryczny, Katedra

Automatyki Przemysłowej i Robotyki ;


Elektroenergetyki i Napędów Elektrycznych;

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Wydział Elektryczny, Katedra Elektrotechniki Teoretycznej i Informatyki ;


Elektrotechnologii i Diagnostyki ;

27 Ibid.

29

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Wydział Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki, Instytut Inżynierii Materiałowej ;

Politechnika Koszalińska, Wydział Technologii i Edukacji, Katedra Mechatroniki i Mechaniki

Stosowanej;

Politechnika Koszalińska, Wydział Technologii i Edukacji, Katedra Technologii i Inżynierii

Materiałów;

Politechnika Koszalińska, Wydział Mechaniczny, Katedra Mechaniki Precyzyjnej ;

Politechnika Koszalińska, Wydział Mechaniczny, Katedra Procesów i Urządzeń Przemysłu

Spożywczego;

Politechnika Koszalińska, Wydział Mechaniczny, Centrum Niekonwencjnalnych Technologii

Hydrostrumieniowych;

Politechnika Koszalińska, Wydział Mechaniczny, Zakład Automatyki ;

Politechnika Koszalińska Wydział Mechaniczny, Zakład Mechaniki Płynów;

Politechnika Koszalińska, Wydział Inżynierii Lądowej, Środowiska i Geodezji - Laboratorium

Wytrzymałości Materiałów i Konstrukcji Budowlanych;

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Wałczu (w kontekście budowy Regionalnego Centrum Badawczo-Rozwojowego Szybkiego Prototypowania).

Według wyników badania ankietowego, grupy pracowników naukowych, wskazane w ta beli 5,

w katedrach i instytutach szkół wyższych wpisują się w aktywności skierowane do przedsiębiorstw

w regionalnej specjalizacji „Przemysł metalowo-maszynowy”.

Tabela 5. Potencjał ludzki w regionalnej specjalizacji „Przemysł metalowo -maszynowy”, w kontekście

współpracy z przedsiębiorstwami


Samodzielni 70

Doktorzy 87



3.4. Usługi przyszłości

W ramach regionalnej specjalizacji „Usługi przyszłości” można wśród szkół wyższych z regionu

zaobserwować aktywność w następujących dziedzinach nauki i techniki 28:


1.2 Nauki o komputerach i informatyka

Nauka o komputerach, informatyka i bioinfomatyka (opracowywanie sprzętu komputerowego

należy do 2.2, aspekty społeczne należą do 5.8)





28 Ibid.

30

5. Nauki społeczne

5.1 Psychologia

Psychologia (w tym relacje człowiek–maszyna)

5.7 Geografia społeczna i gospodarcza

Nauka o środowisku (aspekty społeczne); geografia kulturowa i gospodarcza; urbanistyka

(planowanie i rozwój przestrzenny); planowanie transportu i społeczne aspekty transportu

(inżynieria transportu należy do 2.1)

5.8 Media i komunikowanie

Dziennikarstwo; nauka o informacji (aspekty społeczne); bibliotekoznawstwo ; media

i komunikowanie społeczno-kulturalne

5.9 Inne nauki społeczne

Nauki społeczne interdyscyplinarne

Inne nauki społeczne

6. Nauki humanistyczne

6.4 Sztuka (sztuka, historia sztuki, sztuki sceniczne, muzyka)

Sztuka, historia sztuki; projektowanie architektoniczne; nauka o sztukach scenicznych

(muzykologia, teatrologia, dramaturgia); folklorystyka

Nauka o fi lmie, radiu i telewizji

6.5 Inne nauki humanistyczne



Przetwarzania Sygnałów i Inżynierii Multimedialnej ;

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Wydział Informatyki, Katedra

Inżynierii Oprogramowania ;

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Wydział Informatyki, Katedra Inżynierii Systemów Informacyjnych;


Metod Sztucznej Inteligencji i Matematyki Stosowanej ;


Systemów Multimedialnych;

Akademia Sztuki w Szczecinie (w kontekście budowy Centrum Przemysłów Kreatywnych) ;

Politechnika Koszalińska, Instytut Wzornictwa .


w katedrach i instytutach szkół wyższych wpisują się w aktywności skierowane do przedsiębiorstw w regionalnej specjalizacji „Usługi przyszłosci”.

Tabela 6. Potencjał ludzki w regionalnej specjalizacji „Usługi przyszłości”, w kontekście współpracy



Samodzielni 10

Doktorzy 29



31

3.5. Turystyka i zdrowie

3.5.1. Turystyka

W ramach regionalnej specjalizacji „Turystyka” można wśród szkół wyższych z regionu zaobserwować aktywność w następujących dziedzinach nauki i techniki 29:

5. Nauki społeczne

5.2 Ekonomia i biznes

Ekonomia, ekonometria; stosunki przemysłowe

Biznes i zarządzanie

5.4 Socjologia

Socjologia; demografia; antropologia, etnologia

5.7 Geografia społeczna i gospodarcza

Nauka o środowisku (aspekty społeczne); geografia kulturowa i gospodarcza; urbanistyka

(planowanie i rozwój przestrzenny); planowanie transportu i społeczne aspekty transportu (inżynieria transportu należy do 2.1)

5.9 Inne nauki społeczne

Nauki społeczne interdyscyplinarne

Inne nauki społeczne


Uniwersytet Szczeciński Wydział Zarządzania i Ekonomiki Usług, Katedra Zarządzania Turystyką;

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Wydział Ekonomiczny, Zakład

Polityki Gospodarczej i Turystyki ;

Politechnika Koszalińska, Wydział Nauk Ekonomicznych, Katedra Turystyki.

3.5.2. Zdrowie

W ramach regionalnej specjalizacji „Zdrowie” można wśród szkół wyższych z regionu zaobserwować aktywność w następujących dziedzinach nauki i techniki 30:


1.2 Nauki o komputerach i informatyka

Nauka o komputerach, informatyka i bioinfomatyka (opracowywanie sprzętu komputerowego

należy do 2.2, aspekty społeczne należą do 5.8)

1.6 Nauki biologiczne (nauki medyczne należą do 3, a rolnicze do 4)

Biologia komórkowa, mikrobiologia; wirusologia; biochemia i biologia molekularna; metody

badań biochemicznych; mykologia; biofizyka

Genetyka i dziedziczenie (genetyka medyczna należy do 3); biologia reprodukcyjna (aspekty medyczne należą do 3); biologia rozwojowa


2.6 Inżynieria medyczna

29 Ibid. 30 Ibid.

32

Inżynieria medyczna; medyczna technika laboratoryjna (w tym analiza laboratoryjna próbek;

techniki diagnostyczne) (Biomateriały należą do 2.9 [cechy fizyczne żywych materiałów związanych z implantami, urządzeniami, czujnikami medycznymi])

2.8 Biotechnologia środowiskowa

Biotechnologia środowiskowa; bioremediacja, biotechnologia diagnostyczna (mikromacierze

DNA i bioczujniki) w zarządzaniu środowiskowym; etyka związana z biotechnologią

środowiskową

3. Nauki medyczne i nauki o zdrowiu

3.1 Medycyna ogólna

Anatomia i morfologia (roślinoznawstwo należy do 1.6); genetyka ludzka; immunologia;

neuronauki (w tym psychofizjologia); farmakologia i farmacja; chemia medyczna; toksykologia; fizjologia (w tym cytologia); patologia

3.2 Medycyna kliniczna

Andrologia; ginekologia i położnictwo; pediatria; serce i układ sercowo-naczyniowy; choroba

tętnic obwodowych; hematologia; układ oddechowy; intensywna terapia i opieka medyczna

w stanach nagłych; anestezjologia; ortopedia; chirurgia; radiologia, medycyna jądrowa

i medycyna obrazowa; transplantacja; stomatologia, chirurgia i medycyna jamy ustnej;

dermatologia i choroby weneryczne; alergologia; reumatologia; endokrynologia i metabolizm

(w tym cukrzyca, hormony); gastroenterologia i hepatologia; urologia i nefrologia; onkologia;

okulistyka; otorynolaryngologia; psychiatria; neurologia kliniczna; geriatria i gerontologia;

medycyna ogólna i wewnętrzna; inne dziedziny medycyny klinicznej; medycyna integracyjna i komplementarna (systemy medycyny alternatywnej)

3.3 Nauka o zdrowiu

Pielęgniarstwo; żywienie, dietetyka

Zdrowie publiczne i środowiskowe; medycyna tropikalna; parazytologia; choroby zakaźne;

epidemiologia

Choroby zawodowe; nauka o sporcie i sprawności fizycznej

3.4 Biotechnologia medyczna

Biotechnologia związana ze zdrowiem; technologie obejmujące manipulację na komórkach,

tkankach, organach lub całych organizmach (rozród wspomagany); technologie obejmujące

badanie funkcjonowania DNA, białek i enzymów i ich wpływu na rozwijanie się chorób

i utrzymanie dobrego stanu zdrowia (diagnostyka genetyczna i interwencje terapeutyczne,

farmakogenomika, terapia genowa); biomateriały (związane z implantami, urządzeniami, czujnikami medycznymi); etyka zwi ązane z biotechnologią medyczną

3.5 Inne nauki medyczne

Inne nauki medyczne

5. Nauki społeczne

5.1 Psychologia

Psychologia (w tym relacje człowiek–maszyna)

Psychologia, specjalistyczna (w tym terapia w zakresie uczenia się, mowy, słyszenia, widzenia

oraz innych upośledzeń fizycznych i umysłowych)


Uniwersytet Szczeciński, Wydział Biologii, Katedra Biochemii ;

Uniwersytet Szczeciński, Wydział Biologii, Katedra Biologii Komórki ;

Uniwersytet Szczeciński, Wydział Biologii, Katedra Genetyki ;

33

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Wydział Biotechnologii i Hodowli Zwierząt, Katedra Immunologii, Mikrobi ologii i Chemii Fizjologicznej;


Inżynierii Systemów, Sygnałów i Elektroniki ;


Zastosowań Informatyki ;

Politechnika Koszalińska, Wydział Inżynierii Lądowej, Środowiska i Geodezji, Zakład Toksykologii

i Bioanalityki ;

Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, Wydział Lekarsko - Biotechnologiczny i Medycyny

Laboratoryjnej, Katedra Onkologii ;


Laboratoryjnej, Zakład Analityki Medycznej Katedry Diagnostyki Laboratoryjnej i Medycyny Molekularnej;


Laboratoryjnej, Zakład Genetyki i Patomorfologii ;

Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, Wydział Lekarski z Oddziałem Nauczania w Języku

Angielskim, Katedra i Klinika Chirurgii Dziecięcej i Onkologicznej ;

Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, Wydział Lekarski z Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim, Katedra i Klinika Gastroenterologii;


Angielskim, Katedra i Klinika Ginekologii Operacyjnej i Onkologii Ginekologicznej Dorosłych i Dziewcząt;

Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, Wydział Lekarski z Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim, Katedra i Klinika Urologii i Onkologii Urologicznej ;


Angielskim, Klinika Pediatrii , Hematologii i Onkologii Dziecięcej ;

Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, Wydział Lekarsko-Stomatologiczny, Katedra

i Klinika Otolaryngologii i Onkologii Laryngologicznej ;

Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, Wydział Lekarski z Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim, Katedra Farmakologii .


w katedrach i instytutach szkół wyższych wpisują się w aktywności skierowane do przedsiębiorstw w regionalnej specjalizacji „Turystyka i zdrowie”.

Tabela 7. Potencjał ludzki w regionalnej specja lizacji „Turystyka i zdrowie”, w kontekście współpracy



Samodzielni 21

Doktorzy 25



34

4. Kierunki badań i zasoby innowacyjne jednostek naukowych

Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego w ramach prowadzonych badań chciałby

uzyskać obraz zachodniopomorskich szkół wyższych na poziomie katedr/instytutów pod kątem rol i jaką

mogą odegrać we wdrażaniu koncepcji inteligentnych specjalizacji. Podczas rozmów z naukowcami

zwrócono uwagę na to, że zespoły badawcze coraz bardziej współpracują ze sobą w układach

wielodyscyplinarnych i holistycznych ponad tradycyjnymi strukturami organizacyjnymi w ramach

projektów z przedsiębiorstwami. Naukowcy nie do końca zgodzili się z tym, że badania są prowadzone

na poziomie katedr/instytutów. Jednak mając na uwadze, że niniejszy raport stanowi punkt wyjścia dla

dalszych inicjatyw podejmowanych przez Urząd Marszałkowski wobec szkół wyższych, przedstawiono

poniżej obraz uwzględniający wydziały szkół wyższych a w ramach nich katedry i instytuty, które już odgrywają aktywną rolę w określonych specjalizacjach regionalnych.


W załączniku 1. do niniejszego raportu znajduje się zestawienie wybranych kierunków badań

przygotowane na podstawie informacji uzyskanych z badań danych zastanych, stron internetowych,

badań ankietowych oraz wywiadów indywidualnych. Informacja ta pokazuje aktywność tematyczn ą

oraz obrazuje koncentrację aktywności poszczególnych katedr i instytutów (czy też centrów lub

zespołów) wydziałów szkół wyższych w województwie zachodniopomorskim w ramach 5 specjalizacji regionalnych.

W badaniach ankietowych 51 respondentów przekazało informacje na temat ofert współpracy

z przedsiębiorstwami. Dodatkowo, analiza stron internetowych oraz wyniki wywiadów indywidualnych,

pozwoliły określić, które zespoły w wyraźny sposób komunikują swoją ofertę z otoczeniem.

Najważniejsze wnioski wynikające z badań ankietowych, indywidualnych wywiadów z naukowcami oraz spotkań fokusowych:

System oceny parametrycznej jednostek naukowych31 stosuje określone kryteria oceny dotyczące

osiągnięć naukowych i twórczych, potencjału naukowego, materialnych efektów działalności

naukowej oraz pozostałych efektów działalności naukowej . Należy zaznaczyć, że, istotną rolę

w ocenie danej jednostki odgrywa liczba publikacji w określonych czasopismach naukowych oraz

l iczba monografii naukowych. Podstawą dla ich opracowania są wyniki prac naukowych

sfinansowanych w ramach środków statutowych uczelni lub w ramach grantów z Narodowego

Centrum Nauki. Chcąc zapewnić swoj ej jednostce naukowej (w przypadku uczelni danemu

wydziałowi) wysokie notowania w ocenie parametrycznej – co przełoży się na odpowiedni poziom

finansowania dla danej jednostki z budżetu państwa – naukowiec musi dbać o swoją karierę

naukową oraz o jakościowe prace naukowe. W mniejszych zespołach presja na naukowców jest

większa, zaś w większych zespołach widoczne jest rozproszenie tematyczne, gdyż w większości

przypadków każdy indywidualnie rozwija swój temat naukowy. Zjawisko to wyjaśnia, dlaczego

szereg zespołów badawczych oprócz dydaktyki i prac naukowych nie ma możliwości inicjowania

współpracy z przedsiębiorstwami. Jednocześnie należy zauważyć, że i lość tematów w danym

kierunku badań realizowanych przez zespół badawczy nie oznacza jeszcze, że obecne są silne

kompetencje, takie, aby wyniki tych badań zakończyły się wdrożeniem na rynku. Często badania

31 Rozporządzenie Ministra Nauki I Szkolnictwa Wyższego z dnia 13 lipca 2012 r. w sprawie kry teriów i trybu przyznawania kategorii naukowej jednostkom naukowym

35

rozpoczynane są w nowych tematach, które akurat wpisują się w dany konkurs i zapewniają większą szansę na otrzymanie środków finansowych.

Zespoły badawcze, które rozważały w ostatnich latach wzmocnienie/rozszerzenie swojej oferty

wobec przedsiębiorstw, skonfrontowane są obecnie z trudną decyzją o wyborze ścieżki kariery

naukowej czy też ścieżki kariery specjalisty techniczno-technologicznego. Ci naukowcy, którzy w

coraz intensywniejszy sposób współpracują z przedsiębiorstwami nie mają czasu na

przygotowanie odpowiedniego dorobku naukowego i w konsekwencji będą mieli coraz mniej sze

szanse na awans naukowy, jak również na pozyskiwanie środków z Narodowego Centrum Nauki .

To z kolei skutkuje coraz to większą wrażliwością finansową danego zespołu wobec fluktuacji zamówień z rynku. Nie wszyscy naukowcy są gotowi podjąć takie ryzyko.

Istotnym kryterium oceny naukowców jest publikowanie w renomowanych czasopismach

zagranicznych. Przykładem jest artykuł o innowacyjnych metodach ochrony rzepaku

opublikowany w renomowanym czasopiśmie izraelskim. Informacja ta jednak nie trafiła do

polskich przedsiębiorców, ale autor mógł wykazać się bardzo wysoko punktowaną publikacją. Jednocześnie polskie przedsiębiorstwa nie mają dostępu do wiedzy przydatnej dla nich.32

Bardzo często przez wczesne publikowanie, niemożliwym staje się patentowanie wyników badań. W ten sposób naukowcy za darmo przekazują własne osiągnięcia.

Na uczelniach liczba pracowników w zespołach w katedrach i instytutach ściśle związana jest

z programem dydaktycznym, co oznacza, że malejąca liczba studentów czy też rezygnacja

z niektórych przedmiotów powodują zmniejszenie l iczby pracowników. W województwie

zachodniopomorskim odpływ studentów jest już w szczególny sposób odczuwalny. Należy zwrócić

uwagę na lukę pokoleniową w niektórych zespołach badawczych oraz atrakcyjne oferty pracy dla

młodych naukowców (praca, staże, programy wymiany) w jednostka ch naukowych w innych

województwach czy też za granicą. Realnym jest zagrożenie, że w ciągu najbliższych pięciu lat

zespoły będą znacznie osłabione lub nawet będą znikać. Dotyczy to także tych, które dzisiaj jeszcze

odgrywają istotną rolę w procesach współpracy z przedsiębiorstwami.

Większość zespołów badawczych w katedrach i instytutach, które wykazały współpracę

z przedsiębiorstwami, oferuje w ramach swoich kompetencji naukowych przede wszystkim:

doradztwo, analizy, ekspertyzy, badania kontraktowe (badania przemysłowe, prace rozwojowe)

oraz współpracę dedykowaną w ramach projektów badawczych, a w mniejszym zakresie

certyfikację wyrobów, opracowanie studiów wykonalności i dokumentacji technicznej, czy też

usługi prototypowania (w tym testowanie i demonstrowanie). Jeśli chodzi o certyfikację wyrobów,

tylko nieliczne ośrodki dysponują laboratoria mi akredytowanymi. Utrzymanie laboratoriów

akredytowanych jest kosztownym przedsięwzięciem, które racjonalnie broni się tylko wtedy, jeśli

zespół badawczy jest w stanie w sposób systematyczny zapewniać sobie zlecenia z rynku. Z kolei

prototypowanie i projekty demonstracyjne są oferowane przez zespoły badawcze, które są

aktywne w obszarach nauki o materiałach, IT czy w innych aktywnościach badawczo-rozwojowych,

które nie wymagają dużych nakładów finansowych w końcowych etapach przedwdrożeniowych.

32 Informacja pozyskana podczas wywiadów z naukowcami

36

Można przypuszczać, że każda z regionalnych specjalizacji ma swojego lidera oraz swoje wiodące tematy, będące podstawą dla kreowania inteligentnych specjalizacji :

o Biogospodarka:

Lider: Zachodniopomorski Uniwersytet Techniczny w Szczecinie

Tematy: żywność, nowoczesne materiały polimerowe, nowe źródła energii

o Działalność morska i logistyka:

Lider: Akademia Morska w Szczecinie

Tematy: energia, eksploatacja, modelowanie logistyki

o Przemysł metalowo-maszynowy:

Lider: Politechnika Koszalińska

Tematy: obróbka powierzchni, elektronika, automatyka

o Usługi przyszłości:

Lider: Zachodniopomorski Uniwersytet Techniczny w Szczecinie

Tematy: oprogramowanie, sztuczna inteligencja

o Turystyka i zdrowia:

Lider: Pomorski Uniwersytet Medyczny

Tematy: chirurgia plastyczna, implanty, genetyka onkologiczna

Obraz ten może z jednej strony być bardzo mylący i z drugiej strony być krzywdzący dla tych,

którzy czują się równie silni w danym lub innym temacie związanym z określoną specjalizacją

regionalną. W związku z tym, poniżej przedstawiono dla każdej regionalnej specjalizacji szczególne

aspekty aktywności instytutów i katedr wydziałów szkół wyższych, które powinny zostać brane pod uwagę w procesach rozwoju inteligentnych specjalizacji.

4.1.1. Biogospodarka

Inicjatywa powołania – najpierw Zachodniopomorskiego Centrum Biogospodarki – a następnie w 2013

roku Północno-Zachodniego Centrum Biogospodarki miała na celu konsolidację wysiłków jednostek

naukowych i zespołów badawczych w obszarze biogospodarki. Wyznaczono pięć obszarów badawczych33:

Żywność prozdrowotna i ekologiczna

Błękitna biogospodarka (zrównoważona gospodarka zasobami środowiska wodnego)

Zielona biogospodarka i nowoczesne biotechnologie przemysłowe (inżynieria środowiska,

bezpieczeństwo zasobów naturalnych, środki transportu przyjazne środowisku, czyste

technologie, biomasa, nanoprocesy i nanoprodukty, zaawansowane systemy wytwarzania i materiały, zaawansowane technologie informacyjne i telekomunikacyjne)

Technologie kogeneracji i racjonalizac ji gospodarowania energią

Life sciences i bioservices

W Centrum zaangażowane są następujące podmioty z województwa zachodniopomorskiego:

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Politechnika Koszalińska, Pomorski

Uniwersytet Medyczny w Szczecinie oraz Uniwersytet Szczeciński. Nieuwzględnienie tej inicjatywy

w Polskiej Mapie Infrastruktury Badawczej chwilowo ostudziło początkowy optymizm. Obecnie

33 http://pzcb.nauka.szczecin.pl/, dostęp w lutym 2015 r.

37

Regionalne Centrum Innowacji i Transferu Technologii przy Zachodniopomorskim Uniwersytecie Technologicznym w Szczecinie pełni rolę koordynatora/biura Centrum.

Zdaniem naukowców przed Centrum stoi wyzwanie przejścia z etapu „wzajemnego poznawania się

i dyplomatycznej kurtuazji” do etapu „konkretnych ustaleń i prac w grupach tematycznych”. Regionalna

specjalizacja Biogospodarka obejmuje szeroki obszar zagadnień. Proces wyłonienia inteligentnej

specjalizacji będzie prawdopodobnie toczyć się na styku priorytetów wskazywanych przez firmy

z klastra „Zielona Chemia”, wynikających z silnych wieloletnich bilateralnych relacji między naukowcami

i przedsiębiorstwami, zderzenia dorobku naukowego autorytetów naukowych z pasją młodych

naukowców i ich nastawieniem na praktyczną obsługę przedsiębiorstw oraz instytucjonalnych zobowiązań wynikających z prac w ramach Północno-Zachodniego Centrum Biogospodarki .

Dynamicznie rozwijające się centrum kompetencji

Centrum Bioimmobilizacji i Innowacyjnych Materiałów Opakowaniowych Wydziału Nauk o Żywności

i Rybactwa Zachodniopomorski ego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie specjalizuje się

w dziedzinie technik immobilizacji, innowacyjnych materiałów, technologii i systemów

opakowaniowych. Centrum współpracuje z innymi wydziałami uczelni , a przychody swoje głównie

czerpie ze współpracy z przedsiębiorstwami w ramach zleceń czy wspólnych projektów. Działa na

podstawie programu badawczego określonego do 2016 roku. Pracownicy Centrum są aktywni

w klastrze „Zielona Chemia” oraz w stowarzyszeniach branżowych, które są istotnym źródłem informacji

o aktualnych potrzebach i przyszłych trendach w branży. Centrum realizuje 13 projektów w ramach

programów krajowych i europejskich oraz współpracuje z różnymi jednostkami naukowymi i przedsiębiorstwami w Unii Europejskiej.

Żywność prozdrowotna i funkcjonalna

Katedra Technologii Żywności Wydziału Nauk o Żywności i Rybactwa Zachodniopomorski ego

Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie ma duże doświadczenie w zakresie współpracy

z przedsiębiorstwami w gospodarce rybnej oraz w piekarnictwie. Istotnymi tematami badawczymi na

kolejne lata dla katedry są: produkcja żywności prozdrowotnej i funkcjonalnej , nowe metody solenia

i marynowania ryb oraz wykorzystanie zbóż niechlebowych w piekarnictwie. Katedra Genetyki i Ogólnej

Hodowli Zwierząt Wydziału Biotechnologii i Hodowli Zwierząt Zachodniopomorskiego Uniwersytetu

Technologicznego w Szczecinie współpracuje z przedsiębiorstwami w zakresie ekologicznych,

prozdrowotnych elementów molekularnych. W ostatnich latach swoją działalność s kupiła na

poszukiwaniu markerów genetycznych potwierdzających jakość mięsa i na najbliższe lata przewiduje

prace badawczo-rozwojowe w zakresie poszukiwania i detekcji polimorfizmów w genach kodujących selenoproteiny i ich wpływ na mięśnie zwierząt.

Blisko przedsiębiorstw, rozwiązania wdrożone na miejscu

W Katedrze Ogrodnictwa/Pracowni Sadownictwa Wydziału Kształtowania Środowiska i Rolni ctwa

Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie realizowane są ekspertyzy,

konsultacje oraz analizy problemów technicznych i uprawowych dla przedsiębiorstw specjalizujących się

w produkcji sadowniczej i przetwórczej . Na podstawie zgłoszonych przez producentów owoców

problemów, pracownia zrealizowała projekt dotyczący poprawy jakości owoców i możliwości ich

przetwarzania. Punkt skupienia prac badawczych w perspektywie najbliższych pięciu lat to

usprawnienie procesów produkcji i przetwórs twa owoców u producentów oraz zwiększenie świadomości producentów o możliwościach rozszerzenia ich oferty.

38

W kierunku rozwoju nowych materiałów

Instytut Polimerów Wydziału Technologii i Inżynierii Chemicznej Zachodniopomorskiego Uniwersytetu

Technologicznego w Szczecinie wpisuje się w trendy inicjując prace badawcze w dziedzinie

biopolimerów, nanomateriałów oraz nowych technologii i materiałów proekologicznych. Współpraca

z przedsiębiorstwami odbywa się w ramach umów bilateralnych opartych na pełnej poufności, co często

utrudnia możliwość sprawnego prowadzenia ścieżki rozwoju kariery naukowej (brak możliwości przygotowania publikacji). Instytut realizuje projekty w ramach programów międzynarodowych.

Współpraca z dużymi przedsiębiorstwami

Instytut Technologii Chemicznej Nieorganicznej i Inżynierii Środowiska Wydziału Technologii i Inżynierii

Chemicznej Zachodniopomorski ego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie współpracuje

z firmami takimi jak: Grupa Azoty ZCh Police, Fosfan S.A. Zdaniem przedstawicieli instytutu w kontekście

biogospodarki warto zwrócić uwagę na nowe technologie związane z wytwarzaniem inteligentnych

nawozów z powolnym uwalnianiem składników pokarmowych oraz z rozwojem katalizatorów i sorbentów.

Należy w szczególności zwrócić uwagę na fakt, że mimo uwzględnienia sektora drzewno-meblarskiego

w regionalnej specjalizacji „Biogospodarka”, to aktywność badawczo-rozwojowa na rzecz tego sektora

koncentruje się wokół technik obróbczych, które stanowią element regionalnej specjalizacji „Przemys ł

metalowo-maszynowy”. Określenie innych pożądanych w przyszłości powiązań miedzy sektorem

badawczo-rozwojowym a przedsiębiorstwami z sektora drzewno-meblarskiego w dziedzinie

materiałoznawstwa wymagałoby w pierwszej kolejności głębszego rozpoznania potrzeb przedsiębiorstw z tego sektora.

4.1.2. Działalność morska i logistyka

Aktywność badawczo-rozwojowa w obszarze specjalizacji regionalnej Działalność morska i logistyka

została poddana ogromnej próbie wynikającej z przekształceń strukturalnych w gospodarce po upadku

przemysłu stoczniowego. Dziś można mówić o pewnym odrodzeniu branży morskiej, lecz obserwacje

naukowców pokazują, że firmy z tej branży są ciągle na początku drogi. Skupiają się one przede

wszystkim na prostym wykonawstwie, a w mniejszym zakresie na wytwarzaniu produktów i usług

o większej wartości dodanej z większym zaangażowaniem procesów technologicznych. Mimo tego, rośnie l iczba zapytań skierowanych do szkół wyższych o pomoc w rozwiązaniu problemów technicznych.

Głównym motorem wzmacniania współpracy między szkołami wyższymi a przedsiębiorstwami oraz

utrwalania roli województwa zachodniopomorskiego jako centrum kompetencji w obszarze gospodarki

morskiej miało być Bałtyckie Centrum Badawczo-Wdrożeniowe Gospodarki Morskiej, które miało

działać w następujących zakresach: inżynieria ruchu morskiego, kartografia i nawigacja; bezpieczeństwo

i zarządzanie ryzykiem; górnictwo morskie; projektowanie i eksploatacja obiektów; projektowanie

i eksploatacja systemów okrętowych; informatyka, automatyka i przetwarzanie danych oraz logistyka,

gospodarka portowa. W związku z tym, że przedsięwzięcie to nie zostało uwzględnione w Polskiej

Mapie Drogowej Infrastruktury Badawczej, należy ze strategicznego regionalnego punktu widzenia

dokonać oceny konieczności działania Centrum, a następnie podjąć decyzję o ostatecznym sposobie finansowania jego działalności.

39

Ciągła współpraca z przedsiębiorstwami w celu wytypowania kierunków prac badawczych

Instytut Nawigacji Morskiej na Wydziale Nawigacyjnym Akademii Morskiej w Szczecinie współpracuje

z różnymi podmiotami w województwie zachodniopomorskim. Realizuje s zkolenia, usługi badawcze

i usługi eksperckie, w tym w ramach Centrum Naukowo-Badawczego Analizy Ryzyka Eksploatacji

Statków oraz Centrum Technologii Przewozów LNG. Obecnie prawie połowa projektów badawczych

znajduje swoje zastosowanie w gospodarce. Zespół monitoruje rozwój nowych technologii

u poszczególnych producentów światowych i na tej podstawie poprzez integrację sprzętu rożnych firm,

proponuje rozwiązania dostosowane do potrzeb klientów. Swoje kompetencje instytut chce wzmacniać

w zakresach takich jak: analiza ryzyka eksploatacji statków i urządzeń pływających , analiza ryzyka

eksploatacji obszarów offshore, badania dotyczące wymiarowania i projektowania śródlądowych

i morskich dróg wodnych oraz e-nawigacja, e-fisheries, systemy monitoringu i nadzoru ruchu, integracja

systemów pozycjonowania. Instytut obawia się, że z powodu braku uwzględnienia działalności morskiej

w krajowych inteligentnych specjalizacjach, dostęp do środków finansowych na badania będzie znacznie trudniejszy.

Z kolei Instytut Inżynierii Ruchu Morskiego współpracuje z przedsiębiorstwami przede wszystkim

w ramach badań zleconych, których wartość średniorocznie wynosi około 1 mln. zł. Informacje o tym,

co się dzieje na zewnątrz, instytut pozyskuje od Centrum Transferu Technologii Morskich. Poza tym przy

ustalaniu tematów badawczych raczej opiera się na własnej intuicji . Za istotne tematy w kontekście

rozwoju inteligentnej specjalizacji uważa się: rozlewy chemiczne na Bałtyku, symulatory jednostek offshore w zakresie poszukiwania ropy i gazu.

Ograniczenie emisji

Instytut Eksploatacji Siłowni Okrętowych Wydziału Mechanicznego Akademii Morskiej w Szczecinie na

bieżąco monitoruje trendy i informuje o nich przedsiębiorstwa, co przekłada się na intensywne kontakty

z przedstawicielami firm, którzy zgłaszają konkretne problemy. Za tematy ważne dla rozwoju

inteligentnej specjalizacji uznano: opracowanie koncepcji nowej floty modułowych kutrów rybacki ch,

technologie ograniczenia emisji szkodliwych składników oraz metody ograniczenia emisji spalin.

Pracownicy instytutu często wypływają w morze, co powoduje, że zdolności do realizacji większej i lości

projektów badawczych w ramach specjalizacji regionalnej są ograniczone.

4.1.3. Przemysł metalowo-maszynowy

W regionalnej specjalizacji Przemysł metalowo-maszynowy tematyka badawcza a potrzeby ze strony

przedsiębiorstw w wielu przypadków się nie pokrywają. Katedry i instytuty związane z obszarem

współpracują przede wszystkim z dużymi firmami spoza województwa zachodniopomorskiego.

W branży metalowej w regionie działają małe i średnie przedsiębiorstwa mające ograniczone zasoby finansowe i nie wykazujące gotowości do poniesienia ryzyka.

Chronienie wiedzy przez tajemnice ważniejsze od zgłaszania patentów

Od stycznia 2015 roku Instytut Technologii i Edukacji Politechniki Koszalińskiej stał się Wydziałem

Technologii i Edukacji. Wydział ma silne kompetencje w obszarze inżynierii materiałowej i współpracuje

z przedsiębiorstwami w ramach usług badawczych między innymi z za kresu inżynierii materiałowej

i mechatroniki. Szczególną przewagą konkurencyjną jest wiedza i doświadczenia z zakresu technologii

plazmowych. Na bazie wyników wieloletnich prac badawczych powołana została firma (Centrum

Transferu Technologii Próżniowo-Plazmowych Sp. z o.o.) wytwarzająca powłoki do narzędzi. Potrafi ona

szybciej sprostać zapytaniom klientów niż Politechnika, jednak pracownicy Politechniki nie zaprzestali

kontaktowania się z przedsiębiorstwami. Promują oni swoje kompetencje i osiągnięcia wśród

40

potencjalnych klientów z północnej części Polski, co przełożyło się już na kolejne wspólne

przedsięwzięcia z przedsiębiorstwami. Wyniki badań związanych z powłokami nie są opatentowane,

gdyż dokumentacje patentowe otwierają drogę dla innych do dokonania nieznacznych modyfikacji

i wdrożenia własnych rozwiązań. Aktualnie wiedza ta jest dobrze chroniona jako tajemnica i wdrażana

bezpośrednio w przedsiębiorstwach. W obszarze inżynierii materiałowej około 60-70% wyników badań znajduje swoje zastosowanie w gospodarce.

Gdy zapytania z przemysłu przekraczają moce przerobowe w zespole

Katedra Mechaniki Precyzyjnej Wydziału Mechanicznego Politechniki Koszaliń skiej pomaga

przedsiębiorstwom opiniując wnioski dotyczące kredytów technologicznych oraz przedsięwzięcia

inwestycyjne i wdrożeniowe. Współpracuje z przedsiębiorstwami w projektach badawczych (konsorcja

z wieloma partnerami) i wykonuje elementy technologiczne i elementy pomiarowe dla małych

przeds iębiorstw. Katedra dysponuje łącznie ponad 100 patentami, z których znaczna część została

wdrożona. Należy mieć na względzie, że patenty powstały w ramach projektów i dotyczą grupowo

określonych technologii, tak jak na przykład w przypadku metod i urządzeń do szlifowania elementów

ceramicznych i piecoceramicznych do zastosowań specjalnych (kilkanaście patentów), przekładni

ślimakowych z regulowanym luzem czy też narzędzi ściernych i ich stosowania. Mimo tego, że

zainteresowanie przedsiębiorstw współpracą z katedrą przekracza jej możliwości wykonawcze, nie jest

realne rozszerzenie zespołu, gdyż o jego liczebności decyduje l iczba godzin dydaktycznych. W świetle

zmian demograficznych sytuacja ta wymaga szczególnej dyskusji o sposobie finansowania szkół wyższych w Polsce.

Czasem trudno przekonać studentów do nabywania praktycznych kompetencji

Katedra Mechaniki Technicznej i Wytrzymałości Materiałów Wydziału Mechanicznego Politechniki

Koszalińskiej współpracuje z przedsiębiorstwami w obszarze modelowania i symulacji procesów

w zakresie analiz, ekspertyz i projektowania nowych produktów. Pojawia się coraz więcej zapytań ze

strony przedsiębiorstw, co pozwala również dostosowywać ofertę do ich potrzeb. Z uwagi na czas

poświęcany na dydaktykę niemożliwym jest obsługiwanie wszystkich chętnych firm. Próby

zaangażowania studentów w relacje współpracy z przedsiębiorstwami w ramach staży nie odniosły

oczekiwanych efektów, gdyż studenci niechętnie podejmują mało płatną pracę. Nie patrzą na to przez

pryzmat nabywania praktycznych kompetencji i możliwości zatrudnienia po studiach. Istotnymi

tematami w kontekście aktywności katedry w ramach regionalnej specjalizacji są między innymi:

modelowanie i symulacja oraz optymalizacja procesów i konstrukcji oraz powierzchniowa obróbka

plastyczna. Dużą szansę dla regionu katedra widzi w rozwoju nowych technik dla producentów maszyn rolniczych.

Katedra Procesów i Urządzeń Przemysłu Spożywczego Wydziału Mechanicznego Politechniki

Koszalińskiej zajmuje się między innymi procesami i technologiami utrzymania higieny w przemyśle

spożywczym, technologiami dla piekarnictwa, technikami próżniowymi (dla przetwórstwa rybnego oraz

dla procesów opakowaniowych) oraz mechanizacją obróbki ryb. Katedra również przygotowuje dobre

praktyki higieniczne i dobre praktyki produkcyjne. Wyniki prac badawczych są raczej przygotowywane

pod potrzeby konkretnego przedsiębiorstwa, gdyż niewiele firm stać na zakup technologii. W związku

z tym katedra rozpatruje swój udział w rozwoju regionalnej specjalizacji przez pryzma t wzmacniania obecnych bilateralnych kontaktów z przedsiębiorstwami.

41

Pomimo trudności pogodzenia prac naukowych z pracami na rzecz przedsiębiorstw, warto inwestować w nowe relacje

Katedra Automatyki Przemysłowej i Robotyki Wydziału Elektrycznego Zachodniopomorskiego

Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie dysponuje ponad 40 umowami o współpracę

z przedsiębiorstwami. Katedra realizuje projekty o różnych wielkościach z przedsiębiorstwami i z innymi

jednostkami naukowymi w Polsce. Naukowcy współpracują z przedstawicielami firm w ramach klastra

„Zielona Chemia”. Zespół badawczy dostosowuje swój profil badawczy do potrzeb przedsiębiorstw,

aktywnie śledzi nowe trendy na świecie, uczestniczy w targach i konferencjach, podczas których

pracownicy nabywają nowe kontakty. Istotne kierunki badań i rozwoju kompetencji na kolejne lata to:

systemy wizualizacji, manipulatory działające interaktywnie, diagnostyka techniczna, systemy sterowania obrabiarek numerycznych działające w sieci.

Badania układów elektroenergetycznych dla elektrowni wiatrowych, nowe nadzieje dla instytutu?

W Akademii Morskiej powstało Laboratorium „Zielona Energetyka”, które prowadzi badania nad

jakością energii produkowanej ze źródeł odnawialnych. Laboratorium jest jednym z nielicznych tego

typu laboratoriów w Unii Europejskiej i oferuje między innymi usługi w zakresie oceny niezawodności

systemów energetyki wiatrowej, w tym oceny ważności elementów elektrowni wiatrowych, oraz

badania jakości pracy układów wytwarzania i transmisji energii. Instytut Elektrotechniki i Automatyki

Okrętowej ściśle współpracuje z Centrum Innowacji Akademii Morskiej w Szczecinie, które pomaga mu

w promocji oferty wśród potencjalnie zainteresowanych przedsiębiorstw. Laboratorium stanowi istotny

zasób infrastrukturalny instytutu i wspiera proces przekształcania profilu działalności instytutu. Przed

upadkiem stoczni, instytut w szerokim zakresie współpracował z przedsiębiorstwami. W ostatnich

trzech latach trudno było mówić o współpracy. Obecnie laboratorium daje istotny zastrzyk energii,

przygotowano nowe usługi. Jednak pojawił się inny problem. Doświadczona kadra odejdzie niedługo na

emeryturę, a młodzi naukowcy są dopiero na początku swojej kariery naukowej. Bez odpowiednich

tytułów i osiągnięć naukowych pracowników, trudno będzie zdobyć granty na badania. Bez silnego zespołu, instytutowi zagrozi l ikwidacja.

4.1.4. Usługi przyszłości

Aktywność jednostek naukowych w regionalnej specjalizacji Usługi przyszłości koncentruje się przede

wszystkim wokół dwóch głównych nurtów, którymi są ICT oraz przemysły kreatywne. W pierwszym

przypadku Klaster ICT stanowi istotną platformę wspierającą współpracę miedzy szkołami wyższymi

a przedsiębiorstwami. W drugim przypadku Klaster Przemysłów Kreatywnych promuje niecodzienne powiązania miedzy nauką a gospodarką.

W obszarze ICT, wiodącym wydziałem jest Wydział Informatyki Zachodniego Uniwersytetu

Technologicznego w Szczecinie. Zgodnie ze strategią wydziału34 do kluczowych obszarów badawczych

zalicza się: systemy sprzętowo-programowe; algorytmy zrównoleglania programów sekwencyjnych;

metody kontroli dostępu w rozproszonych systemach sieciowych, podpis elektroniczny; identyfikację

i modelowanie systemów; przetwarzanie, analizę i rozpoznawanie danych multimedialnych; algorytmy

percepcyjne w obrazowaniu komputerowym, w tym obrazy HDR; biometri ę ze szczególnym

uwzględnieniem obrazów twarzy; ekstrakcj ę wiedzy i rozpoznawanie wzorców w bazach danych;

technologie mobilne; informatykę medyczną; logikę rozmytą; poligrafię cyfrową; zagadnienia cloud

computingu; systemy geoinformatyczne. W Katedrze Inżynierii Oprogramowania kierunki badań, które

mogą wspierać rozwój regionalnej specjalizacji to między innymi: zabezpieczenie informacji

34 http://www.wi.zut.edu.pl/strategia-rozwoju-wi, dostęp w lutym 2015 r.

42

w urządzeniach mobilnych, audyty bezpieczeństwa na zgodność z polskimi normami ISO/IEC 17799 i PN

ISO/IEC 27001, projektowanie i wdrażanie usług zaufania oraz opracowywanie polityk i profil i

bezpieczeństwa. Katedra Inżynierii Systemów Informacyjnych w kontekście współpracy z firmami (nie

tylko IT) przewiduje swoje angażowanie w zakresach takich jak: optymalizacja stron internetowych,

optymalizacja kampanii reklamowych w Internecie, badania użyteczności stron internetowych,

wielokryterialne wspomaganie decyzji, analizy sieci społecznych, zarządzanie ryzykiem, zarządzanie

procesami biznesowymi, symulacja i optymalizacja systemów produkcyjnych, zarządzanie barwą i digitalizacja zasobów, modelowanie i zarządzanie kompetencjami.

W kierunki aplikacji dla inteligentnego zarządzania miastem

Katedra Transportu Wydziału Mechanicznego Politechniki Koszalińskiej realizuje badania w zakresie

diagnostyki, optymalizacji i automatyzacji procesów sterowania i nadzoru ruchu pojazdów i pieszych

oraz zajmuje się pomiarem i prognozowaniem natężenia ruchu pojazdów oraz pieszych , a także

zrównoważonym rozwojem transportu w miastach. Są to zagadnieni a, które zyskują na znaczeniu

w dziedzinie technik informacyjnych dla inteligentnych miast (smart cities). W tym kontekście katedra

zdobyła doświadczenia w ramach projektu CiViTAS Renaissance – nowe, efektywne rozwiązania dla transportu miejskiego, które mogą być przydatne w projektach z przedsiębiorstwami.

W obszarze przemysłów kreatywnych i wzornictwa wymienić należy dwa naukowe centra aktywności,

a mianowicie Akademię Sztuki w Szczecinie oraz Instytut Wzornictwa Politechniki Koszalińskiej.

Akademia Sztuki jest inicjatorem projektu inwestycyjnego „Akademia Zmienia Szczecin – Centrum

Przemysłów Kreatywnych”, który przewiduje uruchomienie 15 laboratoriów stanowiących podstawę dla

zacieśnienia współpracy z przedsiębiorstwami. Natomiast Instytut Wzornictwa Politechniki

Koszalińskiej zajmuje się projektowaniem (wzornictwo) i realizuje projekty z przedsiębiorstwami.

Dysponuje bazą projektów do licencjonowania lub sprzedaży. Instytut aktywnie uczestniczy w targach,

wystawach i konkursach współorganizowanych z przedsiębiorstwami. Oprócz pracowników uczelni również studenci są angażowani w prace projektowe dla przedsiębiorstw.

4.1.5. Turystyka i zdrowie

Specjalizacja regionalna Turystyka i zdrowie z punktu widzenia gospodarki województwa

zachodniopomorskiego wpisuje się w główny nurt „turystyk i medycznej”. Oprócz turystyki

uzdrowiskowej oraz spa i wellness jest to jedna z trzech form turystyki zdrowotnej 35. Według analizy

Joanny Biernackiej z Zakładu Polityki Gospodarczej i Turystyki, Wydziału Ekonomicznego

Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie głównymi obszarami

zainteresowania turystów „medycznych” są: usługi stomatologiczne, chirurgia estetyczna i plastyczna,

kardiologia i kardiochirurgia, wczasy lecznicze, spa i wellness, rehabilitacja, bariatria, okulistyka

i traumatologia. W ostatnich latach kliniki i placówki medyczne zoptymalizowały metody leczenia

i aktualnie stosują obecnie najnowsze techniki dla realizacji wysokojakościowych usług. Silna pozycja

ekonomiczna tego segmentu w gospodarce regionu nie przekłada się jednak na więzi instytucjonalne

między przedsiębiorstwami a jednostkami naukowymi w procesach rozwoju nowych technik i usług.

Z rozmów prowadzonych z przedstawicielami różnych jednostek wynika, że Pomorski Uniwersytet

Medyczny odbierany jest w środowisku jako uczelnia scentralizowana, biurokratyczna, niechętna do

współpracy, unikająca kontaktów z przedsiębiorstwami. A jednocześnie uczelnia ta od listopada 2014

roku w ramach programu STRATEGMED realizuje projekt: „Innowacyjna strategia diagnostyki,

profilaktyki i adiuwantowej terapii wybranych schorzeń neurodegeneracyjnych w populacji polskiej ”

35 Biernacka J., Analiza Innowacyjności Turystyki Medycznej w Regionie Zachodniopomorskim, Studia Oeconomica Posnaniensia, 2014, vol. 2, no. 2 (263), str. 55-67

43

w konsorcjum, którego jest liderem. W skład konsorcjum wchodzą: Genomed SA, Pomorski Uniwersytet

Medyczny, Śląski Uniwersytet Medyczny, Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN, Polsko -

Japońska Wyższa Szkoła Technik Komputerowych, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny,

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski i Fundacja Ewy Błaszczyk „AKOGO”36. Uczelnia ta ma istotny

potencjał w zakresie chirurgii plastycznej i implantów oraz genetyki onkologicznej, który mógłby być w większym stopniu wykorzystany w procesach rozwoju specjalizacji regionalnej.

Sytuacja na rynku medycznym nie jest przychylna. Przepisy prawa nie pozwalają na wykonywanie

badań klinicznych na uczelniach. Badania kliniczne przeniosły się do prywatnych gabinetów

lekarskich. W województwie nie ma dużych firm farmaceutycznych, które dawałyby możliwość

współpracy. Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie współpracuje z firmami spoza regionu.

Współpraca z firmami w województwie dotyczy między innymi aspektów wojskowych i nie można

tego potencjału wykorzystać na szerszą skalę. Możliwe jest nawiązanie ściślej współpracy

z przedsiębiorstwami, które są aktywne w turystyce medycznej, jednak obecnie nie ma lidera, który

podejmowałby działania w tym zakresie. Interesy indywidualne stoją na drodze interesów

instytucjonalnych. W środowisku nie ma wizji, co do tego jak można by było zapewnić rozwój

regionalnej specjalizacji Turystyka i zdrowie przez pryzmat konkretnych prac badawczo-rozwojowych i wdrożeń.37

Innowacyjne polimery - nowa dziedzina specjalizacji w medycynie

Na szczególną uwagę zasługuje Instytut Polimerów (Zakład Biomateriałów i Technologii

Mikrobiologicznych oraz Zakład Materiałów Polimerowych) Wydziału Technologii i Inżynierii Chemicznej

Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie. Instytucje te w 2013 roku

uruchomi ły Centrum Nanotechnologii ZUT wyposażone w 72 laboratoria. Licząc na współpracę

z firmami w ramach klastra i nie tylko, Instytut Polimerów stawia na rozwój nowych technik w zakresie

biorozkładalnych i biodegradowalnych tworzyw polimerowych, biomateria łów dla medycyny

regeneracyjnej. Przewiduje się również kontynuację badań nad nowymi elastomerami i materiałami

polimerowymi dla medycyny oraz nad zastawką serca. Instytut ma szeroką sieć kontaktów i współpracy

w Polsce i za granicą, co czyni go szczególnym centrum kompetencji. Również Instytut Inżynierii

Materiałowej Wydziału Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki Zachodniopomorskiego Uniwersytetu

Technologicznego w Szczecinie w obszarze innowacyjnych zastosowań polimerowych w medycynie

widzi szansę dla przedsiębiorstw działających w branży tworzyw sztucznych w województwie

zachodniopomorskim. W czerwcu 2013 roku – czyli przed podpisaniem listu intencyjnego dotyczącego

powołania Północno-Zachodniego Centrum Biogospodarki BIOAgroTech – prof. Mirosława El Fray

zaprezentowała pomysł uruchomienia platformy technologicznej innowacyjnych biomateriałów dla

technik małoinwazyjnych w ortopedii, chirurgii i neurochirurgii 38 z angażowaniem następujących

zespołów badawczych i przedsiębiorstw: Zakładu Biomateriałów i Technologii Mikrobiologicznych (ZUT),

Katedry Inżynierii Oprogramowania (ZUT), Oddziału Klinicznego Neurochirurgii i Neurochirurgii

Dziecięcej (PUM), Oddziału Klinicznego Chirurgii Plastycznej, Endokrynologicznej i Ogólnej w Policach -

SPSK nr 1 (PUM), Kliniki Hepatologii, Chorób Zakaźnych i Trans plantacji Wątroby (PUM), Katedry

Psychiatrii (PUM), Instytutu Psychologii (US), Oddziału Chirurgii Ogólnej, Naczyniowej

i Transplantacyjnej Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego, LFC sp z o.o. oraz Atrem SA. Układ

różnorodnych kompetencji zgromadzony wokół tematów, takich jak: biomateriały dla rekonstrukcji

podstawy czaszki w minimalnie inwazyjnych operacjach nerwów wzrokowych i przysadki mózgowej

36 http://neustemgen.nauka.szczecin.pl/o-projekcie/, dostęp w lutym 2015 r. 37

Na podstawie wypowiedzi podczas spotkania fokusowego 38 Prezentacja multimedialna: Opracowanie platformy technologicznej innowacyjnych biomateriałów dla technik małoinwazyjnych w ortopedii, chirurgii i neurochirurgii, prof. dr hab. inż. Mirosława El Fray, Szczecin, 20 czerwca 2013

44

z dostępem przez nos, materiały dla rekonstrukcji kości nadgarstka z minimalnie inwazyjnym dostępem,

czy też biomateriały dla rekonstrukcji dróg żółciowych i naczyń krwionośnych z minimalnie inwazyjnym

dostępem endoskopowym, powinien być szczególnie doceniony w programach wsparcia rozwoju

inteligentnych specjalizacji w województwie. W porównaniu z bardziej obliczalnymi ścieżkami rozwoju

technik usługowych w zakresie turystyki medycznej, powyższe zagadnienia mogą mieć szczególne

znaczenie dla rozwoju technik medycznych i plasować region jako centrum kompetencji w zakresie biomateriałów dla medycyny na mapie Unii Europejskiej.

4.2. Zasoby innowacyjne w badanych jednostkach naukowych

Zarówno podczas rozmów z naukowcami jak i w strategiach rozwoju wydziałów poruszana jest kwestia

konieczności zwiększenia aktywności naukowców w badaniach podstawowych oraz w publikacjach.

System oceny parametrycznej jednostek naukowych nakłada na mniejsze zespoły presję skupienia się

prawie wyłącznie na rozwoju kariery naukowej, często kosztem współpracy z przedsiębiorstwami.

Tematy badawcze prowadzone są do poziomu IV gotowości technologicznej, co dla wielu

przedsiębiorstw jest niewystarczające, aby wzbudzić zainteresowanie. Z kolei tam gdzie zespoły

współpracują z firmami obowiązuje pełna poufność, a firmy zapewniają sobie pełne prawa do własności

wyników prac badawczych i praw własności i ntelektualnej z nich wynikających. W światowym wyścigu

konkurencji technologicznej, polskie firmy często nie mają ani zaplecza prawnego ani finansowego, aby

skutecznie bronić swoich praw i w związku z tym wolą uzgodnić z daną jednostką badawczą transfer

know-how również w ramach projektów badawczo-rozwojowych. Z l isty projektów przekazanej przez

Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (marzec 2015) wynika, że szkoły wyższe z regionu były w okresie

2010-2014 liderami 8 konsorcjów naukowo-przemysłowych. Ponadto w okresie tym realizowane były

4 projekty badawczo-rozwojowe przez konsorcja naukowo-przemysłowe, w których przedsiębiorstwo

było l iderem a szkoły wyższe współuczestniczyły oraz 5 projektów realizowanych przez Stowarzyszenie

Zachodniopomorski Klaster Chemiczny Zielona Chemia, w których również uczestniczyły zespoły badawcze z regionu.

W latach 2010–2014 szkoły wyższe z województwa zachodniopomorskiego w ramach Programu

Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, programów Narodowego Centrum Badań i Rozwoju,

Programów Ramowych i bilateralnych zrealizowały 63 projekty badawczo-rozwojowe, jako uczestnicy

konsorcjum albo jako liderzy konsorcjum naukowego. Sumaryczna wartość dofinansowania tych

projektów wyniosła ponad 170,936 mln złotych. Zbiorcze dane wskazano w tabeli 8.

Tabela 8. Liczba projektów badawczo-rozwojowych w okresie 2010-2014 realizowanych samodzielnie przez

szkoły wyższe z województwa zachodniopomorskiego i projektów, w których szkoły wyższe

z województwa zachodniopomorskiego były liderami konsorcjum

Szkoła wyższa Liczba projektów Wartość dofinansowania

projektu (w mln zł)

Akademia Morska w Szczecinie 14 23,514

Politechnika Koszalińska 6 11,829

Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie 6 67,543

Uniwersytet Szczeciński 4 11,124

Zachodniopomorska Szkoła Biznesu 1 1,214

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie 32 55,712

Suma 63 170,936

Opracowanie własne na podstawie listy projektów Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, marzec 2015 r.

45

Z powyższych 63 projektów, 58 można zakwalifikować do poszczególnych specjalizacji regionalnych w sposób wskazany w tabeli 9.

Tabela 9. Liczba projektów badawczo-rozwojowych związanych ze specjalizacjami regionalnymi realizowanych

w okresie 2010-2014 samodzielnie przez szkoły wyższe z województwa zachodniopomorskiego

i projektów, w których szkoły wyższe z województwa zachodniopomorskiego były liderami konsorcjum

Specjalizacja regionalna Liczba projektów Wartość dofinansowania

projektu (w mln zł)

Biogospodarka 21 34,478

Działalność morska i logistyka 13 26,099

Przemysł metalowo-maszynowy 12 20,662

Usługi przyszłości 4 4,858

Turystyka i zdrowie 8 74,171

Suma 58 160,268

Opracowanie własne na podstawie listy projektów Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, marzec 2015 r.

26 respondentów badania ankietowego przedstawiło listy projektów, które według ich oceny wynikały

z potrzeb firm lub wychodzą naprzeciw potrzebom przedsiębiorstw (tab. 10.). Projekty te były

realizowane na różnym stopniu zaawansowania (badania podstawowe, badania przemysłowe, prace

rozwojowe). Nie można jednoznacznie ustalić, w jakim stopniu prace te zaspakajały potrzeby

przedsiębiorstw, ani w jaki sposób wpływały lub będą wpływać na rozwój konkurencyjności regionu.

Dane dotyczące potrzeb przedsiębiorstw są obecnie gromadzone w ramach innych badań zleconych przez lub wykonywanych na rzecz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego.

Tabela 10. Liczba projektów uczelni wyższych realizowanych w latach 2011 -2014 ukierunkowanych na potrzeby

firm, w ocenie realizujących projekt

Specjalizacja regionalna Liczba projektów o charakterze

ogólnonaukowym

Liczba projektów o charakterze

badań przemysłowych i prac

rozwojowych

Biogospodarka 18 18

Działalność morska i logistyka 2 -

Przemysł metalowo-maszynowy 11 37

Usługi Przyszłości 1 5

Turystyka i zdrowie 5 2

Opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego

W ramach badania ankietowego naukowcy zostali poproszeni o wymienienie takich zasobów

innowacyjnych (patenty, wzory przemysłowe, wzory użytkowe, bezpośrednie wdrożenie know-how

w gospodarce wynikające ze wspólnych prac badawczych z przedsiębiorstwami pod warunkiem, że

jednostka naukowa czerpie korzyści finansowe z tej współpracy), które mogą zostać wykorzystane

w celu wzmacniania swojej roli w procesach komercjalizacji technologii, transferze wiedzy oraz

współpracy z przedsiębiorstwami działającymi w określonych regionalnych specjalizacjach.

Na 51 respondentów badania ankietowego mniej niż połowa dysponuje zasobami innowacyjnymi, które

można wykorzystać w celu wzmacniania roli danego respondenta w wyżej wymienionych procesach (tab. 11 i 13.).

46

Tabela 11. Liczba respondentów, którzy w danym roku dysponowali zasobami innowacyjnymi odpowiednimi do

włączania się w procesy transferu technologii, transferu wiedzy czy współpracy z przedsiębiorstwami

działającymi w regionalnych specjalizacjach

Zasoby innowacyjne Liczba respondentów

2011 2012 2013 2014

Respondenci, którzy dokonali zgłoszenia patentowego w danym roku 16 16 19 24

Respondenci, którzy utrzymali patenty w danym roku 16 16 18 17

w tym liczba utrzymanych patentów międzynarodowych w danym roku 4 2 2 2

w tym liczba patentów, które podlegały komercjalizacji w postaci udzielenia licencji 0 0 1 0

Respondenci, którzy dokonali nowego zgłoszenia wzorów przemysłowych w

danym roku 0 2 1 0

Respondenci, którzy posiadali wzory przemysłowe w danym roku 1 1 1 1

Respondenci, którzy dokonali nowego zgłoszenia wzorów użytkowych w

danym roku 2 1 1 1

Respondenci, którzy posiadali wzory użytkowe w danym roku 1 1 1 2

Respondenci, którzy podpisali umowy licencyjne w danym roku 0 0 0 0

Respondenci, którzy sprzedali patenty w danym roku 0 0 0 1

Respondenci, którzy dokonali wdrożenia w gospodarce wynikającego ze

wspólnych prac badawczych z przedsiębiorstwami pod warunkiem, że

jednostka naukowa czerpie korzyści finansowe z tej współpracy

1 1 1 4


Liczba respondentów, którzy dokonali zgłoszenia patentowego, wzrosła z 16 w 2011 roku do 24 w 2014

roku. Natomiast w zakresie zgłoszeń wzorów przemysłowych czy wzorów użytkowych, aktywność była

znikoma. Podział zgłoszeń patentów oraz utrzymanych patentów w latach 2011-2014 na poszczególne

specjalizacje regionalne (tab. 12.) pokazuje szczególną aktywność w obszarze „Biogospodarka” oraz „Przemysł metalowo-maszynowy”.

Tabela 12. Liczba patentów zgłoszonych i utrzymanych przez uczelnie wyższe w układzie specjalizacji regionalnych

Specjalizacja regionalna

Liczba nowych zgłoszeń patentowych w

danym roku

Liczba utrzymanych patentów w

danym roku

2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014

Biogospodarka 46 54 63 81 47 79 57 42

Działalność morska i logistyka 3 2 7 8 2 1 3 2

Przemysł metalowo-maszynowy 18 17 27 31 25 23 37 36

Zdrowie 1 1 1 2 0 0 0 2

Suma 68 74 98 122 74 103 97 82


47

Tabela 13. Liczba zasobów innowacyjnych, które katedra/instytut może wykorzystać w celu wzmacniania swojej

roli w procesach komercjalizacji technologii, transferu wiedzy oraz współpracy z przedsiębiorstwami

działającymi w regionalnych specjalizacjach

Zasoby innowacyjne Suma

Wartość maksymalna

wypadająca na jeden

respondent

2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014

Liczba nowych zgłoszeń patentowych w

danym roku 68 74 98 123 21 16 30 47

Liczba utrzymanych patentów w danym roku 74 105 99 82 20 41 28 23

w tym liczba utrzymanych patentów

międzynarodowych w danym roku 6 4 4 4 2 3 3 3

w tym liczba patentów, które podlegały

komercjalizację w postaci udzielenia licencji 0 0 1 0 0 0 1 0

Liczba nowych zgłoszeń wzorów

przemysłowych w danym roku 0 2 1 0 0 1 1 0

Liczba wzorów przemysłowych posiadanych

w danym roku 3 3 3 3 3 3 3 3

Liczba nowych zgłoszeń wzorów użytkowych

w danym roku 3 3 2 2 2 3 2 2

Liczba wzorów użytkowych posiadanych

w danym roku 1 2 2 3 1 2 2 2

Liczba umów licencyjnych podpisanych

w danym roku 0 0 0 0 0 0 0 0

Liczba patentów sprzedanych w danym roku 0 0 0 1 0 0 0 1

Liczba wdrożeń w gospodarce wynikających

ze wspólnych prac badawczych z firmami pod

warunkiem, że jednostka naukowa czerpie

korzyści finansowe z tej współpracy

2 2 3 8 2 2 3 4


Wśród respondentów badania ankietowego liderem liczby nowych zgłoszeń patentowych oraz l iczby

utrzymanych patentów w 2014 roku był Instytut Technologii Chemicznej Organicznej (Zakład

Technologii Chemicznej Organicznej) Wydziału Technologii i Inżynierii Chemicznej

Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie. Na drugim miejscu uplasował się

Instytut Technologii Chemicznej Nieorganicznej i Inżynierii Środowiska Wydziału Technologii i Inżynierii Chemicznej Zachodniopomorski ego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie.

Wśród pozostałych respondentów są również jednostki, które dokonały powyżej 5 zgłoszeń

patentowych (dotyczących wynalazków mogących wspierać transfer technologii w danej specjalizacji regionalnej) w 2014 roku, są to:

Katedra Klimatyzacji i Transportu Chłodniczego Wydziału Techniki Morskiej i Transportu

Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie (przemysł metalowo -maszynowy)

48

Instytut Inżynierii Materiałowej Wydziału Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki


Katedra Mechaniki Precyzyjnej Wydziału Mechanicznego Politechniki Koszalińskiej (przemysł

metalowo-maszynowy)

Instytut Eksploatacji Siłowni Okrętowych Wydziału Mechanicznego Akademii Morskiej

w Szczecinie

Natomiast poniższe jednostki utrzymały powyżej 5 patentów w 2014 roku:

Katedra Klimatyzacji i Transportu Chłodniczego Wydziału Techniki Morskiej i Transportu


Instytut Technologii Mechanicznej Wydziału Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki

Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie (przemysł metalowo-maszynowy)

Katedra Techniki Cieplnej Wydziału Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki Zachodniopomorskiego

Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie (przemysł metalowo-maszynowy)

Katedra Mechaniki Precyzyjnej Wydziału Mechanicznego Politechniki Koszalińskiej (przemysł

metalowo-maszynowy)

Katedra Transportu Wydziału Mechanicznego Politechniki Koszalińskiej (przemysł metalowo -

maszynowy)

Stawiamy raczej na punkty niż na przemyślaną strategię komercjalizacji

Naukowcy czasami zgłaszają wynalazki do objęcia ochroną w Polsce, l icząc na w miarę szybkie

przyznanie patentu, co przekłada się na dodatkowe punkty w ocenie parametrycznej instytucji.

W bazie danych Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej można zauważyć przypadki, gdy kilka lat po uzyskaniu patentu płatności nie są kontynuowane.

Regionalne Centrum Innowacji i Transferu Technologii przy Zachodniopomorskim Uniwersytecie

Technologicznym w Szczecinie dysponuje bazą ofert technologicznych. Nie wszystkie oferty dotyczą

stricte technologii, ale również usług opartych na wiedzy i kompetencjach zespołów badawczych.

Centrum Transferu Technologii Morskich przy Akademii Morskiej w Szczecinie uwzględniło w swojej

bazie 54 usługi badawcze, analityczne i oferty technologiczne. Natomiast Centrum Innowacji Akademi i

Morskiej w Szczecinie sp. z o.o. na swojej stronie internetowej umieściło listę 14 ofert technologicznych,

które posiadają potencjał wdrożeniowy. W załączniku 5. do niniejszego raportu znajduje się zestawienie

patentów utrzymywanych przez szkoły wyższe w latach 2000-2015, które nie podlegały w tym okresie decyzji o wygaśnięciu prawa wyłącznego z powodu braku opłaty za ochronę.

49

5. Transfer technologii w jednostkach naukowych

5.1. Działalność centrów transferu technologii w obrębie szkół wyższych

W zachodniopomorskich szkołach wyższych i wokół nich działają centra transferu technologii, inkubatory i parki naukowo-technologiczne i technologiczne (alfabetycznie):

Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości Uniwersytetu Szczecińskiego ,

Inkubator AIP Zachodniopomorska Szkoła Biznesu,

Centrum Innowacji Akademii Morskiej w Szczecinie sp. z o.o.,

Centrum Transferu Technologii Morskich, Akademia Morska w Szczecinie,

Centrum Transferu Technologii, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie,

Centrum Transferu Wiedzy i Technologii Uniwersytetu Szczecińskiego sp. z o.o.,

Koszaliński Park Technologiczny SA,

Park Naukowo-Technologiczny Politechniki Koszalińskiej ,

Szczeciński Park Naukowo-Technologiczny Sp. z o.o. (Technopark Pomerania),

Regionalne Centrum Innowacji i Trans feru Technologii, Zachodniopomorski Uniwersytet

Technologiczny w Szczecinie oraz działający w ramach jego struktury Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości .

Niektóre centra transferu technologii powstały w wyniku przemyślanej polityki władz uczelni, a niektóre

z tego powodu, że inne szkoły wyższe już je miały lub dlatego, że ustawa o szkolnictwie wyższym

sugeruje prowadzenie tego typu organizacji. W pierwszym przypadku są one silnym narzędziem dla

wzmacniania procesów współpracy z przedsiębiorstwami oraz i ntensyfikowania procesów

komercjalizacji wyników badań. W drugim przypadku, centra te są raczej kulą u nogi uczelni . Niby

działają w oparciu o wewnętrzne regulaminy, które jednak w rzeczywistości nie są przestrzegane.

Zajmują się raczej administracją i biorą udział w miękkich projektach szkoleniowych i informacyjnych

skierowanych do naukowców oraz wspierają indywidualnie naukowców w przygotowaniu projektów naukowych.

Do zakresu działalności centrów transferu technologii zalicza się:

wykonywanie audytów innowacyjnych i technologicznych w przedsiębiorstwach ,

wykonywanie przy pomocy naukowców opinii o innowacyjności dla przedsiębiorstw ,

wykonywanie ocen pomysłów na biznes, czy też analiz scenariuszy komercjalizacji wynalazków,

organizowanie spotkań z inwestorami w procesie inkubacji i tworzenia nowych spółek,

pośrednictwo w realizacji usług badawczych dla przedsiębiorstw,

pośrednictwo oraz obsługa procesów transferu technologii z uczelni do przedsiębiorstw,

pośrednictwo w identyfikowaniu partnerów współpracy dla przedsiębiorstw, które chcą

skomercjalizować swoje rozwiązania innowacyjne czy też nabywać nowe technologie od innych,

wsparcie w procesach komercjalizacji wynalazków (aspekty prawa własności intelektualnej,

analizy rynku, strategia komercjalizacji, biznes plan, wsparcie prawne przy transakcji) ,

wsparcie w przygotowaniu projektów badawczych (identyfikacja potencjalnych partnerów,

wsparcie w przygotowaniu wniosku, wsparcie na etapie rozliczenia projektu),

wynajem laboratoriów.

50

Niektóre centra transferu technologii sygnalizują potrzebę nabywania nowych kompetencji, aby móc

lepiej obsługiwać procesy komercjalizacji wyników prac badawczych. Dziś jeszcze opierają się one na

wsparciu firm zewnętrznych, wyspecjalizowanych w tym zakresie. Jednak, aby usprawnić współpracę

z naukowcami, pracownicy centrów powinni samodzielnie potrafić dokonać oceny potencjalnych scenariuszy komercjalizacji i przygotować odpowiednią strategię komercjalizacji technologii.

Ze względu na fakt, że centra transferu technologii na uczelniach muszą samodzielnie utrzymywać się

finansowo, realizują one przede wszystkim projekty miękkie obejmujące między innymi : organizację

konferencji, seminariów informacyjnych (w tym śniadań biznesowych) czy misji gospodarczych; usługi

doradcze; szkolenia, czy też programy staży dla studentów w przedsiębiorstwach. Naukowcy, którzy

posiadają wynalazki o dużym potencja le wdrożeniowym, uważają, że centra te w większym stopniu

powinny angażować się w działania, które ukierunkowane są na skuteczne wdrożenia wynalazku niż

w realizację projektów miękkich. W szczególności oczekują wsparcia w analizach rynkowych i negocjacjach biznesowych.

Współpraca z młodymi firmami technologicznymi

Firma Pixel Legend, jako jedyna firma z Polski , otrzymała w 2014 roku dofinansowanie z SME-

Instrument w ramach programu Horyzont 2020 dla rozwoju swojej aplikacji PastGuide. Firma jest

członkiem Klastra IT. Korzystała z pomocy Regionalnego Centrum Innowacji i Transferu Technologii

przy Zachodniopomorskim Uniwersytecie Technologicznym w Szczecinie. Najpierw uczestniczyła

w spotkaniu informacyjnym na temat SME-Instrument, a następnie dzięki bezpośrednim kontaktom z konsultantem rozpoczęto współpracę przy przygotowaniu wniosku.

Centra transferu technologii biorą czynny udział w procesach rozwoju specjalizacji regionalnych. Między

tymi centrami a instytucjami otoczenia biznesu realizowana jest współpraca w zakresie wymiany

doświadczeń i dobrych praktyk, organizacji targów i spotkań brokerskich, organizacji wspólnych szkoleń

czy też spotkań informacyjnych dla przedsiębiorstw, a także w ramach programów wsparcia

przedsiębiorczości i komercjalizacji wynalazków. Pracownicy centrów transferu technologii informują

naukowców o możliwościach współpracy z klastrami, zachęcają ich do udziału w inicjatywach organizowanych przez klastry.

Kreator studiów przypadku – kierunek wymiany doświadczeń i wiedzy z przedsiębiorstwami

W celu zwiększenia współpracy miedzy przedsiębiorstwami a Uniwersytetem Szczecińskim

w ramach projektu pt. „Innowacyjna metoda nauczania szansą na wzmocnienie współpracy

przedsiębiorców z sektorem nauki” powstała komputerowa aplikacja (http://www.kreator.studia -

przypadku.pl) udostępniająca platformę wymiany informacji. Przedsiębiorstwa mogą zgłaszać swoje

problemy, a kadra uczelni w odpowiedzi przygotowuje studia przypadku jako drogę dojścia do

konkretnych rozwiązań. Następnie studia przypadku udostępniane są studentom, którzy mogą

zapoznać się z realnymi sytuacjami w firmach. Platforma ta ma pomagać w nawiązywaniu kontaktów między firmami a naukowcami.

Przedstawiciele centrów transferu technologii l iczą na współpracę z Urzędem Marszałkowskim przy

realizacji projektów systemowych nastawionych na wsparcie procesów rozwoju inteli gentnych

specjalizacji oraz na większą koordynację działań, również w innych obszarach dotyczących współpracy

z przedsiębiorstwami. Przedstawiciele centrów transferu technologii oczekują większej wiedzy odnośnie

intencji polityki Urzędu Marszałkowskiego wobec inteligentnych specjalizacji. Pojawiły się już różne

inicjatywy (spotkania informacyjne, spotkania brokerskie), które – mimo, że zostały pozytywnie

ocenione jako przydatne i konieczne – czasami dublują działania podejmowane przez centra transferu technologii.

51

5.2 Bariery w zakresie transferu technologii i współpracy z przedsiębiorstwami

Zdaniem przedstawicieli centrów transferu technologii główną barierą w zakresie współpracy

z przedsiębiorstwami jest brak świadomości lub przekonania wśród przedsiębiorstw, że taka współpraca

przyniesie obopólne korzyści. Inną barierę stanowią przepisy prawne i przepisy podatkowe, które

nakładają na uczelnie odpowiednie obowiązki przed komercjali zacją wyników prac badawczych

i skutkują przedłużeniem procesów komercjalizacji. Wyzwaniem jest również pogodzenie umiarkowanie

atrakcyjnej oferty technologicznej ze strony uczelni (wyniki badań na wczesnym etapie rozwoju

wynalazku) z wysokimi oczekiwaniami przedsiębiorstw (przedsiębiorstwa chcą inwestować

w zaawansowane rozwiązania). W tym kontekście istotną barierą jest brak funduszy na rozwój

technologii na uczelniach. Wyniki prac badawczych w większości przypadków osiągają

poziom IV gotowości technologicznej. Natomiast przedsiębiorstwa są zainteresowane pozyskiwaniem

rozwiązań na poziomie VI-IX gotowości technologicznej. W przypadku prostych analiz czy badań,

przedsiębiorstwa nieraz oczekują, by uczelnie wykonywały te usługi za darmo, gdyż są podmiotami

publicznymi, utrzymywanymi ze środków publicznych. Świadomość przedsiębiorstw dotycząca tego, że

szkoły wyższe oprócz środków statutowych muszą również pozyskiwać inne środki na codzienne funkcjonowanie jest znikoma.

Nastawienie uczelni na uzyskanie dobrej pozycji w ocenie parametrycznej jednostek naukowych

skutkuje tym, że na uczelniach można znaleźć silną kadrę naukową, lecz często brak jest specjalistów

praktycznych, którzy rozumieją konkretne problemy w przedsiębiorstwach. Kadra ta oczekuje na duże

projekty, bo w takich łatwiej planować czas i alokować zasoby ludzkie. Jednak w pierwszej fazie

współpracy przedsiębiorstwa chcą zweryfikować, czy nowy potencjalny partner zda egzamin i w związku

z tym zlecają raczej małe zadania. Dopiero na kolejnych etapach zlecają trudniejsze tematy. Centrom

transferu technologii często trudno jest znaleźć chętnych do podejmowania działań odpowiadających na małe pilne zapytania.

Przedsiębiorstwa muszą mieć świadomość, że za wiedzę trzeba płacić. Z kolei naukowcy muszą mieć

świadomość, że przedsiębiorstwa oczekują wymiernych wyników, które mogą wdrożyć.39

Istotną barierą w procesie ofertowania jest cena, która oprócz kosztów bezpośrednich zawiera w swojej

strukturze koszty pośrednie, różne narzuty i inne koszty ogólnouczelniane (w sumie nieraz do 40%

wartości oferty). Taka sytuacja sprawia, że oferta współpracy staje się niekonkurencyjna. Trudno jest

zabiegać o współpracę z przedsiębiorstwami, na przykład w zakresie wykonania specjalistycznych analiz,

czy też udostępnienia przedsiębiorstwu laboratorium, jeśli cena uczelni jest o kilkanaście procent

wyższa niż cena innych podmiotów na rynku. Brak systemowego rozwiązania w tym zakresie utrzymuje

kuszący dla naukowców proceder, prywatnego poza godzinami pracy, wykonywania na uczelni usług na

rzecz przedsiębiorstw. W takich przypadkach przedsiębiorstwo jest pewne, że usługa jest realizowana

tanio, szybko i sprawnie, a know-how zostaje w przedsiębiorstwie. Ponadto nie musi się „boksować”

z uczelnianą administracją, która może wstrzymać umowę nawet na ponad dwa miesiące – podczas

gdy w tym czasie naukowiec we własnym zakresie już dawno zdąży zrealizować dane zlecenie. Również w tym przypadku potrzebne są zmiany strukturalne na uczelniach.

39 Wypowiedź respondenta podczas wywiadu indywidualnego

52

Przedstawiciele instytutów i katedr określi l i dziewięć najważniejszych barier w zakresie transferu

technologii i współpracy z przedsiębiorstwami , są to:

1. Brak zainteresowania przedsiębiorstw kupnem wyników prac badawczych.

2. Brak rzetelnych procedur komercjalizacji wyników prac badawczych na uczelni ach, w tym:

a. niechęć wobec procesów komercjalizacji wyników prac badawczych oraz nieznajomość takich

procesów w administracji, a w związku z tym brak wystarczającego wsparcia w obrębie uczelni;

b. brak procedur tworzenia przedsiębiorstw typu spin-off/out przy współpracy uczelni;

c. brak zainteresowania ze strony przełożonych, a z tym związany brak aktywnej promocji wyników prac badawczych i próby ich komercjalizacji;

d. brak profesjonalnego doradztwa biznesowego w skomplikowanych dziedzinach nauki (biotechnologia, medycyna).

3. Brak środków na prowadzenie procedur zabezpieczania praw własności intelektualnej oraz procesów komercjalizacji.

4. Bariery technologiczne i finansowe pojawiające się w kolejnych etapach rozwoju wynalazku, w tym:

a. brak dostępu do instalacji półtechnicznych, technicznych, demonstracyjnych, aby móc zrealizować takie badania, na które przedsiębiorstwa oczekują;

b. brak kompetencji praktycznych wśród kadry naukowej;

c. brak dostępu do środków na finansowanie zaawansowanych badań (np. w fazie półtechnicznej, badań klinicznych, demonstratorów technologii);

d. niska ocena aktywności wdrożeniowych oraz aktywności w zakresie zabezpieczenia

wynalazków i ich komercjalizacji w ocenie parametrycznej uczelni — przy małej l iczbie

pracowników w zespole, nie można pozwolić sobie na tego typu działania, należy skupiać się na dydaktyce i publikacjach.

5. Trudności w identyfikowaniu gotowych do współpracy przedsiębiorstw z województwa zachodniopomorskiego:

a. przedsiębiorstwa należące do grupy docelowej są koncernami międzynarodowymi, których

centra badawcze leżą poza granicami Polski — koncerny współpracują ze swoimi centrami

badawczymi lub z silnymi jednostkami naukowymi za granicą, a ich budżet przekracza nieraz

budżet na badania całej uczelni ;

b. przedsiębiorstwa należące do grupy docelowej są przedsiębiorstwami małymi, które nie dysponują środkami na innowacje i mają słaby potencjał organizacyjny;

c. przedsiębiorstwa należące do grupy docelowej są przedsiębiorstwami działającymi w sektorach, w których raczej kupuje się gotowe i sprawdzone rozwiązania.

6. Brak świadomości przedsiębiorstw o możliwościach i ofertach jednostek naukowych.

7. Brak wiedzy wśród naukowców o potrzebach i oczekiwaniach przedsiębiorstw w województwie zachodniopomorskim.

8. Brak prac naukowych zbieżnych z konkretnymi potrzebami przedsiębiorstw (proste rozwiązania

techniczne). Lokalne przedsiębiorstwa realizują prace wykonawcze w oparciu o dokumentacje

techniczne dostarczone im przez klientów. Ich siłą jest niski koszt produkcji. Potrzebują one

wsparcia w zakresie poprawy jakości, poprawy efektywności czy przy pilnym rozwiązywaniu

problemów. Struktura uczelni nie jest przygotowana do krótko realizowanych projektów o dużej intensywności prac badawczych.

9. Nadmierna ostrożność przedsiębiorstw z województwa zachodniopomorskiego do podejmowania

ryzyka finansowego związanego z wdrożeniami nowych technologii/wyrobów. Jeśli jednostki

naukowe już współpracują z przedsiębiorstwami, to w wielu przypadkach podmioty te pochodzą z innych części Polski.

53

Powyższe bariery pojawiają się nie tylko na uczelniach w województwie zachodniopomorskim, ale

również w innych województwach w Polsce. Są one ogólnie znane od wielu lat i trudne do

przezwyciężenia bez kompleksowego podejścia do polskiego systemu innowacji. Analiza możliwości

usunięcia tych barier lub łagodzenia ich skutków wymaga wiedzy o wielu aspektach gospodarczych i politycznych.

Pozytywne nastawienie na komercjalizację wyników prac badawczych oraz na współpracę

z przedsiębiorstwami jest uzależnione od tego, czy dany naukowiec chce angażować się w badania

przemysłowe i prace rozwojowe, czy tylko chce skupia ć się na dydaktyce i nauce w postaci badań

podstawowych, a także od tego czy ma on możliwość działania. W najbliższych pięciu-siedmiu latach

znaczna część doświadczonej kadry naukowej na uczelniach przejdzie na emeryturę. Wśród nich są

osoby na stanowiskach kierowniczych, które patrzą na współpracę z gospodarką jak na obciążenie

i niechętnie zgadzają się z tym, że inne osoby chcą angażować się w prace wdrożeniowe i usługi

komercyjne. Doświadczenia z krajów zachodnich oraz z polskich uczelni pokazują, że tyl ko jasna wizja

oraz stanowcza i konsekwentna polityka rektora, mogą łagodzić taką sytuację i zmieniać klimat na uczelni.

Ustawa prawo o szkolnictwie wyższym została gruntownie zmieniona w 2010 roku, co otwarło drogę dla

intensyfikacji procesów komercjalizacji wyników prac badawczych i transferu wiedzy z uczelni do

gospodarki. W 2014 roku pojawiły się kolejne zmiany regulujące szczególne aspekty w zakresie

zarządzania własnościami niematerialnymi i prawnymi. Na uczelniach pojawiły się nowe regulaminy

określające ścieżki postępowania dla procesów zabezpieczenia praw własności niematerialnych

i prawnych, procesów komercjalizacji wyników prac badawczych, a także w zakresie komercyjnego

wykorzystania infrastruktury laboratoryjnej oraz obiegu dokumentów przy wspó łpracy

z przedsiębiorstwami. Okazuje się jednak, że zarówno wśród naukowców jak i wśród personelu

administracyjnego uczelni, wiedza o tych regulaminach oraz o skutkach ich zastosowania jest niepełna.

Pojawiają się nieporozumienia między naukowcami a personelem administracyjnym, związane z długim

czasem oczekiwania na dokumenty niezbędne do współpracy z przedsiębiorstwami. Po wielu latach

szerokiej interpretacji pojęcia „wolności naukowej” pojawia się niezrozumienie naukowców, którzy

zamierzają publikować swoje wyniki. Dotyczy ono tego, dlaczego muszą wcześniej zgłaszać się do

centrum transferu technologii albo do rzecznika patentowego i czekać kolejne trzy miesiące przed

ujawnieniem informacji o wynalazku. Sytuacja ta wymaga szerokiej kampanii informacyjnej wśród

pracowników uczelni, która może odnieść pozytywne efekty tylko wtedy, jeśli będzie integralnym elementem polityki rektora, w pełni przez niego wspieranym.

W niniejszym raporcie wielokrotnie podkreślono wpływ zastosowanej przez Ministerstwo Nauki

i Szkolnictwa Wyższego oceny parametrycznych jednostek naukowych na procesy współpracy

z przedsiębiorstwami. Mając na uwadze to, że naukowcy na uczelniach technicznych również prowadzą

dydaktykę i badania podstawowe w ramach ścieżki rozwoju naukowego, zmiany struktury wagi

poszczególnych kryteriów (materialne efekty działalności naukowej, pozostałe efekty działalności

naukowej) w ocenie uczelni technicznych mogłoby zachęcać naukowców do zwiększonego zaangażowania się w procesy współpracy z przedsiębiorstwami.

Bariery określone jako „brak wiedzy o potrzebach przedsiębiorstw”, „brak zainteresowania

przedsiębiorstw kupnem wyników prac badawczych” oraz „nadmierna ostrożność przedsiębiorstw

wobec podejmowania ryzyka finansowego” są niejednokrotnie używane jak „zasłona dymna”:

„Chciałbym, ale oni nie chcą.” Przedsiębiorstwa są nastawione na maksymalizację dochodów przy

minimalnych kosztach i ograniczonym ryzyku. Również w przypadku zastosowania fi lozofii

zrównoważonego rozwoju, racjonalne podejście wobec inwestowania i uzyskania odpowiedniej stopy

54

zwrotu z inwestycji pojawia się w czołówce celów. Należy się pogodzić z tym, że w większości

przypadków przedsiębiorstwa oczekują rozwiązań, które w łatwy sposób mogą wdrożyć, a najlepiej jeśli

już gdzieś zostały wdrożone i potwierdziły swoją słuszność. Jest jednak grupa przedsiębiorstw, która jest

otwarta na współpracę z uczelniami, która chce podjąć ryzyko inwestycyjne i technologiczne. Grupa ta

musi się przekonać, że dana uczelnia, dany zespół badawczy jest wiarygodnym partnerem. Dlatego też

potrzebne są działania informacyjne organizowane przez ośrodki innowacji, bilateralne kontakty

z przedsiębiorstwami oraz rzetelne procedury ułatwiające tę współpracę. Należy przy tym raczej nastawiać się na działanie metodą „małych kroków” bazujących na odnoszeniu pojedynczych sukcesów.

5.3. Aktywność wdrożeniowa, na bazie wyników prac badawczych i inicjatyw

studenckich w katedrze/instytucie

Wyniki prac badawczych osiągają w wielu przypadkach poziom IV-V gotowości technologicznej, co

oznacza, że do wielkoskalowej produkcji lub do wdrożenia danego rozwiązania jest jeszcze długa,

kosztowna i ryzykowna droga. Czasami zdarza się, że nawet, jeśli zostaną wytworzone prototypy i zgłoszone zostaną patenty, to przedsiębiorstwo woli kupić sprawdzone rozwiązanie za granicą.

Wspólne działania w kierunku komercjalizacji

W Katedrze Klimatyzacji i Transportu Chłodniczego Wydziału Techniki Morskiej i Transportu

Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie we współpracy

z przedsiębiorstwem zostało opatentowane urządzenie do wymiany powietrza z odzyskiem ciepła,

zwłaszcza w komorach lakierniczych. Wspólnie z Regionalnym Centrum Innowacji i Transferu

Technologii przygotowano strategię komercjalizacji tego wynalazku oraz ofertę, która jest

prezentowana na spotkaniach z przedsiębiorstwami. Do tematu pochodzi się w sposób

kompleksowy. Zidentyfikowane są możliwości realizacji projektów, pracownicy naukowi uczestniczą w stażach w przedsiębiorstwach i zapoznają się z praktycznymi aspektami kabin lakierniczych.

Zespoły naukowe nastawione na własne prace naukowe (badania podstawowe) w oparciu o środki

statutowe i granty z Narodowego Centrum Nauki w znikomym stopniu wdrażają wyniki prac na rynku.

Wśród tych zespołów, które realizują projekty badawcze na podstawie zgłoszonych przez firmy

problemów i współpracują z przedsiębiorstwami, aktywność wdrożeniowa jest większa. Na przykład

około 30% opracowań Instytutu Inżynierii Materiałowej Wydziału Inżynierii Mechanicznej

i Mechatroniki (ZUT) jest wdrażanych w gospodarce. W przypadku zespołu zajmującego się inżynierią

materiałową i technologii plazmowych na Wydziale Technologii i Edukacji Politechniki Koszalińskiej

około 60-70% wyników prac znajduje swoje zastosowanie w przedsiębiorstwach. Z kolei prace nad nowymi technikami w obszarze medycznym wymagają wielu lat i są kapitałochłonne.

Coraz więcej przedsiębiorstw zainteresowanych jest kupnem know-how, aby w taki sposób bronić się

przed wypłynięciem wiedzy w dokumentach patentowych czy też w publikacjach naukowych.

Klauzulami umów zabezpieczone są tajemnica technologiczna oraz interes przedsiębiorstwa. Problemy

pojawiają się czasem podczas praktyk studenckich, kiedy student opracowuje konkretne rozwiązanie dla infrastruktury przedsiębiorstwa i oczekuje, że te wyniki będą należały również do niego.

Naukowcy oceniają, że aktywność wdrożeniowa inicjatyw studenckich nie jest podstawą dla rozwoju

inteligentnych specjalizacji. Są oni dość sceptycznie nastawieni jeśli chodzi o tego typu procesy wsparcia

przedsiębiorczości. Natomiast wśród naukowców rośnie zainteresowanie uruchamianiem spółek

55

technologicznych na bazie wyników prac badawczych i ich kompetencji naukowo -technicznych.

Centrum Innowacji Akademii Morskiej w Szczecinie sp. z o.o. wspierało powstanie firm Diacoustic

Systems sp. z o.o. oraz Sup4Nav sp. z o.o., a Regionalne Centrum Innowacji i Transferu Technologii (ZUT) pomaga naukowcom w określaniu strategii komercjalizacji wynalazków.

6. Zasoby jednostek naukowych pod kątem intensyfikacji współpracy i transferu technologii do przedsiębiorstw

Przedstawiciele wydziałów szkół wyższych, w tym katedr i instytutów oraz centrów transferu

technologii są dość pragmatycznie nastawieni do typowania scenariuszy intensyfikacji współpracy

i transferu technologii do przedsiębiorstw w celu rozwoju inteligentnych specjalizacji. Patrzą oni przede

wszystkim przez pryzmat wieloletnich doświadczeń, które pokazują, że l iczba przedsiębiorstw

działających w województwie zachodniopomorskim gotowych do współpracy z zespołami badawczymi

szkół wyższych jest ograniczona. Nadto, współpraca jest często uwarunkowana możliwością uzyskania

środków publicznych na dofinansowanie projektów. W związku z tym, głównym punktem skupienia są

raczej warunki uczestnictwa w kolejnych konkursach organizowanych w ramach publicznych

programów wsparcia oraz dobór partnerów, którzy dają największą szansę na wygranie danego projektu (naukowcy mają świadomość, że z roku na rok wskaźnik sukcesu uzyskania projektu maleje).

Profile badawcze zespołów w instytutach i katedrach z jednej strony są związane z zakresem

dydaktycznym i ze ścieżką rozwoju kariery naukowej (tematy muszą się wpisywać w ogólnopolską

politykę naukową), z drugiej strony uwzględniają trendy społeczne, technologiczne (biogospodarka,

nowe materiały, sztuczna inteligencja, genetyka, choroby cywilizacyjne) oraz gospodarcze. W tym ostatnim aspekcie istotną rolę odgrywać będzie zaplecze infrastrukturalne.

Rozwój innowacyjnej gospodarki danego regionu uwarunkowany jest jej silnymi fundamentami,

które stanowią duże firmy. Ich brak w województwie zachodniopomorskim powoduje, że musimy

zaakceptować taką sytuację, w której owszem rozwijamy nowe technologie, ale przy współpracy

z dużymi firmami spoza województwa i jednocześnie współpracujemy z lokalnymi firmami w obszarze praktycznych rozwiązań procesowych i produktowych.40

W dyskusjach o intensyfikacji współpracy niejednokrotnie podnoszony jest zarzut dotyczący

parametrycznego systemu oceny jednostek naukowych, który nie premiuje współpracy o charakterze

technicznym, inżynieryjnym z przedsiębiorstwami (która to przede wszystkim występuje w przypadku

małych i średnich przedsiębiorstw), na co wcześniej zwrócono już uwagę. Jednak z drugiej strony,

naukowcy określili w badaniu ankietowym oraz podczas wywiadów indywidualnych tematy, które ich zdaniem są istotne dla rozwoju specjalizacji regionalnych.

40 Wypowiedź naukowca

56

Za istotne dla projektów badawczych związanych z rozwojem specjalizacji regionalnych naukowcy uznali

następujące tematy 41:

Biogospodarka

Żywność prozdrowotna i ekologiczna

Zrównoważona gospodarka zasobami

środowiska wodnego

Inżynieria środowiska, bezpieczeństwo zasobów naturalnych

Czyste technologie

Biomasa

Nanoprocesy i nanoprodukty

Zaawansowane systemy wytwarzania

Technologie kogeneracji i racjonalizacji

gospodarowania energią

Zdrowie

Bioinżynieria i nanoinżyniera w medycynie

Mikroobróbka elementów stosowanych w

biomechanice, inżynierii biomedycznej

Immunologia

Nowe materiały polimerowe do zastosowań

medycznych, w tym chirurgiczne techniki małoinwazyjne

Komórki macierzyste i czynniki wpływające

na ich przemieszczanie się jako markery

chorób społecznych (schizofrenii, choroba Alzheimera)

Działalność morska i logistyka

Układy hydrauliczne ultra-wysokich ciśnień

dla przemysłu off-shore

Lekkie konstrukcyjne biokompozyty

warstwowe do zastosowań w budowie jachtów i łodzi

Poprawa wytrzymałości materiałów

Trwałość elementów maszyn okrętowych

Przemysł metalowo-maszynowy

Inteligentne systemy oceny i prognozowania w produkcji

Innowacyjne linie produkcyjne

Innowacyjne algorytmy sterowania,

interaktywne techniki sterowania maszyn

Systemy wizyjne w robotyce mobilnej

Nowe systemy diagnostyczne

Nowe tworzywa i biotworzywa dla przemysłu

maszynowego

Nanokompozyty dla przemysłu elektronicznego

Narzędzia ścierne do obróbki materiałów

trudnoobrabialnych

Technika powlekania (nowe powłoki)

Nowe techniki grzewcze i chłodnicze

Usługi przyszłości

Systemy sprzętowo-programowe

Algorytmy zrównoleglania programów

sekwencyjnych

Algorytmy percepcyjne w obrazowaniu komputerowym, w tym obrazy HDR

Biometria

Technologie mobilne

Informatyka medyczna

Systemy geoinformatyczne

Systemy sterowania procesów produkcyjnych

Chmury obliczeniowe w procesach

biznesowych

41 Na podstawie wyników badania ankietowego oraz wyników wywiadów indywidualnych (nie stanowi to listy zamkniętej)

57

W badaniu ankietowym respondenci wykazali laboratoria i aparaturę badawczą, które mogą angażować

do realizacji prac badawczych czy też innych usług dla przedsiębiorstw. W ostatnich latach dzięki

funduszom strukturalnym powstały nowe l aboratoria oraz centra badawcze w Zachodniopomorskim

Uniwersytecie Technologicznym w Szczecinie, Akademii Morskiej w Szczecinie, Uniwersytecie

Szczecińskim, a w mniejszym zakresie w Politechnice Koszalińskiej. W opinii środowiska naukowców

z tej ostatniej uczelni niedoinwestowanie w specjalistyczny sprzęt stanowi istotny hamulec dla

naukowego rozwoju i zagrożenie dla przyszłości Politechniki Kosza lińskiej, która znajduje się między

dwoma silnymi ośrodkami naukowymi (Szczecin i Gdańsk/Gdynia) i mimo porównywalnego stanu początkowego nie otrzymała takich środków jak uczelnie we wschodnich regionach polski.

Inwestujmy w studentów

Kilku przedstawicieli Politechniki Koszalińskiej zwróciło uwagę na to, że sytuacja na uczelni jest

podbramkowa. W ostatnich latach inne uczelnie otrzymały znaczne wsparcie finansowe na zakup

nowoczesnej aparatury badawczej. Dlatego aktualnie mogą one przedstawiać przedsiębiorstwom

bardziej konkurencyjną ofertę współpracy. Dodatkowo w okolicach Koszalina nie ma tak wielu

dużych przedsiębiorstw, jak w przypadku Politechniki Wrocławskiej czy też Akademii Górniczo-

Hutniczej w Krakowie. W związku z tym trudno jest wzorować się na dobrych przykładach w Polsce,

jeśli lokalnie nie ma porównywalnych sprzyjających uwarunkowań. Do rozwijania i wzmacniania

współpracy z lokalnymi przedsiębiorstwami należy przede wszystkim zaangażować zdolnych

studentów i doktorantów poprzez stworzenie programów staży i małych projektów, w ramach

których będą oni mogli rozwiązywać konkretne problemy techniczne. W konsekwencji współpraca ta

będzie mogła przekładać się na zatrudnienie tych osób, które później będą utrzymywać relacje

z Politechniką. Dzięki takiej inwestycji za kilka lat Politechnika Koszalińska będzie mogła mieć grono

ambasadorów w przedsiębiorstwach, którzy będą postrzegać uczelnię jako właściwego partnera dla

realizacji trudniejszych projektów. Działania takie Politechnika Koszalińska realizuje już we

współpracy z Fabryką maszyn BUMAR – Koszalin SA, KOSPEL SA, Zakładem Elektronicznej Techniki Obliczeniowej ZETO oraz Zakładem Techniki Próżniowej TEPRO SA.

W latach 2010-2014 w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (Priorytet 13 :

Infrastruktura Szkolnictwa Wyższego) oraz Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (Priorytet

2: Infrastruktura Sfery B+R) realizowano projekty inwestycyjne o sumarycznej wartości dofinansowania

ponad 160 mln zł42, w tym:

Politechnika Koszalińska: Rozbudowa kampusu Politechniki Koszalińskiej przy ul. Śniadeckich ,

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie: Budowa Centrum Dydaktyczno-

Badawczego Nanotechnologii ,

Politechnika Koszalińska: Zespół Laboratoriów Wydziału Budownictwa i Inżynierii Środowiska

Politechniki Koszalińskiej - Laboratorium Wytrzymałości Materiałów i Geotechniki ,

Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie: Centrum Nowych Technologii Medycznych

Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie,

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie: Wyposażenie realizowanego

budynku dydaktycznego Wydziału Informatyki i Biblioteka Główna Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie,

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie: Budowa i wyposażenie Centrum

Biommobilizacji i Innowacyjnych Materiałów Opakowaniowych ,

42 Na podstawie listy projektów Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, marzec 2015r.

58

Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie: Budowa infrastruktury informatycznej spełniającej

standardy umożliwiające współpracę biobanku onkologicznego z europejskimi sieciami naukowo-badawczymi,

Akademia Morska w Szczecinie: Centrum Technologii Nawigacyjnych na potrzeby innowacyjnej

gospodarki morskiej .

Powyższe inwestycje w większości nastawione są poprawę zaplecza dydaktycznego oraz stworzenie

warunków dla uruchomienia nowych kierunków dydaktycznych, w mniejszym zakresie dotyczą one

zakupu nowej aparatury badawczej otwierającej drogę do intensywniejszej współpracy

z przedsiębiorstwami. Natomiast w latach 2007-2013, szkoły wyższe w ramach Regionalnego Programu

Operacyjnego (Działanie 1.2 Innowacje i Transfer Technologii, Poddziałanie 1.2.2 Infrastruktura B+R),

otrzymały wsparcie w wysokości ponad 54 mln zł, na dokonanie takich inwestycji, jak:

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny: Wsparcie inteligentnych rozwiązań dla

nanomedycyny,

Uniwersytet Szczeciński: Centrum Badań Strukturalno-Funkcjonalnych Człowieka ,

Akademia Morska w Szczecinie: Zielona Energetyka – Rozwój bazy B+R dla energetyki wiatrowej

na Akademii Morskiej w Szczecinie,

Akademia Morska w Szczecinie: Budowa Centrum Naukowo-Badawczego Analizy Ryzyka

Eksploatacji Statków w Akademii Morskiej w Szczecinie,

Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie: Zakup nowoczesnej aparatury badawczej do

przeżyciowego obrazowania małych zwierząt laboratoryjnych dla potrzeb Katedry Farmakologii oraz Zakładu Patologii Ogólnej PUM w Szczecinie,

Politechnika Koszalińska: Rozwój bazy B+R Politechniki Koszalińskiej ,

Uniwersytet Szczeciński: Centrum Biologii Molekularnej i Biotechnologi i,

Uniwersytet Szczeciński: Laboratoria Badawczo -Rozwojowe Uniwersytetu Szczecińskiego,

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Wałczu: Regionalne Centrum Badawczo -Rozwojowe,

Akademia Morska w Szczecinie: Utworzenie Centrum Badania Paliw, Cieczy Roboczych i Ochrony

Środowiska,

Akademia Sztuki w Szczecinie: Akademia Zmienia Szczecin - Centrum Przemysłów Kreatywnych.

W kontekście rozwoju współpracy w ramach specjalizacji regionalnych, centra transferu technologii widzą swoją rolę przede wszystkim w zakresie:

zbierania informacji o potencjale naukowców,

pośrednictwa przy zdobywaniu i realizacji usług badawczych i projektów,

doradztwa oraz organizacji giełd kooperacyjnych,

organizacji zespołów wielodyscyplinarnych, które będą rozwiązać specyficzne problemy

w przedsiębiorstwach,

współpracy z Urzędem Marszałkowskim na poszczególnych etapach systemowego wsparcia

rozwoju inteligentnych specjalizacji.

W celu intensyfikacji współpracy i transferu technologii do przedsiębiorstw realizowane są audyty

w zespołach badawczych i przygotowywane są bazy danych (informatyczne platformy wymiany

informacji). Centra transferu technologii l iczą również na większą otwartość ze strony przedsiębiorstw,

jeśli chodzi o ich udział w programach staży dla studentów. Jest to często pierwszy kontakt i możliwość

testowania współpracy z daną uczelnią w miarę bezpieczny i przewidywalny sposób. Jednak zwraca się

także uwagę na brak wiedzy wśród naukowców o inteligentnych specjalizacjach. Dlatego też centra liczą

59

na bardziej partnerską współpracę z przedstawicielami Urzędu Marszałkowskiego przy identyfikacji

inteligentnych specjalizacji, zbieraniu informacji, mapowaniu kompetencji, nawiązywaniu współpracy

z przedsiębiorstwami. Centra te także widzą siebie jako doradców dla Urzędu Marszałkowskiego przy określaniu priorytetów tematycznych w konkursach.

Na ogół, jako dobry ocenia się potencjał szkół wyższych w zakresie pozyskiwania środków europejskich

na rzecz wdrażania rozwiązań pozwalających na podejmowanie aktywnego udziału w procesie rozwoju

inteligentnych specjalizacji. Szkoły dokonały szeregu inwestycji w nową aparaturę badawczą, zdobywały

doświadczenia w pozyskiwaniu środków i zarządzaniu projektami. Problemem mogą okazać się

ograniczone zasoby finansowe uczelni w przypadkach gdy dla realizacji projektów inwestycyjnych

(zawierających pomoc publiczną) czy też dla projektów badawczo-rozwojowych wymagany będzie własny wkład finansowy.

Po nieuwzględnieniu projektów inwestycyjnych z województwa zachodniopomorskiego w Polskiej

Mapie Drogowej Infrastruktury Badawczej , niektóre zespoły badawcze przestały wierzyć w sens

wielkiego planowania na przyszłość. Raczej monitorują na bieżąco nowe konkursy i poszukują

partnerów do realizacji dużych kilkuletnich projektów. Niemniej z badania ankietowego wynika, że

pomimo tego planowane są inwestycje w: centra badawczo-rozwojowe, naukowo-przemysłowe centra

badawcze tworzone wspólnie z przedsiębiorstwami, laboratoria oraz realizacja projektów badawczo-

rozwojowych wspierających rozwój specjalizacji regionalnych w kierunku inteligentnych specjalizacji .

Z uwagi na silną konkurencję w konkursach w ramach programów wsparcia, naukowcy niechętnie

otwarcie mówią o swoich planowanych projektach. 23 respondentów przekazało informację na temat planowych inwestycji . Została ona przedstawiona poniżej.

Kluczowe przedsięwzięcia inwestycyjne, które mogą doprowadzić do intensyfikacji współpracy między

jednostkami naukowymi a przedsiębiorstwami zaplanowane na lata 2015 -2020 przez respondentów badania ankietowego i wywiadów indywidualnych, to między innymi:43

Katedra Biotechnologii Roślin, Wydział Biologii, Uniwersytet Szczeciński

Laboratorium Agrogenomiki (biogospodarka)

Laboratorium badań interakcji biologicznych (biogospodarka)

Katedra Metod Komputerowych w Ekonomii Eksperymentalnej, Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, Uniwersytet Szczeciński

Laboratoria (rozbudowa, uzupełnienie wyposażenia) (usługi przyszłości)

Zakład Akwakultury, Wydział Nauk o Żywności i Rybactwa, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

Naukowo-przemysłowe centrum badawcze błękitnej gospodarki (wersja optymistyczna) lub laboratorium badawczo rozwojowe błękitnej gospodarki (wersja pesymistyczna) (biogospodarka)

Zakład Sozologii Wód, Wydział Nauk o Żywności i Rybactwa, Zachodniopomor ski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

Naukowo-przemysłowe centrum badawcze (biogospodarka)

Katedra Immunologii, Mikrobiologii i Chemii Fizjologicznej (KIMiChF), Wydział Biotechnologii i Hodowli Zwierząt, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

Laboratorium badawczo-rozwojowe zajmujące się skriningiem mikroorganizmów stanowiących

źródło innowacyjnych biopreparatów (biogospodarka)

43 Opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego

60

Katedra Fizjologii, Cytobiologii i Proteomiki, Wydział Biotechnologii i Hodowli Zwierząt, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

Laboratorium badawcze (biogospodarka)

Katedra Hodowli Trzody Chlewnej, Żywienia Zwierząt i Żywności, Wydział Biotechnologii i Hodowli Zwierząt, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

Laboratorium analityczne działające na potrzeby istniejących w regionie, przy fermach trzody

chlewnej, biogazowni rolniczych (biogospodarka)

Katedra Automatyki Przemysłowej i Robotyki, Wydział Elektryczny, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

Laboratorium badawczo-rozwojowe (biogospodarka)

Katedra Inżynierii Systemów Informacyjnych - Zakład Inżynierii Systemów Informatycznych,

Wydział Informatyki, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

Rozwój laboratorium neuroanaliz (usługi przyszłości)

Instytut Technologii Chemicznej Nieorganicznej i Inżynierii Środowiska, Wydział Technologii i Inżynierii Chemicznej, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

Laboratorium naukowo-badawcze (biogospodarka)

Instytut Polimerów / Zakład Biomateriałów i Technologii Mikrobiologicznych / Zakład Materiałów

Polimerowych, Wydział Technologii i Inżynierii Chemicznej , Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

Laboratorium badawczo-rozwojowego (doposażenie w aparaturę specjalis tyczną dla realizacji

potrzeb przedsiębiorców) (biogospodarka)

Katedra Klimatyzacji i Transportu Chłodniczego Wydział Techniki Morskiej i Transportu, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

Laboratorium badawczo rozwojowe – Centrum Zastosowań OZN w Chłodnictwie, Pompach Ciepła

i Klimatyzacji (biogospodarka, działalność morska i logistyka)

Laboratorium badawczo rozwojowe – Centrum Termoelektrycznych Chłodziarek zasilanych

ogniwami fotowoltaicznymi (biogospodarka, działalność morska i logistyka)

Naukowo Przemysłowe Centrum badawcze technologii lakierniczych (przemysł metalowo -maszynowy)

Instytut Technologii Mechanicznej, Wydział Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

Regionalne Laboratorium Hydrauliki Siłowej i Precyzyjnej (przemysł metalowo-maszynowy)

Regionalne Centrum Szkoleniowo-Technologicznego dla technologów i operatorów obrabiarek

CNC oraz prototypowni(przemysł metalowo-maszynowy)

Regionalne Laboratorium Metrologii Maszyn(przemysł metalowo-maszynowy)

Katedra Eksploatacji Pojazdów Samochodowych, Wydział Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

Naukowo-przemysłowe centrum badawcze (3 centra stworzone wspólnie z przedsiębiors twami)

(przemysł metalowo-przemysłowy)

Laboratorium badawczo-rozwojowe stworzone wspólnie z przedsiębiorstwem (przemysł

metalowo-przemysłowy)

Katedra Techniki Cieplnej, Wydział Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

Rozwój Centrum Badawczo-Rozwojowe Siłowni ORC (biogospodarka)

Modernizacja zespołu laboratoriów miernictwa cieplnego (biogospodarka)

61

Katedra Budownictwa Wodnego, Wydział Budownictwa i Architektury, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

Modernizacja bazy laboratoryjnej do badań hydraulicznych (działalność morska i logistyka)

Katedra Podstaw Informatyki i Zarządzania, Wydział Elektroniki i Informatyki, Politechnika Koszalińska

Centrum obliczeniowe wspomagające planowanie, harmonogramowanie i zarządzanie produkcją

i usługami (przemysł metalowo-maszynowy, usługi przyszłości)

Katedra Inżynierii Produkcji, Wydział Mechaniczny, Politechnika Koszalińska

Centrum techniczno-edukacyjne HAAS (przemysł metalowo-maszynowy)

Centrum zintegrowanego rozwoju wyrobu (przemysł metalowo-maszynowy)

Katedra Transportu, Wydział Mechaniczny, Politechnika Koszalińska

Laboratorium środowiskowe transportu drogowego (usługi przyszłości)

Laboratorium badawczo-rozwojowe silników napędowych (przemysł metalowo-maszynowy)

Centrum szkoleniowo-badawcze transportu drogowego (usługi przyszłości, przemysł metalowo-

maszynowy)

Laboratorium diagnostyki i symulacji systemów sterowania ruchem (usługi przyszłości)

Laboratorium badawczo-rozwojowe pojazdów specjalnych (przemysł metalowo-maszynowy)

Zakład Elektrochemii i Technologii Powierzchni, Wydział Mechaniczny, Politechnika Koszalińska

Centrum badawcze (biogospodarka, przemysł metalowo-maszynowy, zdrowie)

Naukowo-przemysłowe centrum badawcze (biogospodarka, przemys ł metalowo-maszynowy, zdrowie)

Laboratorium badawczo-rozwojowe (biogospodarka, przemysł metalowo-maszynowy, zdrowie)

Zakład Metrologii i Jakości, Wydział Mechaniczny, Politechnika Koszalińska

Laboratorium badawczo-rozwojowe techniki pomiarowej (przemysł metalowo-maszynowy, usługi

przyszłości)

Instytut Wzornictwa, Wydział Mechaniczny, Politechnika Koszalińska

Wyposażenie i zaplecze techniczne umożliwiające wykonania zleceń na potrzeby przedsiębiorstw

Instytut Podstawowych Nauk Technicznych, Wydział Mechaniczny, Akademia Morska w Szczecinie

Centrum badawcze pomiarów wielkogabarytowych elementów maszyn (przemysł metalowo -

maszynowy, działalność morska i logistyka)

Centrum pozyskiwania energii elektrycznej z fal morskich (przemysł metalowo -maszynowy,

działalność morska i logistyka)

Instytut Podstawowych Nauk Technicznych, Wydział Mechaniczny, Akademia Morska w Szczecinie

Centrum badawcze materiałoznawstwa (przemysł metalowo-maszynowy, działalność morska i logistyka)

Centrum badawcze podstaw budowy maszyn (przemysł metalowo-maszynowy, działalność

morska i logistyka)

Centrum badawcze wytrzymałości materiałów (przemysł metalowo-maszynowy, działalność

morska i logistyka)

Instytut Elektrotechniki i Automatyki Okrętowej, Wydział Mechaniczny, Akademia Morska w Szczecinie

Naukowo-przemysłowe centrum badawcze (działalność morska i logistyka)

Laboratoria badawczo-rozwojowe (działalność morska i logistyka)

Katedra Diagnostyki i Remontów Maszyn, Wydział Mechaniczny, Akademia Morska w Szczecinie

Inwestycja w zakresie dużej infrastruktury badawczej (MNiSW) „Wielosymptomowy system diagnostyczny okrętowych silników spalinowych” (działalność morska i logistyka) .

62

Powyższa l ista potencjalnych projektów inwestycyjnych nie stanowi zamkniętej l isty. Pokazuje ona, że

zapotrzebowanie na nową aparaturę badawczą pojawia się w różnych wymiarach, od doposażenia

istniejących laboratoriów do uruchomienia centrów naukowo-przemysłowych wspólnie

z przedsiębiorstwami. Przewidziany w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa

Zachodniopomorskiego 2014-202044 budżet na projekty tego typu (w ramach priorytetu inwestycyjnego

1a „ Udoskonalanie infrastruktury B+I i zwiększanie zdolności do osiągnięcia doskonałości w zakresie B+I

oraz wspieranie ośrodków kompetencji, w szczególności tych, które leżą w interesie Europy”) wynosi

17 mln euro. Nie jest on wystarczający dla zaspokojenia powyższych potrzeb. Szkoły wyższe będą mogły

również startować w konkursach krajowych na nową aparaturę badawczą, jednak tam konkurencja

będzie jeszcze większa.

7. Współpraca jednostek naukowych z przedsiębiorstwami

w obszarze badań i rozwoju

Instytuty i katedry szkół wyższych w województwie zachodniopomorskim, które uczestniczyły

w badaniu, współpracują w ograniczonym zakresie z przedsiębiorstwami w ramach pozyskiwanych

zleceń komercyjnych, wspólnych projektów badawczych czy też innych wspólnych działań, w tym np.

przy wykonywaniu opinii o innowacyjności. W przestrzeni ostatnich trzech lat l iczba respondentów,

którzy współpracują z przedsiębiorstwami wzrosła (tab. 14.). Naukowcy są świadomi, że w nowej

perspektywie finansowania w ramach konkursów organizowanych przez Narodowe Centrum Badań

i Rozwoju, współpraca z przedsiębiorstwami będzie niezbędna. W związku z tym, dla zapewnia

współpracy z właściwym partnerem koniecznym do wygrania kolejnego projektu, nawiązywane są nowe kontakty z przedsiębiorstwami lub wzmacniane są obecne relacje.

W latach 2011-2014 zespoły badawcze, które współpracowały z przedsiębiorstwami, przeważnie z jedną

do pięciu firm współpracowały w sposób ci ągły. Natomiast dla kilkunastu do kilkudziesięciu firm

wykonywały usługi eksperckie i inżynierskie, czy też opinie o innowacyjności w kontekście projektów

inwestycyjnych przygotowanych przez te przedsiębiorstwa (tab. 15.). Wśród 43 respondentów, 7 (16%)

nie wykazało w latach 2012-2014 współpracy z przedsiębiorstwami. Natomiast do respondentów, którzy współpracowali co roku z więcej niż 5 firmami (21% respondentów) zalicza się:

Katedrę Zoologii Ogólnej, Wydział Biologii, Uniwersytet Szczeciński ;

Zakład Polityki Gospodarczej i Turystyki, Wydział Ekonomiczny, Zachodniopomorski Uniwersytet

Technologiczny w Szczecinie;

Centrum Bioimmobil izacji i Innowacyjnych Materiałów Opakowaniowych, Wydział Nauk

o Żywności i Rybactwa, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologi czny w Szczecinie;

Katedrę Agronomii, Wydział Kształtowania Środowiska i Rolnictwa, Zachodniopomorski

Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie;

Katedrę Automatyki Przemysłowej i Robotyki, Wydział Elektryczny, Zachodniopomorski

Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie;

Katedrę Klimatyzacji i Transportu Chłodniczego, Wydział Techniki Morskiej i Transportu,

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie;

Instytut Technologii Mechanicznej, Wydział Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie;

44 Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego 2014–2020…

63

Katedrę Mechaniki i Podstaw Konstrukcji Maszyn, Wydział Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie;

Katedrę Technologii i Inżynierii Materiałów, Wydział Technologii i Edukacji, Politechnika

Koszalińska.

Studia przypadku współpracy zespołów badawczych z przedsiębiorstwami opisane w ankietach oraz

przedstawione podczas wywiadów indywidualnych pokazują, że z jednej strony istnieją wieloletnie

(czasem ponad 30 lat) relacje współpracy, a z drugiej strony pojawiają się nowe – perspektywiczne pod

kątem wspólnej realizacji projektów – możliwości współpracy z firmami zagranicznymi oraz

z przedsiębiorstwami, które w ostatnich latach znacznie się rozwinęły i planują zwiększenie swojej aktywności technologicznej.

Tabela 14. Liczba respondentów deklarujących współpracę z przedsiębiorstwami wedł ug wielkości

przedsiębiorstwa w okresie 2012-2014 (N=43)

Zakres współpracy

Liczba respondentów współpracujących w 2012

z daną kategorią przedsiębiorstw





Małe Średnie Duże Małe Średnie Duże Małe Średnie Duże

Zlecenia komercyjne 13 11 4 14 10 7 15 9 9

Wspólne projekty badawcze

współfinansowane ze

środków publicznych,

w których podmiot

respondenta jest liderem

konsorcjum

0 8 2 4 7 4 4 8 5




w których przedsiębiorstwo

jest liderem konsorcjum

0 5 1 4 5 1 6 11 3

Inne wspólne działania,

w tym wykonanie opinii o innowacyjności

0 6 4 7 7 3 9 8 6


Zwiększoną aktywność współpracy w tym okresie odnotował Instytut Technologii Mechanicznej

Wydziału Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki Zachodniopomorskiego Uniwersytetu

Technologicznego w Szczecinie, który zrealizował wiele zleceń na wykonanie prototypów. Także Katedra

Mechaniki i Podstaw Konstrukcji Maszyn Wydziału Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki współpracowała w ostatnich latach z grupą ponad 20 małych firm.

64

Tabela 15. Maksymalna liczba przedsiębiorstw współpracujących w danym zakresie z jednym respondentem

w latach 2011-2014

Zakres współpracy

Maksymalna liczba przedsiębiorstw przypadająca na

respondenta


respondenta


respondenta

Małe Średnie Duże Małe Średnie Duże Małe Średnie Duże

Zlecenia komercyjne 17 10 2 26 10 2 25 14 2




w których podmiot

respondenta jest liderem

konsorcjum

2 3 1 1 2 2 1 2 2




w których przedsiębiorstwo

jest liderem konsorcjum

1 2 1 1 4 1 1 5 1

Inne wspólne działania, w

tym wykonanie opinii o innowacyjności, wykonanie

prac prototypowych

101 45 41 141 69 84 76 92 98


Z wypowiedzi naukowców można wnioskować, że współpraca przeważnie rozpoczyna się od prostych

aspektów (studenci wysłani na staż, ekspertyza, rozwiązanie problemu technicznego), następnie jest

ona pogłębiana w ramach projektów badawczo-rozwojowych o dużym udziale strony naukowej

(badania na wstępnych etapach rozwoju, w których udział jednostki naukowej pozwoli

przedsiębiorstwom przenieść ryzyko technologiczne i finansowe na partnera naukowego) i docelowo

rozwija się w kierunku zrównoważonego partnerstwa, w którym interesy obu stron są współmiernie zabezpieczone i respektowane.

Kontakty z przedsiębiorstwami nawiązywane są podczas targów i konferencji. Również centra transferu

technologii pośredniczą w rozmowach między firmami a naukowcami. Jednak na pierwszym miejscu

skutecznych działań poprzedzających współpracę są bezpośrednie kontakty naukowców z firmami

(kontakty osobiste). Informacja o tym, że programy wsparcia projektów badawczo-rozwojowych mają

być bardziej skierowane do przedsiębiorstw, skutkuje w ostatnim czasie większym zainteresowaniem

firm współpracą z katedrami i instytutami. W zakresie identyfikowania potrzeb przedsiębiorstw, pomocne są również Rady Przemysłowo-Programowe uruchomione na poziomie wydziałów.

Pilne inwestowanie w młodą kadrę naukową jest wyzwaniem, przed którym stoją te zespoły badawcze,

których większość stanowi kadra naukowa w wieku przedemerytalnym. Oznacza to, że w pierwszej

kolejności młodzi naukowcy będą musieli skupić się na rozwoju kariery naukowej, aby nabywać kolejne

stopnie naukowe i tym samym często zagwarantować ciągłość funkcjonowania danej jednostki . Mając

na uwadze, że to młodzi naukowcy przede wszystkim są otwarci na rozwi janie nowych kontaktów z przedsiębiorstwami, sytuacja ta może doprowadzać do konfliktów w zespołach badawczych.

65

8. Współpraca jednostek naukowych z instytucjami otoczenia biznesu i z klastrami

Na wstępie warto zaznaczyć, że respondenci w badaniu ankietowym często wskazywali na współpracę

z instytucjami otoczenia biznesu, przedsiębiorstwami, jednostkami samorządu terytorialnego czy też

innymi podmiotami publicznymi. Ponadto wymieniano również centra transferu technologii, które

w rzeczywistości działają w ramach struktur organizacyjnych uczelni i nie są wyodrębnionymi podmiotami prawnymi.

W badaniu ankietowym 20 respondentów (N=51; 39%) deklarowało współpracę z instytucjami

otoczenia biznesu (w tym z centrami transferu technologii działającymi w ramach struktur

organizacyjnych uczelni), a także podczas wywiadów indywidualnych zwracano uwagę na rolę tych

instytucji w procesach nawiązywania współpracy z przedsiębiorstwami. Najczęściej wymieniano następujące instytucje (alfabetycznie):

Ośrodki innowacji

o Centrum Innowacji – Akcelerator technologii, Fundacja Uniwersytetu Łódzkiego (Łódź)

o Centrum Transferu Technologii Morskich Akademii Morskiej w Szczecinie

o Centrum Innowacji Akademii Morskiej w Szczecinie sp. z o.o.

o Centrum Transferu Technologii Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie

o Centrum Transferu Wiedzy i Technologii Uniwersytetu Szczecińskiego sp. z o.o.

o Fundacja Centrum Innowacji i Przedsiębiorczości i Centrum Biznesu

o Koszaliński Park Technologiczny SA

o Naczelna Organizacja Techniczna w Koszalinie

o Park Naukowo-Technologiczny Politechniki Koszalińskiej

o Regionalne Centrum Innowacji i Transferu Technologii przy Zachodniopomorskim Uniwersytecie Technologicznym w Szczecinie

o Szczeciński Park Naukowo - Technologiczny sp. z o.o. (Technopark Pomerania)

Ośrodki przedsiębiorczości

o Polska Fundacja Przedsiębiorczości

o Zachodniopomorska Agencja Rozwoju Regionalnego SA

o Zachodniopomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Barzkowicach

Zrzeszenia gospodarcze i branżowe

o Koszalińska Izba Przemysłowo Handlowa

o Krajowa Izba Gospodarki Morskiej

o Polska Izba Opakowań (Warszawa)

o Północna Izba Gospodarcza

o Polskie Towarzystwo Zarządzania Produkcją

o Stowarzyszenie Papierników Polskich (Łódź)

o Stowarzyszenie Elektryków Polskich

o Stowarzyszenie Naukowo-Techniczne Inżynierów i Techników Rolnictwa Zarząd Oddziału

w Koszalinie

o Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Mechaników Polskich

o Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przetwórstwa Spożywczego

o Stowarzyszenie Przetwórców Ryb

66

o Stowarzyszenie starszych mechaników morskich

o Stowarzyszenie Technologie dla Natury

o Zachodniopomorska Izba Turystyki

o Związek Pracodawców Pomorza Zachodniego.

Współpraca z powyższymi organizacjami odbywa się w zakresie:

przygotowania i wdrożenia wspólnych projektów,

organizowania wspólnych imprez (aktywizacja współpracy między nauką i biznesem) ,

wykonania ekspertyz, opinii, doradztwa eksperckiego,

wsparcia merytorycznego na rzecz zespołu badawczego przy przygotowaniu projektów

inwestycyjnych i projektów badawczo-rozwojowych oraz identyfikowaniu partnerów do projektów,

wymiany informacji ,

doradztwa dla zespołu badawczego w zakresie transferu technologii ,

udziału pracowników zespołu badawczego w szkoleniach i warsztatach.

Wydziały szkół wyższych oraz ich katedry i instytuty współpracują z następującymi klastrami:

Bałtycki Klaster Ekoenergetyczny (Gdańsk),

Bałtycki Klaster Seanenergia ,

Lubuski Klaster Metalowy (Gorzów Wlkp.),

Klaster Metalika,

Klaster Morski Pomorza Zachodniego,

Klaster NUTRIBIOMED (Wrocław),

Stowarzyszenie Klaster ICT Pomorze Zachodnie,

Stowarzyszenie Klaster Zielona Chemia,

Zachodniopomorski Klaster Przemysłów Kreatywnych ,

Zachodniopomorski Klaster Morski .

Jakość relacji współpracy jest silnie zależna od osób, a relacje między katedrami i instytutami

a klastrami oparte są na bezpośrednich indywidualnych kontaktach, a w mniejszym zakresie mają

charakter instytucjonalny. Jeśli brakuje osoby, która odpowiedzialna jest za regularne kontakty z danym

klastrem i jego firmami, to jedynym, co łączy dany wydział z klastrem, jest podpis na umowie o współpracy.

W przypadku Regionalnego Centrum Innowacji i Transferu Technologii (ZUT), pracownicy centrum

pomagają poszukiwać naukowców do tematów zgłaszanych przez koordynatorów klastrów. Jednak

w innych przypadkach współpraca z klastrami ma raczej charakter incydentalny i ad-hoc, czy też pojawia

się przy realizacji wspólnych projektów (czyli, kiedy zapewnione jest zewnętrzne finansowanie).

Naukowcy uczestniczą w spotkaniach organizowanych przez klastry w celu zdobywania informacji

o chętnych do współpracy w ramach dużych projektów badawczych oraz przekazywania informacji

o swojej ofercie usług badawczych i kompetencjach. Jednak są świadomi tego, że małe i średnie

przedsiębiorstwa zaangażowane w klastry nie są ich grupą docelową, gdyż nie będą w stanie

zrealizować dużych projektów. Niektórzy naukowcy uważają, że siła klastrów jest przereklamowana.

Oceniają ich działalność jako teoretyczną, ograniczającą się do spotkań i szkoleń bez konkretnych

67

inicjatyw w kierunku projektów badawczo-rozwojowych. Preferują bezpośrednie kontakty z przedsiębiorstwami inicjowane przez nich samych lub przez centra transferu technologii.

9. Ocena potencjału badawczego i innowacyjnego jednostek naukowych na rzecz rozwoju regionalnych specjalizacji

9.1. Kategoria naukowe jednostek naukowych a potencjał badawczy na rzecz

rozwoju regionalnych specjalizacji

W październiku 2010r. weszły w życie przepisy zawarte w sześciu ustawach tworzących nowy system

nauki. Kompleksowa ocena jednostek naukowych przeprowadzona przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w 2013r. uwzględniała następujące kryteria:

osiągnięcia naukowe i twórcze,

potencjał naukowy,

materialne efekty działalności naukowej,

pozostałe efekty działalności naukowej .

W wyniku kompleksowej oceny jakości działalności naukowej lub badawczo-rozwojowej jednostkom

naukowym jest przyznawana kategoria: „A+” – poziom wiodący; „A” – poziom bardzo dobry; „B” –

poziom zadowalający, z rekomendacją wzmocnienia działalności naukowej, badawczo-rozwojowej lub stymulującej innowacyjność gospodarki lub „C” – poziom niezadowalający.

Wśród 38 jednostek naukowych z województwa zachodniopomorskiego przedstawionych w tabeli 16., 8 otrzymało kategorię naukową „A”, 28 kategorię „B” , natomiast 2 jednostki oceniono w kategorii „C”.

Tabela 16. Kategorie naukowe jednostek naukowych z województwach zachodniopomorskiego

Szkoła wyższa Jednostka naukowa Kategoria

naukowa

Specjalizacja

regionalna*

Nauki humanistyczne i społeczne

Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych

i Zarządzania A

B, PS, PDML, MM,

UP, T, Z

Uniwersytet Szczeciński Wydział Zarządzania i Ekonomiki

Usług A

B, PS, PDML, MM,

UP, T, Z

Zachodniopomorski Uniwersytet

Technologiczny w Szczecinie Wydział Ekonomiczny B

B, PS, PDML, MM,

UP, T, Z

Politechnika Koszalińska Wydział Nauk Ekonomicznych B B, PS, PDML, MM,

UP, T, Z

Uniwersytet Szczeciński Wydział Filologiczny B B, PS, PDML, MM,

UP, T, Z

Uniwersytet Szczeciński Wydział Humanistyczny B B, PS, PDML, MM,

UP, T, Z

Uniwersytet Szczeciński Wydział Prawa i Administracji B B, PS, PDML, MM,

UP, T, Z

68


naukowa

Specjalizacja

regionalna*

Politechnika Koszalińska Instytut Polityki Społecznej

i Stosunków Międzynarodowych B

B, PS, PDML, MM,

UP, T, Z

Politechnika Koszalińska Instytut Neofilologii i Komunikacji

Społecznej C

B, PS, PDML, MM,

UP, T, Z

Nauki i życiu

Uniwersytet Szczeciński Wydział Biologii B B, Z

Pomorski Uniwersytet Medyczny

w Szczecinie

Wydział Lekarsko-

Biotechnologiczny i Medycyny

Laboratoryjnej

A Z


w Szczecinie

Wydział Lekarski z Oddziałem

Nauczania w Języku Angielskim A Z


w Szczecinie Wydział Nauk o Zdrowiu B Z


w Szczecinie

Wydział Lekarsko-

Stomatologiczny B Z

Uniwersytet Szczeciński Wydział Kultury Fizycznej

i Promocji Zdrowia B T, Z


Technologiczny w Szczecinie

Wydział Nauk o Żywności

i Rybactwa B B



Wydział Biotechnologii

i Hodowli Zwierząt B B



Wydział Kształtowania

Środowiska i Rolnictwa B B

Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk o Ziemi B B

Nauki ścisłe i inżynierskie



Wydział Budownictwa i

Architektury A B, PDML

Politechnika Koszalińska Wydział Inżynierii Lądowej,

Środowiska i Geodezji B B, PDML


Technologiczny w Szczecinie Wydział Elektryczny B MM, UP

Politechnika Koszalińska Wydział Elektroniki i Informatyki B UP


Technologiczny w Szczecinie Wydział Informatyki B UP

Uniwersytet Szczeciński Wydział Matematyczno-Fizyczny B UP

Akademia Morska w Szczecinie Wydział Nawigacyjny B PDML

Akademia Morska w Szczecinie Wydział Inżynieryjno-

Ekonomiczny Transportu B PDML



Wydział Technologii i Inżynierii

Chemicznej A B, Z



Wydział Inżynierii Mechanicznej

i Mechatroniki A PS, PDML, MM

69


naukowa

Specjalizacja

regionalna*

Politechnika Koszalińska

Instytut Technologii i Edukacji

(obecnie Wydział Technologii

i Edukacji)

A PS, PDML, MM

Akademia Morska w Szczecinie Wydział Mechaniczny B PS, PDML, MM

Politechnika Koszalińska Wydział Mechaniczny B PS, PDML, MM



Wydział Techniki Morskiej

i Transportu B PS, PDML, MM

Nauki o sztuce i twórczości artystycznej

Akademia Sztuki w Szczecinie Wydział Edukacji Muzycznej B UP

Akademia Sztuki w Szczecinie Wydział Instrumentalny B UP

Akademia Sztuki w Szczecinie Wydział Malarstwa i Nowych

Mediów B UP

Akademia Sztuki w Szczecinie Wydział Sztuk Wizualnych B UP

Politechnika Koszalińska Instytut Wzornictwa C UP

* B = Biogospodarka; PS = Przemysł stoczniowy; PDML = Pozostała działalność morska i logistyka; MM = Przemysł

metalowo-maszynowy; UP = Usługi przyszłości; T = turystyka; Z = zdrowie

Opracowanie własne na podstawie listy oceny parametrycznej jednostek naukowych z 2013 r.

W związku z powyższą sytuacją, wydziały szkół wyższych w województwie zachodniopomorskim starały

się zwiększyć swoją aktywność naukową, co przełożyło się na większą koncentrację na badaniach

podstawowych, publikacjach naukowych w określonych czasopismach oraz na rozwoju własnej kadry

naukowej i udziale w rozwoju naukowym osób niebędących pracownikami jednostki naukowej . Dla

grupy „nauk o życiu” i „nauk ścisłych i inżynierskich” istotnym wskaźnikiem oceny są „efekty materialne

działalności naukowej” mierzone między innymi poprzez: efekty finansowe działalności naukowej

i innowacyjnej oraz wynagrodzenia wypłacone pracownikom z tytułu prowadzenia badań naukowych

i prac rozwojowych poza środkami z dotacji „statutowej”. Wskaźnik ten zachęca przede wszystkim do

przygotowania i realizacji takich projektów, które przełożą się na wyższe wynagrodzenia dla

pracowników, wynikające z większego udziału środków niestatutowych w strukturze wynagrodzeń.

Z tego powodu zainteresowanie naukowców uczestnictwem w projektach w ramach programu

Horyzont 2020 może znacznie zmniejszyć się w porównaniu z realizacją projektów 7. Programu

Ramowego, gdyż w obecnym programie przewiduje się ograniczenie wynagrodzeń w projektach do

wysokości wynagrodzenia zasadniczego (w projektach 7PR polscy beneficjenci miel i możliwość

stosowania systemu: wynagrodzenie zasadnicze + 300%). Ewentualne podwyższenie zasadniczego wynagrodzenia pracowników naukowych niosłoby za sobą wysokie ryzyko finansowe dla uczelni.45

Mając to na uwadze, pozostaje wyzwaniem zwiększenie aktywności naukowców w ramach projektów

finansowanych przez Narodowe Centrum Nauki czy projektów realizowanych w ramach programów

Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. W pierwszym przypadku, osoba czy jednostka startująca

w konkursach Narodowego Centrum Nauki musi się wykazać dorobkiem naukowym. Oznacza to, że ci

naukowcy, którzy w ostatnich latach bardziej skupili się na współpracy z przedsiębiorstwami niż na

rozwoju swojej kariery naukowej, coraz trudniej będą mogli pozyskiwać środki z Narodowego Centrum

Nauki. W przypadku programów planowanych przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w okresie

45 Uwagi do systemu wynagradzania w Programie Ramowym Horyzont 2020, Andrzej Siemaszko, Barbara Trammer, Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE, Warszawa, 20.01.2014

70

2015-2020 większy nacisk będzie położony na potencjał wdrożeniowy wyników prac badawczych oraz

na współpracę z przedsiębiorstwami. W tym zakresie respondenci badania ankietowego oraz uczestnicy

wywiadów indywidualnych i spotkań fokusowych zwrócili uwagę na lukę infrastrukturalną i finansową,

która ma miejsce między obecnym potencjałem badawczym w szkołach wyższych a potencjałem

badawczym wymaganym przez przedsiębiorstwa dla realizacji wspólnych projektów badawczo-

wdrożeniowych. Przede wszystkim w trudnych dziedzinach (biotechnologia, nanotechnologia,

medycyna), jednostki naukowe szkół wyższych z województwa zachodniopomorskiego muszą

kontynuować pogłębianie relacji współpracy z innymi jednostkami w Polsce, które dysponują uzupełniającymi kompetencjami oraz infrastrukturą.

9.2. Ocena potencjału innowacyjnego jednostek naukowych na rzecz rozwoju


W niniejszym raporcie potencjał innowacyjny jednostek naukowych jest rozpatrywany przez pryzmat:

umiejętności kreowania wiedzy z większą wartością dodaną,

znaczenia własności intelektualnej danej jednostki w skali międzynarodowej ,

wdrożenia rozwiązań innowacyjnych.

Poniżej przedstawiono wyniki samooceny katedr lub instytutów podanej przez 49 respondentów badania ankietowego.

Kreowanie wiedzy z większą wartością dodaną nawiązuje do umiejętności zidentyfikowania przez naukowców nowych trendów, ich interpretacji oraz aktywnego wyszukiwania tematów badawczych.

27% jednostek w sposób planowany (cykliczny lub ciągły) stosuje techniki technology watch

i benchmarkingu w celu określenia swojej pozycji w środowisku naukowo-badawczym w Polsce i na świecie, a 21% sporadycznie.

29% jednostek w sposób planowany (cykliczny lub ciągły) angażuje przedsiębiorstwa w procesie

identyfikowania priorytetów badawczych oraz w opracowywaniu wieloletnich programów badawczych, a 18% sporadycznie.

43% jednostek w sposób planowany (cykliczny lub ciągły) uczestniczy w konferencjach i targach

skierowanych do przedsiębiorstw i dzieli się uzyskaną informacją i wiedzą, co usprawnia proces podejmowania decyzji w jednostce, a 29% sporadycznie.

27% jednostek twierdzi, że w porównaniu do innych jednostek w swojej dziedzinie uzyskuje

przeciętnie więcej grantów na projekty badawcze z programów publicznych, a w przypadku 22% sytuacja ta pojawia się sporadycznie.

22% jednostek twierdzi, że w porównaniu do innych zespołów w swojej dziedzinie uzyskuje

przeciętnie więcej zleceń od podmiotów gospodarczych, a w przypadku 14% sytuacja ta pojawia się sporadycznie.

W przypadku 55% jednostek, pracownicy regularnie cytowani są w czasopismach naukowych

i branżowych oraz są zapraszani jako prelegenci na konferencje o znaczeniu międzynarodowym, a w przypadku 27% sytuacja ta pojawia się sporadycznie.

39% jednostek w sposób planowany (cykliczny lub ciągły) współpracuje z innymi zespołami

badawczymi w ramach konsorcjów badawczych, dzięki czemu sprawniej wykorzystuje swoje możliwości w procesach postępu technicznego, a 24% sporadycznie.

Znaczenie własności intelektualnej w skali międzynarodowej odnosi się do świadomości naukowców

o stanie techniki w swojej dziedzinie, umiejętności w zakresie określenia trajektorii rozwoju nowych

71

technik w kontekście przyszłego potencjału komercjalizacji wyników prac badawczych oraz do postrzegania ich przez przedsiębiorstwa jako potencjalnych wykonawców prac badawczych.

59% jednostek w sposób planowany (cykliczny lub ciągły) analizuje obecny stan techniki, wyznacza

obszary, w których może uzyskać silną pozycję i odpowiednio steruje własnymi pracami badawczymi, a 18% sporadycznie.

22% jednostek w sposób planowany (cykliczny lub ciągły) ocenia swoje wyniki badań i w oparciu

o swój potencjał określa strategię zabezpieczenia z uwzględnieniem możliwości uzyskania patentów za granicą, a 12% sporadycznie.

18% jednostek w sposób planowany (cykliczny lub ciągły) stosuje własną politykę w zakresie

komercjalizacji wyników badań i buduje silną pozycję w swoim obszarze naukowym, a 27% sporadycznie.

31% jednostek w sposób planowany (cykliczny lub ciągły) współpracuje z wiodącymi jednostkami

naukowymi w Unii Europejskiej i na świecie, a 25% sporadycznie.

10% jednostek w sposób planowany (cykliczny lub ciągły) używa swojej wiedzy w postaci know-

how i patentów jako wartościowej karty przetargowej w negocjacjach z innymi jednostkami naukowymi podczas kreowania międzynarodowych konsorcjów badawczych, a 22% sporadycznie.

29% jednostek regularnie otrzymuje zapytania od przedsiębiorstw z siedzibą w Polsce i jest w stanie formułować dla nich odpowiednią ofertę, a 27% sporadycznie.

19% jednostek regularnie otrzymuje zapytania od przedsiębiorstw z siedzibą poza granicami Polski

i jest w stanie formułować dla nich odpowiednią ofertę, a 10% sporadycznie.

Wdrożenie rozwiązań innowacyjnych uwzględnia intensywność współpracy z otoczeniem, w tym w zakresie wymiany i transferu wiedzy.

20% jednostek w sposób planowany (cykliczny lub ciągły) prowadzi własne działania marketingowe skierowane do przedsiębiorstw, a 20% sporadycznie.

14% jednostek w sposób planowany (cykliczny lub ciągły) realizuje usługi dla przedsiębiorstw

w ramach wieloletnich umów o współpracę, a 24% sporadycznie.

27% jednostek w sposób planowany (cykliczny lub ciągły) organizuje tematyczne imprezy,

szkolenia i doradztwo dla przedsiębiorstw, a 10% sporadycznie.

16% jednostek w sposób planowany (cykliczny lub ciągły) angażuje się w wymianę kadr (naukowcy

mają możliwość pracy w firmach, a przedstawiciele przedsiębiorstw w zespole badawczym), a 22% sporadycznie.

14% jednostek w sposób planowany składa się z pracowników, którzy jednocześnie prowadzą

swoją firmę w obszarach związanych ze specjalizacjami regionalnymi lub pracują w renomowanych firmach krajowych i międzynarodowych , a 8% w sposób nieplanowany.

20% jednostek w sposób planowany (cykliczny lub ciągły) jest aktywnym uczestnikiem powiązania

kooperacyjnego (typu klaster, platforma technologiczna) funkcjonującego w ramach

specjalizacji regionalnych, a 6% sporadycznie uczestniczy w tego typu powiązania ch kooperacyjnych.

8% jednostek w niektórych okresach czasowych, dzięki przychodom z wdrożeń rozwiązań

innowacyjnych na rynku, finansuje własne prace badawcze w wysokości ponad 50%.

Powyższy obraz pokazuje dość słabą aktywność zewnętrzną jednostek, które uczestniczyły w badaniu

ankietowym oraz umiarkowane nastawienie tych jednostek na świadomie planowaną politykę rozwoju.

W zagregowanym ujęciu, respondentów badania podzielić można na grupy zaawansowanych,

przeciętnych i słabych. W każdej z trzech analizowanych kategorii, tj. w aspektach: kreowania wiedzy,

72

zarządzania własnością intelektualną oraz wdrażania rozwiązań innowacyjnych, zdecydowanie najwięcej podmiotów kwalifikuje się do grupy słabych. Wyniki przedstawiono na rysunku 1.

Rysunek 1. Zagregowana ocena potencjału innowacyjnego jednostek naukowych [liczba jednostek w kategorii]

Opracowanie własne na podstawie wyników samooceny w ramach badania ankietowego

23 respondentów z 33 biorących udział w badaniu oceniło, że ich jednostka w zakresie wdrażania

rozwiązań innowacyjnych ma słabszą pozycję w stosunku do wiodących jednostek naukowych o podobnym profilu w Polsce i w Unii Europejskiej . Szczegółowe odpowiedzi zawarto w tabeli 17.

Tabela 17. Ocena respondentów odnośnie porównania własnej pozycji z wiodącymi jednostkami w Polsce i w Unii

Europejskiej

Zakres Słabsza

pozycja

Porównywalna

pozycja

Silniejsza

pozycja

Kreowania wiedzy z większą wartością dodaną 14 15 4

Znaczenie własności intelektualnej w skali międzynarodowej 17 15 1

Wdrażanie rozwiązań innowacyjnych 23 9 1


Informacja ta jest istotna z punktu widzenia możliwości współpracy z przedsiębiorstwami w ramach

specjalizacji regionalnych. Bowiem, przedsiębiorstwa, które są nastawione na współpracę z jednostkami

naukowymi w procesach innowacyjnego rozwoju, porównują oferty różnych jednostek i oceniają między innymi :

szybkość postępowania danej jednostki naukowej

o w sprawach administracyjnych: przygotowanie dokumentów, obieg dokumentów,

o w sprawach organizacyjnych: skompletowanie zespołu badawczego, czas potrzebny do zorganizowania spotkań i przygotowania dokumentów roboczych ;

potencjał zespołu naukowego

o renoma danego zespołu lub jednostki w środowisku: marka, autorytety naukowe,

o l iczebność zespołu pod kątem zapewnienia ciągłości pracy,

o sprawność realizacji projektów: aparatura, czas potrzebny do osiągnięcia celów,

o kompetencje: doświadczenia w podobnych projektach, doświadczenie w gospodarce,

dorobek naukowy, praktyczne umiejętności ;

0

10

20

30

40

50

Zaawansowane Przeciętne Słabe

Kreowanie wiedzy

Własność intelektualna

Rozwiązania innowacyjne

73

otwartość na różne formy współpracy

o gotowość jednostki do przyjęcia na siebie większego ryzyka technologicznego,

o gotowość jednostki do zachowania tajemnicy w pełnym zakresie i zapewnienia

przedsiębiorstwu praw własności niematerialnych i prawnych w pełnym zakresie,

o gotowość jednostki do oddelegowania pracownika naukowego do przedsiębiorstwa .

9.3. Wyzwania stojące przed jednostkami naukowymi w okresie do 2020 roku

Wyzwania, przed którymi stoją jednostki naukowe z województwa zachodniopomorskiego w okresie

2015-2020 mają raczej charakter strukturalny, niezależnie od regionalnej specjalizacji, w którą dana

jednostka może się zaangażować. W badaniu ankietowym, jak i podczas wywiadów indywidualnych

i spotkań fokusowych poruszone zostały kwestie związane z wyzwaniami w obszarze:

prowadzenia badań i projektów badawczych z przedsiębiorstwami ,

wdrożenia nowych rozwiązań do gospodarki ,

współpracy z przedsiębiorstwami ,

potencjału pracowników zespołu badawczego,

potencjału infrastrukturalnego,

potencjału finansowego.

Wyzwania do 2020 r. w obszarze prowadzenia badań i projektów badawczych z przedsiębiorstwami

Rozwijanie kontaktów bezpośrednich z przedsiębiorstwami z uwagi na małą l iczbę przedsiębiorstw

z województwa zachodniopomorskiego zainteresowanych współpracą z jednostkami naukowymi

z regionu, czy też z uwagi na małą l iczbę przedsiębiorstw innowacyjnych aktywnych w danym obszarze w województwie zachodniopomorskim.

Zwiększenie l iczby realizowanych wspólnie z przedsiębiorstwami prac badawczo-rozwojowych, w tym:

o pozyskiwanie informacji o konkurs ach, w których wymagana będzie współpraca z przedsiębiorstwami,

o zwiększenie zainteresowania przedsiębiorstw wspólną realizacją prac badawczo-rozwojowych,

o identyfikowanie przedsiębiorstw gotowych do współpracy,

o określenie wspólnych kierunków badań,

o zapewnienie jasnych zasad ochrony własności intelektualnej w projektach realizowanych

z przedsiębiorstwami ,

o nawiązanie stałej współpracy opartej na zasadach wzajemnego partnerstwa biznesowego ,

o zaangażowanie w prace badawcze z przedsiębiorcami studentów i doktora ntów.

Pozyskiwanie środków na doposażenie infrastruktury badawczej i technicznej dla prowadzenia

badań w zaawansowanych fazach rozwoju.

Pozyskiwanie środków na doprowadzenie wyników badań do takiego poziomu, który może

zainteresować przedsiębiorstwa.

Nabywanie nowych kompetencji w zakresie zarządzania projektami badawczymi i komercjalizacji

ich wyników.

74

Wyzwania do 2020 r. w obszarze wdrożenia nowych rozwiązań do gospodarki

Zwiększenie współpracy między jednostkami naukowymi oraz między jednostkami naukowymi

a przedsiębiorstwami w zakresie identyfikacji nowych wyzwań rynkowych.

Identyfikowanie przedsiębiorstw w województwie zachodniopomorskim, które są przygotowane

do złożonych procesów wdrażania innowacji. Akceptacja sytuacji, że większość małych i średnich przedsiębiorstw nie stać na finansowanie takich procesów.

Usprawnienie procedur komercjalizacji wyników prac badawczych, w tym obsługi

administracyjnej.

Przezwyciężenie trudności w procesie przejścia z fazy laboratoryjnej do fazy półtechnicznej

a następnie do dalszych faz rozwoju wynalazków.

Pozyskiwanie środków na ochronę własności intelektualnej oraz na wdrożenie wynalazków.

Zmierzenie się z długimi procesami ochrony wynalazków i z niepewnością z tym związaną.

Wyzwania do 2020 r. w obszarze współpracy z przedsiębiorstwami

Zwiększenie działań zmierzających do faktycznej współpracy z przedsiębiorstwami (spotkania bezpośrednie, seminaria, działania brokerskie).

Zarządzanie relacjami z przedsiębiorstwami, budowanie wzajemnego zaufania.

Nastawienie na budowanie konsorcjów naukowo-przemysłowych i przygotowanie wspólnych

projektów.

Otwartość na rzetelne dzielenie się strategicznymi informacjami , a nie tylko skupianie się na doraźnym rozwiązywaniu problemów.

Świadomość instytucji finansujących projekty badawcze, że przedsiębiorstwa nie są gotowe na

sfinansowanie badań na poziomie I-IV gotowości technologicznej i w związku z tym ten etap prac naukowo-badawczych musi znaleźć wsparcie w ramach publicznych instrumentów finansowych.

Rozszerzenie wachlarza usług skierowanych dla przedsiębiorstw, w tym:

o rozbudowanie oferty szkoleń dla przedsiębiorstw,

o zwiększenie l iczby laboratoriów akredytowanych,

o wygospodarowanie przestrzeni (laboratoria, hale techniczne) dla wspólnych projektów z przedsiębiorstwami.

Wyzwania do 2020 r. odnośnie zespołów badawczych

Utrzymanie kadry naukowej w sytuacji, gdy coraz więcej młodych naukowców wybiera pracę

w przedsiębiorstwach. Zwiększenie zatrudnienia nowej kadry, angażowanie studentów i doktorantów w projektach współpracy z przedsiębi orstwami.

Rozwiązanie konfliktu między koniecznością rozwoju kariery naukowej a rozwojem nowych kompetencji potrzebnych dla współpracy z przedsiębiorstwami.

Poniesienie kwalifikacji pracowników w zakresach tematów związanych z praktycznymi

problemami w przedsiębiorstwach.

Szukanie rozwiązań dla zapewnienia pracownikom wynagrodzeń w okresach między projektami.

Zmierzenie się z faktem, że zespół jest mały i nie ma możliwości zwiększenia liczby pracowników.

Opracowanie przejrzystego systemu wsparcia, który umożliwi zatrudnianie pracowników

naukowych szkół wyższych w małych i średnich przedsiębiorstwach na czas określony.

75

Wyzwania do 2020 r. w obszarze infrastrukturalnym

Nieustanne modernizowanie infrastruktury badawczej, aby móc spełniać oczekiwania

przedsiębiorstw.

Pozyskiwanie środków na zakup nowej aparatury badawczej, która może być wykorzystana w zaawansowanych fazach prac badawczo-rozwojowych.

Opracowanie modelu funkcjonowania laboratoriów oraz zasad korzystania z nich

(z uwzględnieniem faktycznych kosztów) w kontekście organizacyjnym i finansowanym w celu

zwiększenia grupy przedsiębiorstw zainteresowanych współpracą oraz zapewnienie rezerw odtworzeniowych w dłuższym okresie czasu.

Wyzwania do 2020 r. w obszarze finansowym

Zdobywanie grantów na finansowanie badań na poziomie I-IV gotowości technologicznej.

Zidentyfikowanie przedsiębiorstw w województwie zachodniopomorskim, które są gotowe, aby

finansowo zaangażować się w realizację projektów badawczych (wiele przedsiębiorstw ma ograniczone środki i obawia się braku odczuwalnych efektów projektów badawczych).

Zmniejszanie znaczenia negatywnych skutków niedoceniania współpracy z przedsiębiorstwami

w systemie oceny szkół wyższych dla tych zespołów badawczych, które intensywnie współpracują z przedsiębiorstwami, co przekłada się na mniejszą i lość publikacji wyników badan naukowych.

Opracowanie modelu funkcjonowania szkół wyższych, który uwzględni możliwość funkcjonowania

w ramach struktur organizacyjnych uczelni zarówno zespołów naukowo-badawczych

zorientowanych na rozwój nauki i rozwój kariery naukowej jak i zespołów techniczno-inżynieryjnych nastawionych na intensywną współpracę z lokalnymi przedsiębiorstwami.

76

10. Ocena potencjału w zakresie kształcenia w szkołach

wyższych na rzecz rozwoju regionalnych specjalizacji

10.1. Kierunki kształcenia, kluczowe dla rozwoju regionalnych specjalizacji

W załączniku 2. do niniejszego raportu przedstawiono listę kierunków kształcenia na wydziałach szkół

wyższych, które w ramach badania ankietowego zostały uznane za tematycznie związane z regionalnymi

specjalizacjami w województwie zachodniopomorskim. Natomiast poniżej, w tabeli 18., przedstawiono

l istę kierunków kształcenia, które zostały wytypowane przez respondentów badania jako kluczowe dla

rozwoju regionalnych specjalizacji .

Tabela 18. Kierunki kształcenia kluczowe dla rozwoju specjalizacji regionalnych

Wydział, szkoła wyższa Kierunek kształcenia Specjalizacja regionalna*

Wydział Technologii i Inżynierii

Chemicznej, Zachodniopomorski

Uniwersytet Technologiczny

w Szczecinie

Inżynieria chemiczna i procesowa PDML, MM, B, UP

Technologia chemiczna PDML, UP

Nanotechnologia PDML, UP

Wydział Techniki Morskiej i

Transportu, Zachodniopomorski


w Szczecinie

Oceanotechnika PS, MM, PDML

Inżynieria bezpieczeństwa PS, MM, PDML, B

Transport PDML, B

Wydział Nauk o Żywności i

Rybactwa, Zachodniopomorski


w Szczecinie

Technologia żywności i żywienie

człowieka B, Z, T

Rybactwo B, PDML

Eksploatacja mórz i oceanów B, PS, PDML

Wydział Informatyki,



Informatyka UP

Inżynieria cyfryzacji UP

Wydział Budownictwa

i Architektury, Zachodniopomorski


w Szczecinie

Architektura i urbanistyka B, PS, UP,T, Z

Budownictwo PDML, UP,T, Z

Wzornictwo B, UP,T, Z

Wydział Inżynierii Mechanicznej

i Mechatroniki, Zachodniopomorski

Uniwersytet Technologiczny w

Szczecinie

Mechatronika MM, UP, PDML, PS

Mechanika i budowa maszyn MM, UP, PDML, PS

Inżynieria materiałowa MM, UP, B, PDML

Wydział Elektryczny,



Automatyka i robotyka MM, PS, PDML, UP

Elektrotechnika PS, PDML, UP

Teleinformatyka UP

Wydział Matematyczno-Fizyczny,

Uniwersytet Szczeciński

Matematyka B,PS, PDML, MM, UP,T, Z

Fizyka B,PS, PDML, MM, UP,T, Z

Wydział Nauk Ekonomicznych Finanse i Rachunkowość B, PS, PDML, MM, UP, T, Z

77


i Zarządzania, Uniwersytet

Szczeciński Informatyka i Ekonometria B, PS, PDML, MM, UP, T, Z

Ekonomiczno-Prawny B, PS, PDML, MM, UP, T, Z

Wydział Zarządzania i Ekonomiki

Usług, Uniwersytet Szczeciński

Zarządzanie UP

Turystyka i rekreacja T

Finanse i rachunkowość UP

Wydział Humanistyczny,

Uniwersytet Szczeciński Kognitywistyka komunikacji UP

Wydział Biologii, Uniwersytet

Szczeciński

Biotechnologia B, Z

Mikrobiologia B, Z

Wydział Lekarsko-Stomatologiczny,


Lekarsko-dentystyczny Z

Lekarski Z

Fizjoterapia Z

Wydział Lekarsko-

Biotechnologiczny i Medycyny

Laboratoryjnej, Pomorski

Uniwersytet Medyczny

Analityka medyczna Z, UP

Biotechnologia-specjalność

biotechnologia medyczna Z, UP

Dietetyka Z, UP

Wydział Lekarski z Oddziałem

Nauczania w Języku Angielskim,


Ratownictwo medyczne Z, UP

Dietetyka Z, UP

Lekarski Z, UP

Wydział Nauk o Zdrowiu, Pomorski

Uniwersytet Medyczny

Pielęgniarstwo Z

Fizjoterapia Z,UP

dietetyka Z,UP

Wydział Technologii i Edukacji,


Inżynieria biomedyczna Z, UP

Inżynieria materiałowa Z,UP, PS, MM, B

Mechatronika UP, Z, PS, MM

Wydział Nauk Ekonomicznych,


Gospodarka Przestrzenna B, T

Zarządzanie T, UP

Ekonomia UP, T

Wydział Mechaniczny, Politechnika

Koszalińska

Mechanika i Budowa Maszyn B, PS, MM

Energetyka B, PS, PDML

Zarządzanie i Inżynieria Produkcji B, PS, PDML, MM

Wydział Elektroniki i Informatyki,


Informatyka UP

Elektronika i telekomunikacja UP

Instytut Wzornictwa, Politechnika

Koszalińska

Wzornictwo PS, UP, MM

Architektura Wnętrz PS, UP, MM

Wydział Inżynieryjno -Ekonomiczny

Transportu, Akademia Morska w

Szczecinie

Transport PDML

Zarządzanie i Inżynieria Produkcji PDML

Logistyka PDML

78


Wydział Nawigacyjny, Akademia

Morska w Szczecinie

Nawigacja PDML

Geodezja i kartografia B, PDML, UP

Informatyka B, PS, PDML, UP, MM, T, Z

Wydział Malarstwa i Nowych

Mediów, Akademia Sztuki w

Szczecinie

Wzornictwo UP, PS, MM, T

Grafika: specjalność multimedia UP, T

Wydział Sztuk Wizualnych,

Akademia Sztuki w Szczecinie

Grafika: specjalność grafika

projektowa UP

Architektura wnętrz UP

Zachodniopomorska Szkoła Biznesu

w Szczecinie Informatyka B, PS, PDML, UP, MM, T, Z

Państwowa Wyższa Szkoła

Zawodowa w Wałczu Instytut

Humanistyczny

Administracja, nauki społeczne B, PS, PDML, UP, MM, T, Z

Nauki ścisłe, kierunki techniczne (np.

Zarządzanie i Inżynieria Produkcji) B, PS, PDML, UP, MM, T, Z

Kierunki humanistyczne (‘językowe’,

np. Lingwistyka stosowana) B, PS, PDML, UP, MM, T, Z

* B = Biogospodarka; PS = Przemysł stoczniowy; PDML = Pozostała działalność morska i logistyka; MM = Przemysł

metalowo-maszynowy; UP = Usługi przyszłości; T = turystyka; Z = zdrowie


W załączniku 3. do niniejszego raportu przedstawiono zestawienie l iczb studentów i absolwentów na

poszczególnych kierunkach kształcenia z podziałem na specjalizacje regionalne. Dla większości

tradycyjnych kierunków kształcenia przewiduje się 10 -20% spadek liczby studentów w roku

akademickim 2019-2020 w porównaniu do sytuacji w obecnym roku akademickim 2014-2015. Dla

niektórych kierunków ekonomicznych prognozowany spadek liczby studentów wynosi do 70 -80%.

Natomiast Politechnika Koszalińska przewiduje w najbliższych czterech latach kilkunastoprocentowy

wzrost l iczby studentów na kierunkach takich jak: Inżynieria materiałowa , Mechatronika, Energetyka

oraz Technologia żywności i żywienie człowieka. Podczas przeprowadzonych rozmów telefonicznych

z przedstawicielami wydziałów, zwracano uwagę na trudność prognozowania l iczby studentów

w perspektywie do 2020 roku. Jednak tego typu prognozy są istotne dla określenia l iczby etatów na

uczelniach – a co z tym związane, l iczby pracowników naukowych, która będzie mogła poświęcić czas na współpracę z przedsiębiorstwami w projektach badawczych.

10.2. Ocena potencjału szkół wyższych w zakresie kształcenia na rzecz


10.2.1. Świadomość o potrzebach przedsiębiorstw odnośnie kompetencji zatrudnianych pracowników

W sumie 31 wydziałów szkół wyższych odpowiedziało na pytanie: „Czy posiadacie Państwo informację

o strukturze zatrudnienia w przedsiębiorstwach w województwie zachodniopomorskim ( jacy

pracownicy z jakimi kwalifikacjami są zatrudniani)?”. 11 wydziałów potwierdziło, że posiada taką

informację, jednak 20 odpowiadało negatywnie. Szczegółowe wyniki analizy w tym zakresie w układzie specjalizacji regionalnych, przedstawiono na rysunku 2.

79

Rysunek 2. Znajomość potrzeb w zakresie kompetencji pracowników w poszczególnych specjalizacjach regionalnych

deklarowana przez wydziały szkół wyższych, które prowadzą kierunki kształcenia tematycznie zbieżne ze

specjalizacjami regionalnymi

B = Biogospodarka; PS = Przemysł stoczniowy; PDML = Pozostała działalność morska i logistyka; MM = Przemysł metalowo -

maszynowy; UP = Usługi przyszłości; T = turystyka; Z = zdrowie


W latach 2011-2014 badane wydziały szkół wyższych zdobywały informacje na temat wymagań

przedsiębiorstw, w tym na temat kompetencji pożądanych przez przedsiębiorstwa z różną częstotliwością poprzez:

informacje pozyskiwane z biura karier studenckich lub od podobnej jednostki ,

informacje pozyskiwane z raportów branżowych,

informacje pozyskiwane podczas konferencji, seminariów z przedsiębiorstwami ,

informacje pozyskiwane podczas targów pracy,

informacje pozyskiwane podczas kontaktów z przedsiębiorstwami .

Najwięcej wydziałów korzysta z powyższych źródeł informacji raz na rok lub raz na pół roku. Natomiast

w przypadku 13 wydziałów pozyskiwani e informacji podczas bezpośrednich kontaktów

z przedsiębiorstwami odbywa się w sposób ciągły (rys. 3.).

Rysunek 3. Częstotliwość korzystania z określonych źródeł informacji na temat wymagań przedsiębiorstw w latach 2011-2014


0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

B PS PDML MM UP T Z

Tak

Nie

0

5

10

15

20

25

30

Biuro KarierStudenckich

Raportybranżowe

Konferencje,seminaria

Targi pracy Bezpośredniekontakty

Nigdy

Raz na rok

Raz na pół roku

Raz na kwartał

Raz na miesiąc

Na bieżąco

80

W kolejnych latach wydziały wyraźnie chcą inwestować w bezpośrednie kontakty z przedsiębiorstwami.

Przewiduje się również zwiększenie częstotliwości udziału w konferencjach i w seminariach

z przedsiębiorstwami oraz udziału w targach pracy. Dziewięć wydziałów (w okresie 2011-2014 liczba ta

wynosiła 2) planuje w sposób ciągły zdobywać informację o potrzebach przedsiębiorstw z biur karier studenckich. Również pozostałe inicjatywy, o których mowa powyżej, będą kontynuowane (rys. 4.).

Rysunek 4. Pożądana częstotliwość korzystania z określonych źródeł informacji na temat wymagań przedsiębiorstw

w kolejnych latach


Wydziały szkół wyższych podejmują również inne inicjatywy w tym zakresie, takie jak:

współpraca z przedsiębiorstwami w ramach projektów,

bezpośredni kontakt z decydentami przedsiębiorstw w ramach działalności Rady Przemysłowo -

Dydaktycznej Wydziału czy też Rady Praktyków,

współpraca z przedstawicielami instytucji rynku pracy i ich organów, w tym wojewódzkich i powiatowych rad zatrudnienia,

członkostwo w organizacjach zrzeszających pracodawców, organizacjach zawodowych ,

monitorowanie przedsiębiorstw w ramach monitorowania karier zawodowych absolwentów ,

spotkania fokusowe z przedsiębiorstwami, debaty z udziałem przedstawicieli przedsiębiorstw i instytucji rynku pracy,

analiza własna, w tym analiza stron internetowych, danych statystycznych i prasy .

10.2.2. Współpraca między szkołami wyższymi a przedsiębiorstwami w zakresie kształcenia

W sumie 25 respondentów przedstawiło dane dotyczące współpracy między wydziałem

a przedsiębiorstwami w zakresie kształcenia studentów. W latach 2011-2014 współpraca

z przedsiębiorstwami odbywała się w tych wydziałach w sumie w ramach 268 umów o współpracę oraz

w ramach 393 nieformalnych relacji współpracy. W przypadku 295 relacji współpracy (należy brać pod

uwagę, że jedna firma może współpracować z kilkoma wydziałami), brak jest szczegółowej informacji

o tym w której specjalizacji regionalnej dana firma jest aktywna. Na rysunku 5. przedstawiono, że dla

366 relacji współpracy, intensywna współpraca odbywa się w obszarze Pozostała działalność morska

i logistyka (Wydział Nawigacyjny, Akademia Morska w Szczecinie) oraz w obszarze Usługi przyszłości .

Należy jednak podkreślić, że nie wszystkie wydziały podały informacj ę o relacjach współpracy z przedsiębiorstwami. Przez to obraz ten niekoniecznie odzwierciedl a obecną sytuację.

0

5

10

15

20

25

30

35

Biuro kar ierstudenckich

Raportybranżowe

Konferencje,seminaria

Targi pracy Bezpośredniekontakty

Nigdy

Raz na rok

Raz na pół roku

Raz na kwartał

Raz na miesiąc

Na bieżąco

81

Rysunek 5. Współpraca w ramach umowy o współpracę oraz współpraca nieformalna między szkołami wyższymi

a przedsiębiorstwami w zakresie kształcenia studentów




W przypadku współpracy z przedsiębiorstwami w obszarze doskona lenia kadr w przedsiębiorstwach

w latach 2011-2014, wydziały wykazywały śladową aktywność bezpośrednio związaną ze specjalizacjami

regionalnymi. Przy 195 relacjach współpracy nie podano, w której specjalizacji dane przedsiębiorstwo

jest aktywne. Dla 59 relacji współpracy sytuacja wygląda jak na rysunku 6. We współpracy przoduje obszar Usługi przyszłości.

Rysunek 6. Współpraca w ramach umowy o współpracę oraz współpraca nieformalna między szkołami wyższymi

a przedsiębiorstwami w zakresie doskonalenia kadr




Na pytanie: „W jaki sposób odbywa się współpraca między Państwem a przedsiębiorstwami w zakresie

kształcenia studentów i doskonalenia kadr przedsiębiorstw w regionalnych specjalizacjac h?” nie

wszyscy z 31 respondentów potrafi l i przekazać informację. Podczas rozmów telefonicznych

z przedstawicielami wydziałów okazało się, że na niektórych wydziałach tego typu dane nie są zbierane

jak również inicjatywy współpracy z przedsiębiorstwami nie są na bieżące monitorowane. W tabeli 19.

przedstawiono średnie, minimalne i maksymalne wartości dla poszczególnych inicjatyw, co daje w pewnym zakresie obraz intensywności zorganizowanych i planowanych przedsięwzięć.

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

B PS PDML MM UP T Z Inne

Współpraca w ramach umowy owspółpracę

Współpraca nieformalna

0

50

100

150

200

250

B PS PDML MM UP T Z Inne

Współpraca nieformalna

Współpraca w ramach umowy owspółpracę

82

Tabela 19. Inicjatywy współpracy na rzecz kształcenia studentów oraz doskonalenia kadr w ciągu jednego roku

akademickiego

Inicjatywy współpracy na rzecz kształcenia studentów

oraz doskonalenia kadr

2013-2014 2014-2015 (prognoza) Docelowo

Średnia Min. Maks. Średnia Min. Maks. Średnia Min. Maks.

Wizyty grup studentów w przedsiębiorstwach

[liczba wizyt]

16 1 200 24 1 300 32 2 400

Staże dla studentów w przedsiębiorstwach

[ liczba staż]

109 2 1 021 119 4 1 100 110 10 1 100

Wykłady gościnne

pracowników firm na wydziale

[liczba wykładów gościnnych]

11 1 100 12 2 120 16 2 150

Zajęcia fakultatywne

realizowane we współpracy z przedsiębiorstwami

[liczba zajęć fakultatywnych]

8 1 50 8 1 50 10 4 50

Generowanie listy

najzdolniejszych studentów, stypendystów, którzy

następnie zostaną zaproszeni do przedsiębiorstw na rozmowy kwalifikacyjne

[liczba list przygotowanych / liczba firm, do których te listy zostały skierowane]

1 / 1 1 / 1 2 / 2 4 / 12 1 /2 10 / 30 6 / 25 1 / 1 20 / 100

Przyjmowanie tematów prac

inżynierskich sugerowanych przez przedsiębiorstwa [liczba tematów

przyjmowanych/liczba firm zgłaszających tematów]

11 / 7 3 / 1 32 / 15 11 / 7 3 / 1 34 / 12 22 / 16 10 /

5 52 / 30


magisterskich sugerowanych przez przedsiębiorstwa [liczba tematów

przyjmowanych/liczba firm zgłaszających tematy]

8 / 6 1 / 1 20 / 15 12 / 10 2 / 1 40 / 40 18 / 15 3 / 5 60 / 60


doktorskich sugerowanych przez przedsiębiorstwa [liczba tematów przyjmowanych/liczba firm zgłaszających tematy]

3 / 3 1 / 1 6 / 6 3 / 3 1 / 1 7 / 7 8 / 8 1 / 1 15 / 15

Konsultacje wśród

przedsiębiorstw dotyczące zapotrzebowania na kierunki kształcenia [liczba przeprowadzonych

konsultacji/liczba przedsiębiorstw skonsultowanych]

5 / 32 1 / 3 15 / 260 25 1 / 3

15 / 300 24/30 2 / 2

250 / 250

83

Inicjatywy współpracy na

rzecz kształcenia studentów oraz doskonalenia kadr

2013-2014 2014-2015 (prognoza) Docelowo

Średnia Min. Maks. Średnia Min. Maks. Średnia Min. Maks.

Konsultacje wśród

przedsiębiorstw dotyczące dodatkowych umiejętności,

które studenci/absolwenci powinni nabywać, aby spełnić oczekiwania przedsiębiorstw [liczba przeprowadzonych

konsultacji/liczba przedsiębiorstw skonsultowanych]

6 / 28 1 / 1 15 / 260 6 / 30 1/2

30 / 300 10 / 29 1 / 1

30 / 250

Przyjmowanie od

przedsiębiorstw informacji o nowych ofertach pracy

[liczba przedsiębiorstw zgłaszających oferty pracy]

30 1 400 21 2 150 36 2 200

Udział wydziału w targach pracy [liczba targów pracy, w których wzięto udział]

1 1 6 2 1 6 3 1 6

Przygotowanie w oparciu

o zidentyfikowane potrzeby lub zapytania przedsiębiorstw, studiów podyplomowych dla pracowników

przedsiębiorstw [liczba uruchomionych studiów podyplomowych / liczba uczestników na tych studiach]

1 / 58 1 / 2 4 / 120 2 / 42 3 / 3 10 / 150 5 / 100 1 / 1

20 / 515

Przygotowanie w oparciu o zidentyfikowane potrzeby

lub zapytania przedsiębiorstw modularnych szkoleń specjalistycznych dla pracowników

przedsiębiorstw [liczba zorganizowanych szkoleń specjalistycznych dla pracowników przedsiębiorstw / liczba uczestników tych szkoleń]

2 / 34 1 / 1 6 / 50 2 / 26 1 / 3 4 / 51 6 / 65 1 / 2 20 / 150


Wysoka liczba staży wynika z obowiązkowych staży studentów Wydziału Nawigacyjnego Akademii

Morskiej w Szczecinie. W czołówce plasują się również Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania oraz

Wydział Biologii Uniwersytetu Szczecińskiego, każdy z nich przewiduje rocznie blisko 200 staży dla

studentów w przedsiębiorstwach. Z kolei Wydział Technologii i Edukacji Politechniki Koszalińskiej

intensywnie angażuje się w organizację wizyt grup studentów w przedsiębiorstwach i organizuje szereg

wykładów gościnnych pracowników firm. Wydział ten realizuje rocznie około 50 fakultatywnych za jęć

we współpracy z przedsiębiorstwami. Zachodniopomorska Szkoła Biznesu w Szczecinie organizuje co

roku wśród przedsiębiorstw szeroko zakrojone konsultacje dotyczące kierunków kształcenia oraz

pożądanych kompetencji absolwentów. Szczególną aktywność można również zaobserwować na

Wydziale Informatyki oraz na Wydziale Technologii i Inżynierii Chemicznej Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie.

84

10.2.3. Sposób dostosowania ofert kształcenia do potrzeb rynku pracy

Badane wydziały szkół wyższych w województwie zachodniopomorskim starają się dostosować swoje

oferty kształcenia do potrzeb rynku pracy. Odbywa to się między innymi poprzez:

organizowanie dodatkowych zajęć lub spotkań ze studentami ,

wprowadzanie nieznacznych zmian w programach nauczania,

wprowadzanie znacznych zmian w programach nauczania .

Respondenci podali następujące przykłady.

Dodatkowe zajęcia i spotkania dedykowane:

Wydział Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny

Nawiązanie współpracy z firmą Cargotec Poland przy organizacji spotkań, konkursów i staży.

Wydział Elektryczny, Wydział Informatyki, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny

Uruchomienie we wrześniu 2014 roku, Samsung Labo dla studentów Wydziału Elektrycznego oraz Wydziału Informatyki ZUT, w którym prowadzone są zajęcia dodatkowe.

Prowadzenie w ramach współpracy z partnerami przemysłowymi Wydziału oraz kilkoma

innymi firmami dodatkowych zajęć dla studentów Wydziału w ramach cyklu „Biznes

i przemysł dla studentów”. Spotkania miały na celu zwiększenie świadomości powiązania

studiów z rzeczywistymi potrzebami przemysłu oraz pozyskanie dodatkowych kompetencji „miękkich” poszukiwanych wśród absolwentów przez potencjalnych pracodawców.

Wydział Budownictwa i Architektury, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny

W wyniku analiz potrzeb przedsiębiorstw, organizowanie dodatkowych zajęć i spotkań ze studentami, w tym z firmą Skanska oraz innymi firmami budowlanymi.

Wydział Elektroniki i Informatyki, Politechnika Koszal ińska

Współpraca z firmą VIWA Entertainment przy organizacji zajęć z programowania urządzeń mobilnych w ramach inicjatywy VIWA Academy.

Instytut Wzornictwa, Politechnika Koszalińska

Spotkania z przedsiębiorcami w ramach projektu „Program rozwojowy Politech niki

Koszalińskiej w zakresie przybliżania kształcenia do potrzeb rynku pracy i gospodarki opartej na wiedzy”.

Wydział Malarstwa i Nowych Mediów, Akademia Sztuki w Szczecinie

Wprowadzenie dodatkowych przedmiotów w zakresie metod upowszechniania kultury, reklama i marketing sztuki.

Nieznacznie zmodyfikowane programy nauczania :


Wprowadzenie przedmiotu Nowe techniki i technologie w architekturze na kierunku

Architektura i urbanistyka oraz organizowanie w firmach architektonicznych i biurach

planowania przestrzennego praktyk przed dyplomem inżynierskim - ósmym semestr, inicjatywa ta jest wynikiem sygnałów otrzymanych od firm projektowych.


Prowadzenie praktycznych wykładów przez firmę Faurecia oraz współpraca z tą firmą w zakresie programu staży zagranicznych.

Wydział Elektryczny, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny

Stopniowe modyfikowanie programu nauczania na kierunku Automatyka i robotyka w wyniku

rozbudowy bazy laboratoryjnej Wydziału. Program nauczania został wzbogacony o nowe

85

treści związane m.in. z technikami wizyjnymi w automatyce i robotyce oraz z robotyką mobilną.

Wydział Technologii i Edukacji, Politechnika Koszalińska

Uruchomienie specjalności Projektowanie urządzeń i technologii .

Wydział Nawigacyjny, Akademia Morska

Dostosowanie programów nauczania na kierunku Nawigacja do wymagań międzynarodowych

konwencji i rozporządzeń ministra w zakresie kształcenia marynarzy ( zmiany dotyczą również rynku pracy i pracodawców)

Wprowadzenie przedmiotu Zarządzanie projektami UE na kierunku Transport.


Uruchomienie pracowni animacji oraz pracowni fi lmu eksperymentalnego.

Wydział Sztuk Wizualnych, Akademia Sztuki w Szczecinie

Program przedmiotu Projektowanie znaku i form identyfikacyjnych jest związany z aktualnymi trendami w projektowaniu jak i rozwojem technologicznym dziedziny.

Modyfikowanie programu nauczania przedmiotu Projektowanie wydawnictw i publikacji

cyfrowych powiązanie go z aktualnym rozwojem mediów elektronicznych a w szczególności internetu.

Znacznie zmodyfikowane programy nauczania

Wydział Nauk o Żywności i Rybactwa , Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny

Uruchomienie specjalności Technologia żywności pochodzenia wodnego na kierunku

Technologia żywności i rybactwa oraz utworzenie nowego kierunku Eksploatacja mórz i oceanów.

Wydział Informatyki, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny

Wprowadzenie do programów kształcenia nowych przedmiotów obieralnych (poszerzenie

oferty) oraz dostosowanie programów kształcenia do potrzeb rynku pracy na podstawie wniosków Rady ds. Kompetencji Absolwentów Wydziału Informatyk i .


Wprowadzenie znacznych zmian w planach studiów na kierunku Budownictwo , po

konsultacjach z członkami Rady Programowo-Gospodarczej, skupiającej szereg przedstawicieli czołowych przedsiębiorstw z województwa zachodniopomorskiego.

Dostosowanie w znacznym stopniu przedmiotów na studiach II stopnia na kierunku

Budownictwo do potrzeb rynku pracy wraz z perspektywą uzyskania przez absolwentów

uprawnień w pełnym zakresie.

Uruchomienie studiów II stopnia na kierunku Wzornictwo dzięki znacznemu rozwojowi kadry dydaktyczno-naukowej, zgodnych z oczekiwaniami przyszłych pracodawców.


Opracowanie całkowicie nowych planów i programów studiów dla kierunku Transport na

stacjonarnych i dla niestacjonarnych studiach II stopnia obowiązujących od roku

akademickiego 2014-2015 oraz dla kierunku Zarządzanie i inżynieria produkcji na

stacjonarnych i niestacjonarnych studiach II stopnia dla nowej specjalności Logistyka

przemysłowa obowiązujących od roku akademickiego 2014-2015.

Wydział Zarządzania i Ekonomiki Usług, Uniwersytet Szczeciński

Uruchomienie nowej specjalności na kierunku Ekonomia – Ekonomika usług dla biznesu oraz

nowej specjalności na kierunku Zarządzanie – Marketingowe zarządzanie e-biznesem.

86

Wydział Humanistyczny, Uniwersytet Szczeciński

Po konsultacji z interesariuszami zewnętrznymi, uruchomienie w roku akademickim 2013/2014 kierunku Kognitywis tyka komunikacji.

Wydział Filologiczny, Uniwersytet Szczeciński

Wprowadzenie nowej specjalności na kierunku fi lologia polska i kulturoznawstwo.

Przygotowanie nowych kierunków studiów: Komunikacja kulturowa, Skandynawistyka –

studia norweskie oraz Iberystyka – studia hiszpańskie.

Wydział Mechaniczny, Politechnika Koszalińska

Utworzenie modułów kształcenia zakończonych projektami weryfikującymi umiejętności

praktyczne studentów.

Wzbogacenie programów studiów o przedmioty rozszerzające kompetencje społeczne: kreatywność, pracę grupową, tworzenie innowacji.

Wydział Mechaniczny, Akademia Morska

Mechanika i Budowa Maszyn – zmiana programu pod kątem wymagań Międzynarodowej

Konwencji o Wyszkoleniu, Certyfikowaniu i Pełnieniu Wacht STCW 78 i wymagań Krajowych Ram Kwalifikacji.

Mechatronika – zmiana programu pod kątem wymagań Międzynarodowej Konwencji

o Wyszkoleniu, Certyfikowaniu i Pełnieniu Wacht STCW 78 i wymagań Krajowych Ram Kwalifikacji.

10.3. Dobre praktyki współpracy nauki z gospodarką w zakresie kształcenia

studentów

Wydział Techniki Morskiej i Transportu, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

Współpraca między szkołą wyższą a firmą

Geneza Studenci Wydziału Techniki Morskiej i Transportu, w tym członkowie Studenckiego

Koła Naukowego InnTrans zostali zaproszeni przez firmę Cargotec Poland

w Stargardzie Szczecińskim do współpracy w ramach projektu „Określanie i wdrożenie

zasad ruchu na terenie Cargotec”. Firma Cargotec należy do wiodących w skali

światowej firm produkujących między innymi urządzenia do przeładunku i obsługi

kontenerów. Zadaniem studentów było opracowanie propozycji dwóch wariantów

rozwiązań regulacji ruchu pojazdów i pieszych na terenie firmy. Pracę nad projektem

rozpoczęto w roku 2011. Prace koncepcyjne i projektowe realizowano w dwóch

podzespołach studenckich przy nadzorze i ocenie Działu Logistyki Cargotec. Projekt został ukończony 12 stycznia 2012.

Nawiązanie współpracy było również wymiernym skutkiem realizacji przez firmę praktyk oraz staży, którymi objęto studentów Wydziału.

Efekty Zwieńczeniem prac było przedstawienie projektu i wyników uzyskanych w trakcie jego

realizacji Zarządowi firmy Cargotec. Ocena prac studentów przez praktyków była

bardzo wysoka, czego potwierdzeniem są certyfikaty jakie uzyskali studenci oraz

wstępna propozycja staży zawodowych oraz zaproszenie do dalszej współpracy. Innym

wymiernym efektem inicjatywy było podpisanie w dniu 2012r. w siedzibie firmy listu intencyjnego w sprawie wypracowania formuły współpracy.

Sukces Inicjatywa przyniosła obopólne korzyści. Firma Cargotec Poland uzyskała w efekcie

opracowany przez studentów projekt modyfikacji umożliwiających wdrożenie zasad

87

ruchu na terenie Cargotec, Wydział natomiast zyskał potencjalnego, silnego partnera

przemysłowego a studenci uzyskali możliwość praktycznej weryfikacji swojej wiedzy i umiejętności.

Korzystne

warunki

Silne wsparcie działań ze strony firmy Cargotec Poland oraz szczególne zaangażowanie

w realizację projektu Koła Naukowego InnTrans działającego na Wydziale Techniki Morskiej i Transportu Studenckiego.

Wydział Informatyki, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

Powołanie kierunku Inżynieria Cyfryzacji

Geneza Na podstawie stałych kontaktów z przedsiębiorstwami podjęto na Wydziale inicjatywę

utworzenia kierunku „Inżynieria Cyfryzacji”, który związany jest z wdrażaniem technik,

metod i technologii wywodzącymi się z informatyki, wprowadzających na rynek

gotowe rozwiązania informatyczne przy pomocy urządzeń cyfrowych. Wniosek

wydziału o uruchomienie nowego kierunku został poddany analizie członkom Rady ds.

Kompetencji Absolwentów Wydziału Informatyki, a następnie ich propozycje zostały uwzględnione przy opracowaniu programu kształcenia.

Efekty Nowy kierunek został uruchomiony w roku akademickim 2013/2014.

Sukces Istnieje zapotrzebowanie na pracowników posiadających wiedzę i umiejętności

informatyczne, ale ukierunkowanych na wdrażani e technologii informatycznych

w obiektach informatyzacji.

Korzystne

warunki

Determinacja Wydziału, wysoka pozycja w środowisku akademickim Szczecina.


w Szczecinie

Rada Przemysłowo-Dydaktyczna przy wydziale jako platforma stałej współpracy

Geneza W 2012 roku na Wydziale Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki ZUT w Szczecinie

powołano Radę Przemysłowo-Dydaktycznej (RP-D WIMiM). Rada szczególną wagę

przywiązuje do sektorów przemysłowych związanych z obszarami budowy i eksploatacji

maszyn, mechatroniki, inżynierii produkcji, transportu i energetyki. Na pierwsze

posiedzenie Rady oficjalnie zaproszono (40 firm) przedstawicieli regionalnych

przedsiębiorstw. Na każdym kolejnym posiedzeniu przybywa od 2 do 4 nowych

członków Rady.

Misją RP-D WIMiM jest ściślejsze powiązanie środowiska naukowego i dydaktycznego

z przedsiębiorstwami, instytutami branżowymi oraz z innymi podmiotami

zatrudniającymi absolwentów szeroko pojmowanej mechaniki. Ten obszar partnerów

stanowi miarodajne źródło wytycznych do kształtowania treści programowych.

Zadaniem RP-D jest wymiana poglądów dotyczących jakości kształcenia inżynierów

mechaników i oceny procesów adaptacyjnych absolwentów Wydziału ze szczególnym

uwzględnieniem ich przyszłych specjalności w nowych miejscach pracy. Do kompetencji

RP-D należy inicjowanie i opiniowanie: strategii rozwoju Wydziału w zakresie

kształcenia, wniosków w sprawie tworzenia i znoszenia kierunków studiów, wniosków

o tworzeniu lub znoszeniu specjalności na poszczególnych kierunkach studiów,

wniosków dotyczących merytorycznego zakresu studiów podyplomowych, wniosków

dotyczących zakresu kursów, planów i programów studiów z punktu widzenia ich

powiązania z potrzebami gospodarki, kierunków promocji Wydziału, współpracy

technicznej, naukowej i dydaktycznej z przedsiębiorstwami, zwłaszcza w organizowaniu

88

praktyk zawodowych, staży oraz prac dyplomowych.

Efekty Posiedzenia Rady odbywają się cyklicznie od 2012 r. raz na kwartał. W skład RP -D

wchodzą Dziekan, Prodziekan do spraw nauki, Prodziekani do spraw studenckich,

pełnomocnik dziekana do spraw akredytacj i Wydziału, przewodniczący wydziałowej

komisji do spraw jakości kształcenia, 18 profesorów i doktorów habilitowanych,

przedstawiciele zaproszonych do współpracy przedsiębi orstw (obecnie 42 osoby)

województwa zachodniopomorskiego i lubuskiego, Prezes Oddzia łu Szczecińskiego

Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Mechaników Polskich.

Sukces Dzięki bardzo szerokiej reprezentacji pracodawców w RP-D, WIMiM ZUT w Szczecinie

uzyskuje, obok oceny swoich absolwentów na różnych etapach wdrażania ich do pracy

zawodowej, cenne informacje o aktualnych wymaganiach i potrzebach rynku pracy.

Pozwala to dostosować do nich ofertę edukacyjną WIMiM i lepiej szacować zapotrzebowanie rynku na kadrę inżynierską.

Korzystne

warunki

Wydział cieszy się uznaniem w środowisku gospodarczym, współpracuje z wieloma

wiodącymi firmami w ramach cyklicznych zorganizowanych seminariów.

Wydział Elektryczny, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

Akademia Siemens

Geneza Katalizatorem współpracy było otrzymanie pierwszej nagrody dla zgłoszonej

magisterskiej pracy dyplomowej, zrealizowanej na Wydziale Elektrycznym na konkurs

organizowany przez firmę Siemens oraz Politechnikę Warszawską – rok 2011. Wydział,

jako część nagrody otrzymał wówczas 6 sterowników swobodnie programowalnych S7-

1200 z najnowszej rodziny programowalnych systemów SIMATIC. Następnie

dokupionych zostało 6 sterowników tego samego typu w ramach zamawianych

kierunków kształcenia i podjęto w Katedrze Automatyki Przemysłowej i Robotyki

decyzję o ich wykorzystaniu w procesie kształcenia w zakresie podstaw programowania

PLC (Programming Logical Controler) – rok 2011. W tym samym czasie dokupiono

dedykowane do tego laboratorium komputery osobiste służące jako programatory.

Odpowiedzią na to ze strony firmy Siemens była propozycja utworzenia na Wydziale

Elektrycznym Akademii Siemensa (druga tego typu inicjatywa firmy Siemens w Polsce)

oferującej kadrze możliwość doszkolenia się w zakresie obsługi urządzeń z rodziny

SIMATIC, a studentom proces certyfikacji po zakończonych zajęciach pozwalający na

otrzymanie dyplomu od WE i SIEMENS potwierdzającego umiejętności takiego studenta

w zakresie programowania urządzeń SIMATIC (w szczególności PLC i HMI (Human -

Machine Interface)). Działalność Akademii Siemensa zainagurowana została oficjalnie

podczas inauguracji roku akademickiego 2013/2014.

Efekty W kolejnych latach, jako znaczące wydarzenia można wskazać rozbudowę zasobów

szkoleniowych WE – dzięki bardzo preferencyjnym cenom Wydział zakupił 12 sztuk

paneli operatorskich oraz nowszy pakiet środowiska programistycznego (rok 2013), a

także prezentacje modele l inii produkcyjnej podczas trwania Nocy Naukowców w roku

2014 oraz przekazanie dwóch rozbudowanych stanowisk zawierających programowalne

układy automatyki przez firmę Siemens. W tym samym roku nastąpiło przeniesienie

Akademii Siemensa do sali w nowo otwartej części budynku Wydziału Elektrycznego

oraz osadzenie sprzętu na specjalnych standach powalających na sprawne prowadzenie

dydaktyki. W dalszym ciągu prowadzone są rozmowy nad rozszerzeniem działalności

celem dostarczenia na rynek pracy jeszcze lepiej przygotowanych absolwentów. W roku

bieżącym firma Siemens przekazała do zastosowań dydaktycznych dodatkowe trzy małe

89

sterowniki programowalne z rodziny LOGO!.

Efekty można podzielić na te osiągnięte przez Wydział, takie jak: dostęp studentów do

nowocześnie wyposażonego laboratorium, dodatkowe poświadczenia zdobywane przez

studentów w ramach obowiązkowych zajęć zwiększające ich konkurencyjność na rynku

pracy (certyfikaty ukończenia Akademii Siemensa), możliwość świadczenia usług

szkoleniowych dla pracowników firm z regionu czy też ciągły kontakt z wiodącym

producentem w branży oraz te osiągnięte przez firmę Siemens, w tym: edukacja

przyszłych pracowników na sprzęcie konkretnej firmy, dzięki czemu mają oni z nim

styczność i potrafią go obsługiwać oraz programować oraz zwiększenie świadomości

marki w szerokiej rzeszy przyszłych pracowników, ale także innych pracodawców.

Sukces Sukces określają przede wszystkim osiągnięte wymierne efekty i sprawny przebieg

realizacji inicjatywy zgodnie z przyjętymi wytycznymi.

Korzystne

warunki

Za decydujące warunki uznać można sprzyjającą atmosferę zarówno ze strony firmy

Siemens jak i władz Wydziału Elektrycznego, obopólne zrozumienie potrzeb i oczekiwań stron, a także dostrzeżenie obopólnych korzyści wynikających z takiej współpracy.

Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, Uniwersytet Szczeciński

Konkurs Liderzy Rachunkowości

Geneza Przedsięwzięcie powstało z inicjatywy Prezesa i Wiceprezesa KNR, pół roku po

reaktywacji działalności KNR w roku akademickim 2012/2013. Wydział wspierał

przedsięwzięcie merytorycznie. Przedsiębiorstwa oraz instytucje (Stowarzyszenie

Księgowych w Polsce, InsERT, Primaco, Wydawnictwo Difin, Metro Services, Deloitte,

DGS) wsparły wydarzenie finansowo oraz materialnie w postaci gadżetów, książek oraz

programów finansowo-księgowych. Rozpowszechniono informacje o konkursie

zarówno na WNEiZ i WZiEU oraz rozesłano zaproszenia do szkół ponadgimnazjalnych

w województwie zachodniopomorskim.

Efekty Dzięki tym przedsięwzięciu kierunek „Finanse i Rachunkowość” został rozpropagowany

w szerszym gronie.

Sukces Po udanej pierwszej edycji konkursu, rok później zorganizowano drugą edycję, a w roku

akademickim 2014/2015 odbędzie się 3. edycj a wraz z Konferencją studencką.

Korzystne

warunki

Współpraca z wieloma przedsiębiorstwami oraz pozyskanie nowych partnerów.

Promocja wydarzenia na portalu społecznościowym Facebook, stronach internetowych sponsorów oraz KNR.

Wydział Filologiczny, Uniwersytet Szczeciński

Od konferencji w kierunki kompleksowej współpracy

Geneza W listopadzie 2013 Wydział organizował we współpracy z Urzędem Miasta Szczecin

konferencję pt. Przedsiębiorczość na Pomorzu Zachodnim. Języki. Ekonomia. Prawo.

Inicjatywa ta wynikała z potrzeby stworzenia platformy do wymiany opinii

i doświadczeń pomiędzy światem nauki i biznesu. Podczas konferencji organizowano

między innymi debatę na temat Skandynawistyka szansą rozwoju miasta i regionu oraz

zaprezentowano publikacji z zakresu współpracy polsko-skandynawskie.

Efekty W wyniku tej inicjatywy różne podmioty współpracowały przy opracowaniu studiów

„Skandynawistyka” (studia stacjonarne, niestacjonarne, podyplomowe), a firmy

norweskie zapewniły miejsce praktyk dla studentów.

Sukces Stała współpraca z firmami.

90

Wydział Mechaniczny, Politechnika Koszalińska

Przedsiębiorstwa fundują stypendia dla najlepszych studentów

Geneza Realizacja programów krajowych wspierających dostosowanie programów kształcenia

do potrzeb rynku pracy zaowocowała współpracą z wieloma przedsiębiorstwami

w regionie. W niektórych przypadkach współpraca przyjęła charakter trwały,

kontynuowany po zakończeniu programu w postaci: wizyt studyjnych, współpraca

w zakresie tematyki prac dyplomowych, staże studenckie. Podczas spotkań

z przedsiębiorstwami określone zostały kompetencje, które przyszły pracownik

powinien posiadać chcąc pracować w danej firmie. Z kolei przedsiębiorstwa udzieliły

stypendia dla najlepszych studentów.

Efekty Studenci otrzymali stypendia.

Sukces Stała współpraca z przedsiębiorstwem w zakresie kształcenia studentów (opiniowanie

programu kształcenia, wsparcie finansowe dla najlepszych studentów), doposażenie sal

dydaktycznych oraz realizacji prac dyplomowych na potrzeby przemysłu.

Korzystne

warunki

Wsparcie finansowe w projektach umożl iwiających współpracę uczelni

z przedsiębiorstwami. Zapotrzebowanie lokalne na specjalistów inżynierów.

Instytut Wzornictwa, Politechnika Koszalińska

Współpraca z firmą przy realizacji procesu rozwoju nowego produktu

Geneza Firma zgłosiła zapotrzebowanie na twórcze rozwiązanie problemu. Chciała opracować

koncepcji wzorniczej gadżetu reklamowego dla dzieci. Firma przedstawiła analizę

rynkową a studenci przygotowali kompleksowe rozwiązania projektowe.

Efekty Powstał zbiór koncepcji wzorniczych i projekt produktu.

Sukces Uzyskano trwałe efekty współpracy, planowane są kolejne współdziałania.

Korzystne warunki

Elastyczne podejście i odpowiednie nastawienie stron biorących udział w realizacji przedsięwzięcia.

Wydział Humanistyczny, Koszalińska Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych

„Zachodniopomorskie Partnerstwo Gospodarki i Edukacji”

Geneza KWSNH zainicjowała partnerstwo z przedsiębiorcami z regionu koszalińskiego.

Przedsiębiorcy byli uczestnikami konferencji umożli wiającej zawarcie partnerstwa

z firmami o podobnych profilach działalności. W ramach tego partnerstwa, firmy mają

możliwość przekazania swoich propozycji dotyczących kształtu programów nauczania.

Efekty Poprawa świadomości przedsiębiorców w zakresie potrzeb edukacyjnych w regionie

oraz rozszerzenie wiedzy o kształceniu realizowanym w ich firmach.

Sukces Działania podjęte przez KWSNH zaowocowały zwiększeniem wśród przedsiębiorstw zainteresowania kształceniem w systemie dualnym.

Korzystne

warunki

Determinacja organizatorów i dobra wola uczestników. Inicjatywa wzorowana na

praktykę w województwie wielkopolskim.

91

Wydział Sztuk Wizualnych, Akademia Sztuki w Szczecinie

CUBETURA festiwal architektury wnętrz

Geneza Festiwal powstał z inicjatywy Koła Naukowego Trójkąt działającego na Wydziale Sztuk

Wizualnych, które było głównym pomysłodawcą i organizatorem imprezy. Rolą

przedsiębiorców była organizacja warsztatów skierowanych do architektów,

projektantów wnętrz, deweloperów i studentów. Wszystkie zgłoszone firmy

odpowiedziały na ofertę współpracy z festiwalem. Wszystkie planowane warsztaty były

merytorycznie opracowane przez przedstawicieli firm, a ich organizacją zajmował się

wydział. Festiwalowi towarzyszyły ekspozycje studenckie oraz stoiska firmowe.

Efekty Pracownie zostały wyposażone w profesjonalne próbniki kolorów i materiałów.

Pojawiły się realne perspektywy na współpracę w ramach dydaktyki i szkoleń.

Sukces Duże zainteresowanie mieszkańców Szczecina jak i pedagogów i studentów Akademii

Sztuki. Promocja Wydziału jako jednostki mającej realny wpływ na wizerunek i estetykę otoczenia.

Korzystne

warunki

Bezkosztowe wynajęcie przestrzeni biurowca Brama Portowa 1, zaplecze sprzętowe

Akademii, zainteresowanie przedsiębiorców współpracą.


Praktyki studenckie w firmach skupionych w klastrze

Geneza Inicjatywa dotyczy projektu współpracy WMiNM Akademii Sztuki w Szczecinie

z Klastrem Przemysłów Kreatywnych przy Północnej Izbie Gospodarczej w Szczecinie.

Porozumienie Akademii z Klastrem Przemysłów Kreatywnych zostało zawarte w dniu

10.10.2013. W wyniku porozumienia, Wydział Malarstwa i Nowych Mediów sporządził

następujące dokumenty: Regulamin Praktyk studenckich na WMiNM, aplikacje dla

Studentów Wydziału Malarstwa i Nowych Mediów, formularz zgłoszeniowy firm.

Przygotowano również wzór umowy o organizację praktyk między przedsiębiorstwem,

a studentem Wydziału. Rola Wydziału polegała na sporządzeni u informacji dla

pracodawców o efektach kształcenia na konkretnym kierunku studiów, koordynacj i

procesu praktyk, dokonywaniu oceny jakości i kontroli efektów odbytych praktyk,

powołaniu Akademickiego Biura Karier, jako głównego punktu informa cyjnego ws.

praktyk, wyznaczeniu osoby lub komórki odpowiedzialnej za umożliwienie komunikacji

z pracodawcą, określeniu minimalnych wymagań w zakresie programu praktyk

z przestrzenią oraz dodanie specyficznych wymagań wynikających z profilu

pracodawcy. Z kolei rola przedsiębiorstw dotyczyła sprecyzowania wymagań i efektów

praktyki, informowania swoich kontrahentów o praktykach, wzajemnym

przekazywaniu sobie informacji na temat praktyk studenckich.

Efekty Studenci mieli okazję pokazać swój potencjał w pracy projektowej i brali czynny udział

w realizacji projektów. Pracodawcy byli angażowani w przygotowaniu koncepcji praktyk

z uwzględnieniem efektów edukacyjnych.

Sukces Współpraca i postrzeganie się przedsiębiorstw i Akademii jako partnerów realizujących

wspólny cel.

Korzystne warunki

Chęć współpracy przemysłów kreatywnych ze studentami uczelni artystycznych.

92

Wydział Inżynieryjno-Ekonomiczny Transportu, Akademia Morska w Szczecinie

Dostosowanie programów nauczania zgodnie z wymaganymi kompetencjami w gospodarce

Geneza W ramach projektu „Nauka – Nowoczesna Administracja oraz Kadra Akademicka”

została dokonana analiza programów kształcenia przez wybranych pracodawców

z regionu. Wydział zwracał się do pracodawców zatrudniających / przyjmujących na

praktyki największą l iczbę studentów / absolwentów o przekazanie opinii na temat

zawartości programów kształcenia na poszczególnych kierunkach i specjalnościach.

Najpierw pracodawcy przeanalizowali programy kształcenia pod kątem oczekiwanych

efektów kształcenia i sylwetki absolwenta, następnie odbywały się spotkania

z nauczycielami akademickimi odpowiedzialnymi za dany program kształcenia. Obecnie

trwa proces sprecyzowania zmian do programów kształcenia.

Efekty Dzięki tej współpracy nauczyciele akademicki uzyskali inne spojrzenie na wymagane

przez pracodawców umiejętności studentów.

Sukces Zaangażowanie pracodawców w działalność Uczelni, w tym w projektowanie sylwetki

absolwenta.

Korzystne

warunki

Niezłomność koordynatora zadania w przekonywaniu pracodawców do wzięcia udziału

w inicjatywie.

11. Katalog optymalnych rozwiązań w celu wzmocnienia sfery badawczo-rozwojowej w jednostkach naukowych

11.1. Usprawnienie komunikacji między interesariuszami

Przedstawiciele jednostek naukowych zwracali uwagę na to, że w ostatnich latach wielokrotnie

uczestniczyli w ankietach i badaniach, jednak rzadko dochodziło do rzetelnego dialogu między nimi

a przedstawicielami Urzędu Marszałkowskiego. Skarżyli się, że na spotkaniach często używane są

slogany i hasła polityczne, które nijak mają się do rzeczywistej sytuacji na uczelniach i w regionalnej gospodarce.

Przedstawiciele jednostek naukowych apelują o pilne rozpoczęcie spotkań informacyjnych o idei

rozwoju regionalnych specjalizacji i inteligentnych specjalizacji uwzględni ających specyfikę regionu.

Odczuwają potrzebę poruszenia rzeczywistych kwestii, które obecnie hamują lub nawet zagrażają

rozwojowi zespołów badawczych w jednostkach naukowych w województwie zachodniopomorskim.

Mając świadomość coraz trudniejszego dostępu do środków na projekty badawczo-rozwojowe na

poziomie krajowym, chcą dowiedzieć się jakie będą szanse i warunki pozyskiwania projektów w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego do 2020 roku.

11.2. Zdobywanie wiedzy o potrzebach i możliwościach współpracy

Naukowcy wielokrotnie podkreślali, że brak im jest wiedzy o przedsiębiorstwach działających

w województwie zachodniopomorskim i ich potrzebach. Apelują o jak najwięcej inicjatyw brokerskich.

Centra transferu technologii regularnie organizują spotkania brokerskie i giełdy kooperacyjne. Na

początku 2015 roku Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego również rozpoczął cykl

93

spotkań wymiany informacji między firmami i szkołami wyższymi . Pierwsze spotkanie odbyło się

w Stargardzie Szczecińskim, uczestniczyło w nim ponad 130 osób. Naukowcy uważają, że tego typu

działania powinny być zorganizowane co miesiąc w określonych miejscach. Wyrażają nadzieję, że

działania Urzędu Marszałkowskiego i centrów transferu technologii na uczelniach będą dobrze

skoordynowane i konsekwentnie zrealizowane. Przewidywalność jest konieczna, aby wzbudzać zaufanie wśród przedsiębiorstw.

Nie ma wiary w to, że kolejne bazy danych o potencjalne zespołów badawczych będą zbliżać

przedsiębiorstwa do szkół wyższych. Wcześniejsze próby nie przyniosły efektów. Jedynie Regionalne

Centrum Innowacji i Transferu Technologii przy Zachodniopomorskim Uniwersytecie Technologicznym

w Szczecinie pozytywnie oceniało przydatność swojej bazy typu CRM. Jednak naukowcy są zdani a, że w latach 2015-2016 priorytetem powinny być spotkania bezpośrednie.

11.3. Inteligentne specjalizacje na styku różnych dziedzin naukowych

i gospodarczych

Specjalizacje regionalne w województwie zachodniopomorskim zostały wybrane na podstawie analizy

danych statystycznych. W ramach każdej z 5 specjalizacji uwzględniono zbiór PKD. Naukowcy zwrócili

uwagę na to, że niektóre PKD, tak jak na przykład 26. Produkcja Komputerów, Wyrobów

Elektronicznych I Optycznych powinny pojawić się w każdej specjalizacji, gdyż są to aktywności

gospodarcze, które wpisują się w różne łańcuchy wartości. Natomiast zdaniem naukowców

w przypadku określenia inteligentnych specjalizacji należy się skupić na rzeczywistej sytuacji

w gospodarce, gdzie rodzą się pomysły i innowacyjne rozwiązania na styku IT, elektroniki, materiałów i urządzeń.

Według naukowców l iczba firm innowacyjnych w województwie zachodniopomorskim jest ograniczona,

nie są one widoczne w danych statystycznych. Jedynie poprzez bezpośrednie kontakty można

zainspirować je do współpracy. Z jednej strony naukowcy niechętnie mówią o swoich aktualnych

kontaktach z przedsiębiorstwami gdyż będą ich za chwilę potrzebować do realizacji projektów. Z drugiej

strony podczas wymiany doświadczeń na różnych spotkaniach, czy też w ramach przygotowywania

wspólnych programów, pojawiają się pomysły na tworzenie konsorcjów i łączenie różnych dyscyplin

naukowych na rzecz współpracy z przedsiębiorstwami. W związku z tym, naukowcy apelują o to, aby

w procesie identyfikowania inteligentnych specjalizacji podejść do tematów w sposób przekrojowy,

patrząc na zasoby i kompetencje oraz na możliwości kreowania synergii między nimi na styku różnych

dyscyplin. Przykładami tego rodzaju powiązań są zastosowania nowych materiałów polimerowych,

łączące Biogospodarkę, Turystykę i zdrowie oraz Przemysł metalowo-maszynowy; lub inteligentne

maszyny łączące Przemysł metalowo-maszynowy, Usługi przyszłości oraz Biogospodarkę. Istotną rolę

w procesach identyfikacji tego rodzaju obszarów wspólnych powinny odgrywać centra transferu

technologii i inne ośrodki innowacyjności przy uczelniach, a także klastry. Proponuje się zorganizowanie

przez Urząd Marszałkowski cyklu spotkań tematycznych z udziałem przedstawicieli tych instytucji,

w celu określenia przekrojowych dziedzin specjali zacji, istotnych dla zidentyfikowanych wśród firm

innowacyjnych liderów, którzy wyrażają gotowość do włączenia się w nowe formy współpracy na rzecz rozwijania inteligentnych specjalizacji.

94

11.4. Inwestycja w młodą kadrę naukową

W różnych zespołach badawczych problem starzejącej się kadry może spowodowa ć zniknięcie tych

zespołów lub znaczne ich osłabienie do 2020 roku. Brakuje młodej kadry lub jest ona dopiero na

początku swojej kariery naukowej i musi osiągnąć odpowiednie stopnie naukowe, co oznacza, że musi

skupić się na nauce i przygotowaniu publikacj i . Na tle niekorzystnych warunków demograficznych,

odpływu studentów do innych regionów oraz problemu starzejącej się kadry naukowej, polityka

kadrowa na uczelniach wymaga pilnej uwagi . Rzeczywisty wpływ na skuteczną inwestycję w młodą kadrę naukową będzie miało realne zaangażowanie się środowiska profesorów.

11.5. Konsekwentne wzmacnianie potencjału badawczego i innowacyjnego

jednostek naukowych

W okresie 2007-2013 jednostki naukowe inwestowały w nowe centra i laboratoria o charakterze

dydaktycznym i naukowo-badawczym. Zdobywały urządzenia, które pomogą im zrealizować odważne

prace badawcze oraz zwiększyć atrakcyjność ofert współpracy z przedsiębiorstwami. Również

w najbliższych latach przewiduje się rozszerzenie zaplecza infrastrukturalnego. Efektywność korzystania

z tej infrastruktury oraz jej wartość dodana w procesach rozwoju inteligentnych specjalizacji będzie

uwarunkowana kilkoma czynnikami, które wymagają spójnego spojrzenia na integralną politykę zarządzania zasobami innowacyjnymi w szkołach wyższych. Są nimi:

zwiększenie wśród naukowców świadomości o przepisach ustaw (w tym o ustawy

prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o finansowaniu nauki) oraz związanych z nimi przepisach

regulaminów obowiązujących na uczelniach, określających procedury postępowania między

innymi w obszarze własności intelektualnej, współpracy z przedsiębiorstwami oraz komercjalizacji wyników prac badawczych;

dokonanie pogłębionej analizy skutków starzenia się kadry oraz ryzyka utraty strategicznych

kompetencji w kontekście budowy międzywydziałowych centrów kompetencji (niekoniecznie

obciążonych ograniczeniem w zatrudnienia w wyniku malejącej l iczby studentów), w ramach

których w perspektywie najbliższych 5 lat zostanie przygotowana silna kadra młodych naukowców.

11.6. Dobre praktyki w zakresie współpracy nauki z gospodarką w Polsce

Dobre praktyki służą inspiracji jeżeli uwarunkowania sprawiające, że dana praktyka stała się sukcesem są porównywalne z uwarunkowaniami w miejscu, w którym chcemy j ą zastosować.

Jeśli chodzi o wzorce godne naśladowania, naukowcy najczęściej nawiązują do środowisk uczelnianych

w Krakowie i we Wrocławiu. Od razu uzupełniają, że bardzo istotne są warunki stworzenia właściwego

innowacyjnego ekosystemu wokół danej uczelni, obejmującego innowacyjne firmy, fundusze

inwestycyjne, parki technologiczne i inkubatory. Podobne ekosystemy rozwijają się obecnie

w Szczecinie w obszarze Usługi przyszłości. W obszarze Biogospodarka doświadczenia w zakresie

rozwoju ekosystemu są już starsze – jego fundament stanowi Klaster Chemiczny „Zielona Chemia”,

który od początku działalności był związany ze środowiskiem uczelnianym. Istotnym impulsem może

okazać się Północno-Zachodnie Centrum Biogospodarki BIOAgroTech jako centrum kompetencji.

Również o utrwalenie pozycji polski ego centrum kompetencji stara się walczyć Akademia Morska

95

w Szczecinie, która cieszy się uznaniem wśród przedsiębiorstw, przede wszystkim w zakresie technik nawigacyjnych, technologii materiałowych oraz współpracy dotyczącej staży studenckich.

Należy uznać, że Regionalne Centrum Innowacji i Transferu Technologii (ZUT) wykonało w ostatnich

latach istotną pracę w zakresie promowania współpracy z przedsiębiorstwami oraz wspierania

procesów komercjalizacji wyników prac badawczych i transferu wiedzy. Również na Akademii Morskiej

w Szczecinie zgromadzono już odpowiednie doświadczenie. Działania organizowane przez ośrodki

innowacji przy uczelniach są różnorodne. Oczekiwania naukowców dotyczące udzielania przez

przedstawicieli tych ośrodków doradztwa biznesowego j est częściowo usprawiedliwione, jednak brak

takiego nastawienia wynika raczej z istotnego problemu strukturalnego , którym jest sposób

finansowania tego typu ośrodków na uczelniach. Są one finansowo zależne od pozyskiwanych

projektów, a zatem, realizują działania zgodne z dopuszczalnymi w danym programie wsparcia. Bardziej

biznesowe podejścia do procesów komercjalizacji wynalazków pojawiły się w Polsce w tych ośrodkach,

które korzystały z Działania 3.1. Inicjowanie działalności innowacyjnej Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka w celu uruchomienia akceleratorów technologicznych.

Inicjatywy takie jak „Konferencja r@bbIT” organizowana przez Wydział Informatyki (ZUT), jego

doświadczenie w sprawie współorganizowania z firmą Samsung Electronics „Samsung LABO” czy też

kompleksowa współpraca Wydziału Elektrycznego z firmą Siemens pokazują, że nie trzeba daleko

szukać dobrych praktyk w zakresie współpracy z przedsiębiorstwami w aspektach kształcenia.

Dobre praktyki pomagające rozwijać współpracę między szkołami wyższymi a przedsiębiorstwami

w ramach specjalizacji regionalnych już są obecne w województwie zachodniopomorskim. Potrzeba im właściwych uwarunkowań, o których mowa w tym raporcie, aby w pełni mogły „rozwinąć skrzydła”.

Z eksperckiego punktu widzenia błędnym byłoby przedstawienie w tej części raportu dobrych praktyk

w obszarze współpracy szkół wyższych z przedsiębiorstwami z innych części Polski, gdyż badania

pokazały, że w szkołach wyższych w województwie zachodniopomorskim stosowane są ogólnie znane

narzędzia i instrumenty wsparcia oraz podejmowane są niecodzienne inicjatywy pobudzające

współpracę między szkołami a przedsiębiorstwami, zarówno w obszarze badań i rozwoju jak

i w obszarze kształcenia. W ostatnich 10 latach ośrodki innowacji przy uczelniach nabywały

odpowiednie doświadczenie i przyswajały dobre praktyki polskie i międzynarodowe. Do ewentualnych

niezgodności między stanem faktycznym a pożądanym należy podejść nie tyle proponując kolejne wzorce, co raczej doskonaląc warunki przychylne dla skutecznego wdrażania obecnych rozwiązań.

96

12. Podsumowanie

W każdej z analizowanych specjalizacji regionalnych funkcjonują zespoły naukowe (katedry, instytuty),

które w ramach swojej działalności podejmują próby współpracy z gospodarką i komercjalizowania prac

badawczych. Jednocześnie zespoły te często, systemowo, stają przed wyborem dynamizowania tego rodzaju działalności lub jego ograniczania, względnie zachowania status quo, przez wzgląd na

uwarunkowania pracy naukowej i dydaktycznej. Podczas gdy procedury oceny jednostek naukowych

promują badania podstawowe i skupienie się na publikacjach i awansach młodej kadry, współpraca

z gospodarką nie sprzyja szybkiemu osiąganiu sukcesów w tych dziedzinach. Z kolei wielkość kadrowa

zespołów naukowych jest uzależniona od obciążeń dydaktycznych na uczelniach. Postępujący spadek liczby studentów blokuje możliwości rozwoju zespołów, co w konsekwencji zmniejsza też ich zdolność

w zakresie sprawnej obsługi zleceń biznesowych.

Przedstawiciele wielu zespołów naukowych dobrze znają swoje możliwości i pozycję konkurencyjną.

Identyfikują także trafnie firmy, które są dla nich perspektywiczne jako potencjalni partnerzy

w projektach badawczo-rozwojowych i zleceniach inżynierskich. Niemniej obraz ten odnosi się do dynamicznych zespołów, które wzięły udział w badaniu oraz są otwarte na dialog z władzami

samorządowymi nad kształtowaniem rozwiązań szczegółowych w zakresie inteligentnych specjalizacji

regionalnych. Zespoły mniej chętne współpracy lub mniej dynamiczne prawdopod obnie z jeszcze

większym trudem borykają się z przełamywaniem barier wykazywanych przez l iderów współpracy

z biznesem.

Wyłączając powszechnie znane i opisywane w różnych opracowaniach bariery współpracy nauki i biznesu o charakterze systemowym, w pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na przyczyny niskiej

konkurencyjności ofert badawczych uczelni wyższych dla przedsiębiorstw. Po pierwsze, szczególnie

w przypadku mniejszych projektów inżynierskich lub projektów strategicznych stanowiących

o przewadze rynkowej, firmy oczekują sprawnej realizacji zlecenia. Relatywnie nieduże i obciążone

dydaktyką zespoły naukowe mają niejednokrotnie problem ze spełnieniem takiego oczekiwania. Po drugie, oczekiwanie wyłącznego dostępu do wiedzy sprawia, że wyniki prac zazwyczaj nie mogą stać się

przedmiotem publikacji naukowych, co zniechęca naukowców – szczególnie młodych – będących pod

silną presją osiągania mierzalnych rezultatów działalności stricte naukowej. Wreszcie, rynek

wyspecjalizowanych prac badawczych ma charakter ponadregionalny, a co za tym idzie oferta szkół

wyższych z regionu staje się nieporównywalna do oferty jednostek, które dysponują wyspecjalizowanym zapleczem infrastruktury półtechnicznej, technicznej czy też instalacją

demonstracyjną. Ponadto, między os iągnięciami naukowymi na poziomie IV–V gotowości

technologicznej a oczekiwaniami firm dotyczącymi rozwiązań na poziomie VII –IX, natrafia się na lukę

kompetencyjną oraz lukę finansową, której zespoły badawcze częstokroć nie potrafią pokonać.

Sytuacja rynkowa sprawia, że zespoły aktywne w różnych formach działalności badawczo-rozwojowej,

muszą dokonywać wyboru pomiędzy współpracą z silnymi partnerami, w tym w ramach ponadregionalnych konsorcjów, a realizacją zleceń dla mniejszych firm z regionu. Pierwsza formuła jest

ważna wizerunkowo oraz zapewnia wysokobudżetowe projekty pozwalające w dłuższym okresie czasu

definiować zakres prac w zespole. Druga formuła – odpowiedzi na potrzeby firm, które szukają

praktycznych rozwiązań inżynierskich dla swoich problemów – może zapewniać stałe zasilenie zespołu małymi projektami, jednak wymaga większej sprawności w działaniu. Dylemat ten cechuje przede

wszystkim podmioty działające w zakresie Działalności morskiej i logistyki, Przemysłu metalowo -

maszynowego oraz Biogospodarki. Natomiast w obszarze Usług przyszłości współpraca między szkołami

wyższymi a przedsiębiorstwami dotyczy częściej kształcenia niż prac badawczo -rozwojowych.

Specjalizację regionalną Turystyka i zdrowie, jako inteligentną specjalizację, należy postrzega ć przez

97

pryzmat potencjału zespołów badawczych zajmujących się tematami: chorób cywilizacyjnych, nowych materiałów medycznych, genetyki, czy też innymi wąskimi zagadnieniami, które z naukowego punktu

widzenia są istotne, lecz niekoniecznie znajdują swój bi znesowy wysokotechnologiczny odpowiednik

w gospodarce regionalnej.

Zespoły naukowe przeważnie współpracują w sposób stały z 1–5 firmami oraz w umiarkowany sposób

wchodzą w relacje z ośrodkami innowacji. Wewnętrznie, w uczelniach, współpracują z centrami

transferu technologii, a w relacjach zewnętrznych uczestniczą w inicjatywach organizowanych przez klastry. Dużą wagę przywiązuje się do projektów o charakterze badawczo-rozwojowym finansowanych

ze źródeł publicznych. W ostatnich pięciu latach szkoły wyższe z województwa zachodniopomorskiego

zrealizowały samodzielnie lub jako liderzy konsorcjów 58 takich projektów o wartości ponad 160 mln zł.

21 z nich przypisać można tematycznie do Biogospodarki (34, 5 mln zł), 13 do Działalności morskiej

i logistyki (26,1 mln zł), 12 do Przemysłu metalowo-maszynowego (20,7 mln zł), 4 do Usług przyszłości (4,9 mln zł) i 8 do Turystyki i zdrowia (74,2 mln zł). Jednakże jednocześnie wyniki samooceny potencjału

innowacyjnego jednostek naukowych wskazują na dość istotne zapóźnienia. W zagregowanym ujęciu,

respondentów badania podzielono na grupy: zaawansowanych, przeciętnych i słabych. W każdej

z trzech analizowanych kategorii samooceny, tj. w aspektach: kreowania wiedzy, zarządzania własnością intelektualną oraz wdrażania rozwiązań innowacyjnych, zdecydowanie najwięcej podmiotów

zakwalifikowało się do grupy słabych.

Zespoły uczelniane wprowadzają l iczne modyfikacje w ofercie dydaktycznej. Niemniej mają one raczej

charakter dostosowawczy, a ich skala nie jest znacząca. Ponadto wci ąż niekorzystnie kształtuje się

znajomość potrzeb pracodawców. Przedstawiciele wydziałów przyznają, dla każdej z analizowanych

specjalizacji regionalnych, że prowadząc kierunki zbieżne ze specjalizacjami, nie mają faktycznej wiedzy

o kompetencjach niezbędnych na rynku pracy.

Z perspektywy prowadzenia własnej polityki rozwojowej uczelni oraz polityki innowacyjnej regionu

ważne wydaje się osiągnięcie konsensusu wobec działań:

związanych z przygotowaniem i wdrażaniem ważnych dla regionu projektów, które nie zostały

zakwalifikowane do Polskiej Mapy Drogowej Infrastruktury Badawczej (Północno -Zachodniego

Centrum Biogospodarki oraz Bałtyckiego Centrum Badawczo-Wdrożeniowego Gospodarki

Morskiej),

wspierających specjalizację i rozwój ośrodka koszalińskiego, w którym odczuwana jest silna presja

konkurencyjna Szczecina i Trójmiasta oraz marginalizacja w udzielanej pomocy samorządowej,

mających na celu zmianę modelu zatrudniania kadry na uczelniach (np. w zakresie etatów wyłącznie naukowych) oraz zapewnienie zrównoważonej struktury wiekowej w zespołach

naukowych.

Znaczącym wyzwaniem dla najbardziej aktywnych zespołów naukowych, które zdolne są przełamywać

wewnętrzne bariery strukturalne, jest i będzie umiejętność definiowania własnego rynku. Z pewnością

nie należy zakładać, że rynek ten ma / powinien mieć zasięg regionalny. Mając na uwadze ograniczoną

skalę możliwej działalności na obszarze województwa zachodniopomorskiego (ze względu na niedostateczny potencjał innowacyjny bądź finansowy firm), działalność badawczo-wdrożeniowa ma

szansę stać się funkcją egzogeniczną w wybranych niszowych zastosowaniach technologii. Spełnia to

oczekiwania stawiane inteligentnym specjalizacjom regionalnym.

W tym aspekcie potrzebna jest determinacja, by istniejące już dzi ś rozwiązania instytucjonalne

i infrastrukturalne, które pozwoliły w województwie zachodniopomorskim stworzyć zdrowe zalążki

ekosystemów innowacyjnych na przykład w aspekcie biogospodarki lub gospodarki morskiej, mogły być

dalej konsekwentnie rozwijane.

Luk Palmen, Marcin Baron, Jacek Drożdżaleregion.wzp.pl/sites/default/files/raport_ocena_potencjalu... · wyjścia dla prowadzenia w 2015 i 2016 roku procesu konsultacji oraz prac

Documents