Top Banner
LUFTA II BOTËRORE
106

Lufta II boterore

Aug 07, 2015

Download

Education

EGLI TAFA
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
  1. 1. Lufta e Dyt Botrore Lufta e Dyt Botrore ishte konflikti i armatosur midis Aleatve dhe Boshtit Nazist, i prbr nga Italia,Gjermania dhe Japonia nga viti 1939 deri n vitin 1945.Marrveshja e Versajs n Paris, ngarkoi Gjermanin me t gjitha fajet e lufts. Sanksionet q iu vendosn ishin t rnda, por Gjermania do t firmoste kt marrveshje. Inflacioni, shkputja e territoreve, kushtet e kqija t jetess, si edhe shum arsye t tjera do shkaktonin fillimin e asaj q u quajt Lufta e Dyt Botrore.Tensioni i madh dhe shtjet e pa prfunduara t Lufts s Par Botrore, do bnin q vetm pas 20 vjetsh t fillonte Lufta e Dyt Botrore.
  2. 2. Origjina e Lufts Pas Lufts s Par Botrore e quajtur ndryshe edhe Lufta e Madhe, Konferenca e Parisit (disa e njohin edhe me emrin Traktati i Versajs) shnoi nj hap t madh n negociatat e paqes. N kt konferenc merrnin pjes vendet fitimtare n luft si Anglia, Franca e t tjer. Ndrmjet tyre edhe SHBA e prfaqsuar nga presidenti Wilson. Bisedimet vendosn kushte t rnda mbi palt humbse. Gjermania ishte nj nga vendet q u dmtua m shum, por Austria n t vrtet pati humbjet m t mdha si n njerz, ashtu edhe n territore.Embargo q iu vendos Gjermanis ishte me t vrtet e rnd. Gjermania u limitua n nj ushtri defensive me 100.000 ushtar si edhe nuk i'u lejua t prodhonte tanke, aeroplan, anije dhe nndetse. Kjo gjendje e rnduar dhe varfria do t bnte m von t mundur hipjen n pushtet t forcave naziste n krye me Hitlerin. Megjithat kjo konferenc nuk pati suksesin e pritur. Presidenti i SHBA-s Wilson, u drgua mbrapsht me t gjith revoltimin e tij. Loyd George doli n pah me iden se ShBA nuk kishte m vend aty dhe se Evropa i prkiste evropianve, nj mendim ky q ishte shprehur m par nga vet amerikant n Doktrinn e Monros. Dokumenti i Wilsonit, i prbr nga 14 pika, u pa si nj cenim pr Evropn. Pika e 12-t e ktij dokumenti kishte n prmbajtje material me rndsi edhe pr Shqiprin dhe vendet e vogla t tjera, q sipas tij, duhet t merrnin pavarsin ose t paktn autonomin (pra ishte nj pik q mbronte t drejtat e shteteve t vogla pr t formuar shtetin e tyre). Me rndsi sht t prmendim edhe nj tjetr synim t ksaj pike q ka lidhje me Perandorin Osmane.
  3. 3. Nga Perandoria Osmane krkohej hapja e gjireve dhe ngushticave (pas Lufts s Dardaneleve) pr t gjith, nn vzhgimin e Kombeve t Bashkuara (q do t ishte organizata ndrkombtare q Wilsoni krkonte formimin). N pikn e 14, ai krkonte formimin e nj organizate ndrkombtare q t mund t zgjidhte dhe njkohsisht t parandalonte luftrat dhe konfliktet midis dy ose m shum shteteve. N kt konferenc ai shprehet se dshiron vetm paqen dhe i jep nj rndsi t madhe formimit t ksaj organizate ndrkombtare edhe pse pa rezultat. Pas Lufts s Par Botrore, shtetet arabe kishin par mundsin pr t qen t pavarur dhe pr t formuar m n fund, shtetet arabe t pavarura. Megjithat kjo gj nuk do lejohej nga vendet evropiane sepse ato toka ishin t pasura me naft, q mbas Lufts s Par Botrore u pa si nj lnd shum me vler. Marrveshja e San Remos, do t ishte thjesht nj modifikim i Marrveshjes s Syces-Picot, e br pa dijenin e SHBA-s duke mohuar marrveshjen e br m par t King-Crane. Me an t ksaj marrveshje, Francs i jepej Siriadhe Lubjana, problemet e ksaj t fundit vazhdojn edhe sot e ksaj dite. Konfliktet megjithat nuk kishin t sosur dhe situata ishte dramatike gjithashtu. Ndrkoh Rusia, q ishte trhequr nga lufta dhe pas hipjes s bolshevikve n fui, kishte hapur t gjitha marrveshjet e fshehta t regjimit t carit. Franca krkonte shfuqizimin e plot t Gjermanis, ndrsa Anglia nuk donte kurrsesi q n Evrop t formohej vetm nj shtet i fort. Ideja e Wilsonit ishte hedhur posht tashm. Perandoria Osmane gjithashtu ishte n prag t trazirave. Duke pasur dijeni t t gjith ktij tensioni, Konferenca e Viens, nuk bri asgj tjetr, prve se prgatiti terrenin e fillimit t Lufts s Dyt Botrore.
  4. 4. Evropa M 1 shtator t vitit 1939, Gjermania e udhhequr nga pushteti nazist me Adolf Hitlerin n krye pushton Polonin. Kjo ishte br e mundur me an t nj kontrate t fshehur me Bashkimin Sovjetik. T dyja palt morn pjes n sulmin e 17 shtatorit. Deklarata e vonuar e Francs dhe Anglis kundr Gjermanis, do t shpallej vetm m 3 shtator t po atij viti. Me kt deklarat, flota angleze dhe franceze filluan manovrimin e gjer n ujrat territoriale t Evrops. N kto kushte, me an t Sulmit Blitzz Creig (Sulm rrufe), Gjermania pushton dhe shtie n dor shpejt Polonin, Norvegjin, Holandn, Belgjikn dhe Francn n 1940. N 1941 do t merrte edhe Jugosllavin, Greqin si dhe Shqiprin. Trupat italiane, n aleanc me boshtin nazist, do t sulmonin trupat britanike n Afrikn e Veriut. Deri n ver t 1941, Gjermania kishte arritur t shtinte n dor t tr Francn dhe pjesn m t madhe t Evrops. Britania e Bashkuar, tashm qndronte vetm pa aleat me sy nga ShBA-t, megjithat pushtimi i saj u b i pamundur pr shkak t forcave ajrore (Royal Air Force) dhe detare (Royal Navy).
  5. 5. Duke e par Britanin si nj armik t pashpres dhe t dobt, Hitleri kthehet nga Bashkimi Sovjetik, me nj sulm t befasishm m 22 qershor 1941, duke prishur kshtu marrveshjen e mossulmimit q kishte br me t. N fundin e vitit 1941, Gjermania kishte pushtuar nj pjes t konsiderueshme t Bashkimit Sovjetik, por hapi i tyre do t ndalej jasht Mosks, n betejn e Stalingradit. Gjat betejave t prgjakshme n Stalingrad, q pr m tepr dukej si nj luft personale midis Hitlerit dhe Stalinit, rrethimi dhe kapja e Garnizonit t Gjasht t trupave gjermane, e bri Gjermanin t mendonte se nuk do t ishte nj nism e leht marrja e Rusis. Sulmi rrufe i Gjermanis naziste, dukej sikur nuk kishte dobi n tokat e mbuluara me bor dhe t pa fundme t Rusis. Beteja e Stalingradit u zhvillua n vitet 1942-1943 ku boshti nazist pati humbje t mdha. Humbja tjetr n Betejn e Kursk dhe thyerja e Syrgjynosjes s Leningradit do ti jepte lufts nj pamje tjetr tashm. Ushtria e kuqe duket e paprmbajtshme dhe tashm nga nj mbrojtje e fort, kalon n ofensiv t prgjithshme, duke gjmuar Wehrmacht deri n Berlin. N Betejn e Berlinit, Ushtria e Kuqe merr lagjet e ktij qyteti nj nga nj, deri sa m 30 prill 1945, Hitleri kryen vetvrasje n bunkerin ku strehohej, duke mos par rrug shptimi.
  6. 6. Ndrkoh, Italia fashiste me Benito Mussolinin n krye kapitulloi n 1943. Tashm ajo kishte dal kundra ish- aleates s saj Gjermanis q vazhdonte luftn. Trupat e aleatve u futn n Itali dhe m pas n 1944, ata do t lironin edhe Francn. M pas, me rnien e Gjermanis, aleatt dhe Sovjetikt do t takoheshin n qendrn e Gjermanis, Berlin. Kjo vetm pas Betejs s Bulge (Battle of the Bulge) n dhjetor. Gjat ksaj lufte, sht pr tu prmendur holokausti q iu b me miliona (6 milion mendohet) hebrenjve. N kt gjenocid gjithashtu u eksterminuan edhe persona me origjin rome.
  7. 7. Azia Japonia pushtoi Kinn n 7 korrik 1937 dhe planet e saj ishin t shtrinte pushtetin e saj n t gjith Azin si lindore ashtu edhe jugore. M 7 dhjetor 1941, Japonia do t ndrmerrte nj sr sulmesh surpriz ndaj shum vendeve duke prfshir ktu edhe Shtetet e Bashkuara t Ameriks, n Pearl Harbor, Hawai, nj gj q bri t pashmangshme futjen e ShBA-s n luft.Pr gjasht muaj rresht, Japonia kishte korrur vetm fitore t bujshme, Beteja n Detin Koral (Battle of the Coral Sea) do t merrte pjes, pr tu ndjekur m pas me Betejn e Midway (Battle of Midway), ku Japonia pati humbje t mdha, ndr kto 4 avionmbajtse. Duke ndaluar hapin e japonezve, ishte radha e aleatve t hidheshin n ofensiv tashm. Kjo ofensiv u vrtetua me Betejn e Gjirit t Milne-s (Battle of Milne Bay) dhe Beteja e Guadalcanal (Battle of Guadalcanal), territore kto t pjess jugperndimore t Paqsorit. Duke pasur dy fronte n kto zona, aleatt e pan t nevojshme hapjen e nj fronti edhe n pjesn qendrore t Paqsorit.
  8. 8. Aleatt korrn sukses n kto beteja ku pr tu prmendur sht Beteja n detin e Filipineve (Battle of the Philippine Sea) dhe Beteja e Leyte Gulf (Battle of Leyte Gulf) n 1944. Gjithashtu pushtimi i ishujve, q ishte njkohsisht edhe pik kye pr aleatt, ishin Iwo Jima dhe Okinawa n 1945. Gjat ktyre betejave t shumta, nj rol t madh luajtn edhe nndetset, t cilat pren linjn e furnizimit t Japonis me naft dhe shum materiale t tjera t nevojshme pr luftn. N vitet e fundit t lufts, aleatt ndrmorn nj fushat masive bombardimi mbi Japoni. M 6 gusht 1945, ShBA hodhi m n fund bombn atomike n qytetin e Japonis Hiroshima. Vetm tre dit m von, n 9 gusht 1945, nj tjetr do t hidhej n Nagasaki, duke detyruar m n fund, perandorin Hirohito t shpallte kapitullimin m 15 gusht 1945. Lufta kishte mbaruar.
  9. 9. Shkaqet e Lufts Shkaqet n Evrop Ashtu si edhe Lufta e Par Botrore, shkaqet dhe arsyet e Lufts s Dyt Botrore jan rritja e nacionalizmit dhe militarizmit. Arsye t tjera ishin edhe mos vendosja e sakt e kufijve. M 1929 kur situata ishte akoma e tensionuar, n Gjermani dhe Itali, filluan t ngriheshin dhe t fuqizoheshin lvizjet fashiste. Depresioni i Madh i viteve 1930 i kishte ulur moralin popullsis gjermane, e cila pr m tepr vuante edhe borxhin prej 65 miliard markave q i ishte imponuar pr dmet e shkaktuara n luftn e par dhe kur ShBA vendosi q t ndalte kredin e saj, situata u rndua m shum me Francn, q kur pa q Gjermania nuk mundi t paguante as kstin e par dhe t dyt t borxhit, pretendoi territore nga shteti Gjerman. Me t vrtet Gjermania kishte firmosur Traktatin e Versajs, por ajo nuk e kishte plqyer kurr kt gj, sidomos artikullin 231 q thoshte me pak fjal q Gjermania pranonte t merrte pr sipr t gjitha shpenzimet dhe humbjet e aleatve, q ajo i kishte shkaktuar atyre kur forcat aleate prpiqeshin t mbroheshin. Besimi i prgjithshm i popullit n Dolchstosslegende (nj besim mitologjik i hershm q n shqip do t thot thik n shpin), si edhe Depresioni i Madh, solli n pushtet Partin Socialiste Puntore Gjermane (partia Naziste) me Adolf Hitlerin n krye.
  10. 10. Kur marrveshja e Versajs po humbte vlern e saj, shteti Anglez dhe Francez kan nj merit n kt mes. Franca lidhi me t vrtet kontrat me Anglin dhe Italin, por t dy kta doln nga fjala. Formimi i Stresa, ishte formimi i fronteve nga ana e Italis dhe Anglis kundra Gjermanis, por Anglia nuk iu prmbajt ksaj marrveshjeje. N at koh n pushtet ishte Chamberlein. Ky i fundit, paraardhs i rillit, ndjente simpati pr partin e re n Gjermani. Ai mendonte se ata kishin vepruar shum rnd mbi Gjermanin. Gjithashtu frika e nj France t gjithpushtetshme n Evrop, ishte nj arsye tjetr q kto dy vende nuk do vendosnin nj marrdhnie stabile midis njri tjetrit. Italia do vepronte me t njjtn mnyr duke e ln Francn vetm dhe fronti Stresa tashm prfshinte vetm mbrojtjen e dobt franceze, t ndrtuar sipas stilit t Lufts s Par Botrore, q nuk i bri dot ball teknologjis s re gjermane. Pakti Molotov-Ribbentrop midis gjermanve dhe sovjetikve, bri q Gjermania t merrte e qet Polonin. Shtetet e bashkuara nuk arritn t vendosnin nj lidhje t fort me njra tjetrn, duke i ln Hitlerit koh t fuqizohej. M n fund Lufta e Dyt Botrore kishte filluar dhe tashm nuk do t kishte m mundsi pr negociata paqeje.
  11. 11. Shkaqet n Azi Politika e Japonis imperialiste n 1930, ishte sunduar nga militarist. Ushtarakt q ishin n krye t hierarkis s shoqris japoneze, dshironin t realizonin ndrrn e tyre pr ta br Japonin nj vend me fuqi botrore. Kto ide dhe t tjera shkaqe ishin prfshirja e Japonis n luft. N vitin 1931, Japonia pushtoi Manurian dhe Kinn n vitin 1937. Kina ishte nj vend i pasur me burime natyrore si edhe nj vend i mir pr t zgjeruar dhe fortifikuar pozitn ushtarake n Azi. Si Sh.B.A, ashtu edhe Anglia (kjo e fundit kishte interesat e veta n Kin), reaguan duke drguar ndihma ushtarake n Kin, si instruktor dhe avion luftimi, t cilt u drguan n Kuomintang. Nj tjetr reagim ishte edhe embargo e materialeve t nevojshme lufte kundrejt Japonis. N se Japonia nuk do furnizohej s shpejti me kto materiale q iu ndaluan, asaj padyshim q nuk do i mbeste gj tjetr ve se trheqja ose gjetja e burimeve t tjera q ishin t rndsishme pr ekonomin e saj. Pra zgjidhjet ishin t thjeshta, trheqja, pushtimi i territoreve ku ndodheshin burimet si nafta e materiale t tjera ose marrja e ktyre burimeve nga Dutch East Indies (kompani Holandeze n Indonezi e formuar n shek. XIX), Malajzia dheFilipinet.
  12. 12. Duke besuar se vendet evropiane do t ishin shum t zna me njra tjetrn dhe duke menduar se ShBA-ve do ti duhej shum vite para se t mund t organizohej n luft (dhe edhe n se organizohej do i duhej shum koh n negociata), Japonia zgjodhi rrugn e pushtimit dhe kshtu do t fillonte plani pr pushtimin e Azis. Si rrjedhoj Lufta Aziatike do t fillonte dhe Paqsori do t lyhej me gjak. Megjithat, shkaku m i fort q detyroi Amerikn t futej n luft, ishte sulmi i pabes n Pearl Harbor, n Singapor dhe n Filipine n 7-8 dhjetor t vitit 1941. Kjo i dha shum shpres Gjermanis, q kur pa se ShBA do t ishte shum e zn me fushatn n Paqsor, i shpalli luft asaj n 12 dhjetor 1941. Por ShBA do t kishte m shum burime se sa mendonte Hitleri.
  13. 13. Yosuke Matsuoka (n qendr) festa e nnshkrimit t aleancs Japoneze-Gjermane- Italiane. Foto sht shkrepur n Tokio, Japoni
  14. 14. Lvizjet e Para Idealet e Gjermanis Qllimi kryesor i Gjermanis n at koh ishte rifitimi i territoreve Gjermane, t humbura me firmosjen e Traktatit t Versajs. Nj qllim tjetr ishte shtimi i territoreve t minoriteteve gjermani n Austri me iden pr t formuar Gjermanin e Madhe (ide kjo edhe e partis fashiste e shfaqur n Itali, ku me termin Perandoria Romake, pretendonte t merrte ato territore q kjo perandori kishte prfshir n t n lashtsi, por kuptohet kjo ishte vetm nj thirrje propagandistike). Politika e jashtme gjermane kishte lidhje me tokat e shkputura nga Austria si edhe me pjesn gjuh folse gjermane n territoret e Polonis dhe ekosllovakis t humbura gjithashtu si pasoj e Traktatit t Versajs. Bisedimet dhe negociatat e Hitlerit me amberlein (Chamberlein), kishin si justifikim pikrisht kto motive, q lejonin n nj far mnyre Gjermanin t krkonte kto territore. Hitleri i paraqiti raporte t shumta Neville amberlainit, ku tregoheshin dhunimi dhe keqtrajtimi q i bhej minoriteteve gjermane n ato territore. Kur Gjermania naziste, mori kto territore nga Polonia dhe ekosllovakia, ai u prit ngroht nga gjermant aty. Por ky entuziazm nuk do t rezultonte si nj gj pozitive m von. Me fundin e lufts, kta minoritete, u zhvendosn me forc nga aty ku ishin. Duke i mbetur vetm nj vend pr t shkuar, ata do ti drejtoheshin Gjermanis.
  15. 15. Nj arsye tjetr e fort sht edhe kushtet e vshtira t vendosura n Konferencn e Parisit. Hitleri e bindi popullin se vetm partia naziste do mund ta lironte Gjermanin nga ai pakt. Shum shpejt, shrbimi ushtarak i detyrueshm do t rivendosej edhe pse ai ishte ndaluar nga traktati i lart prmendur. Sipas Hitlerit, traktati po i hiqte Gjermanis dhe gjermanve t drejtn pr t funksionuar si nj shtet i vrtet.Kto dhe lojra t tjera propagandistike, do t prdoreshin m von nga partia naziste pr t arritur qllimin e saj t vrtet t lufts. Gjithashtu vetm kshtu partia naziste e Hitlerit mund t kryente diskriminime shoqrore dhe ideologjike, duke br q nj pjes e mir e intelektualve dhe kundrshtarsh politik, t largoheshin pr t gjetur streh diku tjetr. Me kto ide, diskriminimi ndaj hebrenjve kishte filluar, duke marrur prej tyre nj pjes t mir t pasuris dhe duke i zvendsuar ata nga vendet e larta t puns me punonjs gjerman, q sipas t njjts propagand, ishin rac ariane (raca m e pastr n bot).
  16. 16. Lvizjet dhe Aleancat para lufts N fillimet e lufts, Britania dhe Franca ndoqn nj politik mos veprimi ndaj Gjermanis duke dashur t ruanin paqen n Evrop. Ka mendime se kjo politik u ndoq pasi kto dy fuqi t mdha dyshonin n se popujt e tyre do t kishin dshirn t luftonin nj luft tjetr madhore n kaq pak koh.Me Marrveshjen e Mynihut (Munich Agreement) n vitin 1938, u kuptua qart q tashm lufta ishte e pashmangshme, pasi pikrisht Britania e Madhe dhe Franca, dhan leje pushtimit t atyre tokave ekosllovake, ku sipas Hitlerit jetonin popullsi gjermano-folse. amberlain deklaroi se ky ishte nj pakt q do t shnonte paqen n Evrop. Por n t vrtet, Gjermania pas pushtimit t tokave q i prkisnin, n mars t 1939, do t pushtonte t gjith ekosllovakin. N m pak se nj vit nga pushtimi i ekosllovakis, Britania e Madhe dhe Franca, do ti deklaronin luft Gjermanis. Me pushtimin e ekosllovakis u pa qart dshtimi i Marrveshjes s Munihut.
  17. 17. Gjithashtu Britania e Madhe dhe Franca arritn n prfundimin se Hitlerit nuk i zihej bes dhe se ai krkonte t shtrinte pushtetin n t gjith Evropn, nj gj kjo q ata nuk mund ta toleronin. Polonia dhe Franca do t binin dakord t ndihmonin njra tjetrn m 19 maj 1939, n rast sulmimi nga pala Gjermane. Britania e Madhe do t ofronte ndihmn e saj ndaj Polonis me t njjtin qllim si Franca n Mars. M 23 gusht 1939, pakti Gjermano-Rus i Molotov- Ribbentrop do t firmosej nga t dyja palt. Ky pakt ishte i fsheht dhe kishte si synim kryesisht formimin e nj protokolli pr t realizuar ndarjen e Evrops qendrore, ndrmjet Nazistve dhe Sovjetikve. Kjo ndarje do t bhej sipas planeve t interesave dypalshe dhe gjithashtu i premtonte Bashkimit Sovjetik nj pjes t Polonis. T dy palt arritn n nj marrveshje q lejonte si Gjermanin dhe Rusin t bridhnin t qeta dhe t mund t kryenin veprime ushtarake n tokat e njri-tjetrit. Duke kujtuar Luftn e Par Botrore ku Anglia i kishte bllokuar shum gjra asaj duke br q Gjermania t vuante urin, Gjermania dshironte nj kontrat me Bashkimin Sovjetik, ku ky i fundit zotohej t shiste ushqimet, naftn dhe produkte t tjera Gjermanis. Gjermania tashm nuk friksohej dhe ishte gati ti shpallte luft Britanis s Madhe, Polonis dhe Francs. Hitleri n fillim qartsoi se ai donte thjesht t shtinte n dor Qytetin e Danzing (do ishte m e sakt t thuash Qytet-Shtet) dhe Korridorin e Polonis, por qllimet e pushtimit t plot t Polonis ishin t qarta. Marrveshja midis Britanis s Madhe dhe Polonis n 25 gusht, nuk do t ndryshonte planet e Hitlerit.
  18. 18. Firmosja e Paktit Molotov-Ribbentrop n Mosk. Mbas Molotov nga e majta n t djatht qndrojn Shaposhnikov, Ribbentrop dhe Stalin
  19. 19. Periudha dhe Ngjarje t lufts Evropa si Fush-Betej- Pushtimi i Polonis M 1 shtator 1939, Gjermania pushton Polonin. Me pretekstin e rrem se Polonia sulmoi nj pik Gjermane n kufi, Hitleri do t hidhej n sulm kundra saj duke e pushtuar. M 3 shtator t po atij viti, si Britania e Madhe ashtu edhe Franca, do t shpallnin luft ndaj Gjermanis. Shum shpejt edhe Australia, Kanadaja dhe Zelanda e Re do ti shpallnin luft asaj gjithashtu. Francezt do t organizoheshin shum ngadal. Pas ofensivs n Saar, ata shum shpejt do t hiqnin dor dhe do t trhiqeshin. Ndrsa Britania, e kujtuar pak von, nuk mundi t bnte asgj pr t ndihmuar Polonin q ndodhej nn sulm tashm. N 8 shtator, Gjermania Naziste do t arrinte n Varshav (kryeqyteti i Polonis), pas thyerjes s bujshme t mbrojtjes s dobt Polake. M 17 shtator 1939, Bashkimi Sovjetik sulmon nga lindja dhe pushton at pjes t Polonis q i ishte premtuar nga marrveshja e fsheht me Gjermanin. Nj dit pas ksaj ngjarjeje, si presidenti dhe kryetari i prgjithshm i trupave t armatosur polake, do tia mbathini n Rumani. . M 1 tetor, pas nj muaj sulmesh mbi Varshavn, forcat armike do t shtinin n dor qytetin. Batalioni i fundit i trupave polake, do t dorzohej m 6 tetor, edhe pse zyrtarisht, Polonia nuk iu dorzua kurr Gjermanis. Trupat polake t mbetura, u trhoqn n vendet fqinje duke shptuar pr momentin. Kto trupa do t luftonin m von n Fushatn e Shtatorit dhe do t jepnin nj ndihm t madhe ndaj forcave aleate pr fitimin e Lufts s Dyt Botrore.
  20. 20. Shtator 1939. Kmbsoria Polake n pritje gjat Pushtimit t Polonis
  21. 21. Lufta rrufe Pas rnies s Polonis, Gjermania e ndaloi hapin e saj pr tu rigrupuar gjat dimrit t viteve 1939 dhe 1940 deri n prillin e 1940-s. Gjat ksaj kohe Franca dhe Britania e Madhe kishin qndruar n gjendje mbrojtjeje. Pushtimet e mvonshme do t zhvilloheshin shum shpejt nga ana e gjermanve me an t sulmit t quajtur Blitzkrieg (e cilsuar si the Phony War" - "Lufta e rrem", nga mediat e Britanis s Madhe sepse terreni i prdorur ishte shum pak ndrsa luftimet ishin shum t shpejta). N shqip komentohet Blitzkrieg ose "Luft-rrufe" por njihet gjithashtu edhe si BlitzKrieg (n t vrtet kjo gj sht deri diku e gabuar sepse ky term i prket gjuhs gjermane duke br q ndonjher t dalin keqkuptime).
  22. 22. Beteja pr Atlantikun Ndrkoh n pjesn veriore t Oqeanit Atlantik, anijet luftarake gjermane dhe anijet e vogla t luftimit si edhe nndetset (kto t fundit t emruara nga britanikt U-boats. Shiko figurn pr detaje), do t dmtonin rnd Flotn e Aleatve. Nndetset me sa duket ishin shum efektive n Betejat e Atlantikut. Nj e till do t sulmonte dhe prmbyste anijen transportuese t britanikve HMS Courageous, ndrsa nj tjetr do t fundoste luftanijen HMS Royal Oak, kur kjo e fundit qndronte e qet e ankoruar n portin e Scapa Flow (territor n Skoci q shrbeu si baz detare n dyja luftrat botrore). N katr muajt e par t lufts, kto anije do t fundosnin t paktn 110 mjete lundruese, duke u kthyer n tmerrin e flots s aleatve. Eficienca m e madhe e nndetseve ishte kundrejt anijeve tregtare trans-atlantike. sht i diskutueshm mendimi se eficienca e tyre n kt luft ishte fati dhe guximi. M sakt do ishte t themi se ishin aftsit luftarake ato q bn kto anije dhe nndetse t korrnin sukses n beteja. Mbas 1943, Gjermania do e kuptonte se nuk kishte shum shpresa t fitonte n det.
  23. 23. Aleatt do t ndrtonin anije m t shpejta se ato q u fundosn. Plani i shoqrimit t do anije me anije t tjera luftarake do t ulte humbjet e trupave detare. Gjithashtu lufta kundra nndetseve do t bhej shum efektive. Ktu ka nj merit edhe shpikja e radarit, q arrinte t zbulonte nndetset Gjermane ku kto t fundit dilnin natn pr tu furnizuar me oksigjen ose pr t br ndonj riparim t mundshm. Sulmi nga qelli do t ishte i befasishm duke mos i ln nndetses shum mundsi pr tia mbathur. Prodhimi n mas i Tipit 21 nndetse nuk pati shum efektivitet prderisa lufta tashm kishte ardhur n prfundimet e saj.N pjesn jugore t Atlantikut, admirali Graf Spee arriti t fundos nnt anije tregtare britanike. Kruiserat anglez si HMS Ajax, HMS Exeter dhe HMNZS Achilles do t angazhoheshin m von kundra admiralit Graf Spee, n at q njihet me emrin Battle of the River Plate (Beteja e River Plate). Kto kruisera q i prkisnin divizionit t Zelands s re, do t dmtoheshin rnd n t vrtet, por edhe Graf Spee do t detyrohej t trhiqej n ujrat neutrale t Uruguait, n Portin e Montevideo.N Betejn e Atlantikut, flota gjermane nuk do t vepronte sipas rregullave t pashkruara t lufts. Robrit q arrinin t shptonin nga fundosja e anijeve, kapeshin dhe i dorzoheshin Gestapo-s q zakonisht i torturonte dhe ekzekutonte. Jo n pak raste sht qlluar nga anijet luftarake, kundrejt marinarve t pambrojtur n det. Kjo gj do t kritikoj m von, pas mbarimit t lufts.
  24. 24. Shembull i nj anije nndetse gjermane. N sfond Luftanija Scharnhorst
  25. 25. Pushtimi i Danimarks dhe Norvegjis Norvegjia dhe Danimarka do t binin n dor t Gjermanis Naziste, n datn 9 prill 1940. Ky pushtim mori emrin Operation Weserbung dhe kishte si synim pengimin e nj zbarkimi t mundshm t trupave aleate n kto zona. Danimarka ra pa asnj rezistenc. Norvegjia nuk u dorzua dhe luftimet filluan. Trupat Britanike t prgatitura pr luft, do t zbrisnin n veri t Norvegjis. Von n korrik, trupat aleate do t psonin disfat dhe do t trhiqeshin. Pas dorzimit t Ushtris Norvegjeze, Gjermania do t kontrollonte pothuajse t gjith Norvegjin. Me rnien e Norvegjis, Familja Mbretrore do t arratisej n Londr. Gjermania do t prdorte Norvegjin si baz pr t drguar karvan ushtarake kundra Bashkimit Sovjetik.
  26. 26. Pushtimi i Francs M 10 maj 1940, Gjermania pushtoi Luksemburgun, Belgjikn, Holandn dhe Francn. British Expeditionary Force (BEF Forcat Ekspeditse Britanike), lvizn pr n Belgjik duke planifikuar nj luftim n veri, por gjithmon duke ruajtur nj distanc m Maginot Line (Vija Maginot) e ndodhur n jug. Megjithat Aleatt nuk do t korrnin sukses. Aleatt do t thyheshin nga sulmi i quajtur Blitzkrieg. Megjithat qyteti gjerman i Roterdamit, u shkatrrua gjat bombardimeve masive.N fazn e par t pushtimit, plani i Gjermanis kundra Francs do u quante Fall Gelb. Grupi i Tankeve Gjerman (Panzergruppe von Kleist) t Wehrmacht, do t kalonte prmes Ardenes (Ardennes), q ishte nj pyll i dendur. Aleatt n t vrtet nuk menduan se nj ushtri e armatosur ashtu si ajo Gjermane do mund t kalonte n nj vend t till. Gjermant do t thyenin vijn franceze n Sedan. Mendohet se rnia e ksaj vije u b e mundur pasi mbrojtja prbhej kryesisht nga trupa rezerviste.Gjermania vazhdoi m tutje n perndim, duke kaluar nprmjet Francs Veriore, pr t arritur m n fund Kanalin Anglez. N kt mnyr, Aleatt do t ndaheshin n dy grupe. Ndrkoh, Belgjika, Luksemburgu dhe Holanda ran shpejt nn sulmin e Grupit Ushtarak Gjerman B.BEF dhe Forcat Franceze u evakuuan nga Dunkirku
  27. 27. . Kjo trheqje e prgjithshme e trupave u b e mundur me an t asaj q u njoh me emrin Operacioni Dinamo (Operation Dynamo). N kt trheqje, q u quajt njkohsisht edhe si evakuimi m i madh n t gjith historin, 338 000 trupa Franceze dhe Britanike do t transportoheshin me an t anijeve luftarake, si edhe me an t anijeve civile.M 10.06.1940, Italia gjithashtu do t bashkohej n luft duke sulmuar trupat franceze n jug. M pas ishte shum e thjesht pr Gjermanin t pushtonte pjesn e mbetur t Francs. E par ngusht n kt situat, Franca do t detyrohej t nnshkruante nj marrveshje me Gjermanin m 22.06.1940. Kjo marrveshje shnoi pushtimin e Parisit dhe 2/3 e t gjith territoreve franceze. N t vrtet, n Franc do t krijohej nj shtet neutral (ku n t vrtet pushteti ishte nj qeveri-kukull e Gjermanis). Qendra e ksaj qeverie, do t ishte pjesn juglindore t Francs dhe do t njihej si Vichy France.
  28. 28. Beteja e Britanis Gjermania u prgatit t pushtonte Britanin e Madhe n vitin 1940 n at q u quajt Unternehmen Seelwe nga gjermant dhe Operation Sea Lion nga anglezt (Operacioni Luant e Detit n shqip). Britania kishte humbur nj pjes t mir t trupave t saj n Dunkirk. Megjithat, Flota Britanike (Royal Navy) qndronte solide dhe Nazistt e dinin q nuk kishin shpresa kundra saj. Kshtu u mendua se veprimi m shpresdhns, ishte sulmi nga ajri. Por edhe Forcat Ajrore Britanike (Royal Air Force) nuk ishin mangt. Gjermanve do tju duhej t ndesheshin me kto forca.N vern e vitit 1940, beteja midis ktyre dy Forcave Ajrore do t fillonte. Kjo betej u pagzua me emrin Beteja e Britanis. Luftwaffe (Forcat Ajrore Gjermane) n fillim do t prqendronin sulmet e tyre mbi RAF Fighter Command (nj nga tre qendrat komanduese t Britanis s madhe). Pika t tjera do t ishin edhe aeroporte t ndryshm si edhe stacionet e radarve, q rezultonin shum dmtuese pr nndetset Gjermane. Pasi Britanikt do t bombardonin Berlinin, Hitleri vendosi t kundrprgjigjej duke bombarduar Londrn. Sulmi mbi Londrn njihet si The Blitz (Operacioni Rrufe nse do e prshtatnim n shqip). Forcat Ajrore Gjermane u dmtuan rnd nga sulmet mbi Britanin. . Hurricanes dhe Spitfires do t bnin t mundur, q Hitleri ta rikonsideronte planin e tij t sulmit mbi Britanin. Kanali i Lamashit, do t qndronte n dorn e Flots Angleze, por Hitleri kishte plane t tjera. Ai do t kthente syt nga lindja, duke anuluar planet e tjera pr pushtim.
  29. 29. Nj sy mbi Italin Mbreti i Italis Viktor Emanueli III n t vrtet kishte kundrshtuar pushtimin e Shqipris, duke e konsideruar si nj rrezik pa fitim. Por Musolini kishte planet e tij. Ultimatumi ndaj Shqipris pr tju dorzuar Italis u b m 25 mars 1939. Refuzimi i Shqipris pr dorzim, bri q Benito Musolini ta pushtonte at n 7 prill t 1939. Rezistenca ishte e dobt (Rezistenca e Durrsit) dhe shum shpejt, trupat ushtarake Italiane do t merrnin kontroll mbi Shqiprin. Mbreti i Zog, arratiset me familjen e tij n vendin fqinj Greqin dhe m pas n Londr. Pasi kishte pushtuar Shqiprin, m 28 tetor t 1940 edhe Greqia do t binte n duar t Italianve. Italia nuk provoi veten t denj pr t mbajtur nn kontroll kto dy vende.Bombarduesit anglez do t ishin shum eficient kundra anijeve Italiane. Nj luft-anije u fundos, ndrsa shum t tjera do t dmtoheshin rnd duke dal jasht-prdorimit. Sulmi i avionve bombardues ndaj Flots Italiane do t bhej e mundur n portin jugor t Tarantos, ku aviont do t prdornin torpedo pr t fundosur dhe dmtuar anijet Italiane. Torpedot do t konsideroheshin si shum t rndsishme dhe prdorimi i tyre do t bhej i mundur m von n sulmin e Japonezve n Pearl Harbor, kundra ShBA-s.
  30. 30. Pushtuesi fashist n Shqipri
  31. 31. Azia si Fush-Betej Trbim n Paqsor Luftrat Japoneze n Oqeanin Paqsor e njohur si Lufta Sino- Japoneze. Lufta Sino-Japoneze filloi n 1937 me sulmin e Japonis ndaj Kins. Q nga 1931, Japonia mbante t pushtuar Manurian dhe me dat 7 korrik t 1937, ajo do lshonte sulme t shumta ndaj Kins n afrsi t Beiping (Bezhingu i sotm). Japonezt avancuan t pathyeshm deri n Betejn e Shangait, ku ndaluan hapin. Shangai do t binte n dhjetor 1937. Pak m von edhe kryeqyteti Nanzhing do t binte. Qeveria Kineze u largua nga aty duke shkuar n ongqing.Gjat ksaj lufte, Japonia kreu masakra t shumta, duke mbjellur terror mbi popullsin civile. Keqtrajtime t shumta u kryen edhe kundrejt robrve t lufts q u gjendn prball torturash njerzore. Pr tu prmendur sht Masakra e Nanjing, ku vetm brenda nj muaji, do t masakroheshin m shum se 300 mij civil.
  32. 32. Lufta e dyt midis Rusis dhe Japonis M 8 maj 1939, 700 kalors (por numri i ktyre trupave mund t jet i diskutueshm) kaluan lumin Khalka. Kjo sipas japonezve ishte kufiri i Manurias. Si mongolt dhe sovjetikt, u justifikuan duke thn se ata e dinin kufirin 20 milje m tutje n lindje. Kjo nuk ndaloi forcat e Manuris dhe forcat mongole t hapnin zjarr mbi njra tjetrn. Nuk do kalonin shum dit dhe Japonia ashtu si edhe Bashkimi Sovjetik, do t drgonin trupa t shumta n asistenc t ktyre vendeve q ishin nn kontrollin e tyre. Kontingjenti i madh i karvanve do t ndeshej ashpr me kontingjentin tjetr armik, nj luft kjo q do t zgjaste deri n shtator t atij viti. Nuk pati fitimtar n kt luft, por kjo luft do t bnte m von t mundur firmosje e Paktit Molotov-Ribbentrop. T friksuar nga hapja e nj lufte me dy fronte, Sovjetikt nnshkruan kt marrveshje t fsheht me nazistt. Nuk ka t dhna shum t sakta, por mendohet se do t kishte 18 mij humbje nga pala Japoneze dhe 9 mij humbje nga pala Ruso-Mongole. Kjo ishte lufta e dyt q zhvillohej midis ktyre dy fuqive.
  33. 33. Nj shikim mbi Luftn Sino- Japoneze Deri n 1940, asnj nga palt nuk kishte br ndonj progres t dukshm. Lufta u duk sikur po qndronte pezull. Kina ishte me t vrtet e dmtuar, por ShBA do e financonte at si edhe do t vente n dispozicion t Kins aviont Flying Tigers, q do t jepnin ndihmesn n kt luft.Azia Juglindore gjithashtu do t shikonte luftime t ashpra. Japonia m 22 shtator, kishte arritur t shtinte n dor territore t Indo-Kins, q ishin n duar t Francezve. Krkesa e Japonis pr t marr bazat e ndrtuara vetm dy muaj m par, nuk ishte nj surpriz. ShBA e pa kt veprim si t paprshtatshm dhe kjo do t bnte q ShBA t thyente marrveshjen e vitit 1911, duke vn mbi mallrat japonez embargo, ajo nuk do lejonte eksportimin e lndve t domosdoshme pr luftn q Japonia po zhvillonte.
  34. 34. Vende t tjera Afrika e Veriut Flota Franceze kishte humbur efektivitetin e saj tashm. E gjendur n kt situat, Flota Mbretrore Britanike, qndroi e vetme n betejn me Flotn Italiane pr Mesdheun. Britanikt kishin avantazh n kt betej. Ata kishin baza t shumta n Gjilbartar. Baza q i prkisnin Britanis ndodheshin gjithashtu n Malt dhe Aleksandri, Egjipt.Trupat Italiane do t sulmonin trupat Britanike dhe n gusht do t kapnin trupat Britanike n Somali. Por Fushata e Afriks Veriore do t fillonte vetm n shtator me sulmin e Trupave Italiane t vendosura n Libi, ndaj forcave Britanike n Egjipt. Duke br kshtu, Italiant shpresonin t zinin Kanalin e Suezi, q ashtu si edhe N Luftn e Par Botrore, kishte qen nj vend strategjik pr Britanikt pasi ajo ishte pik-lidhja e tyre me Indin. N operacionin e quajtur Kompas (Compass), forcat Britanike, Indiane dhe Australiane do t kundra-sulmonin duke u lshuar n ofensiv kundra Italianve. Por n 1941, kto trupa (nga Australia dhe Zelanda e Re), do t drgoheshin n Greqi pr ta mbrojtur at nga sulmet Gjermane. Por kjo nuk do t jepte shum rezultate, sepse Trupat Gjermane q do t vepronin n Afrik, mbas zbarkimit t tyre n Libi, do t sulmonin srish Egjiptin. Ky i fundit ishte akoma n dor t Britanikve. Ervin Rommel (Erwin Rommel) do ishte ai q do drejtonte kto sulme pr paln gjermane.
  35. 35. Rommel n Afrikn e Veriut.
  36. 36. I Gjith Globi n Luft: 1941 Ndihma e ShBA-s Pas rnies s Francs n 1940, ShBA e pa si t domosdoshme t ndrhynte n kt luft q po prfshinte globin. Megjithat n ato vite, ShBA nuk ishte n gjendje shum t mir dhe disa mendonin q ShBA, nuk kishte fonde t mjaftueshme pr t ndihmuar n luft. Pavarsisht nga kjo Frenklin Rusvelt (Franklin D. Roosevelt), do krkonte nga kongresi t drejtn e Lend-Lease act (Ky sht ai akt ku kongresi i jep t drejt presidentit t ShBA-s t jap ndihm ushtarake, armatime dhe fonde monetare atyre vendeve q Presidenti mendonte se po luftonin pr t siguruar territoret e ShBA-s, nj akt ky nga ku shum vende si Anglia, Bashkimi Sovjetik, Kina e t tjer do t prfitonin). Ky akt u aprovua nga kongresi m 11 mars 1941 dhe i siguroi kryesisht Britanis dhe 37 vendeve t tjera rreth 50 bilion dollar n furnizime ushtarake dhe mjete t tjera t nevojshme pr luftn. Nga ky fond, Britania dhe Komunuelthi (Commonwealth) do t prfitonin 31.4 bilion dollar. Duke par kt lvizje t ShBA-s, Kanadaja duke iu prshtatur t njjtit plan, do t jepte nj fond prej 4.7 bilion dollarsh (Dollar Amerikan), Britanis s Madhe dhe Bashkimit Sovjetik.
  37. 37. Pushtimi i Jugosllavis, Greqis dhe Shqipris M 6 prill 1941, forcat Gjermane, Italiane dhe Bullgare, sulmuan dhe pushtuan Jugosllavin. Lufta do mbaronte me dat 17 prill me dorzimin e shpejt t Jugosllavis si edhe me krijimin e nj qeverie kukull me qendr n Kroaci. Vetm dy grupe do t vazhdonin luftimet. Grupi komunist AVNOJ, t udhhequr nga Tito, m von do t tregonte eprsi n forc dhe influenc ndaj grupit tjetr t etnikve t udhhequr nga Draa Mihailovi. Gjithashtu, m 6 prill, Gjermania do t pushtonte Greqin, duke futur trupat e saj nga Bullgaria.Rezistenca Greke ishte e gatshme t luftonte, por pavarsisht nga kjo ata ishin shum m t pakt n numr dhe detyrimisht humbn. Kshtu me dat 27 prill,Athina do t bie edhe pse, me merit t Britanis s Madhe, m shum se 50 000 trupa ushtarake greke mundn t trhiqeshin diku tjetr, pr t luftuar mbase m von. Shqipria gjithashtu ra pre e pushtimit nazist. Me vendosjen e nj qeverie-kukull n Shqipri, Nazistt shprehn qart se nuk do t ishin kalimthi aty. Lufta e shqiptarve do t ishte nj luft partizane dhe u drejtua nga grupi komunist me n krye Enver Hoxhn.Lufta n Ballkan, pavarsisht se nuk do t prbnte ndonj problem pr Gjermanin, do t vononte sulmin e saj ndaj Bashkimit Sovjetik pr nj periudh prej 6 javsh.
  38. 38. Pushtuesi gjerman duke hyr n Shqipri
  39. 39. Pamje t agresionit gjerman n Jugosllavi
  40. 40. Bombarduesit gjerman mbi Athin
  41. 41. Sovjetikt nn Sulm Q nga koha q Pakti Molotov-Ribbentrop ishte firmosur n gusht t 1939, Bashkimi sovjetik kishte pajisur Gjermanin me armatime dhe t mira t tjera t domosdoshme pr pushtimin e Evrops. Megjithat, kur Gjermania do ti kthehej kundra ish-aleatit s saj, Stalini do t arrinte n prfundimin q edhe Britanikt dhe Francezt kishin arritur m par; Hitlerit nuk i zihet bes. M 22.06.1941, operacioni m i madh n histori do t fillonte; Operacioni Barbarosa. Tre grupe ushtarake gjermane, t prbr nga 4 milion njerz, do t hynin n territorin rus duke shkatrruar gati t gjith divizionet e Ushtris s Kuqe, n saj t strategjis s rrethimit. Ushtria e Kuqe q ndodhej n pjesn perndimore t Bashkimit Sovjetik t psonte humbje t mdha. Prball ksaj situate, Sovjetikt u trhoqn pr n Ural, duke marr at q mund t merrnin dhe duke shkatrruar at q nuk mund t merrnin. Asgj nuk duhet t binte n dor t armikut (nj strategji kjo q sht prdorur edhe kundra Napoleon Bonapartit). N Ural, rust do mund t rigrupoheshin dhe furnizimi i Ushtris s Kuqe, mund t bhej i mundur.
  42. 42. Von n dhjetor t po atij viti, Trupat Gjermane kishin arritur n dyert e Leningradit, dyert e Mosks dhe Rostov. Arritja deri aty kishte qen e mundimshme pr Gjermant. Ata kishin humbur 23% t ushtris q kishte sulmuar n fillim. Megjithat gjermant vazhdonin t avanconin. Dimri i fort i Rusis, do t bnte q ata t ndaleshin. N kto kushte, ishte e pamundur realizimi i sulmit Blitzkrieg (sulm rrufe) sepse tanket nuk mund t manovronin thjesht n fushat e mbuluara me bor.Gjermant e kishin nnvlersuar numrin e madh t ushtarve q Ushtria e Kuqe kishte nn dispozicion. Ushtart gjerman, nuk ishin t pajisur mir pr nj mot t till. Mungonin mjetet e transportit dhe makinerit nuk i bnin dot ball motit t ftoht, duke marr parasysh teknologjin e athershme.Trupat Gjermane filluan t demoralizohen nga luftimet e pafundme dhe ardhja e trupave t reja nga Siberia. Kto trupa ishin t shumt dhe drejtoheshin nga Gjenerali Zhukov, nj gjeneral ky me prvoj nga Lufta e Par Botrore. Gjithashtu, kta ushtar Sovjetik, ishin msuar me ato kushte t ashpra.Gjermania kishte avancuar shum prpara, por ksaj radhe Sovjetikt do t kthenin prgjigje. M 5 dhjetor, Sovjetikt kundrsulmuan dhe i detyruan trupat gjermane t ktheheshin mbrapa pr kilometra t tra (mendohet 150-250 kilometra). Kjo kishte qen thyerja e par e gjermanve n luft.M 25 qershor 1941, lufta e vazhdueshme e sovjetikve me Finlandn, bri q sovjetikt t ndrmerrnin nj fushat t gjer bombardimesh ajrore kundra ksaj t fundit. Kto bombardime, filluan pak mbrapa fillimit t Operacionit Barbarosa.
  43. 43. Afrika Veriore dhe Lindja e Mesme N Afrikn Veriore, Romueli (Rommel), i cilsuar si dhelpra e shkrettirs, fitoi terren n territoret lindore, duke arritur m n fund n nj pik kye pr aleatt, Tobruk. Sulmet t shumta u lshuan ndaj portit Tobruk duke e zn at. Dy sulme t aleatve, dshtuan kundra Romuelit, por m von ofensiva n fund t vitit e mbiquajtur edhe si Operation Crusader (prshtatje n shqip do ishte Operacioni Lufttart e Shenjt edhe pse theksohet se kjo luft nuk pati asnj karakter fetare), do t detyronte trupat e Romuelit t trhiqeshin pas luftimesh t ashpra.N prill dhe maj t vitit 1941, rebelime t shumta do t fillonin n Irak kundra Britanis s Madhe, edhe pse britanikt morn srish n dor situatn. N muajin e 6-t, aleatt u detyruan t bnin nj far pushtimi n Siri dhe Liban. N ditn e 17 t po atij muaji, Damska gjithashtu do t binte n dor t Aleatve. Von n gusht Britanikt dhe Ushtria e Kuqe do t vendoseshin n Iran, q ishte neutral n luft. Vendosja n Irak do t bhej me qllim pr marrjen dhe shfrytzimin e nafts nga Ushtria e kuqe pr fushatn kundra Gjermanis.
  44. 44. Prsri n Atlantik M 9 maj, Destroyer HMS Bulldog (tip anije e aleatve ku Destroyer merr kuptimin e Shkatarrues) i Flots Britanike do t kapte nj U-Boat (tip nndetse gjermane) gjermane. Nga kjo nndetse, do t merrej e paprekur nj makineri q u quajt nga Britanikt Enigma Machine. Ky mjet do t ishte me rndsi jetsore pr fitoren e aleatve n Atlantik. Kjo makin do drgohej n Bletchley Park dhe do i lejonte aleatve t thyenin dhe t kuptonin kodet e ushtris gjermane. M 24 maj, luftanija gjermane Bismark, do cenonte Flotn e Aleatve n Oqeanin Atlantik. Luftanija Britanike Battlecruiser HMS Hood do t fundosej n betejn e Danimarks (Battle of the Denmark Strait). Pas ksaj, flota e britanikve, do t ndrmerrte nj gjueti t prgjithshme kundra luftanijes Bismark n pjesn veriore t Oqeanit Atlantik. Kjo nism nuk do t ishte edhe aq e thjesht pr Britanikt. Njsia ajrore bombarduese Fairey Swordfish, e nisur nga aeroplanmbajtsja HMS Ark Royal, t pajisur me bomba torpedo, do t sulmonin Bismarkun. Kto avion nuk rezultuan shum efektiv ndaj saj dhe dmet ishin minimale, por kjo do tia bnte punn Flots Britanike m t thjesht.Bismarku m n fund u fundos. Pr fundosjen e saj do u donte nj gjmim prej 2 700 kilometrash dhe angazhimi i 8 luftanijeve dhe 8 anije Kruizer, 2 aeroplanmbajtse, 11 Kruizerave, 21 Destroyer (Shkatrrues) dhe 6 nndetseve.
  45. 45. Makina Enigma
  46. 46. ShBA dhe Japonia n Luft N vern e 1941, ShBA, Britania e Madhe dhe Holanda vendosn embargo ndaj Japonis. Kjo embargo kishte n qendr ndrprerjen e nafts, n mnyr q Ushtria Japoneze t humbte superioritetin e saj n luft. Japonia nuk u trhoq nga lufta, madje vazhdoi t avanconte n territoret Kineze. Japonia do t planifikonte nj sulm ndaj Flots s ShBA-s n Pearl Harbor (Porti i Perlave). Ajo gjithashtu u prpoq t shtinte n dor, zonat e pasura me naft n dor t kompanive holandeze (Dutch East Indies n Indonezi). M 7 dhjetor 1941, flota japoneze e pajisur me anije aeroplanmbajtse, do t sulmonte n mnyr t papritur dhe t rrufeshme Portin Pearl Harbor, n Hawai. Ky sulm i pabes, rezultoi i suksesshm. Shum avion q qndronin t qet n baz, do t shkatrroheshin dhe flota gjithashtu do t goditej rnd. Gjasht Luftanije do t prmbyteshin, por mendohet se kto t fundit, pas riparimeve t nevojshme, do t fillonin prsri funksionimin e tyre. Megjithat, katr Aeroplan- Mbajtset q ishin planifikuar pr tu shkatrruar, pr fatin e mir t Aleatve, nuk ndodheshin n port gjat sulmit. T gjitha ndrtesat dhe infrastrukturat e dmtuara n Pearl Harbor do t riparoheshin shum shpejt. Ky sulm nuk u tolerua nga opinioni publik q krkoi ndshkim ndaj Japonis. Nj dit m von, ShBA, m 8 dhjetor t po atij viti, deklaron luft ndaj Japonis. N t njjtn koh, Kina gjithashtu do t shpallte zyrtarisht luft ndaj Japonis
  47. 47. Kjo e fundit do t pushtonte Malajzin.Ndrkoh edhe Britania do t prjetonte nj tragjedi. Prmbytja e luftanijes HMS Prince of Wales dhe HMS Repulse n 10 dhjetor, do t shkaktonte shum humbje pr Britanikt. Kto anije ishin prmbytur nga 85 bombardues japonez si edhe nga torpedo t lshuara nga baza Saigon. N kt humbje t madhe ku 840 ushtar britanik do t humbnin jetn, Winston rill do t shprehej se ky ishte lajmi m trondits q ai kishte marr q nga fillimi i lufts.Gjermania ndrkoh, i shpall luft ShBA-s edhe pse n t vrtet nuk ishte i detyruar q ta bnte nj gj t till. Hitleri shpresonte q Japonia do t sulmonte Bashkimin Sovjetik, ndrkoh q Japonia dhe Bashkimi Sovjetik kishin lidhur nj marrveshje mossulmimi ndaj njra tjetrs. Deklarata e Gjermanis, e bindi edhe nj her ShBA-n, q nuk kishte asnj arsye q mos prfshihej n luftimet n Evrop. 24 or pas sulmit n Pearl Harbor, Japonia pushton Hong Kongun. Filipinet dhe kolonit e Britanis s Madhe n Malajzi, Borneo dhe Burma do t psonin t njjtin fat. Megjithat Japonia n t vrtet po synonte marrjen e tokave t pasura me naft t kompanis Holandeze Dutch East Indies. Japonia do t ndeshej n rezistencn e Filipineve, Australis, Zelands s Re, Britanikve, Kanadezve, Indianve si edhe t Amerikanve. Pavarsisht nga kjo rezistenc, t gjith kto territore do t binin n duart e Japonezve brenda disa muajsh. Ishulli i Britanikve n Singapor, q mbahej si nj fortes e vrtet, ra n duart e japonezve. Rnia e ksaj fortese, u cilsua edhe nj her nga rilli si nj nga humbjet m t turpshme t historis s Britanis.
  48. 48. Takeo Kurita.Admirali I flots perandorake t Japonis
  49. 49. Pamje nga flota perandorake japoneze
  50. 50. I Gjith Globi n Luft: 1942 Luft n ekosllovaki dhe Franc N maj t 1942, projektuesi i projektit Zgjidhja Prfundimtare, Reinhard Heydrich (q ishte plani pr zhdukjen e t gjith hebrenjve), do t vritej nga agjent t rezistencs eke gjat operacionit Antropoid. Kur Hitleri mori vesh nj gj t till, urdhroi sulmin e territoreve ku ndodheshin partizant, duke shkaktuar reprezalje t shumta kundra popullsis civile. M 19 gusht, 1942, Forcat Kanadeze lshuan kundra trupave naziste, nj sulm t shpejt n portin e Dieppe t Francs, q u njoh me emrin Operacioni Xhubileu (Operation Jubilee). Aleatt psuan disfat n kt betej, por kjo disfat do t siguronte m von informacion q do t shrbente n operacione t tjera, si Operacioni Tor (Operation Torch) dhe Operacioni Ovrlord (Operation Overlord) Ofensiva e Sovjetikve N veri, Sovjetikt do t sulmonin nn operacionin e koduar Toropets-Kholm, n 9 janar deri n 6 shkurt t 1942. Ky aksion bri t mundur, q divizionet gjermane t ngushtoheshin n afrsi t territorit t Andreapolit. Gjithashtu, Ushtria e Kuqe do t rrethonte nj divizion t ushtris gjermane n Xhepin e Demjansk-ut (Rrethimi i Garnizonit gjerman u pagzua me kt emr). Kjo do ti jepte avantazh Ushtris s Kuqe, duke prishur moralin e trupave gjermane.
  51. 51. Forcat e Boshtit n Sulm N muajin e gjasht t 1942, me dat 28, do t fillonte ofensiva e Aleatve e koduar Operacioni Blu. Ky plan prfshinte vendosjen e trupave t Aleatve, nga lumi Don deri n lumin Volga, drejt maleve Kaukaziane. Grupi Ushtarak B, ndrkoh po bnte plan, shtnien n dor t Stalingradit; nj veprim ky q do mund t forconte frontin Gjerman. Ndrsa Grupi Ushtarak A, planifikoi marrjen e fushave t pasura me naft n jug. N Betejn e Kaukazit, Trupat e Boshtit Nazist do t kapnin nga fundi i vers dhe vjesht s 1942-it, fushat e pasura me naft. Beteja e Stalingradit M 23 gusht, 1942, Gjermant arritn Vollgn, n veri t Stalingradit. Gjermant pa humbur koh, do t bombardonin qytetin duke shkatrruar shtpit prej druri. Shkatrrimi i ktyre t fundit u b me qllim q t dmtoheshin uzinat moderne t sovjetikve. M 23 shtator, Ushtria Gjermane kishte marr n dor kto fabrika dhe rrezja e veprimit t Ushtris Gjermane, ishte aq i gjer sa q kishte nn kontroll t gjith lumin. Sovjetikt do t sillnin prforcime dhe tashm do t fillonte ajo q n histori u njoh si Beteja e Stalingradit. N rrugt e Stalingradit, do t zhvilloheshin beteja t ashpra guerirlase. Duke qen se t dy palt luftonin brenda n qytet, mendohet se luftimet trup m trup nuk kan munguar. Lufta e egr, bri q morali i trupave t t dyja palve t binte. Edhe pse Gjermania po dmtohej shum nga kjo betej, Hitleri nuk do t urdhronte kurr dorheqjen.
  52. 52. Von Paulus, i ndodhur n nj gjendje t mjerueshme, do provonte edhe nj her nj sulm kundra Sovjetikve n fillimet e nntorit. Tashm Ushtria Gjermane kishte n dor rreth 88% t qytetit, por me sa dukej, rezistenca e Ushtris s Kuqe, nuk do t binte bashk me qytetin e shkatrruar. Ndrkoh q Ushtria Gjermane, futej akoma m thell n qytet, Sovjetikt kishin forcuar kraht n rrethinat e Stalingradit. N kt mnyr, Sovjetikt patn mundsi t rrethonin deri diku Ushtrin Gjermane. Operacioni Uranus, n 19 nntor, pati si baz sulmimin e forcave gjermane nga t dyja kraht. Ky operacion korri sukses. Trupat Sovjetike do t takoheshin n Kala dhe 4 dit m von, Divizioni i Gjasht i Ushtris Gjermane, do t rrethohej i tri. Kjo pr ta ishte nj grack nga ku nuk do t ishte shum e leht t dilnin. Divizioni i Gjasht, krkoi leje pr t dal nga rrethimi, por Hitleri nuk i lejoi, duke i premtuar se ata do t furnizoheshin nga qelli me ushqime, deri sa t shptoheshin. Megjithat Sovjetikt nuk do t bnin sehir ndrkoh q Hitleri t sillte ndihmat. N at koh, Sovjetikt do t lshonin nj sulm kundra forcave t ndodhura n afrsi t Mosks. Ky sulm i quajtur Operacioni Mars, kishte si synim ndrprerjen e kontakteve ndrmjet divizionit qendror me at t divizionit n jug t Stalingradit. Me t shpejt, Von Manstein do t formonte nj batalion modest me ushtar gjerman, me qllim pr t shkuar n ndihm ushtris q kishte ngecur n Stalingrad
  53. 53. Por ai do t afrohej vetm 50 kilometra me ushtrin e mbetur n brendsi t Stalingradit. Trupat Sovjetike, nuk do ta lejonin at t ecte prpara qoft edhe nj metr me shum. N fund t vitit 1942, Divizioni i Gjasht, ishte katandisur si mos m keq, pasi Luftwaffe (Forcat Ajrore Gjermane), nuk sillte as 1 t 6 e furnizimeve t nevojshme. Fieldmarshall Von Paulus do ti dorzohej Ushtris s Kuqe m 2.2.1943 duke mos par rrug tjetr shptimi. Nga ky vendim, 91 000 ushtar Gjerman dhe 22 gjeneral, do t binin n duart e Sovjetikve. Kjo do t ishte lufta m e madhe n t gjith historin, si n shpenzime, ashtu edhe n humbje njerzore. Mendohet se Gjermant humbn rreth 850 000 ushtar. Ndrsa gjithsej 2 milion njerz do t vdisnin n kt betej (por kjo sht e diskutueshme).
  54. 54. Bombardimet e Gjermanve
  55. 55. Pamje e ushtarve sovjetik gjat betejs s Stalingradit
  56. 56. Ushtar rus pas nj beteje
  57. 57. Betejat e Aleatve n Paqsor M 19 shkurt 1942, Presidenti i ShBA-s Rusvelt (Roosevelt) do t firmoste Urdhrin Ekzekutiv t Shteteve t Bashkuara t Ameriks 9066, duke shpallur luft ndaj Boshtit Japoni-Gjermani-Itali. Me fillimin e lufts, shum persona japonez, italian dhe gjerman, q n t vrtet ishin persona me shtetsi Amerikane, do t internoheshin npr kampe. N kto kampe do t drgoheshin edhe persona nga Hawai. Por kto kampe ishin brenda standardeve t jetess dhe nuk pati keqtrajtime ndaj personave q qndruan aty gjat lufts. M 18 prill t 1942-it, bombardimi i par ajror do t godiste Japonin n zemr t saj. Ky operacion i quajtur Doolittle Raid, pavarsisht se do shkaktonte dme t pakta ndaj Japonis, do t bnte q kjo e fundit t rikonsideronte trheqjen e disa njsive ushtarake n mbrojtjen e Japonis. Ky sulm gjithashtu do t ngrehte lart moralin e trupave Amerikane.
  58. 58. N fillimet e majit, Trupat Ushtarake Japoneze, do t sulmonin Portin Moresby, Guinea e Re. Por kjo pr ta nuk do t ishte edhe aq e thjesht sepse Flota e Aleatve do t kundrsulmonte n at q njihet si Beteja n Detin Koral (Battle of the Coral Sea). Kjo ishte kundrprgjigjja e par e armatosur e Aleatve kundra forcave japoneze. Taktikisht Japonezt do t fitonin, sepse ShBA do t humbiste anijen aeroplan-mbajtse USS Lexington n kt betej. Por pavarsisht nga kjo humbje, beteja u konsiderua si sukses nga Aleatt. Kjo ishte beteja e par q organizohej midis dy anijeve aeroplan-mbajtse. Vetm nj muaj m von, m 5, Beteja e Midway do t fillonte. N kt betej, bombarduesit nn ujor do t sulmonin me sukses Flotn Japoneze, duke fundosur katr nga anijet aeroplan-mbajtse m t rndsishme t Flots Japoneze. Kjo betej ishte nj sukses sepse tashm Japonia nuk do zgjeronte m fuqin e saj n Paqsor. Historiant e vlersuan kt betej, si nj kthes t lufts nga ana e Aleatve, edhe pse m von do t kishte shum pr t luftuar. Pr tu theksuar sht se kjo betej u fitua me an t Kriptografis. Pra Ushtria e ShBA- s, arriti t zbrthente kodet e Flots Japoneze dhe rrjedhimisht e dinte se ku ata do t do t sulmonin.
  59. 59. N korrik, forca t shumta dhe t mir-armatosura japoneze, do t sulmonin nga toka Portin e Moresby. Kundra ktyre forcave t strvitura mir n luft, qndronin vetm trupat e paprgatitura Australiane. Kta t fundit, nuk kishin shum armatime n dispozicion dhe nuk kishin shum eksperienc. Ajo q ka m shum rndsi sht se kto trupa do t ishin edhe m t pakta n numr si edhe m keq t armatosur. Por kjo nuk i ndaloi Ushtart Australian t luftonin dhe t fitonin betejn kundra 5000 forcave t mir-armatosura Japoneze. Australiant i detyruan kto trupa (n t vrtet ishin dy njsi ushtarake japoneze ato q sulmuan forcat australiane) t trhiqeshin mbrapsht. Kjo betej, do t ishte mposhtja e par e Japonezve n teren si edhe fitorja e par e rndsishme e Forcave Ushtarake Australiane. Edhe pse Beteja pr Kokodn, do t ishte shum e kushtueshme n njerz, aq sa trupat do t demoralizoheshin. Oficert e AIF do t udhhiqnin trupat Australiane, duke detyruar Japonezt t trhiqeshin sa m larg, duke shpresuar kshtu q brigada e 21-t, t forcohej dhe t riorganizohej. M 7 gusht t po atij viti, Flota e ShBA-s do t kalonte n ofensiv n Betejn e Guadalcanal. Luftimet zgjatn gjasht muaj rresht, ku si japonezt, si Amerikant, luftuan ashpr pr t marr nn kontroll ishullin. Ndrkoh, beteja t tjera detare n territoret n afrsi, do t angazhonin flotn aleate n luftime. Pr tu prmendur jan Beteja e SavoIsland (Beteja e Ishullit Savo), Beteja e Cape Esperance, Lufta Detare e Guadal Kanal dhe Beteja e Tassafaronga.Von n gusht dhe n fillimet e shtatorit, trupat japoneze tinzarisht do t kryenin nj sulm n pjesn e lindore t Guineja s Re. Ky sulm nuk do t ishte nj surpriz pr aleatt. Trupat Australiane do t ishin aty pr t kundrshtuar forcat japoneze. Kjo do t ishte Beteja e Milne Bay (Beteja e Gjirit t Milne).
  60. 60. Ofensiva Japoneze n 1942 Japonezt do t fillonin nj ofensiv madhore kundra Kins, pak mbrapa sulmit t saj n Pearl Harbor. Ofensiva synonte t merrte qytetin e angsha, q ishte nj pik kye pr Japonezt. Forcat Japoneze ishte prpjekur edhe m par pr t marr angashan, por n t dy sulmet kishin dshtuar. N nj sulm t till, japonezt menduan se 120 000 ushtar do t ishin t mjaftueshm, por Forcat Kineze do t mobilizonin 300 000 trupa. T gjendur n nj ekuilibr t till, shum shpejt trupat Japoneze do t rrethoheshin dhe si rrjedhoj do t detyroheshin t trhiqeshin.
  61. 61. Trupat Australiane ne Gjirin Milne, Guineja e Re
  62. 62. I Gjith Globi n Luft: 1943 Ofensiva e Sovjetikve dhe Ofensiva Gjermane Mbas dorzimit t Divizionit t Gjasht t Ushtris Gjermane n Stalingrad, m 2 shkurt 1943, Ushtria e Kuqe do t hidhej n sulm kundra trupave tjera gjermane. 8 dallg sulmesh do t ndesheshin me ushtrin gjermane gjat dimrit. Shumica e ktyre sulmeve, u prqendruan prgjat Donit, nj nga lumenjt afr Stalingradit. N fillim Ushtria e Kuqe do t korrte sukses, por m von gjermant do t riorganizoheshin. Duke marr avantazh nga dobsimi i Ushtris Sovjetike, q kishte br gjithashtu gabimin t zgjerohej shum n terren, Gjermant do t kundra-sulmonin dhe do t shtinin n dor edhe nj her qytetin e Kharakov si edhe terrenet n afrsi. Kjo do t ishte fitorja m e madhe strategjike e Ushtris Gjermane. Vjeshta do t shrbente vetm si nj pengues pr t zhvilluar luftn. Shirat e rrmbyeshm do ta bnin situatn t vshtir pr t dyja palt luftuese. Megjithat t dyja ant do t prgatiteshin gjat ktij intervali pr t luftuar n betejn e vers. Gjermant do t shtynin disa her ofensivn e tyre, duke br t mundur nj prgatitje sa m t fort. M 4.6.1943, Wehrmacht do t organizonte nj mbledhje t prgjithshme. N kt mbledhje u vendos q n ofensivn e vers kundra Trupave Sovjetike, t prqendrohej artileria m efektive n dispozicion e prdorur gjat Lufts s Dyt Botrore.
  63. 63. Kjo ofensiv do t hidhej kundra sovjetikve n afrsi t qytetit t Kursk. Ishte e qart pr sovjetikt q n kt linj defensive do t kishte nj sulm s shpejti dhe prandaj ata do t drgonin prforcime n kt pik. Kjo u b e mundur me hapjen e transheve, furnizim me armatim dhe ushtar, duke shpresuar se sovjetikt do t prgatisnin nj mbrojtje t fort n kt mnyr. Gjermant do t sulmonin vijn defensive t sovjetikve si nga jugu, ashtu edhe nga veriu, duke shpresuar t takoheshin n qendr. N se Gjermant do t takoheshin n qendr, vija defensive mendohej se do t binte dhe 60 Divizione Sovjetike do t kapeshin rob. Megjithat kjo ishte vetm nj presupozim i gjeneralve gjerman, sepse n t vrtet forcat gjermane n veri do t bnin shuma pak prpara. N veri mbrojtja Ruse qndronte e pathyeshme, por n jug situata po shkonte pak keq dhe gjermant po avanconin gjithmon e m shum. Duke iu friksuar nj penetrimi nga ana e forcave gjermane n kt zon (q njkohsisht mund t lente njsin mbrojtse n veri t zbuluar), sovjetikt do t sillnin prforcimet e tyre. Kjo do t njihej si Beteja e Kurskut. Beteja e Kurskut, do t ishte beteja m e madhe e tankeve n t gjith historin. Luftimet do t zhvilloheshin n afrsi t qytetit t Prokhorovka dhe beteja do t merrte nj kthes krejt ndryshe nga ajo q Gjeneralt Gjerman kishin menduar. Artileria dhe armatimet e tankeve gjermane, do t mbaronin shpejt. Njsit gjermane tashm ishin t lodhura nga luftimet, ndrkoh q sovjetikt, duke prfituar nga kjo situat, filluan nj kundr-ofensiv. N kt gjendje, Trupat Ushtarake Gjermane do t trhiqeshin. Nga kjo ofensiv n ver, gjermant do t humbnin pozicionin e tyre t mparshm duke u trhequr akoma m mbrapa.
  64. 64. Sovjetikt m von do t lironin Kharakovin, pas nj fitoreje t bujshme n Kursk. Shirat e rrmbyeshm t Vjeshts, bindn Hitlerin t merrte vendimin pr nj trheqje t prgjithshme n gusht, deri n linjn e lumit Dnieper, q kontrollohej nga trupat gjermane. Ndrkoh q muajt ndiqnin njri tjetrin, dhe ndrkoh q shtatori i linte vnd tetorit, Gjermant do t ndrgjegjsoheshin se ishte me t vrtet e pamundur t mbaje nn kontroll Dnieperin. Forcat Sovjetike do t gjenin mnyrn pr t kaluar lumin dhe qytetet e rndsishme t Dnieperit do t binin nj nga nj, duke filluar me qytezn e Zaporozhye, pr t vazhduar m von me rnien e Dnepropetrovsk. N fillimet e nntorit, sovjetikt do t kalonin n t dy ant e Kievit dhe do ta lironin kryeqytetin e Ukrains. Gjat Krishtlindjeve, Forcat Ukrainase do t sulmonin n Korosten. Tashm Sovjetikt kishin rrug t hapur. Sovjetikt do t avanconin deri tek kufijt Sovjetiko-Polake t vitit 1939. Kjo tregonte hapur avancimin e tyre ndaj Gjermanis, e cila po humbte betej mbas beteje.
  65. 65. Ushtar Sovjetike duke kaluar lumin Dnieper. Forcat Gjermane nga ana tjetr e lumit prgjigjen me zjarr
  66. 66. Ushtart gjerman gjat ofensivs s vers pran nj tanku Tigr ku ushtria gjermane do t merrte nj goditje t rnd.
  67. 67. Kapitullimi i Italis Forcat e boshtit do t dorzoheshin n Tunizi m 13 maj 1943 dhe me kt dorzim, 250 000 ushtar do t binin rob n duart e Aleatve. Fushata n Afrikn e Veriut, kishte qen nj disfat pr Italiant. N kt gjendje, Aleatt do t hidheshin n sulm kundra Italis n brthamn e saj. Aleatt n Operacionin Husky, pushtuan Sicilin n 10 korrik. Vetm pr pak muaj ishulli do t binte dhe pushteti i Musolinit gjithashtu. M 25 korrik ai do t hiqej nga detyra nga Viktor Emanueli i Tret (Mbret i Italis) dhe do t arrestohej m von me aprovimin e Kshillit t Lart Fashist. Nj qeveri e re do t formohej. Kjo qeveri e re, q mori fuqin menjher n dor, do t drejtohej nga Pietro Badoglio. Kjo qeveri deklaroi se Italia do t qndronte e angazhuar n luft. Megjithat n t njjtn koh, Pietro kishte filluar bisedimet me Aleatt pr paqen, edhe pse kto bisedime ishin t fshehta.Aleatt do t pushtonin pjesn kryesore t Italis m 3 shtator 1943. Italia do ti dorzohej zyrtarisht Aleatve m 8 shtator, pas negociatash t shumta. Familja mbretrore dhe qeveria e Pietro Badoglios, u arratisn pr n jug t Italis, duke ln Ushtrin Italiane pa urdhr. Ndrkoh q Italia nuk po prbnte m nj problem pr Aleatt, luftimet u morn n dor nga Gjermant, t cilt detyruan Aleatt t ndalonin krejtsisht hapin e tyre gjat dimrit t 1943 dhe 1944. Kjo u njoh si Linja e Gustavit, n jug t Roms. N veri, Musolini me mbshtetjen e Partis Naziste, do t formonte nj qeveri kukull e njohur me emrin Republika Sociale Italiane ose Republika e Sal-s.
  68. 68. Betejat n Atlantik Betejat n Atlantik gjithashtu do t rezultonin n avantazh t Aleatve. Beteja pr Atlantikun do t merrte kthes n fillimet e 1943. Gjat ksaj kohe aleatt kishin studiuar mnyrn e luftimit t Ushtris Gjermane si edhe kishin msuar nga gabimet e bra m par. Teknologjia e re do t prdorej n mnyr efektive kundra nndetseve t gjermanve. Megjithse dy nga karvant e Aleatve psuan dme t mdha gjat ktij viti, edhe nndetset gjermane psuan shum humbje, duke br kshtu q ata t hiqnin dor nga ofensiva e tyre kryesore n Atlantik. Aleatt gjithashtu kishin rifilluar transportimin e ndihmave pr Bashkimin Sovjetik me an t karvanve detare nga veriu. N dhjetor, beteja m e madhe n Atlantik do t fillonte, kur Flota Mbretrore e Britanis (Royal Navy) do t ndeshej me Flotn Gjermane. N betejn e Kepit t Veriut (Battle of North Cape), Flota Gjermane do t humbiste edhe anijen- luftarake t fundit, Kruiserin Scharnhorst, i cili do fundosej nga HMS Duke of York, HMS Belfast si edhe anije t vogla t tjera. N kt vit, Aleatt do t tregonin hegjemonin e plot n Atlantik dhe rreziku i Flots Gjermane do t zvanitej plotsisht n kt hemisfer ujore t globit.
  69. 69. Erich Raeder ishte Komandanti i prgjithshm i Flots Gjermane nga tetori i vitit 1928 deri n janarin e vitit 1943
  70. 70. Oqeani Paqsor n 1943 N 2 janar, Buna, Guineja e Re u kap nga Aleatt. Me kapjen e ktij territori, Porti Moresby mund t flinte i qet. Deri m 22 janar 1943, Forcat Aleate ia kishin arritur qllimit t tyre pr t izoluar Forcat Japoneze n lindje t Guines s Re. Gjithashtu Aleatt kishin prer rrugt kryesore t furnizimit t forcave armike. M 8 shkurt, Aleatt e deklaruan Guadalcanal-in t sigurt. Fill pas ksaj, Forcat Amerikane dhe Australiane ndrmorn fushatn e gjat pr rimarrjen e pjesve t pushtuara t ishullit Solomon. Rezistenca do t ishte e ashpr edhe pse ishulli do t merrej plotsisht n vitin 1943. N nntor, Flota Amerikane fitoi Betejn e Tarawa-s. Pavarsisht nga fitorja, Flota e ShBA do t psonte humbje t shumta dhe kjo do t shkaktonte reagime t shumta n ShBA. Opinioni publik nuk mund t kuptonte gjith kto humbje pr nj ishull t vogl dhe t parndsishm. Nga kjo situat, Flota Amerikane do t prshtaste planin Island hopping (Shpresa e Ishullit). Ky plan synonte anash-kalimin e disa ishujve t fortifikuar japonez dhe prqendrimin e trupave t kufizuara t aleatve, n ato territore q mendoheshin se kishin rndsi jetsore pr luftn. Pra qllimi i thjesht ishte ndrprerja e furnizimeve t ktyre vndeve t fortifikuar, duke e detyruar armikun t dilte vet nga loja. Mbas marrjes s ishujve kryesor, Amerika shpresonte t sulmonte dhe t mposhte me lehtsi ato vende q do mund ti kushtonin shum n se sulmoheshin pr momentin. Nj plan i till rezultoi me sukses pr flotn Amerikane. Flota e ShBA-s e bri t mundur kt plan me an t nndetseve q shrbenin pr t prer linjat e furnizimeve t ktyre vendeve armike.
  71. 71. Nj tank i Ushtris Amerikane i tipit M4A2, n plazhin e Tarawa-s
  72. 72. Lufta Japoneze dhe Azia Juglindore Beteja e angade n Kin do t konsiderohej si Stalingradi i Azis. Gjithka filloi me sulmin e japonezve ndaj provincs Hunan m 2 nntor t 1943. Askush nuk do t tregonte supremaci n kt betej. Beteja e angde-s do t ndryshonte her n favor t Ushtris Kineze dhe her n favor t Ushtris Japoneze edhe pse si prfundim, qyteti mbeti n duar t forcave kineze. Ushtria Kineze ndoqi nj strategji defensive. Ata shpresonin pr nj kundr-ofensiv t Aleatve ndrkoh q vet organizoheshin pr t ndrtuar nj ushtri m t fuqishme. Pr kt betej nga ana japoneze ishin mobilizuar 100 000 trupa.N t vrtet Ushtria Kineze ishte e ndar n dy ushtri. Njra ushtri ishte Ushtria Nacionaliste Kineze Kuomintang nn urdhrat e iang Kai-shek dhe Ushtria Komuniste e Kins nn urdhrat e Mao Cedunit. T dy kto ushtri ishin kundra sundimit japonez, por duke qen se ndanin ideale t ndryshme, nuk morn kurr mundimin t bashkoheshin bashk. Kuptohet q kishte bashkpunim por ky bashkpunim ishte i dobt dhe jo i mirfillt. Konfliktet midis nacionalistve dhe komunistve kishin filluar prpara se lufta t fillonte dhe do t vazhdonte edhe pas lufts.Japonezt do t kapnin nj pjes t gjer t Burms dhe detyrimisht do t bllokonin Rrugn e Burms q i shrbente Aleatve pr t furnizuar Ushtrin Nacionaliste Kineze. Kjo detyroi Aleatt q t krijonin nj rrug t gjat e t mundimshme transporti nga India. Kjo ishte arsye q trupat kineze, pas nj trheqje strategjike, do t furnizoheshin prsri me armatime dhe nn komandn e Gjeneralit Joseph Stilwell, do t prpiqeshin t hapnin Rrugn Ledo, duke u prpjekur t zvendsojn rrugn e Burms. Por kjo do t krkonte prdorimin e shum mekanizmave teknologjike dhe nj pun inxhinierike t mir.Kto do t ishin ngjarjet e fundit q do t prcillnin 1943-shin.
  73. 73. I Gjith Globi n Luft: 1944 Ushtria e Kuqe Prsri n Ofensiv N veri-perndim ofensiva e Sovjetikve n janar t 1944-s i kishte dhn fund rrethimit t Stalingradit. Gjermant do t trhiqeshin me kujdes nga Leningradi. Tashm vija e Trupave Gjermane do t ngushtohej dhe nj vij mbrojtse do t formohej n liqenet e jugut. N jug, n mars dy njsi sovjetike do t rrethonin Ushtrin e Par t Panzerave t drejtuar nga Generaloberst Hans-Valentin Hube, pak n veri t lumit Dniestr. Gjermant i mbathn nga kurthi ku e kishin mbrthyer veten vetm n muajin prill. Nga kjo trheqje shum nga trupat gjermane do t shptonin, por gjermant do t lenin mbrapa shum makineri t rnda lufte dhe armatime. N fillimet e majit, Njsia Ushtarake 3 e Ukrains si pjes e Ushtris s Kuqe, do angazhohej kundra Njsis Ushtarake 17 Gjermane. Njsia 17 ishte ln mbrapa q kur se Trupat Gjermane ishin trhequr nga Ukraina. Beteja ishte padyshim nj fitore e Ushtris s Kuqe. Vetm gjat prpjekjes pr arratisje prmes Detit t Zi, do t humbnin jetn 250 000 trupa gjermane dhe rumune.
  74. 74. Gjat prillit, Ushtria e Kuqe do t sulmonte vazhdimisht pran qytetit t Iashi n Rumani. Sovjetikt shpresonin n kt mnyr, kapjen e territoreve strategjike. Megjithat trupat gjermane dhe rumune do t mbronin pozicionin e tyre me sukses dhe n fund t prillit territoret e rndsishme pr sovjetikt mbetn n duar t gjermanve. Sulmi n Trgul Frumos ishte prpjekja e fundit e forcave sovjetike pr t arritur qllimin e tyre. Me marrjen e atyre territoreve, sovjetikt synonin prgatitjen e ofensivs gjat vers. Nj vnd i prshtatshm ky pr tu futur n Rumani.Me avancimin e Forcave t Ushtris s Kuqe, Trupat Gjermane do t pushtonin Hungarin. Pushtimi i Hungaris u b i mundur m 20 mars t 1943 dhe kjo u b me arsyen se Adolf Hitleri nuk besonte se udhheqsi i Hungaris, Admirali Mikls Horthy do t qndronte besnik pr shum koh. Ndrkoh n shkurt, Finlanda u prpoq t vendoste nj lidhje paqeje me Sovjetikt. Marrveshja pr paqe kishte disa kushte q Finlanda nuk dshironte ti pranonte. Pra do t lindnin kontradikta midis Mosks dhe Finlands. Por kur m 9.6.1944 Ushtria e Kuqe do t ndrmerrte nj ofensiv kundra ksaj t fundit, Finlandia do e pranonte marrveshjen pa kushte.
  75. 75. Bombardimet Ajrore mbi Gjermani N muajin e gjasht t 1944, gjermant do t prdornin raketn e par t tipit kruiser kundra Anglis. Kjo raket u pagzua nga Britanikt si V-1 flying bomb (Bomba Fluturuese V-1), e cila do t ndiqej nga V-2 rocket (Rraketa V-2). Kjo e fundit (gjithashtu e prdorur pr her t par n luft), ishte nj raket e mbushur me lnd plasse dhe mund t komandohej n distanc. Britanikt u gjendn t paprgatitur ndaj ktyre raketave t reja, q pr kohn zotonin nj teknologji t nivelit t lart. Megjithat Forcat Ajrore t ShBA-s, Britanis dhe Kanadas, do t sulmonin rnd Luftwaffe-in (Forcat Ajrore Gjermane). Kshtu bombardimet ajrore masive do t fillonin. Kto bombardime zakonisht kishin pr synim qytetet e mdha n brendsi t Gjermanis. Kjo nism u mor nga komandanti n detyr Marshall Herris (Air Chief Marshall Harris), q m pas do t merrte edhe nofkn Bomber Haris. rilli do t urdhronte bombardimet e terrorit, q synonin bombardime masive t tilla, sa q qyteti t mund t bhej rrafsh me tokn. N kt mnyr, fabrikat gjermane do t shkatrroheshin krejtsisht dhe puntort gjerman do t mbesnin pa streh gjithashtu.
  76. 76. Bombardimet masive zakonisht prfshinin angazhimin e 600 deri n 1000 bombarduesish t rnd. Zakonisht objektivat ishin qendra t industrializuara, baza nndetsesh, rrug hekurudhore si edhe depozitat e nafts, edhe pse nga fundi i bombardimeve, njsit q lshonin Bomba Fluturuese V-1 dhe Raketa V-2 do t bheshin objektive primare, pasi ata shkaktonin shum dme mbi Britani. Nj gj e till ishte shum pr Luftwaffe-n. Forcave Ajrore Gjermane nuk i kishin mbetur m shum se disa avion q nuk mund t bnin shum prpara nj force t till ajrore si ajo e aleatve.Duke mos dashur t dalim nga 1944, e rndsishme sht t themi se deri n 1945, q kur se kto bombardime kishin filluar, t gjith qytetet e mdha t Gjermanis ishin kthyer n grmadha.
  77. 77. Test i Rakets V-2 n Peenemunde, Gusht 1943.
  78. 78. Nj sy mbi Italin dhe Ballkanin Me kapitullimin e Italis, Trupat gjermane morn n dor situatn dhe Linja Gustav do t formohej n pjesn jugore t Maleve Apenine (n jug t Roms). Aleatt nuk mundn ta thyenin kt linj dhe menduan se nj zbarkim detar n Anzio do t ishte m e logjikshme. Zbarkimi u b i mundur m 22 janar 1944 dhe operacioni u quajt Operacioni Shingle. Ky veprim nuk dha rezultatet e pritura pasi njsit ushtarake n kt zon u rrethuan me shpejtsi nga gjermant.T pa aft t bjn shum kundra Linjs s Gustavit me dshtimin e operacionit Shingle, Aleatt vendosn ta thyenin kt linj me sulme qendrore. M 15 shkurt manastiri i Monte Kassino (nj manastir ky shum i vjetr), u shkatrrua nga bombarduesit B-17 dhe B-26, pasi mendohej se godina po prdorej nga Trupat Gjermane pr vendosje artilerie. Dy dit pas bombardimeve, trupat parashutiste gjermane u dyndn n grmadhat e ndrtess pr ta mbrojtur. N luft e sipr pr kt territor, pas plot katr bombardimesh nga ana e aleatve, aleatt do t humbnin 54 000 trupa ndrsa gjermant 20 000 trupa.Vetm mbas shum muajsh, Linja e Gustavit do t binte dhe Aleatt patn mundsi t marshonin pr n veri. M 4.6.1944, Roma do t lirohej nga Aleatt, q m pas n gusht do t arrinin deri n Florenc. M pas ata do t ndalonin prsri n dimr dhe nj linj tjetr do t formohej. Kjo linj u njoh me emrin Linja e Gotiks.Ndrkoh Gjermania u trhoq nga Ballkani, edhe pse Hungaria u mbajt e pushtuar deri n shkurt t 1945-s. Rumania u kthye kundra Gjermanis n gusht t 1944, duke krcnuar linjat gjermane me Ukrainn, q ishte e vetmja rrug trheqjeje e trupave gjermane n at territor. Bullgaria do t dorzohej n shtator.
  79. 79. Rreth Revolts Polake Sovjetikt avanconin dhe lshonin vazhdimisht ofensiva t rnda kundra ushtris gjermane. M 22.6.1944, Operacioni Bagration ishte nj ofensiv q prfshinte rreth 2.5 milion njerz dhe rreth 6000 tanke. Qllimi i Operacionit Bagration ishte pastrimi i qytetit Belarus nga trupat gjermane. Beteja do t ishte nj sukses pr sovjetikt dhe disfat pr gjermant. Batalioni Gjerman Qendror u shkatrrua nn furin e tankeve dhe Wehrmacht (ushtria gjermane) humbi 800 000 trupa, duke psuar kshtu goditjen m t rnd n historin e saj. Sovjetikt do t avanconin m tutje dhe m 31 korrik do t ishin n dyert e Varshavs.Avancimi i Ushtris s kuqe i bri Polakt t merrnin shpres se shum shpejt ata do t liroheshin. N Varshav revoltat do t fillonin dhe me 1 gusht t 1944, nj nga operacionet m t gjer t kohs do t fillonte. Me Operacionin Furtuna, Rreth 40 000 lufttar t rezistencs Polake morn n dor qytetin. Megjithat Ushtria e Kuqe nuk do t avanconte m tepr dhe ndihma e vetme q do t merrnin polakt nga sovjetikt, ishte artileri e rnd. Ndrkoh trupat gjermane do t organizoheshin. Ata lvizn n brendsi t qytetit me qllim q t shuanin revoltn. Revolta mbaroi m 2 tetor 1944, me trupat gjermane fitimtare. Kta t fundit shkatrruan edhe at pjes q kishte mbetur nga qyteti i Varshavs.
  80. 80. D-Day - Zbarkimi i Aleatve n Normandi 6.6.1944, D-Day (shqiptimi Di Dei Dita D). Trupat Aleate t prbra kryesisht nga ushtar amerikan, britanik dhe kanadez, do t sulmonin Normandin q ishte nn pushtimin e Gjermanis Naziste. Rezistenca gjermane ishte e fort dhe e mir pozicionuar, sidomos n plazhin Omaha dhe qytetin e Caen (Kaen). N muajin e par, Aleatt do t fitonin terren. Luftime t ashpra do t ndodhnin n kto toka me pyje t dendur dhe fusha t gjera q pikrisht pr kt faun do t merrnin emrin luftimet Bocage (fjal n frngjisht). Por n t vrtet Aleatt hovin do ta merrnin vetm gjat Operacionit Kobra n Saint-L, nj qytet n veri t Francs.Gjat gushtit, Armata e Shtat Gjermane dhe Armata e Pest e Panzerave ishin rrethuar gati krejtsisht n Falaise. 50 000 ushtar u zun rob por nj pjes e mir e ushtris, arriti t dal nga rrethimi dhe t iki. Forcat aleate q vepronin n Itali u detyruan t pushtonin Riviern Franceze dhe m 15 gusht, bn t mundur lidhjen me trupat n Normandi.M 19 gusht, Rezistenca Franceze n Paris, ngriti krye kundra pushtuesve gjerman. Njsia Franceze nn komandn e Gjeneralit Jacques Leclerc, q erdhi n qytet drejt e nga Normandia, mori deklaratn e dorzimit t forcave gjermane atje dhe kshtu m 25 gusht, Parisi m n fund ishte liruar.
  81. 81. Zbarkimi i Aleatve n Normandi m 6.6.1944
  82. 82. Ofensiva Gjermane dhe Kundr-ofensiva e Aleatve N dhjetor, ushtria gjermane do t lshonte ofensivn e fundit n frontin perndimor. Kjo ofensiv, q ishte angazhimi i fundit gjerman n luft do t njihej me emrin Beteja e Bulge. Hitleri shpresonte se duke prdorur teknikat luftarake si ajo q ishte prdorur gjat Ofensivs s Ardenes n 1940 ku ushtria gjermane kishte fituar betejn n mnyr t shklqyeshme, Aleatt do t trhiqeshin deri diku. N kt mnyr sipas Hitlerit trupat Aleate do t binin dakord pr negociata paqeje. N fillimet e ksaj beteje, gjermant korrn sukses. Ky sukses erdhi si pasoj e kapjes s trupave Aleate n mnyr t paprgatitur. Grupi ushtarak i panzerave gjerman Kampfgruppe Peiper t drejtuara nga Jochen Peiper do t shkonte shum larg. Avancimi i ktyre trupave n linjat e trupave amerikane, u quajt Beteja e Bulge (fjala Bulge merr kuptimin e Avantazh).Moti i keq favorizoi kt ofensiv duke i dhn pr momentin avantazh trupave gjermane pasi trupat e aviacionit t Aleatve, nuk mund t prdoreshin. Megjithat rezistenca e trupave amerikane n Saint Vith do t ishte e fort dhe e vendosur pr t mbajtur pozicionet e tyre. Marshimi i trupave gjermane do t ndalonte shpejt. Ushtria e Tret e ShBA-s me gjeneralin George Patton n krye, do t merrte n dor situatn. Rreziku gjerman do t shuhej dhe fal kundrsulmeve t ndryshme t trupave ushtarake t ShBA-s, nj pjes e mir e divizioneve gjermane do t zihej ngusht. Trupat e mbetura gjermane do t detyroheshin t trhiqeshin n Gjermani. Kto beteja konsiderohen si nga betejat m t prgjakshme t trupave amerikane n frontin e perndimit.
  83. 83. Lufta Sino-Japoneze dhe Azia Juglindore N prillin e 1944, japonezt do t lshonin sulmin e njohur me emrin Operacioni Ichigo. Kjo u b pr t siguruar territoret hekurudhore prmes territoreve t pushtuara nga Japonia, dhe pjess verilindore t Kins, Kores dhe Azis Juglindore. N kt mnyr ata shpresonin se do mund t shkatrronin bazat ajrore t ShBA-s q ndodheshin n at territor. N muajin e gjasht t po atij viti, japonezt mobilizuan 360 000 trupa dhe pushtuan angasha-n pr her t katrt. Ky kishte qen numri m i madh i prdorur nga forcat japoneze gjat t gjith lufts Sino-Japoneze. Numri i madh i ushtarve do t jepte efektet e veta dhe mbas 47 dit luftimesh t prgjakshme, qyteti do t binte n duar t forcave japoneze. Deri n nntor, japonezt kishin marr gjithashtu qytetin e Guilin dhe Liuzhou, t cilt kishin shrbyer si baza t avjacionit amerikan pr t bombarduar Japonin. Megjithat, me sa dukej japonezt ishin larg nga ndalimi i trupave ajrore amerikane, sepse amerikant mund t bombardonin srish Japonin me an t bazave ajrore q dukej se i shtinin n dor shum shpejt. Kto baza mbinin si krpudhat mbas shiut, gjithmon t palodhura pr t bombarduar qytetet e armikut t tyre. N dhjetor, forcat japoneze arritn French Indochina (firma e nafts n duar t holandezve n territorin e Indonezis), dhe arritn t prmbushnin objektivin e tyre pr t shtn dor mbi floririn e zi (pra naftn), edhe pse kjo i kushtoi atyre shum. Japonia nuk mund t knaqej me nj fitore si ajo e Pirros. Ndrkoh n Azin Juglindore, Amerikant do t kishin prfunduar rrugn Ledo (Ledo Road), q lidhte m n fund Indin dhe Kinn me qllim furnizime ushtarake. Kjo do t shtynte forcat japoneze dhe n mars t 1944-s do t vendosnin t sulmonin Indin
  84. 84. Ky marshim n kryeqytetin e Indis, nuk do t ishte nj shtitje n park pr trupat japoneze, sepse n Indi, trupat britanike n aleanc me ato indiane do t kundrshtonin rnd kt "marshim". Trupat japoneze u prpoqn t shkatrronin trupat britanike dhe indiane n Imfal (Imphal). Luftimet q u zhvilluan ishin t ashpra. Japonezt do t merrnin hov n fillimet e luftimeve. Trupat aleate, pavarsisht se ndodheshin t rrethuara, furnizoheshin vazhdimisht nga qelli me ushqime dhe armatime, deri sa trupat e freskta t aleatve do t vinin aty dhe do t thyenin rrethimin e trupave japoneze me lehtsi, pasi ksaj radhe trupat luftuese japoneze ishin t sfilitura nga luftimet e vazhdueshme dhe pa furnizime. Japonezt u trhoqn mbrapsht duke ln pas rreth 85 000 t vdekur nga radht e tyre. Nj nga disfatat m t mdha t trupave japoneze n luftn e madhe t Azis.
  85. 85. B-29 duke bombarduar mbi Japoni.
  86. 86. I Gjith Globi n Luft: 1945 Ofensiva e Madhe e Sovjetikve; 60 KM larg Berlinit M 12 janar t 1945, Ushtria e Kuqe dukej se ishte gati pr ofensivn e radhs. Trupat e Konevit, t pozicionuara afr lumit t Vistuls, sulmuan trupat gjermane n territorin jugor t Polonis duke u zgjeruar m tej dhe duke u afruar n Sandomierz. M 14 janar, Trupat e Rokosovskit do t sulmonin nga lumi Narev, n veri t Varshavs. Ata thyen me sukses trupat mbrojtse gjermane prgjegjse pr Prusin Lindore (emri i nj territori q nuk egziston m nn kufirin e Gjermanis). Trupat e Gjeneralit Zhukov, do t sulmonin n qendr nga territori i tyre afr Varshavs. Fronti gjerman, u rrnua krejtsisht nga kjo ofensiv e madhe e Ushtris s Kuqe.M 17 janar 1945, Zhukovi hyri n Varshav dhe vetm dy dit m von, trupat e tankeve ruse nn komandn e ktij t fundit, do t shtinin n dor edhe qytetin e Lodz. N po t njjtn dit, trupat e Konevit arritn m n fund kufijt q Gjermania kishte pasur prpara lufts. N fundin e javs t ksaj ofensive t madhe, sovjetikt kishin br prpara 160 kilometra n frontin gjerman me nj gjersi t madhe veprimi prej 650 kilometrash. M 13 shkurt t po atij viti, sovjetikt shtin n dor Budapestin. N eufori e sipr, n fund t muajit ushtria e kuqe do t marshonte deri n lumin Oder, duke ln vetm nj distanc prej 60 kilometrash nga Berlini. 60 kilometra ishin gjithka q ndanin sovjetikt nga fitorja prfundimtare.
  87. 87. Ofensiva e Dimrit, Aleatt n sulm M 14 janar 1945, Trupat Luftuese XII Corps (ose Njsia e Dyt Ushtarake Britanike), do t lshonin Operacionin Blackcock. Operacioni me karakter ofensiv, kishte si synim pastrimin e Trekndshit t Roer. Ky trekndsh nuk ishte asgj tjetr m shum se nj territor strategjik n duart e trupave gjermane, i vendosur midis riviers Maas dhe Roer, n jug t Roermond. deri me dat 27 t po atij muaji, trupat gjermane do t shtyheshin thell n lindjen e Roer. Konferenca e Jalts dhe Konferenca e Potsdam M n fund Gjermania ndodhej n fijen e perit, dhe udhheqsit e mdhenj t ShBA-s, Britanis s Madhe dhe Bashkimit Sovjetik vendosn t takoheshin n Jalt. Konferenca e Jalts prfshiu presidentin e ShBA, Ruzvelt, liderin e pa diskutueshm t Bashkimit Sovjetik, Josif Stalin dhe Ministrin e Par (ose m sakt kryeministrin) e Britanis s Madhe Uinston rill. Konferenca filloi m 4 shkurt t 1945 dhe zgjati 7 dit, deri n 11 shkurt. N kt konferenc u trajtuan shum tema ku m t rndsishmet ishin:
  88. 88. N prill t 1945 vendet fituese do t rimblidheshin prsri pr t formuar Kombet e Bashkuara. Polonia do t kishte zgjedhje t lira, pa presione nga sovjetikt. Vendet satelite t Bashkimit Sovjetik do t reformoheshin dhe do t merrnin ndihm me qllim restaurimin e tyre. Sovjetikt do t sulmonin trupat e mbetura japoneze n Kin, tre muaj mbas kapitullimit t Gjermanis Naziste. Kufijt e Polonis do t zhvendoseshin nn kurrizin e territorit t Gjermanis. Gjermania do t humbiste shum toka dhe Rusia do t prfitonte gjithashtu. Edhe mbas aprovimit pr shkatrrimin e Murit t Berlinit, Rusia mbajti t njjtin qndrim duke deklaruar se nuk do t kishte ndryshime kufijsh. Si tem dytsore n kto diskutime, jan pr tu theksuar diskutimet n lidhje me detin e Mesdheut dhe hapjen e gjireve pr flotn Ruse pr qllime tregtare dhe luftarake n territoret q kishin rndsi pr t. Kjo prekte kryesisht territoret e Turqis.
  89. 89. Kto ishin disa nga pikat me rndsi q do t trajtoheshin n konferencn e Jalts. M von, m 17 korrik, nj tjetr konferenc do t zhvillohej midis fuqive t mdha. Kjo konferenc do t zhvillohej n Potsdam, jasht qytetit t Berlinit dhe do t zgjaste deri m 2 gusht t po atij viti. N kt konferenc, aleatt do t binin dakord pr ndarjen e territorit t Gjermanis. Kjo e fundit do t ndahej n katr territore, q do t kontrolloheshin nga Britanikt, Amerikant, Francezt dhe Sovjetikt. Gjithashtu, ShBA dhe Britania e Madhe, do t ndryshonte qndrim ndaj Sovjetikve duke u trhequr nga disa pika q ata kishin pranuar n konferencn e Jalts, edhe pse kjo nuk shkaktoi ndonj problem ose ndonj ndodhi t padshirueshme. N Konferencn e Potsdamit do t parashtrohej gjithashtu edhe nj ultimatum ndaj Japonis. Nga kjo e fundit krkohej dorzimi i menjhershm dhe trheqja nga territoret e Kins. N se ajo nuk do vepronte sipas ultimatumit, kjo do t kishte shum pasoja t rnda pr Japonin.
  90. 90. Nga e majta n t djatht dallohen Uinston rchill, Franklin D. Rusvelt dhe Josif Stalin n Konferencn e Jalts m 1945.
  91. 91. Beteja pr Berlinin Ushtria e Kuqe kishte mbrritur n Berlin edhe pse marrja e ktij t fundi do t rezultonte nj fushat shum lodhse dhe me humbje si pr sovjetikt ashtu edhe pr gjermant. Sulmi ndaj Berlinit nga ana e sovjetikve, do t fillonte m 16 prill. M 24 prill, tre grupe ushtarake do t rrethonin qytetin. Asgj nuk mund t futej ose t dilte m nga kryeqyteti Gjerman. Ather, Hitleri, si nj ndrmarrje e mjerueshme do t bnte thirrje pr ndihm te civilt. Duke rekrutuar adoleshent dhe persona t moshuar, milicia Volkssturm (q n shqip do t merrte kuptimin Stuhia e Popullit), do t formohej pr t luftuar kundra nj ushtrie me prvoj si ajo e sovjetikve. Milicia do t kishte edhe mbshtetjen e atyre veteranve q kishin luftuar edhe m par.Beteja mori pamjen m t egr t saj dhe Berlini do binte shtpi mbi shtpi dhe lagje mbi lagje. Nga luftimet n Berlin, pala e sovjetikve do t kishte 305 000 t humbur, ndrsa nga ana gjermane do t kishte 325 000 t vdekur. Hitleri dhe do t fshihej n bunkerin e tij nga ku mendohet se dilte shum radh (kjo prfshin edhe filmimet e dekorimit t fmijve nga ana e Hitlerit q mendohet se jan xhiruar afr bunkerit ku strehohej). M 30 prill t vitit t fundit t lufts, ai do t kryente vetvrasje pr mos t rn n duart e sovjetikve; gruaja e tij Eva Braun gjithashtu do t kryente vetvrasje.
  92. 92. Sovjetikt n Berlin.
  93. 93. Aleatt n Perndim Von n janar, aleatt do t rifillonin marshimin e tyre n Gjermani. Pengesa e fundit q i ndante aleatt nga Gjermania, ishte lumi Rajn. Por edhe ky i fundit do t kalohej n mars t 1945-s. Kalimi u b i mundur vetm pas kapjes s urs s Ludendorf n Remagen. Pasi aleatt kaluan Rajnin, britanikt do t shkonin n veri-lindje drejt Hamburgut, duke kaluar lumin Elbe pr t lvizur m tutje drejt Danimarks dhe Detit Baltik. Njsia ushtarake e nnt e amerikanve do t drejtohej pr nga jugu, ndrsa njsia ushtarake e par amerikane do t drejtohej pr nga veriu. Kto njsi ushtarake drejtoheshin nga gjenerali n fuqi Omar Bredli. Ky i fundit kishte nn komand nj numr t konsiderueshm ushtarsh. M 4 prill, rrethimi i Grupit B t trupave gjermane u b i mundur. Gjermant u izoluan bukur n xhepin e Ruhrit ku 300 000 prej tyre do t dorzoheshin, duke u shpallur si t burgosur lufte. Aleatt ather (njsia ushtarake e nnt e amerikanve dhe njsia ushtarake e par amerikane) do t drejtoheshin nga lindja. Ata do t ndalonin n Elbe, dhe n muajin prill aleatt perndimor do t prplaseshin me aleatt e tyre lindor, sovjetikt.Mbase kjo sht arsyeja q shum historian e pranojn iden se aleatt perndimor n t vrtet po dyndeshin mbi Gjermanin thjesht pr t ndalur nj rrezik sovjetik. N librin e gjeneralit Zhukov (volumi i dyt i botuar edhe n shqip), Zhukovi hedh nj mendim se me at ritm, Ushtria e Kuqe mund t kalonte n dor t gjith Evropn q nuk mbahej m n kmb. Megjithat, gjithmon sipas librit, Zhukovi shprehet se Stalini kishte plane t tjera. Kuptohet q kto jan mendime q debatohen edhe sot e ksaj dite.
  94. 94. Gjenerali Omar Bredli.
  95. 95. Kapitullimi Gjermania Admirali Karl Dnic do t bhej kryetari dhe udhheqsi i Gjermanis pas vetvrasjes s Adolf Hitlerit. Tashm ishte e qart q lufta ishte e humbur. Trupat gjermane dorzuan Berlinin n duart e sovjetikve m 2 maj 1945. Forcat gjermane akoma vepruese n Itali do t dorzoheshin te aleatt perndimor, n po t njjtn dat. Dy dit m von, trupat ushtarake gjermane n Danimark dhe Holand do t vepronin n t njjtn mnyr. Kapitullimi i forcave gjermane n Itali do t ishte i diskutueshm. Sovjetikt do t akuzonin Britanin e Madhe dhe ShBA-t, pasi kta t fundit (gjithmon sipas sovjetikve), n mars t 1945-s, me an t "Operacionit Lindja e Diellit" (Operation Sunrise), n mnyr sekrete po bnin marrveshje paqeje me Gjermanin. Ndrsa komandanti i trupave gjermane n Rheims t Francs, do t dorzohej m 7 maj. Dorzimi i tyre do t ndiqej nga festimi i "Dits V-E" m 8 maj nga aleatt perndimor.9 maji do t ishte dita e festimeve t fitores s sovjetikve, edhe pse n t vrtet grupe ushtarsh gjerman do t vazhdonin akoma luftn pr t'u dorzuar prfundimisht m 12 maj. Komandanti n terren i Ushtris s Kuqe, Georgi K. Zhukov do t parakalonte i hipur mbi kal s bashku me Rokosovskin n "Sheshin e Kuq" m 24.06.1945 si shenj e mposhtjes prfundimtare t regjimit nazist.
  96. 96. Japonia Presidenti Rusvelt ishte larguar nga lufta me koh duke i ln vend presidentit t ri Truman. Harry S. Truman (Herri Truman) me leje t kongresit t ShBA, vendosi t prdorte nj bomb atomike kundra Japonis q vazhdonte akoma luftimet e vetme kundra t gjithve. Nj simulim i betejs s Okinavas, pra luftimi i trupave japoneze n tokn e tyre, prfundoi negativ. Mendimi i nj Normandie tjetr i friksonte amerikant. Simulimi i betejs jepte nj shifr tmerruese humbjesh nga radht e ushtris s ShBA-s. Gjithashtu, nj betej msymse n tokat e Japonis, mendohej se do t bnte krdin mbi civilt japonez gjithashtu. M 6 gusht 1945, bombarduesi B-29 Superfortress, e emruar si Enola Gay, do t hidhte bombn atomike t emruar "Little Boy" (Djali i vogl) mbi Hiroshimn. Qyteti u shkatrrua krejtsisht nga shprthimi i bombs. Tre dit m von, m 9 gusht 1945, bombarduesi B-29 i emruar Bockscar do t lshonte mbi Nagasaki bombn e dyt atomike t emruar Fat Man (Burri i Majm). Kjo pati pasoja shkatrruese pr Japonin e cila do t dorzohej shum shpejt. Gjithashtu, sovjetikt do t sulmonin trupat japoneze n Manukuo, duke i'u prmbajtur kshtu fjals s tyre dhn n konferencn e Jalts. Ajo do t dorzohej m 14 gusht 1945 mbas nj deklarate n t gjitha radiot nga perandori Hirohito. E njohur si V-J nga Amerikant, kjo dat do t pasohej nga data zyrtare e 2 shtatorit. Trupat japoneze t mbetura n Kin, u dorzuan te trupat kineze jo n mnyr zyrtare m 9 shtator 1945. Lufta e Globit kishte prfunduar.
  97. 97. Shprthimi i bombs atomike n Hiroshima.
  98. 98. Japonia dorzohet. Pakti i kapitullimit do t firmosej n anijen e flots s ShBA, Misuri.
  99. 99. Pasojat N se ka nj dhimbje n kt bot, ajo shtrihet gjer n zemrn njerzore. Pasojat e Lufts s dyt Botrore ishin t shumta. Rreth 62 milion njerz, q sht ekuivalentja e 2.5% e popullsis s planetit, humbn jetn. Lufta prfundoi me kapitullimin dhe pushtimin e Gjermanis, humbjen e Japonis dhe Kores si edhe me dorzimin e territoreve t Finlands q ishin n dor t Sovjetikve. Globi tashm do prballej me nj ekonomi t shkatrruar, si t Evrops ashtu edhe t Azis. Ushqimi i shfrytzuar nga t dyja palt armike nuk do t ishte i mjaftueshm pr t gjith popullsin. Shum persona q luftuan u zhgnjyen nga lufta duke humbur shpresn pr nj jet m t mir (sht pr tu theksuar numri i madh i vetvrasjeve n periudhn pas lufts e shkaktuar nga depresioni). Prfundimi i Lufts s Dyt Botrore nuk shihej si ndrra q m n fund t gjitha luftrat do t prfundonin, por duke ditur kt vende t ndryshme do t merrnin masa. Aleatt do t formonin OKB-n (Kombet e Bashkuara) t udhhequr nga ShBA n vitin 1945, kjo lidhje do tu formonte n San Francisko, Kaliforni, me shpresn q konfliktet n t ardhmen nuk do t shkonin deri aty ku kishin shkuar deri tani.

Related Documents
SHKOLLA "ALBANET" Kimberli Kadriu klasa 8 histori boterore

SHKOLLA "ALBANET" Kimberli Kadriu klasa 8 histori boterore

Category: Education
Lufta dhe Paqa

Lufta dhe Paqa

Category: Education
Lufta e Pare Boterore – Jeta ne vijen e frontit

Lufta e Pare Boterore – Jeta ne vijen e frontit

Category: Documents
HISTORIA - gbv.de · 44. Pushtimi nazist gjerman dhe lufta kunder tij (1943-1944) 151 45. Kosova gjate Luftes se Dyte Boterore 154 XIV. BOTA PAS LUFTES SE DYTE BOTERORE

HISTORIA - gbv.de · 44. Pushtimi nazist gjerman dhe lufta....

Category: Documents
I freske lufta nummer 1 2015

I freske lufta nummer 1 2015

Category: Documents
Bota midis dy luftrave boterore. Pasojat qe lufta i solli botes.

Bota midis dy luftrave boterore. Pasojat qe lufta i solli...

Category: Education
Lufta Kundër Terrorizmit

Lufta Kundër Terrorizmit

Category: Documents
Lufterat Boterore

Lufterat Boterore

Category: Education
Shqiperia Gjate Luftes Se Pare Boterore

Shqiperia Gjate Luftes Se Pare Boterore

Category: Documents
LUFTA KUNDËR KORRUPSIONIT ANALIZË KRAHASUESE MES …«r_Korrupsionit-_Analizë_Krahasuese... · 1 analizË e politikave nr. 1/14 – shkurt 2014 lufta kundËr korrupsionit: analizË

LUFTA KUNDËR KORRUPSIONIT ANALIZË KRAHASUESE MES...

Category: Documents
Lufta Dhe Paqja II-Leon N. Telstoi

Lufta Dhe Paqja II-Leon N. Telstoi

Category: Documents
Lufta e dyte boterore!

Lufta e dyte boterore!

Category: Art & Photos