Logopedische inzichten in de behandeling van chronische hoestklachten 13 oktober 2017, NVLF congres Paula Roosjen en Sanne Matthee
Isala
Logopedische inzichten in de behandeling van chronische hoestklachten
13 oktober 2017, NVLF congres Paula Roosjen en Sanne Matthee
Isala Logopedie bij chronische hoestklachten
InhoudLogopedische behandeling voor het SPEICH-C programma
(Chronische) hoest
Oorzaken van hoesten
Cough Hypersensitivity Syndrome?
Logopedische behandelcomponenten volgens SPEICH-C
Wat daarnaast (soms) behandeld moet worden
Toekomst van behandeling
Casus
Isala
Logopedie voor SPEICH-CStembehandeling:
- verminderen stembelasting/omgevingslawaai - stoppen met roken/passief roken - stoppen met kuchen/schrapen - verminderen alcohol gebruik - verminderen stress - verbeteren stemhygiene
Isala Logopedie bij chronische hoestklachten
(Chronische) hoest- definitie: uitstoting van lucht met keelgeluid
- langer dan 8 weken bestaand
- meest voorkomende consult bij huisarts, 10-38% gaat over hoestklachten
- complicaties: - fysiek: bv. spierpijn, vermoeidheid, incontinentie, kokhalzen/braken - psychisch: depressie, angst - sociaal: relatie, isolatie, werk
- in Isala 2e verwijsreden voor longartsen (2012)
- kwaliteit van leven even slecht als bij ernstige COPD
Isala
Video
Isala Logopedie bij chronische hoestklachten
Oorzaken chronische hoest3 grootste oorzaken van chronische hoest, 70 tot 90%
Astma
Gastero-esophageale Reflux Disease (GERD, of GORZ in NL)
Post Nasal Drip (sinusproblemen) / rhinosinusitis
Isala
Diverse vragenlijstenVAS hoest
Hoest vragenlijst
Reflux hoest Vragenlijst
Leicester Cough Questionnaire
Newcastle Laryngeal Hypersensitivity Questionnaire
Hospital Anxiety and Depression Scale
Isala
Diagnostisch protocol (ADP 1990)- Hoest langer dan 8 weken aanwezig, exclusie: rokers, ACEI, afwijkende X-
thorax
- Xsinus, BHR (Bronchiale Hyperreactiviteit)
- PPI / 24 uurs pH-metrie
- CT, -scopie
Isala
GERD- hoest is soms enige verschijnsel van reflux
- hoesters vaker reflux dan niet hoesters
- proefbehandeling PPI en prokineticum
- soms gastroscopie
- 24 uurs pH-meting
- eventueel operatie, fundoplicatie
- gedragsmatige strategieën
Isala
Cough Hypersensitivity Syndrome - sinds 1990, lijkt er een rol van de nervus vagus - sinds 2010 Cough Hypersensitivity Syndrome
ook wel: chronische idiopatische hoest, chronische onverklaarbare hoest, chronische niet specifieke hoest
- typische hoest: Droge geïrriteerde hoest, geprikkeld door de keel en voorkomen in aanvallen gedurende de dag.
- hypersensitief?
- patiënten hebben een versterkte respons op capsaicine - meer sensorische vezels in luchtwegen
- soort neuropathie?
Isala
Behandeling van Cough Hypersensivity Syndrome
Medicatie: - Amitriptylline (Jeyakumar e.a., The laryngoscope, 2006)
- Gabapentine (Birring, Lancet, 2012)
- Pregabaline (Vertigan e.a.)
Niet-medicamenteus: - Logopedie (en fysiotherapie) (Vertigan e.a., Thorax 2006 en Chamberlain Mitchel e.a.,
Thorax 2017)
Isala
VerwijscriteriaInclusie criteria: - chronische hardnekkige hoest - hoest langer dan 2 maanden bestaand, en medisch behandeld - hoest is een probleem voor de patiënt
Indicatoren voor verwijzing naar logopedie: - hoorbare inspiratie - glottale sluiting bij inademing (tijdens KNO-onderzoek, nasoendoscopie) - dysfonie - hoest blijft bestaan, ondanks behandeling met medicijnen voor astma,
GERD en rhinosinusitis
Isala
Exclusie criteria- patiënten die niet door een longarts zijn onderzocht - longfunctieonderzoek niet uitgevoerd - ACE remmer (bv. lisinopril) niet geprobeerd te stoppen - onbehandelde reflux - onbehandelde astma - astma die niet meer beoordeeld is in de laatste 2 jaar - onbehandelde rhinosinusitis - recente infectie in luchtwegen
Isala Logopedie bij chronische hoestklachten
Logopedische behandelcomponentenBehandeling volgens SPEICH-C (Speech Pathology Evaluation and
Intervention for CHronic Cough)
Scholing
Controletechnieken voor het hoesten
Training stemhygiëne
Psycho-educatie en counseling
Isala
Scholing- uitleg over de werking en functie van de de hoest en larynx
- uitleg over abnormale laryngeale beweging, zoals wat er gebeurd tijdens excessief hoesten, keel schrapen en PVFM
- neveneffecten van hoest, waaronder vicieuze cirkel
- hoest is niet altijd noodzakelijk, uitleg hoestdrempel en enig slijm in de keel is normaal
- vrijwillige controle van hoest, corticale controle over hoesten, en er is een signaal van moeten hoesten, voordat de patiënt hoest.
- achterhalen van de oorzaak is niet altijd noodzakelijk, 20% van de patiënten kan niet geholpen worden door medische behandeling
- de larynx zelf kan de oorzaak zijn van de hoest en ademingsproblemen
Isala Logopedie bij chronische hoestklachten
Hoestdrempel
Isala Logopedie bij chronische hoestklachten
Controle technieken voor het hoestenDoel: onderdrukken en/of vervangen
Oefenen in de behandeling: 1. prikkel leren herkennen 2. strategie toepassen 3. opbouw van prikkels, frequentie en duur
- afleidingstechnieken: slokje water, zuigen op ijsschilver, kauwgom of wachten (5 tot 10 seconden)
- hoestonderdrukkende slik: hoofd flexie, kiezen op elkaar, handen tegen elkaar gedrukt
- hoestcontrole adem: adem observatie en uitademen met geperste lippen - “ontspannen keel ademen” / oefenen met een beginnende gaap - gemodificeerde Accent methode adem - resoneren * - liptrillen *
Isala Logopedie bij chronische hoestklachten
Stemhygiëne- waterconsumptie / hydratatie vermeerderen! - rook vermijden - alcohol en cafeïne verminderen - gedragsmatige aanpak GERD
- niet meer eten voor slapen gaan, hoofdeind omhoog tijdens slapen, minder chocolade/scherp/vet eten, afvallen (bij overgewicht), kleinere maaltijden.
- neusademing - omgeving vochtiger/stoom inhaleren - zuigen op niet-medische hoestdropjes, zonder menthol, kauwgom
kauwen, of honing slikken
Samen bedenken hoe te implementeren.
Isala Logopedie bij chronische hoestklachten
Psycho-educatie/counseling- motivatie
- belang om bezorgdheid te horen
- perceptie om te moeten hoesten is reëel
- realistische doelen/verwachting stellen
- behandeling is hard werken
- soms geen gemakkelijke verbetering
- soms geen direct resultaat
Isala
Wat daarnaast (soms) behandeld moet worden- habituele mondademing
- adem/stem
- globus- en slikklachten, soms manueel m.n. rond thyreohyoid en geniohyoid
- effectief leren hoesten en stoppen in de hoest
- PFVM (Paradoxale Vocal Fold Movement) of VCD (Vocal Cord Dysfunction)
Hypothese dat hoest een beschermend mechanisme is, dat de glottale constrictie ontspant.
Isala Logopedie bij chronische hoestklachten
Paradoxale Vocal Fold Movement, PVFMWat kan een logopedist doen?
- stembanden bewust openen en sluiten, Estill (schrikken met lucht, innerlijke lach, vocal fry)
- inademen met beginnende gaap
- visualiseren ruime keel
- houding openen
- meer abdominale ademing
- manuele therapie
Isala
Noodstrategieen voor PVFM1. snuiven, evt. omgekeerd kaarsje uitblazen 2. uitademen door lippen in /f/ stand 3. 5 keer herhalen 4. slokje water
5 keer herhalen
Isala Logopedie bij chronische hoestklachten
De toekomst?
Isala
CasusMevrouw, geboren in 1948 Hulpvraag: minder willen hoesten Oorzaak volgens haarzelf: ze heeft er veel te lang mee rondgelopen, alleen
maar erger geworden. Klachten sinds 2000. Medische informatie: - 2009 diagnose chronische hoest bij hyperreactiviteit, start medicatie - 2012 aanhoudend hoesten, nogmaals hyperreactiviteit van slijmvliezen,
neusspray en Foster erbij. Reflux? Logopedie? - 2012: start proefbehandeling omeprazol, is voor dan voldoende - 2016 nog altijd hoesten, gebruikt omeprazol, amytriptyline, foster, codeïne
en nasonex, foster ophogen - 2016, pH-meting: pathologische reflux, waarvoor al medicatie. Toch
logopedie.
Isala
Logopedische opvallendheden- verschillende dingen prikkelen het hoesten: o.a. zoet eten, voorlezen,
telefoneren. - naast de hoestklachten lijkt mevrouw zich soms ook te verslikken in allerlei
consistenties. - mevrouw heeft een onvaste, hese stem, zelf geen klachten - het hoesten klinkt soms productief - mevrouw spreekt lang door op een adem, spanning in larynxgebied - mevrouw gebruikt Fisher Mens Friends om hoesten te onderdrukken - mevrouw drinkt weinig water - hoest start na kriebel in de keel
- bij slikken voldoende heffing/kanteling/daling, geen verslikken waargenomen bij verschillende consistenties
- frequent keelschrapen, is zich niet bewust
Isala
Casus
Isala
Logopedische behandelingDoel: NRS van mate van hoestklachten van 8 naar onder de 5.
- uitleg/scholing over hoesten - verhogen hydratatie - stemhygiene - hoestcontrole technieken - spreken op voldoende adem - verbeteren adem-stemkoppeling - verminderen keelspanning - motiveren om zelf invloed te hebben op de prikkel
Isala
Behandelverloop- hoestklachten verminderen geleidelijk, m.n. tijdens spreken en lezen komt
hoesten nauwelijks meer voor. - geen verslikken meer - af en toe nog een hoestbui - op eigen initiatief gestopt met eten van zoetigheid
- NRS scoort ze een 4 na 8 behandelingen, het hoesten is voor haar beheersbaar.