[email protected] 1 LOGO Enflamasyon ve Ağrı Tedavisinde Kullanılan İlaçlar “ Sedare dolorem opus divinum” (Ağrı dindirmek ilahi bir sanattır) Yrd. Doç. Dr. M. Kürşat Derici [email protected] Amaçlar Ağrı yolaklarının anatomi ve fizyolojisi Enflamasyon ve ağrının fizyopatolojisi Enflamasyon ve ağrıyı hafifletmek için kullanılan ilaçlar
LOGO Enflamasyon ve Ağrı Tedavisinde Kullanılan İlaçlarweb.hitit.edu.tr/dosyalar/materyaller/mkursatderici@hititedutr... · [email protected] 1 LOGO Enflamasyon ve Ağrı
Mar 30, 2019
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
1
LOGO
Enflamasyon ve Ağrı Tedavisinde
Kullanılan İlaçlar
“Sedare dolorem opus divinum”
(Ağrı dindirmek ilahi bir sanattır)
Yrd. Doç. Dr. M. Kürşat Derici
Amaçlar
Ağrı yolaklarının anatomi ve fizyolojisi
Enflamasyon ve ağrının fizyopatolojisi
Enflamasyon ve ağrıyı hafifletmek için kullanılan ilaçlar
2
Hatırlama Soruları
1. Sinir sistemi hangi ana 2 bölüme ayrılır?
2. Afferent nöronlar sinyali nereden nereye taşır?
3. Kaç tip nöron vardır?
4. Otonom sinir siteminin iki bölümü nelerdir?
Sağlık çalışanlarının kutsal bir konuma yerleşmesinin belki de en
büyük ve en önemli nedeni Ağrı Tedavisi’dir.
Bu şekilde düşünmemizin nedenini, insanlık tarihi boyunca en
büyük çaresizliğin, ağrı ve acı karşısında yaşanmasına
bağlayabiliriz.
‘Ağrı , insanlık için zalim bir hükümdar hatta ölümden daha korkunçtur’
Albert Schweitzer
3
Neden Ağrı duyarız?
Koruma
Sakınma
Uyarma (Patolojinin ilerlediğini haber verir.)
KORUMA MEKANİZMASI
Ağrı duyusu ve ağrı yolakları
Kişisel , toplumsal ve zamansal değişiklikler gösterir.
«ağrı hastanın hissettiğini söylediği şeydir»
Nosiseptif ağrı; enflamasyon ya da yaralanma vb. tanımlanabilir bir nedeni vardır. Ağrı sinyallerinin beyne ulaşması ile ortaya çıkar.
En sık görülen tip. Tedavisi kolay
Nöropatik ağrı; sinirleri etkileyen hastalıklardan kaynaklanan ağrı.
Ör: trigeminal nevralji, zona, multple skleroz, diyabetik nöropati
Hiperaljezi, parestezi, allodini vb.
Tedavisi zor
4
Akut & Kronik Ağrı
Akut ağrı; kısa süreli, ör; yara iyileşmesinde
Kronik ağrı; 6 aydan daha uzun süre devam eder. Ör: osteoartrit
Ağrının şiddetini değil süresini tarif eden tanımlardır.
Ağrının nöroanatomisi
Afferent nosiseptif nöronlar
Nosiseptör (ağrı reseptörleri)
ISI, Mekanik Basınç, Kimyasal uyarılar
Omurilik……………… Beyin
Farklı tipleri bulunur.
Keskin iyi lokalize ağrı, hızlı iletim
Orta şiddetli, yaygın , yavaş iletim
(or: inflamasyon)
5
Ağrı yolakları
Afferent nosiseptör nöron
Omurilik dorsal kökünde sinaps
Ascending(çıkan) nöron
Thalamus… 2. sinaps
Thalamik kortikal nöron
Serebral korteks
Vücudun kendi ağrı kesici sistemi
Opioid benzeri peptidler(p-endorfin, enkefalin )
Beyinden çıkan efferent nöronlar
Omurilikteki sinaps üzerinde
İletimi bloke eden opioid-benzeri peptid salınımı
Ağrıyı azaltır
(morfin, kodein vb. opioidler
benzer etki gösterir)
6
Sinaps
İletici nöronun akson ucu ile alıcı nöronun hücre membranıarasındaki boşluk (snaptikaralık)
Nörotransmitterler
Vesiküller.. Ca uyarımı ile degranülasyon
Post sinaptik yüzeydeki resp ile bağlanma
Uyarının iletilmesi yada inhibisyonu
Enflamasyon Patolojisi
Eflamasyon belirtileri
Kızarıklık
Sıcaklık artışı
Şişme
Ağrı
Fonksiyon kaybı
• Yaralanma, zararlı kimyasal maddeler ve mikrobiyolojik patolenlere karşı ortaya çıkan programlanmış, nonspesifikimmun yanıta enflamasyondenir.
• Patojenin yayılmasını önlemek
• Hücre ve doku hasarını azaltır
• Onarım ve iyileşmeyi sağlar
7
Enflamasyonun 3 temel reaksiyonu
1. Hasar alanındaki küçük kan
damarlarının genişlemesi,
kan akışında artış
2. Küçük kan damarlarından
hasar alanına plazmanın
sızması (vasküler
geçirgenlikte artış)
3. Kandan hasarlı alana nötrofil
göçü
Mast Hücreleri
Histamin degranülasyonu
Nötrofil uyarıcı mediatörler
Sentezlenen ürünler;
Prostoglandinler
Tromboxan
Leukotrienler
8
Prostoglandinler
Araşidonik asitten sentezlenir
PG E2;
Kapiller permeabilite artışı
Kapilller vazodilatasyon
Nosiseptif nöronların uyarılması
Omurilik ve hipothalamusda ağrı
sinyali
Ateş cevabı oluşumu
(ayrıca mide mukozasının
korunması, mide asidi sekresyonu
blokajı, uykunun düzenlenmesi)
• COX-1 ;bir çok dokuda, homeostazisile ilgili bir çok PG ve TBX sentezi
• COX-2; Enflamasyonlu dokuda, özellikle PGE2 üretimi
Leukotrienler
Enflamasyon mediatörü
COX enziminden bağımsız
sentezlenir
Lökosit aktivasyonu,
duyarlılaştırma
Bronkokonstriksiyon (astım ile
ilişkili oldukları gösterilmiş)
9
Akut İnflamasyon Mediyatörleri
17
Mediyatör VazodilatasyonVasküler
permeabiliteKemotaksis Ağrı
Histamin
Serotonin
Bradikinin
PG’ler
LT’ler
++
+/-
+++
-
-
-
-
+
-
-
-
+++ +++
+++
+++
Stimulus
Hücre membran harabiyeti
Fosfolipidler
Araşidonik asit
Lipoksijenaz
Siklooksijenaz
Fosfolipaz
Lökotrienler
PG’ler TX PGI2
Lökosit modülasyonu
inflamasyon
LTC4/D4/E4
Damar Permeablitesinde artış
Bronkokonstriksiyon
Sekresyon artışı
LTB4
Fagosit
aktivasyonu
inflamasyon
18
10
Prostoglandinlerin enflamasyona bağlı ağrıdaki
rolü
1. PGE2 ile artan histamin ve
bradikinin sentezi
Vasküler geçirgenlik
Ödem Ağrı
2. Bradikinin’e hassasiyeti artırır.
Ağrı hissi artışı
10 dakika ara….
11
Stimulus
Hücre membran harabiyeti
Fosfolipidler
Araşidonik asit
Lipoksijenaz
Siklooksijenaz
Fosfolipaz
Lökotrienler
PG’ler TX PGI2
Lökosit modülasyonu
inflamasyon
LTC4/D4/E4
Damar Permeablitesinde artış
Bronkokonstriksiyon
Sekresyon artışı
LTB4
Fagosit
aktivasyonu
inflamasyon
NSAİİ
21
Enflamasyon ve Ağrının Tedavisinde
Kullanılan İlaçlar: NSAİD (Non Steroidal
Anti İnflamatuar İlaçlarProstoglandin sentezi
inhibisyonu (özell. PGE2)
Ödem ve ağrı
COX inh. (özell. COX2)
Y.E;
GİS irritasyonu, ishal, mide ağrısı,
ülserasyon vb.
NSAİD duyarlılığı…. Ürtiker-ödem
Astımlılarda……Astım krizi
Analjezik nefropatisi
12
NSAİ İlaçların Kimyasal Sınıflandırması
23
Salisilatlar
Fenamik asit türevleri
Para-aminofenol türevleri
Profenler
Fenilasetik asit türevleri
İndolasetik asit türevleri
Pirazolon türevleri
Oksikamlar ve diğerleri
Selektif COX-2 inhibitörleri
Aspirin, Sodyum salisilat, Diflunisal
Asetaminofen (Parasetamol)
Metamizol (dipiron), Propifenazon, Fenilbutazon, Oksifenbutazon
İbuprofen, Naproksen, Flurbiprofen, Ketoprofen, Fenoprofen
Diklofenak sodyum, Nabumeton
İndometasin, Tolmetin, Ketorolak, Sulindak
Mefenamik asit, Flufenamik asit, Etofenamat
Selekoksib, Rofekoksib, Valdekoksib
Piroksikam, Tenoksikam, Nimesulid, Azapropazon,
Nabumeton
Asetaminofen(Parasetamol; N-asetil-p-aminofenol)
Farmakolojik etkileri• Analjezik ve antipiretik etkili• Antiinflamatuvar ve antitrombositik etki
zayıf
Farmakokinetik özellikleri• Absorbsiyon hızlı ve tama yakın• Yarı ömrü: 2 saat• Metabolizma
– Karaciğerde konjugasyon (~%98)–Yüksek dozlarda karaciğer toksisitesi
24
13
Selektif COX-2 İnhibitörleri
Selekoksib, Etorikoksib
Osteoartrit, romatoid artrit gibi kronik hast.
COX-2 spesifik
COX-1 ile meydana gelen Prostoglandin sentezini bloke etmezler
Mide barsak sistemi yan etkileri sınırlıdır.
YE: kalp krizi ve karaciğer toksisitesi riski
Koroner hast. olanlara önerilmez.
Antienflamatuvar Steroidler
Etkileri;
Vücutta sentezlenen doğal glukokortikoitlerin etkisine benzer etkiler gösterir.
İmmun sistem baskılama
Karbohidrat ve protein metabolizmasını artırma
Enflamasyonu baskılama
Dokulara Glikoz,aminoasit ve trigliserit geçişini artırma gibi etkileri vardır.
Kullanılma amaçları;
Romatoid art. de inflamasyonabağlı ağrının azaltılması
Astım krizlerinin tedavisi/ önlenmesi
Psöriazis tedavisi
Transplantasyon sonrası doku rejeksiyonunun önlenmesi
14
Stimulus
Hücre membran harabiyeti
Fosfolipidler
Araşidonik asit
Lipoksijenaz
Siklooksijenaz
Fosfolipaz
Lökotrienler
PG’ler TX PGI2
Lökosit modülasyonu
inflamasyon
LTC4/D4/E4
Damar Permeablitesinde artış
Bronkokonstriksiyon
Sekresyon artışı
LTB4
Fagosit
aktivasyonu
inflamasyon
NSAİİKortikosteroidler
27
Antienflamatuvar Steroidler-2
Beklometazon, betametazon, kortizon, hidrokortizon, prednizolon, dekzametazon vb.
Lipit zarı direkt geçerek çekirdeğe ulaşır.
YE:
uzun süreli kullanımlarında ilacın ani kesilmesi.. Şiddetli hipotansiyon… Ölüm
Tip II DM, hiperglisemi
Enfeksiyonlar
hipertansiyon
osteoporoz
15
Opioid Analjezikler
(Narkotik Analjezikler);
1- Güçlü analjezik etkileri vardır
2- SSS’de yaygın depresif etkiye sahiptirler
3- Narkoz hali(*) oluştururlar
4- Antipiretik etki ve antiinflamatuvar etkiye
sahip değildirler
5- Bağımlılık yapıcı etkiye sahiptirler
6- Analjezik etkileri terapötik dozlarda SSS
üzerindendir
Haşhaş(papaver somniferum)
Haşhaş(papaver somniferum)
29
(*) uyuşukluk ve sedasyon halinden koma haline
kadar değişen, doza bağımlı genel bir depresyon hali.
Opioid Ağrı Kesiciler
Morfin, buprenorfin, kodein,
diamorfin, fentanil, metadon,
petidin, tramadol
Endojen opiadlar; p-endorfin,
dinorfin, enkefalinlersinapsta
iletimi bloke ederler)
1. presinaptik etki
2. post sinaptik membran
üzerinden etki
16
Opioidler
Y.e.:
Bağımlılık !!!!
bulantı kusma
Solunum depresyonu
Mide bağırsak motilitesinde
azalma
Bilinç bozukluğu
Lokal Anesteziler;
Kokain türevleri ya da analogları
Lidokain, bupivakain, levobupivakain,prilokain……
Nosiseptif nöronlarda sinir iletimini bloke eder.
Nöron zarındak sodyum kanallarına bağlanır.
Ağrı sinyali beyne ulaşamaz.
Küçük çaplı afferent nöronları daha kolay bloke eder.
Yüksek dozlarda motor nöron blokajı
17
Epidural uygulama;
Vücudun büyük bir bölümünün anestezisi
gerektiğinde ör: doğum
Lidokain, bupivakain
Yoğun duyusal, orta motor blokaj
Genel anestezinin uygun olmadığı vakalarda
Omuriliği çevreleyen epidural mesafeye verilir.
Anestezi süresini uzatmak ve sistemik emilimi
azaltmak için adrenalin ile kombine edilebilir.
Farklı
Analjeziklerin
Etki Yerleri:
34
18
Nöropatik Ağrı Tedavisi
Nörolojik fonksiyon bozukluğundan kaynaklanan ağrılardır.
(mekanizmaları belli değil)
NSAİDler (parasetamol vb.), kodein
Antidepresanlar (amitriptilin)
Antiepileptikler (gabapentin, pregabalin, karbamazepin, valproik
asit)
Tedavisi zor.
1- Narkotik Analjeziklerin Tercih
Edildiği Ağrılı Durumlar:
-Kolik ağrılar
-İnfarktüs ağrısı
-Kemik kırığı
-Yaralanma
-Yanık
2- NSAİİ’lerin Tercih Edildiği Ağrılı
Durumlar:
-Baş ağrısı
-Myalji
-Artralji
-Diş ağrısı
36
Şiddetli ağrıların
tedavisinde
kullanılırlar.
Yüzeyel yapıların ağrılarında,
özellikle ağrı hafif veya orta
derecede, künt yapıda olan
ve genellikle lokal iltihabi
reaksiyona bağlı ağrıların
tedavisinde kullanılırlar.
19
İlaç etkileşimleri !!!!
Tekrar Soruları
1. Ağrının genel klinik tanımı nedir?
2. Genel olarak ağrının iki tipi nedir?
3. Hangi tip uyarı nosiseptif nöronlar ile etkileşir?
4. Opioid benzeri peptidlerin fonsiyonu nedir?
5. Yangının 5 temel belirtisi nedir?
6. Histaminin enflamasyondaki rolü nedir?
7. Prostoglandin ve tromboksan sentezi yolağını çizin
8. Prostoglandin E2 nin inflamasyonda rolü nedir?
20
Tekrar soruları-2
9. NSAİD neden mide-bağırsak kanalında kanama yapar?
10. Yüksek doz parasetamol neden tehlikelidir?
11. Opioid ilaçların 5 genel yan etkisi nedir?
12. Lidokain gibi lokal anestezikler ağrıyı nasıl önler?
13. Lokal anestezil ile adrenalin kombinasyonunun amaçları nedir?
14. NSAİD kullanımı ile etkileştiği için hangi grup ilaçları
kullananlarda yakın takip gerekebilir?
Related Documents
