65 Öz Bu araştırmanın genel amacı, ilköğretim okul yöneticilerinin takım liderlik davranış- larının öğretmenlerin iş doyumu, örgütsel adanmışlık ve örgütsel vatandaşlık düzeylerine etkisini belirlemektir. Betimsel nitelikteki ilişkisel tarama modelinde olan bu araştırma- nın çalışma evrenini, Elazığ İlinde bulunan ilköğretim okullarında 2010–2011 eğitim-öğ- retim yılında görev yapmakta olan öğretmenler oluşturmaktadır. Araştırmanın örnekle- mi, çalışma evreninden oransız küme örnekleme yöntemiyle yansız olarak seçilmiş 2700 öğretmen oluşturmaktadır. 822 öğretmen tarafından doldurulan anketler geri dönmüş ve analize dâhil edilmiştir. Veriler, hiyerarşik çoklu doğrusal regresyon yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda, “İlköğretim Okul Yöneticilerinin Takım Liderlik Davranışları- nın Öğretmenlerin İş Doyumu, Örgütsel Adanmışlık ve Örgütsel Vatandaşlık Düzeyleri- ne Etkisi” güçlü ve anlamlı şekilde yordadığı görülmüştür. Aracılık testlerinin sonucuna göre, iş doyumu ile örgütsel adanmışlık arasındaki ilişkide, örgütsel vatandaşlık kısmi ara yordayıcıdır. Aynı zamanda, hem iş doyumu hem de örgütsel adanmışlık ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişkide kısmi ara yordayıcıdırlar. Öğretmenlerin en fazla etkileşimde bulundukları okul yöneticilerinin takım liderlik yeterliklerinin, öğret- menlerin örgütsel vatandaşlık davranışları, iş doyumu ve örgütsel adanmışlık düzeylerini anlamlı şekilde yordadığı görülmüştür. Anahtar Kelimeler: Takım, Takım Liderliği, İş Doyumu, Örgütsel Adanmışlık, Örgüt- sel Vatandaşlık Davranışları. İLKÖĞRETİM OKUL YÖNETİCİLERİNİN TAKIM LİDERLİK DAVRANIŞLARININ ÖĞRETMENLERİN İŞ DOYUMU, ÖRGÜTSEL ADANMIŞLIK VE ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DÜZEYLERİNE ETKİSİ (*) *) Bu çalışma Prof. Dr. Fatih TÖREMEN’in danışmanlığında Çetin TAN tarafından hazırlanan aynı isimli doktora tezinden üretilmiştir. **) Yrd. Doç. Dr., Fırat Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Ana Bilim Dalı (e-posta: [email protected]) Çetin TAN (**) EKEV AKADEMİ DERGİSİ Yıl: 20 Sayı: 68 (Güz 2016)
16
Embed
İLKÖĞRETİM OKUL YÖNETİCİLERİNİN TAKIM LİDERLİK ... Cetin TAN.pdf · Bununla birlikte, örgütsel yapı ve olumlu örgüt iklimi, iş güvenliği, kararlara katılabilme
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
65
ÖzBu araştırmanın genel amacı, ilköğretim okul yöneticilerinin takım liderlik davranış-
larının öğretmenlerin iş doyumu, örgütsel adanmışlık ve örgütsel vatandaşlık düzeylerine etkisini belirlemektir. Betimsel nitelikteki ilişkisel tarama modelinde olan bu araştırma-nın çalışma evrenini, Elazığ İlinde bulunan ilköğretim okullarında 2010–2011 eğitim-öğ-retim yılında görev yapmakta olan öğretmenler oluşturmaktadır. Araştırmanın örnekle-mi, çalışma evreninden oransız küme örnekleme yöntemiyle yansız olarak seçilmiş 2700 öğretmen oluşturmaktadır. 822 öğretmen tarafından doldurulan anketler geri dönmüş ve analize dâhil edilmiştir. Veriler, hiyerarşik çoklu doğrusal regresyon yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir.
Araştırma sonucunda, “İlköğretim Okul Yöneticilerinin Takım Liderlik Davranışları-nın Öğretmenlerin İş Doyumu, Örgütsel Adanmışlık ve Örgütsel Vatandaşlık Düzeyleri-ne Etkisi” güçlü ve anlamlı şekilde yordadığı görülmüştür. Aracılık testlerinin sonucuna göre, iş doyumu ile örgütsel adanmışlık arasındaki ilişkide, örgütsel vatandaşlık kısmi ara yordayıcıdır. Aynı zamanda, hem iş doyumu hem de örgütsel adanmışlık ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişkide kısmi ara yordayıcıdırlar. Öğretmenlerin en fazla etkileşimde bulundukları okul yöneticilerinin takım liderlik yeterliklerinin, öğret-menlerin örgütsel vatandaşlık davranışları, iş doyumu ve örgütsel adanmışlık düzeylerini anlamlı şekilde yordadığı görülmüştür.
Anahtar Kelimeler: Takım, Takım Liderliği, İş Doyumu, Örgütsel Adanmışlık, Örgüt-sel Vatandaşlık Davranışları.
İLKÖĞRETİM OKUL YÖNETİCİLERİNİN TAKIM LİDERLİK DAVRANIŞLARININ ÖĞRETMENLERİN İŞ DOYUMU,
ÖRGÜTSEL ADANMIŞLIK VE ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DÜZEYLERİNE ETKİSİ (*)
The Effect of the Behaviours of the Team Leadership of Primary School Administrators on the Job Satisfaction of the Teachers, Organisational Commitment
And the Level of Organisational CitizenshipAbstract
The aim of this study is to determine the effect of the behaviours of the team leadership of primary school administrators on the job satisfaction of the teachers, organisational commitment and the level of organisational citizenship.
The target population of this study which is in the descriptive feature relational screening model was made up by the teachers who serve in the primary schools in Elazığ province in 2010 - 2011 academic year. The sample of the study was built up by the 2700 teachers who were chosen objectively with the method of disproportion cluster sample from the target population. The questionnaries which were filled by 822 teachers came back and they were added to the analysis. The data were analysed using the method of hierarchic multiline arregression.
At the end of the study, “The effect of the behaviours of the team leadership of primary school administrators on the job satisfaction of the teachers, organisational commitment and the level of organisational citizenship” was strongly and meaningfully predicted. According to the result of the intercession tests, in the relation between the job satisfaction and organisational commitment, the part of the organisational citizenship is relational prediction. At the same time, they are partial relational predictions in the relation between both job satisfaction and organisational commitment and the behaviours of organisational citizenship. It was seen that the school administrators’ team leadership competence which teachers interact most with predicted the organisational citizenship behaviours of teachers, job satisfaction and the level of organisational commitment meaningfully.
67İLKÖĞRETİM OKUL YÖNETİCİLERİNİN TAKIM LİDERLİK DAVRANIŞLARININ ÖĞRETMENLERİN İŞ DOYUMU, ÖRGÜTSEL ADANMIŞLIK VE ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DÜZEYLERİNE ETKİSİ
Liderlik araştırmaları örgütlere dair tüm alanlarda incelenmiştir. Davranışsal akımtarafındanincelenenliderlik,tarihselgelişimsürecindeözelliklerteorisi,davranışsalte-orilervedurumsalteorilerolarakayrılabilir.Sonzamanlardaliteratürekatılanlider-üyekavramındanayrıcauzunsüredir incelenendiğerbirkonuetkileşimselvedönüştürücüliderdir.Lider-üyeileilgiliçalışmalarise1972yılındanberiyapılmaktadır(Schriesheim,1998:307).
Lider-üye ile ilgili çalışmalarda, yöneticinin astları ile yükselen bir doğrultuda et-kileşimkurduğu,etkileşiminniteliğidoğrultusunda ise iş tatmini,örgütebağlılıkve işperformansıkonularındaartışsağlandığıgörülür.Örgüteduyulansadakat,özveridebu-lunmavetamkatılımsağlamagibikavramlarilebirlikteanılanbağlılık,örgütepozitifkatkılarıolanbirkavramolarakelealınabilir.Örgütselbağlılıkbireylerindahaçokpsiko-lojikolarakbağlıolmasınıyansıtanbirterimdir.Budoğrultudabakıldığında,liderleriiledoğruşekildeiletişimkuranbireylerindahauzunsüreörgütdeğerlerinekarşıgüçlüinançduyduklarıgörülür(Çekmecelioğlu,2006:5).Lider-üyeetkileşimi,düşeybağlarkuramıolarakdaadlandırılmaktadır.Lider-üyeetkileşimindeüstveastarasındakiikiyönlüilişkiyadadüşeybağlar,entemelkapsamdır(Truckenbrodt,2000:236).
Örgütseladanmışlık,çalışanlarınörgütekarşıolansadakativeçalıştığıörgütünbaşa-rılıolabilmesiiçingösterdiğiilgiveçabadır.Örgütseladanmışlıkta;yaş,örgütiçikıdem,bireyseldeğişkenlerveiştasarımı,yöneticininliderlikvasıflarıgibiörgütseldeğişken-lerönemli roloynamaktadır.Bununlabirlikte,örgütselyapıveolumluörgüt iklimi, işgüvenliği,kararlarakatılabilme fırsatları, işte sorumlulukveözerkliğe sahipolabilme,çalışanlarınörgüteadanmışlığıüzerindeetkiliolmaktadır.
Olumlubirörgütselyapıveörgütiklimininbulunduğuokulortamındaokulmüdürü,öğretmenlerin,kaynakihtiyaçlarınıkarşıladığında,bireylerarasındakiçatışmalaryerineokulungeleceğiveöğrencibaşarısıileilgilifikiralışverişlerininyapılmasınısağladığın-da, tümpersoneleveöğrencileredeğerverdiğinde,personelokulunbaşarılıolmasındakendinisorumluhissettiğinde,olumluveolumsuzfikirleriniserbestbirşekildesöylemeimkânı elde ettiğinde; eğitici personelin okula adanması ve okulun geleceği için çabaharcamadüzeyindeönemliartışolacağıbeklenebilir.
Öğretmenlerinörgütseladanmışlıkdüzeylerininhangideğişkenlerleilişkiliolduğu-nusaptamak;okulunöğretimamacındansapmasınıönlemek,eğitiminverimliliğiniveetkinliğiniarttırabilmekiçinbüyükönemarzetmektedir.Okulyöneticisiningösterdiğiliderlikdavranışlarınındahadaönemkazandığıgünümüzdeokulmüdürlerininliderlikdavranışları ile öğretmenlerinörgütsel adanmışlıkları arasındaki ilişkinin çeşitli örgüt-lerde incelenme ihtiyacı, araştırmanın temelini oluşturmaktadır. Bu temelden hareket-le,buaraştırmadaöğretmenlerinişlerindendahafazladoyumeldeetmeleri,işlerineveokullarınadahafazlaadanmalarıvekendilerindenresmiolarakbeklenenlerinötesindeokullarınaveçalışmaarkadaşlarınayönelikfaydalıdavranışlarsergilemelerineilişkinbirmodelönerisi testedilmiştir.Bunoktada;öğretmenlerinveokulmüdürlerininörgütselvatandaşlıkdavranışları, iş doyumuveörgütsel adanmışlıkdüzeyleriüzerindeki etkisiincelenmiştir.
Araştırmanın Modeli Buaraştırmailişkiseltaramamodelinedayalıbiraraştırmadır.Araştırmadaliteratür-
demevcut olan dört ölçek kullanılmıştır.Araştırmada kullanılan her bir ölçeğe SPSS(AMOS)programındadoğrulayıcı(confirmatory)faktöranaliziuygulanmıştır.Dahason-rabuölçeklerarasındauygunyapısalmodeloluşturulup,en iyiuyumdeğerlerine(fit)sahipolan(Bayram,2009;HuveBentler,1998)birmodeltestedilmiştir.
69İLKÖĞRETİM OKUL YÖNETİCİLERİNİN TAKIM LİDERLİK DAVRANIŞLARININ ÖĞRETMENLERİN İŞ DOYUMU, ÖRGÜTSEL ADANMIŞLIK VE ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DÜZEYLERİNE ETKİSİ
İş doyumu ölçeği: 1967yılındaWeiss,DavisveEnglandtarafındangeliştirilenve1985 yılındaBaycan tarafındanTürkçe’ye uyarlaması yapılan Short FormMinnesotaSatisfactionQuestionnaire (MSQ)adlıölçekkullanılmıştır.Minnesota İşDoyumuÖl-çeğinin20maddelikbukısaformudahaönceAyhan(2006)veBingöl(2006)tarafındanhazırlananyükseklisanstezlerindedekullanılmıştır.Ayhan(2006)buölçekiçinyaptı-ğıgüvenirlikanalizisonucundaCronbachalfakatsayısını0,86olarakbulmuştur.Ölçeküzerindeyapılandoğrulayıcıfaktöranalizisonucundabuaraştırmadatestedilen“yapısal modelin”uyumdeğerlerinidüşürdüğüiçinölçekten9maddeçıkarılmışveölçek11mad-de(1,2,3,4,6,7,9,10,11,13,18,20)veişdoyumuboyutualtındadeğerlendirilmiştir.ÖlçeğeilişkindoğrulayıcıfaktöranalizisonucuTablo3’tegösterilmiştir.
maddeler de iletişim boyutları içerisinde yer almaktadır. Ölçek
üzerinde yapılan doğrulayıcı faktör analizi sonucunda bu araştırmada
test edilen “yapısal modelin” uyum değerlerini düşürdüğü için 21
madde (bu araştırmada uygulanan yapısal modele uymayan ve uyum
değerlerini oldukça düşürdüğü için) çıkarılmış ve ölçek 10 madde
olarak belirtilmiş (4,8,9,10,13,22,24,25,26,27) ve takım liderliği boyutu
altında değerlendirilmiştir. Doğrulayıcı faktör analizi sonucu Tablo
2’de gösterilmiştir.
Şekil 1. Takım Liderliği Ölçeğine Ait Doğrulayıcı Faktör Analizi Sonuçları
X2’nin (ki kare) serbestlik derecesine (degree of freedom)
oranının 0-3 arasında, GFI (Goodness of Fit İndex), AGFI (Adjusted
Goodness of Fit İndex) ve CFI (Comparative Fit İndex) değerlerinin .95
ve üzerinde; SRMR'nin (Standardized Root Mean Square Residual) .05
altında olması ve RMSEA (Root Mean Square Error Of
Approximation) değerlerinin 0-0.8 ’in arasında olması modelin iyi bir
model olduğu anlamına gelmektedir. Modelin sonuçları bu ölçütlere
göre değerlendirildiğinde, modelin oldukça iyi bir model olduğu
görülmektedir (Akt: Bayram, 2010: 78).
İş doyumu ölçeği: 1967 yılında Weiss, Davis ve England
tarafından geliştirilen ve 1985 yılında Baycan tarafından Türkçe’ye
uyarlaması yapılan Short Form Minnesota Satisfaction Questionnaire
(MSQ) adlı ölçek kullanılmıştır. Minnesota İş Doyumu Ölçeğinin 20
takımliderlik
,45
VAR00004 e4
,67
,45
VAR00008 e8
,67
,16
VAR00009 e9
,39
,49
VAR00010 e10
,70 ,50
VAR00013 e13,71
,59
VAR00022 e22
,77
,46
VAR00024 e24
,68
,51
VAR00025 e25
,72
,53
VAR00026 e26
,73
,56
VAR00027 e27
,75
,13
,16
,14
71İLKÖĞRETİM OKUL YÖNETİCİLERİNİN TAKIM LİDERLİK DAVRANIŞLARININ ÖĞRETMENLERİN İŞ DOYUMU, ÖRGÜTSEL ADANMIŞLIK VE ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DÜZEYLERİNE ETKİSİ
Şekil 3. Örgütsel Adanmışlık Ölçeğine Ait Doğrulayıcı Faktör Analizi Sonuçları
X2’nin(ki kare) serbestlik derecesine(degree of freedom)
oranının 0-3 arasında, GFI(Goodness of Fit İndex), AGFI (Adjusted
Goodness of Fit İndex) ve CFI (Comparative Fit İndex) değerlerinin.
95 ve üzerinde; SRMR'nin(Standardized Root Mean Square Residual)
.05 altında olması ve RMSEA(Root Mean Square Error Of
Approximation) değerlerinin 0–0.8 ’in arasında olması modelin iyi bir
model olduğu anlamına gelmektedir. Modelin sonuçları bu ölçütlere
göre değerlendirildiğinde, modelin oldukça iyi bir model olduğu
görülmektedir(Akt: Bayram, 2010: 78).
Örgütsel vatandaşlık davranışı ölçeği: Podsakoff,
MacKenzie, Moorman ve Fetter (1990) tarafından geliştirilen
Organizational Citizenship Behaviors Scale adlı ölçek temel alınarak
örgütseladanmıslık
,57
VAR00052 e1
,75
,26
VAR00053 e2
,51
,64
VAR00054 e3
,80
,14
VAR00062 e11,38
,29
VAR00068 e17
,54
,35
VAR00072 e21
,59
,21
73İLKÖĞRETİM OKUL YÖNETİCİLERİNİN TAKIM LİDERLİK DAVRANIŞLARININ ÖĞRETMENLERİN İŞ DOYUMU, ÖRGÜTSEL ADANMIŞLIK VE ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DÜZEYLERİNE ETKİSİ
p=.000, X2 =1000,263 df=421, X2 /df=2,376; GFI=.923, AGFI=.909,CFI=.935 SRMR=.0496 RMSEA=.041 Şekil 5.Takım liderliği, İş Doyumu, Örgütsel Adanmışlık ve Örgütsel Vatandaşlık Arasındaki Etkileri Gösteren Yapısal Eşitlik Modeli
X2’nin(ki kare) serbestlik derecesine(degree of freedom)
oranının 0-3 arasında, GFI (Goodness of Fit İndex), AGFI
(AdjustedGoodness of Fit İndex) ve CFI (Comparative Fit İndex)
değerlerinin .95 ve üzerinde; SRMR'nin (Standardized Root Mean
Square Residual) .05 altında olması ve RMSEA(Root Mean Square
Error Of Approximation) değerlerinin 0-0.8 ’in arasında olması
modelin iyi bir model olduğu anlamına gelmektedir. Modelin sonuçları
bu ölçütlere göre değerlendirildiğinde, modelin oldukça iyi bir model
olduğu görülmektedir (Akt: Bayram, 2010: 78).
Model oluşturulurken öncelikle her değişkene ilişkin ölçüm
modeli değerleri hesaplanmış daha sonra bu modeller yapısal eşitlik
modelini oluşturmuştur. Takım liderliği ölçeğinden 21 madde atılmış
ve 10 madde (4, 8, 9, 10, 13, 22, 24, 25, 26, 27) kalmıştır. Ayrıca takım
takımliderligi
,56
VAR00027
e1
,75
,53
VAR00026
e2
,73
,51
VAR00025
e3
,72
,45
VAR00024
e4
,67
,59
VAR00022
e5
,77
,50
VAR00013
e6
,71
,50
VAR00010
e7
,70
,17
VAR00009
e8
,41
,45
VAR00008
e9
,67
,44
VAR00004
e10
,67
,50
işdoyumu
,26
VAR00051e11
,51
,12
VAR00049e12
,34,00
VAR00044e13
-,05,34
VAR00042e14
,58,05
VAR00041e15
-,23,05
VAR00038e16,22
,32
VAR00037e17 ,56
,30
VAR00035e18 ,55
,44
VAR00034e19,66
,43
VAR00033e20,66
,33
VAR00032e21
,57
,37
orgutseladanmışlık
,54
VAR00052 e22,73 ,27
VAR00053 e23,52 ,66
VAR00054 e24,81
,14
VAR00062 e25,37
,29
VAR00068 e26
,54
,36
VAR00072 e27
,60
,30 orgutselvatandaslık
,50
VAR00073
e28
,71
,64
VAR00075
e29
,80
,69
VAR00076
e30
,83
,65
VAR00077
e31
,80
,27
,17
,14,13
,09
,20
-,27
,70-,24
e34
e35
e36
,22 ,29
,16
,75
75İLKÖĞRETİM OKUL YÖNETİCİLERİNİN TAKIM LİDERLİK DAVRANIŞLARININ ÖĞRETMENLERİN İŞ DOYUMU, ÖRGÜTSEL ADANMIŞLIK VE ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DÜZEYLERİNE ETKİSİ
Modeloluşturulurkenöncelikleherdeğişkeneilişkinölçümmodelideğerlerihesap-lanmış daha sonra bumodeller yapısal eşitlikmodelini oluşturmuştur.Takım liderliğiölçeğinden21maddeatılmışve10madde(4,8,9,10,13,22,24,25,26,27)kalmıştır.Ayrıcatakımliderliğiölçeğinde25.maddeile26.maddeninhatavaryanslarıarasında;8.maddeile24.maddeninhatavaryanslarıarasındave8.maddeile9.maddeninhatavar-yanslarıarasındakovaryansoluşturulmuştur.Örgütseladanmışlıkölçeğinden15maddeçıkarılmışveölçek6madde(1,3,4,12,18,21)veölçekadanmışlıkboyutualtındade-ğerlendirilmiştir.AyrıcaÖrgütseladanmışlıkölçeğinde17.maddeile21.maddeninhatavaryanslarıarasındakovaryansoluşturulmuştur.İşdoyumuölçeğinde9maddeçıkarılmışveölçek11madde(1,2,3,4,6,7,9,10,11,13,18,20)veölçekişdoyumuboyutual-tındadeğerlendirilmiştir.Ayrıca1.ve2.maddeninhatavaryanslarıile10.ve13.maddeninhatavaryanslarıarasındakovaryansoluşturulmuştur.Örgütselvatandaşlıkölçeğinden16maddeölçektençıkarılmışveölçek6maddedenoluşmuş(1,3,4,5,17,22)veölçekva-tandaşlıkboyutualtındadeğerlendirilmiştir.Yapısaleşitlikmodelindeuyumindeksleriniistenendüzeyegetirmekadınaörğütseladanmışlıkölçeğinden2madde(17,22)atılmışveölçek4maddeolarakmodeledâhiledilmiştir.Ayrıcaölçeğinsondurumuüzerinde3.ve5.maddeninhatavaryanslarıarasındakovaryansoluşturulmuştur.
Takımliderliği,İşDoyumu,ÖrgütselAdanmışlıkveÖrgütselVatandaşlıkArasındakiEtkileriGösterenYapısal EşitlikModel incelendiğinde, iş doyumu ile takım liderliği,örgütseladanmışlıktaaçıklananvaryansın%37'siniaçıklamaktadır.Takımliderliği,işdo-yumundaaçıklananvaryansın%50'siniaçıklamaktadır.Ayrıcaişdoyumu,takımliderliğiveörgütsel adanmışlık eş anlamlıolarakdirekt etkileriyleörgütsel vatandaşlıkta açık-lananvaryansın%30'unuaçıkladıklarıgörülmektedir.Buradanhareketleöğretmenleriniş doyumu, örgütsel adanmışlıkları ve yöneticilerin takım liderlik davranışları birlikteöğretmenlerinörgütselvatandaşlıkdavranışlarınıetkilediğisonucunaulaşılabilir.
Busonuçlar,Uçman(2006)’ınendüstridetakımçalışmasıeğitimininişdoyumu,mo-tivasyonvekaygıdüzeyineetkisiadlıaraştırmasında,takımçalışmasıeğitimisonucundaişgörenlerinişdoyumudüzeylerindeanlamlıfarklılıklarolduğusonucuyla;WilliamsveHazer (1986)’in işdoyumunun,örgütseladanmışlığınöncülüolduğu,MathieuveFarr(1991)’in iş doyumu ve örgütsel adanmışlığın karşılıklı ilişkili olduğu, fakat iş doyu-mununörgütseladanmışlıküzerindekietkisinindahagüçlüolduğu,VanderbergveLan-cede(1992)’inörgütseladanmışlığınişdoyumununöncülüolduğu;örgütseladanmış-lığın,örgütselvatandaşlıkdavranışlarınınortayaçıkmasınakatkıdabulunduğu(Organ,
Buaraştırmadaokulyöneticilerinin takım liderliğidavranışlarınınöğretmenlerin işdoyumununanlamlıöncülleriarasındaolduğugörülmüştür.Bubulguyabenzerolarak;Uçman(2006)EndüstrideTakımÇalışmasıEğitimininİşDoyumu,MotivasyonveKaygıDüzeyineEtkisiadlıaraştırmasında,takımçalışmasıeğitimisonucundaişgörenlerinişdoyumudüzeylerindeanlamlıfarklılıklarolduğunutespitetmiştir.Ertürk(2007)yılındayapmışolduğutakımliderliğivebununmotivasyonaetkisiadlıçalışmasındatakımçalış-masınınişgörenlerinmotivasyondüzeylerinianlamlıbiröncülüolduğunusaptamıştır.
Araştırmasonucundaokulyöneticilerinintakımliderliğidavranışlarınınöğretmenle-rinişdoyumu,örgütseladanmışlıklarıbirlikteöğretmenlerinörgütselvatandaşlıkdavra-nışlarınıetkilediğinigösterenmodelineniyiuyumdeğerlerinesahipolduğugörülmüş-tür.Okulyöneticilerinin takım liderliğidavranışlarının işdoyumuüzerindekietkisininörgütsel vatandaşlık davranışı ve örgütsel adanmışlık aracılığı ile daha etkili olduğugörülmüştür.Bubulgularaparalelolarakliteratürdeyapılanbenzerçalışmasonuçlarınabakıldığında;
Bu araştırmadaönerilenmodel içerisinde tespit edilendiğerbir sonuç iseörgütselvatandaşlıkdavranışlarınınörgütseladanmışlığınetkilibiröncülüolduğudur.Bubulgu-yaparalelolarak;Meyer’inyaptığıbiraraştırmada,işgörenlerinduygusalvenormatifadanmışlıkdüzeylerinin,onlarınsergiledikleriörgütselvatandaşlıkdavranışlarıylaolum-
77İLKÖĞRETİM OKUL YÖNETİCİLERİNİN TAKIM LİDERLİK DAVRANIŞLARININ ÖĞRETMENLERİN İŞ DOYUMU, ÖRGÜTSEL ADANMIŞLIK VE ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DÜZEYLERİNE ETKİSİ
3 Öğretmenlerin iş doyumu ve örgütsel adanmışlık düzeylerinin yüksek olduğu,ancakörgütselvatandaşlıkdüzeylerininnispetendüşükolduğugörülmüştür.Ör-gütselvatandaşlıköğretmenlerinçalışmamotivasyonlarınıbelirleyenönemlibirfaktörolduğu içinbukonudagerekli incelemelerinyapılmasıveöğretmenlerinörgütselvatandaşlıkdüzeylerininyükseltilmesiyararlıolacaktır.
3 Öğretmenlerinişdoyumunun,hemörgütseladanmışlıkvehemdeörgütselvatan-daşlığı pozitif yönde etkilediği görülmektedir.Bu noktada okul yöneticilerinin,öğretmenlerinişdoyumunusağlayacakşekildeonlaraliderliketmelerigerekmek-tedir.Okulyöneticisiyetiştirmeyeilişkinyapılacakçalışmalardabukonularadik-katedilmesibüyükönemtaşımaktadır.
3 Öğretmenlerin örgütsel adanmışlık düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık düzeyleriarasındayakın ilişkiler bulunmaktadır.Öğretmenlerin adanmışlıklarını artırmakiçinçabagösterilmelidir.
3 Bayanöğretmenlerin adanmışlık düzeylerini yükseltmek için onların toplumsalrollerigözönünealınmalı,çalışmaarkadaşlarıilekaynaşmalarıiçindahaçoksos-yaletkinliklereyerverilmelidir.
KaynakçaAçıkalın,A.(1994).Çağdaş örgütlerde insan kaynağının yönetimi,Ankara:ŞafakMat-
baacılık.Atar,G.(2009).İlköğretim öğretmenlerinin örgütsel adanmışlıkları ile müdürlerin lider-
lik davranışlarını algılamaları arasındaki ilişki.YüksekLisansTezi,MaltepeÜniversitesiSosyalBilimlerEnstitüsü,İstanbul.
Ayhan,F.(2006).Eğitim örgütlerinde öğretmenlerin iş tatmini ile okul yönetiminin lider davranış biçimleri arasındaki ilişkiler.YayınlanmamışYükseklisanstezi,Yedi-tepeÜniversitesi,SosyalBilimlerEnstitüsü.
Bayram,N.(2010).Amos uygulamalarına giriş. Bursa:EzgiYayınevi.Bingöl,N.(2006).Hemşirelerin uyku kalitesi, iş doyumu düzeyleri ve aralarındaki ilişki-
nin incelenmesi. YayınlanmamışYüksekLisansTezi,CumhuriyetÜniversitesi,SağlıkBilimleriEnstitüsü.
Bolon, D.S. (1997). Organizational citizenship behavior among hospital employees:A multi dimensional analysis involving job satisfaction and organizationalcommitment.Hospital & Health Services Administration, 2(42),pp.221–242,18Aralık2004,http://proquest.umi.com/.
BursalıoğluZ.(1999).Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış.Ankara:PegemYayınla-rı.
Busch,T.,Fallan, L., Pettersen, A. (1998). Disciplinarydifferences in job satisfaction,self-efficacy,goalcommitmentandorganisationalcommitmentamongfacultyemployees in norwegian colleges:An empirical assessment of ındicators ofperformance.Quality in Higher Education,2(4),pp.137–157.13Mayıs2007,http://dx.doi.org/10.1080/1353832980040204.
Can,H.(1999).Organizasyon ve yönetim.Ankara:SiyasalKitabevi.Celep,C.(2000).Eğitimde örgütsel adanma ve öğretmenler.Ankara:AnıYayıncılık.
79İLKÖĞRETİM OKUL YÖNETİCİLERİNİN TAKIM LİDERLİK DAVRANIŞLARININ ÖĞRETMENLERİN İŞ DOYUMU, ÖRGÜTSEL ADANMIŞLIK VE ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DÜZEYLERİNE ETKİSİ
Çankaya,İ.,Karakuş, M. (2010). Okulyöneticilerinintakımliderliğidavranışlarınayö-nelikbirölçmearacıgeliştirmeçalışması.Kuramdan Uygulamaya Eğitim Yöne-tim Dergisi,62(2),167-183.
Çekmecelioğlu,H.(2006).İştatminiveörgütselbağlılıktutumlarınıniştenayrılmaniyetiveverimliliküzerindekietkilerinindeğerlendirilmesi:Biraraştırma,“iş,güç”,Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi,8(2),s.4-6.
Dilek,H. (2005).Liderlik Tarzlarının ve adalet algısının; örgütsel bağlılık, iş tatmini ve örgütsel vatandaşlık davranışı üzerine etkilerine yönelik bir araştırma. Ya-yınlanmamışdoktoratezi,GebzeYüksekTeknolojiEnstitüsü,SosyalBilimlerEnstitüsü.
Ertürk,A.(2007),Increasingorganizationalcitizenshipbehaviorsofturkishacademiciansmediatingroleoftrustinsupervisorontherelationshipbetweenorganizationaljustice and citizenship behaviors, Journal of Managerial Psychology, 3(22),pp.257-270.
KarslıD.(2004).Yönetsel etkililik.Ankara:PegemAYayıncılık.Kaya,Y.K. (1996).Eğitim yönetimi, kuram ve Türkiye’deki uygulama.Ankara:Bilim
oforganizationalcommitment,jobinvolvement,andjobsatisfaction.Journal of Applied Psychology,76,pp.127–133.
Meyer, J.P.,AllenJ.N. (1991).Commitment in the Workplace – Theory, Researchand Application.SagePublications,California,USA.
Meyer,J.P.,AllenJ.N.(1997).Commitment in the Workplace – Theory, Researchand Application. SagePublications,California,USA.
Organ,D.W.(1990).Themotivationalbasisoforganizationalcitizenshipbehavior. Research in Organizational Behavior,12,pp.43–72,29Temmuz2007,http://pcbfaculty.ou.edu/classfiles/MGT%20Readings/OCB/Organ%201990%20ROB.pdf.
FakültesiDersKitapları,11,1998.SağlamM.(1979).Örgütsel değişme. Ankara:TODAİYayınlarıNo.185.Schriesheim,C.A. Neider L.L. ve Scandura T.A. (1998). Delegationandleadermember
exchange:maineffects,moderators,andmeasurementıssues,The Academy of Management Journal,41(3),ss.298-318.
Truckenbrodt,Yolanda B. (2000). The relationship between leader-member exchangeand commitment and organizational citizenship behavior. Acquisition Review Quarterly,Summer,s.233-244.
80 / Yrd. Doç. Dr. Çetin TAN EKEV AKADEMİ DERGİSİ
Uçman,B.(2006).Endüstride takım çalışması eğitiminin iş doyumu, motivasyon ve kaygı düzeyine etkisi.YayınlanmamışYüksekLisansTezi,İstanbulÜniversitesiSos-yalBilimlerEnstitüsü.
Vanderberg,R.J.,Lance,C.E.(1992).Examiningthecausalorderofjobsatisfactionandorganizationalcommitment. Journal of Management,1(18),153–167,12Ağus-tos2008,http://jom.sagepub.com/.
Williams, L.J.,Hazer, J.T. (1986). Antecedents and consequences of satisfaction andcommitment in turnovermodels:A reanalysis using latent variable structuralequationmethods. Journal of Applied Psychology,71,pp.219–231.