Limburg opnieuw ondermijnd?!

Limburg opnieuw ondermijnd?! Versie 1.1

Scriptie geschreven in het kader van de opleiding Bachelor of Policing

aan de Politieacademie te Apeldoorn

Auteurs R.A.G. Radermacher

& E.A.J. Bertou

Politie Limburg

Opdrachtgever

Mevr. mr.

L.C. Bouwknegt Politie Limburg

Begeleider Mevr. drs.

A.H. van der Zijl

Politieacademie Apeldoorn

Co-begeleider Dhr. prof. dr.

P.E.W.M. Tops

Tilburg University

Datum 11 februari 2015

Plaats Heerlen & Elsloo (Lb)

Concept scriptie – Limburg opnieuw ondermijnd?! | Versie 0.6 | E. Bertou & R. Radermacher

Vo

orw

oo

rd

2

We cannot solve our problems with the

same thinking we used when we created

them.

- Albert Einstein

AFBEELDING VOORZIJDE Bron: Genealogie-info.nl. (n.d.) Citaat Einstein 2002: The Communication Catalyst, ISBN 9780793149049, Seite 175 (Verlag Kaplan Publishing) AUTEURSRECHTEN Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de schrijvers. Het is toegestaan overeenkomstig artikel 15a Auteurswet 1912 gegevens uit deze uitgave te citeren in artikelen, scripties en boeken, mits de bron op duidelijke wijze wordt vermeld, alsmede de aanduiding van de maker, indien deze in de bron voorkomt. AANSPRAKELIJKHEID De schrijvers en degenen die aan deze publicatie hebben meegewerkt, hebben een zo groot mogelijke zorgvuldigheid betracht bij het samenstellen van deze uitgave. Nochtans moet de mogelijkheid niet worden uitgesloten dat er toch fouten en onvolledigheden in deze uitgave voorkomen. Ieder gebruik van deze uitgave en gegevens daaruit is geheel voor eigen risico van de gebruiker en de schrijvers sluiten, mede ten behoeve van al degenen die aan deze uitgave hebben meegewerkt, iedere aansprakelijkheid uit voor schade die mocht voortvloeien uit het gebruik van deze uitgave en de daarin opgenomen gegevens, tenzij de schade mocht voortvloeien uit opzet of grove schuld zijdens de schrijver en/of degenen die aan deze uitgave hebben meegewerkt. © E.A.J. Bertou & R.A.G. Radermacher

Limburg opnieuw ondermijnd?! | Versie 1.1 | E. Bertou & R. Radermacher

Vo

orw

oo

rd

III

Voorwoord Voorwoord door opdrachtgever mevrouw mr. Léonie C. Bouwknegt: Toen ik in het jaar 2008 als TGO teamleider de overstap maakte van het korps Rotterdam-Rijnmond naar het korps Limburg-Zuid kreeg ik ruimte om mij wegwijs te maken binnen mijn nieuwe korps. Eén van de eerste acties die ik in dat kader meedraaide was die van de ‘klapdag’ van het SGBO "Grasshopper". Een geplande dag waarbij politie samen met andere partners uit de veiligheidsketen een gehele woonwijk in Hoensbroek, gemeente Heerlen, hadden afgezet en waarbij in tientallen woningen tegelijk werd binnengetreden op verdenking van hennepteelt. Ik had zelden zoveel politie-inzet tegelijk gezien. Collega's vroegen mij: "Wist je dat Hoensbroek het meest sportieve en groenste dorp van Nederland is?" Toen ik ze met een vraagteken aankeek vertelden ze dat dat sportieve sloeg op het kledingbeeld op straat, de vele trainingspakken en het groenste....ja het moge duidelijk zijn; Heerlen stond zes jaar geleden en nu nog steeds, qua het aantal opgerolde hennepplantages, in ieder geval binnen Limburg op nummer één. Iets om vooral niet trots op te zijn! Waar komt dit fenomeen vandaan? Wat maakt dat er hier, blijkbaar meer dan op andere plekken, een voedingsbodem is voor deze vorm van criminaliteit? Hoe zit het met de gevaren voor omwonenden? Zijn er ook slachtoffers? Maar vooral ook hoe zit het met de pakkans en de consequenties daarvan? Hoe pakt de politie het aan en is er eigenlijk iets veranderd en verbeterd in deze aanpak in de periode van "Grasshopper" tot nu? Ed Bertou en Roy Radermacher proberen ons in deze scriptie inzicht te geven in deze lastige problematiek en schrijven over de wijze waarop de criminaliteit rondom hennepteelt sterke ondermijnende aspecten heeft voor onze samenleving en rechtstaat. Ed en Roy maken deel uit van de Ondersteuningsgroep Ondermijning binnen de Eenheid Limburg en zijn samen bij dit complexe veiligheidsvraagstuk op zoek gegaan naar geschikte, integrale, interventies om te komen tot een duurzaam effect voor de samenleving. De vermenging van onder- en bovenwereld is namelijk één van de grote gevaren voor de Nederlandse samenleving. We spreken van ondermijning, omdat het gaat om illegale activiteiten die bijna niet zijn uit te voeren zonder gebruik te maken van legale diensten zoals transport, opslag, financiën, vergunningen en huisvesting. Als politie kun je dit dus niet alleen oplossen! Deze scriptie geeft ons een inzicht hoe wij het beste als één overheid, maar ook met private partners, kunnen en moeten optreden om deze ondermijnende hennepcriminaliteit een halt toe te roepen. Belangrijk is om politie-inzet in te zetten op datgene wat er daadwerkelijk toe doet. Als er momenteel gemiddeld jaarlijks in Nederland door de politie ongeveer 5000 kwekerijen ontmanteld worden dan zou je toch veel meer intelligence mogen verwachten over dit fenomeen. Het is noodzakelijk om, zoals Hoofdofficier van Justitie Bos het in zijn interview met Ed en Roy zo mooi beschrijft, een plantage te lezen als een Modus Operandi. Leg goed vast wat je ziet, betrek de Forensische Opsporing en maak, samen met partners, gebruik van datamining. Pas dan creëer je een situatie dat je de criminaliteit achter de hennepplantages beter kunt gaan bestrijden. De inzichten die deze scriptie oplevert maakt dat Ed en Roy wat mij betreft hun vervolgopdracht te pakken hebben, en dat is om te helpen bij een bewustwordingsproces bij collega's. Sta je bij een hennepkwekerij geef dan je oren en ogen goed de kost, weet waar je op moet letten en leg alles goed vast in onze politiesystemen. Doen we dit niet dan houden we het probleem van shit in=shit out en kunnen we nooit de voordelen gaan ervaren van het werken met datamining. Léonie Bouwknegt, Projectleider Betere Aanpak Ondermijning, Eenheid Limburg. Heerlen, 30 december 2014


Sum

mar

y

IV

Summary Motivation Hemp farming in the Netherlands is rampant. This theory we posit due to our experiences as police officers in the field but also based on news coverage and our research around this theme (chapter 1.1). There is the large financial aspect of billions of dirty money that’s being laundered; the way hemp is commonly grown nowadays also affects the health of citizens due to the lack of control that results in a varying composition of the hemp; the indoor hemp cultivation can be a fire hazard and the farming comes with an increase in criminal violence. The question arises to what extent current governmental policies, national and local authorities, police and public prosecution, combat this undermining. Problem statement The Dutch government invests millions of euros and countless working hours in their fight against hemp crime. However, there is no visible drop of the number of plantations in homes in Limburg, a southern province of the Netherlands. The question is: What causes this problem? How is it that citizens in Limburg are seemingly so easily surrendering themselves to crime? Does hemp crime undermine our society and if so, in what way? Could there be some kind of regional thought that hemp growing is not that bad a practice? And if so, can we still speak of undermining in this regard? Are citizens in Limburg aware of the impact of having a hemp plantation in their homes and families? Do we as government do the right things in the fight against this debilitating crime? These and other questions have led to an extensive problem statement (Chapter 1.6). For our research this meant we had to find answers to the main question:

How can application of the safety chain contribute to a more effective fight against undermining

by hemp crime in Limburg? Research In our initial study, we have done desk research. We have searched and collected data from literature and documents like police reports. During our research we have been covering news regarding to our object of study which included social media like Twitter and news websites, to get insight in the quality of policy, the extent to which this policy is implemented and in what way the implementation of that policy takes place. Furthermore, we conducted field research. We held participatory observations during police investigations on hemp crime; we made observations in neighborhoods where a coffee shop is situated; we organized and held a survey amongst citizens and we interviewed professionals that gave us insight in the effect and efficiency of the Dutch policy regarding the use and growth of hemp. Analysis We compared the results of our research with the current Government policy. We wanted to know if the policy implementation and goals are effected by the current approach. The main research results are that undermining by hemp crime exists; that the police have no view of the extent to which there is undermining by hemp crime and that there is made a cautious start with a complete approach of the problem according to the safety chain. These research results are then processed to conclusions and recommendations (Chapter7). These conclusions and recommendations relate to the current hemp policy within which the recreational use of hemp and the existence of coffee shops are tolerated. This research has led to our next displayed brief conclusions and recommendations: Brief conclusions

Recreational hemp use is normalized in Netherlands;

The Dutch Government policy is in part responsible for the creation and maintenance of hemp crime;


Sum

mar

y

V

Hemp crime undermines society in Limburg;

There are no reliable figures on undermining by hemp crime;

Undermining does not let itself materialize to numbers, it is a comprehensive and interpreted understanding;

The fight against hemp crime happens little effective and not very efficient which causes continuation of this undermining crime.

Brief recommendations

Take initiatives together with chain partners to come to a complete approach of this problem according to the ‘safety chain’;

Go find a way to at least tolerate a secure way of hemp growing;

Simplify the enforcement in the fight of any unsafe hemp cultivation;

Create opportunities to combat the crime behind hemp plantations;

Tackle the crime behind the plantations with the thus released capacity by investigations in enablers of- and nodes in that crime;

Push the accent in communication to the detection of unsafe hemp plantations in homes in relation to the danger.


Sam

enva

ttin

g

VI

Samenvatting Aanleiding De hennepteelt in Nederland tiert welig. Deze stelling poneren wij op basis van onze ervaring als politieagenten die werkzaam zijn in het veld maar ook op basis van de media en ons onderzoek rond dit thema (hoofdstuk 1.1). Er kleven aan deze tak van criminaliteit een aantal aspecten die doen veronderstellen dat deze hennepteelt sterk ondermijnend is voor onze samenleving: dat er sprake is van verweving van de onder- en de bovenwereld waardoor het gezag van de overheid wordt aangetast. Denk daarbij aan het grote financiële aspect van miljarden zwart geld dat wordt witgewassen; de manier waarop hennep tegenwoordig veelal wordt geteeld die de volksgezondheid bedreigt door het gebrek aan controle wat resulteert in een wisselende samenstelling van de hennep; brandgevaar bij inpandige hennepteelt en de steeds vaker gewelddadige acties van criminelen. Ook rijst de vraag in hoeverre het huidige beleid van de overheid, landelijk en lokaal, politie en openbaar ministerie, bijdraagt aan de bestrijding van deze ondermijning. Probleemstelling De overheid investeert jaarlijks miljoenen euro’s en ontelbare manuren in de bestrijding van hennepcriminaliteit. Toch neemt het aantal plantages in woningen in Limburg niet zichtbaar af. De vraag is: Wat kunnen daar de oorzaken van zijn? Hoe komt het dat Limburgse burgers zich schijnbaar zo gemakkelijk overgeven aan criminaliteit? Ondermijnt hennepcriminaliteit de samenleving en zo ja op welke wijze dan? Indien er sprake is van een regionale gedachte dat hennep kweken niet zo erg is, kunnen we dan nog wel spreken van ondermijning? Of hebben veel Limburgse burgers geen besef van de impact van het hebben van een hennepplantage in hun woning of gezin? Doen wij als overheid wel de goede dingen in de bestrijding van deze vorm van ondermijnende criminaliteit? Deze en andere vragen hebben ons aan het denken gezet en leidden tot een probleemstelling die is uitgewerkt in Hoofdstuk 1.6. Voor ons onderzoek leidt dit tot de volgende onderzoeksvraag:

Hoe kan toepassing van de veiligheidsketen een bijdrage leveren aan de effectievere bestrijding van ondermijning

door hennepcriminaliteit in Limburg?

Onderzoek In ons initieel onderzoek maakten wij gebruik van deskresearch. Wij zochten verdieping in de materie waarbij wij gegevens over ondermijning door hennepteelt verzamelden en analyseerden. Dit deden wij door middel van literatuuronderzoek en documentanalyse zoals rapportages en processen-verbaal van de politie. Tijdens ons onderzoek hebben wij de nieuwsberichten over het onderwerp van onze studie bijgehouden, inclusief social media zoals Twitter en nieuwswebsites, om inzicht te krijgen in de kwaliteit van het beleid, de mate waarin dit beleid is geïmplementeerd en hoe de uitvoering van dat beleid plaatsvindt. De verdieping met dit literatuuronderzoek gaf inzicht in de kwaliteit van het beleid en de mate waarin beleid wordt uitgevoerd. Verder maakten wij gebruik van fieldresearch. Wij hielden participerende observaties tijdens politieonderzoeken; verrichtten observaties in buurten waar coffeeshops liggen; organiseerden en hielden gestructureerde interviews onder een willekeurige groep burgers en interviewden professionals waardoor wij inzicht kregen in het effect en de efficiëntie van het Nederlandse hennepbeleid. Analyse De uitkomsten van ons onderzoek vergeleken wij met het huidige overheidsbeleid. Wij wilden weten of de beleidsuitvoering en –doelen door de huidige aanpak worden geëffectueerd. De belangrijkste onderzoeksresultaten zijn dat er sprake is van ondermijning door hennepcriminaliteit; dat de politie onvoldoende zicht heeft op de mate waarin daar sprake van is en dat er een voorzichtig begin is gemaakt met een complete aanpak volgens de veiligheidsketen.


Sam

enva

ttin

g

VII

De onderzoeksresultaten verwerkten wij tot conclusies en aanbevelingen (Hoofdstuk 7). Deze conclusies en aanbevelingen hebben betrekking op het huidige hennepbeleid waarbinnen het recreatief gebruik van hennep en het bestaan van coffeeshops wordt gedoogd. Het onderzoek heeft geleid tot onze volgende kort weergegeven conclusies en aanbevelingen: Verkorte conclusies:

Recreatief hennepgebruik is in Nederland genormaliseerd;

Het Nederlandse overheidsbeleid is voor een deel de oorzaak van het ontstaan en in stand houden van hennepcriminaliteit;

Hennepcriminaliteit ondermijnt de Limburgse samenleving;

Er zijn geen betrouwbare cijfers over ondermijning door hennepcriminaliteit;

Ondermijning laat zich niet concretiseren tot cijfers, daarvoor is het een te veelomvattend en voor velerlei uitleg vatbaar begrip;

De bestrijding van hennepcriminaliteit gebeurt weinig efficiënt en weinig effectief waardoor ondermijning van de samenleving door deze criminaliteit voortduurt.

Verkorte aanbevelingen:

Neem met ketenpartners initiatieven om te komen tot een volledige aanpak van dit probleem volgens de veiligheidsketen;

Ga op zoek naar een manier om veilige hennepteelt ten minste te gedogen;

Vereenvoudig de bestrijding van onveilige hennepteelt;

Creëer ruimte om criminaliteit achter de hennepplantages te kunnen bestrijden;

Bestrijd de criminaliteit achter de plantages met de vrij gekomen capaciteit door onderzoeken in te stellen naar faciliteerders van- en knooppunten in die criminaliteit;

Verleg het accent in de communicatie bij de opsporing van onveilige hennepplantages in woningen naar de gevaarzetting.


Inh

ou

dso

pga

ve

VIII

Inhoudsopgave Voorwoord.................................................................................................................................. III

Summary .................................................................................................................................... IV

Samenvatting .............................................................................................................................. VI

Inhoudsopgave.......................................................................................................................... VIII

1 Inleiding ............................................................................................................................... 1

1.1 Aanleiding ................................................................................................................................ 1

1.2 Relevantie ................................................................................................................................ 3

1.2.1 Tussenconclusie aanpak hennepteelt ............................................................................. 4

1.3 Programma Aanpak Georganiseerde Hennepteelt ................................................................. 4

1.3.1 Tussenconclusie ............................................................................................................... 5

1.4 De veiligheidsketen .................................................................................................................. 5

1.4.1 Integrale veiligheid .......................................................................................................... 5

1.4.2 De veiligheidsketen ......................................................................................................... 7

1.4.3 Barrièremodel hennep .................................................................................................... 9

1.5 Tussenconclusie veiligheidsketen en barrièremodel ............................................................. 10

1.6 Probleemstelling .................................................................................................................... 10

1.7 Doelstelling ............................................................................................................................ 12

1.8 Vraagstelling ......................................................................................................................... 12

1.9 Begrippenkader ..................................................................................................................... 13

1.10 Operationalisering en methodologische verantwoording ........................................... 13

2 Ontwikkelingen hennepcriminaliteit .................................................................................... 19

2.1 Hennep .................................................................................................................................. 19

2.2 Ontwikkeling in Nederland van hennep tot verboden drug .................................................. 19

2.3 Ontwikkelingen Nederlandse drugsbeleid met name op het gebied van hennep(teelt) ....... 20

2.3.1 Tussenconclusie ontwikkelingen Opiumwet ................................................................. 24

2.4 Ontwikkelingen hennepplantage .......................................................................................... 25

2.4.1 De coffeeshop .............................................................................................................. 25

2.4.2 Explosieve groei telen hennep ..................................................................................... 25

2.5 Hennepplantage, een rationele keuze?! ................................................................................ 27

2.5.1 Tussenconclusie rationele keuze ................................................................................... 28

3 Juridische context ............................................................................................................... 29

3.1 Strafbaarstelling .................................................................................................................... 29


Inh

ou

dso

pga

ve

IX

3.1.1 Tussenconclusie strafbaarstelling ................................................................................. 32

3.2 Ontwikkelingen op het gebied van de bestrijding van hennepteelt ...................................... 32

3.2.1 Strafbaarstelling voorbereiding illegale hennepteelt .................................................... 32

3.2.2 Rechterlijk pardon en niet-ontvankelijkheid OM .......................................................... 33

3.2.3 Gedoogbeleid kweken van hennep ............................................................................... 33

3.2.4 Perspectieven op nieuwe aanpak ................................................................................. 34

3.3 Tussenconclusie ontwikkelingen ............................................................................................ 36

4 Problematiek rondom ondermijning .................................................................................... 37

4.1 Taalkundige betekenis ........................................................................................................... 37

4.2 Gehanteerde definities voor ondermijning door anderen ..................................................... 37

4.3 Voorbeelden van ondermijning ............................................................................................. 39

4.4 Definitie ................................................................................................................................. 39

4.5 Juridische context .................................................................................................................. 40

4.6 Economische context ............................................................................................................. 40

4.6.1 Tussenconclusie economische context ......................................................................... 41

4.7 Ondermijning volksgezondheid ............................................................................................. 41

4.7.1 Tussenconclusie volksgezondheid ................................................................................. 43

4.8 Ontwikkelingen op het gebied van bestrijding ondermijning ................................................ 43

4.8.1 Politie ............................................................................................................................. 43

4.8.2 Openbaar Ministerie ..................................................................................................... 44

4.8.3 Gemeenten .................................................................................................................... 44

4.8.4 Regionale Informatie- en Expertise Centra ................................................................... 44

4.9 Ondermijning, méér dan criminaliteit?! ................................................................................ 45

4.10 Tussenconclusie ondermijning ..................................................................................... 45

5 Hoe wordt ondermijning door hennepcriminaliteit nu aangepakt in Limburg? ...................... 47

5.1 De huidige aanpak ................................................................................................................. 47

5.1.1 Basisteam Westelijke Mijnstreek .................................................................................. 48

5.1.2 Basisteam Heerlen ......................................................................................................... 49

5.1.3 Ondermijningsteam Limburg ......................................................................................... 51

5.2 Tussenconclusie huidige aanpak ........................................................................................... 51

6 Uitkomsten onderzoeken .................................................................................................... 53

6.1 Uitkomsten interviews ........................................................................................................... 53

6.1.1 Tussenconclusies interviews ........................................................................................ 57

6.2 Uitwerking gestructureerde interviews willekeurige groep burgers ..................................... 58


Inh

ou

dso

pga

ve

X

6.2.1 Tussenconclusie gestructureerde interviews ................................................................ 60

6.3 Uitkomsten dossieronderzoek ............................................................................................... 60

7 Conclusies en aanbevelingen ............................................................................................... 62

7.1 Conclusies .............................................................................................................................. 62

7.2 Aanbevelingen ....................................................................................................................... 65

7.3 Discussie ................................................................................................................................ 68

8 Geciteerde werken .............................................................................................................. 71

Bijlage I: Barrièremodel hennep .................................................................................................. 82

Bijlage II: Spreadsheet dossieronderzoek .................................................................................... 83

Bijlage III: Voordeelberekening BOOM ........................................................................................ 84

Bijlage IV: Media-analyse hennepplantage Reuver ...................................................................... 85

Bijlage V: Waardering reacties op NUjij.nl ................................................................................... 94

Bijlage VI: Waardering reacties op blog Panorama ...................................................................... 97

Bijlage VII: Vragen interviews .................................................................................................... 100

Bijlage VIII: Interviews ............................................................................................................... 102

VIII - 1 Mr. R. Bos, Hoofdofficier van justitie in het arrondissementsparket Limburg ................ 102

VIII - 2 D. Breeuwer, voorzitter stichting ‘We Smoke’ ................................................................. 104

VIII - 3 J. Janssen, ervaringsdeskundige fraude door verhuurmakelaars, oprichter en bestuurslid

van “www.verhuurveilig.nl” ....................................................................................................... 105

VIII - 4 Drs. H. Kooistra, humanist, Deskundige Opiumwet, “Wet Camulet” .............................. 106

VIII - 5 L. Olsthoorn, projectleider/adviseur drugsbeleid Centrum Criminaliteitspreventie &

Veiligheid [CCV] ........................................................................................................................... 106

VIII - 6 M. Roerink, commissaris van politie, adviseur korpsleiding Eenheid Limburg ................ 110

VIII - 7 Mr. S. Smeets en mr. T. Vis, advocaten en procureurs advocatenkantoor Spong .......... 113

VIII - 8 Mr. E. Steegmans en drs. J. du Croix, respectievelijk regisseur integrale veiligheid en

teammanager openbare orde en veiligheid gemeente Sittard-Geleen ...................................... 115

VIII - 9 Mr. C. Vlaanderen, Nederlandse Vereniging van Makelaars o.g. en Vastgoeddeskundigen

(NVM) ..................................................................................................................................... 117

VIII - 10 R. Wagemans, specialist brandpreventie en B. Meuwissen, medewerker brandpreventie,

brandweer Zuid-Limburg ............................................................................................................. 120

Bijlage IX: Vragenlijst gestructureerde interviews burgers .......................................................... 122

Bijlage X: Uitslag gestructureerde interviews burgers ................................................................. 123


Inle

idin

g

1

1 Inleiding Omwille van de leesbaarheid zijn de bronvermeldingen in deze scriptie met een nummer in superscript. Deze nummers verwijzen naar het corresponderende nummer in de lijst met bronvermeldingen. Voetnoten zijn vermeld in superscript tussen haakjes. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de aanleiding van deze scriptie (1.1) waarna de relevantie van het probleem wordt weergegeven (1.2). In 1.3 wordt het Programma Aanpak Georganiseerde Hennepteelt kort aangehaald. De Veiligheidsketen en het Barrièremodel hennep worden hierna uitgelegd (1.4). In hoofdstuk (1.5) geven wij een tussenconclusie van de veiligheidsketen en het barrièremodel weer. Daarna zijn de probleemstelling (1.6) en doelstelling (1.7) verwoord. De centrale vragen van deze probleemstelling zijn weergegeven (1.8). Hierna is een begrippenkader opgenomen (1.9) waarna de operationalisering en methodologie zijn verantwoording vermeld (1.10).

1.1 Aanleiding Er wordt algemeen verondersteld dat hennepcriminaliteit onze samenleving ondermijnt. Deze veronderstelling is de basis voor ons onderzoek en de reden om de Limburgse situatie nader te onderzoeken. Uit de regionale krant de Limburger 89 blijkt dat Limburgse wiettelers per jaar bijna een kwart miljard euro verdienen. Desondanks staat de bestrijding van de softdrugshandel laag op de agenda van de politie. De pakkans is gering en de straffen zijn bovendien laag. De laatste jaren worden er in Nederland ieder jaar rond de 5.300 hennepplantages ontmanteld. De politie ontmantelt in 2013 in totaal 599 hennepplantages in heel Limburg: 399 in Zuid- en 200 in Noord- en Midden-Limburg. De politie claimt één op de drie plantages te ruimen. Dit zou betekenen dat er verspreid over de provincie 1.800 zolders, kelders, garageboxen en loodsen zijn waar wiet wordt geteeld. Gebaseerd op een gemiddelde omvang van 260 planten per plantage, een opbrengst van 30,9 gram per plant en vijf oogsten, wordt er jaarlijks in Limburg 72.306 kilo wiet geoogst. Volgens justitie betalen coffeeshophouders, via tussenpersonen, telers/leveranciers zo'n € 3.280,-- per kilogram. Zo komt de winst op ruim 237 miljoen euro per jaar. Bij de aanpak van illegale hennepteelt in Limburg weten wij uit eigen ervaring en uit de participerende observaties dat door de politie vooral wordt opgetreden tegen de hennepplantages zelf: er wordt ‘gras gemaaid’. Dit is het ontmantelen van een hennepplantage zonder onderzoek te doen naar de organisatie erachter. Er wordt sinds het jaar 2004 vaker gekozen voor een multidisciplinaire aanpak om hennepplantages in woningen te ruimen. Daarbij werken politie, gemeente, energiebedrijf, woningcorporatie, het Openbaar Ministerie [OM] lokaal en soms hulpverleningsinstanties in wisselende samenstelling samen. Deze integrale aanpak vindt plaats naar aanleiding van de ‘cannabisbrief’ van de toen verantwoordelijke ministers 147. Mr. T. Bouwmans(1) is hierover van mening dat het voordeel van deze aanpak is dat er diverse invalshoeken zijn waarmee enerzijds zo effectief mogelijk een plantage wordt geruimd en anderzijds herhaling wordt getracht te voorkomen. Nadeel is volgens hem dat er van deze multidisciplinaire werkwijze wordt gezegd dat het met een kanon op een mug schieten is aangezien de focus ligt op de teelt van hennep terwijl er tegelijkertijd sprake is van een gedoogbeleid ten aanzien van het gebruik. De teler is maar een kleine schakel in het netwerk van hennepcriminelen. Onderzoekers vragen zich af of deze wijze van handhaving een afdoende antwoord vormt op deze vorm van criminaliteit voor wat betreft zingeving en effect14. Het aantal meldingen en opgerolde hennepplantages is de laatste jaren niet gedaald zoals zal blijken in hoofdstuk 1.2. De politie hecht een lage prioriteit aan de bestrijding van hennepteelt. G. Veldhuis, de eenheidschef van de politie in Limburg, zegt daarover: ‘Het is elke dag kiezen bij de politie’89.

(1) De heer Mr. T. Bouwmans, advocaat te Heerlen. Persoonlijke mededeling d.d. 24 juni 2014.


Inle

idin

g

2

Woninginbraken en overvallen zijn daarbij topprioriteit. De tijd die de politie spendeert aan onderzoek naar deze delicten kan ze niet besteden aan andere zaken. Daardoor verricht de politie vrijwel geen onderzoek naar achterliggende criminele samenwerkingsverbanden [csv’s] op het gebied van de hennepteelt en ontstaan criminele kansen voor beter georganiseerde daders die zich richten op delicten met minder prioriteit en aangiften. Georganiseerde criminelen komen niet vanzelf in beeld bij de overheid. Ze proberen buiten beeld te blijven en veel georganiseerde strafbare feiten maken geen directe slachtoffers. Het gaat bovendien over zogenoemde ‘consensual crimes’ of ‘victimless crimes’. Dat zijn strafbare feiten met wederzijdse instemming van aanbieder en klant, zonder een direct slachtoffer36 136. Denk in het licht van deze scriptie bijvoorbeeld aan een drugsdeal, een hennepkweker of illegale arbeid in de vorm van het knippen van de hennep. Uit onderzoek van Tops en Torre159 blijkt dat er wel degelijk slachtoffers worden gemaakt maar dat die niet direct als zodanig worden (h)erkend. Hiervan wordt ook melding gemaakt door de geïnterviewde J. Janssen (2014) en C. Vlaanderen (2014). Zij noemen bijvoorbeeld de particuliere woningbezitter die zijn woning verhuurt waarna deze zonder zijn medeweten tot een hennepplantage wordt verbouwd en hem met een schadepost van duizenden euro’s opzadelt. Een ander voorbeeld is de wisselende samenstelling van de werkzame stoffen in de hennep en het ongecontroleerd gebruik van bestrijdings- en groeimiddelen waardoor de volksgezondheid wordt bedreigd.

Volgens het Nationaal Dreigingsbeeld 2012 maken met name de Nederlandse, Turkse en Marokkaanse marihuana- en nederwiet csv's veelvuldig gebruik van de diensten van notarissen, advocaten, accountants, makelaars en belastingadvieskantoren. Deze dienstverleners beschikken over specifieke expertise en privileges die zij bij wet hebben. Zij kunnen criminelen helpen bij het slaan van bruggen met de bovenwereld. Bedrijven van familieleden van csv's worden ook veelvuldig gebruikt om crimineel vermogen wit te wassen34. Op de website van het Centrum voor Criminaliteitspreventie Veiligheid [CCV] is hierover te lezen dat het uit de hennepteelt verkregen kapitaal zwart geld is en moet worden witgewassen voordat het legaal kan worden uitgegeven. Witwassen gebeurt veelal in branches als vastgoed en de horecasector. Echter ook andere branches zijn hiervoor geschikt zoals kleine supermarktjes en hotels waar inkomsten worden aangevuld met zwart geld. Niet bevestigde bronnen verhalen over de kerstpakketten die de eigenaar van een growshop elk jaar in de buurt uitdeelt en ook het opvallend lage aantal pin-transacties in de buurtsuper in een wijk waarin relatief veel hennepplantages in woningen zijn. Misdaad levert geld op en in die wijken wonen en leven veel mensen die daar behoefte aan hebben. Of, zoals een respondent tijdens en door ons gehouden gestructureerd interview de positie van personen met een marginale rol in de georganiseerde misdaad verwoordde: “door de criminaliteit kunnen ze de laatste week van de maand wel betalen”. Tops en Torre159 omschrijven dit als ‘misdaad met een sociale en economische functie’. Zij stellen verder dat veel van deze criminele praktijken onzichtbaar blijven voor het publiek en de overheid. Zij zien dat vermenging van de onderwereld met de bovenwereld vooral plaats vindt in zogenaamde krachtwijken. Deze wijken worden ook gezien als een voedingsbodem voor criminele praktijken en bieden criminelen de mogelijkheid om hun activiteiten uit te breiden. Dit beeld komt voor een deel terug tijdens onze participerende observaties bij gelegenheid van hennephaaldagen. Het ruimen van plantages vindt veelal plaats in wijken met een minder sociaal-maatschappelijk aanzien. Gevolgen van deze criminaliteit zijn bijvoorbeeld verschraling van het winkelaanbod door hoge concentraties van bepaalde exploitanten en oneerlijke concurrentie ten opzichte van bonafide ondernemers. Deze ontwikkelingen worden steevast genoemd als er over het begrip ondermijning wordt gesproken21.

Een relatief nieuw fenomeen in deze ontwikkelingen is het ‘zwartwassen’ van eerder witgewassen geld. De heer N. van Schaik, coffeeshophouder te Haarlem, schrijft hierover in zijn blog9 dat steeds meer klanten in de Haarlemse coffeeshops met hun pinpas betalen en dat daardoor een tekort aan contant geld dreigt in de coffeeshops. Omdat de coffeeshophouders hun leveranciers contant moeten betalen, moeten zij geld opnemen van de bank om dit vervolgens weer in het zwarte circuit te brengen, door er illegaal geproduceerde cannabis mee te betalen.


Inle

idin

g

3

1.2 Relevantie De illegale hennepteelt in Nederland is de afgelopen twintig jaar in omvang en aantal kwekerijen fors toegenomen14 72 193. Er wordt geschat dat er in Nederland tussen de 30.700 en 42.600 locaties zijn waar illegaal hennep geteeld wordt72 85. In het jaar 2011 zijn er in Nederland in totaal 5.435 illegale hennepkwekerijen ontmanteld. In 2012 zijn dit er 5.773 en in 2013 worden 5.962 van dergelijke kwekerijen ontmanteld. Dit betreffen 5.809 binnenteelt locaties en 153 buitenteelt locaties193. In 2011 worden gemiddeld 325 hennepplanten per kwekerij geruimd34. Opvallend is dat voornamelijk in de zuidelijke helft van Nederland de meeste illegale hennepkwekerijen worden ontmanteld. Dit hangt mogelijk samen met de aanwezigheid van coffeeshops en/of uitvalswegen naar het buitenland. Gemeenten of regio’s met een groot aantal coffeeshops, die op jaarbasis miljoenen buitenlandse klanten ontvangen of (tot de invoering van het I-criterium) ontvingen, zijn ook een gunstige vestigingsplaats voor softdrugsproducenten. In de buurlanden Duitsland en België is een stijging te zien van het aantal ontmantelde illegale hennepkwekerijen83. Oorzaken voor deze stijging kunnen de Nederlandse beleidsmatige focus op de aanpak van hennepkwekerijen en de strengere eisen aan de gedoogde verkoop van softdrugs zijn. Daardoor wijken softdrugsproducenten nog meer dan ze al deden uit naar het buitenland159 83. We zien ook dat in die landen voornamelijk door Nederlanders wordt gekweekt51. Maatschappelijke kosten Drugscriminaliteit en dan met name illegale hennepteelt staat sinds 2004 hoog op de politieke agenda147. De illegale hennepproductie wordt in Nederland geschat tussen de 36.000 kilogram en 1.196.000 kilogram per jaar. De geschatte omzet varieert tussen de € 182.000.000,-- en €6.000.000.000,-- per jaar12 34 46 137 194 196. Geschat wordt dat in 2011 tussen de 90.000 kilogram en 1.163.000 kilogram nederwiet wordt geëxporteerd naar het buitenland83. Vanuit Nederland wordt hennep voornamelijk geëxporteerd naar Engeland, Frankrijk, Scandinavische landen, de Baltische staten en Rusland51. Door de omvang van de cannabismarkt en de toename van de binnenlandse productie wordt steeds meer erkend dat hennep voor de georganiseerde criminaliteit van ongekend financieel belang is. Het Europees Waarnemingscentrum voor drugs en drugsverslaving [EMCDDA]50 constateert dat er nu meer aandacht voor de maatschappelijke kosten van geweld en ander crimineel gedrag is. Veiligheid De aanwezigheid van illegale, inpandige hennepplantages zorgt ervoor dat de veiligheid van de samenleving in het gedrang komt. Deze vorm van hennepteelt zorgt voor brandgevaar, overlast, waterschade, stankoverlast, geluidsoverlast, kans op koolmonoxide vergiftiging en kooldioxide verstikking, gevaar voor de volksgezondheid, zoals kans op legionellabesmetting en verloedering in woonwijken54 147. Er is op lokaal niveau sprake van misdaad met sociale en economische functies. Zo verwerft een crimineel zich bijvoorbeeld een maatschappelijke positie door het storten van geld in de kas voor de bouw van een wijkgebouw en wordt de voetbalclub met crimineel geld gesponsord28 56 159. De overlast in wijken neemt lokaal toe. Het weren van drugstoeristen in Maastricht zorgt bijvoorbeeld voor een toename van drugstoerisme en daarmee gepaard gaande overlast in omliggende kleinere gemeenten zoals Sittard-Geleen63. De door ons geïnterviewde Steegmans en Du Croix (2014) bevestigen dat beeld. Gezondheid De onbekende samenstelling van de werkzame stoffen en onbekende hoeveelheden bij de teelt gebruikte groeien bestrijdingsmiddelen vormen een gevaar voor de gezondheid van de gebruiker. Het bedrijfsproces van de teelt gaat vaak gepaard met uitkeringsfraude, belastingontduiking en energiediefstal. In de georganiseerde criminaliteit speelt de hennepteelt een steeds grotere rol71.


Inle

idin

g

4

Liquidaties Er zijn gemiddeld 25 liquidaties per jaar in Nederland die te relateren zijn aan hennepcriminaliteit. Verder komen bedreigingen en vermenging van onder- en bovenwereld steeds vaker voor175 182. Energie Diefstal van energie kost de netbeheerders veel tijd en geld. Het Platform Energiediefstal, onderdeel van Netbeheer Nederland, berekent in het jaar 2014 dat de straatwaarde van de gestolen energie € 200.000.000,-- per jaar is. Deze straatwaarde is de prijs die de gestolen energie (in casu stroom) bij een leverancier zou hebben opgebracht54. Verzekeringen Verzekeringsmaatschappijen moeten jaarlijks ongeveer € 100.000.000,-- uitkeren als gevolg van branden waterschade door een hennepkwekerij67. In 2012 zou de schadepost voor huurwoningen als gevolg van illegale hennepplantages € 108.000.000,-- bedragen70 144. Diversiteit locaties Zoals vermeld zijn er in het jaar 2012 in totaal 5.424 en in het jaar 2013 in totaal 5.294 illegale hennepkwekerijen ontmanteld in heel Nederland. De kweeklocaties zijn nog altijd divers zoals woningen, bedrijfspanden, zeecontainers en ondergrondse kwekerijen. Wel worden er zo nu en dan verschuivingen waargenomen. Sinds 2011 is een stijging te zien van het aantal kwekerijen in tijdelijk verhuurde woningen. Dit beeld wordt tijdens een interview bevestigd door R. Wagemans en B. Meuwissen (2014). Wellicht mede door de economische crisis staan koopwoningen langer leeg en hebben woningeigenaren dubbele woninglasten. Om deze lasten te kunnen bekostigen worden deze leeg staande woningen vaak tijdelijk verhuurd34 83 191 199 zoals ook de door ons geïnterviewde J. Janssen (2014) en C. Vlaanderen (2014) vertellen. Deze modus laat zien dat er sprake is van een flexibele vorm van criminaliteit die nieuwe wegen ontdekt. De beschikbaarheid van goedkope of vrij toegankelijke huur- of koopwoningen biedt mogelijkheden voor criminelen die mensen of criminele processen (zoals drugsproductie, drugshandel, prostitutie of safehouses(2)) onderdak willen verschaffen. Desgewenst kan snel van adres worden gewisseld. De hierboven genoemde aspecten van hennepcriminaliteit hebben volgens ons een ondermijnende impact op onze maatschappij.

1.2.1 Tussenconclusie aanpak hennepteelt Door de jaren heen is geen duidelijke afname van het aantal hennepplantages te zien maar eerder een toename. Het huidige beleid levert niet het gewenste resultaat op. Door verwevenheid van de onder- en bovenwereld is er zelfs een probleem bij gekomen: ondermijning. In de volgende paragraaf is weergegeven welke beleidsstukken met betrekking tot de bestrijding van hennepcriminaliteit van toepassing zijn. De grote hoeveelheid hennepplantages in Limburg zorgen voor onveilige situaties, misgelopen inkomsten, diverse vormen van fraude, hoge onkosten voor de maatschappij en vermenging van onder en bovenwereld.

1.3 Programma Aanpak Georganiseerde Hennepteelt De Board Opsporing van de Raad van Hoofdcommissarissen heeft naar aanleiding van de Cannabisbrief in het Programma Aanpak Georganiseerde Hennepteelt [PAGH]109 een visiedocument geschreven. In dat document geeft het PAGH aan dat het programma twee doelen heeft:

Doorbreken van het normaliseringproces omtrent het telen van hennep;

(2) Safehouse: onderduik- of schuiladres.


Inle

idin

g

5

Het systematisch opsporen, bestrijden en reduceren van het fenomeen georganiseerde hennepteelt en –handel in zijn totale aard en omvang110.

Een van de adviezen die het PAGH heeft gegeven is het instellen van en een Taskforce Aanpak Georganiseerde Hennepteelt111. De Task Force Aanpak Georganiseerde Hennepteelt had zoals uit het ‘Besluit Instelling Task Force Aanpak Georganiseerde Hennepeelt’141 blijkt twee doelstellingen:

Het ontwikkelen en implementeren van een programmatische aanpak van de georganiseerde hennepteelt die zich richt op de gehele productieketen, waaronder de faciliteerders zoals growhops, voortbouwend op de informatie die reeds is vergaard;

Een zichtbare reductie van de grootschalige hennepteelt in Nederland. Op 24 maart 2013 werd door een niet nader genoemd persoon een beroep gedaan op de Wet openbaarheid van Bestuur [WOB] inzake de Taskforce hennepteelt met het verzoek om inlichtingen over de evaluatie van deze taskforce. Uit het op 27 mei 2013 door het Ministerie van Veiligheid en Justitie gegeven antwoord op dit verzoek blijkt dat de hierboven beschreven doelen niet volledig werden behaald. Uit het antwoord van het Ministerie van Veiligheid en Justitie op dit WOB-verzoek blijkt dat er nauwelijks indicaties zijn dat de grootschalige hennepteelt is gereduceerd. Het door rechercheren en het oprollen van criminelen groepen achter de hennepteelt blijft een aandachtpunt127.

1.3.1 Tussenconclusie Met het instellen van een Taskforce hennep die tot doel heeft de hennepteelt zichtbaar te reduceren en zicht te krijgen op achterliggende criminaliteit geeft de overheid aan dat het tot dan toe gehanteerde beleid onvoldoende resultaten opleverde.

1.4 De veiligheidsketen Zoals gebleken is heeft dit op repressie gerichte overheidsbeleid niet geleid tot gewenste effect. De integrale aanpak heeft zoals wij uit eigen waarnemingen hebben ervaren, eveneens tot weinig meer dan repressie geleid. Integrale aanpak behelst volgens de veiligheidsketen echter meer dan integrale samenwerking en repressie. In deze paragraaf wordt ingegaan op wat integrale veiligheid is (1.4.1) en vervolgens op de veiligheidsketen (1.4.2) van proactie, preventie, preparatie, repressie en nazorg die veel wordt gebruikt in de integrale veiligheid. Er wordt geëindigd met een tussenconclusie over de veiligheidsketen (1.5).

1.4.1 Integrale veiligheid Veiligheidsrisico’s komen voor in alle sectoren van de samenleving. Om met de woorden van de socioloog Zygmunt Baumann te spreken: “overal en altijd zijn er risico’s aanwezig of risico’s te vermoeden”76. Volgens Stol, Rijpma, Tielburg & Abbas142 worden met de term integrale veiligheid niet al deze risico’s op één hoop geveegd. Het vertrekpunt blijft een bepaald veiligheidsprobleem. Integrale veiligheid betekent dat een bepaald veiligheidsprobleem in een breder perspectief geplaatst moet worden langs vier lijnen:

Tijd;

Ruimte;

Sociale netwerken;

Kennisgebied. Om de veiligheidsketen uit te leggen worden in deze paragraaf stukken uit het Basisboek Integrale Veiligheid van Stol et al.142 aangehaald.


Inle

idin

g

6

Tijd “Een veiligheidsprobleem is geen momentopname, maar altijd een onderdeel van een proces van een oorzaak-gevolgketen. Het probleem begint bijvoorbeeld niet bij de hennepteelt, maar waar het probleem dan wel begint is niet altijd even helder te duiden: Begint het bij de burger die zoekt naar extra inkomsten? Bij de normen en waarden van de burger? Bij de economische recessie? Of ligt de oorsprong bij het overheidsbeleid? Integrale veiligheid duidt ook op het feit dat men nadenkt over het voorkomen van incidenten, het herstel van schade en de (na)zorg voor slachtoffers. Hiervoor is de veiligheidsketen met vijf schakels of fasen - proactie, preventie, preparatie, repressie en nazorg - in het leven geroepen, zie Figuur 1: de Veiligheidsketen”.

Figuur 1: de Veiligheidsketen

Ruimte “Wie veiligheid in een breder perspectief wil plaatsen kan dit doen door te kijken naar de ruimtelijke dimensie ervan. Veiligheidsproblemen kunnen zich lokaal voordoen maar zijn zelden, en misschien wel nooit, exclusief een lokale aangelegenheid. Veiligheidsproblemen overstijgen al snel wijken gemeentegrenzen, maar vaak ook provincie- en zelfs landsgrenzen. Zodra een veiligheidsprobleem bepaalde grenzen overschrijdt, hebben ook andere bestuurslagen een verantwoordelijkheid in de aanpak. De grote vraag is dan wie welke maatregelen neemt en hoe dat op elkaar afgestemd moet worden”.

Sociale netwerken Veiligheidsproblemen zijn volgens Stol et al. niet het probleem van een enkel persoon of van een enkele organisatie. Veiligheidsproblemen zijn problemen die zich breder uitstrekken en die dus ook het meest effectief kunnen worden aangepakt door samenwerkende personen en organisaties. Integrale veiligheid is ook een kwestie van vertrouwen en informatie-uitwisseling, want samenwerken staat of valt met het hebben van vertrouwen in elkaar en het delen van informatie met elkaar, een stelling die wordt ondersteund door de geïnterviewde E. Steegmans en J. du Croix (2014). Kennisgebied “Een integrale benadering houdt tevens in dat er vanuit het oogpunt van effectiviteit en efficiëntie naar een veiligheidsprobleem wordt gekeken vanuit de verschillende kennisgebieden en disciplines, met andere woorden een multidisciplinaire aanpak. Aan problemen zitten vrijwel steeds criminologische en juridische kanten, maar soms ook cultureel-antropologische of psychologische kanten. Oplossingen voor complexe maatschappelijke problemen, wat veiligheidsproblemen bijna altijd zijn, komen zelden uit slechts één vakgebied en zijn dus zelden monodisciplinair op te lossen”.


Inle

idin

g

7

1.4.2 De veiligheidsketen Zoals hiervoor is aangegeven betekent integrale veiligheid volgens Stol et al. dat veiligheidsproblemen in een breder perspectief geplaatst moeten worden aan de hand van vier dimensies. Voor de dimensie tijd bestaat het model van de veiligheidsketen. Dit model kan helpen bij het systematisch werken aan risicoreductie. In veiligheidsbeleid is het de opgave om binnen zekere financiële, praktische en ethische grenzen zo min mogelijk risico’s over te houden. Verder kan dit model ook helpen om op de andere dimensies van integrale veiligheid de aandacht te blijven houden. Het model is dan een soort geheugensteun. De veiligheidsketen is in de jaren negentig van de vorige eeuw door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties [BZK] opgenomen in haar visie op integrale veiligheid96. Het model is ontwikkeld als antwoord op een reactieve, incidentgerichte benadering. Het is onbekend wie het model als eerste introduceerde. De gedachte achter het model is dat je beter kunt voorkomen dan genezen en dat er samen meer bereikt kan worden dan alleen. Meest in het oog springend van het model is de aandacht die de keten vraagt voor het denken over veiligheidsproblemen in termen van oorzaak-gevolgketens in tijd. De veiligheidsketen bestaat uit vijf schakels: proactie, preventie, preparatie, repressie en nazorg, zie figuur 3. Proactie “Proactie is het wegnemen van structurele oorzaken van onveiligheid, zoals bijvoorbeeld het verbieden van bepaalde vormen van industrie in de omgeving van woonwijken of het verbeteren van de kwaliteit van woonbuurten om verloedering, overlast en criminaliteit tegen te gaan. Het gaat om het creëren van een positief sociaal klimaat om structurele oorzaken weg te nemen. Proactie lijkt vaak eenvoudig en voor de hand liggend maar het blijkt vaak een moeizaam proces. Proactieve veiligheidsmaatregelen kosten (veel) geld en ze bewijzen hun nut pas bij eventuele calamiteiten, terwijl ze juist helpen voorkomen dat calamiteiten zich voordoen. Daarbij komt dat het sowieso niet eenvoudig is om met veel partijen tot een gezamenlijk veiligheidsbeleid te komen”. Preventie “Preventie is het nemen van maatregelen om bepaalde vormen van onveiligheid die zich in principe wel voordoen te voorkomen of vroegtijdig te stoppen en daarmee ongewenste gevolgen te beperken. Voorbeelden hiervan zijn vele projecten die zijn uitgevoerd om de veel voorkomende criminaliteit terug te dringen, zoals goed hangen sluitwerk (inbraakpreventie), preventief fouilleren en het verbinden van voorwaarden aan vergunningen (bestuurlijke preventie)”. Preparatie “Preparatie houdt in dat men zich voorbereidt om effectief op te treden wanneer er ondanks proactie en preventie toch iets misgaat. Bij preparatie komen veelal de hulpdiensten, zoals politie, brandweer en Geneeskundige Hulpverlening bij Ongevallen en Rampen [GHOR] in beeld. Preparatie betekent dat deze instanties goed zijn uitgerust, opgeleid en geoefend. Burgers en andere instellingen kunnen zich echter ook prepareren, zij kunnen zich afvragen: ’Wat doe ik als …?’ “. Repressie “Repressie is de daadwerkelijke bestrijding van inbreuken en de verlening van hulp in (acute nood)situaties. Repressie is erop gericht de calamiteit te bestrijden en de vervolgschade zoveel mogelijk te beperken”.


Inle

idin

g

8

Nazorg “Nazorg omvat al hetgeen dat nodig is om zo snel mogelijk weer terug te keren in de 'normale' situatie. Dit is mogelijk door middel van schadeherstel en –reductie, opvang slachtoffers en eigen personeel en het evalueren van de gang van zaken of wellicht dat schuldigen verantwoording afleggen. Voorbeelden hiervan zijn het verlenen van hulp aan slachtoffers en nabestaanden, reclassering en het afwikkelen van schadeclaims. Dit betekent niet per se dat de oude situatie moet worden hersteld. Het kan zijn dat men van een situatie heeft geleerd en dat sommige dingen juist anders moeten.” Denk hierbij bijvoorbeeld aan het verschil in nazorg voor een ‘verdachte’ hennepteler en een ‘slachtoffer’ in de vorm van een gedupeerde huiseigenaar. De grens tussen de schakels van de veiligheidsketen is niet altijd even duidelijk volgens Stol et al. Zij stellen: “de grote discussie is vaak waar proactie stopt en preventie begint. De output van een fase van de veiligheidsketen is de input van de volgende fase, hiermee is de veiligheidsketen een cyclisch proces. Dit stimuleert veiligheidsdeskundigen te denken in processen in plaats van risicoreductie. Men kan heel goed te werk gaan, maar volledige beheersing van risico’s is onmogelijk. Ook na uitstekende proactie en preventie blijven er restrisico’s. Restrisico’s zijn risico’s die men wel kan vermoeden maar waartegen redelijkerwijs geen sluitende maatregelen genomen kunnen worden (bijvoorbeeld een jeugdgroep die ontspoort of de kans dat iemand een gebouw met een bom opblaast). Restrisico’s zijn per definitie niet onaanvaardbaar. Het is wel zaak om ze te beheersen door goede preparatie, repressie en nazorg. Zoals gezegd is de output van de ene schakel de input van de andere schakel. Hoe beter de risico’s in een bepaalde fase ondervangen worden, hoe minder restrisico’s er in de volgende fase zijn. Door perfecte proactie en preventie zou de rest van de veiligheidsketen theoretisch overbodig zijn, maar dat is praktisch niet haalbaar en ethisch ook niet wenselijk omdat de te nemen maatregelen te ver zouden gaan. Zij zouden burgers te zeer beperken in hun doen en laten. Naast de cyclische output-inputrelaties op basis van restrisico’s zijn er ook dwarsverbanden tussen de fases mogelijk in de vorm van terugkoppelings- en leereffecten. De schakel met het grootste terugkoppelingseffect is de nazorg vanwege de evaluatie die daar idealiter plaatsvindt”. Door het optreden te evalueren kunnen lessen worden geleerd die dienen ter verbetering van de andere schakels van de veiligheidsketen. Uit de evaluatie van de nazorg kan bijvoorbeeld blijken dat de preventieve maatregelen beter kunnen of dat er dat de hulpverleners beter geschoold moeten worden. Ook kan het zij dat er meer begeleiding of hulp moet komen bij bepaalde risicogroepen(3). Zo kan ook tijdens een oefening of opleiding blijken dat bepaalde werkwijzen in de nazorg onvolkomenheden bevatten. “Het is raadzaam om niet alleen te evalueren in de nazorgfase, maar na iedere fase”. Je zou kunnen stellen dat de veiligheidsketen een soort Demingcirkel of PDCA-cirkel is(4) waarbij zich binnen iedere fase ook een PDCA-cirkel bevindt. Hierbij dient borging niet over het hoofd te worden gezien. Hierdoor zijn er dus dwarsverbanden denkbaar tussen alle schakels van de veiligheidsketen. Het nieuwe figuur dat ontstaat met deze dwarsverbanden wordt ook wel het veiligheidspentagram genoemd, zie figuur 2. De hoofdstructuur blijft de veiligheidsketen.

(3) In het licht van deze scriptie kan dan worden gedacht aan burgers die een hennepplantage in hun woning willen inrichten maar ook burgers die een particuliere woning willen verhuren. (4) Demingcirkel of PDCA-cirkel: Plan, Do, Check, Act. Regelkring bij processturing (123management.nl, 2010).


Inle

idin

g

9

figuur 2: Veiligheidspentagram

De extra pijlen en pijlpunten wijzen erop dat in elke fase iets kan worden geleerd over de vraag hoe het in de andere fase beter kan. Het cyclisch karakter van de veiligheidsketen en de verschillende aspecten ervan leiden bijna als vanzelf tot het zoeken naar samenwerkingsverbanden142. Immers, wie zich buigt over een bepaald veiligheidsprobleem en daarbij werkelijk aandacht geeft aan alle fasen uit de veiligheidsketen en verschillende vormen van onveiligheid, komt tot de conclusie dat niet alles gedaan moet worden door een enkele partij. Er zal dus integraal gewerkt moeten worden, waarbij burgers niet vergeten mogen worden. In sommige situaties werken burgers zelfs actief mee met officiële instanties om zo te werken aan de veiligheid in hun eigen leefomgeving. Via risicocommunicatie kan worden geappelleerd aan de verantwoordelijkheid van de burgers. Op die wijze bereidt bijvoorbeeld de overheid de burger voor op situaties. Zij geeft aan hoe zij in zo’n gevallen van de burger verwacht dat deze handelt. Bij dit samenwerken is het klassieke obstakel het ‘kolom denken’. Dat betekent volgens Stol et al. dat iedere partij allereerst voor de eigen belangen opkomt en de samenwerking vooral bekijkt vanuit het standpunt van de eigen organisatie. Bij het samenwerken is het wel van belang om bij de aanpak van een probleem tevoren van de verschillende partijen te weten wat hun sense of urgency(5) is en welke belangen zij hebben. De politie kan door deze samenwerking op een zinvolle manier invulling geven aan het eerste principe van het rapport Politie In Ontwikkeling121 [PIO]: De Nederlandse politie wil bijdragen aan veiligheid. Van belang is daarbij wel dat zij zich er van bewust is dat zij háár werkelijkheid niet als dé werkelijkheid ziet en dat het niet werkt als zij aangeeft ‘wat anderen moeten doen’87.

1.4.3 Barrièremodel hennep Naast de veiligheidsketen die gericht is op alle veiligheidsproblematiek is er een door het PAGH en het CCV een model ontwikkeld specifiek gericht op hennepcriminaliteit: het barrièremodel hennep. Dit barrièremodel is weergegeven in bijlage I. Het barrièremodel gaat uit van het hele hennepteeltproces maar dit proces geldt ook voor andere vormen van criminaliteit zoals bijvoorbeeld mensenhandel. Bij deze vormen van criminaliteit vinden gedurende het hele proces handelingen plaats zowel in de onderwereld als in de bovenwereld. Per proces is weergegeven welke gelegenheden, indicatoren, veiligheidspartners en barrières van toepassing zijn. De aanschaf van kweekmateriaal is bijvoorbeeld zo een stap (3) in het barrièremodel. In de bovenwereld herkenbaar als internet, growshops en glastuinbouwbedrijven. In de onderwereld gaat het om de handelaar in hennep(stekken) en exploitanten/csv’s. Als indicator wordt gezien de aanwezigheid van de growshop. Als gelegenheid wordt de growshop als een spilfunctie gezien. Veiligheidspartners in deze stap zijn de gemeente, politie en glastuinbouw. De glastuinbouw wordt gezien als een bedrijfstak met een signaalfunctie en dient alert te zijn op de verhuur van locaties aan criminelen.

(5) Vrij vertaald: gevoel van noodzakelijkheid. Anders gezegd: draagvlak hebben.


Inle

idin

g

10

Uit dit barrièremodel hennep kan eveneens de veiligheidsketen gelezen worden. Als voorbeeld wordt het glastuinbouwbedrijf, een mogelijke schakel in het barrièremodel, in de veiligheidsketen geplaatst:

De signaalfunctie van de glastuinbouw kan in het licht van de veiligheidsketen worden gezien als proactie in de veiligheidsketen.

De glastuinbouw kan echter ook voorgelicht worden over de gevaren die zij lopen, hier spreken we van preventie in de veiligheidsketen.

Het scholen van glastuinders in eventuele omgang met benadering door criminelen is de preparatie in de veiligheidsketen.

Repressief kan tegen het glastuinbouwbedrijf worden opgetreden bij overtreding van de Opiumwet.

Aan getroffen glastuinbouwbedrijven kan ook hulp geboden worden als zij slachtoffer zijn geworden van hennepteelt, dit is de nazorg.

Dit is een voorbeeld van één betrokken partij in het hennepteeltproces. Deze systematiek kan echter op alle betrokken partijen in het barrièremodel hennep worden toegepast. Zoals uit dit voorbeeld blijkt kan de veiligheidsketen worden geïntegreerd in het barrièremodel hennep.

1.5 Tussenconclusie veiligheidsketen en barrièremodel De keuze om een veiligheidsprobleem zo efficiënt en effectief mogelijk te bestrijden met gebruik making van de veiligheidsketen is een voordehand liggende. Dat kan door een integrale aanpak, waarbij diverse instanties op gelijkwaardig niveau samenwerken. Een integrale aanpak van onveiligheid bestaat uit een samenhangend, bewust op elkaar afgestemd, geheel van instrumenten en maatregelen dat niet alleen gericht is op het bestrijden maar vooral ook op het voorkomen en beter beheersen van onveiligheid90. Bij de bestrijding van hennepcriminaliteit wordt het barrièremodel hennep tot nu toe vrijwel alleen gebruikt voor de schakel ‘repressie’ uit de veiligheidsketen.

1.6 Probleemstelling Relatief gezien worden de meeste illegale hennepkwekerijen in Limburg ontmanteld en dan met name in de gemeente Heerlen. In het jaar 2012 zijn in Heerlen volgens rtlnieuws.nl129 106 illegale hennepkwekerijen ontmanteld, wat neerkomt op 119 hennepkwekerijen per 100.000 inwoners. Landelijk worden er 35 illegale hennepkwekerijen ontmanteld per 100.000 inwoners. Qua provincie scoort Limburg ook het hoogste naar verhouding van het aantal inwoners, namelijk 57 illegale hennepkwekerijen ontmanteld per 100.000 inwoners. In figuur 1 op de volgende pagina is de verhouding weergegeven van het in 2013(6) aantal opgerolde hennepplantages, verdeeld naar inwoners en huishoudens voor Limburg per gemeente. De aantallen van de ontmantelingen komen uit het bedrijfsprocessensysteem Basisvoorziening Handhaving(7) [BVH], waar alle hennepplantages worden geregistreerd onder de code F45, ‘vervaardigen softdrugs’(8).

(6) Cijfers over 2014 zijn nog niet bekend ten tijde van het onderzoek. (7) Besloten bedrijfsprocessysteem van de politie. (8) Betreft zowel binnen- als buitenteelt.


Inle

idin

g

11

Ontmantelingen 2013(9)

Aantal inwoners 2013(10)

Plantage per aantal inwoners

Aantal huishoudens 2014(11)

Plantage per aantal huishoudens

Nederland 5.294 16.827.775 3.179 7.569.000 1.430 Beek 11 16.367 1.488 7.385 671 Beesel 6 13.668 2.278 5.865 978 Bergen (L) 7 13.275 1.896 5.550 793 Brunssum 23 29.081 1.264 14.150 615 Echt-Susteren 28 32.072 1.145 14.780 528 Eijsden-Margraten

7 25.048 3.578 10.625 1.518

Gennep 6 17.319 2.887 7.860 1.310 Gulpen-Wittem

6 14.444 2.407 6.540 1.090

Heerlen 111 88.747 800 46.440 418 Horst aan de Maas

33 41.810 1.267 17.275 523

Kerkrade 59 47.194 800 23.785 403 Landgraaf 38 37.911 998 18.075 476 Leudal 16 36.426 2.277 15.815 988 Maasgouw 18 24.017 1.334 10.900 606 Maastricht 55 121.819 2.215 67.925 1.235 Meerssen 11 19.362 1.760 8.635 785 Mook en Middelaar

6 7.827 1.305 3.405 568

Nederweert 14 16.785 1.199 6.965 498 Nuth 6 15.494 2.582 7.050 1.175 Onderbanken 16 7.905 494 3.480 218 Peel en Maas 22 43.302 1.968 17.745 807 Roerdalen 27 20.996 778 9.470 351 Roermond 68 56.690 834 26.960 369 Schinnen 11 12.950 1.177 5.890 535 Simpelveld 5 10.920 2.184 4.995 999 Sittard-Geleen 71 94.024 1.324 45.510 641 Stein 13 25.431 1.956 11.450 881 Vaals 1 9.771 9.771 5.005 5.005 Valkenburg aan de Geul

17 16.914 995 8.235 484

Venlo 92 100.159 1.089 46.455 505 Venray 23 43.038 1.871 18.685 812 Voerendaal 4 12.617 3.154 5.555 1.389 Weert 50 48.587 972 21.865 437

figuur 3: Aantal opgerolde illegale hennepplantages naar verhouding inwoners en huishoudens in Limburg

(9) Bron van het aantal hennepplantages (F45): basisvoorziening handhaving (BVH); (10) Bron van het aantal inwoners in de gemeenten: CBS Statline (2014); (11) Bron van het aantal huishoudens in de gemeenten: VNG databank (2014).


Inle

idin

g

12

In figuur 4 zijn het aantal ontmantelingen per gemeente in Limburg van het jaar 2013 op een landkaart weergegeven.

figuur 4: Aantal ontmantelingen in 2013 in Limburg

De winsten die behaald worden met de hennepteelt worden witgewassen in de bovenwereld. De politie doet vrijwel geen onderzoek naar achterliggende csv’s op het gebied van hennepteelt. Het aantal meldingen en ontmantelingen blijft de laatste jaren vrijwel gelijk. Er is eerder sprake van een geringe toename dan van een afname. De huidige wijze van bestrijding van ondermijning door hennepcriminaliteit blijkt daarmee weinig efficiënt te zijn. R. Bos geeft tijdens zijn interview (2014) hierover aan dat de pakkans van henneptelers vermoedelijk vrij laag is en bovendien plaats afhankelijk. L. Olsthoorn (2015) zegt hierover tijdens ons interview dat het er op lijkt dat er een connotatie is tussen het aantal ontmantelde hennepplantages en de bij de politie vrij gemaakte capaciteit. De effecten van de gehanteerde bestrijdingsvorm, de beleidsuitvoering, blijken een tegenovergesteld effect te hebben aan de beleidsdoelstelling: het doen afnemen van hennepcriminaliteit. Door verwevenheid van de onder- en bovenwereld is er zelfs een probleem bij gekomen: ondermijning. Over wat ondermijning is, is in deze scriptie een apart hoofdstuk gewijd.

1.7 Doelstelling De doelstelling van deze scriptie is te komen tot adviezen hoe de toepassing van de veiligheidsketen kan bijdragen aan een effectievere bestrijding van ondermijning door hennepcriminaliteit in Limburg.

1.8 Vraagstelling Om de doelstelling te beantwoorden wordt gebruikt gemaakt van de volgende vraagstelling:

Hoe kan toepassing van de veiligheidsketen een bijdrage leveren aan de effectievere bestrijding van ondermijning

door hennepcriminaliteit in Limburg? Uit deze vraagstelling vloeien een aantal deelvragen voort:

Wat is de aard, omvang en ernst van hennepcriminaliteit?

Wat is ondermijning?

Hoe wordt ondermijning door hennepcriminaliteit nu door de politie in de Eenheid Limburg bestreden?


Inle

idin

g

13

Wat weten burgers/professionals over de gevaren en gevolgen van ondermijning door hennepcriminaliteit?

Door beantwoording van deze deelvragen kunnen wij conclusies trekken om zo te komen tot een beantwoording van de onderzoeksvraag en daarna te komen tot aanbevelingen.

1.9 Begrippenkader In deze paragraaf worden de relevante begrippen uit de probleemstelling, doelstelling en de onderzoeksvragen gedefinieerd. De begrippen ‘veiligheidsketen’, ‘hennepcriminaliteit’ en ‘ondermijning’ worden hier niet nogmaals behandeld, omdat deze begrippen in hoofdstuk 1 tot en met 3 van deze scriptie aan bod komen.

Effectiever Zodat minder sprake is van ondermijning door hennepcriminaliteit

Hennep

Ook wel wiet, cannabis of marihuana genoemd. Zijnde een stof zoals bedoeld in Lijst II van de Opiumwet. Hennep is elk deel van de plant van het geslacht Cannabis (hennep), waaraan de hars niet is onttrokken, met uitzondering van de zaden (Wetten.overheid.nl, 2014a)

Limburg De provincie Limburg van Nederland

1.10 Operationalisering en methodologische verantwoording In deze paragraaf worden de door ons gebruikte dataverzamelingsmethoden geoperationaliseerd. Operationaliseren is het vertalen van kenmerken in concreet meetbare termen waarbij nauwkeurig de categorieën worden vastgesteld, alsmede voorschriften hoe de onderzoekseenheden ingedeeld moeten worden3. Bij onze onderzoeken maakten wij gebruik van topic-lists. Door een topic-list te hanteren wordt het mogelijk gemaakt de onderzochte eenheden met elkaar te vergelijken en te analyseren. In deze paragraaf is voorts beschreven welke dataverzamelingsmethoden wij gebruikten om antwoord te geven op de probleemstelling en de onderzoeksvragen. De opstellers van deze scriptie zijn geen wetenschappelijke onderzoekers. Bij de wijze waarop de dataverzameling plaatsvond zou kunnen worden opgemerkt dat door het gebruik van minder bronnen maar wel uitgebreider onderzoek dit meer valide data oplevert. Dit onderzoek vond echter plaats binnen de mogelijkheden en kennis van de opstellers en door het gebruik van meerdere dataverzamelingsmethodes wordt toch een betrouwbaar beeld verkregen van de huidige stand van zaken over dit precaire onderwerp. Mede daardoor komen wij tot beantwoording van de centrale vraag. Hierbij maakten wij gebruik van onderzoeksmethoden zoals beschreven in het Basisboek Methoden en Technieken van Baarda en De Goede. Er vond deels een kwalitatief en een kwantitatief onderzoek plaats. Verder maken een exploratief vooronderzoek, descriptief onderzoek (literatuurstudie), dossieronderzoek, interviews, gestructureerde interviews van een willekeurige groep burgers, participerende observaties, observaties en deelname aan congressen deel van ons onderzoek uit. Door het gebruik van meerdere dataverzamelingsmethoden (triangulatie) wordt de kwaliteit en de betrouwbaarheid van de onderzoeksresultaten vergroot170. Triangulatie wordt toegepast om de beperkingen die elke onderzoeksmethode afzonderlijk kent te compenseren en aan te vullen door het gebruik van een andere onderzoeksmethode. De combinatie van methoden heeft daardoor een meerwaarde. De validiteit wordt er mee vergroot.


Inle

idin

g

14

Exploratief vooronderzoek Wij verrichtten in eerste instantie een exploratief vooronderzoek. Hierbij maakten wij een inventarisatie van (beleid)documenten en literatuurstudies met betrekking tot illegale hennepcriminaliteit en ondermijning. Descriptief onderzoek (literatuur studie) Een andere onderzoeksmethode die wij hanteerden om deelvragen te beantwoorden is een descriptief onderzoek. Hierbij verzamelden wij door literatuurstudie gegevens om inzicht te krijgen waarom de werkelijkheid zich als zodanig voordoet. Met andere woorden: hoe heeft de huidige vorm van ondermijnende hennepcriminaliteit zich als zodanig kunnen ontwikkelen. Dossieronderzoek Om inzicht te krijgen in de grootte van het probleem van ondermijning, hennepcriminaliteit en motieven van verdachten voerden wij dossieronderzoek uit. Dit dossieronderzoek is gericht op het krijgen van meer inzicht in de motieven van de overtreders om een hennepplantage te beginnen. Daartoe worden 25 willekeurige dossiers over hennepteelt in Limburg in casu ‘verhoor verdachte’ onderzocht, vastgelegd in een spreadsheet en geanalyseerd.

Topic-list dossieronderzoek:

Aantallen ruimingen;

Motieven van verdachten;

Financiële achtergrond verdachten;

Relatie en omvang hennepcriminaliteit met ondermijning. Wij verrichtten een handmatige telling over de alle incidenten in het bedrijfsprocessensysteem BVH met als code ‘F45 vervaardigen softdrugs’, de code waaronder hennepplantages geregistreerd worden. Deze telling vond plaats middels een spreadsheet om aan het dossieronderzoek invulling te geven. Als onderzoeksperiode hanteerden wij de periode van 01 januari 2013 tot en met 30 september 2014. Deze vastgelegde gegevens zijn vermeld in Bijlage II: Spreadsheet dossieronderzoek. Interviews experts Deze interviews hebben tot doel inzicht te krijgen in de kennis, opvattingen en ideeën over de onderwerpen hennepcriminaliteit en ondermijning. Door gebruik te maken van respondenten uit diverse branches verwachtten wij inzicht te krijgen in verschillende invalshoeken van deze problematiek.

Topic-list interviews:

Kennis van hennepcriminaliteit;

Kennis van ondermijning;

Aanwezigheid sense of urgency;

Pijnpunten in beleid, aanpak en samenwerking met de politie;

Adviezen ter verbetering van beleid, aanpak en samenwerking met de politie. Wij namen in totaal tien interviews af van respondenten waarvan wij verwachtten dat zij kennis van deze problematiek, in casu ondermijning door hennepcriminaliteit, zouden hebben. De respondenten zijn rechtstreeks of via contacten benaderd. Eén benaderde instelling, de GGD Zuid-Limburg, gaf aan dat ze niet wilde meewerken aan een interview. Er was volgens de communicatieadviseur geen taak voor deze organisatie weggelegd in deze. Verder was men van mening dat er bij deze organisatie te weinig kennis over het onderwerp bestond. Waar sprake is van semigestructureerde interviews hebben wij vragen voor het interview op voorhand ter voorbereiding aan de respondent verstrekt. Een overzicht van deze vragen is opgenomen in Bijlage VII: Vragen interviews.


Inle

idin

g

15

De interviews zijn gehouden met:

De heer Mr. R. Bos te Maastricht, Hoofdofficier van justitie in het arrondissementsparket Limburg;

De heer D. Breeuwer te Terneuzen, voorzitter stichting “We Smoke”, branchevertegenwoordiger coffeeshops;

De heer J. Janssen te Milsbeek, “@FouteMakelaar”, ervaringsdeskundige fraude door verhuurmakelaars, oprichter en bestuurslid van “www.verhuurveilig.nl”;

Mevrouw Drs. H. Kooistra te Amsterdam, humanist, Deskundige Opiumwet ‘Wet Camulet’(12) ;

De heer L. Olsthoorn te Utrecht, projectleider adviseur drugsbeleid bij het Centrum Criminaliteitspreventie & Veiligheid [CCV] te Utrecht;

De heer M. Roerink te Heerlen, commissaris van politie, adviseur korpsleiding Eenheid Limburg;

De heren Mr. S. Smeets en Mr. T. Vis, beiden te Amsterdam, advocaten en procureurs Advocatenkantoor Spong te Amsterdam;

Mevrouw Mr. E. Steegmans, regisseur integrale veiligheid en openbare orde en de heer Drs. J. du Croix, teammanager openbare orde en veiligheid, beiden werkzaam bij de Gemeente Sittard-Geleen;

De heer Mr. C. Vlaanderen te Nieuwegein, juridisch beleidsadviseur bij de Nederlandse Vereniging van Makelaars o.g. en vastgoeddeskundigen [NVM] te Nieuwegein.

De heer R. Wagemans, specialist brandpreventie en de heer B. Meuwissen, medewerker brandpreventie, beiden werkzaam bij de brandweer Zuid-Limburg te Sittard.

Het betreffen deels open interviews en deels semigestructureerde diepte-interviews. Alle interviews zijn persoonlijk afgenomen. Waar mogelijk werden de interviews auditief met toestemming van de geïnterviewde opgenomen. Deze opnames zijn digitaal opgeslagen en bewaard. De interviews zijn als samenvattingen verwoord. Deze samenvatting is vervolgens naar de geïnterviewde gemaild zodat deze de samenvatting kon controleren op een correcte weergave en eventuele manco’s. Deze samenvattingen zijn opgenomen in Bijlage VIII: Interviews. Geen van de geïnterviewden had bezwaar tegen de vermelding van hun naam in deze scriptie. Deze interviews verschaften verschillende inzichten op de topics. Deze invalshoeken hebben wij verwerkt in ons onderzoek in Hoofdstuk 6.1 Uitkomsten interviews.

Gestructureerde interviews burgers Uit ons initiële onderzoek (literatuurstudie) bleek dat een reden om hennep te telen mogelijk het geldelijk gewin is. Dit veronderstelt een denkrichting die overeenkomsten vertoont met de rationele keuzebenadering. Deze rationele keuzebenadering zal in paragraaf 2.5 kort worden uitgewerkt. De vraag rijst of burgers een goed overwogen keuze kunnen maken op basis van hun kennis van de kosten en baten van een hennepplantage. Wij wilden verder onderzoeken welke kennis er bij burgers zou kunnen zijn van illegale hennepteelt en ondermijning door die criminele activiteiten. Wij wilden weten of er onder burgers ideeën bestaan over de bestrijding van illegale hennepteelt en zo ja, welke. Ook wilden wij weten hoe groot het normbesef onder burgers is als het gaat over de teelt en het gebruik van hennep en ondermijning door deze criminaliteit. Antwoorden op onze vragen wilden wij krijgen door op twee dagen op twee verschillende plaatsen op straat willekeurige voorbijgangers te interviewen. Door op twee verschillende locaties diverse respondenten te interviewen levert een dergelijk onderzoek mogelijk nauwkeuriger resultaten op. Daardoor kan een evenwichtige conclusie worden getrokken. De opvatting is dat de interne validiteit van het onderzoek daardoor wordt vergroot. Andere redenen waarom wij voor deze onderzoeksmethode kozen is dat wij de mogelijkheid wilden creëren om de

(12) Wet Camulet: door Kooistra gehanteerd begrip over haar visie op etiketteringsmogelijkheden voor cannabisproducten op grond van artikel 3b lid 2 Opiumwet.


Inle

idin

g

16

vragen indien nodig te kunnen toelichten en te voorkomen dat de respondenten de vragen verkeerd zouden begrijpen. Hierdoor kregen wij meer controle over de situatie waarin het onderzoek plaatsvond. Tevens voorkwamen wij daarmee dat de vragenlijsten niet volledig werden ingevuld.

Topic-list gestructureerde interviews

Mening over het telen van hennep;

Kennis van de gevaren van illegale hennepteelt;

Kennis van de gevolgen van illegale hennepteelt;

Kennis van ondermijning;

Kennis van een relatie tussen illegale hennepteelt en ondermijning;

Kennis van faciliteerders van illegale hennepteelt;

Mening over faciliteerders van illegale hennepteelt;

Adviezen van bestrijding van illegale hennepteelt. Deze topics hebben wij verwerkt in een vragenlijst (Bijlage IX: Vragenlijst gestructureerde interviews burgers). Deze vragenlijsten hebben wij bij alle interviews gehanteerd. Het laatst genoemde topic hebben wij in het licht van burgerparticipatie gebruikt. Met deze persoonlijke benadering kregen wij een hoge mate van respons. Dit onderzoek vond plaats op 9 oktober 2014 te Sittard waar wij met 24 respondenten spraken en op 11 oktober 2014 te Geleen waar wij met 23 respondenten spraken. In totaliteit is met 47 willekeurige respondenten een gestructureerd interview gehouden. De uitslag van deze interviews is vermeld in Bijlage X: Uitslag gestructureerde interviews burgers. Wij hebben deze uitslag onderzocht en geanalyseerd. Dit onderzoeksresultaat is verwoord in Hoofdstuk 6.2 Uitwerking gestructureerde interviews willekeurige groep burgers. Participerende observaties Om inzicht te verkrijgen in de huidige werkwijze van aanpak illegale hennepplantages en de daarbij behorende werkvreugde van de deelnemende collegae hebben wij participerende observaties verricht tijdens hennephaaldagen. Topic-list participerende observaties:

Huidige werkwijze;

Tijdsinvestering;

Motivatie politiemensen;

Analyse hennepplantage ten behoeven van informatie over achterliggend csv;

Vervolgonderzoek ruimingen hennepplantages. Wij namen deel aan vier zogenaamde hennephaaldagen waarbij wij collega’s spraken over de aanpak van hennepteelt. Wij participeerden in een witwasonderzoek naar een csv in de hennepteelt en namen deel aan casuïstiekbespreking tijdens een sturingsoverleg. Tevens namen wij deel aan een aantal bijeenkomsten van de projectgroep ‘Cannabiskamer’ van de politie in Heerlen en maken wij beiden deel uit van de ‘Ondersteuningsgroep Ondermijning’ van de politie in de Eenheid Limburg. Door deze participatie op diverse vlakken in onze politieorganisatie kregen wij een goed beeld van de huidige werkwijze van de politie waar het gaat over de bestrijding van ondermijning door hennepcriminaliteit. Observaties Wij wilden een indruk krijgen in hoeverre sprake is van normalisatie van het gebruik van het recreatieve gebruik hennep. Wij wilden deze indruk krijgen door een aantal coffeeshops te bezoeken. De topic-list die wij hierbij gebruikten was de volgende:


Inle

idin

g

17

Topic-list observaties

Gevarieerdheid aanbod van het product;

Prijzen van producten;

Sfeer.

Wij verrichtten observaties bij in totaal vijf coffeeshops in Sittard, Geleen, Heerlen en Amsterdam waar wij tevens een headshop(13) bezochten. Daardoor kregen wij een goed beeld van de lokale verschillen in integratie van coffeeshops en haar bezoekers in de samenleving. Participatie congressen Deelname aan congressen over ondermijning en hennepcriminaliteit kan meer inzicht verschaffen over deze problematiek. Congressen worden rond een bepaald thema georganiseerd en op die congressen worden veelal de huidige stand van zaken maar ook de verwachte ontwikkelingen rond dat thema gepresenteerd.

- Congres ‘Ondermijning en milieu’ Op 23 juni 2014 namen wij deel aan het congres ‘Ondermijning en milieu’ dat werd gegeven op de politieacademie te Apeldoorn. Sprekers op dit congres waren onder andere T. Spapens, lector milieucriminaliteit aan de politieacademie en A. van Baaren, projectleider ‘Ondermijning’ van de Landelijke Eenheid van de Nationale Politie. Volgens Van Baaren wil de Landelijke politie de eenheden faciliteren om samenwerkingsverbanden te zoeken en aan te gaan. Expliciet, intelligence gestuurd samenwerken, van begin af aan. Het speelveldconcept is volgens hem de beeldspraak van deze ontwikkeling. We hebben een probleem en daar vormen we een team omheen. Er dient sprake te zijn van integrale aanpak: door de hele organisatie heen. Niet van bovenaf opgelegd maar vanuit de eenheid. Creativiteit is daarbij mogelijk omdat de mensen van de werkvloer daar de mogelijkheden voor worden geboden. Tijdens dit congres werden enkele verschillen tussen de huidige aanpak (High Volume- en High Impact Crime) en de wenselijke aanpak (Ondermijning) van criminaliteit besproken die hieronder zijn weergegeven in figuur 5:

Huidige aanpak (HVC /HIC) Wenselijke aanpak (Ondermijning)

Breng criminaliteit Haal criminaliteit (slachtofferloos)

Reactief Proactief

Politieke betrokkenheid is vanzelfsprekend Politieke betrokkenheid moet worden gecreëerd

Creëert 'betrouwbare' cijfers in systeem Moeilijk te meten, blinde vlek

Effecten en gevolgen direct zichtbaar Effecten en gevolgen pas op lange termijn zichtbaar

figuur 5: Verschillen huidige- en wenselijke aanpak criminaliteit

- Congres ‘Dag van de Ondermijning’ Op 07 november 2014 namen wij deel aan het Jaarcongres van ‘Het Tijdschrift voor de Politie’. Het thema van dit congres was ‘Dag van de Ondermijning: de signalen, impact en aanpak’. Tijdens deze dag was één van de sprekers prof. dr. P. Ponsaers. Ponsaers is emeritus hoogleraar Criminologie en Rechtssociologie aan de Universiteit van Gent, faculteit Rechtsgeleerdheid, vakgroep Strafrecht en Criminologie. Ook namen wij beiden deel aan de workshop ‘Hennepteelt’ die werd gegeven door de heer H. Schilders, Hoofd Regionaal Informatie en Expertise Centrum [RIEC] Oost-Brabant en RIEC Zeeland West-Brabant en de heer B. van der Hoeven, accountmanager/projectleider RIEC Zeeland West-Brabant en Oost-Brabant. Tijdens deze workshop werd vooral besproken op welke wijze er

(13) Headshop is een winkel die artikelen verkoopt voor het gebruik van drugs.


Inle

idin

g

18

barrières voor faciliteerders van hennepcriminaliteit kunnen worden opgeworpen bij het vinden van een locatie voor een inpandige hennepplantage. Denk hierbij aan het vergroten van awareness bij particuliere huiseigenaars en (verhuur)makelaars en de signaalfunctie van de surveillancedienst van de politie. Schematisch overzicht gebruikte dataverzamelingsmethoden In figuur 6 is weergegeven welke onderzoeksmethoden zijn gebruikt voor de beantwoording van de onderzoeksvragen. Het exploratief vooronderzoek is hierbij buiten beschouwing gelaten, omdat dit een inventarisatie van de (beleids)documenten en literatuurstudies inhield.

Onderzoeksmethode

Onderzoeksvraag Des

crip

tief

o

nd

erzo

ek

Do

ssie

ron

der

zoek

Inte

rvie

ws

Ges

tru

ctu

ree

rde

inte

rvie

ws

bu

rger

s

Par

tici

per

end

e

ob

serv

atie

s

Ob

serv

atie

s

Par

tici

pat

ie

con

gres

Wat is hennepcriminaliteit X X X X X X X

Wat is ondermijning X X X X X X

Hoe wordt ondermijning door hennepcriminaliteit nu door de politie in de Eenheid Limburg bestreden?

X X X X X

Wat weten burgers/professionals over de gevaren en gevolgen van ondermijning door hennepcriminaliteit?

X X X

figuur 6: Gebruikte onderzoeksmethoden


On

twik

kelin

gen

hen

nep

crim

inal

ite

it

19

2 Ontwikkelingen hennepcriminaliteit In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de deelvraag: “Wat is hennepcriminaliteit”. Hierbij staan wij stil bij de weg die hennep aflegde van landbouwgewas tot verboden drug. Deze ontwikkeling is van belang om een beeld te krijgen van de (inter)nationale ontwikkelingen die invloed hadden en hebben op de manier waarop het beleid in Nederland ontstond, zich verder ontwikkelde en vermoedelijk nog zal ontwikkelen. Het hoofdstuk is onderverdeeld in: wat hennep is (2.1) en vervolgens de ontwikkeling van hennep tot een verboden drug (2.2) en het Nederlandse drugsbeleid, met name op het gebied van hennep (2.3). Hierna wordt de geschiedenis van de ontwikkeling van hennepplantages aangegeven (2.4). Vervolgens wordt kort ingegaan op een theorie: het telen van hennep als rationele keuze (2.5).

2.1 Hennep De hennepplant behoort tot een van de oudste planten die door de mensheid gekweekt worden. Hennepproducten zijn afkomstig van planten uit de familie van de Cannabaceae met de wetenschappelijke naam Cannabis Sativa L.189. Andere variëteiten zijn bijvoorbeeld Cannabis Indica of Cannabis Ruderalis. Er bestaan meerdere rassen en variëteiten hennep, die voor verschillende doeleinden worden verbouwd. Mensen gebruiken de vezels, de zaden en de olie van de hennepplant al eeuwenlang. Van de hennepvezels worden bijvoorbeeld canvas, touw en papier gemaakt en het wordt gebruikt in de bouwindustrie. Voor deze toepassingen wordt de mannelijke hennepplant gebruikt. Hennepzaden worden ook in de voedingsindustrie gebruikt. De vrouwelijke variant van de hennepplant bevat onder andere veel psychoactieve substanties. In deze plant zijn dat cannabinoïden [cbd’s], waaronder tetrahydrocannabinol [thc], die bepalend zijn voor de uiteindelijke werking. De vrouwelijke hennepplant wordt dan ook gebruikt voor de recreatieve cannabisconsumptie en in de geneeskunde als medicijn tegen bepaalde ziektebeelden91 189. Onder cannabis wordt zowel hennep, marihuana al hasj verstaan. Met hennep wordt zowel de hennepplant als het eindproduct ‘wiet’, de gedroogde henneptoppen, bedoeld. Het eindproduct hasj, dat wordt vervaardigd uit de hars van de hennepplant, valt niet onder deze noemer. Cannabis die buiten Nederland wordt gekweekt wordt aangeduid met marihuana83. Met hennep of nederwiet wordt in Nederland geproduceerde cannabis bedoeld10 92.

2.2 Ontwikkeling in Nederland van hennep tot verboden drug Het gebruik van- en de handel in verdovende middelen, met name opium, kent in Nederland een lange koloniale geschiedenis. In het voormalige Nederlands-Indië floreert de handel in opium en de staatskas profiteert daar door de Verenigde Oost-Indische Compagnie volop van. Opium is in die tijd een belangrijk handelsproduct en vormt een belangrijke bron van inkomsten. Tussen 1860 en 1910 bedragen de inkomsten uit opium gemiddeld 15 procent van de totale koloniale staatsinkomsten. Er wordt dan zelfs een staats opiumfabriek gebouwd. In 1824 richt koning Willem I de Nederlandse Handels-Maatschappij [NHM] op die in 1827 wordt belast met de opiumteelt. Diverse politieke partijen zijn in de 19e eeuw tegen opium(gebruik), er bestaat zelfs al een anti-opium-bond. Opium is het eerste commerciële massaproduct dat de traditionele economie ondermijnt143. De hennepindustrie dateert vermoedelijk uit het Oude Egypte. De oudste gegevens over hennepteelt dateren van 4.500 jaar voor Christus. Het medicinale gebruik van hennep gaat terug tot 4.000 voor Christus. Het gebruik van hennep als roesmiddel bestaat eveneens al vele eeuwen: tot 500 na Christus komt cannabisgebruik voornamelijk in India voor, maar daarna verspreidt het zich naar Noord-Afrika, Europa en Amerika91 143. In de westerse wereld wint cannabis in het midden van de 19e eeuw flink aan bekendheid: tussen 1840 en 1900 verschijnen ruim honderd wetenschappelijke publicaties met cannabis als geneesmiddel voor zeer uiteenlopende ziektebeelden. Eind 19e eeuw neemt het gebruik


On

twik

kelin

gen

hen

nep

crim

inal

ite

it

20

van cannabis af, de effecten van cannabis zijn te wisselend en te onvoorspelbaar. Bovendien is er concurrentie van opiaten143. Hennep dient in het begin van de 20e eeuw als belangrijke grondstof voor papier, olie, kleding en medicijnen. Ter illustratie vermelden wij de ‘hemp-car’, zie figuur 7, die Henry Ford in 1941 maakt. De carrosserie van deze auto is van een kunststof die grotendeels van hennepvezels is gemaakt en de auto rijdt op hennepolie. Voor deze producten worden in die tijd vooral in Amerika nieuwe grondstoffen aangeboord als hout, staal, aardolie en katoen. Deze grondstoffen laten zich eenvoudiger en dus goedkoper verwerken dan hennep. Deze concurrerende positie van hennep wordt wel gezien als de belangrijkste redenen om hennep als een verboden stof te gaan beschouwen101. Hennep wordt in Amerika omgedoopt tot het Mexicaans-Spaanse woord voor hennep dat de Mexicaanse emigranten gebruiken: “mariguana”. Het zijn vooral krantenmagnaat W.R. Hearst en het chemisch concern Du Punt die hun invloed aanwenden om een omvangrijke lobby tegen hennep te starten74. Marihuana wordt verbonden aan de lagere sociale klasse: de Mexicaanse emigranten en de negroïde bevolking en hun jazz-cultuur die elkaar ontmoeten in Louisiana, het zuidwesten van de VS. De blanke, hogere sociale klasse, wordt voor de gevaren van marihuana gewaarschuwd, bijvoorbeeld met de film “Reefer Madness”. In deze film is onder andere een gesprek tussen twee acteurs te zien. Zij spelen een politieman en een onderwijzer die bespreken wat de invloed van marihuanagebruik is: een aan marihuana verslaafde jongen van 16 jaar die zijn gezin met een bijl vermoordt terwijl hij onder invloed van marihuana is49. Deze film eindigt niet met het gebruikelijke ‘The End’ maar met ‘Go tell your children’. Deze Amerikaanse lobby, met als doel hennep als grondstof uit te schakelen ten gunste van de andere hiervoor genoemde industrieën, leidt er uiteindelijk toe dat marihuana wereldwijd en dus ook in Nederland een verboden drug wordt.

figuur 7: Hemp-car119.

2.3 Ontwikkelingen Nederlandse drugsbeleid met name op het gebied van

hennep(teelt) De ontwikkelingen van het Nederlandse drugsbeleid worden in deze paragraaf aan de hand van een aantal bronnen, te weten Blom1010, Cleiren & Verpalen23 en het WODC192, weergegeven. Jaren 1900-1959

Op initiatief van de Verenigde Staten van Amerika [VS] vindt in 1909 een opiumconferentie plaats. De belangrijkste gespreksonderwerpen vormen de opiumhandel en het opiumschuiven in de koloniën en in China. In 1911 vindt de eerste Internationale Opiumconferentie in Den Haag plaats. Dit is op initiatief van de VS naar aanleiding van interne problemen met het gebruik van opium. Naar aanleiding van deze opiumconferentie wordt in 1912 het Internationale Opiumverdrag gesloten. Hierin staat de verplichting om nationale reglementen of wetten uit te vaardigen, waardoor de productie en verkoop


On

twik

kelin

gen

hen

nep

crim

inal

ite

it

21

van ‘verdovende’ middelen als cocaïne en opiaten alleen nog maar voor geneeskundige of wetenschappelijke doeleinden mogen plaatsvinden. Op 20 juni 1914 wordt het verdrag door Nederland goedgekeurd. Op 28 juli 1914 tekent Nederland ook het Verdrag van Versailles waarvan het Internationaal Opiumverdrag deel uitmaakt. Naar aanleiding van het Internationale Opiumverdrag komt in 1919 de eerste Opiumwet in Nederland tot stand. Bezit van drugs is dan nog niet strafbaar, handel is uitsluitend toegestaan voor medische doeleinden. Op 12 mei 1928 is de Opiumwet herzien om bepalingen over opium en andere verdovende middelen in overeenstemming te brengen met de bepalingen van het op 19 februari 1925 gesloten internationale opiumverdrag, het Verdrag van Genève. Sinds die tijd is bezit van drugs strafbaar en is cannabis toegevoegd aan de Opiumwet. De wijziging van de Opiumwet in 1953 vloeit voort uit de noodzaak om de Opiumwet in overeenstemming te brengen met de bepalingen van het op 26 juni 1936 te Genève ondertekende Verdrag tot onderdrukking van de sluikhandel in verdovende middelen, zoals dat was gewijzigd bij het op 11 december 1946 te New York ondertekende Protocol inzake verdovende middelen. Jaren 1960-1979 In 1961 wordt het ‘Enkelvoudig Verdrag van Verenigde Naties inzake verdovende middelen’ vastgesteld dat in 1972 wordt gewijzigd bij protocol. Het doel en de functie van de internationale aanpak van het gebruik van drugs komen in dit verdrag duidelijker naar voren dan in de voorafgaande verdragen. Het gaat bij deze verdragen voornamelijk om het beperken van de legale handel in verdovende middelen tot medische en wetenschappelijke doelen. Recreatief gebruik van verboden verdovende middelen dient op grond van deze verdragen te worden tegengegaan. In 1969 vindt een aanpassing van de richtlijnen van het OM plaats. In deze aanpassing wordt een driedeling gemaakt in typen gebruikers en handelaren gebaseerd op onderscheid tussen cannabis en harddrugs. In 1971 wordt het ‘Verdrag van de Verenigde Naties inzake psychotrope stoffen’ ondertekend. In 1976 wordt de Opiumwet gewijzigd, naar aanleiding van het Rapport-Baan. Er wordt onder andere een onderverdeling gemaakt in drugs met een onaanvaardbaar risico (lijst I) en drugs met een minder zwaar risico (lijst II). Verdere decriminalisering van het bezit van cannabis wordt eveneens geregeld: het 30-gram-criterium geeft grens tussen overtreding en misdrijf aan en het gebruik wordt gelegaliseerd. In de richtlijnen van 1976 wordt een verdere invulling gegeven aan de doelstellingen van het drugsbeleid zoals dat vorm kreeg in de wetwijziging van 1976. Hoogste opsporingsprioriteit krijgen strafbare feiten met betrekking tot middelen van Lijst I en II anders dan bezit voor eigen gebruik. In 1978 worden deze richtlijnen aangevuld met de opsporing van de huisdealer(14) in hennepproducten. In de maatschappelijke realiteit heeft de coffeeshop de plaats van de huisdealer ingenomen. Jaren 1980-1989 1980 is het jaar dat Justitie een publicatie in de Staatscourant plaatst met de nieuwe richtlijn inzake de kleinhandel in cannabis. Er wordt vanaf dan pas opgetreden door de politie als kleinhandel in cannabis zich publiekelijk afficheert of op andere wijze provocerend zijn handel bedrijft. De kleinhandel krijgt daardoor een lage opsporingsprioriteit. Dit zet de deur open voor uitbreiding van een aantal coffeeshops. In het Verdrag van Schengen dat in 1985 wordt gesloten staan ook afspraken over internationale samenwerking en tegengaan van de negatieve grensoverschrijdende effecten van het nationale drugsbeleid. In 1987 vindt vervolgens een verduidelijking van de criteria van het OM plaats: opsporing en vervolging als meer dan 30 gram (softdrugs) wordt verhandeld, bij openlijke affichering, provocerende handel en

(14) Onder een huisdealer moest volgens de richtlijn worden verstaan: ’een handelaar in hennepproducten die met het vertrouwen en onder bescherming van de straf van een jongerencentrum met uitsluiting van anderen gelegenheid krijgt in dat jongerencentrum hennepproducten te verkopen.’


On

twik

kelin

gen

hen

nep

crim

inal

ite

it

22

verkoop aan minderjarigen. Het verdrag van de Verenigde Naties tegen sluikhandel in verdovende middelen en psychotrope stoffen wordt vervolgens in 1988 gesloten. Dit verdrag stelt:

Bezit van drugs voor eigen gebruik moet als misdrijf worden gekwalificeerd;

Nationale rechtsstelsels bieden speelruimte om de details van het eigen beleid te bepalen;

De effectiviteit van het strafrechtsstelsel met betrekking tot internationale handel in drugs moet worden verbeterd;

Verplichting tot strafbaarstelling van de cannabisteelt.

Sinds de zeventiger jaren is het drugsbeleid dus fundamenteel veranderd. Eind zeventiger, begin tachtiger jaren staat een volksgezondheidsaanpak centraal en is de strafrechtelijke aanpak toch vooral secundair, behalve bij de aanpak van georganiseerde criminaliteit. Jaren 1990-1999 De eerste AHOJ-G-criteria(15) doen in 1991 hun intrede als nieuwe landelijke richtlijn voor de opsporing en vervolging met betrekking tot cannabis. Met de ‘paarse’ drugsnota ‘Het Nederlandse drugbeleid; continuïteit en verandering’ uit 1995 wordt een nieuwe ontwikkeling in gang gezet. Er wordt met deze drugsnota een pakket maatregelen aangekondigd die in de richting gaan van een (meer) repressief beleid. Er voltrekt zich een verschuiving van de bestrijding van de volksgezondheidsproblemen naar de bestrijding van overlast. Daarnaast blijft de bestrijding van georganiseerde criminaliteit prioriteit houden. In 1996 vindt vervolgens een verscherping van de AHOJ-G-criteria voor de coffeeshop plaats. De criteria worden verscherpt met een verbod op reclame, harddrugs, verkoop aan personen onder 18 jaar, verkoop van meer dan 5 gram per dag en maximaal 500 gram voorraad. In 1998 volgt de expliciete strafbaarstelling van het telen van hennep en de forse verhoging van de strafmaat voor deze verboden gedraging voor zover deze plaatsvindt in de uitoefening van een beroep of bedrijf. De Wet Damocles(16) en Wet Victoria(17) doen in 1999 hun intrede in verband met overlastbestrijding vanuit een pand. Jaren 2000-2009 In 2004 presenteren de ministers die verantwoordelijk zijn voor het drugsbeleid de zogenaamde ‘Cannabisbrief’. Daarin wordt de hernieuwde belangstelling voor de aanpak van de handel en het gebruik van cannabis nadrukkelijk vorm gegeven. De cannabisbrief moet echter worden gezien als sluitstuk van een al langer ingezette ontwikkeling. Het Kabinet stelt zich als doel om met een evenwichtig geïntegreerde benadering op de terreinen van volksgezondheid, openbaar bestuur en justitie de huidige negatieve bijverschijnselen en ongewenste ontwikkelingen aan te pakken. Door in te zetten op de bestrijding van de teelt, de niet-gedoogde verkooppunten en het coffeeshoptoerisme, maar ook op de handhaving van de gedoogcriteria voor coffeeshops en ontmoediging van het gebruik, wordt de gehele keten van productie tot gebruik aangepakt147. In 2005 besluit de Tweede Kamer dat de aanpak van hennepteelt verder moet worden geïntensiveerd. De hennepteelt moet worden aangepakt via een combinatie van bestuurlijke, civielrechtelijke en strafrechtelijke sanctiemogelijkheden, om op die manier de hennepteelt zo onaantrekkelijk mogelijk te maken. Bij deze integrale aanpak wordt samengewerkt tussen gemeenten, politie, andere handhavingsdiensten, OM, energiemaatschappijen, woningcorporaties, et cetera23 148 149. In 2006 is de Opiumwet door de implementatie van het Kaderbesluit over de vaststelling van minimumvoorschriften met betrekking tot de bestanddelen van strafbare feiten en met betrekking tot straffen op het gebied van illegale drugshandel op een aantal gebieden grondig aangepast. Onder

(15) AHOJ-G-criteria: A: geen affichering, H: geen handel in hard drugs, O: geen overlast, J: geen levering aan jongeren en G: geen verkoop van hoeveelheden boven 30 gram. (16) Zie artikel 13b Opiumwet: biedt de burgemeester de mogelijkheid drugspanden te sluiten (Stb. 2007-355). (17) Zie artikel 174a Gemeentewet: biedt de burgemeester de mogelijkheid een woning te sluiten in geval van verstoring van de openbare orde.


On

twik

kelin

gen

hen

nep

crim

inal

ite

it

23

andere is in artikel 11 Opiumwet de maximale straf verhoogd van vier naar zes jaar. Bovendien is een nieuw lid aan artikel 11 Opiumwet toegevoegd waarin als straf verhogende omstandigheid ‘een grote hoeveelheid’ is geïntroduceerd. Onder een grote hoeveelheid moet worden verstaan een hoeveelheid die meer bedraagt dan de bij Algemene Maatregel van Bestuur (Opiumwetbesluit) bepaalde hoeveelheid van een middel. Het gaat hierbij om 500 gram hennep, 200 hennepplanten en 500 eenheden van een ander middel als bedoeld in Lijst II. Verder is artikel 11a Opiumwet geïntroduceerd. Hierin is een organisatie die tot oogmerk heeft het plegen van een misdrijf als bedoeld in artikel 10 lid 3, 4 en 5, 10a lid 1, of artikel 11 lid 3, 4, 5 Opiumwet strafbaar gesteld23. In 2007 wordt de Opiumwet wederom gewijzigd met de mogelijkheid om bestuursdwang toe te passen op woningen in geval van verkoop, aflevering of verstrekking van verdovende middelen. De burgemeester kan nu een woning sluiten als er sprake is van drugshandel vanuit de woning. Niet langer hoeft verstoring van de openbare orde te worden aangetoond179. Naast de sluitingsmogelijkheid van panden door de burgemeester, stellen de Kamerleden dat in bepaalde situaties panden in beheer genomen moeten kunnen worden. Ook stellen zij de mogelijkheid van onteigening van overlast panden voor. In 2002 treedt de Wet Victoria daartoe in werking139 179. Jaren 2010 tot heden Door het wetsvoorstel tot wijziging van de Opiumwet in verband met de strafbaarstelling van handelingen ter voorbereiding of vergemakkelijking van illegale hennepteelt wordt een nieuw artikel aan de Opiumwet toegevoegd, het nieuwe artikel 11A Opiumwet. Bij de aanpak van hennepteelt kan volgens de minister van Justitie niet meer worden volstaan met de aanpak van hennepkwekerijen en de bij de teelt direct betrokkenen. De minister acht het noodzakelijk om ook op te treden tegen activiteiten van ondersteunende aard rond de illegale hennepteelt. In het bijzonder die activiteiten, die strekken tot voorbereiding of bevordering van die hennepteelt. Handelingen die ter voorbereiding of bevordering van illegale hennepteelt en uitvoer van grote hoeveelheden dienen, worden strafbaar gesteld157. De voornaamste, al in de paarse drugsnota aangekondigde beleidswijzigingen die in de Aanwijzing Opiumwet zijn geïmplementeerd, hebben betrekking op de teelt van cannabis en het coffeeshopbeleid. Bij de opsporing en vervolging van cannabisteelt ligt de prioriteit bij de bedrijfs- of beroepsmatige teelt. Bij de vaststelling van hetgeen onder die teelt valt, wordt verwezen naar de Aanwijzing Opiumwet en de indicatoren op Bijlage 1 van deze Aanwijzing Opiumwet. Wordt voldaan aan twee of meer van de indicatoren, dan wordt aangenomen dat er bedrijfs- of beroepsmatige teelt plaatsvindt23 25. Zoals vermeld zijn in 1991 de AHOJ-G-criteria ingevoerd voor de coffeeshop. Deze criteria zijn in 2012 met de aanscherping van de Opiumwet uitgebreid met het Besloten-clubcriterium [B] en het Ingezetenencriterium [I]. Verder zou er in 2014 ook het Afstandscriterium [A] aan toegevoegd worden. Het B-criterium houdt in dat uitsluitend leden de coffeeshop mogen betreden en dat de coffeeshop maximaal 2.000 leden mag hebben. Het I-criterium houdt in dat lidmaatschap voor de coffeeshop uitsluitend bedoeld is voor ingezetenen van Nederland. Het A-criterium houdt in dat er een minimale afstand is van 350 meter tussen coffeeshop en een school voor voortgezet of beroepsonderwijs. Het B- en I-criterium zou gefaseerd in Nederland worden ingevoerd25 151. Echter het B-criterium is vervallen en het A-criterium werd niet in de Aanwijzing Opiumwet opgenomen152. In de praktijk blijkt dat het I-criterium niet overal wordt gehandhaafd. Maastricht, een stad met ongeveer 120.000 inwoners, trekt per jaar ongeveer 4,5 miljoen toeristen waarvan 55 procent drugstoeristen zijn. Deze hoeveelheid drugstoeristen leidde in Maastricht tot overlast, reden waarom in Maastricht wel het I-criterium wordt gehandhaafd. Met het handhaven van het I-criterium is de overlast in Maastricht niet verdwenen maar wel veranderd: er heeft een verschuiving plaatsgevonden van de coffeeshop naar een meer agressieve straathandel in drugs62. In de nabij gelegen gemeenten


On

twik

kelin

gen

hen

nep

crim

inal

ite

it

24

Heerlen en Sittard-Geleen wordt het I-criterium niet gehandhaafd. Drugstoeristen vinden hun weg snel naar die gemeentes waardoor de overlast van die toeristen toeneemt. In de praktijk zien wij dat drugstoeristen die in Maastricht niet worden toegelaten tot een coffeeshop een kaartje krijgen met daarop een adres van een coffeeshop in bijvoorbeeld Sittard. Bestuurders stemmen hun beleid hier lokaal op af. E. Steegmans en J. du Croix van de gemeente Sittard-Geleen vertellen hierover tijdens ons interview (2014) dat de situatie in hun gemeente zo is dat het I- criterium strakker wordt gehandhaafd als blijkt dat de overlast door buitenlandse bezoekers van de coffeeshops gaat toenemen. Het is daarmee een kwestie van de juiste balans vinden tussen wat nog wel en wat niet meer als acceptabele overlast wordt ondervonden. In 69 procent van de Nederlandse gemeentes geldt een 0-beleid voor het gedogen van coffeeshops. In Roosendaal en Bergen op Zoom leidde de overlast door het met name Belgische drugstoerisme tot het sluiten van alle coffeeshops waarmee de overlast van drugstoerisme voor ongeveer 90 procent af nam volgens J. du Croix (2014). Tegenwoordig inventariseren diverse burgemeesters mogelijkheden om met gereguleerde hennepteelt bevoorrading van de coffeeshops mogelijk te maken104 178. De minister van Veiligheid en Justitie [V&J] is pertinent tegen regulering van hennepteelt153. Er bestaat volgens het rapport ‘Internationaal recht en cannabis’ dat de minister van V&J heeft laten uitvoeren geen juridische ruimte om hennepteelt te reguleren ter bevoorrading van coffeeshops. Diverse VN-drugsverdragen en EU-drugsregelgeving staan dat niet toe79. Ondanks dat de minister mordicus tegen regulering is en legalisering en/of regulering volgens dat onderzoek niet mogelijk is roept de commissie Veiligheid en Justitie van de Eerste Kamer de minister op het wietdebat serieus te nemen en met de burgemeesters in contact te treden teneinde tot een oplossing te komen38.

2.3.1 Tussenconclusie ontwikkelingen Opiumwet Er is een verschuiving waar te nemen in de doelstelling van de Opiumwet door de jaren heen. Deze doelstelling wordt door diverse factoren, nationaal en internationaal beïnvloed. De laatste jaren is er vooral een verschuiving merkbaar van het belang van de volksgezondheid naar een meer repressieve benadering. Zoals uit de ontwikkelingen blijkt zijn de beleidsprioriteiten voor de Opiumwet door de jaren heen veranderd. In het figuur 8 zijn deze veranderingen van de Opiumwet door de jaren heen schematisch weergegeven.

Jaar: Doel Opiumwet:

1919 Opium alleen voor geneeskundige of wetenschappelijke doeleinden

1976 Onderverdeling Lijst I: drugs met onaanvaardbaar risico, Lijst II: drugs met minder zwaar risico, in het bijzonder cannabis

1985 Drugsbeleid drie doelstellingen: bescherming (volks)gezondheid, openbare orde en de gezondheid en het welzijn van drugsgebruikers

1995 Tegengaan nadelige gevolgen van drugsgebruik voor volksgezondheid en het beheersbaar houden van het gebruik van riskante drugs als gezondheids- en maatschappelijk probleem

2007 Bescherming van de (volks)gezondheid, het tegengaan van overlast en het bestrijden van (drugs)criminaliteit

2009 Voorkomen van drugsgebruik en het beperken van de risico’s van drugsgebruik

2012 Het tegengaan en reduceren van drugsgebruik, het voorkomen en verminderen van de maatschappelijke schade die aan het gebruik van, de productie van en de handel in drugs is verbonden

figuur 8: Doel Opiumwet192.


On

twik

kelin

gen

hen

nep

crim

inal

ite

it

25

2.4 Ontwikkelingen hennepplantage De ontwikkeling van de criminele hennepteelt is een gevolg van het gehanteerde Opiumwetbeleid in de jaren 1960-1970. Om deze ontwikkeling van de hennepplantage te begrijpen zijn de ontwikkeling van de coffeeshop en de hennepplantage weergeven in de volgende sub paragrafen.

2.4.1 De coffeeshop Jaren 1950-1969 Volgens Van Es48 gebruiken in de jaren vijftig van de twintigste eeuw in navolging van Franse intellectuelen voornamelijk studenten en kunstenaars in Nederland hasj en marihuana. Eind jaren vijftig verspreidt het gebruik van deze softdrugs zich onder enkele nieuwe subculturen rondom het Leidseplein, Zeedijk en Nieuwmarkt in Amsterdam. Het officiële politiebeleid is in die tijd repressief, maar een (drugs)probleem is er niet en een echt drugsbeleid bestaat evenmin. In de jaren zestig van de twintigste eeuw wordt hasj erg populair bij de Provo’s (afgeleid van provoceren), een term bedacht door de criminoloog W. Buikhuisen in het jaar 1965. Eind jaren zestig van de twintigste eeuw wordt de sfeer aanzienlijk harder: de confrontaties tussen Provo en politie lopen uit op rellen. De politie treedt strenger op waarmee aanvankelijk ook de repressie tegen het hasjgebruik toeneemt. Dit duurt niet lang, want de kritiek op de politie neemt toe. In 1967 heft de Provo zichzelf op in het Vondelpark, maar dit betekent niet dat het is afgelopen met de protestcultuur. Jongeren sluiten zich aan bij andere groepen, bijvoorbeeld de uit Amerika overgewaaide flowerpower. De flowerpower past bij hun ideeën en maakt de beweging nog groter. Het gezag stelt zich tegen het eind van de jaren zestig terughoudend op tegenover het drugsgebruik. Hasj en marihuana zijn, aldus Van Es, helemaal ‘in’. Vanaf 1970 Het Holland Pop Festival in 1970 in het Kralingse Bos te Rotterdam gaat de geschiedenis in als het Nederlandse antwoord op het Amerikaanse Woodstockfestival in 1969. Het festival vormt in feite het begin van het Nederlandse gedoogbeleid ten aanzien van het gebruik van marihuana: de vele aanwezige undercover politieagenten treden niet of nauwelijks op tegen de openlijk actieve gebruikers en kleine handelaren190. In mei 1971 opent op een woonboot de eerste locatie waar hennep wordt verkocht. In 1972 opent in Amsterdam de eerste Nederlandse coffeeshop geopend genaamd ‘Mellow Yellow’ zijn deuren. De politie houdt zich afzijdig volgens Van Es. Hierna ontstaat een politiek debat over onder andere de coffeeshop met wijzigingen en aanscherpingen van het drugsbeleid. Eveneens vestigen zich door de jaren heen in heel Nederland, met name in de Randstad en middelgrote steden, veel coffeeshops8. De verkoop van softdrugs in coffeeshops wordt gedoogd maar de bevoorrading van de coffeeshop is niet geregeld. Dit probleem wordt ook wel het probleem van de voor- en achterdeur genoemd. De coffeeshop moet zijn hennep krijgen uit gedroogde hennepplanten, deze hennepplanten groeien in hennepplantages. De coffeeshop moet deze hennep inkopen bij illegale (thuis)telers en/of criminele organisaties. R. Bos (2014) benoemt dit probleem tijdens zijn interview. Bos stelt dat de achterkant van de coffeeshop vermoedelijk niet veel vrijheid heeft in de keuze van wie zij haar hennep betrekt.

2.4.2 Explosieve groei telen hennep Het telen van hennep tussen vier muren is sinds begin 1990 in opkomst en maakt een explosieve groei door171. Op de veel gestelde vraag: ’Waarom speciaal in Nederland?’ past een lang en gecompliceerd antwoord. De vestigingsfactoren komen in belangrijke mate overeen met de resultaten van het onderzoek van Zaitch198 die Colombiaanse cocaïnehandelaren ondervroeg over de aantrekkelijkheid van Nederland als drugshandelsland en de haven van Rotterdam in het bijzonder. De belangrijkste oorzaken van het floreren van de hennepplantages in Nederland zijn volgens Bovenkerk & Hogewind14:

De gunstige geografische ligging van het land heeft Nederland net zoals bij andere vormen van (legale) handel tot een draaischijf in Europa gemaakt van import, export en transito van


On

twik

kelin

gen

hen

nep

crim

inal

ite

it

26

verdovende middelen. In de wereld van de drugs heeft Nederland een voorsprong opgebouwd die voortkomt uit zijn reputatie. Handelaren uit de hele wereld doen zaken in Nederland;

Nederland heeft een grote kennisvoorsprong op het gebied van bepaalde landen tuinbouwmethoden. Dat maakt het land geschikt om met nieuwe gewassen en nieuwe variëteiten te experimenteren;

Er bestaat in Nederland een historische traditie van het avontuurlijk ondernemen. Zoals initiatiefrijke Kaapvaarders bereid waren onbekende verten op te zoeken in de zeventiende eeuw, doen hedendaagse handelaren en producenten in drugs dat door de winst te zoeken van handel in de illegaliteit;

De publieke opinie accepteert het gebruik van softdrugs, de helft van de bevolking keurt het coffeeshopbeleid goed en de productie van hennep wordt door veel mensen geaccepteerd.

De overheid stelt zich, anders dan in de meeste andere landen, nogal pragmatisch op: het drugsbeleid is zakelijk en niet moralistisch69. Problemen die voortkomen uit overmatig gebruik van deze middelen, gelden als een risico voor de volksgezondheid zoals tabak en alcohol dat ook opleveren en niet als onderwerp van strafrechtelijke repressie.

o Ofschoon Nederland zich met het ondertekenen van alle internationale akkoorden reeds een eeuw lang aan de strijd tegen handel en productie heeft gebonden, geldt het strafrechtelijke klimaat er bij de uitvoering van deze zaken als mild.

o Als gevolg daarvan bestaat in Nederland een gedoogbeleid en het fenomeen coffeeshop is daarvan het meest bekende resultaat. Dat de aanvoer naar de achterdeur niet bevredigend is geregeld, vormt geen beletsel om dat gedoogbeleid toch uit te voeren.

Nederland is niet het enige land geweest waar een en ander heeft gespeeld op het gedoogbeleid. Ook elders zien we vormen van dit beleid terugkomen. Verenigde Staten van Amerika In de Verenigde Staten van Amerika [VS] was het in enkele staten toegestaan om kleine hoeveelheden marihuana te gebruiken en te produceren totdat Ronald Reagan in 1980 zijn ‘War on Drugs’ begon. De pioniers in de marihuana zoeken een veilig heenkomen elders in de wereld en ontdekken Nederland omdat de Opiumwet er een lacune bevat: het produceren van cannabiszaden is er niet verboden. Vervolgens wordt er in Nederland geëxperimenteerd met zaden die willen groeien in een gematigd klimaat. De politie heeft aanvankelijk weinig zicht op hun experimenten in het open veld en er zijn in de jarig zeventig nog geen concurrenten om de bebouwde percelen leeg te roven. Hierna wordt er met telen in kassen geëxperimenteerd. Maar de buitenteelt verandert. Vooral het ‘rippen’, diefstal van de oogst, levert een probleem op en de creatieve oplossingen van de consultants bestaat eruit te gaan experimenteren met de teelt tussen de muren14. De inpandige cannabisteelt wordt door een tweede generatie kwekers tot ontwikkeling gebracht in de growshop. Aanvankelijk willen de Nederlanders er niet aan, maar na 1990 verovert de krachtige nederwiet de markt14. De pioniers van de Nederlandse cannabisbranche nemen zaden en stekken van buitenlandse rassen mee naar Nederland en kruisen die voor de Nederlandse (binnen) teelt91. Vanaf de tweede helft van de jaren negentig wordt Nederland exportland naar diverse landen. Nederland is het experimentterrein geworden van heel Europa. De vele buitenlandse klanten van de Nederlandse coffeeshops vormen eigenlijk al vanaf het begin een onbedoelde vorm van globalisering. De economische branche staat er goed voor en is met tal van lijnen met de rest van de wereld verbonden. Er zijn growshops, groothandel- en toeleveringsbedrijven van grondstoffen en technische apparatuur14.


On

twik

kelin

gen

hen

nep

crim

inal

ite

it

27

Onder de huidige derde generatie henneptelers neemt het aantal idealisten relatief af. Waarschijnlijk komt nu ook een nieuwe sector van grote bedrijven tot bloei, maar daarover is nog weinig bekend. Met name in de sfeer van de landen tuinbouw zijn veel ruimtes (kassen en loodsen) beschikbaar die dienst kunnen doen. Agrarische ondernemers staan bloot aan de verleiding; het netto rendement per vierkante meter op marihuana is veel groter dan op rozen of orchideeën. In het jaar 1999 dicht Justitie het gat in de Opiumwet met het zogenoemde “zadenbesluit”. Het is nu verboden om cannabiszaad te kweken. Nederlandse zaadveredelaars vertrekken naar Zwitserland waar het nog wel is toegestaan. Het zaad wordt nu (legaal) in Nederland ingevoerd en (illegaal, maar moeilijk controleerbaar) gebruikt om planten te kweken en te klonen(18). Technologische ontwikkelingen De ontwikkeling van de inpandige hennepteelt is mogelijk gemaakt door technische innovaties. Vanaf het begin van de jaren negentig is de opkomst van de growshop van eminent belang. Aanvankelijk wil de Nederlandse cannabisconsument niet erg aan de inpandig geteelde nederwiet, maar dat verandert in de jaren negentig. De substantie is krachtig en er ontstaat vraag naar in het buitenland. Nederland wordt nu het terrein van het experiment. De overheid reguleert door thuistelers niet strafrechtelijk te vervolgen zolang zij niet meer dan vijf planten voor eigen gebruik neerzetten. Maar omdat het binnenshuis gebeurt, kan men het moeilijk controleren. De hobby loopt bij sommigen uit de hand, zij zetten tientallen of honderden planten neer op hun zolder, in hun schuur, in hun overschoten slaapkamer of in leegstaande kassen of bedrijfsgebouwen waar zij toegang tot hebben. Omdat er twee, drie of zelfs vijf oogsten per jaar zijn te behalen, levert deze bedrijvigheid een aanzienlijke (bij)verdienste op14.

2.5 Hennepplantage, een rationele keuze?! Uit diverse hieronder genoemde onderzoeken14 123 134 137 160 196 blijkt dat burgers bij hun keuze om over te gaan tot het exploiteren van een hennepplantage zich voornamelijk laten leiden door drie gedachten:

Het levert mij veel geld op: het verwachte financiële gewin;

Het is een relatief onschuldig vergrijp: het gaat immers ‘maar’ om het kweken van planten;

Als ik word betrapt levert mij dat niet veel straf op. Bovenkerk en Hogewind constateren in 2002 dat ‘het voorzien in eigen gebruik’ het voornaamste motief van thuiskwekers van hennep is. Hoe dan ook signaleren deze auteurs dat de hennepkweek een lucratief bedrijf is geworden en dat commerciële motieven in toenemende mate verwacht mogen worden, evenals bemoeienis van types uit het criminele milieu. Een aantal jaren later constateren Van der Torre et al. dat vrijwel alle verdachten hennep kweken vanwege het geldelijke gewin, al dan niet om schulden af te lossen. In het onderzoek van Wouters et al. worden deze bevindingen bevestigd: mensen gaan kweken omdat ze niet zoveel verdienen en/of schulden hebben waar ze het liefst in relatief korte tijd vanaf willen. Hoewel het niet als een rechtstreeks motief wordt opgevoerd, schrijven Spapens et al. en Siesling, et al. dat de geldelijke opbrengst uit de kweek vaak wordt gespendeerd aan een uitbundige levensstijl, die verslavend is en die een aantrekkende werking heeft op andere potentiële kwekers. Deze denkwijze vertoont veel overeenkomsten met de denkwijze van econoom Adam Smith (1723-1790) die zijn theorieën baseerde op de rationele keuze. De rationele keuzetheorie is een handelingstheorie. Een handelingstheorie is een filosofische beschrijving van gedrag die er vanuit gaat dat individuen hun keuzes puur op basis van hun rationele overwegingen maken en kiezen voor het eigen optimum. Smith135 omschrijft dit als: “…he intends only his own gain, and he is in this, as in many other cases, led by an invisible hand to promote an end which was no part of his intention”. Een bekend

(18) Klonen (jargon) is in dit verband een verbastering van het Engelse woord voor het zelfstandig naamwoord stekken: clones. Er vindt echter geen kunstmatige reproductie plaats zoals bij het echte klonen. Feitelijk wordt met klonen dus het werkwoord stekken bedoeld.


On

twik

kelin

gen

hen

nep

crim

inal

ite

it

28

punt van kritiek op deze theorie is dat individuen niet altijd al hun mogelijk opties kennen en daarom niet tot een goede afweging kunnen komen. Herbert Simon (1916-2001) formuleerde dat axioma al voor zijn besluitvormingstheorie. Ook stelde Simon dat een mens niet altijd het voor hem optimale alternatief zal kiezen maar zal kiezen voor het eerste hem voldoening gevende alternatief64. Waarom rationele keuzebenadering? In de criminologie komt deze rationele keuze terug in de theorieën die uitgaan van situationele omstandigheden. De rationele keuzebenadering van Cornish en Clarke (1986) is zo’n situationele theorie. Deze rationele keuzebenadering is vrij breed omdat het een delict specifieke theorie is. De theorie krijgt vooral empirische inhoud door de keuzesituaties nader te specificeren waarmee individuen worden geconfronteerd: hoe kiest bijvoorbeeld een dader uit een bepaalde verzameling doelwitten en met welke mogelijke factoren houdt hij hierbij rekening90. Verder is hennepteelt een delict waarbij de verdachte/dader een duidelijke keuzesituatie heeft waarmee de rationele keuzebenadering ingevuld kan worden. Volgens Siesling et al.134 is van gedwongen hennepteelt vrijwel geen sprake. Als laatste is de theorie bruikbaar omdat de daders niet impulsief hun daad plegen, maar bewust een kosten- en batenanalyse in casu een risico- opbrengstenanalyse maken voordat zij het delict begaan, zoals uit de hiervoor genoemde onderzoeken blijkt. De kosten- en batenanalyse is de basis waar de rationele keuzebenadering van Cornish en Clarke op gebaseerd is. Wat houdt de rationele keuzebenadering van Cornish en Clarke in? De rationele keuzebenadering van Cornish en Clarke (1986) is een delict specifieke theorie die veronderstelt dat mensen in hun keuzegedrag impliciet de voor- en nadelen van de mogelijkheden afwegen om te kiezen voor de optie met het hoogste rendement. Volgens de rationele keuzebenadering wordt een misdrijf gepleegd wanneer een dader verwacht dat het betreffende doelwit meer opbrengt dan kost, waarbij hij het gevolg van gepercipieerde rechtshandhaving (onderbreken van zijn misdrijf, arrestatie en bestraffing) onder de kosten meetelt. Bovendien moeten andere doelwitten minder aantrekkelijk zijn in termen van de kosten-batenbalans. Men weegt de kosten af tegenover de baten90. Kosten kunnen in het kader van deze rationele keuzebenadering ook worden gezien als bijvoorbeeld bestraffing of afkeuring door sociale omgeving. Voorbeelden van baten zijn bijvoorbeeld geldelijk gewin of status. Een hennepkwekerij staat niet van vandaag op morgen in de woning. Er gaat een hoop tijd en werk aan vooraf. Een dader zal volgens de rationele keuzebenadering een delict plegen als de baten hoger zijn dan de kosten. Zijn de baten hoger dan de kosten (en risico’s) dan zal criminaliteit, in casu een hennepplantage, gestart worden15.

2.5.1 Tussenconclusie rationele keuze Het inrichten van een hennepplantage is een rationele keuze. Overtreders weten echter weinig over de ́ kosten´ van een hennepplantage en zien alleen de ́ baten’. Tijdens onze gestructureerde interviews met willekeurige burgers blijkt dat 19 respondenten (66 procent) uit eigen beweging het geven van voorlichting noemt als een middel om hennepplantages tegen te gaan. Voorlichting is dus een goede kans om mensen bewust te maken van de gevaren en gevolgen - de ‘kosten’ - om zo de (rationele) keuze om een hennepplantage te beginnen te beïnvloeden. Volgens de rationele keuzebenadering plegen mensen het strafbare feit minder snel als de kosten zwaarder wegen dan de baten. Als mensen door specifieke voorlichting alle ‘kosten’ kennen, kunnen ze een betere afweging maken en beginnen dan mogelijk minder snel aan een hennepplantage. Daarnaast kunnen individuen worden gemotiveerd bij hun belangenafweging rekening te houden met hun omgeving bij het maken van keuzes.


Juri

dis

che

con

text

29

3 Juridische context Om de illegale hennepteelt te bestrijden zijn er diverse wettelijke bepalingen in het leven geroepen. In dit hoofdstuk worden diverse wetsartikelen weergeven die de overheid kan inzetten ter bestrijding van deze hennepcriminaliteit (3.1). Hierna volgt een tussenconclusie van de strafbaarstelling (3.1.1). De ontwikkelingen op het gebied van de bestrijding van hennepteelt zullen vervolgens worden toegelicht (3.2). Afgesloten wordt met een tussenconclusie van de ontwikkelingen op het gebied van bestrijding van hennepteelt (3.3).

3.1 Strafbaarstelling

De overtreding van artikel 3 Opiumwet is strafbaar gesteld in artikel 11 Opiumwet. Artikel 3 van de Opiumwet184 stelt dat:

Artikel 3 Opiumwet

Het is verboden een middel als bedoeld in de bij deze wet behorende lijst II dan wel aangewezen krachtens artikel 3a, vijfde lid: A. binnen of buiten het grondgebied van Nederland te brengen; B. te telen, te bereiden, te bewerken, te verwerken, te verkopen, af te leveren, te verstrekken of te vervoeren; C. aanwezig te hebben; D. te vervaardigen. Wat strafbaar is gesteld in artikel 11 van de Opiumwet185:

Artikel 11 Opiumwet 1. Hij die handelt in strijd met een in artikel 3 gegeven verbod, wordt gestraft met hechtenis van ten hoogste een maand of geldboete van de tweede categorie. 2. Hij die opzettelijk handelt in strijd met een in artikel 3 onder B, C of D, gegeven verbod, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste twee jaren of geldboete van de vierde categorie. 3. Hij die in de uitoefening van een beroep of bedrijf opzettelijk handelt in strijd met een in artikel 3, onder B, gegeven verbod, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste zes jaren of geldboete van de vijfde categorie. 4. Hij die opzettelijk handelt in strijd met een in artikel 3 onder A, gegeven verbod, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren of geldboete van de vijfde categorie. 5. Indien een feit als bedoeld in het tweede of vierde lid, betrekking heeft op een grote hoeveelheid van een middel, wordt gevangenisstraf van ten hoogste zes jaren of geldboete van de vijfde categorie opgelegd. Onder grote hoeveelheid wordt verstaan een hoeveelheid die meer bedraagt dan de bij algemene maatregel van bestuur bepaalde hoeveelheid van een middel. 6. Het tweede lid is niet van toepassing, indien het feit betrekking heeft op een hoeveelheid van hennep of hasjiesj van ten hoogste 30 gram. 7. Het tweede en vierde lid zijn niet van toepassing, indien het feit betrekking heeft op een geringe hoeveelheid, bestemd voor eigen gebruik, van de in lijst II vermelde middelen, met uitzondering van hennep en hasjiesj. Ontheffing van de bepalingen van de Opiumwet zijn mogelijk186 187 188: Artikel 6 Opiumwet Onze Minister kan, met inachtneming van artikel 8i, eerste lid, ontheffing verlenen van een verbod als bedoeld in artikel 2 of 3. Hij kan voorts een ontheffing verlengen, wijzigen, aanvullen of intrekken.

http://maxius.nl/opiumwet/artikel8i/

http://maxius.nl/opiumwet/artikel2/



Juri

dis

che

con

text

30

Artikel 8i

1. Onze Minister verleent niet meer ontheffingen van het verbod tot teelt van hennep dan nodig is voor de in artikel 8h bedoelde doeleinden en voor de veredeling van hennep. 2. Een ontheffing van het verbod op het telen van hennep dan wel tot het verwerken, bewerken of vervoeren van hennep, hasjiesj en hennepolie voor de in artikel 8h genoemde doeleinden, wordt slechts verleend aan degene met wie Onze Minister ter zake een overeenkomst tot het verrichten van zodanige handelingen aangaat. 3. Een overeenkomst als bedoeld in het tweede lid eindigt van rechtswege met ingang van de datum waarop de aan de wederpartij verleende ontheffing wordt ingetrokken of vervalt. 4. In een overeenkomst als bedoeld in het tweede lid, wordt in elk geval bepaald dat de wederpartij van Onze Minister de geteelde hennep binnen vier maanden na het oogsten uitsluitend aan hem verkoopt en aflevert en de overtollige hennep vernietigt. 5. Onze Minister is met uitsluiting van anderen bevoegd hennep, hasjiesj en hennepolie: a. binnen of buiten het grondgebied van Nederland te brengen; b. te verkopen en af te leveren; c. aanwezig te hebben, met uitzondering van de voorraden die worden beheerd door degenen die ontheffing hebben deze middelen te telen, te bewerken of te verwerken. 6. Het vijfde lid is niet van toepassing voor zover toepassingen van hennep, hasjiesj of hennepolie krachtens artikel 3c, eerste lid, zijn aangewezen. Artikel 8 Opiumwet Een ontheffing kan slechts worden verleend of verlengd indien de aanvrager ten genoegen van Onze Minister heeft aangetoond: a. dat daarmee het belang van de volksgezondheid of dat van de gezondheid van dieren wordt gediend; b. deze nodig te hebben voor het verrichten van wetenschappelijk of analytisch-chemisch onderzoek dan wel voor instructieve doeleinden, voor zover het belang van de volksgezondheid zich hier niet tegen verzet, of c. deze nodig te hebben voor het verrichten van een handeling als bedoeld in artikel 2 of 3 krachtens een overeenkomst met:

1. een ander aan wie krachtens artikel 6, eerste lid, een ontheffing is verleend; 2. een apotheker of apotheekhoudende arts; 3. een dierenarts; 4. een instelling of persoon, aangewezen krachtens artikel 5, tweede of derde lid; 5. een houder van een in een ander land verleende vergunning of ontheffing om de desbetreffende middelen in dat land in te voeren, voor zover het belang van de volksgezondheid zich hier niet tegen verzet.

Aanwijzing Opiumwet

In de Aanwijzing Opiumwet worden door het college van Procureurs-generaal aanwijzingen gegeven met betrekking tot de pre-opsporing, opsporing, strafvordering en de vervolging van personen die delicten uit de Opiumwet begaan. Bijzondere aandacht wordt besteed aan de bestuurlijke en strafrechtelijke aspecten van het gedoogbeleid ten aanzien van coffeeshops25. Wetboek van Strafrecht Op grond van een aantal bepalingen uit het Wetboek van Strafrecht [Sr] kan bij hennepteelt ook worden opgetreden op het gebied van strafrecht. Hierbij valt te denken delicten zoals vernieling, beschadiging of onbruikbaar maken van enig elektriciteitsnet (artikel 161bis/ter Sr), beschadiging van enig gebouw (artikel 170 Sr), diefstal van elektriciteit (artikel 311/310 Sr) en vernieling of beschadiging van een gebouw (artikel 352 Sr). Dit zijn delicten die niet primair gericht zijn op de teelt van hennep maar juist op de onveilige situatie die achter de hennepteelt schuil gaat. Verder kan er bij wederrechtelijk verkregen voordeel strafrechtelijk nog worden opgetreden tegen witwassen (artikel 420 bis/ter Sr).

http://maxius.nl/opiumwet/artikel8/lid1/onderdeela

http://maxius.nl/opiumwet/artikel8/lid1/onderdeelb

http://maxius.nl/opiumwet/artikel8/lid1/onderdeelc



http://maxius.nl/opiumwet/artikel8/lid1/onderdeelc/sub1








Juri

dis

che

con

text

31

Criminele organisatie Op 1 juli 2006 is de Opiumwet aangepast door toevoeging van het nieuwe artikel 11a. In dit artikel is strafbaar gesteld de deelneming aan een organisatie die tot doel heeft het plegen van een aantal genoemde misdrijven in de Opiumwet. In dit artikel wordt een verbinding gelegd naar de criminele organisatie zoals bedoeld in artikel 140 Wetboek van Strafrecht (deelneming aan criminele organisatie). In artikel 11a Opiumwet wordt ook de in artikel 140, derde en vierde lid, van het Wetboek van Strafrecht van overeenkomstige toepassing verklaard. Als een organisatie tot doel heeft om naast de Opiumwetmisdrijven ook andere misdrijven te plegen, kunnen zowel artikel 11a Opiumwet als artikel 140 Wetboek van Strafrecht gebruikt worden23. Deze omschrijving van artikel 140 Wetboek van Strafrecht kan uitgelegd worden als een csv. CSV In rapporten worden diverse definities gehanteerd van een csv. De meest gebruikte, zoals ook diverse keren aangehaald in deze scriptie, is de definitie van “twee of meer personen die betrokken zijn bij een misdrijf”83. Echter er bestaat ook een uitgebreidere definitie van een csv die is opgesteld door de Raad van Hoofdcommissarissen/Programmabureau ABRIO122 die bestaat uit de volgende vier verplichte criteria:

Meer dan twee personen;

Die een strafbaar feit plegen waarop vier of meer jaar gevangenisstraf staat;

Structureel van aard;

Een wederrechtelijk verkregen voordeel van meer dan € 250.000,-- . Naast deze vier criteria moet een csv volgens deze ‘definitie ABRIO’ ook voldoen aan ten minste twee van de volgende criteria:

Een specifieke taakverdeling;

Sanctionering ten behoeve van gehoorzaamheid/loyaliteit;

Internationaal actief;

Gebruikmaking van geweld/intimidatie buiten het csv;

Banden met rechtspersonen;

Inkomsten worden witgewassen;

Gebruikmaking van corrumperende contacten. Bestuursrechtelijk Gemeenten hebben bij constatering van bedrijfsmatige teelt in een pand met de bestemming ‘bewoning’ juridische mogelijkheden om bestuursrechtelijk op te treden. In bestemmingsplannen kunnen gemeenten regels stellen over het gebruik van de grond en wat daarop gebouwd is. Op grond van de Gemeentewet kan de gemeente optreden door het toepassen van bestuursdwang of het opleggen van een dwangsom. Als er sprake is van gevaar of een onveilige elektrische voorziening kan worden opgetreden op grond van het Bouwbesluit en de Bouwverordening, in samenhang met de Woningwet als kern van de bouwregelgeving. Ook de Gemeentewet biedt mogelijkheden om op te treden, bijvoorbeeld wanneer er sprake is van vormen van onaanvaardbare maatschappelijke overlast. Als bestuursdwang aan de orde is kan de Algemene wet bestuursrecht [AWB] toegepast worden, wanneer bijvoorbeeld om na ontdekking van een hennepkwekerij met bestuursdwang de kosten van de ontmanteling op de hennepteler te verhalen. Ten slotte bestaat bij vergunning plichtige activiteiten de mogelijkheid om op grond van Wet Bibob vergunningen in te trekken of te weigeren22 149. Fiscaalrechtelijk en Sociaalrechtelijk De fiscale- en sociale wetgeving bieden beide een instrumentarium om tot een juiste (na)heffing te komen. Als bij (georganiseerde) hennepteelt een fiscaal belang wordt geconstateerd, kan de


Juri

dis

che

con

text

32

belastingdienst optreden op grond van de Wet op de Inkomstenbelasting. De fiscale opsporingsdienst FIOD-ECD kan bij georganiseerde hennepteelt optreden als fiscale-, financiële- of economische-fraude geconstateerd wordt, bijvoorbeeld in de vorm van witwassen of verschillende vormen van fraude met vastgoed. De Sociale Inlichtingen en Opsporingsdienst [SIOD] en/of sociale recherche kan een opsporingsonderzoek starten naar gepleegde fraudezaken, zoals bijvoorbeeld uitkeringsfraude, verzwijgen van inkomsten/vermogen.

3.1.1 Tussenconclusie strafbaarstelling Om hennepteelt te bestrijden zijn er diverse juridische mogelijkheden. Er worden diverse definities van een csv gehanteerd. Door deze grote discrepantie in definities van een csv ontstaat een vertekend beeld van een csv wat leidt tot aanzienlijke interpretatieverschillen. Uitgaande van de eerste definitie van een csv: ‘twee of meer personen die betrokken zijn bij een misdrijf’, vallen bijna alle ontmantelde hennepplantages onder deze omschrijving aangezien veel verdachten van een inpandige hennepplantage die plantage door een of meer anderen laten inrichten. Als van de eerste, eenvoudige definitie gebruik wordt gemaakt is het voor een in de bestrijding van hennepcriminaliteit gespecialiseerd team van de politie geen enkel probleem om twintig of dertig csv’s per jaar op te rollen. Wordt echter van de tweede, uitgebreide definitie gebruik gemaakt, dan is het beeld van anderhalf jaar onderzoek voor het oprollen van een csv zoals S. Steendijk(19) schetst reëler42. Door de grote diversiteit in casu multi-interpretabele definitie van een csv kan er dus een verkeerd beeld ontstaan wat voor een soort csv er is aangepakt door de opsporingsinstantie. Dit kan weer een effect hebben op te nemen beleidsvorming.

3.2 Ontwikkelingen op het gebied van de bestrijding van hennepteelt Faciliteerders Faciliteerders zijn volgens het Regionaal Informatie en Expertise Centrum [RIEC] “de verschillende private en publieke actoren uit de bovenwereld die al dan niet bewust, gedwongen of verwijtbaar betrokken zijn bij criminele activiteiten binnen de georganiseerde misdaad”125. Uit onderzoek van het KLPD83 blijkt dat er in dit verband onder andere een belangrijke rol is weggelegd voor intermediairs bij de particuliere verhuur van woningen, de verhuurmakelaars. Zie in dat licht ook de opmerkingen van de geïnterviewden J. Janssen (2014), L. Olsthoorn (2015) en C. Vlaanderen (2014). In Heerlen is er in 2013 in circa 72 procent(20) van de gevallen waarin sprake is van hennepteelt in een woning ook sprake van een dergelijke verhuur. Ook elders constateert een enkele politieman dat een bepaalde makelaar vaker wordt genoemd in dit verband. Dit leidt echter zelden tot onderzoeken naar deze (mogelijke) faciliteerders. De politie ziet echter wel de noodzaak tot het vergaren van kennis over deze faciliteerders109 120 121. De samenwerking tussen de politie en autoverhuurbedrijven13 en tussen de politie en bouwmarkten117 zijn daar voorbeelden van.

3.2.1 Strafbaarstelling voorbereiding illegale hennepteelt Er ligt een wetsvoorstel bij het Kabinet om te komen tot een wijziging van de Opiumwet waarmee alle handelingen die illegale hennepteelt voorbereiden en bevorderen strafbaar worden gesteld met een strafbedreiging van gevangenisstraf tot 3 jaar of een geldboete. Hiermee wil het kabinet een bijdrage leveren aan de bestrijding van illegale hennepteelt. Met dit voorstel worden personen en bedrijven die geld verdienen met de levering van goederen of diensten en de financiering van illegale hennepteelt strafbaar. Het gaat bijvoorbeeld om growshops, transport- en distributiebedrijven,

(19) Mevr. S. Steendijk, plaatsvervangend politiechef van Nationale Politie, Eenheid Oost-Brabant. (20) Gebaseerd op nog niet voltooide Rapportage Hennep 2013 van de gemeente Heerlen (Gemeente Heerlen, n.d.).


Juri

dis

che

con

text

33

verhuurders van loodsen en schuren, elektriciens die illegale elektrische installaties aanleggen of de handel in kant-en-klaar ingerichte kasten voor de illegale hennepteelt. Het gaat hierbij dus met name niet om de kleinschalige hennepteler39. Het wetsvoorstel is op 02 april 2013 aangenomen door de Tweede Kamer157 158. De plenaire behandeling van dit wetsvoorstel heeft op 04 november 2014 plaatsgevonden in de Eerste Kamer. Op 11 november 2014 is dit wetsvoorstel aangenomen door de Eerste Kamer43.

3.2.2 Rechterlijk pardon en niet-ontvankelijkheid OM Twee henneptelers, een man en een vrouw uit Groningen, verschijnen in oktober 2014 voor de rechter. De rechter oordeelt in deze strafzaak dat de verdachten weliswaar strafbaar zijn voor overtreding van de Opiumwet voor het telen van grotere hoeveelheden hennepplanten, echter hen wordt geen straf opgelegd (rechterlijk pardon). De twee overtreders genieten geen uitkering. Verder nemen zij de elektriciteit van de illegale hennepplantage op een verantwoorde en veilige manier af en betalen de elektriciteitskosten aan de energiemaatschappij. Bij de kweek gebruiken zij geen chemische bestrijdingsmiddelen. Er is verder geen sprake van brandgevaar. Er is geen sprake van overlast en aantoonbaar geen sprake van enige vorm van criminaliteit. De verkoop vindt uitsluitend plaats aan twee gedoogde coffeeshops. Van de teelt en verkoop wordt een administratie bijgehouden. Deze administratie is opgegeven aan de belastingdienst en men betaalt over de winsten belastingen. Verder is het bij de politie al jaren bekend dat de verdachten hennep kweken en aan de gedoogde coffeeshop leveren. De rechter oordeelt dan ook in zijn vonnis dat de verdachte en medeverdachte gelet op het voorgaande handelen binnen de belangrijkste doelstellingen van het door de overheid ontwikkelde softdrugsbeleid, te weten het belang van de volksgezondheid en het handhaven van de openbare orde. In verband met voornoemde specifieke omstandigheden waaronder de feiten zijn gepleegd acht de rechtbank het raadzaam dat aan verdachten geen straf of maatregel zal worden opgelegd en komt aldus tot een rechterlijk pardon(21 22). Deze zaak staat niet op zichzelf. De rechtbank verklaart een aantal malen het OM niet-ontvankelijk in de vervolging van coffeeshops in verband met het overschrijden van de handelshoeveelheden(23 24).

3.2.3 Gedoogbeleid kweken van hennep De geschiedenis van gedogen begint in de VS. Dat land is op weg naar een versoepeling van beleid – de Staat Oregon heeft in 1973 besloten het persoonlijk gebruik van hennep niet langer strafbaar te stellen en andere staten hebben dit voorbeeld gevolgd; vanaf 1975 wordt in Alaska ook de productie van kleine hoeveelheden voor eigen gebruik toegestaan. Als Ronald Reagan in 1980 tot president wordt gekozen treft zijn hernieuwde War on Drugs ook de cannabis14. Tegenwoordig echter wordt in steeds meer landen het telen van hennep toegestaan. Voorbeelden hiervan zijn Uruguay en de staten Washington, Colorado, Oregon en Alaska in de VS. Hier is het telen van hennep voor recreatief gebruik, hoewel in strijd met de internationale drugsverdragen van de Verenigde Naties, onder bepaalde voorwaarden toegestaan56 105 177. In Nederland zijn er zeker veertien gemeentes die als experiment hennep willen gaan kweken. Tien van deze gemeentes hebben daarom ook een brief naar de minister gestuurd met het verzoek deze teelt toe te staan. De steden willen gemeentewiet kweken, of ondernemers toestemming geven voor de teelt164. Inmiddels is er een breed draagvlak voor een andere benadering van de problematiek van drugs. In het rapport “Taking control: Pathways to drug policies that work”66 stellen de samenstellers samenvattend: ”Putting health and community safety first requires a fundamental reorientation of

(21) Rb. Noord-Nederland 16 oktober 2014, ECLI:NL:RBNNE:2014:5043; (22) Rb. Noord-Nederland 16 oktober 2014, ECLI:NL:RBNNE:2014:5044 (23) Hof. ’s-Gravenhage 02 februari 2012, ECLI:NL:GHSGR:2012:BV2572 (24) Rb. Zwolle-Lelystad 04 april 2012, ECLI:NL:RBZLY:2012:BW0879


Juri

dis

che

con

text

34

policy priorities and resources, from failed punitive enforcement to proven health and social interventions.” In dit licht kunnen ook de ontwikkelingen in de VS worden gezien. Een effect van de legalisering van hennep in de VS is dat de export van marihuana vanuit Mexico naar de VS terugloopt. Echter een onbedoeld neveneffect is dat cannabisboeren in Mexico nu steeds meer overgaan tot de aanplant van papaver om meer heroïne te kunnen produceren. In de VS wordt een toenemende handel in- en gebruik van heroïne geconstateerd180.

3.2.4 Perspectieven op nieuwe aanpak Regulering door gemeenten Op 03 april 2014 ondertekenen 35 gemeenten in Nederland het manifest ‘Joint Regulation’. Inmiddels (28 januari 2015) is dit aantal opgelopen tot 54 gemeenten. Met dit manifest, dat is opgesteld door de burgemeesters Depla van Heerlen en Van Gijzel Eindhoven en wethouder Everhardt van Utrecht, wordt gepleit voor een landelijk stelsel van gecertificeerde en gereguleerde cannabisteelt. In dit manifest30 geven zij aan dat het Nederlandse cannabisbeleid dringend aan vernieuwing toe is. De aanscherping van het huidige repressieve beleid onder verantwoording van de minister van V&J biedt volgens hen geen antwoord op drie problemen waarmee de coffeeshopgemeentes al jarenlang worden geconfronteerd:

De bescherming van de gezondheid van de cannabisgebruikers;

De veiligheid in de wijken die onder druk staat;

De (georganiseerde) criminaliteit gerelateerd aan softdrugs die door het huidige beleid nauwelijks effectief is aan te pakken.

De gevolgen van dat beleid zijn volgens hen enorm:

De samenstelling en kwaliteit van de cannabis is onbekend door het ontbreken van toezicht en controle op het productieproces;

De illegale hennepteelt in woningen die zorgt voor een ernstige toename van het aantal woningbranden;

Bedreigingen en afpersing die geregeld voor komen, ook op straat;

Er is een omvangrijk crimineel circuit ontstaan waarbinnen liquidaties, omkopingen en ondermijning door vermenging van boven- en onderwereld plaatsvinden;

Van de opsporingsonderzoeken naar meer ernstige vormen van georganiseerde criminaliteit is 77 procent drugs gerelateerd en het aantal softdrugs gerelateerde zaken is de afgelopen jaren toegenomen.

Als oplossing van het probleem stellen zij voor dat er landelijk wordt gekomen tot gecertificeerde en gereguleerde cannabisteelt. De opsporing en bestraffing van illegale cannabisteelt dient aanzienlijk te worden geïntensiveerd. De meningen over deze oplossing zijn verdeeld. In een artikel in de Volkskrant146 is te lezen dat criminoloog en hoogleraar C. Fijnaut de huidige stand van zaken met aan de ene kant de burgemeesters die voor regulering zijn en aan de andere kant de minister van V&J die pertinent tegen regulering is, als een impasse beschrijft waar niet uit te komen is. Radicale voor- en tegenstanders van het drugsbeleid noemt Fijnaut ‘kortzichtig, naïef en onbezonnen’. Hij vindt wel dat, als er een wetgeving is die grootschalig wordt overtreden, die onvoldoende draagvlak heeft bij de bevolking en politiek en die heeft geleid tot een grote illegale markt waarop criminelen veel geld verdienen, je die wetgeving moet herzien. Hij stelt ook dat het drugsvraagstuk een internationaal probleem is dat ook internationaal moet worden opgelost. Als alternatief stelt Fijnaut in zijn boek ‘De derde weg’56 het afschaffen van coffeeshops en het in plaats daarvan instellen van ‘keurige strak gereguleerde cannabis


Juri

dis

che

con

text

35

clubs’(25) voor. Van toelevering aan coffeeshops door gecertificeerde bedrijven kan volgens hem geen sprake zijn omdat het niet mag, een groot deel van de Nederlandse wietteelt niet naar de coffeeshop gaat maar wordt geëxporteerd en omdat coffeeshops ook Marokkaanse, Libanese of Thaise wiet verkopen die niet in Nederland is geteeld. Hij staat voor een beleid waarin de belangen van de volksgezondheid en de rechtshandhaving zeker zo zwaar wegen als de economische belangen van overheden en bedrijven. Hij pleit voor een beleid dat primair is gericht op preventie met ruimte voor persoonsgebonden medisch en recreatief gebruik van cannabis door volwassenen en adviseert prioritering van de (grensoverschrijdende) bestrijding van de illegale productie en distributie van cannabis. Reinartz, advocaat te Eindhoven, schrijft over de plannen die moeten leiden tot regulering van de hennepteelt dat dit geen oplossing is, het volgende124:

Volgens de Taskforce Aanpak Georganiseerde Hennepteelt wordt jaarlijks een half miljoen kilo hennep naar het buitenland gesmokkeld. Als de overheid de Nederlandse coffeeshops voorziet van door de overheid geteelde hennep, zal nog steeds een half miljoen kilo hennep voor export op illegale wijze in Nederland worden geproduceerd;

De overheid zal de onbedwingbare neiging hebben om het THC-gehalte, de werkzame stof, van ‘haar’ hennep aan een maximum te binden. De gebruiker zal daardoor een verschil in kwaliteit constateren met de illegale hennep. Daarom zal ook op de binnenlandse markt vraag blijven naar andere dan de door de overheid gekweekte hennep;

De door Nederland ondertekende internationale verdragen staan het niet toe;

Geen enkele zichzelf respecterende overheid wil geassocieerd worden met drugsteelt of drugshandel. Nederland zou zich binnen de internationale gemeenschap geplaatst zien in hetzelfde rijtje als Aruba, Colombia, Peru en Bolivia;

Als hennep zo slecht is voor de volksgezondheid dat de overheid het verbiedt, kan die overheid het dan zelf gaan verstrekken? Betekent dit ook dat als we allemaal 200 kilometer per uur op de snelweg gaan rijden, de overheid de snelheidslimiet zal opheffen?

Zonder betaling van loonbelasting, premies voor volksverzekeringen en btw en door het illegaal aftappen van energie valt met het telen van illegale hennep enorm veel (zwart) geld te verdienen. Mensen zullen dat blijven doen.

De mening onder coffeeshophouders zelf is eveneens verdeeld. De indruk die ontstaat bij het lezen van een artikel in het Eindhovens Dagblad45 is wel dat zij, evenals de thuis telende liefhebbers, de ‘gemeentewiet’ een gruwel vinden omdat hennep dan tot een ‘eenheidsworst’ vervalt. Er is vraag naar diversiteit zoals blijkt uit onze observaties (de ‘menukaart’ in de coffeeshops) en volgens mededeling van drs. Kooistra (2014) tijdens ons interview. In dat licht is er een vergelijking te maken tussen hennep en bijvoorbeeld verschillende merken sigaretten, diverse soorten thee of koffie en wijn. Verder, zo meldt dat artikel, vindt de één het een utopie dat hij een kilo wiet bij de gemeente kan bestellen terwijl de ander blij is dat op die manier de banden met hennepcriminelen kunnen worden verbroken, het gevaar van woningbranden afneemt en er aandacht is voor de volksgezondheid. In haar position paper over deze regulering van hennep schrijft de Vereniging voor Opheffing van het Cannabisverbod [VOC]176 dat gereguleerde teelt goed is voor de volksgezondheid. Als redenen geeft zij aan dat er met regulering controle op de productieomstandigheden, het gebruik van pesticiden en dergelijke en deugdelijke informatie over de samenstelling van de werkzame stoffen (thc en cbd) mogelijk wordt. Regulering is verder volgens de VOC goed voor veiligheid en openbare orde omdat criminaliteit wordt geëlimineerd bij de aanlevering van coffeeshops. Deze kunnen volledig transparant gaan werken. Tot slot is regulering een bron van inkomsten voor de overheid door de mogelijkheid van

(25) Cannabis Social Clubs bestaan uit leden, volwassen burgers die de teelt van een beperkte hoeveelheid cannabis organiseren om aan hun persoonlijke vraag te voldoen. Aldus wordt een gesloten circuit opgezet tussen producenten en consumenten, waarin voldaan is aan bepaalde voorwaarden in verband met gezondheid, veiligheid, transparantie en aansprakelijkheid (ENCOD.org, 2013).


Juri

dis

che

con

text

36

het heffen van belastingen en accijnzen en besparingen op de kosten van bestrijding van hennepcriminaliteit.

3.3 Tussenconclusie ontwikkelingen De ontwikkelingen op hennepgebied zijn divers. Enerzijds vindt verdere criminalisering van hennep plaats. Een voorbeeld hiervan is het artikel dat voorbereidingshandelingen van hennepteelt strafbaar stelt. Anderzijds is er ook sprake van verder gaande decriminalisering zoals de acties van burgemeesters om te komen tot regulering van hennepteelt. Verder is er bij de rechterlijke macht een kentering in de uitspraken zoals het rechterlijk pardon en de niet-ontvankelijkheid van het OM in bepaalde hennepzaken. Er is bij de diverse overheden geen sprake van eenduidig beleid. Dit kan het vertrouwen van burgers in hun overheid doen afnemen. Er is een begin gemaakt van samenwerking tussen de politie en andere overheidsinstanties en de particuliere sector in de bestrijding van hennepcriminaliteit. Deze samenwerking is tot nu toe vooral gericht op repressie en er wordt vrijwel niet gekeken naar de achterliggende criminele samenwerkingsverbanden.


Pro

ble

mat

iek

ron

do

m o

nd

erm

ijnin

g

37

4 Problematiek rondom ondermijning In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de deelvraag: ‘Wat is ondermijning?’ Beantwoording van deze vraag is belangrijk omdat ondermijning van onze maatschappij door hennepcriminaliteit zoals wij zullen aantonen door velen als een enorm probleem wordt gezien. De vraag is dan ook wat wordt verstaan onder dit begrip en of de omvang van het probleem te duiden is. Als eerste wordt de taalkundige betekenis weergegeven (4.1). Vervolgens worden enkele door andere onderzoekers gehanteerde definities van ondermijning weergegeven (4.2). Hierna worden enkele voorbeelden van ondermijning gegeven (4.3) waarna de door ons voor dit onderzoek gebruikte definitie van ondermijning wordt vermeld (4.4). Daarna wordt uiteengezet worden wat de juridische context - (4.5) en wat de economische context is (4.6). De ondermijning van de volksgezondheid komt aan bod (4.7) evenals enkele ontwikkelingen op het gebied van de bestrijding ondermijning (4.8). Vervolgens wordt de vraag beantwoord of ondermijning meer is dan criminaliteit (4.9). Tot slot wordt de tussenconclusie met betrekking tot ondermijning vermeld (4.10).

4.1 Taalkundige betekenis De taalkundige betekenis van ondermijnen en ondermijning is168:

Ondermijnen (overig.; ondermijnde , h. ondermijnd), 1 met mijnen ondergraven, mijnen leggen onder -: muren, wallen, grondvesten enz. ondermijnen; de bruggen waren ondermijnd; - (bij uitbr.) beroven van zijn steunsel in de grond, syn. Ondergraven: de mollen hebben de hele tuin ondermijnd; het gewelf is door het water ondermijnd; 2(fig.) van zijn steun beroven, aan ’t wankelen brengen: iemands positie, invloed, gezag ondermijnen; ondermijnende activiteit; - verzwakken, slopen: door zijn liederlijke leven heeft hij zijn lichaam ondermijnd; de tucht ondermijnen.

Ondermijning (v.), verzwakking, uitholling; de ondermijning van de dijken door de muskusrat; de ondermijning van iemands positie.

4.2 Gehanteerde definities voor ondermijning door anderen Openbaar Ministerie Het Openbaar Ministerie [OM] hanteert in haar visiedocument Perspectief op 2015114 geen definitie voor het begrip ‘ondermijning’. In hoofdstuk 3 ‘Ondermijning’ van dat document is wel te lezen wat voor soort criminaliteit onder de noemer ondermijning valt. Het gaat dan om georganiseerde misdaad, criminele samenwerkingsverbanden die in het verborgene opereren, waarbij niet direct sprake is van een aanwijsbaar slachtoffer. Als belangrijk onderdeel van de strategie wordt in dit document genoemd de inzet die is gericht op het afnemen van het met de criminaliteit verdiende vermogen. Daarmee wordt criminelen hun status ontnomen en voorkomen dat dit crimineel vermogen wordt aangewend voor de financiering van nieuwe criminele activiteiten of investeringen in de bovenwereld. Bernard Welten(26) Volgens Welten181 betreft ondermijning: “alle gevallen waarin de fundamenten van de samenleving worden aangetast, met mogelijke ontwrichting van die samenleving tot gevolg”. In het door Welten en Liesbeth Huyzer(27) geïnitieerd onderzoek naar Ondermijning wordt ondermijning als volgt gedefinieerd: “Het verzwakken of misbruiken van de structuur van onze maatschappij, leidend tot een aantasting van haar fundamenten en /of van de legitimiteit van het stelsel dat haar beschermt.” Ondermijning kan dus op veel gebieden plaatsvinden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het gezag van een overheid en de sociale structuur van een land.

(26) Bernard Welten, hoofdcommissaris van politie te Amsterdam van 2004 – 2011. (27) Liesbeth Huyzer, commissaris van politie te Amsterdam van 2005 – 2011.


Pro

ble

mat

iek

ron

do

m o

nd

erm

ijnin

g

38

Wynsen Faber(28) Ondermijnen lijkt een connotatie te hebben met het ten faveure van de eigen beurs aanwenden van bestaande systemen door personen of organisaties in onze samenleving die vertrouwensfuncties bezetten en waarvan het goed functioneren van onze samenleving af hangt. Daarnaast wordt ondermijning geassocieerd met georganiseerde misdaad en meer specifiek de verwevenheid van die georganiseerde misdaad, de onderwereld, met de bovenwereld waarbij de bovenwereld wordt gezien als de legale, volgens de vastgestelde regels werkende maatschappij. Faber maakt in zijn onderzoeksrapport ‘Ondermijning als activiteit en als gevolg’53 een dergelijk onderscheid en omschrijft beide vormen als volgt: ‘De actieve vorm ondermijnen behelst het zodanig onregelmatig of onrechtmatig gebruik van kennis, toegang, positie of vertrouwen dat daardoor de legale en beoogde werking van samenlevingssystemen (de bovenwereld) in het gevaar komt en gelijktijdig het ontstaan en de werking van illegale samenlevingssystemen (de onderwereld) wordt gefaciliteerd. ‘Het effect, gevolg, staat voor aantasting van de robuustheid van legale samenlevingssystemen waardoor hun beoogde werking of continuïteit onder wisselende omstandigheden niet kan worden gegarandeerd als gevolg van onregelmatig of onrechtmatig gebruik van kennis, toegang, positie of vertrouwen, mede tot uitdrukking komend in alternatieve of parallelle illegale samenlevingssystemen’. Wat in het kader van ons onderzoek vooral opvalt is dat Faber twee systeemontwikkelingen omschrijft die noodzakelijk zijn bij de ontwikkeling van een boven- en onderwereld: afkalving van reguliere systemen die noodzakelijk zijn voor het functioneren van de samenleving (toezicht) en het ontstaan of in stand houden van irreguliere systemen die zich aan (het toezicht van) het reguliere systeem onttrekken en de functie van het reguliere systeem kopiëren of zelfs overnemen. Eerder in deze scriptie in hoofdstuk 2 zijn wij kort ingegaan op de geschiedenis van het gebruik en de handel in verdovende middelen in Nederland. Daarbij is het ‘laisser faire’, het gedoogbeleid, ook aan de orde gekomen. Er is weinig fantasie voor nodig om dit gedoogbeleid te vertalen met de afkalving van reguliere systemen die noodzakelijk zijn voor het functioneren van de samenleving (het toezicht). Met het gedoogbeleid is, zoals wij eerder aanhaalden, de specifieke ‘voor- en achterdeur’ problematiek van de coffeeshop ontstaan. Het beleid van de Nederlandse regering is er vooralsnog niet op gericht om over te gaan tot de regulering van hennepteelt154. In ons onderzoek is dit te vertalen met de ‘voor- en achterdeur’ problematiek. Daarmee wordt een irregulier systeem van vraag en aanbod in stand gehouden. Henk Ferwerda(29) In het rapport over ‘Georganiseerde voertuigcriminaliteit in Nederland’55 onderzoeken Ferwerda, Ham en Bremmers onder andere de impact van voertuigcriminaliteit. Zij stellen dat er bij voertuigcriminaliteit sprake is van een behoorlijke impact op de slachtoffers en dat deze vorm van criminaliteit het veiligheidsgevoel van die slachtoffers negatief kan beïnvloeden. Er is verder sprake van een directe financiële impact aangezien de schade door gestolen voertuigen in 2012 meer dan €100.000.000,-- bedraagt. In 2013 zal de schade naar verwachting volgens hen tussen de €140.000.000,-- en € 150.000.000,-- liggen. Daarbij moet dan nog de schade door diefstal van onderdelen van voertuigen worden opgeteld. Uit hun onderzoek blijkt verder dat particulieren ook financieel getroffen kunnen worden door voertuigcriminaliteit doordat zij bijvoorbeeld hun voertuig niet langer allrisk kunnen verzekeren of omdat zij onwetend een kloonauto(30) hebben gekocht. Legale autosloperijen en demontagebedrijven dienen forse investeringen te doen om legaal te kunnen werken. Het feit dat veel gestolen auto-onderdelen voor een lage prijs via internet worden verhandeld wordt door die bedrijven als problematisch en onwenselijk ervaren. De opstellers van dit rapport concluderen dat voertuigcriminaliteit ondermijnend werkt want: ‘het ondermijnt het vertrouwen in het handelsverkeer, verstoort de concurrentieverhoudingen, vergt een onevenredige belasting voor

(28) Wynsen Faber, lector financieel economische criminaliteit, Politieacademie (29) Henk Ferwerda, criminoloog, politieonderzoeker en directeur van bureau Beke. (30) Kloonauto: een auto met het kenteken en een vervalst kentekenbewijs van een andere auto.


Pro

ble

mat

iek

ron

do

m o

nd

erm

ijnin

g

39

toezicht en handhavende partijen en zorgt voor grote financiële schade bij benadeelde publieke en private partijen zoals burgers, rechtspersonen en verzekeringsmaatschappijen’. Criminologen Fijnaut en Ponsaers(31) De criminologen Fijnaut en Ponsaers stellen dat alle strafbare feiten in een bepaalde context ondermijnend kunnen zijn. Ponsaers spreekt hierover tijdens zijn rede op het jaarcongres van het Tijdschrift voor de Politie145. Hij haalt in deze rede aan dat bij mishandeling, gepleegd bij gelegenheid van huiselijk geweld, de pleger de verhoudingen tussen de beide partners ondermijnt. Of een winkeldief die door de diefstal de verhouding tussen winkeleigenaar en betalende klant ondermijnt. Of een zedendelinquent die door zijn gedrag de normale normen en waarden ondermijnt. Fijnaut concretiseert deze stelling bijvoorbeeld in een artikel in het Eindhovens Dagblad44. Hij stelt dat kleine criminaliteit niet alleen diep kan ingrijpen in het leven van burgers maar ook in het maatschappelijk leven in een stad of streek. Als de overheid er onvoldoende in slaagt burgers daartegen te beschermen dan heeft dat onvermogen uiteindelijk onvermijdelijk negatieve gevolgen voor haar verhouding tot de burgerij. Het ondermijnt het vertrouwen dat de burgerij in haar overheid heeft. Het gevolg daarvan is dat burgers geen heil zien in samenwerking met de overheid.

4.3 Voorbeelden van ondermijning Ondermijning laat zich niet eenvoudig vertalen hoewel menigeen vermoedelijk wel een beeld daar bij heeft:

Witwassen, samengevat crimineel verworven geld weer in normale omloop brengen zonder dat dit in de gaten loopt, wordt gezien als een vorm van ondermijning van de financiële gezondheid van een overheid77.

Politiek getouwtrek, bijvoorbeeld een zich lang voortslepend geschil tussen de landelijke overheid en lokale overheid, kan er voor zorgen dat bij (een deel van) de bevolking een zekere mate van onverschilligheid ontstaat84 waardoor het gezag van de overheid wordt ondermijnd.

Nog een voorbeeld is ondermijning door falende hulpverlening waardoor sommige jongeren zich onaantastbaar voelen en dat ook zijn. Dit kan zorgen voor aantasting het zelfvertrouwen van de politie en aantasting van Nederland52.

Op 26 augustus 2014 verschijnen in de media berichten over een door de politie aangetroffen hennepplantage. Het gaat om een buitenplantage van naar schatting 18.500 hennepplanten. In de berichtgeving worden foto’s en een video getoond en wordt medegedeeld dat de waarde van deze planten volgens de politie ongeveer € 20.000.000,-- bedraagt102. Deze mededeling veroorzaakt nogal wat commentaar in hennepland128. De politie wordt in berichtgeving op social media als Twitter en Facebook als ondeskundig en ‘makkelijk scorend’ gekenschetst(32). Het vertrouwen van (een deel van de) burgers in de politie wordt hierdoor ondermijnd.

4.4 Definitie Bij onze zoektocht naar een hanteerbare definitie voor het containerbegrip ‘ondermijning’ hebben wij moeten concluderen dat er voor ons onderzoek niet één is die het hele begrip dekt. Wij vinden de meeste aansluiting bij de definitie zoals die is gegeven in het rapport “Over ondermijning”181. De definitie van ondermijning zoals wij deze zullen hanteren voor ons onderzoek luidt:

‘Het verzwakken of misbruiken van de structuur van onze maatschappij, leidend tot een

aantasting van de economische, politieke, maatschappelijke en sociale fundamenten en daarmee

afnemend vertrouwen van burgers in hun overheid’.

(31) Prof. dr. C.J.C.F. Fijnaut, universiteit van Tilburg; emeritus prof. P. Ponsaers, universiteit van Gent (B) (32) Zie Bijlage IV bij deze scriptie: Media-analyse hennepplantage Reuver.


Pro

ble

mat

iek

ron

do

m o

nd

erm

ijnin

g

40

4.5 Juridische context Ondermijning is een term die zelden in een materiële wet in Nederland voor komt. In het Wetboek van Strafrecht is hier slechts sprake van in artikel 253 waar het wordt gehanteerd in relatie tot het door een kind laten verrichten van gezondheid ondermijnende arbeid23.

4.6 Economische context Winsten uit hennepteelt Waar het om de economische aspecten van illegale hennepteelt gaat wordt zonder uitzondering over astronomische bedragen gepraat73 126 159. Heijden, Kampen en Sekshuis praten over bijna een kwart miljard euro winst bij alleen al Limburgse wiettelers. Tops en Torre stellen dat € 728 à € 884 miljoen wordt binnengehaald, alleen al in provincie Noord-Brabant. Kosten bestrijding hennepteelt Het gaat daarbij niet alleen om de legale en illegale opbrengsten van de hennepteelt maar ook om de bedragen die zijn gemoeid met de werkzaamheden van het justitiële apparaat. Schattingen zijn dat de bestrijding van de illegale hennepteelt in Nederland de overheid ongeveer 700 miljoen euro per jaar kost31. Gebruik hennep De cannabissector bestaat overigens niet alleen uit de omzet van het gedroogde eindproduct. Een eindproduct dat naar schatting door ongeveer een half miljoen burgers regelmatig wordt geconsumeerd193. Uitgaande van een geschat gemiddeld gebruik van één joint per dag à € 8,-- (de gemiddelde prijs van één joint in een coffeeshop) komt dit neer op een totaal bedrag van ongeveer € 1.460.000.000,--. De sector bestaat daarnaast ook uit de handel in gebruikersartikelen, hennepzaad en stekken. Ten aanzien van de handel in gebruikersartikelen, denk aan grinders, stashes, bongs(33) enzovoort, zijn geen omzetgegevens bekend. Er bestaat, zoals uit eigen waarnemingen in onder andere Amsterdam, Geleen en Heerlen blijkt, een levendige scene en handel. Teelt hennepstekken Telers die zich op de stekkenteelt hebben toegelegd produceren duizenden stekken per week. Een voorbeeld is een door de politie ontdekte plantage waarin onder andere 16.000 hennepstekken werden aangetroffen116. De prijs van een stek ligt in de handel rond de € 2,8516. Handel hennepzaad Een kweker die zich toelegt op zaden trekt duizenden tot tienduizend zaden van één plant. De prijs van zaden varieert in de detailhandel gemiddeld tussen de € 2,-- en € 6,-- per zaadje met uitschieters tot € 10,-- per zaadje81. Deze prijzen hebben wij bij onze observaties in een headshop in Amsterdam eveneens gezien op reclamefolders voor hennepzaad en kort onderzoek onder growshops op internet bevestigt deze prijzen eveneens6 113 133. Technologische ontwikkelingen Door de voortschrijdende technologische ontwikkelingen zijn er tegenwoordig kweekkasten en kweektenten te koop waarvan sommige zijn gekeurd door de organisatie Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek [TNO] en zelfs zijn voorzien van een automatische brandbeveiliging, zoals de IGrow-Box. Zij kunnen worden uitgerust met groeilampen met LED technologie88. Door deze technische ontwikkelingen wordt het steeds eenvoudiger met gering stroomverbruik op een veilige manier binnenshuis hennep te kweken. Deze detailhandel speelt zich

(33) Grinder: apparaat om gedroogde hennep te vermalen; stash: verdekte opbergplaats voor een voorraad hennep; bong: soort waterpijp.


Pro

ble

mat

iek

ron

do

m o

nd

erm

ijnin

g

41

niet af in het verborgene. Er bestaat dus een commerciële, open en toegankelijke markt voor iedereen die hennep wil kweken. Daarvoor zijn criminele contacten niet noodzakelijk. Het Centraal Bureau voor de Statistiek [CBS] noemt bedragen tussen de drie en zes miljard euro waar het gaat over de productie van nederwiet in illegale kwekerijen en noemt de productie van – en handel in cannabis de grootste illegale activiteit in Nederland19, zie figuur 9.

figuur 9: Aandeel in toegevoegde waarde illegale economie in Nederland

Een onderzoek naar de cannabissector voor het Nationaal dreigingsbeeld criminaliteit met een georganiseerd karakter krijgt niet voor niets de naam ‘Het Groene Goud’46. Het gaat in deze gevallen om ‘zwart’ geld. Hierover worden dus geen belastingen en/of accijnzen geïnd door de overheid. Eenvoudig gerekend en uitgaand van een gemiddelde van 4,5 miljard euro omzet bij een btw-tarief van 21 procent, de Nederlandse norm, gaat het om een bedrag van 945 miljoen euro dat de Nederlandse staat mis loopt. Opgeteld bij de 700 miljoen euro die de overheid uitgeeft aan de bestrijding van illegale hennepteelt drukt de illegale hennepteelt grofweg met een bedrag van 1,5 miljard euro per jaar op de nationale begroting(34).

4.6.1 Tussenconclusie economische context De totale omzet van het gedroogde eindproduct, de wiet, in Nederland kan slechts grof worden geschat omdat deze handel zich in de illegaliteit afspeelt. Schattingen van op de Nederlandse markt gebrachte gedroogde hennep en de geldelijke opbrengsten variëren enorm. In Limburg zou bijna een kwart miljard euro worden omgezet en in Noord-Brabant tussen de 728 en 884 euro. Uitgaande van twaalf provincies in Nederland gaat het dus om miljarden. Deze bedragen dienen wit gewassen te worden in de bovenwereld waardoor ondermijning van de economie plaatsvindt.

4.7 Ondermijning volksgezondheid Het gebruik van cannabis is niet langer beperkt tot een bepaalde subcultuur, maar is algemeen geaccepteerd81. Het recreatieve gebruik van hennep is nadelig voor de volksgezondheid. Op de website van de Jellinek-kliniek78 is te lezen dat de rook van een joint vier tot vijf maal zoveel meer teer bevat als de rook van sigaret. Het intensieve gebruik van hennep onder de leeftijd van 16 jaar verhoogt het

(34) Wij beogen geenszins een volledige en gedocumenteerde berekening te geven maar slechts een grove indicatie op basis van eerdere onderzoeken.

39%

16%

21%

15%

9%Cannabis

Harddrugs

Prostitutie

Heling en smokkel

Illegaal kopiëren engokken


Pro

ble

mat

iek

ron

do

m o

nd

erm

ijnin

g

42

risico op hersenschade en leidt tot mindere schoolprestaties. Het hennepgebruik onder scholieren in Nederland is bovengemiddeld in vergelijking met andere landen, zie figuur 10.

figuur 10: hennepgebruik jeugd78

Consumptieve hennep en hennepproducten bevatten een aantal psychoactieve stoffen, waaronder het eerder genoemde thc en cbd. In juni 2013 publiceert het Trimbos Instituut een rapport over het onderzoek naar het voor komen van deze stoffen in de in Nederlandse coffeeshops verkochte hennep en hasj162. Uit dat onderzoek van het Trimbos instituut blijkt onder andere dat cbd de angst- en paniek inducerende effecten van thc gedeeltelijk kunnen tegengaan en mogelijk minder risico geven op de ontwikkeling van een verslaving. Hennep met een hoog thc-gehalte lijkt een groter risico te vormen dan die met een lage thc-concentratie en nog belangrijker is mogelijk de verhouding tussen thc en cbd, des te lager het cbd gehalte des te hoger het risico. Bij hun onderzoek blijkt dat alleen geïmporteerde hasj een substantiële hoeveelheid cbd bevat. In de (populairste) nederwiet en buitenlandse wiet is cbd vrijwel afwezig. Het percentage thc wordt jaarlijks gemonitord door het Trimbos en is stabiel163. Het percentage jongeren dat hennep gebruikt laat volgens dit laatste onderzoek een dalende trend zien (figuur 11) en bedraagt in 2013 in totaal 4,6 procent.

figuur 11: hennepgebruik jeugd163


Pro

ble

mat

iek

ron

do

m o

nd

erm

ijnin

g

43

Opvallend is dat wij bij ons onderzoek weinig recente wetenschappelijke documentatie/bronnen vonden voor onderzoek naar het voor komen van groeien bestrijdingsmiddelen in hennep. Bij onze participerende observaties stelden wij vast dat er sprake is van gebruik van dergelijke middelen en ook in diverse publicaties wordt het voor komen van dergelijke middelen in hennep genoemd. In die stukken wordt dit steevast als een negatief verschijnsel benoemd en regulering zou controle op die middelen mogelijk kunnen maken. Van Gijn65 zegt hierover in zijn eindscriptie ‘Wordt u daar ook zo giftig van?’ dat in de jaren ’90 onderzoek werd uitgevoerd naar het voor komen van gewasbeschermingsmiddelen. Dit onderzoek vond plaats met 35 monsters uit coffeeshops in Amsterdam. Bij dat onderzoek was vastgesteld dat deze stoffen niet schadelijk waren voor de gezondheid of het leven van de eindgebruiker. Van Gijn stelt ook dat er een toename is geconstateerd van het gebruik van die middelen waardoor de verwachting rijst dat schadelijkheid van hennep ook toeneemt maar dat niet is aangetoond dat deze middelen als residu gevaarlijk zijn. Hij benoemt verder het voor komen van verzwaring van het eindproduct, de wiet, met gemalen tl-buizen of lood als factoren die deze schadelijkheid beïnvloeden. Meer recent is het onderzoek ‘Determination of pesticide residues in cannabis smoke’ 100. De opstellers van dat rapport stellen dat hun onderzoek bewijst dat chemische residuen op cannabis in de rook terechtkomen en daardoor ook in de gebruiker. Er bestaat volgens hen een significante mogelijkheid dat cannabis rokers worden blootgesteld aan een hoog gehalte pesticiden, waardoor hun gezondheid nadelig wordt beïnvloed. Zij stellen ook dat het noodzakelijk is in het kader van de volksgezondheid actief controles te verrichten op het eindproduct.

4.7.1 Tussenconclusie volksgezondheid Hennep/wiet is in Nederland een consumptie-/genotsmiddel zoals vele andere. Er is geen enkel (overheids)toezicht op de hennepteelt/-productie. Noch op de in dit product gewenste psychoactieve stoffen, noch op de bij de teelt gebruikte en in het eindproduct aanwezige hulpstoffen als voedings- en bestrijdingsmiddelen. Daardoor is het voor illegale telers mogelijk dat zij hennep verkopen met een lage verhouding thc:cbd. Het gebruik van hulpstoffen in de vorm van groeien bestrijdingsmiddelen is een feit van algemene bekendheid. De mate waarop zij in de hennepteelt worden ingezet varieert evenals het soort middel. Eerder zagen wij al dat het geldelijk gewin in de criminele hennepteelt de hoofdmotivatie is, hetgeen wordt gestaafd door het verzwaren van het eindproduct met bijvoorbeeld gemalen tl-buizen of lood. De volksgezondheid zal deze criminelen naar verwachting dus niet bijzonder interesseren. Met name de gezondheid van jonge gebruikers loopt gevaar vooral door de ongecontroleerde verhouding thc:cbd.

4.8 Ontwikkelingen op het gebied van bestrijding ondermijning Bij diverse instanties staat ondermijning op de agenda. Zij willen allen ondermijning tegengaan. In deze paragraaf zal op een paar hoofdrolspelers in de bestrijding tegen ondermijning kort worden ingezoomd.

4.8.1 Politie “Waar burgers en de instituties die zij delen vorm en inhoud geven aan de gewenste samenleving, waakt de politie tegen ondermijning daarvan. De politie geeft geen richting aan de maatschappelijke ontwikkeling, maar waakt tegen datgene dat de democratisch overeengekomen maatschappelijke afspraken ondermijnt”. In 2005 zijn deze twee zinnen concreet de enige verwijzing naar de visie over de rol van de politie als het gaat over ondermijning in Nederland in de visienota Politie in Ontwikkeling 121.In de zogenaamde ‘10 punten op de horizon’ uit diezelfde nota zijn ook ontwikkelingen te zien die in die tijd de richting aangeven waar de politie naar toe wil. Genoemd worden:

Wisselwerking met bestuur en samenleving;


Pro

ble

mat

iek

ron

do

m o

nd

erm

ijnin

g

44

Temidden van veel partijen die een cruciale rol spelen waar het om de integriteit van de samenleving gaat;

Waarin de politie een instantie wil zijn waar altijd een beroep op kan worden gedaan;

Een taak tot signaleren en adviseren heeft;

De aandacht nadrukkelijk richten op andere communities;

De politie ziet horizontale programmasturing als adequaat middel tot samenwerking. Voorgaande illustreert kort samengevat dat de politie in Nederland vanuit haar positie in de samenleving met anderen wil samenwerken. De manier waarop zij dat wil doen wordt omschreven in ditzelfde rapport, namelijk met een nieuwe kijk op de maatschappij middels nodale oriëntatie(35). Daarmee wordt naar de maatschappij gekeken als een verzameling netwerken met knooppunten. De reden daarvoor is dat ondermijnende activiteiten zich goed kunnen verbergen in de complexe structuren (netwerken) van de huidige maatschappij. Illegale activiteiten maken net zoals legale activiteiten gebruik van deze knooppunten. Je zou kunnen zeggen dat beide elkaar daar ontmoeten en er dus juist op die plaatsen verwevenheid van de onder- en de bovenwereld plaatsvindt. De traditionele, geografisch gerichte blik op de maatschappij zorgt er voor dat de politie en haar maatschappelijke partners de ontwikkelingen in deze knooppunten niet zien120. Op de website van de Nationale Politie is te lezen dat ondermijning één van de grote gevaren voor de Nederlandse samenleving is115. Dat de politie in Nederland samenwerking met andere partijen wil komen tot het tegengaan van ondermijnende activiteiten is evident zoals bijvoorbeeld uit de oprichting van de ‘projectgroep ondermijning’ in Limburg blijkt.

4.8.2 Openbaar Ministerie Het OM stelt in haar visiedocument Perspectief op 2015114 dat zij ter bestrijding van de georganiseerde, ondermijnende misdaad, in een geïntegreerde aanpak zoveel mogelijk dient samen te werken met de politie, met andere opsporingspartners en met relevante publieke partners omdat het strafrecht alleen onvoldoende is om de ondermijning van de maatschappij door deze zware en vaak internationaal georganiseerde misdaad tegen te gaan.

4.8.3 Gemeenten De Vereniging van Nederlandse Gemeenten [VNG] stelt in op haar internetsite dat alle gemeenten in Nederland te maken hebben met criminele praktijken en denkt daarbij aan hennepteelt in woningen, een massageshop als dekmantel voor illegale prostitutie of investeringen in vastgoed om zwart geld wit te wassen. Zij stelt dat samenwerking tussen overheidsinformaties door het delen van informatie zorgt voor een completer beeld van de omvang, werkwijze en leden van criminele organisaties waarmee tot een betere aanpak kan worden gekomen173.

4.8.4 Regionale Informatie- en Expertise Centra Het inzicht dat samenwerking, een gezamenlijke en integrale aanpak, noodzakelijk is in de bestrijding van georganiseerde, ondermijnende criminaliteit leidt in 2007 tot de lancering van het programma ‘Bestuurlijke aanpak van georganiseerde misdaad’ door de toenmalige ministers van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties93. De uitwerking van dat plan beschrijft onder andere de uitvoering van pilots die zijn gericht op de inrichting en werking van Regionale Informatie- en Expertise Centra [RIEC]. In deze centra zijn medewerkers vertegenwoordigd van:

Gemeenten;

Openbaar Ministerie;

35 Engels: node – knooppunt in een netwerk.


Pro

ble

mat

iek

ron

do

m o

nd

erm

ijnin

g

45

Nationale Politie;

Belastingdienst;

Douane;

Fiscale inlichtingen en opsporingsdienst [FIOD];

Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid [SZW];

Provincies;

Koninklijke Marechaussee [KMar];

Immigratie- en naturalisatiedienst [IND]. Deze RIEC’s vormen samen een landelijk dekkend netwerk. De focus van de RIEC's ligt op de bestrijding van georganiseerde misdaad en als voorbeeld wordt onder andere de bestrijding van georganiseerde hennepteelt genoemd93. De samenwerking bestaat vooral uit het delen en bundelen van informatie tussen partners. Dit delen en bundelen van informatie vindt plaats op convenantbasis.

4.9 Ondermijning, méér dan criminaliteit?! Uit de definitie van ondermijning die wij hanteren blijkt dat ondermijnende activiteiten niet alleen uit criminele activiteiten hoeven te bestaan. Als er in een buurt overlast bestaat die is gerelateerd aan de aanwezigheid van een coffeeshop, verwachten burgers een politie die optreedt tegen die overlast. Met het uitblijven van actie tegen die overlast is de verwachting al snel dat de politie het vertrouwen dat burgers in haar hebben schaadt118. Echter Van der Veer, Van Sluis, Van de Walle & Ringeling verrichten in 2013 een onderzoek naar trends en verklaringen voor het vertrouwen dat burgers in de politie hebben169. Daarbij komen zij tot de conclusie dat het vertrouwen dat de politie deelt met andere politieke instituties aanzienlijk belangrijker is voor het vertrouwen dat burgers in haar politie hebben dan hetgeen de politie doet of nalaat. Zij stellen dat verklaringen voor het vertrouwen in- en de legitimiteit van de politie in hoge mate buiten de politie moet worden gezocht. In het Nederlandse politieke bestel is in deze kabinetsperiode gekozen voor één minister, van V&J, als eindverantwoordelijke voor één Nationale Politie. Dit in tegenstelling tot het verleden waarin hier ook een verantwoordelijkheid voor de minister van Binnenlandse Zaken [BZ] lag en er met een gemeente- en rijkspolitie lokaal maatwerk kon bestaan. In het licht van ons onderzoek, doelend op de publiekelijk gevoerde discussie over de regulering van hennep tussen enerzijds een aantal burgemeesters van Nederlandse gemeentes en anderzijds de minister van V&J, rijst dan de vraag in hoeverre de verstoring in die checks and balances in het Nederlandse politiek bestel van invloed is op de legitimiteit van de Nederlandse politie in relatie tot haar handhavingsdoel van de opsporing van hennepteelt. Met andere woorden: is er sprake van een democratisch deficit waardoor het gezag van de overheid en meer specifiek de politie wordt ondermijnd als het om het effectief en efficiënt bestrijden van hennepcriminaliteit gaat?

4.10 Tussenconclusie ondermijning Wij hebben getracht het begrip ‘ondermijning’ te operationaliseren. Het begrip vertoont echter zoveel niet meetbare kenmerken dat van operationalisering geen sprake kan zijn. De gevolgen van ondermijning door hennepcriminaliteit zijn onbekend en berusten voor het overgrote deel op schattingen. Dit heeft enerzijds te maken met de veelomvattendheid van het begrip en anderzijds met het relatief nieuwe gebruik van dit begrip door de overheid. Van eenduidige registratie van ‘ondermijning’ is geen sprake en het is gelet op de veelomvattendheid maar de vraag of een dergelijke eenduidige registratie kan worden gerealiseerd. Uitgaande van de stelling dat verklaringen voor het vertrouwen in- en de legitimiteit van de politie in hoge mate buiten de politie moeten worden gezocht heeft het verschil in opstelling van de lokale en de landelijke overheid in Nederland met betrekking tot de hennepproblematiek indirect invloed op het vertrouwen dat burgers in de politie hebben.


Pro

ble

mat

iek

ron

do

m o

nd

erm

ijnin

g

46

Ondermijning door hennepteelt vindt op diverse plekken in de samenleving plaats, van de (verhuur)makelaar die bewust een pand faciliteert tot het oudere echtpaar dat de hennepplantage gebruikt voor een aanvulling op het pensioen. Een limitatieve opsomming van alle betrokken actoren is moeilijk te geven, omdat afhankelijk van de situatie er diverse actoren bij betrokken kunnen zijn. Ondermijning heeft invloed op economisch, sociaal-maatschappelijk, gezondheids- en politiek-juridisch vlak in onze samenleving. Ondermijning door hennepcriminaliteit is daarmee een veelkoppig monster met een hoog regenererend vermogen.


Ho

e w

ord

t o

nd

erm

ijnin

g d

oo

r h

enn

epcr

imin

alit

eit

nu

aan

gep

akt

in L

imb

urg

?

47

5 Hoe wordt ondermijning door hennepcriminaliteit nu

aangepakt in Limburg? In dit hoofdstuk willen wij uiteenzetten hoe ondermijning door hennepcriminaliteit nu wordt aangepakt: hoe het overheidsbeleid wordt uitgevoerd en of er verbeterpunten zijn. Wij beschrijven in dit hoofdstuk daarom hoe deze criminaliteit nu door de politie eenheid Limburg wordt aangepakt (5.1). Wij zoomen in op twee Robuuste Basis Teams [RBT’s]: het RBT Westelijke Mijnstreek (5.1.1) en het RBT Heerlen (5.1.2). Vervolgens volgt een beschrijving van het nieuw opgericht ondermijningsteam (5.1.3) waarna wij dit hoofdstuk afsluiten met een tussenconclusie (5.22).

5.1 De huidige aanpak Over het landelijke beleid inzake de bestrijding van hennepcriminaliteit schreven wij in hoofdstuk 2.3. Het regionale of lokale beleid zou normaliter moeten aansluiten bij dat landelijke beleid. Echter dit blijkt nog niet zo vanzelfsprekend. W. Dohmen, medewerker beleidszaken bij de politie Eenheid Limburg zegt hierover (persoonlijke mededeling, 21/8/2014) dat er geen regionaal of lokaal beleid voorhanden is hoe de politie deze vorm van criminaliteit dient aan te pakken. M. Roerink (2014) omschrijft deze situatie tijdens ons interview als volgt: ‘De urgentie om iets aan hennepzaken te doen heeft geleid tot het project ‘Leviatan’(36) omdat er behoefte bestaat om vanuit het barrièremodel door te rechercheren op de hokkenbouwers, elektriciens en dergelijke. Maar de grote struikelblokken blijken prioriteit en capaciteit te zijn’. Er is, aldus Roerink, wel altijd de wil geweest om te kijken naar de systematiek die achter de hennepteelt maar in de praktijk is hiervan niet heel veel van terecht gekomen. Dat heeft er toe geleid dat ieder basisteam een eigen invulling aan de bestrijding van hennepteelt geeft. Dit resulteert erin dat in sommige basisteams diverse collegae volledig vrij geroosterd zijn om deze vorm van criminaliteit te bestrijden. In andere basisteams wordt dit in de reguliere diensten uitgevoerd door de collegae. Evaluaties zoals een procesevaluatie van de hennepruimingen door de politie zijn niet voorhanden. Wel zijn er door bijvoorbeeld de gemeente Heerlen en Sittard-Geleen productevaluaties gemaakt van de hennepruimingen. Eerder onderzoek naar hennepteelt werd ook verricht door B. Grobbe, recherchekundige van de politie Eenheid Limburg68. Bij dat onderzoek bleek onder andere dat in Zuid-Limburg in de districten Heerlen en Sittard de meeste hennepplantages werden opgespoord en ontmanteld. Wij hebben daarom participerende observaties verricht tijdens enkele zogenaamde hennephaaldagen zowel in het Basisteam Westelijke Mijnstreek [BTWM] als in het Basisteam Heerlen [BTH]. In het BTWM participeerden wij in een onderzoek naar witwassen door een csv in de hennepteelt. Het BTWM rekent het grondgebied van vier gemeentes (Sittard-Geleen, Stein, Beek en Schinnen) tot haar werkgebied. Het BTH rekent de gehele gemeente Heerlen tot haar werkgebied. Ook namen wij deel aan het overleg van de projectgroep “Cannabiskamer”61 in Heerlen en hebben wij beiden zitting in de “Ondersteuningsgroep Ondermijning” van de eenheid Limburg. Bij ons dossieronderzoek bleek dat er in de door ons onderzochte dossiers geen informatie is opgenomen over de relatie tussen hennepcriminaliteit en ondermijning. Wij konden daaruit dan ook geen conclusies trekken.

(36) Leviatan: project van de voormalige politieregio Limburg-Zuid ter bestrijding van georganiseerde hennepcriminaliteit met aandacht voor faciliteerders.


Ho

e w

ord

t o

nd

erm

ijnin

g d

oo

r h

enn

epcr

imin

alit

eit

nu

aan

gep

akt

in L

imb

urg

?

48

Bij navraag bij Officier van Justitie Van den Eshof (direct message via Twitter, 22 oktober 2014) over welke tenlastelegging er wordt gehanteerd bij een hennepplantage deelde hij ons mede dat alleen de artikelen van de Opiumwet en eventuele ontneming ten laste werden gelegd. Andere artikelen die zijn gericht op gevaarzetting of vernieling worden niet meegenomen.

5.1.1 Basisteam Westelijke Mijnstreek In het BTWM wordt tegen criminele hennepteelt opgetreden door een viertal vaste dienders: drie ‘ruimers’ en een politiekundige die de coördinatie van de werkzaamheden heeft. Daarboven is een inspecteur van politie als matrixverantwoordelijke aangesteld. Dit betreft een deeltaak. In het BTWM is één vaste dag per week bestemd voor het ‘ruimen’ van hennepplantages en één dag per week voor de schriftelijke afwerking van deze zaken, de zogenaamde volumeruimingen. Hun werkzaamheden bestaan voornamelijk uit het verzamelen van (anonieme) meldingen over de vermoedelijke aanwezigheid van hennepplantages in woningen, de veredeling(37) van die meldingen, het ruimen van hennepplantages en verhoor van betrokkenen. Er wordt bij volumeruimingen in het BTWM standaard geen diepgaand onderzoek ingesteld vóór en na de ontmanteling van een hennepplantage met het oog op het te ontnemen wederrechtelijk verkregen voordeel [wvv] of met het oog op informatie over faciliteerders van die hennepplantage. Als er wel dergelijke informatie is, wordt die zelden gebruikt om een vervolgonderzoek in te stellen. Er wordt wel aandacht besteed aan informatie die kan duiden op eerdere oogsten in de betreffende hennepplantage. Deze informatie berust veelal op de staat waarin het materiaal van de plantage verkeert, groeischema’s, aangetroffen notities en productiedatums van gebruikte apparatuur68. Veel verdachten verklaren tijdens het verhoor dat de ontdekte hennepplantage de eerste oogst betreft. In de praktijk blijkt dat rechters de onderzoekinformatie veelal niet voldoende vinden om te komen tot een ontnemingsmaatregel op basis van eerdere oogsten14.

Uit persoonlijke mededelingen van drie hennepruimers van het BTWM blijkt dat zij de stroom van meldingen over vermoedelijke hennepplantages niet verwerkt krijgen(38). De tijd tussen een melding, veredeling en ruiming bedraagt soms meerdere weken. Daardoor gebeurt het dat er, terwijl de melding en veredeling op een hennepplantage duiden, die plantage tijdens een zogenaamde hennephaaldag niet meer wordt aangetroffen omdat er dan vermoedelijk al is geoogst. Tijdens zo’n hennephaaldag worden twee tot drie plantages geruimd. De rest van hun tijd zijn deze ruimers kwijt aan vervolgonderzoek zoals het horen van betrokken partijen en de administratieve afhandeling. Er worden nagenoeg geen onderzoeken naar criminele samenwerkingsverbanden door hen ingesteld, noch wordt er geïnvesteerd in onderzoeken naar andere vormen van ondermijning zoals witwassen of verhuurfraude. Hun mening over deze werkwijze is ambigue. Enerzijds vinden zij het hun plicht om hennepplantages in woningen te ruimen vanwege de gevaarzetting en de overtreding van de Opiumwet. Anderzijds hebben zij reeds lang het besef dat alleen deze aanpak de criminaliteit achter de hennepplantages niet wegneemt maar bevordert. Er is bij de ruimers wel kennis van zaken over achterliggende criminaliteit maar zij hebben eenvoudig geen tijd voor dergelijke vervolgonderzoeken door de administratieve afhandeling en daar wordt ook niet meer capaciteit voor gegeven. Analyse -zoals veiligstellen DNA, vingerafdrukken en wijze van opbouw - van de geruimde hennepplantages vindt niet plaats. Bijkomstigheid is ook dat de aanpak van csv’s organisatorisch niet onder hun werkzaamheden vallen. De aanpak van csv’s hoort thuis bij de afdeling Georganiseerde Criminaliteit van de politie in de Eenheid Limburg. De lage straffen en het geringe terugvorderen van wederrechtelijk verkregen voordeel zijn de hennepruimers een doorn in het oog. Naast de onderzoeken naar hennepplantages die de hiervoor

(37) Veredeling: het zoeken van andere bronnen die een veelal anonieme melding van een hennepplantage kunnen bevestigen of ontkrachten in verband met het opportuniteitsbeginsel. (38) Op 12 november 2014 liggen er volgens een van deze ruimers nog ongeveer 30 meldingen te wachten. Gelet op het onderzoek en de administratie van al geruimde plantages en de naderende decembermaand zal het merendeel van deze meldingen niet meer worden onderzocht in 2014.


Ho

e w

ord

t o

nd

erm

ijnin

g d

oo

r h

enn

epcr

imin

alit

eit

nu

aan

gep

akt

in L

imb

urg

?

49

genoemde collega’s verrichten, ontdekken collega’s uit de basispolitiedienst bij tijd en wijle ook een hennepplantage. Uit gesprekken die met hen werden gevoerd blijkt dat het aantreffen van een hennepplantage en de administratieve afhandeling daarvan als een last wordt ervaren. Er wordt openlijk getwijfeld aan het nut van het opruimen van zo’n plantage. Menigeen benoemt het gedoogbeleid van de overheid als de oorzaak van het bestaan van deze criminaliteit. Wat opvalt is dat de dienders het brandgevaar zelden noemen als een noodzakelijkheid tot ontmanteling. Collega’s ervaren dat het zogenaamde Damocles-beleid(39) in deze gemeentes divers wordt gehandhaafd. Dit leidt tot onvrede bij deze collega’s.

5.1.2 Basisteam Heerlen In het BTH zijn 1,5 dienders continu bezig met het verzamelen, verdelen en ontmantelen van illegale hennepplantages. Van deze 1,5 diender is 1 diender aangewezen als taakaccenthouder hennep. Deze taakaccenthouder wordt op de hennep haaldag ondersteund door een hennepteam. Dit zijn een drie- of viertal, meestal dezelfde, dienders die de schriftelijke afhandeling van de ontdekte hennepplantage op zich nemen. In het BTH worden net zoals in het BTWM alleen volumeruimingen uitgevoerd. Onderzoek naar achterliggende csv’s wordt niet opgestart door de taakaccenthouder om dezelfde reden als in het BTWM. De taakaccenthouder van het BTH heeft wel zicht op vermoedelijke csv’s. Informatie uit de hennepplantages zoals DNA, vingerafdrukken, wijze van opbouw wordt vrijwel niet vastgelegd om zo naar een achterliggend csv te rechercheren. De taakaccenthouder drugs is opgeleid als Taakaccenthouder Hennep [TAH], verder hebben enkele politiemensen een opleiding gehad middel e-learning. Tijdens de TAH opleiding is naast volumeruiming ook aandacht voor de criminaliteit achter de hennepplantages. Door Justitie, Politie en Enexis is een zogenaamde ‘hennepcontainer’ aangeschaft die dient als voorlichtingscontainer voor deze partners en als oefenruimte. In de praktijk wordt echter vrijwel geen aandacht besteed aan de criminelen achter de hennepplantages, er wordt alleen geruimd. Analyse van de ruimingen vindt niet plaats. In het BTH is in augustus 2014 gestart met het project ‘Cannabiskamer’61. Deelnemers aan dit project zijn politie, OM, dienst Domeinen Roerende Zaken, RIEC, Enexis, Belastingdienst en de Gemeente Heerlen. In de Raadsbrief over dit project wordt een zevental doelstellingen genoemd:

Vergroten van de pakkans van illegale hennepplantages;

Snellere berechting van illegale telers;

Betere beeldvorming van csv’s achter die plantages;

Organiseren van nacontroles;

Organiseren van maatschappelijke zorg voor telers;

Preventie van gebruik onder jongeren;

Regulering wietteelt ten behoeve van bevoorrading van gedoogde coffeeshops. In die Raadsbrief wordt een problematiek met betrekking tot het ruimen van hennepplantages beschreven die grotendeels overeenkomt met de situatie zoals wij die hierboven vermeldden in het BTWM en in het BTH. Dit project heeft als ambitie zoveel mogelijk illegale hennepkwekerijen op te ruimen en door een verbeterde informatievergaring en –deling tussen de partners mogelijk ook de achter de hennepteelt schuilgaande criminaliteit aan te pakken. Er wordt na een melding over een ergens aanwezige hennepplantage een onderzoek ingesteld bij het RIEC. Dit onderzoek moet binnen twee weken uitwijzen of er in het voorkomende geval sprake is van een standaard ruiming (volumeruiming) dan wel een maatwerk ruiming. De volumeruiming wordt vervolgens afgehandeld via

(39) De burgemeester van een gemeente kan op basis van artikel 13b van de Opiumwet bestuursdwang toepassen en woningen en voor het publiek toegankelijke inrichtingen sluiten als daar sprake is van drugshandel. Dit geldt ook voor coffeeshops die zich niet aan regels volgens het lokale coffeeshopbeleid houden.


Ho

e w

ord

t o

nd

erm

ijnin

g d

oo

r h

enn

epcr

imin

alit

eit

nu

aan

gep

akt

in L

imb

urg

?

50

ZSM(40). Het is het streven om gemiddeld 5,5 hennepplantage per week te ruimen. Uit het concept evaluatieverslag van 29 oktober 2014 van dat project blijkt het volgende:

Er zijn in die 13 weken 79 locaties bezocht waar een hennepplantage werd vermoed op basis van melding en vervolgonderzoek;

Het aantal daadwerkelijk uitgevoerde ruimingen betreft 37. Dit levert een gemiddelde op van 2,1 plantage per ruiming dag/ruimingsweek;

Er is in één geval voldoende informatie gegenereerd naar achterliggende criminaliteit en daar is een vervolgonderzoek naar gestart;

Snellere berechting werd in 50 procent van de gevallen bereikt door toepassing van ZSM;

Er is een start gemaakt met het houden van nacontroles van de aangetroffen hennepplantages na drie weken;

Er is een start gemaakt met een nacontrole een jaar na het aantreffen van hennepplantages. Er is nog geen zicht op het resultaat van deze controles.

Informatie tussen de diverse basisteams en de hennep coördinatoren wordt vrijwel niet gedeeld. Informatie van en uit de hennepplantage, zoals wijze van manipulatie stroom, wijze opbouw elektriciteit, wijze opbouw apparatuur, gebruikte materialen enzovoort wordt nergens centraal vastgelegd of onderzocht. Met van de verdachte verkregen informatie wordt zelden door gerechercheerd. Verder vindt in verband met prioritering om capaciteits- en budgettaire redenen vrijwel geen forensisch onderzoek plaats in een hennepplantage. M. Roerink (2014) zegt hierover: ‘Bloedzaken gaan voor’. Uit persoonlijke mededelingen van diverse aanspreekpunten hennepteelt en informatieafdelingen van de politie Limburg blijkt dat er maar weinig onderzoeken naar csv’s van hennepcriminaliteit worden opgestart in de Eenheid Limburg. Bij navraag bij de afdeling Infodesk van de politie Limburg blijkt er beperkte informatie voorhanden te zijn over csv’s in de hennepteelt. Van belang in dit verband zijn de antwoorden van de minister van V&J95 op de vragen 12,13 en 14 die het kamerlid N. Kooiman op 17 december 2014 hem schriftelijk stelde over het veelal achterwegen blijven van door rechercheren na ontmanteling van hennepkwekerijen in Zuid-Nederland. Het antwoord van de minister van V&J is dat per situatie een strategie voor de aanpak voor een hennepkwekerij wordt bepaald. Afhankelijk van de omstandigheid wordt alleen ingezet op ontmantelen en in andere gevallen wordt een onderzoek ingesteld naar de achterliggende criminele organisatie. De minister kan, in antwoord op de volgende vragen van dit kamerlid, niet aangeven hoe vaak er wordt door gerechercheerd. De politie beschikt volgens de minister op landelijk niveau niet over deze informatie. Tops & Torre159 zeggen hierover dat er in Nederland, wanneer specifiek wordt gekeken naar de wietteelt, geen schattingen voorhanden zijn van het aantal criminele samenwerkingsverbanden dat zich met die vorm van criminaliteit bezighoudt, of hoeveel geld er wordt witgewassen in relatie tot wietteelt. Tijdens ons onderzoek hebben wij ervaren dat een preweegdocument met uitgebreide informatie over dergelijke criminaliteit (inclusief analyse waarbij de keten van producent, elektricien, hokkenbouwer, witwasbedrijven en hoofdverdachten van A tot Z in beeld was) in mei 2014 in de stuurploeg(41) werd ingebracht. De beslissing van de stuurploeg luidt dat het preweegdocument wordt aangeboden voor het interventieoverleg met de opdracht het preweegdocument te agenderen voor het interventieoverleg van het RIEC, te volgen door het opmaken van een projectvoorstel ten behoeve van

(40) ZSM, dat is: Zo Snel, Slim, Selectief, Simpel, Samen en Samenlevingsgericht Mogelijk. Politie, OM en ketenpartners pakken met ZSM veelvoorkomende misdrijven op daadkrachtige wijze aan. In de ZSM-werkwijze beslissen zij na aanhouding van de verdachte zo spoedig mogelijk over het afdoeningstraject. Waar mogelijk wordt direct een afdoeningsbeslissing genomen. (41) Stuurploeg: beslisorgaan op eenheidsniveau tussen politie en openbaar ministerie. Beslist welke zwaardere opsporingsonderzoeken zoals bijvoorbeeld criminele samenwerkingsverbanden worden gestart. Prioriteiten worden gesteld op basis van o.a. maatschappelijke impact.


Ho

e w

ord

t o

nd

erm

ijnin

g d

oo

r h

enn

epcr

imin

alit

eit

nu

aan

gep

akt

in L

imb

urg

?

51

een integrale aanpak. Voor zover thans, eind januari 2015, bekend is, is er nog geen gevolg aan deze opdracht gegeven. Het opsporingsonderzoek is nog niet gestart. Deze informatie blijft niet beperkt tot de exclusieve wetenschap van de politie. E. Steegmans (2014) kent informatie over het onderzoek en is op de hoogte van het niet oppakken van het onderzoek. De oorzaak daarvan ligt volgens haar in het capaciteitsprobleem.

5.1.3 Ondermijningsteam Limburg In de brief van minister Opstelten van V&J156 stelt hij dat hem verontrustende berichten hebben bereikt vanuit Brabant, Zeeland en Limburg. Het OM en de politie uitten verontrustende signalen over de (ontwikkeling van de) ondermijnende en georganiseerde criminaliteit. De aard, ernst en omvang daarvan is fors en lijkt eveneens toe te nemen. Hij stelt verder dat de afgelopen jaren krachtige inspanningen zijn geleverd ten aanzien van de (integrale) aanpak van ondermijnende en georganiseerde criminaliteit. Hierbij vereist het terugdringen van deze criminaliteit een stevige aanpak en moet worden opgetreden als één overheid. Deze krachtige inspanningen bleken echter niet altijd voldoende. Sinds 01 oktober 2014 is daarom in Limburg een team van 25 personen opgericht dat zich gaat bezighouden met de aanpak van ondermijnende en georganiseerde criminaliteit. De ondermijnende en georganiseerde criminaliteit die dit team aan gaat pakken betreffen de thema’s: hennep, synthetische drugs (inclusief dumpingen) en Outlaw Motorcycle Gangs [OMG’s]156(42). Dit ondermijningsteam gaat met name ingezet worden op ‘korte klappen’, de onderzoeken die dit team draait blijven door de overheid verplicht beperkt tot kortstondige onderzoeken. Daarmee worden deze onderzoeken beperkt tot direct en zichtbaar reageren op signalen van georganiseerde misdaad waarbij het afpakken van crimineel vermogen centraal staat. De vraag rijst in hoeverre er met deze beperking in tijd nog sprake kan zijn van onderzoeken naar csv’s. In een artikel op EenVandaag42 zegt Simone Steendijk, plaatsvervangend politiechef van Nationale Politie, Eenheid Oost-Brabant, daar in 2011 al over dat het gemiddeld anderhalf jaar duurt om een netwerk op te rollen. Resultaten van het ondermijningsteam zijn gezien de korte bestaansduur van goed drie maanden, nog niet voor handen. Hierdoor kan de effectiviteit van dit ondermijningsteam nog niet worden gemeten.

5.2 Tussenconclusie huidige aanpak Samenvattend kan worden gesteld dat de opsporing en afhandeling van hennepplantages vooral een tijdrovende bezigheid is die veel kosten met zich brengt, weinig straf of terug gevorderd wederrechtelijk verkregen vermogen oplevert en niet of nauwelijks bijdraagt aan een afname van het aantal hennepplantages. Daarmee blijkt de bestrijding van hennepplantages door de politie weinig efficiënt en weinig effectief te zijn. Terwijl het uit het oogpunt van haar taakstelling in relatie tot de gevaarzetting en sociaal-maatschappelijk een ‘must’ is. De vraag rijst in hoeverre de uitvoering van het beleid lokaal nog aansluit bij het landelijke beleid. Er wordt alleen repressief opgetreden tegen hennepplantages, preparatie vindt plaats in de vorm van opleiding voor onder andere de politie. Van proactie, preventie en nazorg is geen sprake. Informatie uit de hennepplantages zelf is er niet, van enige analyse van deze informatie kan dus ook geen sprake zijn. Dat analyse ontbreekt is een conclusie die Fijnaut & Ruyver eveneens trekken56. Er is beperkte informatie over csv’s in de hennepteelt. De vraag is dan ook of dit beeld over csv’s compleet is. Verder is de vraag of de politie weet wie er echt aan de touwtjes trekt, hoe deze hennepwereld in elkaar steekt en wat er in deze wereld speelt. Met andere woorden, zijn diegenen

(42) Het thema OMG’s is later geschrapt (persoonlijke mededeling mevr.mr. L. Bouwknegt, 30 december 2014).


Ho

e w

ord

t o

nd

erm

ijnin

g d

oo

r h

enn

epcr

imin

alit

eit

nu

aan

gep

akt

in L

imb

urg

?

52

waarvan nu gedacht wordt dat zij een belangrijke rol spelen in de hennepwereld ook echt de ‘topspelers’ of bestaan er ook nog ‘sterspelers’?


Uit

kom

ste

n o

nd

erzo

eken

53

6 Uitkomsten onderzoeken Met het houden van interviews met professionals en burgers en het uitvoeren van dossieronderzoek wilden wij een beeld krijgen van de bestaande kennis over ondermijning, hennepcriminaliteit en toepassing van de veiligheidsketen in de bestrijding van die criminaliteit.

6.1 Uitkomsten interviews In dit hoofdstuk staan de belangrijkste uitkomsten van de gehouden interviews met respondenten waarvan de verwachting is dat zij kennis hebben van enerzijds hennepcriminaliteit en anderzijds ondermijning van de maatschappij door die criminaliteit. Deze interviews hebben mondeling, face-to-face, plaatsgevonden en betreffen deels open en deels semigestructureerde diepte-interviews. De vragenlijst van de interviews is weergegeven in ‘Bijlage VII: Vragen interviews’. Samenvattingen van de gehouden interviews zijn weergegeven in ‘Bijlage VIII: Interviews’. De belangrijkste conclusies uit deze door ons gehouden interviews zijn gebundeld tot vier onderwerpen: volksgezondheid, ondermijning, huidige aanpak en ontwikkelpunten. De deelconclusies worden apart weergegeven in paragraaf 6.1.1.

Volksgezondheid Het onderdeel ‘volksgezondheid’ kwam aan bod tijdens de interviews. Zes van de tien respondenten (60 procent) vinden dat er in het kader van de bescherming van de volksgezondheid een manier van keuring/ controle van hennep zou moeten worden gerealiseerd. Bos zegt hierover dat hij het vreemd vindt dat hennep niet net als andere levens- en genotsmiddelen wordt gekeurd. Met name de controle op het thc-gehalte is volgens hem belangrijk omdat een hoog thc-gehalte een bedreiging voor de volksgezondheid door verslaving aan hennep, met name bij jongeren en adolescenten. Als er zou worden gekomen tot een vorm van regulering van hennep zou deze controle op hennep een voordeel vinden. Breeuwer is van mening dat een gecontroleerde aflevering aan coffeeshops en gebruikmaking van etiketten met gemiddelde waardes van werkzame stoffen op hennepproducten een goede waarborg voor de volksgezondheid kan worden gegeven. De consument kan zichzelf informeren over de werkzame stoffen en eventuele concentraties hulpstoffen. De keuze is dan aan de consument. Hij is, in dit verband voorstander van goede voorlichting over het gebruik van hennep en de gevaren daarvan. Kooistra is eveneens voorstander van etikettering van hennepproducten door een onafhankelijke instantie ten behoeve van de verkoop van hennepproducten aan consumenten. Zij zegt dat er bij de consument behoefte bestaat aan verschillende soorten hennep en aan verschillende niveaus werkzame stoffen. Een cannabisbijsluiter doet volgens haar recht aan het hogere volksgezondheidsdoel van het gedoogbeleid: de scheiding der markten van hard- en softdrugs. Volgens Olsthoorn (2015) is niet duidelijk wat het gevaar van hennep voor de volksgezondheid precies is. De nadruk zou daar in de communicatie volgens hem meer op moeten worden gelegd. De overheid doet er volgens Roerink (2014) geen goed aan bepaalde mogelijkheden op het gebied van de volksgezondheid weg te halen, bijvoorbeeld de xtc-test op dancefeesten. De overheid zou volgens hem juist problemen moeten erkennen en maatregelen nemen om schadelijke gevolgen te beperken. Over de bescherming van de volksgezondheid zeggen Wagemans en Meuwissen (2014) dat de veiligheid rond hennepteelt in gevaar komt door de huidige manier van inpandig telen. Voor de brandveiligheid zou transparantie van het beleid volgens hen uitstekend zijn. Zij denken eveneens dat, met het mogelijk maken van controle van plantages door de brandweer de veiligheid in woningen wordt vergroot. De brandweer is daarvoor toegerust. Met betrekking tot de volksgezondheid zou ook volgens hen een controle op het gehalte thc in hennep zijn gebaat.


Uit

kom

ste

n o

nd

erzo

eken

54

Ondermijning In acht van de tien interviews (80 procent) bleek dat respondenten vinden dat er kan worden gesproken van ondermijning door hennepcriminaliteit. Bos stelt dat ondermijning door hennepcriminaliteit kan bestaan uit een onderzoek naar een hennepteler of een faciliteerder maar ook naar een liquidatie in die wereld; kansarmen die worden verleid door crimineel geldelijk gewin en zo in de tentakels van een criminele organisatie vallen. Er gaat veel geld in die wereld om. Dit geld wordt in de bovenwereld ingezet voor bijvoorbeeld sponsoring van verenigingen en aanschaf van woningen ten behoeve van hennepplantages. Dat heeft dan weer invloed op de economische waarde van de woningen in de omgeving daarvan. Er wordt door de onderwereld gebruik gemaakt van faciliteerders in de bovenwereld. De politie doet er goed aan om onderzoeken naar faciliteerders zoals elektriciens of hokkenbouwers in te stellen. Mensen die hun woning particulier willen verhuren maken vaker gebruik van de diensten van een verhuurmakelaar, aldus Janssen. In de praktijk blijkt volgens hem dat er ook malafide huurmakelaars zijn waardoor het vertrouwen in de makelaardij wordt aangetast. Met informatie die Janssen doorgeeft aan de politie gebeurt volgens zijn informatie niets. Hij ziet een malafide makelaar slechts groter worden. Volgens Olsthoorn (2015) is het beeld ontstaan dat je met minder inspanningen in de hennepteelt veel meer kunt verdienen dan met een reguliere baan. Waarom zou je dan nog gewoon gaan? Als je in een subcultuur opgroeit waarin criminaliteit normaal is kom je daar moeilijk uit. Ondermijning, subculturen en krachtwijken moet je niet los van elkaar zien. Hennepcriminaliteit zorgt volgens Roerink (2014) voor een structurele ondermijning van woonwijken door de gevaarzetting, het geweld en het verkeerde beeld voor de jeugd dat je met criminaliteit geld kunt verdienen. Criminelen trekken burgers de criminaliteit in. Zij maken gebruik van facilitators zoals bijvoorbeeld elektriciens. De huidige werkwijze maakt dat dienders het ‘moe’ worden. Zij zien hun werk als zinloos. De gemaakte afspraken worden niet voldoende nagekomen. Er ontstaat cynisme door de hoeveelheid werk en het uiteindelijke resultaat in afhandeling en vervolging. Criminele hennepteelt ondermijnt, aldus Smeets en Vis (2014), de samenleven alleen al als je denkt aan de proceskosten. Politie en justitie steken jaarlijks miljoenen in de bestrijding van hennepcriminaliteit en komt daardoor minder toe aan andere, in de ogen van de burger ernstiger criminaliteit. Dit zorgt voor een afnemend vertrouwen van de burger in de politie. Faciliteerders komen volgens hen in allerlei beroepsgroepen voor. Steegmans en Du Croix (2014) stellen dat de gang van zaken rond hennep maakt dat criminelen hun crimineel verdiende geld in de bovenwereld kunnen inzetten. Denk aan sponsoren van de plaatselijke voetbalclub, kanarievereniging en carnavalsvereniging. Er is volgens Vlaanderen (2014) een toenemend aanbod van de verhuur van koopwoningen. Verhuurmakelaars faciliteren vaak ongewild criminelen die in een verhuurde koopwoning een hennepplantage aanleggen. Er zijn volgens hem weinig signalen dat verhuurmakelaars bewust criminelen faciliteren. Criminelen zoeken foute makelaars die niet bij een branchevereniging zijn aangesloten. Als je het onbewust faciliteren kunt terugdringen kun je de bewuste faciliteerders gemakkelijker eruit filteren.


Uit

kom

ste

n o

nd

erzo

eken

55

Ook op het gebied van veiligheid ondermijnt hennepteelt de maatschappij. Wagemans en Meuwissen (2014) zien dat er vroeger meer binnenbranden door hennepplantages in schuurtjes waren. Wat we nu zien is dat het steeds vaker in de betere woonwijken is. Huidige aanpak De huidige werkwijze van bestrijding van ondermijning door hennepcriminaliteit werd besproken. Zeven van de tien geïnterviewden (70 procent) vinden dat deze huidige aanpak ontoereikend is. Telers zijn volgens Bos (2014) zeer afhankelijk van het csv. De telers zitten ongewild in de tentakels van het csv want zo kunnen zij bijvoorbeeld niet naar de coffeeshop om zelf de gekweekte hennep te slijten. Binnen deze csv’s vinden veel afpersingen en ripdeals plaats. Een hennepverbaal dat na drie maanden bij justitie komt wordt volgens Bos niet meer vervolgd. Het OM wil interveniëren in de actualiteit en niet pas na een jaar met een zaak bij de rechter aankomen. Dit is een cultuuromslag, ook voor de politie. Janssen zegt dat hij aan de politie heeft doorgegeven dat de verhuurmakelaar in kwestie in anderhalf jaar tijd nog negen maal heeft opgetreden als verhuurmakelaar voor panden waarin een hennepplantage werd aangetroffen. De politie heeft volgens hem met die informatie niets gedaan. De verhuurmakelaar heeft een bloeiende zaak. Het zou volgens Olsthoorn (2015) goed zijn om eens na te denken over hoe de aanpak van hennepcriminaliteit zou gaan als we de politie er buiten laten. Het is logisch dat de politie vaker kartrekker is maar dat zou zij eens wat minder moeten doen. De politie krijgt minder capaciteit. Het zou goed zijn als de politie zaken signaleert en daarna een stapje terug doet. Er is volgens Roerink (2014) de laatste jaren vrijwel niets veranderd op het gebied van hennepbestrijding. De politie is er nauwelijks in geslaagd om achter de grote jongens van de hennepteelt te komen. Het is nooit een topprioriteit geworden maar in de criminaliteit is hennep wel de groene motor voor andere criminaliteit. De grote struikelblokken zijn prioriteit en capaciteit. Bloedzaken als moord, doodslag en overvallen gaan voor op een hennepzaak. Je moet de systematiek van de crimineel doorbreken. Het is beter minder zaken aan te pakken op een betere manier. Het hennep ruimen moet met zo min mogelijk politiecapaciteit en administratieve last worden gedaan. De politie heeft een preventieve rol: vroeg signalering van probleemgezinnen. Het signaleren en adviseren uit PIO. Het is in dat opzicht ook jammer dat het schooladoptieplan is weggevallen. Je moet weten wat er onder de mensen leeft. Mensen die gepakt zijn moet je helpen zodat zij niet opnieuw in de fout gaan. Smeets en Vis stellen dat het schrijnend is dat advocatuur, openbaar ministerie en politie zien dat op hennepcriminaliteit zo veel capaciteit wordt ingezet dat de politie niet meer aan andere, ernstiger zaken niet meer toekomt en dat die situatie voortduurt. Het openbaar ministerie en de politie kunnen afspraken maken om een hennepkweker die aan alle voorwaarden voldoet niet meer aan te pakken. Zij zouden volgens hen de eisen om nog te handhaven verder kunnen opschroeven dan nu al het geval is. De ontwikkeling van een taskforce hennep is volgens Steegmans en Du Croix (2014) een goede zaak. De gemeente wil met de politie meer aan de voorkant van het probleem komen. De awareness van burgers vergroten. Het kijken naar netwerken in hennepcriminaliteit is volgens hen belangrijk maar het ruimen moet ook doorgaan. Zij vertellen dat het in verband met de veiligheidsbeleving van mensen beter te verkopen is dat je 100 plantages hebt opgeruimd dan dat je er een hebt opgeruimd waar een netwerk achter zat. Zij weten dat er een onderzoek naar zo’n netwerk klaar ligt om te worden opgepakt maar dat dit door capaciteitsgebrek niet gebeurt. De achterdeur van de coffeeshop is volgens hen door


Uit

kom

ste

n o

nd

erzo

eken

56

de huidige regelgeving niet inzichtelijk. De politie mag niets aan de achterdeur. Door het al dan niet handhaven van bepaalde criteria ontstaat een diffuus beeld van de omgeving van de coffeeshop. In de bestrijding van hennep- en andere criminaliteit kan de politie volgens Vlaanderen (2014) aan de voorkant van het probleem al gebruik maken van een convenant tussen de NVM, gemeente en politie waarbij gegevens van potentiële huurders worden gecontroleerd: het stoplichtmodel. Dit model wordt al gebruikt in Amsterdam. De makelaar kan dan met de gegevens van de huurder bij de politie terecht die dan groen, geel of rood licht geven voor der verhuur. Ontwikkelpunten De geïnterviewden werden gevraagd ontwikkelpunten aan te reiken voor de bestrijding van deze vorm van criminaliteit. Zeven van de tien geïnterviewden (70 procent) gaven een aantal ontwikkelpunten aan. Bos stelt dat de politiek keuzes maakt en als wetgeving rond hennepteelt verandert dat ook mogelijkheden biedt om het strafvorderingsbeleid aan te passen. Tot die tijd zal het openbaar ministerie zich houden aan de afspraken binnen het regeerakkoord. De politie kan wel anders werken volgens hem. Er moet niet alleen repressie plaatsvinden maar ook nazorg en controle. De politie zou volgens hem verder meer intelligence gestuurd maar ook intelligent gedacht aan hennepzaken kunnen werken. Probleem is dat daar niet altijd de capaciteit voor is omdat bloedzaken altijd voor drugszaken gaan. Het capaciteitsprobleem en geld zijn voortdurend legitimatie om zaken niet aan te pakken. De vraag is of er wel een capaciteitsprobleem is, aldus Bos. Er is volgens hem behoefte aan innovatie. Doe het slimmer, innovatiever en efficiënter. De civiele procedure om zijn schade, duizenden euro’s, te verhalen duurde jaren aldus Janssen. Door de aard van de feiten en de ingewikkeldheid van de procedures is het verhalen van schade geen sinecure. Er is behoefte aan een andere kijk op de slachtoffers van deze criminaliteit. Kooistra is voorstander van etikettering op basis van artikel 3b lid 2 van de Opiumwet. Dit is volgens haar een wettelijke mogelijkheid ter bevordering van de volksgezondheid. Hoe groot de export is en wat in Nederland blijft van de hennep weet niemand, maar dat er iets naar het buitenland gaat is duidelijk volgens Olsthoorn (2015). De spagaat is het gedoogbeleid. De kritiek begint nu te stapelen. Door het barrièremiddel hennep zie je dat hennepteelt een ingewikkeld probleem is. Verder zie je welke schakels er zijn in het hennepteeltproces. In deze schakels zie je welke partijen een rol spelen en dat er ook bonafide bedrijven gebruikt worden. Dit levert ontzettend veel partners op. Iedere partner kan hun eigen instrumentarium zetten. De vraag is altijd of je alle instrumenten in moet zetten of dat je juist keuzes moet maken. Je moet strategische keuzes maken zoals wie voorop moet gaan en wat aan instrumenten er wordt ingezet. Er zou volgens hem ruimte moeten zijn voor een experiment. Maar dan wel ergens helemaal verbieden en ergens reguleren, zodat er goed vergeleken kan worden. Dit vergelijken zou wel wetenschappelijk onderbouwd moeten worden. De wijkagent kan en moet volgens Roerink (2014) beter worden gepositioneerd. Die speelt een cruciale rol in de bestrijding van hennepcriminaliteit omdat hij als het goed is weet wat er in zijn wijk speelt. De ingezette trend in de rechtspraak kan volgens hem worden gezien als het sluiten van het net rondom de achterdeur. Over deze legalisering gaat de politie echter niet. De politiek zit ook niet te wachten op een mening en/of inspraak van de politie. Wij als politie vinden echter dat wij die wel


Uit

kom

ste

n o

nd

erzo

eken

57

kunnen geven. In PIO staat hierover ‘ondergeschikt maar met gezag’(43). Er gaat wel een verandering komen maar de vraag is hoe en wanneer. Maar ook met het regelen van de achterdeur van de coffeeshop blijft de politie zitten met de export van hennep en de daar mee gepaard gaande criminaliteit. Smeets en Vis zeggen dat er goede en slechte coffeeshops zijn. Gemeentes doen er goed aan de vergunningsvoorwaarden tegen het licht te houden en waar nodig aan te passen. Denk daarbij aan verplicht pinnen en gebruik maken van barcodes. De huidige landelijke regelgeving werkt volgens hen niet. Er zijn lokaal nu eenmaal verschillen. De situatie in Amsterdam verschilt van die in Maastricht of Geleen. Toch moeten gemeentes van de minister van V&J overal hetzelfde beleid handhaven. Dat gaat niet. Steegmans en Du Croix (2014) delen mede dat je vraagtekens kunt zetten bij de huidige manier van handelen die is gericht op regulering. De teelt voor het buitenland zal er niet mee worden opgelost. Zij onderkennen dat het niet regelen voor problemen blijft zorgen. Er is landelijke regelgeving en daar heb je je als gemeente maar aan te houden zeggen zij. Terwijl er verschil is tussen een stad en een dorp. De regelgeving wordt niet overal hetzelfde gehandhaafd en dat zorgt voor problemen. De communicatie naar buiten over hennepcriminaliteit kan slimmer. Vanuit de veiligheidsbeleving kun je je bijvoorbeeld afvragen of het slim is elke ruiming te publiceren. Ook de preventieve communicatie met burgers kan beter. Verder heeft het RIEC wel een schakelfunctie tussen diverse instanties maar de bereidheid bij partners, waaronder de politie, om informatie te delen is volgens hen nog niet groot.

6.1.1 Tussenconclusies interviews Volksgezondheid: Over de relatie tussen de volksgezondheid en het recreatieve gebruik van

hennep blijkt uit de interviews dat er sprake is van bedreiging van de volksgezondheid door het ontbreken van controle op psychoactieve stoffen en hulpstoffen in hennep. Controle op deze stoffen en etikettering van hennep voor consumptie dragen bij aan verbetering van de volksgezondheid.

Ondermijning: Hennepcriminaliteit ondermijnt onze samenleving op meerdere niveaus. Deze ondermijning kan bestaan door het al dan niet bewust faciliteren van hennepcriminaliteit door overigens legale bedrijven, het zwartgeld circuit, de kosten voor de bestrijding van deze criminaliteit en het brandgevaar in inpandige hennepkwekerijen.

Huidige aanpak: De criminaliteit achter de hennepplantages wordt onvoldoende aangepakt. De oorzaak is hoofdzakelijk gelegen in het capaciteitsprobleem. De aanpak van hennepplantages zelf is, ook als er sprake is van samenwerkende instanties, vooral repressief en weinig efficiënt en effectief. Hennepcriminaliteit wordt als een slachtofferloos delict gezien en als zodanig behandeld.

Ontwikkelpunten: Het overheidsbeleid inzake hennepteelt is weinig adequaat. Zo ontbreekt het bijvoorbeeld aan goede voorlichting over de risico’s van een illegale inpandige hennepplantage. Er is te weinig aandacht voor de slachtoffers van deze criminaliteit. De samenwerking tussen de diverse stakeholders staat nog in de kinderschoenen. Regulering van hennepteelt zal niet automatisch leiden tot het verdwijnen van de criminaliteit. De aanpak van hennepcriminaliteit is traditioneel en er is behoefte aan lokaal maatwerk in de bestrijding van die criminaliteit.

(43) Vergelijk in dit verband de tekst van artikel 3 van de Politiewet 2012: De politie heeft tot taak in ondergeschiktheid aan het bevoegd gezag…….


Uit

kom

ste

n o

nd

erzo

eken

58

6.2 Uitwerking gestructureerde interviews willekeurige groep burgers Om meer inzicht te krijgen in de meningen en kennis van burgers over hennepcriminaliteit en ondermijning door die criminaliteit hielden wij gestructureerde interviews onder een willekeurige groep burgers als respondenten. De vragen van deze gestructureerde interviews zijn opgenomen in ‘Bijlage IX: Vragenlijst ’. De uitslag van de enquête is opgenomen in ‘Bijlage X: Uitslag ’. Dit onderzoek vond plaats op 9 oktober 2014 in Sittard waar met 24 respondenten werd gesproken en op 11 oktober 2014 in Geleen waar met 23 respondenten werd gesproken. In totaal werd met 47 respondenten gesproken. Deze respondenten werden willekeurig op straat benaderd om deel te nemen aan het onderzoek. De gesprekken met de respondenten duurden gemiddeld 25 tot 35 minuten. In de analyse van de vragen wordt uitgegaan jongeren en adolescenten tot en met 34 jaar en van ouderen van 35 jaar en ouder. Dit vanwege het feit dat de leeftijd van de hoofdverdachte veelal variëren van 34 tot 60 jaar en een gemiddelde van 46 jaar82. In deze gestructureerde interviews vallen 14 respondenten in de leeftijdscategorie tot 35 jaar en 33 respondenten in de leeftijdscategorie vanaf 35 jaar. Persoonskenmerken De gemiddelde leeftijd van alle respondenten is 45,3 jaar. De jongste respondent is 15 jaar en de oudste 77 jaar. Er zijn bij het gestructureerde interview in totaal 23 vrouwen en 24 mannen betrokken. Opvattingen Op de vraag wat de respondenten ervan vinden dat mensen een hennepplantage hebben (vraag 2) geven van de 47 respondenten in totaal 31 respondenten (66 procent) aan het ‘heel erg’ te vinden dat mensen een hennepplantage hebben. 11 procent vindt het ‘erg’ dat mensen een hennepplantage hebben. 77 procent van de respondenten vinden het dus erg tot heel erg als mensen een hennepplantage hebben. De overige 23 respondenten staan hier ‘neutraal’ tegenover (6 procent) of vindt het ‘niet erg’ (6 procent) tot ‘helemaal niet erg’ (11 procent). Voornamelijk de respondenten van 35 jaar of ouder vinden het hebben van een hennepplantage ‘erg’ tot ‘heel erg’. Respondenten jonger dan 35 jaar blijken hier afwisselender tegenover te staan. 1 respondent jonger dan 35 jaar vindt het ‘neutraal’, 2 ‘niet erg’ en 3 ‘heel erg’. Tegenover 2 respondenten die het ‘erg’ vinden en 6 respondenten die het ‘heel erg’ vinden. Van deze 14 respondenten jonger dan 35 jaar vinden dus 6 respondenten (43 procent) het ‘neutraal’ tot ‘helemaal niet erg’ dat mensen een hennepplantage hebben en 8 respondenten (57 procent) vinden het ‘erg’ tot ‘heel erg’ dat mensen een hennepplantage hebben. Tegenover de leeftijdscategorie van 35 tot en met 70 jaar (in totaal 33 respondenten) waarbij 28 respondenten (85 procent) aangeeft dat ze het ‘erg’ tot ‘heel erg’ vinden. Gevaar Op de vraag wat het grootste gevaar van een hennepplantage is (vraag 3) geven van de 47 respondenten in totaal 42 respondenten (89 procent) aan dat brandgevaar het grootste risico is bij een hennepplantage, gevolgd door de gevaren van diefstal stroom(44) 22 keer (47 procent). Het gevaar van legionella wordt door niemand van de respondenten genoemd. Verloedering van de buurt wordt door vrijwel alle leeftijdscategorieën een keer genoemd, in totaal 10 keer. Gevaren van CO(2) wordt alleen door vijftigplussers 3 keer genoemd. Minder veiligheidsgevoel wordt enkel (4 keer) genoemd in de leeftijdscategorie van 20 tot en met 39 jaar en in de leeftijdscategorie van 55 tot en met 59 jaar. Overlast in zijn algemeenheid wordt door 20-24, 35-39, 50-54 en 60-64 jarigen genoemd, in totaal 4 keer. De kans op waterschade wordt enkel genoemd in de leeftijdscategorie 45-59 en 65-69 jaar, in totaal 2 keer. Stankoverlast wordt voornamelijk bij 45-49 jarigen als een gevaar gezien, verder wordt dit een enkele keer genoemd door een 15-19 jarige en een 60-64 jarige. Geluidsoverlast wordt door niemand aangeven. Gevaar voor gezondheid, kinderen en criminele contacten worden onder andere bij ‘anders’ genoemd. Gemiddeld worden 2 antwoorden per respondent gegeven, met als hoogste 6

(44) Hierbij dient opgemerkt te worden dat wij, onderzoekers, de enquête hebben gehouden in de week van de veiligheid en maakten wij gebruik van de brandpreventiecontainer. Hierbij werd door de brandweer tijdens de enquête aan andere mensen gewezen op brandpreventie en er werd tevens gebruik gemaakt van de preventiecontainer van de brandweer.


Uit

kom

ste

n o

nd

erzo

eken

59

antwoorden en als laagste 0 antwoorden. Het vaakst worden 2 antwoorden door de respondenten gegeven, namelijk 19 keer. Probleem Op de vraag of de respondenten het een probleem vinden als er een onveilige hennepplantage in hun omgeving is (vraag 4) geven 40 van de 47 respondenten aan het een probleem te vinden als een onveilige hennepplantage in de directe omgeving is. Hierbij dient opgemerkt te worden dat hoe dichter de hennepplantage bij hun woning in de buurt is, hoe meer men het een probleem vindt. 5 van de 47 respondenten in de leeftijdscategorie van 15-34 jaar (11 procent) vindt het geen probleem dat er een onveilige hennepplantage bij hen in de buurt is. 1 respondent (2 procent) van 50-54 jaar en 1 respondent (2 procent) van 75-79 jaar geven aan dat zij het geen probleem vinden. Wat opvalt is dat van de 15-19 jarige respondenten geen enkele respondent het een probleem vindt als er een onveilige hennepplantage bij hen in de buurt is. De overige 40 respondenten (85 procent) vinden het wel een probleem als een onveilige hennepplantage bij hen in de buurt is. Bekendheid Bij de bekendheid met de consequenties van het oprollen van een hennepplantage (vraag 5) geeft 40 van de 47 respondenten (85 procent) aan dat een straf een consequentie is. Echter een strafblad geven maar 7 respondenten (15 procent) aan. Alle respondenten die een strafblad aangaven, gaven ook een straf als consequentie aan. Dat er een naheffing van energie bij diefstal stroom plaatsvindt geven 12 respondenten (26 procent) aan. Het beëindigen van de huur bij verhuur geven 24 respondenten (51 procent) aan. Het in beslag nemen van de goederen van de hennepplantage geven 8 respondenten (17 procent) aan als een consequentie. 8 respondenten (17 procent) geven eveneens bestuurlijke maatregelen, zoals sluiten (eigen) woning aan als een consequentie. Persoonlijke problemen (6 respondenten/13 procent) en sociale problemen (5 respondenten/11 procent) worden ook als consequenties aangegeven. Criminele contacten wordt door 4 respondenten (9 procent) aangegeven. Overige problemen zoals ontnemen wederrechtelijk verkregen voordeel, 4 respondenten (9 procent); naheffing belasting, 3 respondenten (6 procent); stoppen en naheffen uitkering, 3 respondenten (6 procent); zorgmelding bij Bureau Jeugdzorg bij minderjarige kinderen wordt door 3 respondenten (6 procent); veiligheidsproblemen wordt door 3 respondenten (6 procent); gezondheidsproblemen, kosten advocaat en royeren uit verzekering wordt ieder door 1 respondent (2 procent) aangegeven. Gemiddeld werden 3 antwoorden per respondent gegeven, met als hoogste 13 antwoorden en als laagste 0 antwoorden. Het vaakst werden 2 antwoorden door de respondenten gegeven, namelijk 13 keer. Wat opvalt is behoudens de straf het bij de respondenten vrijwel onbekend is wat de overige consequenties zijn bij ontdekking van een hennepplantage. Faciliteerders Bij deze vraag dient opgemerkt te worden dat de respondenten meerdere antwoorden konden geven. Als faciliterende beroepsgroepen bij hennepteelt (vraag 6) geven 16 respondenten (29 procent) aan dat dit door bouwvakkers gebeurt. Gevolgd door 9 respondenten (16 procent) die aangeven dat growshops een faciliterende rol spelen. Verhuurbedrijven spelen volgens 6 respondenten (11 procent) een rol. De politie en makelaardijen worden beide door 4 respondenten (7 procent) genoemd. Woningverhuurders en hoveniers worden beide door 3 respondenten (5 procent) genoemd. Brandweer, ambtenaren en advocatuur worden allen door 2 respondenten (4 procent) genoemd. Verzekeringsmaatschappijen, restaurants, notariaten, laboranten en financiers worden allen door 1 respondent (2 procent) genoemd. Wat opvalt is dat de bouwvakkersbranche vaker genoemd wordt dan een growshop. Dit terwijl alle goederen voor de hennepteelt verkrijgbaar zijn bij een growshop. Een bouwvakker (hokkenbouwer/elektricien) komt eventueel pas na de aanschaf van de goederen voor de hennepteelt om de hoek kijken om de hennepplantage aan te leggen.


6.3

Uit

kom

ste

n d

oss

iero

nd

erzo

ek

60

Mening faciliteerders Wat de respondenten ervan vinden dat bepaalde beroepsgroepen een faciliterende rol spelen in de illegale hennepteelt (vraag 7) vinden 44 respondenten (94 procent) dat niet goed. 2 Respondenten (4 procent) kunnen zich deelname van een beroepsgroep aan deze criminaliteit niet voorstellen. 1 Respondent (2 procent) geeft aan het niet erg te vinden dat bepaalde beroepsgroepen een faciliterende rol spelen. Wat opvalt is dat vrijwel alle respondenten (94 procent) aangeven dat zij het niet goed vinden dat bepaalde beroepsgroepen een faciliterende rol spelen in de hennepteelt. Vertrouwen Het vertrouwen in deze beroepsgroepen door facilitering van hennepteelt (vraag 8) daalt bij 43 respondenten (91 procent). Bij 4 respondenten (9 procent) heeft dit geen invloed op het vertrouwen van deze beroepsgroepen. Eigen ideeën 29 van de 47 respondenten geven zelf één of meerdere ideeën aan om ondermijning door illegale hennepteelt tegen te gaan (vraag 9). Van deze 29 respondenten geven 19 respondenten (66 procent) aan dat er meer voorlichting zou moeten plaatsvinden over de gevaren en de gevolgen van hennepteelt waardoor meer bewustwording daarvan optreedt. 15 Respondenten (52 procent) vinden dat er meer repressie moest plaatsvinden, voornamelijk in verband met het brandgevaar van een hennepplantage. Legalisering en/of regulering wordt door 9 respondenten (31 procent) genoemd als idee. Betere hulpverlening vooraf en nazorg wordt door 4 respondenten (14 procent) genoemd. 2 Respondenten (7 procent) geven andere ideeën aan. Een maal wordt verbeteren economie genoemd en een maal dat de respondent geen contact wil met criminelen. Wat opvalt is dat 19 respondenten (66 procent) aangeven dat er meer voorlichting en normverandering/bewustwording moet komen over de gevaren en de gevolgen van hennepteelt. De respondenten geven aan dat de burger niet op de hoogte is van deze gevaren en de gevolgen van hennepteelt. Verder geven de respondenten aan dat er meer repressie moet plaatsvinden op de illegale hennepkwekerijen, met name vanwege het brandgevaar.

6.2.1 Tussenconclusie gestructureerde interviews Uit de gehouden gestructureerde interviews met willekeurige burgers blijkt dat de respondenten weinig kennis hebben wat de gevaren en gevolgen van een hennepplantage zijn. De respondenten geven gemiddeld twee gevaren aan van een hennepplantage, namelijk 42 keer brand (89 procent) en 22 keer diefstal stroom (47 procent). Opvallend is dat geen enkele respondent noch ondermijning, noch het telen van hennep, een drug, als een gevaar benoemt. Hieruit blijkt dat burgers dus niet goed op de hoogte van deze gevaren en gevolgen zijn, met andere woorden ‘de kosten’ van de rationale keuzebenadering. De ´baten´ - financieel gewin, onschuldig misdrijf en weinig straf - wegen bezien in de rationele keuzebenadering zwaarder dan de ´kosten´. Hierdoor zijn mensen bezien in de rationele keuzebenadering eerder geneigd een hennepplantage te beginnen met als uiteindelijk gevolg gedeeltelijke ondermijning van onze maatschappij.

6.3 Uitkomsten dossieronderzoek Om inzicht te krijgen in de motivatie van verdachten om een hennepplantage te exploiteren verrichtten wij onderzoek in 25 willekeurige hennepdossiers in casu ‘verhoor verdachte’ in het bedrijfsprocessysteem BVH van de politie. Bij dat onderzoek blijkt dat vijf verdachten (20%) aangeven dat het voor ‘luxe’ is; zeven verdachten (28%) wilden de opbrengst gebruiken voor het aflossen van een schuld; van negen verdachten (36%) is het motief onbekend en vier verdachten (16%) geven aan


6.3

Uit

kom

ste

n d

oss

iero

nd

erzo

ek

61

dat de teelt voor eigen gebruik is. In totaal geeft 48% van de verdachten dus aan dat het gaat om extra inkomsten zoals ook Siesling et al. (2011) al concludeerden. Als we de negen verdachten waar het motief onbekend van is buiten beschouwing laten gaat het in totaal zelfs om ruim 75%. Ook blijkt uit ons onderzoek dat zes verdachten (24%) werk hebben; negen verdachten (36%) een uitkering hebben en zeven verdachten (28%) noch werk noch een uitkering hebben; twee verdachten (8%) procent zijn student en een verdachte (4%) verklaart hier niets over.


Co

ncl

usi

es e

n a

anb

evel

inge

n

62

7 Conclusies en aanbevelingen In dit hoofdstuk komen de conclusies (7.1) en de aanbevelingen (7.2) aan bod. Onze aanbevelingen geven wij weer in het licht van de veiligheidsketen van proactie, preventie, preparatie, repressie en nazorg. Tot slot willen wij de lezer met een discussiestuk prikkelen om na te denken over het door ons onderzochte probleem (7.3).

7.1 Conclusies Uit onze onderzoeken en ervaringen in het belang van deze scriptie blijkt dat het huidige beleid ten aanzien van de opsporing van hennepcriminaliteit niet efficiënt is en niet leidt tot het gewenste effect van afname. Er is sprake van dweilen, misschien zelfs slechts deppen, met de kraan wijd open. Een kraan die door de overheid zelf open is gezet. Het is zeer de vraag of politie en justitie weten wat er echt speelt in de hennepcriminaliteit. De huidige repressieve aanpak zorgt er voor dat er weinig capaciteit is om naar de csv’s onderzoeken in te stellen, waardoor daar te weinig zicht op is. Er wordt in Limburg nagenoeg geen aandacht besteed aan de andere schakels uit de veiligheidsketen. Hierbij komt ook nog eens het feit dat er een lage pakkans van illegale henneptelers is. Van een structurele aanpak van ondermijning door hennepcriminaliteit is geen sprake. Het enige dat met veel ruimingen wel wordt bewerkstelligd is dat er onveilige situaties verdwijnen. De overheid heeft in de afgelopen decennia getracht een beleid te ontwikkelen dat er op is gericht de hennepteelt zichtbaar te reduceren en zicht te krijgen op de achterliggende criminaliteit om die effectief en efficiënt aan te pakken. Door de jaren heen heeft er een verschuiving plaatsgevonden in de benadering van de teelt van hennep. Was het beleid eerder nog voornamelijk gericht op het belang van de volksgezondheid, tegenwoordig zien wij dat dit beleid met name expliciet is gericht op repressie van de hennepteelt zelf. Er bestaat echter ook een gedoogbeleid ten aan zien van het recreatief gebruik van hennep. Dit gedoogbeleid is verantwoordelijk voor het ontstaan en in stand houden van het vacuüm aan de achterdeur van de coffeeshop. Coffeeshops die voor de inkoop van hun wiet afhankelijk zijn van hennepcriminaliteit, veelal bedreven vanuit een csv. Overigens zijn wij tot de conclusie gekomen dat er niet één uniforme definitie voor een csv wordt gebruikt. Dit levert een diffuus beeld op. Er is onvoldoende zicht op de criminaliteit achter hennepplantages. De hennepteelt is door het uiterst aantrekkelijke verdienmodel verworden tot een lucratieve business voor csv’s. Het heeft een dusdanige omvang gekregen dat er sprake is van een zwart-geld-circuit van miljoenen, zo niet miljarden euro’s. Euro’s die niet op een legale wijze in de economie terecht komen. De onderwereld is verweven geraakt met de bovenwereld. Deze ontwikkelingen hebben geleid tot ondermijning van onze maatschappij door hennepcriminaliteit. Doordat er echter weinig onderzoeken naar achterliggende problematiek plaatsvinden, zie ook Siesling et al.134, wordt er weinig bekend over deze problematiek en is er blijvend minder urgentie om deze criminaliteit aan te pakken. Het overheidsbeleid leidt daarmee niet tot afname van ondermijning door hennepcriminaliteit maar houdt deze in stand. In de nieuwe opzet van de gemeente Heerlen zijn de werkzaamheden van het RIEC gericht op het verzamelen van informatie over hennepcriminaliteit en de achterliggende csv’s. De vraag die hierbij rijst is in hoe verre deze informatie zal leiden tot daadwerkelijke onderzoeken naar csv’s vanwege het feit dat de onderzoeken van het Ondermijningteam alleen korte klappen behelzen. Volgens Steendijk duren onderzoeken naar csv’s gemiddeld anderhalf jaar42. Het is dan ook de vraag wat er met de verworven informatie van het RIEC over csv’s gaat gebeuren. Een andere vraag is of de inrichting van het RIEC een eventuele uitbreiding van het Heerlense project naar andere gemeenten capacitief aankan. Het tot dusverre gehanteerde beleid heeft derhalve niet geleid tot de gewenste resultaten. De politie gaat gebukt onder de werkbelasting die onderzoeken naar hennepplantages opleveren. De uitvoering


Co

ncl

usi

es e

n a

anb

evel

inge

n

63

van het beleid door de politie is in een aantal opzichten tegenovergesteld aan het beoogde beleid. Hennepcriminaliteit heeft in de politiepraktijk zoals wij zagen immers een lage opsporings- en capaciteitsprioriteit. De uitvoering van het overheidsbeleid inzake hennepcriminaliteit beperkt zich veelal tot het ruimen van zoveel mogelijk hennepplantages. Daardoor heeft het justitiële apparaat voor de bestrijding van hennepcriminaliteit zich ontwikkeld tot een geld en capaciteit verslindende moloch. Het recreatieve gebruik van hennep is in Nederland genormaliseerd. Waar de Opiumwet in origine als algemene strafwet was bedoeld, als ultieme bewaarder van zwart/witte sociale waarden (mala in se), blijkt in onze samenleving ten aanzien van de regelgeving met betrekking tot hennep een flinke stap te zijn gezet naar de Opiumwet als bijzondere strafwet ter regeling van de grijze sociale interactie (mala prohibita). Met een aantal recente uitspraken van rechters waarin het OM niet-ontvankelijkheid is verklaard ten aanzien van het in voorraad hebben van een grote partij hennep en een rechterlijk pardon van het op een grootschalige, op verantwoorde wijze kweken van hennep is duidelijk dat niet de hennep zelf het probleem is, maar wel de wijze waarop de hennep wordt geteeld. Hierbij dient wel opgemerkt te worden dat het nog afwachten is hoe in deze zaken in hoger beroep en eventueel cassatie geoordeeld gaat worden. Een trend in de rechtspraak lijkt echter wel ingezet. Het onveiligheidsgevoel van burgers waar het gaat om hennepteelt zit hem in de wijze waarop hennep in woningen met alle gevaren en risico’s van dien wordt geteeld zoals blijkt uit hun antwoorden bij de door ons gehouden gestructureerde interviews. Hoewel de politie en haar samenwerkende partners daar wel oog voor hebben, worden strafbare feiten die gaan over de onveiligheid zelden of nooit meegenomen in de vervolging, laat staan dat ze leiden tot een veroordeling. Als het al tot een veroordeling leidt, dan krijgt de veroordeelde veelal een lage straf opgelegd. Deze ontwikkelingen werken legitimiteitserosie in de hand. De rechtsgang voor personen die slachtoffer zijn geworden van ongewilde hennepteelt in hun woning is gecompliceerd en werkt traag omdat zij niet als slachtoffer worden betiteld. Hennepcriminaliteit wordt immers gezien als een ‘consensual crime’ of ‘victimless crime’. Slachtoffers zijn er echter wel degelijk: de particuliere woningeigenaar die met zijn tot hennepplantage verbouwde woning wordt geconfronteerd; henneptelers die worden overvallen of anderszins in criminaliteit verstrikt raken; slachtoffers van mensenhandel die worden ingezet als arbeidskracht in plantages. Aan deze gedupeerde personen wordt nu geen aandacht geschonken. Zij hebben geen status in het strafproces hetgeen het verhalen van hun schade bemoeilijkt. Dit vergroot hun gevoel van onrecht en zorgt voor aantasting van het vertrouwen dat zij in de rechtstaat hebben. De controle door enige instantie op het eindproduct, de wiet, ontbreekt. Met het uitblijven van controle op de samenstelling van de wiet en de gebruikte groeien bestrijdingsmiddelen loopt de gezondheid van de gebruikers mogelijk extra gevaar op. De berichtgeving over hennepplantages in woningen bestaat voor het grootste gedeelte uit de vermelding dat er weer een hennepplantage is opgerold. De gevaarzetting en mogelijke consequenties van zo’n plantage zijn sterk onderbelicht. Bij woningbranden ten gevolge van onveilige hennepplantages wordt hierover wel gecommuniceerd. In het licht van de veiligheidsketen is deze achteraf communicatie (terugkoppeling) een vorm van nazorg. Deze wijze van berichtgeving blijkt op de lange termijn weinig effectief als het gaat om beïnvloeding van gedrag. Eensluidende berichtgeving leidt tot sleur en daarmee tot verminderde aandacht. Gedragsbeïnvloeding op deze wijze is weinig effectief29. Aan communicatie vooraf (preventie/voorlichting) met burgers over deze gevaren wordt weinig aandacht besteed. Zoals daarom mag worden verwacht en uit ons onderzoek ook blijkt is er weinig kennis bij burgers aanwezig over dit onderwerp. De geënquêteerden kunnen over dit onderwerp


Co

ncl

usi

es e

n a

anb

evel

inge

n

64

gemiddeld maar twee gevaren en drie consequenties benoemen. Als deze kennis wel bij de burger bekend is, leidt dit mogelijk tot een hogere meldingsbereidheid van een hennepplantage. Uit ons onderzoek blijkt tevens dat er bij burgers een behoefte bestaat aan meer en betere voorlichting. Dit sluit aan op de denkrichting dat de kritische burger steeds hogere verwachtingen van de politie heeft: dienstverlening op maat118. Verder mag van burgers die beter zijn voorgelicht en daardoor meer kennis hebben over de gevaren en mogelijke consequenties van het hebben van een hennepplantage worden verwacht dat zij een meer afgewogen keuze maken. Zij zijn dan wellicht minder snel geneigd een hennepplantage in hun woning te (laten) installeren. De kosten worden in een ander licht gezien en wegen dan wellicht toch zwaarder dan de baten. Er is een begin gemaakt met een integrale wijze van samenwerking tussen overheden en bedrijfsleven. Er is echter nog maar weinig sprake van een integrale aanpak volgens de veiligheidsketen. Het aantal opgerolde plantages, de ‘output’, is, ook bij de gerealiseerde integrale samenwerking met andere partijen, nog steeds belangrijker dan de outcome oftewel de ‘public value’11. De corebusiness van de politie is van oudsher opsporing en handhaving. Artikel 3 van de Politiewet 2012 vermeldt niet voor niets dat de politie tot taak in ondergeschiktheid aan het bevoegd gezag en in overeenstemming met de geldende rechtsregels dient te zorgen voor de daadwerkelijke handhaving van de rechtsorde. Dit adagium geldt onverminderd. De reorganisatie die leidt tot de vorming van de Nationale Politie betreft ook een bezuinigingsoperatie. Informatie uit de begroting 2015 – 2019 Nationale Politie (figuur 12) laat zien dat er sprake is van een personele krimp van circa 52.250 tot 49.802 fte. Dit betekent niet alleen dat de politie nadrukkelijk samenwerking met partners moet opzoeken om haar doelen te bereiken maar ook dat zij creatief moet omgaan met haar handhavingsdoelen.

figuur 12: Personele ontwikkelingen Nationale Politie97

Bij de nieuwe in ontwikkeling zijnde aanpak in de gemeente Heerlen blijkt dat men niet alleen repressief wil optreden. Het streven is tevens te komen tot een integrale samenwerking in de proactie, preventie, repressie en nazorg bij hennepteelt. Zoals uit dit voorbeeld blijkt is deze aanpak in essentie een vorm van integrale aanpak zoals bedoeld in de veiligheidsketen.


Co

ncl

usi

es e

n a

anb

evel

inge

n

65

7.2 Aanbevelingen Op basis van ons onderzoek en de daaraan verbonden conclusies komen wij tot de volgende aanbevelingen. Deze aanbevelingen worden zoals vermeld gespecificeerd naar de schakels in de veiligheidsketen. Proactie Het nationale hennepbeleid moet worden aangepast aan de huidige situatie waarin het gebruik van hennep is genormaliseerd: de teelt kan niet achterblijven bij het gebruik. Bij het uitblijven van landelijke wijzigingen in dit beleid is de enige keuze juiste keuze dat er lokaal een sterk signaal wordt afgegeven aan de landelijke beleidsmakers. De aanbeveling is dan ook om te komen tot nieuw beleid waarbij sprake is van minimaal het gedogen van hennepteelt voor eigen recreatief gebruik en bevoorrading van coffeeshops. Met goede communicatie in de vorm van voorlichting over het mogelijk toekomstige gedogen van niet alleen het recreatieve gebruik van hennep maar ook van de veilige teelt en afzetmogelijkheid ten behoeve van dat recreatieve gebruik bestaat volgens ons een goede mogelijkheid dat bij een aspirant hennepkweker de balans kan doorslaan naar een veilige, te gedogen manier van hennepteelt. Om deze gedachte te verduidelijken hebben wij in figuur 13 aangegeven wat de kosten en baten van te gedogen en van illegale hennepteelt zijn. De informatie die wij hiervoor gebruiken is afkomstig uit verklaringen van betrokkenen in henneponderzoeken uit het bedrijfsprocessensysteem Basis Voorziening Handhaving [BVH] van de politie en uit informatie over het Barrièremodel Hennep5.

figuur 13: Kosten- baten vergelijking te gedogen versus illegale hennepteelt

Ons advies is open te staan voor het verplicht melden en dus registreren van het voornemen tot inrichting van een hennepplantage met opgave van het aantal planten en de mogelijkheid om zelf tot vijf planten voor eigen gebruik te telen. Controle op de brandveiligheid kan zo tevens worden gewaarborgd. Organiseer vervolgens de verkoop van de opbrengst van een plantage en de controle op het eindproduct op werkzame- en hulpstoffen door een tussenhandelaar. Deze tussenhandelaar kan worden vergund tot verkoop van gedroogde hennep aan coffeeshops. Voor coffeeshops kan als vergunningsvoorwaarde gelden dat zij alleen van deze vergunde tussenhandelaren hennep mogen betrekken. Voor de samenwerkende overheden geldt: ontwikkel het beleid en durf te communiceren dat, indien de hennepteelt op een transparante wijze plaatsvindt, deze teelt zal worden gedoogd.


Co

ncl

usi

es e

n a

anb

evel

inge

n

66

In de bestrijding van de nog resterende hennepcriminaliteit luidt het advies te investeren in pre-criminaliteit, knooppunten en stromen. De samenwerking tussen de politie en autoverhuurbedrijven is daar een voorbeeld van. Dergelijke initiatieven moeten ook in de ketenaanpak tegen hennepcriminaliteit worden ontwikkeld ten aanzien van bijvoorbeeld (verhuur) makelaars en bouwmarkten. Deze opsomming is niet limitatief en niet exclusief van toepassing bij hennepcriminaliteit. Faciliteren van criminaliteit is bijvoorbeeld ook te vinden op het gebied van synthetische drugs, mensenhandel en (vuur)wapencriminaliteit. Wij willen voor deze activiteiten de term ‘prechercheren’ introduceren: contact maken en onderhouden met bedrijven en instellingen uit de bovenwereld teneinde samen een signaal af te geven dat niet aan ondermijnende activiteiten wordt meegewerkt. Preventie & nazorg Voorkomen is beter dan genezen. Met deze gedachte in het achterhoofd luidt het advies de communicatie over hennepteelt niet langer te beperken tot een verslaggeving van gebeurtenissen. In de huidige wereld van communicatie hoort ook een dergelijk specifiek tactisch communicatieplan onderdeel uit te maken van de strategie van het bedrijf. De rationele keuze die ten grondslag ligt aan de beslissing een hennepplantage te gaan exploiteren kan door de voorlichting worden beïnvloed (preventie). Deze preventie/voorlichting kan op primair, secundair en tertiair niveau plaatsvinden36. Op primair niveau moet gedacht worden aan landelijke voorlichting zoals spotjes in de media van de Rijksoverheid. Deze voorlichting zou zich tot de gebruikers van hennep kunnen richten waar het gaat over het beschermen van de volksgezondheid en tot potentiële henneptelers waar het gaat over de wijze van telen. Secundaire preventie zou in bepaalde gebieden waar illegale hennepteelt een groot probleem is en/of voor bepaalde bevolkingsgroepen waar illegale hennepteelt veel in voorkomt kunnen worden georganiseerd. Tertiaire voorlichting is mogelijk bij (potentiële) overtreders en/of faciliteerders. Deze drie niveaus van preventie kunnen op alle schakels van het barrièremodel hennep worden toegepast. Een voorbeeld van juiste voorlichting is het verstrekken van informatie over de mogelijkheden van de inrichting van een locatie voor hennepteelt. Door voortschrijdende technologische ontwikkelingen kunnen barrières bij een gedoogde vorm van hennepteelt ook worden weggenomen. Met behulp van een kweekkast of –tent met brandbeveiliging en gebruik van LED-lampen (zie paragraaf 4.6) zijn de barrières van het vinden van een ruimte, een veilige inrichting en een hoger energieverbruik snel geslecht. Het advies is voorts het bestaande, ideologische beeld van hennepteelt te re-framen en onderscheid te maken tussen de verschillende soorten plantages en telers zoals ook Siesling et al.134 al adviseerden. Waar sprake is van een plantage in een particulier verhuurde woning en wordt geteeld zonder medeweten van de eigenaar van die woning, luidt het advies dit niet langer als een ‘victimless crime’ te zien. Woningeigenaren zien zich geplaatst voor veelal tienduizenden euro’s schade door brand in hun pand en/of vernielingen aan hun eigendom. Door een aangifte van hen op te nemen ter zake overtreding van artikel 158 Sr (brand door schuld) of 352 Sr (beschadiging gebouw) kan hen een helpende hand worden gereikt om hun kosten te verhalen. Zij krijgen zo de status van ‘slachtoffer’ en kunnen zich daardoor eenvoudiger voegen als benadeelde partij.


Co

ncl

usi

es e

n a

anb

evel

inge

n

67

Repressie Creëer eenduidigheid omtrent het gebruik van de term csv om interpretatieverschillen omtrent de term te voorkomen en eenduidigheid te verkrijgen in rapportages. Het advies is door middel van onderzoek een duidelijk beeld van deze problematiek te krijgen, bijvoorbeeld door het initiëren van een ‘Titel V- onderzoek’(45). Tot een soortgelijk advies kwam eerder J.H. Besenbruch bij zijn onderzoek naar mogelijk alternatief beleid voor hennepteelt in Tilburg7. Er dient een hogere capaciteits- en opsporingsprioriteit te worden verleend aan opsporing van (netwerken van) faciliteerders, grensoverschrijdende hennepcriminaliteit, het csv volgens de uitgebreide definitie en de gevaarlijke, in ons advies bedoeld de niet gedoogde, hennepplantages zoals eerder ook Besenbruch adviseerde7. Daarmee herovert de politie het mogelijk afgenomen vertrouwen van de bevolking op dit gebied en behoudt of mogelijk zelfs verbetert de politie haar geloofwaardigheid bij haar partners en bij haar collega instanties in Europa, met name België, Frankrijk en Duitsland. De benodigde capaciteit kan voor een deel worden gegenereerd door minder tijd en geld te investeren in de opsporing en administratieve afhandeling van te gedogen hennepplantages. Het is raadzaam deze capaciteit niet alleen te zoeken in kwantiteit maar vooral in kwaliteit: een afdeling met gekwalificeerde en gemotiveerde politiemensen die ook de langdurige onderzoeken verrichten naar de hierboven genoemde hennepcriminaliteit. Omdat georganiseerde misdaad geen dossier is met ‘quick wins’159. Integrale samenwerking De politie doet er goed aan samen met haar partners de hen ter beschikking staande middelen in te zetten om netwerken van criminelen of faciliteerders daarvan te ondermijnen33 37 86. Daarbij zou wat betreft de politie ook kunnen worden gezocht naar andere middelen dan de klassieke handhaving die daar een wellicht meer effectieve en efficiënte bijdrage aan kunnen leveren. Om dit te bereiken zal de politie dan wel uit haar comfortzone (die van het strafrechtelijk onderzoek) moeten komen4. Bij integrale aanpak moet niet alleen gekeken worden naar de huidige mogelijkheden en partners, maar moeten er ook opengestaan worden voor nieuwe mogelijkheden en partners die een rol kunnen spelen in de integrale samenwerking, bijvoorbeeld partners in de particuliere sector. Hierbij moet wel bij iedere partner een ‘sense of urgency’ zijn en er moet één gemeenschappelijk doel zijn. De politie doet er bij deze samenwerking wel verstandig aan er op letten dat zij: niet te hoog van de toren blaast, haar eigen opvattingen relativeert, (meer) incasseringsvermogen ontwikkelt, haar eigen plek als uitvoeringsorganisatie binnen de rechtstaat kent. Tot slot is het van belang dat de politie de verbinding tussen politiezorg en veiligheidszorg versterkt en niet alleen het doen en laten van anderen maar ook dat van zichzelf voortdurend vanuit het perspectief van maatschappelijke veiligheid benadert87.

(45) Titel V – onderzoek: onderzoek als bedoeld in boek 1, titel V van het Wetboek van Strafvordering. Hierin staat de bijzondere bevoegdheden tot opsporing van het onderzoek naar het beramen of plegen van ernstige misdrijven in georganiseerd verband.


Co

ncl

usi

es e

n a

anb

evel

inge

n

68

7.3 Discussie De nationaal en internationaal gevoerde discussie over de legalisering dan wel regulering van hennepteelt ten behoeve van recreatief, medicinaal en industrieel gebruik is ons tijdens onze studie uiteraard niet ontgaan. Hoewel wij geen partij in deze politieke arena willen zijn, beseffen wij ons terdege dat de resultaten van ons onderzoek snel een bepaalde politieke lading kunnen dragen. Het onderwerp van ons onderzoek heeft nu eenmaal een grotere reikwijdte dan alleen de vraag hoe de politie de hennepteelt beter kan bestrijden omdat onderwerpen als ethiek en moraliteit ontegenzeglijk deel uitmaken van het probleem. Onderwerpen die terugkomen in de politieke waarden in een land. Onderwerpen waarbij sprake is van relativiteit en objectiviteit versus subjectiviteit. Waarbij zeker ook sprake is van een zekere mate van ambivalentie ten aanzien van de onderhavige problematiek. Nicole Maalsté(46) schrijft hier in 2011 al over dat de overheid beleid gaat maken waarbij emotie en symboolpolitiek de boventoon voeren92.

Denk daarbij bijvoorbeeld aan het belang van de volksgezondheid. Het gebruik van hennep door middel van roken - eventueel met tabak - kent zeker negatieve gezondheidseffecten, maar het staat echter ook vast dat de negatieve gezondheidseffecten van de legale drug alcohol maar ook die van bijvoorbeeld suiker167 vele malen ernstiger zijn dan de negatieve effecten van hennep. De negatieve effecten van hennepgebruik, vooral onder jeugd, kunnen bovendien positief worden beïnvloed. Denk hierbij aan voorlichting over het verschil in inname van groeien bestrijdingsmiddelen bij het roken met of zonder filter en door controle op een verplichte samenstelling van hennep. Er blijkt een verband te bestaan tussen het ontstaan van psychotische symptomen en de verhoudingen tetrahydrocannabinol [thc] en cannabidiol [cbd] in hennep161. Er is daarmee een aanzienlijk belang voor de volksgezondheid om toezicht en controle uit te oefenen op de werkzame stoffen in hennep. In veel soorten hennep voor recreatief gebruik zit vrijwel geen cbd meer. In de door de overheid vergunde en gecontroleerde (medicinale) hennep zit een relatief laag thc-gehalte en een hoger cbd-gehalte. Het door velen aangehaalde argument dat het recreatieve gebruik van hennep slecht is voor de gezondheid blijkt een drogreden die wordt gehanteerd om legalisering tegen te gaan. In de discussie over de regulering van hennepteelt wordt de mogelijkheid tot controle op het gebruik van groeien bestrijdingsmiddelen meer dan regelmatig genoemd. Wij hebben bij onze zoektochten echter slechts een enkel wetenschappelijk onderzoek gevonden naar de mate waarin deze middelen in hennep voorkomen of wat het effect van die middelen op de volksgezondheid is. De aard van de hennepteelt is dat er veel verschillende locaties zijn die door verschillende burgers worden beheerd. De samenstelling van de hennep maar ook van de eventueel gebruikte hulpstoffen zal daardoor per hennepkwekerij en mogelijk zelfs per teelt verschillen. Zonder continue controle van het eindproduct kan over de kwaliteit en schadelijkheid geen enkele bewering worden gestaafd. Wij hebben ons afgevraagd waarom dan toch regelmatig wordt verwezen naar dit probleem en kunnen niet anders concluderen dan dat het vooral een aanname is die wordt gebruikt om motivering voor legalisering of regulering kracht bij te zetten. De geschiedenis leert dat de totstandkoming van het internationale wettelijke verbod hennep te telen onder andere door Amerikaanse economische belangen werd beïnvloed. De vraag is derhalve hoe integer de beslissing destijds was om hennep als een verboden middel te betitelen. En in hoeverre is die beslissing nu, circa honderd jaar later, nog van invloed op het Nederlandse overheidsbeleid? De bestrijding van hennep als drug door de “War on drugs” is mislukt. Het Nederlandse gedoogmodel dat werd ontwikkeld in het belang van de volksgezondheid heeft uiteindelijk geleid tot omstandigheden die er voor zorgen dat hennepcriminaliteit onze samenleving nu op verschillende niveaus ondermijnt. Van het naïeve oudere echtpaar dat met het kweken van hennepplanten hun pensioen wil aanvullen tot de liquidatie van een topcrimineel. Van de verhuurmakelaar die voor veel geld een oogje dicht knijpt bij de verhuur van een woning tot de hennepbaron die zich met zijn criminele geld een sociaal- (46) Nicole Maalsté is onderzoekster aan de Universiteit van Tilburg. Zij verricht al jaren onderzoek in de wereld van het hennep telen.


Co

ncl

usi

es e

n a

anb

evel

inge

n

69

maatschappelijke status verwerft in een volkswijk. Van de hobbyteler waarvan de politie zijn vijf voor eigen gebruik gekweekte hennepplanten in beslag neemt tot het csv dat honderden kilo’s hennep voor de export teelt. Van een woningbrand door een hennepplantage tot een juridisch gevecht van een eerzame burger om zijn schade door een illegale plantage in zijn verhuurde woning vergoed te krijgen. Er worden experimenten gedaan met de oprichting van zogenaamde ‘cannabis social clubs’. Coffeeshops worden gedoogd maar daar worden steeds meer criteria aan opgelegd om aan te voldoen. Criteria die niet overal hetzelfde worden gehandhaafd waardoor straathandel en overlast lokaal toenemen. Stemmen die opgaan om de coffeeshops weer te laten verdwijnen en soms lokaal werkelijk verdwijnen. Er ontstaan nieuwe vormen van handel zoals de florerende handel in hennep op internet. Niet alleen op het algemeen toegankelijke internet maar ook op het ‘deep web’47 zoals bijvoorbeeld het geval is op de digitale zwarte markt Silk Road 2.0, een site die enige tijd in Nederland werd gehost165. Tientallen burgemeesters en leden van de Eerste Kamer pleiten openlijk voor regulering van deze hennepteelt. Rechters leggen steeds vaker geen straf meer op. Niet als het gaat om een coffeeshop die meer dan honderd kilogram wiet in voorraad heeft en niet als het gaat om een hennepkweker die op een verantwoorde wijze duizenden planten kweekt. Maar een wietmakelaar die met een paar kilo hennep in zijn auto onderweg is naar de coffeeshop en toevallig tegen een politiecontrole aan loopt wordt nog steeds, volkomen terecht, door de politie aangehouden en zijn wiet wordt inbeslaggenomen. De minister van V&J is mordicus tegen enige vorm of proef van legalisering of regulering. In opdracht van deze minister worden onderzoeken verrichten om helderheid in de discussie te verschaffen. Denk aan het onderzoek door de universiteit van Nijmegen naar de wettelijke mogelijkheid om hennep te legaliseren in het licht van de internationale verdragen79 en het onderzoeksrapport van het WODC over de aantallen kilo’s hennep die worden geëxporteerd194. Deze onderzoeken leiden echter niet tot nieuwe inzichten bij de beleidsmakers of de mening van de minister. Deze inzichten zijn bij anderen wel aanwezig. Y. Buruma(48) noemt al in 2011 het via een vergunning toestaan van cannabisteelt een maatregel in het belang van de volksgezondheid waarbij het voorgestelde vergunningensysteem wordt begeleid door een aangescherpt vervolgingsbeleid. Daarbij wordt vervolging uitgesloten als - wat er zij van andere eisen – de wiet wordt betrokken van vergunning houdende kwekerijen18. Hoe kunnen wij ons als politie nog staande houden in deze woelige wateren? Wat moeten wij doen om onze geloofwaardigheid te behouden? De bestrijding van hennepteelt door politie en justitie kost nu al jaarlijks miljoenen euro’s waarbij het voornamelijk niet gaat om achterliggende zware criminaliteit maar vooral om het opruimen van kleinere hennepplantages en dan het liefst zo veel mogelijk. Vooralsnog lijkt het er op dat de politie samen met haar netwerkpartners een oplossing blijft zoeken in het ruimen van meer plantages. Niet alleen bij het project in Heerlen maar bijvoorbeeld ook in Den Haag108. De politie zal deze taak ook minimaal in de huidige vorm moeten handhaven. Het gaat immers om situaties waarin sprake is van een gevaarzetting door hennepplantages. Deze werkwijze van ruimen heeft tot heden echter niet tot een afname van plantages geleid zoals uit de jaarcijfers blijkt. De inzet van meer mensen zal naar verwachting leiden tot het ontmantelen van meer plantages. Het is echter niet te verwachten dat er voor deze taak meer politie bij zal komen. Denk daarbij aan de politiemensen die onlangs extra zijn aangesteld voor de bestrijding van achterliggende hennepcriminaliteit. Zij zijn geen surplus maar slechts anders gelabeld. Het is ook maar de vraag of dat een oplossing is.

(47) Het deep web is een laag op het internet waarvan de inhoud niet geïndexeerd wordt door populaire zoekmachines en daardoor ook niet direct zichtbaar is voor het publiek. (48) De heer mr. Y. Buruma, raadsheer in de Hoge Raad, voormalig hoogleraar straf- en strafprocesrecht Radboud Universiteit Nijmegen.


Co

ncl

usi

es e

n a

anb

evel

inge

n

70

Dat betekent dat de politie, als zij deze problematiek effectiever en efficiënter wil bestrijden, zij die anders moet benaderen. Het is een goede zaak dat er is gestart met samenwerken met ketenpartners. Zeker voor de zogenaamde volumeruimingen liggen daar kansen. Als de hennepproblematiek uitsluitend zou bestaan uit het ruimen van plantages zou het probleem volgens ons redelijk beheersbaar zijn. Het probleem is dat juist de problematiek achter de plantages onderbelicht blijft door voornamelijk het prioriteiten capaciteitsprobleem. Het prioriteitsprobleem betekent dat onderzoeken naar hennepcriminaliteit op papier prioriteit hebben maar in de praktijk worden overvleugeld door onderzoeken naar de zwaardere, voornamelijk kapitale delicten. Het capaciteitsprobleem bestaat volgens ons vooral omdat, waar het om capaciteit gaat, bij de politie nog veel in kwantiteit wordt gedacht in plaats van in kwaliteit. Niet onbelangrijk is ook het gegeven dat het naar de buitenwereld beter is te verkopen dat er in een jaar enkele honderden hennepplantages zijn ontmanteld dan dat er enkele onderzoeken zijn verricht naar achterliggende hennepcriminaliteit zoals J. du Croix en E. Steegmans (2014) eveneens aangeven. Waarom maakt de politie niet meer gebruik van de bij politiemensen aanwezige kennis en is een hennepdossier bijvoorbeeld nog steeds voor menige collega een 'hoofdpijndossier'. Met gebruikmaking van moderne technieken van verslaglegging is dat probleem volgens ons goed op te lossen. Zoals aangegeven wordt door de traditionele werkwijze van ruimen van hennepplantages vrijwel niets gedaan aan analyse naar de achterliggende criminele samenwerkingsverbanden. Waarom blijven nieuwe inzichten zoals niet alleen opsporing maar ook beïnvloeding van stromen en knooppunten en technieken zoals het verzamelen van informatie in een specifieke database en datamining ongebruikt? Wij denken dat de ‘multiproblem-criminaliteit’ achter de hennepplantages effectiever te bestrijden is door daar onderzoeken naar te laten uitvoeren door specialistische teams waarin die kennis en inzichten aanwezig zijn en waarbinnen ook de mogelijkheden zijn om die kennis en inzichten te gebruiken en vast te leggen. Tot slot is het zeer de moeite waard na te denken over mogelijke gevolgen van legalisering of regulering van hennepteelt in Nederland. Mocht er regulering of legalisering van hennepteelt komen, dan zal een gevolg waarschijnlijk zijn dat de criminele organisaties op zoek gaan naar een andere bron van inkomsten. Een voorbeeld daarvan is de legalisering van hennep in een aantal staten in de VS die onder andere tot gevolg heeft dat de prijs van hennep in Mexico is gekelderd. Misdaadkartels gaan daarom over tot de aanplant van papaver voor de productie van heroïne die nu de Amerikaanse markt ver- of herovert180. In Nederland is het denkbaar dat er een verschuiving plaats vindt naar andere verdovende middelen zoals bijvoorbeeld synthetische drugs waarin Nederland thans ook top-producent is. De samenwerkende overheden doen er goed aan zich voor te bereiden op een dergelijke verschuiving2. De politie is slechts een uitvoerend instrument van dat overheidsbeleid. De vraag is echter of het geen tijd is om op basis van de aanwezige expertise ook als politie een stem te claimen in het publieke en politieke debat. We zien dat het landelijke beleid inzake de hennepteelt niet zorgt voor afname van het probleem, sterker, het probleem wordt er groter door. Aan het begin van deze scriptie citeerden wij de woorden van Einstein: ‘We cannot solve our problems with the same thinking we used when we created them’. Op macro niveau ligt de oorzaak van het probleem. De huidige werkwijze zoals door de politiek opgelegd, laat te wensen over. Dit heeft consequenties voor het functioneren en de legitimiteit van - en het vertrouwen in de politie. De kennis is bij de politie op micro niveau aanwezig om dit probleem effectiever en efficiënter te bestrijden. Mag de politie dan ook haar stem laten horen hierover? Vanuit deze optiek zijn wij van mening dat de politie een sterk signaal moet afgeven naar de politiek. Wij hopen dat wij met ons onderzoek een bijdrage kunnen leveren aan de ontwikkeling van nieuw overheidsbeleid dat leidt tot een acceptabele regelgeving ten aanzien van hennepteelt en hennep gebruik.


Gec

itee

rde

we

rke

n

71

8 Geciteerde werken 1. 123Management.nl. (2010). The art of managing. Opgeroepen op 27 november 2014 van 123management.nl:

http://123management.nl/0/020_structuur/a212_structuur_05_processtructuur_pdca.html

2. Agterberg, Bertou & Radermacher (2013, november). Futuristics. Themanummer: Hennep. Wat als hennep wordt

gelegaliseerd? Onderzoek naar scenario’s voor de politie.

3. Baarda, D.B. & Goede, de, M.P.M. (2006). Basisboek Methoden en Technieken – Handleiding voor het opzetten en

uitvoeren van kwantitatief onderzoek. Noordhoff Uitgevers: Groningen/Houten.

4. Baaren, A. van. (2014). Samenwerken is een vak apart. (D. N. Kramers, Red.). Tijdschrift voor de politie, 76(8), 6 - 8.

5. Barrieremodellen.nl (n.d.). Barrièremiddel hennep. Opgeroepen op 19 december 2014 van barrieremodellen.nl:

http://www.barrieremodellen.nl/hennep

6. Bazaar-roosendaal.nl. (n.d.). Zaadjes. Opgeroepen op 10 september 2014 van bazaar-roosendaal.nl: http://www.bazaar-roosendaal.nl/nederlands/growshop/zaadjes.html .

7. Besenbruch, J.H. (2007, september, 16). Hennepteelt in Tilburg. Rotterdam: Erasmus Universiteit.

8. Bieleman, B., & Nijkamp, R. (2010, oktober). Coffeeshops in Nederland 2009. Groningen: Intraval.

9. Blogspot.nl (2014, november 30). Witgewassen geld ‘zwartwassen’ door stijging digitale betalingen in

coffeeshops? (N. van Schaik, Producent). Opgeroepen op 02 januari 2015 van blogspot.nl: http://nolvanschaik.blogspot.nl/2014/11/witgewassen-geld-zwartwassen-door.html .

10. Blom, T. (2008). Opiumwetgeving en drugsbeleid. Deventer: Kluwer

11. Boegem, M., & Brouwer, R. (2014, augustus 27). De Implementatie van Effectsturing: een explorerend onderzoek

naar de nadruk op effectsturing binnen de Nationale Politie.

12. Boerman, F., Grapendaal, M., & Mooij, A. (2008). Nationaal dreigingsbeeld 2008. Zoetermeer: KLPD – dienst IPOL.

13. BOVAG.nl (2014, november, 7) BOVAG-verhuurbedrijf mag om kopie ID vragen. Opgeroepen op 5 januari 2015 van bovag.nl: http://www.bovag.nl/nieuws/BOVAG-verhuurbedrijf_mag_om_kopie_ID_vragen

14. Bovenkerk, F., & Hogewind, W.I. (2002). Hennepteelt in Nederland: het probleem van de criminaliteit en haar

bestrijding. Utrecht/Apeldoorn: Willem Pompe Instituut voor Strafrechtswetenschappen UU / Politie en Wetenschap

15. Bovenkerk, F., & Leuw, E. (2007, maart 10). Criminologische kennis en de toepasbaarheid daarvan. 10. Ministerie

van justitie.

16. Bureau Ontnemingswetgeving Openbaar Ministerie [BOOM]. (2005). Wederrechtelijk verkregen voordeel hennepkwekerijen bij binnenteelt onder kunstlicht – Standaard berekening en normen. Leeuwarden: Bureau Ontnemingswetgeving Openbaar Ministerie.

17. Bureau Ontnemingswetgeving Openbaar Ministerie [BOOM]. (2010, november 01). Wederrechtelijk verkregen

voordeel hennepkwekerij bij binnenteelt onder kunstlicht – Standaardberekening en normen – Update 1 november 2010. Leeuwarden: Bureau Ontnemingswetgeving Openbaar Ministerie.

18. Buruma, Y. (2011, april 29). Internationaal en Europees Perspectief – Europese Inbedding en Afstemming.

19. CBS. (2013). De Nederlandse Economie 2013. Den Haag: Centraal Bureau voor de Statistiek.


Gec

itee

rde

we

rke

n

72

20. CBS Statline. (2014, april 18). Bevolking; geslacht, leeftijd, burgerlijke staat en regio, 1 januari. Opgeroepen op 18 augustus 2014 van statline.cbs.nl: http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?DM=SLNL&PA=03759ned&D1=0&D2=129&D3=16,53-55,154,159,169,220,278,289,321,350,382,422,443,458,478,511,514,527,557,566,599, 615,642,677-678,704,711,720,748,783,786,796-797,811,834&D4=25&HDR=T&STB=G2,G3, G1&VW=T .

21. Centrum Criminaliteitspreventie Veiligheid [CCV]. (2010, november). Handboek bestuurlijke aanpak

georganiseerde criminaliteit. Utrecht: Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid.

22. Centrum Criminaliteitspreventie Veiligheid [CCV]. (2011, februari). Bestuurlijke aanpak hennepkwekerijen. Utrecht: CCV.

23. Cleiren, C.P.M., & Verpalen, M.J.M. (2012). Strafrecht – Tekst & Commentaar. Deventer: Kluwer.

24. College van Procureurs-generaal. (2008, februari 11). Aanwijzing witwassen (2008A006).

25. College van Procureurs-generaal. (2012, december 13). Aanwijzing Opiumwet (2012A021).

26. College van Procureurs-generaal. (2013a). Aanwijzing voor de opsporing (2013A020).

27. College van Procureurs-generaal. (2013b, oktober 16). Aanwijzing afpakken (2013A021).

28. Cigdem, H. (2014). De val van Mehmet. Amsterdam: De Arbeiderspers.

29. Daalmans, J. (2014). De psychologie achter veiligheidscommunicatie. Prebes Veiligheidsnieuws 2014 , 2014 (183)

30. Depla, P., Everhardt, V., & Gijzel, R. van. (2014, januari 31). Manifest – Joint Regulation. Utrecht.

31. Derekenkamer.kro.nl. (2014, mei 15). De Rekenkamer. Wat zijn de maatschappelijke kosten van wiet?

Opgeroepen op 10 september 2014 van derekenkamer.kro.nl: http://derekenkamer.kro.nl/seizoenen/seizoen_6_2014/afleveringen/15-05-2014 .

32. Dichtbij.nl. (2014, oktober 17). Depla: eind dit jaar presenteren we eigen wietboer. Opgeroepen op 23 november

2014 van dichtbij.nl: http://www.dichtbij.nl/heerlen/politiek/artikel/3743718/depla-eind-dit-jaar-presenteren-we-eigen-wietboer.aspx

33. Dienst IPOL. (2008, november). Stromen en knooppunten in de hennepteelt. Zoetermeer: KLPD-IPOL.

34. Dienst IPOL. (2012, december). Nationaal Dreigingsbeeld 2012 – Georganiseerde Criminaliteit. Zoetermeer: KLPD-

IPOL.

35. Dijk, P. van. (2010). Hennep telen en geweld oogsten?! Een onderzoek naar hennep gerelateerde geweldszaken in de Politieregio Midden en West Brabant. Rotterdam: Erasmus Universiteit.

36. Dijk, J. van, Sagel-Grande, I., & Toornvliet. L. (2009). Actuele Criminologie. Den Haag: Sdu Uitgevers.

37. Duijn, P. Kashirin, V., Sloot, P. 2014, februari 28). The Relative Ineffectiveness of Criminal Network Disruption.

doi:doi:10.1038/srep04238

38. E.K. 32842-H. Eerste Kamer der Staten-Generaal vergaderjaar 2013-2014 identifier kst 32842-H. Verslag van een schriftelijk overleg (vergaderjaar 2013-2014, 32842, nr. H.). ’s-Gravenhagen: Sdu uitgevers.

39. E.K. 32842-L. Eerste kamer der Staten-Generaal, vergaderjaar 2014-2015 identifier h-ek-20142015-6-4. Plenair

debat (vergaderjaar 2014-2015, 32842, nr. L.).

40. Eenheid Limburg. (2012). Samen doen wat er toe doet! Lokale en gemeenschappelijke veiligheidsaanpak verankerd – Beleidskaders voor 2013-2014.

41. Eenheid Limburg. (2014). Betekenisvolle interventies: begrenzen, beschermen en bekrachtigen – Beleidsplan

Politie Limburg 2015-2018 (conceptversie 3.0).


Gec

itee

rde

we

rke

n

73

42. EenVandaag.nl. (2011, juli 09). Zware misdaad in hennepteelt machtiger dan ooit. Opgeroepen op 21 december 2014 van eenvandaag.nl: http://www.eenvandaag.nl/criminaliteit/georganiseerde-misdaad/38182/zware_misdaad_in_hennepteelt_machtiger_dan_ooit

43. Eerstekamer.nl. (2014). Strafbaarstelling voorbereiding illegale hennepteelt. Opgeroepen op 17 november 2014

van eerstekamer.nl: http://www.eerstekamer.nl/wetsvoorstel/32842_strafbaarstelling

44. Eindhovens Dagblad. (2009, februari 04). Extra/Dossiers. Opgeroepen op 27 november 2014 van ed.nl: http://www.ed.nl/extra/dossiers/diverse/fijnaut-veiligheid-is-een-kostbaar-persoonlijk-en-maatschappelijk-goed-1.2157666

45. Eindhovens Dagblad. (2014, januari 31). Coffeeshops verdeeld over 'gemeentewiet'. Opgeroepen op 12 december

2014, van ed.nl: http://www.ed.nl/regio/eindhoven/coffeeshops-verdeeld-over-gemeentewiet-1.4199816

46. Emmett, I., & Boers, R. (2008). Het groene goud. Zoetermeer: KLPD – dienst IPOL.

47. ENCOD.org. (2013, juni 23). Wat is een cannabis social club? Opgeroepen op 26 november 2014 van encod.org: http://www.encod.org/info/WAT-IS-EEN-CANNABIS-SOCIAL-CLUB.html

48. Es, K. van. (1997). De coffeeshop – De opmerkelijke geschiedenis van een Hollands fenomeen. Amsterdam:

Uitgeverij Jan Mets.

49. Esper, D. (Auteur), & Gasnier, L. J. (Regisseur). (1936). Reefer Madness [Film].

50. Europees Waarnemingscentrum voor drugs en drugsverslaving [EMCDDA]. (2014). Europees Drugsrapport – Trends en ontwikkelingen 2014. Lissabon: Europees Waarnemingscentrum voor drugs en drugsverslaving.

51. Europol. (2011). OCTA 2011 – EU Organised crime threat assessment. Den Haag: European Police Office.

52. Eysink-Smeets, M. E., Bervoets, E., & Nap, J. (2011). De Onaantastbaren. Landelijke Expertisegroep

Veiligheidspercepties. Den Haag: Nicis Institute.

53. Faber, W. (2013, februari 04). Ondermijning als activiteit en als gevolg. Finecscience 04 februari 2013.

54. Factsheet Netbeheer Nederland. (2014, februari). Persinformatie Platform Energiediefstal. Netbeheer Nederland.

55. Ferwerda, H., Ham, T. van., & Bremmers, B. (2013). Georganiseerde voertuigcriminaliteit in Nederland – Een beeld van de omvang, kenmerken, werkwijzen en aanpak anno 2013. Arnhem: Bureau Beke.

56. Fijnaut, C., & Ruyver, B. de. (2014). De derde weg. Den Haag: Boom Juridische Uitgevers.

57. Fracties van VVD en PvdA. (2012, oktober 29). Regeerakkoord VVD-PvdA – Bruggen slaan. Den Haag.

58. Gemeente Heerlen. (2014, augustus 29). Nieuwe aanpak hennepplantages. Raadsinformatiebrief, 5. (E. Wouters,

Samensteller) Heerlen, Limburg, Nederland: gemeente Heerlen.

59. Genealogie-info.nl. (n.d.). Oude beroepen M. Opgeroepen op 31 mei 2014 van genealogie-info.nl: http://www.genealogie-info.nl/website-Beroepen-van-vroeger/Oude-beroepen-M.html .

60. Gemeente Heerlen. (n.d.). Rapportage Hennep 2013. (nog niet voltooide rapportage)

61. Gemeente Heerlen. (2014, augustus 29). Nieuwe aanpak hennepplantages. Raadsinformatiebrief, 5. (E. Wouters,

Samensteller) Heerlen, Limburg, Nederland: gemeente Heerlen.

62. Gemeente Maastricht. (2014, november). Veelgestelde vragen coffeeshopbeleid. Opgeroepen op 11 december 2014, van maastricht.nl: http://www.maastricht.nl/web/Home/M_e_d_i_a_i_t_e_m-tonenop/Veelgestelde-vragen-coffeeshopbeleid.htm

63. Geraeds, D. (2014). Het nieuwe coffeeshopbeleid. Sittard-Geleen.

64. Ginneken, W. van. (2014). XII. Overkoepelende waarheden. Werkdocument sociale innovatie.

http://www.maastricht.nl/web/Home/M_e_d_i_a_i_t_e_m-tonenop/Veelgestelde-vragen-coffeeshopbeleid.htm

http://www.maastricht.nl/web/Home/M_e_d_i_a_i_t_e_m-tonenop/Veelgestelde-vragen-coffeeshopbeleid.htm


Gec

itee

rde

we

rke

n

74

65. Gijn, H. van (2009, mei). Wordt u daar ook zo giftig van? Afstudeerscriptie HBO Recht, Juridische Hogeschool

Avans – Fontys, Tilburg.

66. Global Commission on Drugs Policy. (2014, september). Taking control: Pathways to drugs policies that work.

67. Gorkum, L. van. (2009, januari 14). Wietkwekers claimen elke week schade. Opgeroepen op 24 september 2012, van Brabants Dagblad: http://www.brabantsdagblad.nl/regios/brabant/wiet/article4341589.ece .

68. Grobbe, B. (2010). Hennepteelt Plukken in Zuid-Limburg. Afstudeerscriptie recherchekundige, Politieacademie,

Apeldoorn.

69. Haen Marshall I., & Marshall C.E. (1994). “Drugs prevention in the Netherlands; a low-key appraoach”, in: Ed Leuw en I. Haen Marshall (eds.): Between prohibitional legalization. The Dutch experiment in drug policy. Kugler Publications, Amsterdam/New York.

70. Hartvannederland.nl. (2013, januari 03). Hennepplantages steeds grote schadepost. Opgeroepen op 19 augustus

2014 van hartvannederland.nl: http://www.hartvannederland.nl/nederland/2013/hennepplantages-steeds-grote-schadepost/ .

71. Heerlen.nl. (2012, augustus 05). Halt aan hennep in Heerlen. Opgeroepen op 24 september 2012, van Gemeente

Heerlen: http://www.heerlen.nl/Pub/Home/Home-Nieuwsberichten/Home-Nieuwsberichten-Integrale-veiligheid/nieuwsberichten-IV-2011/Halt-aan-hennep-in-Heerlen.html .

72. Heijden, A.M. van der. (2006). De cannabismarkt in Nederland. Raming van aanvoer, productie en uitvoer.

Zoetermeer: Dienst Nationale Recherche Informatie (DNRI).

73. Heijden, B. van, Kampen, M. van, & Sekshuis, S. (2014, mei 31). Megawinst door wietteelt in Limburg. Limburgs Dagblad.

74. Hellinga, G., & Plomp, H. (2005). Uit je bol. Amsterdam: Prometheus.

75. Horst, G. ter. (2014, juni 26). Nieuwsuur. Tijd voor zachter softdrugsbeleid. (T. Huys, Interviewer) NOS.

76. IKON. (2011, juli 25). LUX. Het design van de angst. 10 jaar na 9/11. Opgeroepen op 11 december 2014, van

npo.nl: http://www.npo.nl/het-design-van-de-angst-lux-tien-jaar-na-9-11/25-07-2011/POW_00370442

77. Inspectie Openbare Orde en Veiligheid [IOOV]. (2012). Follow the money. Den Haag: IOOV.

78. Jellinek.nl. (2014, februari 02). Vraag-antwoord. Opgeroepen op 01 december 2014 van jellinek.nl: http://www.jellinek.nl/vraag-antwoord/alcohol-drugs/cannabis/

79. Kempen, P.H.P.H.M.C. van, & Fedorova, M.I. (2014). Internationaal recht en cannabis - Een beoordeling op basis

van VN-drugsverdragen en EU-drugsregelgeving van gemeentelijke en buitenlandse opvattingen pro regulering van cannabisteelt voor recreatief gebruik. Deventer: Kluwer.

80. Kijkonderzoek.nl. (2014, september 3). Dagrapporten programma's. Opgeroepen op 08 september 2013 van

kijkonderzoek.nl: https://kijkonderzoek.nl/component/com_kijkcijfers/ltmid,133/file,dp-7-1-0-p .

81. KLPD. (2008). Het groene goud. Zoetermeer: KLPD, dienst IPOL.

82. KLPD. (2010, maart). Georganiseerde Hennepteelt – Criminaliteitsbeeldanalyse 2009. Driebergen: Korps landelijke politiediensten (KLPD) – Dienst Nationale Recherche.

83. KLPD. (2012, maart). Georganiseerde hennepteelt – Criminaliteitsbeeldanalyse 2012. Woerden: Korps landelijke

politiediensten (KLPD) – Dienst Nationale Recherche.

84. Knol. J. (2013). Samen touwtrekken om hennep. Groningen: Talent Academie CDA.

85. L1.nl. (2014, augustus 26). Gigantische wietplantage in bos in Reuver – 26 aug 2014. Opgeroepen op 08 september 2014 van L1.nl: http://www.l1.nl/video/gigantische-wietplantage-bos-reuver-26-aug-2014 .

86. Labyrint. (2013, december 12). A documentary on our work on Dark Criminal Networks. (NTR, Producent, &

Labyrint) Opgeroepen op 15 oktober 2014 van youtube.com: https://www.youtube.com/watch?v=Qhk9ciHlzzo


Gec

itee

rde

we

rke

n

75

87. Landman, W., Beers, P. van., & Laan, F. van der. (2009). Verbinden van politie- en veiligheidszorg. Amsterdam:

Reed Business.

88. Ledspectrum.nl. (2014). Energiezuinig kweken met LED. Opgeroepen op 27 november 2014 van ledspectrum.nl: http://www.ledspectrum.nl/c-1327327/informatieve-links/

89. Limburger.nl. (2014, mei 31). Megawinsten door wietteelt in Limburg. Opgeroepen op 31 mei 2014 van

limburger.nl: http://www.limburger.nl/article/20140531/REGIONIEUWS01/140539841/1056#Megawinst_door_wietteelt_in_Limburg .

90. Lissenberg, E., Ruller, S. van. (2001). Tegen de regels IV – Een inleiding in de criminologie. Nijmegen: Ars Aequi

Libri.

91. Maalsté, N., & Panhuysen, M. (2007). Polderwiet – Een veelzijdig en onthullend beeld van de wietteelt in Nederland. Baarn: De Fontein bv.

92. Maalsté, N. (2011, oktober, 3). Baseer drugsbeleid op wetenschappelijke kennis. Gespreksnotitie hoorzitting

drugsbeleid Tweede Kamer.

93. Ministerie van Veiligheid en Justitie. (2011). Jaarverslag RIEC's 2010. Den Haag: Ministerie van Veiligheid en Justitie.

94. Ministerie van Veiligheid en Justitie. (2014). Bijlage Veiligheidsagenda 2015 - 2018. Den Haag: Ministerie van

Veiligheid en Justitie.

95. Ministerie van Veiligheid en Justitie. (2015, januari 28). Antwoorden Kamervragen over criminele netwerken en hennepteelt in Zuid Nederland. Den Haag: Ministerie van Veiligheid en Justitie.

96. Ministerie van Binnenlandse Zaken, Ministerie van Justitie, Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid,

Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Ministerie van Volkshuisvesting Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. (1993, april). Integrale veiligheidsrapportage 1993. Den Haag: Ministerie van Binnenlandse Zaken, Ministerie van Justitie, Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Ministerie van Volkshuisvesting Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer.

97. Nationale Politie. (2014). Begroting 2015 - 2019 Nationale Politie. Den Haag: Nationale Politie.

98. Netbeheernederland.nl. (2014, februari 14). Vorig jaar bijna 5.300 energiediefstallen bij hennepkwekerijen

gestopt. Opgeroepen op 19 augustus 2014 van netbeheernederland.nl: http://www.netbeheernederland.nl/nieuws/nieuwsbericht/?newsitemid=197984372 .

99. Netbeheernederland.nl. (2015, februari 2). Vorig jaar 4.676 energiediefstallen bij hennepkwekerijen gestopt.

Opgeroepen op 3 februari 2015 van netbeheernederland.nl:

http://www.netbeheernederland.nl/nieuws/nieuwsbericht/?newsitemid=928514048

100. Nicholas Sullivan, Sytze Elzinga, and Jeffrey C. Raber, “Determination of Pesticide Residues in Cannabis Smoke,”

Journal of Toxicology, vol. 2013, Article ID 378168, 6 pages, 2013. doi:10.1155/2013/378168

101. Ninefornews. (n.d.). De demonisering van hennep. Opgeroepen op 31 december 2014 van www.ninefornews.nl: http://www.ninefornews.nl/de-demonisering-van-hennep/

102. Nos.nl. (2014, augustus 26). Grote wietplantage in Reuver. Opgeroepen op 27 augustus 2014 van nos.nl:

http://nos.nl/artikel/691039-grote-wietplantage-in-bos-reuver.html.

103. Nrc.nl. (2011, september 15). PvdA-Kamerlid Samsom ontzet over overlast straattuig. Opgeroepen op 25 augustus 2014 van nrc.nl: http://www.nrc.nl/nieuws/2011/09/15/pvda-kamerlid-samsom-ontzet-over-overlast-straattuig/ .

104. Nrc.nl. (2014, januari 31). 35 gemeenten tekenen ‘wietmanifest’ Joint Regulation. Opgeroepen op 17 juli 2014 van

nrc.nl: http://www.nrc.nl/nieuws/2014/01/31/35-gemeenten-tekenen-wietmanifest-joint-regulation/ .


Gec

itee

rde

we

rke

n

76

105. Nu.nl. (2012, 07 november). Colorado en Washington eerste staten met legale wiet. Opgeroepen op 06 september 2013 van nu.nl: http://www.nu.nl/buitenland/2952338/colorado-en-washington-eerste-staten-met-legale-wiet.html .

106. Nu.nl. (2014, augustus 26). Binnenland. Opgeroepen op 01 september 2014 van nu.nl:

http://www.nu.nl/binnenland/3861153/18500-wietplanten-gevonden-in-bos-reuver .

107. Nujij.nl. (2014, augustus 26). 18.000 wietplanten gevonden in bos Reuver. Opgeroepen op 01 september 2014 van nujij.nl: http://www.nujij.nl/algemaen/18-000-wietplanten-gevonden-in-bos-reuver.29300651.lynclx .

108. Omroepwest.nl. (2014, november 25). Miljoen euro aan wiet gepakt sinds start hennepteam politie Den Haag.

Opgeroepen op 26 november 2014 van omroepwest.nl: http://www.omroepwest.nl/nieuws/25-11-2014/miljoen-euro-aan-wiet-gepakt-sinds-start-hennepteam-politie-den-haag

109. PAGH. (2008). Programma Aanpak Georganiseerde Hennepteelt. Raad van Hoofdcommissarissen.

110. PAGH. (2010). Soft drugs – Hard crime. Raad van Korpschefs.

111. PAGH. (2011, augustus). Dechargedocument – Programma Aanpak Georganiseerde Hennepteelt juli 2008 – juli

2011.

112. Panorama.nl. (2014, augustus 26). Misdaad blog. Opgeroepen op 04 september 2014 van Panorama.nl: http://www.panorama.nl/blog/misdaad-blog/de-grootste-wietplantage-ooit-in-limburg-18-500-planten.html .

113. Pauls-ho.nl. (nd.). Keraseeds. Opgeroepen op 10 september 2014 van pauls-ho.nl: http://www.pauls-

ho.nl/category.php?id_category=34 .

114. Parket-Generaal. (2011). Perspectief op 2015 – Een zichtbaar, merkbaar en herkenbaar OM. Den Haag: Parket-Generaal.

115. Politie.nl. (n.d.). Misdaad in Nederland. Opgeroepen op 08 september 2014, van politie.nl:

http://www.politie.nl/onderwerpen/misdaad-in-nederland.html .

116. Politie.nl. (2014, oktober 19). Hennepkwekerij aangetroffen in verborgen ruimte. Opgeroepen op 23 oktober 2014 van politie.nl: http://www.politie.nl/nieuws/2014/oktober/19/10-hennepkwekerij-aangetroffen-in-verborgen-ruimte.html

117. Politie.nl. (2014a, november 18). Bouwmarkten en politie werken samen tegen inbrekers. Opgeroepen op 30

januari 2015 van politie.nl: http://www.politie.nl/nieuws/2014/november/18/02-ede-bouwmarkten-en-politie-werken-samen-tegen-inbrekers.html .

118. Ponsaers, P. (2014, november 07). Trends en ontwikkelingen in ondermijning. Dag van de ondermijning. Den

Haag, Zuid-Holland, Nederland.

119. Popular Mechanics Magazine. (1941, december). Pinch hitters for defense. Popular Mechanics Magazine(6), Opgeroepen op 23 november 2014 van books.google.ca: http://books.google.ca/books?id=9dkDAAAAMBAJ&pg=PA1&dq=popular+mechanics+1941+hemp+ford&hl=en&ei=M-vwTKHWIouYnweYmdX6Cg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved= 0CDQQ6AEwAQ#v=onepage&q=hemp&f=false

120. Projectgroep Ondermijning. (2009). Over Ondermijning. Een verkenning aar het fenomeen, de aanpak en

mogelijke verbeteringen. Politie Amsterdam - Amstelland. Amsterdam: Politie Amsterdam - Amstelland.

121. Projectgroep Visie op de politiefunctie, Raad van Hoofdcommissarissen. (2005). Politie in ontwikkeling - Visie op de politiefunctie. Den Haag: NPI.

122. Raad van Hoofdcommissarissen / Programmabureau ABRIO. (2005). Beter zicht op Criminele Samenwerkings-

Verbanden. Eindrapportage van de landelijke projectgroep Onderhoud en Beheer CSV.

123. Radermacher, R.A.G., (2012). Analyserapport criminologie.


Gec

itee

rde

we

rke

n

77

124. Reinartz, G. (2014, november 29). Legale hennepteelt is niet de oplossing. Brabants Dagblad. Opgeroepen op 13 december 2014, van blendle.nl: https://blendle.nl/i/brabants-dagblad---den-bosch/legale-hennepteelt-is-niet-de-oplossing/bnl-bddenbosch-20141129-27038155

125. RIEC. (2012). Zicht op de verwevenheid van onder- en bovenwereld. RIEC/OM.

126. RIEC. (2013). Integraal appel, een confronterend straatbeeld van criminele ondermijning van de samenleving.

Oosterhout: RIEC

127. Rijksoverheid.nl. (2013, mei 27). Besluit WOB verzoek inzake evaluatie taskforce hennepteelt. Opgeroepen op 11 november 2014 van rijksoverheid.nl: http://www.rijksoverheid.nl/bestanden/documenten-en-publicaties/wob-verzoeken/2013/05/27/besluit-wob-verzoek-over-taskforce-aanpak-georganiseerde-hennepteelt/wob-verzoek-inzake-evaluatie-taskforce-hennepteelt.pdf

128. Rollingstoned.nl. (2014, augustus 27). De Wietfabel van Reuver. Vereniging voor Opheffing van het

Cannabisverbod [VOC]. Opgeroepen op 08 september 2014 van rollingstoned.nl: http://www.rollingstoned.nl/28-8-2014-voc-de-wietfabel-van-reuver/ .

129. Rtlnieuws.nl. (2013, november 02). Heerlen ‘hennephoofdstad’ van Nederland. Opgeroepen op 19 augustus 2014

van rtlnieuws.nl: http://www.rtlnieuws.nl/nieuws/binnenland/heerlen-hennephoofdstad-van-nederland.

130. Rtlnieuws.nl. (2014, augustus 26). Nieuws binnenland. Opgeroepen op 04 september 2014, van rtlnieuws.nl: http://www.rtlnieuws.nl/nieuws/binnenland/megavondst-18000-wietplanten-limburgs-bos .

131. Ruiver.nl. (2014a, augustus 26). Mega hennepvondst in Reuvers bos. (D. Dunnaway, Producent) Opgeroepen op 04

september 2014 van ruiver.nl: http://www.ruiver.nl/2014/08/26/mega-hennepvondst-in-ruevers-bos .

132. Ruiver.nl. (2014b, augustus 27). Kenner: hennepplantage was waardeloos. (D. Dunnaway, Producent) Opgeroepen op 04 september 2014, van ruiver.nl: http://www.ruiver.nl/2014/08/27/kenner-hennepplantage-was-waardeloos/ .

133. Sensiseeds.com. (n.d.). cannabis zaden. Opgeroepen op 10 september 2014 van sensiseeds.com:

http://sensiseeds.com/nl/cannabis-zaden .

134. Siesling, M., Smeets, B.F.C., & Spapens, A.C.M. (2011). Geldbomen op zolder – Thuiskwekers van hennep in beeld. Tilburg: IVA.

135. Smith, A. (2007). Of Restraints upon the Importation from Foreign Countries of such Goods as can be produces at

Home. In S.M. Soares (Red.), An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations. Lausanne: Meta Libri.

136. Sociologyindex.com. (n.d.). Consensual crime. Opgeroepen op 23 januari 2015 van sociologyindex.com:

http://www.sociolgyindex.com/consensual_crime.htm

137. Spapens, A.C.M., Bunt, H. van, & Rastovac, L. (2007). De wereld achter de wietteelt. Rotterdam / Tilburg: Erasmus Universiteit / Universiteit van Tilburg.

138. Spong, G., Smeets, S., & Vis, T. (2012). De hypocrisie van de achterdeur. Amsterdam: Balans.

139. Stb. 2002-348. Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden jaargang 2002 publicatienummer 348. (2002). Wet

Victor. ‘s-Gravenhage: Sdu Uitgevers.

140. Stb. 2007-355. Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden jaargang 2007 publicatienummer 355. (2007). Wet van 27 september 2007 tot wijziging van de Opiumwet in verband met het creëren van de mogelijkheid voor de burgemeester om bestuursdwang toe te passen ter handhaving van de artikelen 2 en 3 van de Opiumwet in woningen en lokalen of bij woningen of lokalen behorende erven. ’s-Gravenhage: Sdu Uitgevers.

141. Stcrt. 2008, 71. Instellingsbesluit Task Force Aanpak Georganiseerde Hennepteelt.

142. Stol, W., Rijpma, J., Tielenburg, C. Veenhuysen, H., & Abbas, T. (2010). Basisboek Integrale Veiligheid. Bussum:

Uitgeverij Coutinho.


Gec

itee

rde

we

rke

n

78

143. Tellegen, E. (2008). Het utopisme van de drugsbestrijding. Amsterdam: Mets & Schilt.

144. Telegraaf.nl. (2013, januari 03). Omkoping in huursector. Opgeroepen op 19 augustus 2014 van telegraaf.nl: http://www.telegraaf.nl/binnenland/21194457/__Omkoping_in_huursector__.html .

145. Tijdschrift voor de Politie. (2014, november 07). Dag van de ondermijning: de signalen, impact en aanpak. Den Haag.

146. Thijssen, W., & Stoker, E. (2014, september 09). Hoogleraar bepleit besloten cannabisclubs in 'verlammende'

drugsdiscussie. De Volkskrant. Opgeroepen op 13 december 2014, van blendle.nl: https://blendle.nl/i/de-volkskrant/zowel-radicale-voor--als-tegenstanders-zijn-naief/bnl-vkn-20140909-3512693

147. T.K. 24077-125. Tweede Kamer der Staten-Generaal vergaderjaar 2003-2004 publicatienummer 24077 nr. 125.

(2004). Drugsbeleid: Brief ministers over het cannabisbeleid (vergaderjaar 2003-2004, 24 077, nr. 125 ed.). Den Haag: Sdu uitgevers.


(2005). Drugsbeleid: Brief minister van Justitie over drugsbeleid (vergaderjaar 2005-2006, 24077, nr. 170). ‘s-Gravenhage: Sdu uitgevers.


(2006). Drugbeleid: Brief minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (vergaderjaar 2005-2006, 24077, nr. 184). ’s-Gravenhage: Sdu uitgevers.


(2009). Drugsbeleid: Brief van de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, van Justitie, van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en voor Jeugd en Gezin. Hoofdlijnenbrief drugsbeleid (vergaderjaar 2009-2010, 24 077, nr. 239). Den Haag: Sdu Uitgevers


(2011). Drugsbeleid: Brief van minister van Veiligheid en Justitie (vergaderjaar 2011-2012, 24077, nr. 267). ’s-Gravenhage.


(2012). Drugsbeleid: Brief van de minister van Veiligheid en Justitie (vergaderjaar 2012-2013, 24077, nr. 293). ’s-Gravenhage.


(2014). Drugsbeleid: Brief van de minister van Veiligheid en Justitie (vergaderjaar 2013-2014, 24077, nr. 315). ’s-Gravenhage.


(2014). Drugbeleid: Verslag van een algemeen overleg (vergaderjaar 2013-2014, 24077, nr. 317). 's-Gravenhage.

155. T.K. 28684-412. Tweede Kamer der Staten-Generaal vergaderjaar 2014-2015 publicatienummer 28684 nr. 412. (2014). Naar een veiliger samenleving (vergaderjaar 2014-2015, 28684, nr. 412). ’s-Gravenhage.


(2014). Bestrijding georganiseerde criminaliteit (vergaderjaar 2013-2014, 29911, nr. 93). ’s-Gravenhage.

157. T.K. 32842-2. Tweede Kamer der Staten-Generaal vergaderjaar 2010-2011 publicatienummer 32842 nr. 2. (2011). Wijziging van de Opiumwet in verband met de strafbaarstelling van handelingen ter voorbereiding of vergemakkelijking van illegale hennepteelt (vergaderjaar 2010-2011, 32842, nr. 2). ’s-Gravenhage.

158. T.K. 32842-3. Tweede Kamer der Staten-Generaal vergaderjaar 2010-2011 publicatienummer 32842 nr. 3. (2011).

Wijziging van de Opiumwet in verband met de strafbaarstelling van handelingen ter voorbereiding of vergemakkelijking van illegale hennepteelt – Memorie van toelichting (vergaderjaar 2010-2011, 32842, nr. 3). ’s-Gravenhage.

159. Tops, P.E.W.M., & Torre, E.J. van der. (2014). Wijkenaanpak en Ondermijnende criminaliteit. Tilburg.


Gec

itee

rde

we

rke

n

79

160. Torre, E.J. van der., Schaap, L., Cachet, E.D., & Dijk, V. (2006). Daders in Beeld. Daderprofielen van henneptelers, dealers, runners en drugstoeristen in Roosendaal en Bergen op Zoom. Den Haag: COT Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement.

161. Trimbos Instituut. (2012). Thc, cbd en gezondheidseffecten van wiet en hash: Recente inzichten. Utrecht: Trimbos-

Instituut.

162. Trimbos instituut. (2013a). Nationale Drug Monitor 2013 - 12014. Ministerie van Veiligheid en Justitie. Utrecht: Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum.

163. Trimbos instituut. (2013b). THC-concentraties in wiet, nederwiet en hasj in Nederlandse coffeeshops. Utrecht:

Trimbos-instituut.

164. Trouw. (2013, 27 april). Gemeentes willen legale wiet. Opgeroepen op 06 september 2013 van trouw.nl: http://www.trouw.nl/tr/nl/4492/Nederland/article/detail/3432438/2013/04/27/Gemeentes-willen-legale-wietteelt.dhtml .

165. Tweakers. (2014, november, 7). Nederlandse politie neemt servers in beslag bij Silk Road 2.0. Opgeroepen op 27

januari 2015 van Tweakers.net: http://tweakers.net/nieuws/99519/nederlandse-politie-neemt-servers-in-beslag-bij-silk-road-20-onderzoek.html .

166. Twitter. (2014, augustus 26). Search L1 breaking wietplantage Reuver. Opgeroepen op 08 september 2014 van

twitter.com: https://twitter.com/search?q=l1%20breaking%20wietplantage%20reuver&src=typd .

167. University of Utah. (2013, augustus 13). Sugar toxic to mice in 'safe' doses, test finds. Opgeroepen op 28 november 2014 van sciencedaily.com: http://www.sciencedaily.com/releases/2013/08/130813111722.htm

168. Van Dale Lexicografie. (1992). Van Dale, Groot woordenboek der Nederlandse taal. Utrecht: Van Dale Lexicografie

b.v.

169. Veer, L. van der., Sluis, A. van., Walle, S. van de., & Ringeling, A. (2013). Vertrouwen in de politie: trends en verklaringen. Amsterdam: Reed business.

170. Verhoeven, N. (2011). Wat is onderzoek? Praktijkboek methoden en technieken voor het hoger onderwijs. Den

Haag: Boom Lemma uitgevers.

171. Verwey-Jonker Instituut. (2013, juli). Bestuurlijke rapportage coffeeshop Checkpoint. Utrecht: Verwey-Jonker Instituut.

172. Villamedia.nl. (2012, mei 14). Opinie: De straatwaarde van een journalist. Opgeroepen op 08 september 2014 van

villamedia.nl: http://www.villamedia.nl/opinie/bericht/de-straatwaarde-van-een-journalist/ .

173. VNG. (n.d.). Georganiseerde misdaad. Opgeroepen op 23 september 2014 van vng.nl: http://www.vng.nl/onderwerpenindex/veiligheid/georganiseerde-misdaad

174. VNG databank. (2014). Huishoudens totaal. Opgeroepen op 19 augustus 2014 van vng.databank.nl:

http://vng.databank.nl/%28S%28bwzrdxmtzdp0zhnr0i1wmvfb%29%29/default.aspx .

175. Vogelsang, H. (2008). Hennep is hard. Blauw – opsporing, jaargang 4 (nummer 15).

176. VOC. (2012). Position Paper VOC. (D. Bergman, Red.) Opgeroepen op 13 december 2014, van voc-nederland.org: http://www.voc-nederland.org/standpunten/.

177. Volkskrant.nl. (2013a, 01 augustus). Verandert wietwet Uruguay de mondiale drugsaanpak? Opgeroepen op 06

september 2013 van volkskrant.nl: http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2672/Wetenschap-Gezondheid/article/detail/3485323/2013/08/01/ Verandert-wietwet-Uruguay-de-mondiale-drugsaanpak.dhtml .

178. Volkskrant.nl. (2013b, december 20). Burgemeesters werken aan manifest voor legalisering wietteelt.

Opgeroepen op 17 juli 2014 van volkskrant.nl: http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2686/Binnenland/article/detail/3565577/2013/12/20/Burgemeesters-werken-aan-manifest-voor-legalisering-wietteelt.dhtml .


Gec

itee

rde

we

rke

n

80

179. VROM-inspectie. (2009, maart). Overlast en verloedering; evaluatie wetten Victoria en Victor. Den Haag: Ministerie van VROM.

180. Washington Post.com (2014, april 06). Tracing the U.S. heroin surge back south of the border as Mexican cannabis

output falls. Opgeroepen op 2 januari 2015 van washingtonpost.com: http://www.washingtonpost.com/world/tracing-the-us-heroin-surge-back-south-of-the-border-as-mexican-cannabis-output-falls/2014/04/06/58dfc590-2123-4cc6-b664-1e5948960576_story.html .

181. Welten, B. (2009). Over ondermijning. Een verkenning naar het fenomeen, de aanpak en mogelijke verbeteringen.

Politie Amsterdam - Amstelland, Projectgroep Ondermijning. Amsterdam: Politie Amsterdam - Amstelland.

182. Wermeskerken, H. van. (2009). Het is maar hennep. Blauw – opsporing, jaargang 5 (nummer 9).

183. Wetten.overheid.nl. (2014a). Opiumwet – Lijst II. Opgeroepen op 18 juli 2014 van wetten.overheid.nl: http://wetten.overheid.nl/BWBR0001941/geldigheidsdatum_18-07-2014#LijstII .

184. Wetten.overheid.nl. (2014b). Opiumwet – artikel 3. Opgeroepen op 18 juli 2014 van wetten.overheid.nl:

http://wetten.overheid.nl/BWBR0001941/geldigheidsdatum_18-07-2014#Artikel3 .

185. Wetten.overheid.nl. (2014c). Opiumwet – artikel 11. Opgeroepen op 18 juli 2014 van wetten.overheid.nl: http://wetten.overheid.nl/BWBR0001941/geldigheidsdatum_18-07-2014#Artikel11 .

186. Wetten.overheid.nl. (2014d). Opiumwet – artikel 6. Opgeroepen op 18 juli 2014 van wetten.overheid.nl:


187. Wetten.overheid.nl. (2014e). Opiumwet – artikel 8i. Opgeroepen op 18 juli 2014 van wetten.overheid.nl: http://wetten.overheid.nl/BWBR0001941/geldigheidsdatum_18-07-2014#Artikel8i .

188. Wetten.overheid.nl. (2014f). Opiumwet – artikel 8. Opgeroepen op 18 juli 2014 van wetten.overheid.nl:


189. Wikipedia.nl. (2014a, juli 10). Medicinale cannabis. Opgeroepen op 15 juli 2014 van wikipedia.nl: http://nl.wikipedia.org/wiki/Medicinale_cannabis .

190. Wikipedia.nl. (2014b, juli 21). Holland Pop Festival. Opgeroepen op 20 augustus 2014 van wikipedia.nl:

http://nl.wikipedia.org/wiki/Holland_Pop_Festival .

191. Willemsen, J. (2014). Hellup - hennep. Zoetermeer: Free Musketeers.

192. WODC. (2009). Evaluatie van het Nederlandse drugsbeleid. Utrecht/Den Haag: Trimbos-instituut/WODC.

193. WODC. (2014a). Nationale Drug Monitor - Jaarbericht 2013/1014. Utrecht/Den Haag: Trimbos-instituut/WODC.

194. WODC. (2014b). De export van in Nederland geteelde cannabis. Den Haag: WODC.

195. Wordpress.com. (2014, november 24). Jawiblog. Opgeroepen op 24 november 2014 van wordpress.com: http://jawiblog.wordpress.com/2014/11/24/daar-gaat-mn-broek/

196. Wouters, M., Korf, B., & Kroeske, S. (2007). Harde aanpak, hete zomer. Amsterdam: WODC.

197. Youtube.com. (2010, oktober 23). Mannelijke of vrouwelijke cannabis plant? . Opgeroepen op 08 september 2014

van youtube.com: https://www.youtube.com/watch?v-KyUZMVgmC20 .

198. Zaitch, D. (2002). “From Cali to Rotterdam: Perceptions of Colombian cocaine traffickers on a Dutch port”, in: Crime, Law and Social Chang.

199. Zembla.nl. (2014, februari 14). Vaker hennepplantages in woonhuizen. Opgeroepen op 19 augustus 2014 van

zembla.nl: http://zembla.incontxt.nl/seizoenen/2013/afleveringen/11-04-2013/vaker-hennepplantages-in-woonhuizen.


Gec

itee

rde

we

rke

n

81

Jurisprudentie

Hof. ’s-Gravenhage 02 februari 2012, ECLI:NL:GHSGR:2012:BV2572 Rb. Noord-Nederland 16 oktober 2014, ECLI:NL:RBNNE:2014:5043 Rb. Noord-Nederland 16 oktober 2014, ECLI:NL:RBNNE:2014:5044 Rb. Zwolle-Lelystad 04 april 2012, ECLI:NL:RBZLY:2012:BW0879

Gehouden interviews De heer Mr. R. Bos te Maastricht, Hoofdofficier van justitie in het arrondissementsparket Limburg d.d. 26 november 2014. De heer D. Breeuwer te Terneuzen, voorzitter stichting “We Smoke”, branchevertegenwoordiger coffeeshops d.d. 13 augustus 2014. De heer J. Janssen te Milsbeek, “@FouteMakelaar”, ervaringsdeskundige fraude door verhuurmakelaars, oprichter en bestuurslid van “www.verhuurveilig.nl” d.d. 23 oktober 2014. Mevrouw Drs. H. Kooistra te Amsterdam, humanist, Deskundige Opiumwet “Wet Camulet” d.d. 16 juli 2014. De heer L. Olsthoorn te Utrecht, projectleider adviseur drugsbeleid bij het Centrum Criminaliteitspreventie & Veiligheid [CCV] te Utrecht d.d. 07 januari 2015. De heer M. Roerink te Heerlen, commissaris van politie, adviseur korpsleiding Eenheid Limburg d.d. 10 december 2014. De heren Mr. S. Smeets en Mr. T. Vis, beiden te Amsterdam, advocaten en procureurs Advocatenkantoor Spong te Amsterdam d.d. 06 november 2014. Mevrouw Mr. E. Steegmans, regisseur integrale veiligheid en openbare orde en de heer Drs. J. du Croix, teammanager openbare orde en veiligheid, beiden werkzaam bij de Gemeente Sittard-Geleen d.d. 27 november 2014. De heer Mr. C. Vlaanderen te Nieuwegein, juridisch beleidsadviseur bij de Nederlandse Vereniging van Makelaars o.g. en vastgoeddeskundigen [NVM] te Nieuwegein d.d. 12 december 2014. De heer R. Wagemans, specialist brandpreventie en de heer B. Meuwissen, medewerker brandpreventie, beiden werkzaam bij de brandweer Zuid-Limburg te Sittard d.d. 16 december 2014.


Bijl

age

I: B

arri

èrem

od

el h

enn

ep

82

Bijlage I: Barrièremodel hennep


Bijl

age

II: S

pre

adsh

eet

do

ssie

ron

der

zoek

83

Bijlage II: Spreadsheet dossieronderzoek


Bijl

age

III: V

oo

rdee

lber

eken

ing

BO

OM

84

Bijlage III: Voordeelberekening BOOM De eerste tabel laat zien wat de berekening van het wederrechtelijk verkregen voordeel [WVV] zou kunnen zijn bij 18.500 hennepplanten bij binnenteelt waarbij een gemiddelde opbrengst van 30 gram gedroogde wiet wordt gehanteerd (BOOM, 2005; BOOM, 2010). In de tweede tabel is uitgegaan van een gemiddelde van 200 gram gedroogde wiet. BOOM zelf geeft hiervoor geen cijfers er de opbrengst is een gebruikt gemiddelde in het geval van buitenteelt. De opbrengst van buitenteelt is moeilijk te schatten aangezien klimaatinvloeden een bepalende factor zijn bij de kwaliteit van de wiet en daarom ook voor de totale opbrengst.

Tabel 1: Geraamd WVV binnenteelt

Tabel 2: Geraamd WVV buitenteelt


Bijl

age

IV: M

edia

-an

alys

e h

enn

epp

lan

tage

Reu

ver

85

Bijlage IV: Media-analyse hennepplantage Reuver Politie Limburg Op 29 augustus 2014 is onderzoek gedaan naar het bereik van de media naar aanleiding van reacties op berichtgeving van de politie op 26 augustus 2014 in verband met het aantreffen van een buitenplantage hennep te Reuver (figuur 1). Het onderzoek strekt zich uit van 26-8-2014 13:10 uur tot 11-9-2014 13:12 uur waardoor de resultaten van het onderzoek op een later tijdstip mogelijk getalsmatig afwijkingen naar boven kunnen vertonen.

Figuur 1: tweet van de Politie Limburg

Dit bericht is negen maal geretweet49. Deze retweets zijn vervolgens ook weer geretweet enzovoort. Met gebruikmaking van het programma Tweetreach en de zoekopdracht “Politie bezig met ruimen hennepplantage in #Reuver bij de Sint Willibrordusdijk” blijkt dat deze tweet ongeveer 31.433 Twitter accounts bereikt. Het aantal keren dat deze tekst wordt getoond op tijdlijnen, inclusief herhalingen, bedraagt 34.267 (figuur 2).

49 Geretweet: een op Twitter ontvangen bericht delen met personen die jou volgen.


Bijl

age

IV: M

edia

-an

alys

e h

enn

epp

lan

tage

Reu

ver

86

Figuur 2: Tweetreach Politie Limburg.

L1 De media neemt dit bericht veelvuldig over. Zo onder andere ook door de nieuwszender L1. De tekst op de website van deze Limburgse nieuwsprovider luidt (L1.nl, 2014): “Gigantische wietplantage in bos in Reuver. In een bos in Reuver heeft de politie een gigantische wietplantage ontdekt. In een bosperceel aan de Sint Willibrordusdijk staan 18-duizend hennepplanten. De planten zijn al manshoog. Mogelijk gaat het om de grootste plantage die ooit in Limburg is aangetroffen. De politie kwam ze dinsdagmorgen op het spoor na een tip. De planten staan tussen de bomen en zijn vanaf de weg of vanuit de lucht niet zichtbaar. In het bos zijn ook twee waterbassins gegraven, om de planten in droge perioden water te kunnen geven. De planten zouden een straatwaarde hebben van zo'n 14 miljoen euro”. L1 twittert ook over deze gebeurtenis (figuur 3).

Figuur 3: Tweet van L1 (Twitter.com, 2014)

Met gebruikmaking van het programma Tweetreach en de zoekopdracht “BREAKING: gigantische wietplantage in bos in Reuver” blijkt dat deze tweet ongeveer 13.542 Twitter accounts bereikt. Het


Bijl

age

IV: M

edia

-an

alys

e h

enn

epp

lan

tage

Reu

ver

87

aantal keren dat deze tekst wordt getoond op tijdlijnen, inclusief herhalingen, bedraagt 14.598 (figuur 4).

Figuur 4: Tweetreach L1

Het nieuws over het aantreffen van deze hennepplantage bereikt het landelijke nieuws. Het wordt

uitgezonden tijdens de uitzendingen van journaals op de landelijke radio en op de televisie wordt het

nieuws gebracht tijdens de uitzendingen van journaals op de publieke- en commerciële omroepen.

Het voorval is een item in het NOS journaal op Nederland 1van 20.00 uur die dag. Bij onderzoek op 3

september 2014 blijkt dat dit programma is bekeken door 1.863.000 mensen (Kijkonderzoek.nl, 2014).

Ook wordt het bericht vermeld op de websites van meerdere mediabedrijven zoals bijvoorbeeld die

van de NOS (Nos.nl, 2014), Nu.nl (Nu.nl, 2014) en Rtlnieuws.nl (Rtlnieuws.nl, 2014). De reacties die

door het publiek worden gegeven op het bericht op Nu.nl zijn divers. Bij onderzoek (bijlage 1,

Waardering reacties NUjij.nl) blijkt dat het merendeel van de reacties voor het optreden van de politie

negatief is, namelijk 76 procent. 12 procent van de reacties is positief en eveneens 12 procent is noch

negatief noch positief te waarderen (figuur 5).


Bijl

age

IV: M

edia

-an

alys

e h

enn

epp

lan

tage

Reu

ver

88

Figuur 5: reacties NUjij.nl

Vereniging voor Opheffing van het Cannabisverbod (VOC) De VOC twittert in een reactie op de berichtgeving van de media dat de straatwaarde van de aangetroffen wiet in Reuver geen 20 miljoen waard kan zijn omdat er mannelijke planten in staan. In de tweet wordt verwezen naar de column “De wietfabel van Reuver” (Rollingstoned.nl, 2014) op de website van Rollingstoned.nl (figuur 6).

Figuur 6: tweet 1 VOC

Het beeld dat bij deze tweet is geplaatst is volgens de VOC afkomstig van het NOS journaal. Bij controle van videobeelden van dat NOS journaal is te zien dat deze beelden overeen komen (figuur 7).

Positief12%

Neutraal12%

Negatief76%

Reacties artikel op Nujij.nl

Positief Neutraal Negatief


Bijl

age

IV: M

edia

-an

alys

e h

enn

epp

lan

tage

Reu

ver

89

Figuur 7: uitzending NOS

De VOC twittert nog twee maal over deze wietplantage als commentaar op de berichtgeving in de media. (figuur 8 en figuur 9).



Bijl

age

IV: M

edia

-an

alys

e h

enn

epp

lan

tage

Reu

ver

90


Rollingstoned.nl In het artikel “De wietfabel van Reuver” (Rollingstoned.nl, 2014) schrijft de auteur Bergman dat de berichtgeving van de politie in de media niet juist is. Hij stelt dat de waarde van de aangetroffen plantage zeer gering is en in de verste verten geen waarde van € 20.000.000,-- heeft zoals de politie vertelt. De eerste reden die hij daarvoor geeft is dat hij op het beeldmateriaal in de media ziet dat er mannelijke planten in deze wietplantage staan. Deze mannelijke planten zorgen voor bevruchting van de vrouwelijke planten waardoor deze vrouwelijke planten zaad gaan produceren en, aldus Bergman, “Wiet met zaad is dus vrijwel onverkoopbaar”. Bergman refereert aan de media waarin wordt verteld dat het gaat om een veld met een oppervlakte van 5.625 vierkante meter. Met het aantal van 18.500 hennepplanten zou dit grofweg betekenen dat er op elke 0,30 vierkante meter een plant zou moeten staan. Een te geringe afstand voor een hennepplant om zich goed te kunnen ontwikkelen. Tot slot verwijst Bergman naar een column van de journalist Jan Joris Arnold (Villamedia.nl, 2012). Deze stelt dat verslaggevers zich “als makke schapen voor het karretje laten spannen van drugsbestrijders en hun dubieuze motieven” en dat “journalisten het totaal irrelevante begrip ‘straatwaarde’ klakkeloos overnemen van de politievoorlichter”. Straatwaarde is, aldus Arnold, “uitgevonden door de politie en wordt gebruikt om eigen budgetten te rechtvaardigen en drugsbestrijding relevantie te geven”. In het artikel “De wietfabel van Reuver” worden enkele foto’s geplaatst waarop volgens Bergman duidelijk mannelijke planten zijn te zien. Onderzoek naar de authenticiteit van deze afbeeldingen leert dat zij daadwerkelijk gemaakt zijn door de media waaraan Bergman refereert (figuren 10 t/m 13).

Figuur 10: afbeelding van www.dichtbij.nl/roermond


Bijl

age

IV: M

edia

-an

alys

e h

enn

epp

lan

tage

Reu

ver

91

Figuur 11: afbeelding op www.rollingstoned.nl (Rollingstoned.nl, 2014)

Figuur 12: screenshot van www.l1.nl (L1, 2014)

Figuur 13: Afbeelding op www.rollingstoned.nl (Rollingstoned.nl, 2014)

Bergman stelt dat er een aantal mannelijke planten in de buitenplantage staan waardoor de wiet zaadwiet is geworden en onverkoopbaar is. De planten zijn ter plaatse vernietigd en er is daardoor niet meer fysiek vast te stellen of het daadwerkelijk om mannelijke hennepplanten gaat. Bij een vergelijkend onderzoek tussen de door Bergman gebruikte afbeeldingen en documentatie over


Bijl

age

IV: M

edia

-an

alys

e h

enn

epp

lan

tage

Reu

ver

92

mannelijke planten op internet (Youtube.com, 2010) blijkt dat de stelling van Bergman waarschijnlijk juist is. Mannelijke planten worden omschreven als minder gezond ogend, minder vertakkingen en hangende bolletjes in de bladoksels. Vergelijk hiervoor de door Bergman gebruikte afbeeldingen met onderstaande afbeelding van een mannelijke hennepplant (figuur 14).

Figuur 14: mannelijke hennepplant (Youtube.com, 2010)

Met gebruikmaking van het programma Tweetreach en de zoekopdracht “Wietfabel” blijkt dat deze tweet van de VOC ongeveer 23.109 Twitter accounts bereikt. Het aantal keren dat deze tekst wordt getoond op tijdlijnen, inclusief herhalingen, bedraagt 41.572 (figuur 15).

Figuur 15: Tweetreach VOC


Bijl

age

IV: M

edia

-an

alys

e h

enn

epp

lan

tage

Reu

ver

93

De column van Bergmans vindt zijn weg op meerdere fora, zo ook op Panorama.nl (Panorama.nl, 2014)

waar het in een blog is vermeld. Op 4 september 2014 zijn er 61 reacties op dit blog weergegeven. .

Die reacties die door het publiek worden gegeven op dit blog zijn divers. Bij onderzoek (zie Bijlage VI:

Waardering reacties op blog Panorama) blijkt dat het merendeel van de reacties voor het optreden

van de politie negatief is, namelijk 44 procent. Slechts 8 procent is positief en 48 procent is noch

negatief noch positief te waarderen (figuur 16).

Figuur 16: reacties Panorama

Lokaal wordt aan deze gebeurtenis aandacht besteed op de website van ruiver.nl. Zowel aan het aantreffen van de hennepplantage door de politie (Ruiver.nl, 2014a) alsook een bericht dat bestaat uit een citaat van de column op Rollingstoned.nl. Dit tweede bericht (Ruiver.nl, 2014b) eindigt met de zin “de politie heeft de burger onjuist geïnformeerd en is niet nauwkeurig te werk gegaan voordat het bewijsmateriaal vernietigd is”.

8%

48%

44%

Reacties op blog Panorama

Positief Neutraal Negatief


Bijl

age

V: W

aard

erin

g re

acti

es o

p N

Ujij

.nl

94

Bijlage V: Waardering reacties op NUjij.nl (NUjij.nl, 2014)

Positief Neutraal Negatief 1. Dat is geen

kleine kwekerij. Hier zal de eigenaar niet blij mee zijn.

Kan door de wiet het bos niet zien.

Die hebben ze wel héééél snel geteld.

2. Ben wel benieuwd naar het nadere nieuws hierover. Degenen die dit hebben aangeplant, hadden vooraf kunnen weten dat een hennepveld van deze omvang niet ongemerkt kon blijven!

En ik werd altijd zo relaxed als ik de hond er in de buurt uitliet :-)

Bij 100% legalisering heb je dit gedoe ook niet meer.

3. Net op de radio. De waarde is 14 miljoen euro. Flinke financiële strop voor de kweker.

Ik bedoelde @16 hierboven!

Ze hebben kennelijk nog eens geteld. Nou zijn het er al 18.500. Da's knap want mijn vorige posting was 45 minuten geleden en toen telden ze er 18.000.

4. herb is tha healing of the nation!

5. 18500? Was de politie na een tijdje zo stoned dat er sprake was van dubbelzien? in ieder geval zou ik het toen het rijpings seizoen begon als een gek met een vrachtwagen naar DLD zijn gereden en het daar beetje bij beetje verkopen :P

6. Ja heeft de belastingdienst het nakijken. Wat een sukkels daar......

7. Zonde toch! Vorige week nog een bericht in het nieuws over de ontdekking van Hennep als superconductor die je in staat stelt een accu binnen een minuut op telden en dan dit weer. Berichten over mensen die dmv wiet olie genezen van leukemie, ziekte van chron en dan dit weer... Het moet toch onderhand eens klaar zijn met die hetze tegen Cannabis. Daarnaast, die planten stonden gewoon buiten, niets


Bijl

age

V: W

aard

erin

g re

acti

es o

p N

Ujij

.nl

95

stroom aftappen, niets brandgevaar, niets gevaarlijke toestanden. Gewoon puur natuur.

8. Buitenwiet is de gezondste wiet die er is. Doodzonde dat het door de overheid wordt vernietigd, er zou zoveel goeds mee gedaan kunnen worden!

9. Legaliseren, kan de politie zich bezig houden met criminelen i.p.v. tuinieren ... "De straatwaarde van de planten schommelt rond de twintig miljoen euro" Eeuh ... yeah right ?? de plant op zich is volgens mij niet zoveel waard, maar de bloemen. En als ik naar die planten kijk of de foto's dan zie ik verrekte weinig bloemen. Daarnaast kun je het volgens mij ook niet zo gebruiken als het van de plant komt. Dus als ik heel eerlijk ben, is de huidige waarde van het materiaal zo tegen de kostprijs van een paar hennepplanten, laat ze een euro per stuk kosten dan houd dit in dat de straatwaarde zo rond de 18500 euro is. Dit is ff wat anders als de 20 miljoen die met voorspiegeld....

10. @14 Ik wou net hetzelfde zeggen :) Als het 20 miljoen zou zijn dat zou dan 1000 euro per plant zijn en dat lijkt me toch niet :D

11. Dat veld staat vol met mannetjes. Dat wordt zaadwiet dus. Of hasj van maken. Of ging t ze gewoon om de hennepzaadolie? Lekker, voedzaam en niet verdovend. De enige neurotische reactie van de overheid is het zaakje rooien. Zonde hoor.

12. YouTube filmpje gevonden van de planten. Zie: https://www.youtube.com/watch?v=WzZ7qHm63lg Het zijn inderdaad voornamelijk mannelijke planten, zoals @19 al opmerkte. Deze planten zijn dus ábsoluut geen 20 miljoen waard. Verre van dat zelfs, wellicht eerder enkele tientallen euro's. Als er al vrouwelijke planten tussen stonden, zijn die al lang bevrucht door de mannelijke planten. Dan gaan ze zaden vormen in plaats van bloeiende toppen en hebben geen enkele straatwaarde meer.

13. Daarbij is die buitenwiet meestal niet te roken,de grond is nu echter perfekt voor alle gewassen.Hennepplanten zuiveren heel goed de bodem. Daarbij ,zoals vermeld, is de waarde nihil

14. Als de regering altijd zo aan het rekenen is ga ik begrijpen waar dat mega begrotingstekort weg komt. 18.500 planten dan moet je flink kunnen kweken wil je met een buitenplant 50 gram p/st eraf kunnen halen. Kom ik op een 1000kg uit. Goede binnenwiet word voor ca €3,- ingekocht. Dus buitenwiet wat van stukken minder thc voorzien is haalt dat bedrag bij lange na niet. Ja leuk om er de straatwaarde aan te hangen. Klinkt natuurlijk vele spannender!

15. Zo jammer, de meeste mensen die er nu aan het werk zijn hebben geen idee wat ze aan het vernietigen zijn .. Gelukkig zie je steeds meer positieve reacties op cannabis nieuws

https://www.youtube.com/watch?v=WzZ7qHm63lg%20


Bijl

age

V: W

aard

erin

g re

acti

es o

p N

Ujij

.nl

96

Karel kweker

16. Ik blow zelf niet maar legaliseer het nu eens. Zo zonde weer dit. En wat zou de schatkist legalisatie ook goed kunnen gebruiken. Win-win situatie.

17. @16 Yeps. totale onzin berichtgeving dus weer. No way dat dit 20 Milj. oplevert als het ramvol zaad zit. Wel slecht dat het zo guerilla stijl moet gebeuren in NL. En dan ook nog door prutsers naar het lijkt. Met alle schade voor de natuur van dien. Legaliseren en reguleren ben je van dit soort milieu technische problemen ook af.

18. je hoeft geen blower/gebruiker te zijn om te zien dat repressie niet werkt. Legaliseer de teelt voor eigen gebruik en shop bevoorrading nou is, en laat politie ook echt politie werk doen in plaats van achter plantjes aan te rennen als kippen zonder kop. Accijns beste VVD, Accijns. Daar houden jullie toch van...

19. 18500 planten op 75m2 wow dat is 30 vierkante cm per plant! Ik heb ook buitenwiet gehad maar die planten hadden toch wat meer ruimte nodig. En zoveel geld krijg je ook weer niet voor buitenwiet!


Bijl

age

VI:

Waa

rder

ing

reac

ties

op

blo

g P

ano

ram

a

97

Bijlage VI: Waardering reacties op blog Panorama (Panorama.nl, 2014)

Positief Neutraal Negatief 20. Op t nieuws

zeiden ze 20 miljoen....pff wat balen een paar mensen hier nu ontzettend van haha

Vroeger werden nsbers nog dood gemaakt..

14 miljoen , wat een aanfluiting bij justitie , die buitenwiet leverd geen hol op en met dit natte eind van de zomer kun je het net zo goed aan de koeien voeren , hebben die beesten ook eens lol !

21. Geen 1 x! verloren zaak .. Waar heb je het over?

14 miljoen euro!? whahahahahahaha Ik verschiet hier! Een straatwaarde van nul nu! Met alle regen die nu valt rotten de planten helemaal weg. Wel sneu werk voor de personen die het hebben aangelegd.

22. geloof me, bij de politie noord limburg zitten genoeg professionals die de straatwaarde zo ook al kunnen zeggen hoor;)

over het NSB'er gedrag van de tip gever.. dat lees je toch of niet soms ?

Ze hebben een veldje aangetroffen , en zelfs na een tip !! En dan in de media een beetje tof gaan lopen doen , zo van " kijk is wat WIJ gevonden hebben ! " . Wat een sukkels daar zeg , als het een mooie lange zomer was geworden dan hadden ze alle hoofdtoppen kunnen oogsten en was er nog wel een 500 per kilo droog aan te verdienen , dan praat je misschien over 10.000 euro ( ook een leuk bedrag ) maar geen 14 miljoen euro , sjongejongejonge wat een prutsers joh , politie is daar vergelijkbaar als in " new kids turbo " hahahaha

23. Pascal Witkamp de politie telt +- 200 gram per plant, 1 gram heeft een straatwaarde op het moment van 3,4 euro.. 18.500 planten.. dus leuk rekensommetje en dan komen ze uit op een +- straatwaarde.. van 14 miljoen..en dit zijn minimale berekeningen, dus vaak is de straatwaarde nog meer..

Onzin breng mr nr mij voor 200 euro per kietje

24. Wie zoek zal vinden

Ludo Van Vliet Ja dus jij vind het de normaalste zaak van de wereld dat iedereen zich met elkaar bemoeid..?? ik niet ik heb er een hekel aan en walg er gewoon van.. zielig rot gedrag.. Klikken deden we vroeger bij de juf en meester

Emre Cakir €20 per kietje bedoel je zeker? klinkt beter he!


Bijl

age

VI:

Waa

rder

ing

reac

ties

op

blo

g P

ano

ram

a

98

voor een debiele sticker -.- nu weten we beter naja sommigen

25. Klikken? Het gaat hier toch zeker niet over wie er een propje papier naar de juf haar rug heeft gegooid? Kom op zeg...

Echt ik lig in een deuk laat de politie lekker de tering krijgen en zoeken tot ze een ons wegen als ze denken dat dit een helden daad is hebben ze het mis ik zou graag eens lezen overvallers van oud mishandeld echtpaar ingerekend maar daar doen ze geen flikker aan luie tiefus leiers

26. Ze hebben gewoon gezien dat de oogst mislukt is door al die regen, hadden geen zin om de planten zelf op te ruimen en hebben een anonieme ''tip'' gegeven! Veldje leeg en voilla

Niet voor het een of ander, is het wel wiet? Of is het vezelhennep wat veel op wiet lijkt, en geteeld wordt voor veevoer!

27. je praat bulshit eric Toch wel knap straatwaarde bepalen zonder opbrengst volgens mij moet alles eerst geknipt en gedroogd dan weet je pas hoeveel je over heb en dan kan je pas praten over straatwaarde planten die nog staan te groeien en/of bloeien hebben nog geen straatwaarde

28. dat heb je met die long lijers , ze pikken ze ergewoon tussen uit . mijn Mogen ze een yhart verzakking krijgen

Inge geloof mij geen oogst is 2x hetzelfde(en zeker buiten niet waar alles ook van weer afhangt). Totdat alles klaar voor gebruik is weet je pas wat je hebt en wat voor kwaliteit dat heeft ook effect op de waarde dus ze moeten het klaar voor gebruik om zoiets te roepen

29. Dat valt wel mee denk ik. Wie weet hoe vaak ze daar al geoogst hebben.

zoek het jullie lekker zelf uit!! net goed dat jullie niemand hebben kunnen pakken!!

30. Sebastiaan Bruinsma en hoe weet jij dat? Het is nu pas ontdekt wie weet zijn ze er al jaren bezig.

En de polities hebben weer loonsverhoging

31. Waar maken jullie je druk om man!niets beters te doen...wijsneuzen

verraders.....gewoonweg zielig...er zou niemand de dupe van zijn maar nu natuurlijk wel

32. Zonde maarja wie weet hoelang het heeft gestaan en hoevaak ze al hebben geoost voor het ontdekt werdt maar is wel buiten wiet levert niks voor de staat op hahaha

Jammer

33. 1996 , siebengewald......600.000 planten.........schijtveldje in reuver....hahaha

haha mensen hier :') rookt er maar eens eentje

34. Neem gewoon je eigen planten joh!

Weer een die gelult heb ...Anders weten ze niks nada !?

35. nou nou en n stekje kost al n paar euro hahahah flink geïnvesteerd

Goh, handig joh, legalisatie. Dat zal de illegale teelt tegen gaan en kost mij minder belastingcenten aan politie inzet. Ow wacht, ik was een melkkoe voor de starre overheid, was ik even vergeten. Natuurlijk zullen ze niet voor de verstandige weg kiezen, maar de dure, geldverslindende, mankracht tellende optie. Aan de ene kant moet de burger bezuinigen, aan de andere kant durft men verbieden of legaliseren niet aan want er valt te veel geld mee weg te pissen wat wel meegepist moet blijven worden. Handig en goedkoop joh, dat legaliseren...


Bijl

age

VI:

Waa

rder

ing

reac

ties

op

blo

g P

ano

ram

a

99

36. g.v.b had ik mooi deze flat kunnen kopen

Ja, is een goed idee. Maar niet echt handig in een huurwoning. Wiet kweken via een legale omleiding mag niet, verhuurders treden daar rabiaat tegen op. Gelukkig mag je wel roepen dat joden dood moeten, dat is wel salonfähig. Een plantje kweken is meteen je huis uitgepleurt worden in "tolerant" en "gedogend" Nederland. Ik ga een ISIS vlag kopen om over mn pot-pot te doen, kunnen ze me niks maken :P

37. 1tje maar?????????????????????

14 miljoen euro heel onlogisch met die planten hoeveelheid maar t is wel een leuke buit

38. Hij bedoeld een hele flat! Vuile verraders dat het zijn en de justitie jullie zijn geen fan van de natuur om al die mooie planten te vernietigen

39. Bohja dat is groot genoeg ik haal het ze gratis weg;p haha

Buitenweed is nooit zo veel waard sukkels

40. hebben ze goed geprobeerd in dit K land :)

Och ja denken de woutuh dat ze een heftige vangst hebben gemaakt....niet wetend dat dit maar een tipje van de sluier is de rest gaat gewoon door en door enz.....GRINGO

41. Wel super biologisch :D haha Echt he er word hier nog gezegd dat er professionels bij de politie zitten wat een giller als je echt niks meer kan en overal uit gescheten ben kan je altijd nog bij de politie nou ik zal zeggen als ex marinier het zijn domme bange watjes en ze kunnen niks zonder hulp van buiten

42. Die gene het goed verdient om de 3 maande whaha

Inge Inge de ballen dat ze er verstand van hebben 14miljoen hahahaha buitenweed hahahaha! 200 gram per plant ja na volledige droogproces! enne dan ligt het er nog aan wat voor soort het is, maar buitenweed met deze weersomstandigheden is zeker GEEN 14miljoen waard! weet niet op welke tuinschool jij gezeten heb....

43. Fackupp g Je weet pas wat je van een plant haalt als het klaar is er is geen gemiddelde en de straatwaarde 3.4 euro per gram voor buitenwiet is belachelijk dus je hele rekensommetje klopt van geen kant ik weet 100% zeker dat de werkelijke opbrengst veel minder is.

44. Is dat zo ? Verklaar je nader Senzy Leonore ik denk dat inge inge op de politieschool heeft gezeten.... daar leer je niets dat te maken heeft met realiteit.... daar leer je alleen hoe je de staatskas moet spekken door dom te lullen....

45. Wij houden niet alleen van de zachte 'g' maar ook van keiharde munt.

Inge Inge Ik kan je bij deze bevestigen dat de waarde 0 is.. Die oogst is verneukt, iets wat je niet wil is regen terwijl ze bloeien dan heb je te maken met top rot en andere bij komende problemen

46. Inge Inge Het zijn geen tomaten planten hahaha .

Inge Inge voor een binnen plant ja, buitenweed is niet veel waard. Anders had heel nederland wel 5 planten staan in zijn tuin wat niet strafbaar is.

47. Inge Inge Natte wiet weegt zwaarder dan droge.

48. Roy Geris (met een knipoog) Hij heet wel Bruinsma ......

49.


Bijl

age

VII:

Vra

gen

inte

rvie

ws

100

Bijlage VII: Vragen interviews In deze bijlage zijn de vragen weergegeven die werden gesteld bij de door ons gehouden interviews.

De vragen van de semigestructureerde interviews werden vooraf aan de betrokkenen gezonden zodat

zij zich op het interview konden voorbereiden.

De heer Mr. R. Bos te Maastricht, Hoofdofficier van justitie in het arrondissementsparket Limburg;

o Wat zijn uw ervaringen met betrekking tot dit onderwerp? o Hoe kijkt u naar de landelijke ontwikkelingen? En lokaal? o Hoe kijkt u naar de ontwikkelingen in de landen om ons heen? (met name België en

Duitsland) o Hoe ziet u de toekomst van de bestrijding van dergelijke ondermijning? o In welk licht ziet u de recente uitspraken van rechters (rechterlijk pardon voor

hennepteelt / voorraad) in dit verband? o Hoe sluiten de werkzaamheden aan bij de huidige ontwikkelingen? o Wat zou de rol van het OM hierin anders / méér kunnen zijn dan nu?

De heer D. Breeuwer te Terneuzen, voorzitter stichting “We Smoke”, branchevertegenwoordiger coffeeshops;

o Open interview. De startvraag van dit interview is: Wat is uw betrokkenheid bij de hennepteelt in Nederland?

De heer J. Janssen te Milsbeek, “@FouteMakelaar”, ervaringsdeskundige fraude door verhuurmakelaars, oprichter en bestuurslid van “www.verhuurveilig.nl”;

o Open interview. De startvraag van dit interview is: Wat heeft u voor ervaringen met betrekking tot hennepcriminaliteit?

Mevrouw Drs. H. Kooistra te Amsterdam, humanist, Deskundige Opiumwet “Wet Camulet”50 ; o Open interview. De startvraag van dit interview is: Wat is uw opvatting over de

hennepproblematiek in Nederland?

De heer M. Roerink te Heerlen, commissaris van politie, adviseur korpsleiding Eenheid Limburg;

o Open interview. De startvraag van dit interview is: Wat heeft u voor ervaringen met betrekking tot de bestrijding van hennepcriminaliteit?

De heren Mr. S. Smeets en Mr. T. Vis, beiden te Amsterdam, advocaten en procureurs Advocatenkantoor Spong te Amsterdam;

o Vindt u dat er in Nederland sprake is van ondermijning door hennepcriminaliteit? o Wat zijn uw ervaringen met betrekking tot dit onderwerp? o Hoe kijkt u naar de landelijke ontwikkelingen? En lokaal? o Hoe kijkt u naar de ontwikkelingen in de landen om ons heen? o Hoe ziet u de toekomst van dergelijke ondermijning? o In welk licht ziet u de recente uitspraken van rechters (rechterlijk pardon voor

hennepteelt / voorraad) in dit verband (ondermijning)? o Wat zou de rol van de advocatuur hierin anders / méér kunnen zijn dan nu? o Hoe ziet u de rol van de politie op dit moment?

50 Wet Camulet: door Kooistra gehanteerd begrip over haar visie op etiketteringsmogelijkheden voor cannabisproducten op grond van artikel 3b lid 2 Opiumwet.


Bijl

age

VII:

Vra

gen

inte

rvie

ws

101

o Ziet u iets in enige vorm van (verbetering in) samenwerking door advocatuur, justitie en politie? Zo ja hoe?

Mevrouw Mr. E. Steegmans, regisseur integrale veiligheid en openbare orde en de heer Drs. J. du Croix, teammanager openbare orde en veiligheid, beiden werkzaam bij de Gemeente Sittard-Geleen;

o Wat zijn uw ervaringen met betrekking tot dit onderwerp? o Hoe kijkt u naar de landelijke ontwikkelingen? En hoe lokaal? o In uw gemeente zijn enkele coffeeshops. De gemeente Sittard-Geleen heeft het

"manifest joint regulation" mede ondertekend51. Met welke gedachte is dat gebeurd?

o Ervaart u als gemeente problemen door ondermijning in relatie tot hennepcriminaliteit?

o Als die problematiek bestaat, hoe is die dan te verklaren? o Hoe gaat u daar als gemeente mee om? o Hoe ziet u de toekomst van de bestrijding van dergelijke ondermijning? o In welk licht ziet u de recente uitspraken van rechters (rechterlijk pardon voor

hennepteelt / voorraad) in dit verband? o Hoe sluiten de werkzaamheden aan bij de huidige ontwikkelingen? o Wat zou de rol van de gemeente hierin anders / méér kunnen zijn dan nu? o Hoe gaat de samenwerking tussen de gemeente en haar netwerkpartners nu? o Hoe zou die samenwerking anders / méér kunnen gaan betekenen?

De heer L. Olsthoorn te Utrecht, Projectleider bij het Centrum Criminaliteitspreventie & Veiligheid (CCV) te Utrecht;

o Open interview. De startvraag van dit interview is: Wat zijn uw ervaringen met betrekking tot ontwikkelingen in de bestrijding van hennepcriminaliteit?

De heer Mr. C. Vlaanderen te Nieuwegein, juridisch beleidsadviseur Nederlandse Vereniging van Makelaars o.g. en vastgoeddeskundigen [NVM] te Nieuwegein.

De heer R. Wagemans, specialist brandpreventie en de heer B. Meuwissen, medewerker brandpreventie, beiden werkzaam bij de brandweer Zuid-Limburg te Sittard.

o Hoeveel woningbranden in Limburg zijn in 2014 ontstaan door een hennepplantage? o Waren daar slachtoffers bij te betreuren? (letsel / overlijden) o Waaruit bestond de schade? o Wat kost de brandweer een dergelijke inzet? o Hoe groot is het brandgevaar in een hennepplantage in een woning? o Voor de bewoners o Voor de omgeving o Voor de brandweer o Is er een trend te signaleren? (meer of minder branden door hennepplantages) o Hoe kunnen wij als brandweer en politie in het licht van de ketenaanpak het

efficiëntste en effectiefste bijdragen aan het afnemen van woningbranden door hennepplantages?

51 In de vooraf gestuurde vragenlijst was abusievelijk vermeld dat de gemeente Sittard-Geleen dit manifest niet had ondertekend.


Bijl

age

VIII

: In

terv

iew

s

102

Bijlage VIII: Interviews In deze bijlage zijn de samenvattingen van de interviews met de respondenten verwoord.

VIII - 1 Mr. R. Bos, Hoofdofficier van justitie in het

arrondissementsparket Limburg Mr. R. Bos is werkzaam bij het Openbaar Ministerie (OM) als hoofdofficier van justitie van het arrondissementparket Limburg. In Nederland worden vrijwel alle producten gekeurd of moeten van een keurmerk voorzien zijn, denk bijvoorbeeld aan levensmiddelen. Het is vreemd dat hennep niet gekeurd wordt. Het hoge THC-gehalte blijkt uit diverse rapportages van het Trimbos blijkt dat dit gehalte vrij hoog is in de hennep. Jeugd blijft grenzen verkennen, ook met hennep. Hierdoor bestaat er een gevaar voor verslaving aan hennep van jongeren en adolescenten. Ondermijning vindt ook plaats door hennepcriminaliteit. Iedere officier van justitie behandelt hennepzaken. Dit kan een opsporingsonderzoek en vervolging van een hennepteler zijn of faciliteerders, maar ook liquidaties in deze wereld. Veel kansarme mensen worden verleid door het geldelijk gewin van hennepteelt. De winsten worden door de criminelen/faciliteerders rooskleurig gebracht en de potentiele teler denkt na een oogst uit de schulden te zijn. Maar de teler zit ondertussen in de tentakels van het csv. Er zijn amateuristische tot zeer geoliede csv’s. In deze csv’s gaat zeer veel geld om. De effecten en mogelijkheden van de csv’s hebben zeer grote invloed op en gevolgen voor de samenleving. De csv’s zetten deze gelden in en gebruiken deze in de samenleving, bijvoorbeeld door sponsoren plaatselijke verenigingen en kopen woningen. Hennepteelt heeft ook een enorme invloed op de economische waarde van bijvoorbeeld woningen. De waarde van de woningen in de omgeving van hennepplantages daalt vaak. De pakkans van henneptelers ligt vermoedelijk (erg) laag, maar hoe hoog de pakkans werkelijk is, is onbekend. Dit komt omdat niet duidelijk is hoe groot het dark-number van hennepplantages is. Het is wel dat in sommige plaatsen in Limburg de pakkans hoger ligt en is sommige plaatsen lager. Na één à twee oogsten zijn de geldelijke schulden van de teler veelal afgelost. Maar de telers zijn zeer afhankelijk van het csv. Als de teler denkt uit de schulden te komen, echter ze worden net maar dieper in de problemen en schulden getrokken, nu echter bij het csv. Dit omdat de teler opeens een schuld bij het csv heeft. De teler zit dus ongewild in de tentakels van de organisatie. Binnen deze csv vindt afpersing en ripdeals veel plaats. Uit grote Nederlandse onderzoeken en onderzoeken in België blijkt dat er binnen een csv gewerkt wordt met logistieke ketens. Vrijheid en blijheid om het te doen is er niet. Individuele telers kunnen niet naar de coffeeshop om de gekweekte hennep te slijten, dit gaat veelal via of door het csv. De teler, die zorgt voor de kweekruimte, is enkel een schakel van het grote geheel. Zo zijn er ook knip- en droogruimten, dit vindt veelal centraal plaats. De achterkant van de coffeeshop heeft vermoedelijk niet veel keuzevrijheid in de afnemers, vermoedelijk wordt de coffeeshop ook in de logistieke keten van het csv getrokken en heeft de coffeeshop niet veel keuze en zijn dus vermoedelijk niet echt autonoom zoals de oorspronkelijke gedachte van de coffeeshop was. De recente uitspraak van de rechtbank van Groningen, schuldig zonder strafoplegging, is nog geen maatschappelijke kentering van de gehele rechtspraak. Het wil nog niet zeggen dat Gerechtshof of Hoge Raad het hiermee eens is. De rechter gaat in deze uitspraken op stoel overheid zitten omdat hij zich uitlaat over het overheidsbeleid. Mocht er gereguleerde hennepteelt komen dan heeft dit twee voordelen, namelijk: De wind is uit de zeilen bij criminelen. Ten tweede kan de kwaliteit van de hennep beter gecontroleerd worden. Het nieuwe komende artikel 11a Opiumwet dat voorbereidingshandelingen van softdrugs strafbaar stelt


Bijl

age

VIII

: In

terv

iew

s

103

druist in tegen regulering-opvatting, er wordt immers meer strafbaar gesteld. De uitspraken hebben mede betrekking op het door de overheid verkeerd uitgevoerd beleid, maar wel consistent uitgevoerd beleid, daar mag de burger op vertrouwen. Beleid kan uiteindelijk leiden tot nieuwe wetgeving. Misschien dat er bij nieuwe verkiezingen ander beleid of wetgeving komt en dan is jurisprudentie niet nodig of misschien achterhaald. In de gemeente Heerlen werden voor augustus 2014 twee hennepplantages per week opgerold op de hennephaaldag. Sinds augustus 2014 loopt er een pilot in deze gemeente en worden er acht tot tien hennepplantages op een dag opgerold. Binnen twee weken na melding/tip wordt de hennepplantage opgerold. Binnen drie maanden moet het proces-verbaal ingezonden zijn naar justitie binnen zes maanden moet de zaak op de rol staan. Meer dan de helft van de aangetroffen hennepplantages wordt echter direct afgehandeld met ZSM. Alleen als er sprake is van recidive of een grote ontneming dan wordt proces-verbaal opgemaakt. Of als de overtreder niet met ZSM de zaak af wilt doen. Er lijkt al een verplaatsingseffect te zijn van de hennepplantages naar het noorden van Limburg (opmerking interviewer: of is men anders/beter gaan registreren in noord Limburg). Met deze nieuwe aanpak wordt ook de animo van de overtreder teruggebracht. Door het mogelijke verplaatsingseffect lijkt het dat er maar een paar mensen aan de knoppen draaien van de organisatie. De huidige aanpak van Heerlen krijgt zijn vervolg in Venlo en daarna in heel Limburg. In potentie is iedere kwekerij een gevaar, omdat de kwekerijen veelal onbewoond zijn, kijk naar alle woningbranden die er plaatsvinden. Alleen gevaarlijke situaties oprollen gaat dus niet, er moet binnen bij de hennepplantage gekeken worden of er een gevaarlijke situatie is, dit kan niet op voorhand ingeschat worden. Verder is het de afspraak dat alles van hennepprocessen-verbaal dat na drie maanden binnen komt niet meer vervolgd wordt. Dit omdat het OM wil interveniëren in de actualiteit en niet pas na een jaar met de zaak bij de rechter wil komen. Dit is een cultuuromslag, zo is het ook aantrekkelijker voor de politie, omdat sneller resultaat zichtbaar en kenbaar is. Verder moet er ook meer terugkoppeling naar melders van hennepplantages plaatsvinden of in het geval van anonieme meldingen dat voor de buurt duidelijk is wat er zich heeft afgespeeld. Ook nazorg en controles moet plaatsvinden. Door goede nazorg weet de overheid wat mensen heeft gedreven tot het opstarten van de hennepplantage, hierbij kan dan bij de proactie en preventie op worden ingespeeld. Verder moet meer geïnvesteerd worden op achterliggende csv’s. De huidige aanpak van Heerlen is de vertaling van de rechtspraak naar het OM. De zaak komt in principe niet bij de rechter en de OvJ handelt de zaak af. Er wordt niet softer gesanctioneerd. OM wil juist naar een harder sanctioneren, een zichtbaarder optreden en meer hennepkwekerijen ruimen. Recidive is er onder de henneptelers vrijwel niet. Het merendeel is first-offender. Bij de ontmanteling wordt door de hennepteler vrijwel niet gesproken over de faciliteerders . Na twee à drie maanden wil de hennepteler veelal wel de mond opendoen over de csv achter de hennepteelt. Op deze manier probeert men achter de personen te komen die aan de knoppen draaien en het werkelijk voor het zeggen hebben en alles regelen en het grote geld opstrijken. De politie moet tijdens de ontmanteling ook nadenken bij een plantage, zij moet de plantage ook ‘lezen’ als een Modus Operandi. Door bijvoorbeeld naar de wijze van elektriciteitsaansluiting, wijze van opbouw en dergelijke te kijken en dit vast te leggen. Zo kunnen ook verbanden naar faciliteerders (elektricien of bouwer) gelegd worden. Dit registreren vindt nu op voorhand door het RIEC plaats, maar ook aan de achterkant. Er vindt een zogenaamde big-data analyse plaats. De kraan moet worden dichtgedraaid en er moet niet meer alleen gedweild worden. De proef in Heerlen is niet geslaagd als er veel plantages geruimd worden en er uit deze nieuwe werkwijze geen csv’s opgerold is geworden. (Opmerking interviewers: De vraag is als er een opsporingsonderzoek naar een csv wordt opgestart of deze informatie van de csv’s uit de proef komt, of uit gewone TCI of oude informatie of een combinatie). Als er technische informatie, zoals DNA, huidepitheel of inbeslagname gsm’s bij de huidige nieuwe aanpak verloren of niet meegenomen wordt, is dit een manco in de nieuwe werkwijze. Het is zonde als deze informatie verloren gaat. Als de zorgvuldigheid in het gedrang komt door de snelheid, is dit


Bijl

age

VIII

: In

terv

iew

s

104

heel erg. Knip bijvoorbeeld bij iedere kwekerij het kroonsteentje af en laat het analyseren. Er komt informatie over csv’s van hennepteelt binnen. Echter bloedzaken gaan bij de politie altijd voor drugszaken. Er is een vermenging van onder andere soft- met harddrugs en andere delicten zoals bijvoorbeeld mensen- of wapenhandel. De criminelen spelen op meerdere borden. Capaciteitsprobleem en geld is voortdurend een legitimatie om het niet te doen, maar de vraag is of er een capaciteitsprobleem is. Een druppel benzine kost niets, maar veel druppels wel. Voorheen ging het ontmantelen van een hennepplantage niet effectief en efficiënt. Het OM is op zoek naar een innovatieve effectieve manier om het te doen. Er is behoefte aan innovatie, door bijvoorbeeld het gebruik van een (GoPro) camera. Waarbij alles wordt gefilmd en de ambtshandelingen in gesproken woord worden opgenomen in real-time en dan mogelijk een livestream naar de rechtbank of OvJ. Misschien door de cultuur wordt dit nog niet gedaan, omdat de tijd nog niet rijp is. Proef met alleen camerabeelden in de rechtszitting heeft grote voorkeur in plaats van een proces-verbaal. Dit scheelt enorm in capaciteit. Grenzen moeten verkend worden. Zo zou er ook proactief gehandeld kunnen worden door bijvoorbeeld met een warmtecamera langs woningen te gaan of netwerkmetingen uit te zetten zonder dat er een melding van die woningen is ontvangen, dit is juridisch geen probleem. Of als er een melding en een positieve netwerkmeting is, maar het pand waar de melding op rust is bij controle negatief; dan zou er ook aangebeld kunnen worden bij de overige woningen op deze elektriciteitskabel met de vraag of de woning gecontroleerd mag worden. Dit natuurlijk wel met een goede en gedegen uitleg wat er aan de hand is. Dit vorige speelt ook bij ongeveer 50 procent van de meldingen van een hennepplantage waarbij een netwerkmeting en warmtemeting negatief is en er strafvorderlijk geen reden is om de woning tegen de wil van de bewoner te betreden. Deze woningen zouden ook door gecontroleerd kunnen worden op vrijwillige basis. De vraag is of dit door de politie moet plaatsvinden of door een andere partner, dit in verband met capaciteitsproblemen bij de politie. Zo ziet men dat het voor de politie en OM een serieuze zaak is en heeft dit een groter effect. Doe het slimmer, innovatiever en effectiever. Door innovatiever te denken kan veel meer. Bijvoorbeeld door de het benaderen van externe bedrijven die vaak beter zijn in bijvoorbeeld data-analyse of beeldanalyse van foto’s door gezichtsherkenningssoftware. Ga ook informatie op straat en bij partners halen. Heel veel mensen zoals, buurtregisseurs, maatschappelijk werkers, winkeliers weten heel veel. Zij vertellen vaak informatie niet aan de politie in verband met de band die zij hebben met hun cliënten. Hierop moet ook geïnvesteerd worden. Het OM kan het beleid aanpassen binnen de wettelijke kaders. Zij moet hierbij echter rekening houden met de geloofwaardigheid en het vertrouwen in de OM. In het gedoogakkoord van de regering staat de aanpak drugs centraal. Als de politiek andere keuzes maakt en wetgeving aangepast wordt, bijvoorbeeld ten aanzien van gereguleerde hennepteelt, dan biedt dat mogelijkheden om het strafvorderingsbeleid aan te passen. Tot die tijd zal het OM zich houden aan de afspraken die binnen het regeerakkoord zijn gemaakt. Er is dus nog een hele taak weg gelegd voor de politie en het OM, maar we zijn op de goede weg.

VIII - 2 D. Breeuwer, voorzitter stichting ‘We Smoke’ De heer D. Breeuwer uit Terneuzen is voorzitter van de stichting ‘We Smoke’. De stichting ‘We Smoke’ is een branchevertegenwoordiger van coffeeshops. Zij een gesprekspartner met de overheid om de consumentenbelangen van de cannabisgebruikers in het oog te houden. Zij hebben een andere doelstelling dan de Stichting Verbond voor Opheffing van het Cannabisverbod (VOC) die voor volledige legalisering van hennep is. ‘We Smoke’ is niet voor legalisatie maar voor een goede regulering en een gecontroleerde aflevering bij de achterdeur van de coffeeshop. Door een gecontroleerde aflevering wordt er gezorgd voor waarborg voor de volksgezondheid, veiligheid en leefbaarheid. Verder is de ‘We Smoke’ voor etikettering van de aangeboden hennep in de coffeeshop. De verkochte softdrugs moet volgens hen voorzien worden van een etiket met ‘gemiddelde waardes’ van de werkzame stoffen, zoals


Bijl

age

VIII

: In

terv

iew

s

105

onder andere THC en CBD. Door etikettering kan de consument zelf kiezen wat voor een soort en sterkte hennep men wilt. ‘We Smoke’ is niet voor een maximale waarde van THC, zoals voorgesteld door de minister van 15 procent. Dit in verband met het feit dat sommige gebruikers toch een hoog THC gehalte wensen en dit dan mogelijk toch in de illegaliteit gaan zoeken. Verder is etikettering ook bruikbaar voor medicinaal en therapeutisch gebruik. Door etikettering weet de gebruiker wat hij krijgt en rookt, dit komt de volksgezondheid ten goede. Nu weet een gebruiker vrijwel niets van de percentages werkzame stoffen of gebruikte bestrijdings- of groeimiddelen in de gekochte hennep. Verder streeft ‘We Smoke’ naar een keurmerk van de coffeeshop. Dit keurmerk komt bovenop de AHJOG-criteria. Om aan het keurmerk te voldoen moeten onder andere een aantal cursussen gevolgd worden, te weten: agressie-training, overval-training, ID-herkennings-training, BHV-cursus en een cursus Product (H)erkenning. Verder moet de coffeeshop nog aan een aantal inrichtingseisen voldoen. Het keurmerk is gedeeltelijk opgesteld door het Nederlands Normalisatie-Instituut (NEN). Diverse coffeeshops in Haarlem waren de eerste van Nederland die dit keurmerk mochten voeren. Verder is stichting ‘We Smoke’ voor meer en goede voorlichting over het gebruik en de gevaren van hennep.

VIII - 3 J. Janssen, ervaringsdeskundige fraude door verhuurmakelaars,

oprichter en bestuurslid van “www.verhuurveilig.nl” De heer J. Janssen uit Milsbeek is een ervaringsdeskundige op het gebied van fraude door verhuurmakelaars. Tevens is hij oprichter en bestuurslid van www.verhuurveilig.nl . Op Twitter is hij actief onder de gebruikersnaam @FouteMakelaar. Dhr. J. Janssen viel ons op door ons onderzoek op het social-mediaplatform Twitter. Janssen plaatste tweets onder zijn gebruikersnaam @FouteMakelaar. Bij nader onderzoek bleek dat het ging om een persoon die twitterde over problemen die particuliere verhuurders van woningen hadden, onder andere omdat huurders hennepplantages inrichtten in deze woningen. Na het interview hebben wij zijn verhaal via open bronnen kunnen bevestigen. Janssen vertelt dat hij zijn woning wil verhuren als hij als expat wordt uitgezonden naar de VS. Er wordt bemiddeld door een verhuurmakelaar die eerder al als zodanig voor hem optrad in verband met een uitzending naar India. De verhuurmakelaar in kwestie deelt Janssen mede dat er een extra solvabiliteitscontrole gewenst is van € 50,-- omdat het een particuliere huurder is. Janssen gaat daarmee akkoord en enkele dagen later wordt het huurcontract opgemaakt en ondertekend. De aansluiting van de nutsvoorzieningen was onderwerp van gesprek met de verhuurmakelaar. De makelaar gaf eerst aan dat die op verhuurders naam zouden worden gezet maar drong naderhand aan op continuering op naam van Janssen. De huurder krijgt toegang tot de woning. De huurder was volgens de informatie die Janssen ontving een net iemand met zijn vrouw en een zoon. Zij hadden hun woning verkocht en zouden nieuw gaan bouwen hetgeen circa twee jaar zou duren. De huurder zou volgens opgave werkzaam zijn in de bouw als opzichter. Na vijf maanden verhuur krijgt Janssen bericht via zijn buren dat er sprake was van een rare situatie, onder andere dat alle ramen altijd dicht waren. Bij controle door een familielid blijkt dat er inderdaad een verdachte situatie is en de politie wordt geïnformeerd. Achteraf blijkt dat de politie al vermoedens van een hennepplantage in dat pand had en dat het energiebedrijf al meting had verricht. Op het moment dat de politie in de woning een onderzoek instelt heeft de huurder een maand huurachterstand. In de kelder en slaapkamers worden in totaal 1.100 hennepplanten aangetroffen. De planten waren oogstrijp en het was de eerste oogst. In de contacten die Janssen vervolgens met de verhuurmakelaar heeft blijkt hoe de verhuurmakelaar heeft gewerkt. De solvabiliteitscontrole heeft bestaan uit het overhandigen van een kopie van het legitimatiebewijs van de verhuurder en het houden van een kredietcheck. De makelaar heeft tot vijf maal toe om loonstrookjes gevraagd maar die nooit ontvangen. Zowel de huurder als de verhuurder betaalden een courtage voor de bemiddeling door de verhuurmakelaar. Het ging om een totaal bedrag van € 6.000,--. De huurder heeft zijn deel contant betaald. Als reden daarvoor gaf deze aan dat dit nu even makkelijker was. De huur heeft huurder vervolgens via de bank betaald. Achteraf heeft Janssen contact met de huurder. Deze blijkt een veelpleger te zijn die verslaafd is aan alcohol, drugs en gokken


Bijl

age

VIII

: In

terv

iew

s

106

en een crimineel verleden heeft. De huurder deelt Janssen mede dat hij voor een criminele organisatie werkt. Deze criminele organisatie heeft hem verteld welke makelaar hij moest benaderen voor de huur van een woning. De makelaar in kwestie blijkt, aldus Janssen, in anderhalf jaar tijd nadat in zijn woning een hennepplantage werd aangetroffen, nog negen maal betrokken te zijn geweest bij hennepplantages in woningen. Janssen heeft dat doorgegeven aan de politie in Arnhem maar daar heeft hij nooit meer iets van gehoord. Janssen denkt dat met zijn informatie niets is gebeurd omdat hij heeft gezien dat de makelaar groter werd en niets heeft gehoord waaruit bleek dat er een strafrechtelijk onderzoek naar die makelaar werd ingesteld door de politie. De civiele procedure om de schade die Janssen leed te verhalen duurde jaren. Er was een bedrag van duizenden euro’s mee gemoeid. Door de aard van de feiten en de ingewikkeldheid van de procedures is het verhalen van schade op verdachten geen sinecure 52.

VIII - 4 Drs. H. Kooistra, humanist, Deskundige Opiumwet, “Wet

Camulet” Mevrouw drs. H. Kooistra te Amsterdam noemt zichzelf Opiumwet deskundige. Zij benadert de hennepproblematiek vanuit humanistisch oogpunt en voerde een WOB – procedure tegen het ministerie van V&J in verband met handhaving van artikel 3b lid 2 van de Opiumwet, door haar genoemd ‘Wet Camulet’. Zij is voor etikettering van de verkochte softdrugs in de coffeeshops. Op dit etiket moeten de waardes van de werkzame bestanddelen worden vermeld, zodat gebruikers weten wat zij kopen en gebruiken53. De gebruiker kan zo zelf bepalen wat hij wilt hebben, er is behoefte aan diverse soorten hennep met diverse gehaltes thc en cbd en diverse smaken. Volgens haar hebben gebruikers liever een etiket, dan geen etikettering. Coffeeshops moeten in haar visie verplicht etiketteren, mochten zij dit niet doen, dan moet de coffeeshop gesloten worden. Dit etiketteren moet gedaan worden door een onafhankelijke instantie. Deze instantie kan dan ook zelf de softdrugs testen op de aangegeven waardes op het etiket. Verder moet deze instantie dan ook de softdrugs afwegen en verpakken. Volgens haar zou zo’n 60 procent van de gebruikers liever een etiket hebben. 20 tot 25 procent zou bij etikettering toch via een zwarte markt de softdrugs blijven kopen, dit mogelijk vanwege het vermoedelijke prijsverschil. Geëtiketteerde softdrugs is mogelijk duurder vanwege onder andere het testen, verpakkings- en etiketteringsproces. Deze etikettering is volgens haar mogelijk via de ‘Wet Camulet’, artikel 3b lid 2 Opiumwet. Een cannabisbijsluiter of – etiket doet recht aan het hogere volksgezondheidsdoel van het gedoogbeleid, de scheiding der markten voor wat betreft soft- en harddrugs. De kosten van het etiketteren zouden kunnen worden beperkt door belastingen en/of accijnzen te heffen op de bijsluiters en/of etiketten.

VIII - 5 L. Olsthoorn, projectleider/adviseur drugsbeleid Centrum

Criminaliteitspreventie & Veiligheid [CCV] Het CCV bestaat nu zo’n 11 jaar als een publiek-privaat samenwerkingsverband om een groot aantal projecten op het gebied van veiligheid en preventie te bundelen. Diverse instanties waren ermee bezig. Het CCV werkt als een saté-pin om deze instanties te bij elkaar te brengen. Het CCV heeft diverse veiligheidsthema’s waaronder hennepteelt. Het ministerie van V&J is de opdrachtgever. Dit is overgenomen van de VNG. Op het begin waren er bij het CCV twee personen fulltime belast met het thema hennepteelt. Nu is er nog maar één persoon mee belast voor zo’n 100 uur per jaar. Het CCV is een soort kennisknooppunt voor de gemeenten als er vragen zijn. Het CCV geeft adviezen aan bijvoorbeeld de gemeenten. Als advies wordt bijvoorbeeld gegeven welk instrumentarium en hoe de gemeenten dit kunnen inzetten tegen bijvoorbeeld hennepteelt.

52 Zie ook in dit verband bijvoorbeeld het boek ‘Hellup – Hennep’ van J. Willemsen (Willemsen, 2014). Een verhaal over een hennepplantage in een verhuurde woning en de hobbels die een burger jaren lang ontmoet op weg naar het verkrijgen van zijn recht. Willemsen voert al sinds 2009 procedures om € 65.000,00 schade terug te vorderen. Door de procedurele rechtsgang is hij zijn vertrouwen in het rechtssysteem volledig verloren (Wordpress.com, 2014). 53 Vergelijk de bijsluiterverplichting van de ‘Pure Food and Drug Act 1906’ in de VS.


Bijl

age

VIII

: In

terv

iew

s

107

De begintijd van het CCV was een de tijd van integraal samenwerken met de gemeente, politie, UWV, energiemaatschappijen enzovoort. Het softdrugsbeleid is de laatste tijd strenger geworden. Denk bijvoorbeeld aan de aanvulling van het B en I-criterium aan de AJOGH-criteria voor coffeeshops. Het onderwerp hennepteelt staat nog hoog op de politieke agenda, maar het thema is wel alom bekend bij de gemeenten. De gemeente weet vaak wat men kan doen zoals het Damocles-beleid, er is jurisprudentie enzovoort. Tweemaal per jaar is er een kenniskring met 15 coffeeshopgemeenten en het CCV. Dan worden onder andere de huidige en nieuwe ontwikkelingen en jurisprudentie besproken en mogelijke knelpunten. Het CCV is een intermediair tussen VNG en het ministerie V&J, maar deze rol is kleiner geworden. De rol van het CCV is objectief en het CCV neemt geen standpunt in. V&J benadert het VNG nu veelal zelf. V&J vraagt het CCV wel vaker om nieuwe wetgeving mee in te voeren, dit doet het CCV dan bijvoorbeeld door adviezen te geven aan de gemeenten over het beschikbare instrumentarium en de inzetbaarheid ervan. De vraag is of hennepteelt ooit helemaal weg gaat. Het bestaat overal en al heel lang. Als de politie goed zoekt en kijkt zal de politie ook in andere regio’s die nu niet zo erg naar voren komen waar hennep geteeld wordt, ook diverse plantages tegen komen. Maar de het zuiden van het land heeft natuurlijk een traditie van families enzovoort. Maar in Amsterdam komt hennepteelt ook voor. De infrastructuur van het gebied bepaalt wel hoe geteeld wordt. Denk bijvoorbeeld aan telen in tuinbouwkassen in Noord-Limburg, telen in weilanden in Groningen. Het barrièremiddel hennep is ook op deze vormen toegespitst. Verder worden alle kwekers over een kam geschoren, je hebt hobbyisten en gebruikers die kweken en professionele kwekers. De spagaat is het gedoogbeleid. De kritiek begint nu te stapelen. Dat burgemeesters in opspraak komen was 10 jaar geleden ook al, toen was het burgemeester Leers van Maastricht, nu is het Depla van Heerlen. Maar Opstelten blijft halsstarrig een nee volhouden. De persoonlijke mening van Olsthoorn is dat er geëxperimenteerd moet worden met regulering. Maar dan wel ergens helemaal verbieden en ergens reguleren, zodat er goed vergeleken kan worden. Dit vergelijken zou wel wetenschappelijk onderbouwd moeten worden. Zoals het nu gaat, komen we ook niet verder. Of de grote jongens de grote jongens blijven is ook de vraag. Al jaren worden in de 5.000 plantages ontmanteld. Maar als je meer capaciteit erop zet, zullen er misschien 10.000 ontmanteld worden. Hoeveel plantages er precies zijn weet niemand. Hennepteelt is een lastige discussie omdat alles door elkaar loopt. Want wat is nu hennepteelt, grote of kleine plantage, alles wordt nu over een kam geschoren, terwijl er wel een onderscheidt in is. Hetzelfde geldt dus voor de soort kweker. Hoe groot de export is en wat in Nederland blijft van de hennep weet ook niemand, maar dat er iets naar het buitenland gaat is duidelijk. Wat is het gevaar voor de volksgezondheid? Wat wordt ondermijnd door hennepteelt? Allemaal vragen die niet concreet te beantwoorden zijn. Toen in 2002 de eerste Taskforce van Max Daniel van de politie kwam was de insteek dat iedere hennepplantage georganiseerd was, maar dat is natuurlijk niet altijd zo. In het zuiden houden zich er wel samenwerkingsverbanden mee bezig. Deze Taskforce heeft het barrièremiddel hennep ontwikkeld. De Taskforce was bezig met normbesef over hennepteelt. Hele wijken vinden het nu nog geaccepteerd dat geteeld wordt. Maar we moeten niet vergeten dat hennepteelt er is en vermoedelijk moeilijk helemaal weg te krijgen is, misschien wel onmogelijk. Door het barrièremiddel hennep zie je dat hennepteelt een ingewikkeld probleem is. Verder zie je welke schakels er zijn in het hennepteeltproces. In deze schakels zie je welke partijen een rol spelen


Bijl

age

VIII

: In

terv

iew

s

108

en dat er ook bonafide bedrijven gebruikt worden. Dit levert ontzettend veel partners op. Iedere partner kan hun eigen instrumentarium zetten. De vraag is altijd of je alle instrumenten in moet zetten of dat je juist keuzes moet maken. Je moet strategische keuzes maken zoals wie voorop moet gaan en wat aan instrumenten er wordt ingezet. Het barrièremodel hennep helpt bij het maken van deze keuzes. Het barrièremodel is ook een soort veiligheidsketen, je kan kijken wat je preventief kan doen om het te voorkomen. Een eerste schakel is natuurlijk een locatie, dus je kan preventie hierop richten. Maar als de verhuurder een slechte kopie van een legitimatie accepteert dan is dit het begin waar het fout gaat. Je moet hierop dus preventief te werk gaan, de verhuurder bewustmaken en helpen fraude te herkennen. Hetzelfde is bij de dumpingen van xtc-afval zichtbaar. Nu is men bezig om te kijken hoe men deze dumpingen kan voorkomen. Maar dit is te laat in het proces. Het hele productieproces is dan al geweest. Je moet hierbij ook vooraan in de keten gaan zitten. Bij de productie van xtc is eveneens een locatie één van de eerste vereisten. Maar je kan ook grondstoffen verbieden zoals nu gedaan wordt, maar het blijft een kat-en-muis-spel. Er is altijd een reactie op wat je doet. Je moet scenario-denken op je interventie. Op papier is hennepteelt prioriteit maar in de praktijk verliest hennepteelt het van een moord. Het is altijd interessant om bij een probleem te handelen alsof de politie er niet is. Dus puur kijken wat andere partijen kunnen doen vooraf en achteraf. De belastingdienst kan bijvoorbeeld heel veel informatie aanleveren, ook in bepaalde structuren tussen bijvoorbeeld coffeeshops en growshops. Het is enorm tijdrovend om een csv in beeld te krijgen en een goed onderzoek hiernaar en om dit csv uiteindelijk voor de rechter te krijgen. Er gebeurd zoveel tussen het verwerven van een locatie en uiteindelijk een rechterlijke uitspraak. Als iemand thuisteelt moet hij de goederen ergens vandaan halen. Je kan dan spreken van een samenwerkingsverband, maar als OM kan je zeggen dat dat soort samenwerkingsverbanden niet interessant genoeg zijn, maar dat het om criminele families gaat of om samenwerkingsverbanden die honderdduizenden euro’s verdienen. Wat er meer proactief en preventief gedaan kan worden is in de richting de vastgoedsector, de eerste schakel in het proces. Daar is winst te halen in de bewustwording van verhuur van woningen en bedrijfspanden. Het CCV heeft in 2014 diverse flyers gemaakt voor particuliere verhuurders en bedrijven onder het motto van ‘weet aan wie u verhuurt’. Maar ook een markt ligt nog open in de particuliere verhuur, bij mensen die hun tweede woning door de crisis niet verkocht krijgen en deze woning noodgedwongen gaan verhuren in verband met het niet kunnen verkopen van deze woning. Men wil natuurlijk zo snel mogelijk verhuren, het economische belang is vaak groot, maar men moet goed weten wat de gevaren en gevolgen zijn. Twee jaar geleden is in Veenendaal een voorlichtingsavond georganiseerd waar we het over hennepteelt hebben gehad, ‘zoals wat is het?’, ‘hoe kan je het voorkomen en signaleren?’, ‘wat kan je er tegen doen?’ enzovoort. De signaalfunctie van burgers en partners is van belang. De bewustwording van bewoners en de vastgoedsector is dus een goede kans. Verder zijn er ook onderzoeken gedaan naar effectief communiceren met bewoners over berichtgeving van een opgerolde plantage. Moet je dit nieuws in de straat publiceren door flyers, in de wijkkrant of in de regionale dagbladen. Hierover moet de politie ook goed nadenken. Men moet het onderwerp van een opgerolde hennepplantage re-framen. Men moet meer op de bewustwording van de overtreder gaan zitten. Dus op het gevaar van de plantage en de gevolgen voor de volksgezondheid en niet zo zeer op de aangetroffen planten. Naar de werkwijze in Heerlen om henneptelers in het Veiligheidshuis stoppen ben ik erg benieuwd. Je moet goed kijken waarom iemand gaat telen. Je moet onderscheid maken in de telers. Je hebt telers die schulden hebben en door te telen uit de schulden te komen, maar ook die telen voor een extraatje. Hiernaar moet je kijken. Je straf op maat en hulp beiden. Mensen met schulden moet je bijvoorbeeld


Bijl

age

VIII

: In

terv

iew

s

109

schuldhulp geven. Het klinkt misschien soft, maar als je mensen uit hun huis zet door sluiting, kan je juist meer problemen veroorzaken bij deze mensen. En je hebt mensen die het juist voor de luxe doen, het extra centje. Straffen op maat zal beter werken. Hennepteelt is niet afschrikwekkend genoeg bij de mensen. Als iemand vraagt om te gaan handelen in mensen, dus mensenhandel, zijn de meeste mensen die hier niet op ingaan en dit niet gepast vinden. Maar hennepteelt lijkt een soort instapdelict dat veelal geaccepteerd is. De volksgezondheid moet weer meer naar voren komen. Je komt dan toch weer uit op het re-framen van het onderwerp om meer normbesef bij mensen te krijgen. Je moet jezelf eens afvragen: ‘wanneer zou je zelf gaan hennep gaan telen?’, als je dit weet kan je hier bijvoorbeeld je preventie op richten. Katvangers, mensen die hun gegevens ter beschikking stellen zodat huizen gehuurd kunnen worden, zijn ook zeer interessant. Het is goed dat nu naar de wereld om de hennepteelt gekeken moet worden. Je moet kijken naar de spinnen in het web, zoals de elektromonteur, de makelaar. Je moet cruciale factoren eruit halen. Je moet niet zoals vroeger alleen de hoogte baas hebben, maar het is een en-en-verhaal, de hoogste baas en cruciale personen. Stel dat het Integraal Appel van Tilburg klopt, als alle cijfers hieruit kloppen of ook al zou de helft kloppen, dan spreek je echt van ondermijning. Waarom zou je 8 uur per dag werken als je meer geld verdiend met hennepteelt en dat in een kortere tijd en op een minder intensievere wijze. Dan kom je toch weer uit om het normbesef. Pieter Tops heeft ook onlangs een onderzoek gedaan dat je subculturen, krachtwijken en ondermijning niet los van elkaar moet zien. Als je in een subcultuur opgroeit waarin het criminaliteit normaal is, heeft het een lange adem nodig om de overtreder uit de criminaliteit te krijgen. Mocht het wel lukken, dan is de vraag wat men dan gaat doen in plaats van de criminaliteit. Bij het nieuwe “growshop-artikel” (opmerking interviewers: het nieuwe artikel 11A Opiumwet) informeert het CCV de gemeenten wat ze kunnen doen. Wat we zullen gaan zien is dat growshops de goederen niet meer samen kunnen verkopen. Als de goederen samen verkocht worden, of er is een link tussen de verkoopplekken, dan is er een flinke klus weggelegd voor het OM. Het OM moet wel bewijzen dat de goederen uit de growshop voor hennepteelt gebruikt gaan worden. De growshop zal naar andere verkoopmogelijkheden gaan zoeken. De vraag is wat de growshop dan gaat doen. Nu was zichtbaar dat het een growshop was. Waar gaat de growshop dan naar toe, internet of zo. Dan wordt de aanpak misschien nog alleen maar moeilijker. Maar misschien is een houvast dat de growshop ergens een opslag moet hebben. Maar of door het nieuwe “growshop-artikel” de hennepteelt zal afnemen is maar de vraag. Als CCV adviseren wij de gemeenten dus wat men kan doen door de komst van dit nieuwe artikel en dat de gemeente de growshop moet monitoren wat ze gaat doen. Misschien haal je de growshop wel uit het netwerk van facilitator, maar dat is de vraag. Veel growshops zullen weten wat ze na 1 maart 2015 gaan doen. En het is wachten op jurisprudentie over dit artikel. Je ziet ook de Nederlandse kennis de grens overgaan, maar als hennepteelt in Nederland weg gaat, krijg je weer het probleem dat hennep vermoedelijk weer geïmporteerd gaat worden om de Nederlandse gebruikers te voorzien. Gebruikers zitten ook niet te wachten op georganiseerde criminaliteit. Hen maakt het niet uit wie het verbouwd. Zij hebben graag een veilig en goed product. Dit zou misschien via de overheid geregeld kunnen worden. Als je gaat reguleren moet je goed kijken wat de gebruiker wil zoals diverse concentraties THC, maar men zal ook import hennep willen. Maar Opstelten zegt ‘nee’. Hetzelfde is de 15% THC die men eerst wilde. Wie gaat dit controleren en handhaven?


Bijl

age

VIII

: In

terv

iew

s

110

Het CCV doet thans concreet niets samen met de politie. Maar een kans voor het CCV en de politie is dat het CCV kan helpen om andere partijen dan de politie naar voren te schuiven in de aanpak van hennepteelt. Zoals ik al heb aangegeven om te handelen alsof de politie er niet is. Misschien doet de politie wel te veel op dit onderwerp, er zullen andere partijen zijn die dingen over zouden kunnen nemen. Want de politie krijgt minder capaciteit. Maar het is logisch dat de politie vaak de kartrekker is, maar eigenlijk zou de politie vaker een stapje terug moeten doen. De politie moet soms juist niets doen, maar een andere partij juist wel. Dit komt ook naar voren in het landelijke project van ondermijning van Arthur van Baaren. De politie kan wel het enthousiasme en het probleem goed overbrengen naar partners. Maar er moet wel een ‘sense of urgency’ zijn bij de partners. Door analytisch naar een probleem te kijken kan je bijvoorbeeld aangeven dat de bal bij de vastgoedsector ligt. De politie kan dan helpen om de boodschap over te brengen en daarna een stapje terug doen. Je moet goed kijken naar je taak als politie in het geheel. Dat is zeer moeilijk in deze tijd. Kijk ook naar de private kant, zoals de verhuur. Kijk naar Amsterdam naar het autoverhuur verhaal, Tilburg met de makelaars, Veenendaal de ondernemers. De grote ondernemers weten ook dat bijvoorbeeld verloedering slecht is voor hunzelf. Het CCV moet eigenlijk meer in contact treden met de politie en daar dus de vraag ophalen hoe wij als CCV kunnen helpen. Wij kunnen ook de politie voorlichten wat andere partijen kunnen doen en wat ze niet kunnen doen, denk bijvoorbeeld aan woninginbraken. Bij samenwerking moet je goed door de bril van de andere partij kunnen kijken en dat is vaak zeer lastig. Bij ideeën om een probleem aan te pakken komen vaak ideeën uit de eigen koker van de organisatie en dat moet proberen niet te doen. Je moet verder komen tot een gezamenlijk doel bij samenwerken. Bij criminaliteit zijn altijd diverse partijen betrokken. Een veel gehoorde uitvlucht om niet te samenwerken is de bescherming persoonsgegevens. Maar vaak mag heel veel, en weet men niet precies wat er kan aan uitwisseling. Het is soms een persoonlijk iets van een persoon, zoals bijvoorbeeld een ambtenaar of officier van justitie die niet wil of niet weet wat er kan. Zo’n eerder aangehaalde kenniskring is dan vaak een uitkomst om te weten wat wel en niet kan of om hoe aan te pakken.

VIII - 6 M. Roerink, commissaris van politie, adviseur korpsleiding

Eenheid Limburg Mijn ervaringen op hennepgebied gaan ongeveer 12 à 13 jaar terug. Toen in politiedistrict Sittard op jaarbasis ongeveer 100 hennepplantages opgerold werden. Er ging toen veel capaciteit naar het oprollen van deze plantages. Ik werd toen teruggefloten door het bevoegd gezag omdat hennep geen prioriteit was. Hennepteelt zorgt voor een structurele ondermijning van de woonwijken, gevaarzetting, diefstal, geweld, verkeerd beeld van de jeugd dat je met criminaliteit geld kan verdienen. Csv’s maakten toen al gebruik van burgers, waardoor burgers verder de criminaliteit in getrokken werden. Verder bestond er toen ook al geweld tussen de organisaties onderling. Ik deed dit ruimen toch in verband met het geweld, afpersing, gevaarzetting en geld wat er in deze criminaliteit omging. Het woordje ‘hennep’ kwam in mijn reden om toch op te rollen niet voor. De afgelopen jaren is deze hennepcriminaliteit alleen maar professioneler en erger geworden. De wijkagent speelt een cruciale rol in de bestrijding van hennepteelt. Een goede wijkagent weet namelijk wat er speelt in de wijk en kent zijn pappenheimers en mensen die mogelijk de verkeerde kant opgaan. Ik teer nog steeds op de ervaring: “Hoe het leven van brave burgers steeds verder ontwricht wordt door de manier waarop hennepcriminaliteit zich invreet in buurten en wijken”. Verder is hennepteelt voor criminelen een relatief ongevaarlijke manier om geld te verdienen. De risico’s van de grote crimineel worden verlegd naar de teler. Terwijl de crimineel de grote winsten opstrijkt en buiten schot blijft en de teler met de problemen zit. De laatste jaren is er vrijwel niets veranderd op het gebied van hennepbestrijding. De


Bijl

age

VIII

: In

terv

iew

s

111

afgelopen 12 jaar is politie en justitie er nauwelijks in geslaagd om achter de (grote) jongens van de hennepteelt te komen. Hennepteelt is nooit een top prioriteit geworden. Hennepteelt is eigenlijk de ‘groene motor’ van de criminaliteit, ook voor andere soorten criminaliteit. Criminelen gebruiken de winsten van de hennepteelt om andere criminele activiteiten te financieren. Binnen de politieprioriteiten is het belang van hennephalen wel bekend, hieruit is het project Leviathan uit voortgekomen. Verder is er ook de behoefte om vanuit het barrièremiddel om door te rechercheren op de hokkenbouwers, elektriciens en dergelijke, maar het grote struikelblok is prioriteit en capaciteit. Maar de henneporganisatie staat ook niet stil en zij hebben de grootte van de locaties verkleind, panden worden (onder)verhuurd en ga zo maar door. Bij de politie is wel altijd wil geweest om te kijken naar de systematiek die achter de hennepteelt zit, maar in de praktijk is hiervan niet heel veel van terecht gekomen. Dit komt omdat ‘bloedonderzoeken’ zoals moord/doodslag en overvallen voor gaan op een hennepzaak. Zo grootschalig zijn de jongens achter een hennepplantage ook niet. Ik zie dat iemand meestal zo’n 10 plantages runt bij diverse mensen. Achter deze organisator zit weer iemand die kennis en ervaring deelt. De elektricien is vermoedelijk de meest cruciale factor in de hennepbranche. De politie moet hennepplantages ontmantelen, maar moet ook door rechercheren op de organisatie erachter. Je moet de systematiek van de crimineel doorbreken. Je moet de mensen die gepakt zijn met een hennepplantage helpen zodat ze niet weer opnieuw in contact hoeven komen met criminelen. Op deze manier maak je het de crimineel moeilijker om slachtoffers te vinden. Deze opvatting maakt ook deel uit van de pilot van de hennepaanpak in Heerlen. Verder is er sinds 01 oktober 2014 het Team Ondermijning. Dit team dat is opgelegd door de minister van Veiligheid en Justitie geeft ons de mogelijkheid om informatie gestuurd door te kunnen rechercheren op de mechanismen achter de hennepteelt. Dit team richt zich op onder andere hennepplantages en drugslaboratoria. Voor drugslaboratoria had je vroeger grotere locaties en laboranten nodig. Nu worden drugslaboratoria ook bij diverse mensen thuis in de garage of schuur ondergebracht en de grote jongens blijven eveneens grotendeels buiten beeld. Bij drugslabs zie je dus dezelfde trend als bij hennepteelt. Met het project Leviathan is de structuur van hennephalen en opwerken neergezet voor de politie in Zuid-Limburg. Deze structuur is nu overal hetzelfde in Limburg. Qua uitvoering is men het hennephalen echter moe omdat dit als zinloos wordt gezien. Afspraken worden niet uitgevoerd, ook niet door de hennephalers. De hennephalers zijn bijvoorbeeld allemaal opgeleid om wederrechtelijk verkregen voordeel zo veel mogelijk te ontnemen en zo veel mogelijk af te pakken, conservatoir beslag te leggen. Echter in de daadwerkelijke uitvoering wordt dit nauwelijks gedaan. Er zit een cynisme onder de hennephalers, dit terwijl ze het wel belangrijk werk vinden. Dit cynisme zit in het feit wat de overheid uiteindelijk bewerkstelligd in de verdere afhandeling en vervolging. Verder gaat het normale werk van de hennephaler door bijvoorbeeld nachtdiensten. Het is een logische verklaring dat men dan zo weinig mogelijk werk wil opdoen. Mijn voorkeur gaat uit naar 200 ruimingen op jaar basis in plaats van 600 tot 700 ruimingen die nu het geval zijn. Dit sluit aan op de notitie ‘Soft drugs – Hard crime’. Deze 200 ruimingen moeten dan volledig uit gerechercheerd worden, met als doel om de achterliggende csv’s te achterhalen. Het hennepruimen moet eigenlijk met zo min mogelijk politiecapaciteit en administratieve last gedaan worden. Hierop is de huidige pilot in Heerlen eveneens gebaseerd. Verder kan ook door de informatiepositie van het RIEC mogelijk door gerechercheerd worden. Dit is een stap in de goede richting om achter het netwerk dat erachter zit te komen. De landelijke ontwikkelingen met betrekking tot het rechterlijk pardon van telen in bepaalde gevallen, de voorraad van de coffeeshop kan gezien worden als het sluiten van het net rondom de achterdeur. Over deze legalisering gaat de politie niet. Dit bleek ook uit de brief van Ruud Bik waarin hij stelt dat het standpunt van de Nationale Politie ten opzichte van regulering van de teelt en de verkoop van hennep aan coffeeshops geen oplossing is voor het probleem. Dat dit mogelijk alleen maar voor meer criminaliteit of een verschuiving van criminaliteit zorgt. Bik is op deze uitspraak teruggefloten. Vanuit PIO vinden we dat wij als politie ook wij een mening en/of inspraak hebben, dit is in PIO verwoord met:


Bijl

age

VIII

: In

terv

iew

s

112

‘ondergeschikt maar met gezag’. De politiek zit hier echter niet op te wachten, wij als politie vinden echter van wel. Ik ben het niet eens met dit standpunt van de Nationale Politie over legalisering. In de samenleving lijkt dat er steeds minder draagvlak is voor het standpunt van de Nationale Politie. In de Tweede Kamer is ook geen draagvlak voor regulering en/of legalisering. Er gaat een verandering komen, maar wanneer is onbekend. Maar met het regelen van de achterdeur is het probleem van hennepteelt nog niet opgelost in verband met de export naar het buitenland. Sommige burgemeesters handhaven het I-criterium niet, omdat de toeristen een wezenlijk onderdeel zijn van de plaatselijke economie, dit is begrijpelijk. Het loopt de spuigaten uit, dus we moeten prioriteiten gaan stellen. Alle criminaliteit hangt met elkaar in samenhang. We zijn nu aan het grasmaaien, maar doen we dat niet dan loopt het uit de hand. Verder hebben we een verantwoording naar de burger toe op het gebied van veiligheid, dus grasmaaien zal ook moeten gebeuren. In de pilot van Heerlen is ook preventie en nazorg een punt. Er wordt gekeken naar hoe kan men voorkomen dat mensen opnieuw de fout in gaan. Hennepteelt is een ‘wicked problem’. Als je kijkt naar de verschillende barrières in het barrièremiddel en je registreert alles goed, dan ga je verbanden zien. Als de crimineel dit doorheeft, dan zal de crimineel zich gaan bezighouden met andere criminele activiteiten waar op dat moment geld in te verdienen is. Strafrecht is ook om hulp aan te bieden aan overtreders of om dingen mogelijk te maken bij overtreders. Echter een doorgewinterde crimineel zal altijd doorgaan. Alleen met strafrecht bereik je niets, maar er moet ook druk op bestuurders en rechters komen zodat de andere kant ook wordt opgepakt. Denk hierbij aan het feit hoezo men aan de hennepteelt begint. Weet men dit, dan kan hierop geparticipeerd worden. Een preventieve rol voor de politie is vroeg-signalering van probleemgezinnen, zodat bijvoorbeeld hulpverlening tijdig ingeschakeld kan worden. Dus in PIO ‘signaleren en adviseren’ genoemd is. Dit moet gebeuren door de wijkagent die zijn mensen in de wijk kent. Als overheid actief bemoeien met het leven van mensen, maar dat ligt gevoelig. De politie moet zijn rol vervullen binnen het sociale weefsel. De politie moet niet de trekkende partner zijn, maar wel een participant. De politie heeft één groot voordeel dat van de geweldsmonopolie. Wij kunnen naar omstandigheden dingen afdwingen daar waar andere terug stappen. Dus bijvoorbeeld een flexcontrole moet geïnitieerd worden door de gemeente, pas als er problemen zijn pakt de politie de regie over. Dit is de kerntaak van de politie het laten functioneren van het sociaal weefsel. Waarbij de politie een betrouwbare partner is. Wij als politie laten ons nu nog veel leiden door capaciteitsmanagement, dit mag niet de leidende rol zijn. Sommige chefs laten zich nu nog leiden door de planning en niet door wat op straat gebeurd. Eigenlijk moet de politie gewoon zijn gang gaan en zelf de flexibiliteit invullen. Alles wordt nu opgehangen aan bepaalde rollen, zoals operationeel commandant, middag coördinator, officier van dienst enzovoort. Hierdoor creëer je slagkracht maar ontbreekt daadkracht. We worden steeds meer gevangen in systeemdenken terwijl de bedoeling niet meer gezien wordt en we niet meer in de actuele leefwereld zijn. De politie moet een aanspreekbare partner worden, daarom is bijvoorbeeld het wegvallen van het schooladoptieproject een slechte zaak. Toen kwam de politie in contact met de jeugd en was aanspreekbaar. Als je aanspreekbaar bent weet je wat de mensen willen en wat er leeft onder de mensen. Hieruit kan je dan de bedoeling voor de organisatie destilleren. De overheid zal op een gegeven moeten erkennen dat er een probleem is. Maar dan gaat de overheid bepaalde mogelijkheden weghalen, denk bijvoorbeeld aan het wegvallen van xtc-tests op dancefeesten, wat ik een slechte zaak vind. Als overheid moet men een probleem durven te erkennen en vervolgens moet de overheid de schadelijke gevolgen hiervan beperken.


Bijl

age

VIII

: In

terv

iew

s

113

VIII - 7 Mr. S. Smeets en mr. T. Vis, advocaten en procureurs

advocatenkantoor Spong Mr. S. Smeets en mr. T. Vis zijn beiden als strafrechtadvocaat verbonden aan het advocatenkantoor van mr. G. Spong te Amsterdam en traden als raadsheer op in meerdere “hennepzaken” zoals de eerder (hoofdstuk 3.6) genoemde Groninger hennepzaak waarbij een rechterlijk pardon werd uitgesproken. Ook schreven beiden mee aan een boek over het verschil tussen de voor- en achterdeurproblematiek in relatie tot hennepteelt. Zij vragen zich daarin af hoe burgemeesters coffeeshops in hun gemeente kunnen tolereren terwijl tegelijkertijd justitie de aanvoer van softdrugs verbiedt en vervolgt? Lokt de overheid niet crimineel handelen uit? Houdt zij niet al jaren een systeem van witwassen in stand? En verdient ze niet jaarlijks via de belasting miljoenen aan het ontduiken van de Opiumwet? (Spong, Smeets & Vis, 2012) Er zijn geen harde cijfers over de omvang van de hennephandel en daarom ook niet over de export van hennep. Beiden zetten daarom vraagtekens bij de door de overheid genoemde 80 procent van de hennepteelt die voor de export bestemd is. Zij signaleren een trend dat er in Noord-Nederland zelfs hennep uit Duitsland wordt geïmporteerd. Ook zien zij dat er een vlucht naar het buitenland is van de in Nederland aanwezige expertise. Beiden zijn voorstanders van de regulering van hennep. Niet voor legalisering. De reden voor deze stellingname is dat zij van mening zijn dat regulering de illegaliteit van hennep telen wegneemt. Er kan dan “legaal” hennep worden geproduceerd voor de Nederlandse markt i.c. de coffeeshops. Alle andere teelt is dan per definitie niet voor de coffeeshops waardoor de legitimiteit om daar tegen op te treden groter wordt. Er is dan ook meer ruimte voor het justitiële apparaat om naar die illegale teelt onderzoeken in te stellen. De wijze waarop op dit moment in Heerlen door de overheid wordt opgetreden tegen de hennepteelt vinden zij nogal hardvochtig. De overheid is verantwoordelijk voor het gat tussen de voordeur en de achterdeur van de coffeeshop. Burgers die dat gat willen vullen worden keihard door een aantal instanties aangepakt. Het is met een kanon op een mug schieten. Terwijl is gebleken dat meer ruimen van hennepplantages niet werkt.

Het gezondheidsaspect is een drogreden om tegen de regulering van hennep te zijn. De schadelijke gevolgen van tabak en alcohol zijn vele malen groter dan die van hennep. Het probleem van de hennepteelt zit hem in de gevaarzetting en niet in de hennep.

Uit recente uitspraken blijkt meer en meer dat strafrechters maar ook de civiele rechter de gevaarzetting bij een hennepplantage veel belangrijker vindt dan het simpele kweken van hennep. Er wordt verwezen naar onder andere de rechtszaken van de blow-boot in Almere, de Groninger hennepzaak en het Kaapse viooltjes arrest54. De nadruk zou wat hen betreft meer op de wijze van kweken moeten komen te liggen.

Er zijn goedwillende maar ook kwaadwillende coffeeshops. Wat hen opvalt is dat er een contradictie bestaat: De goedwillende coffeeshops zijn over het algemeen de grotere zaken. Die hebben het netjes geregeld en houden precies de voorraad en omzet bij. Er zijn er waar je alleen maar kunt pinnen omdat zij elk zweem van illegaliteit willen vermijden. De kleinere zaken zijn veel minder transparant. Alleen justitie en de belastingdienst hebben veel meer belangstelling voor de grote zaken omdat daar valt te scoren en gemeentes hebben uit het oogpunt van bestrijden van overlast een voorkeur voor kleinere coffeeshops. Daar komt bij dat die vaker veel cash in huis hebben en dus overvalgevoeliger zijn. Gemeentes hebben hierin een belangrijke rol. Zij geven een gedoogverklaring af maar ook een zogenaamde droge horecavergunning. Het zou goed zijn die voorwaarden tegen het licht te houden en waar nodig aan te passen. Denk bijvoorbeeld aan verplicht pinnen of in elk geval een

54 Bedoeld wordt het arrest van de rechtbank te Utrecht in hoger beroep d.d. 18 juli 1995 waarin betrokkene, huurder van een flat, enkele hennepplanten voor eigen gebruik in zijn woning teelde. Beoordeeld naar zijn omvang ging deze hennepkweek niet buiten hetgeen een intensief beoefende hobby nu eenmaal met zich meebrengt. Als het om Kaapse viooltjes of cactussen zou zijn gegaan had de huurder ook geen enkel probleem gehad. Betrokkene kon daarom niet uit zijn woning worden gezet


Bijl

age

VIII

: In

terv

iew

s

114

geautomatiseerd kassasysteem, voorraadregistratie en toestaan van controles op de voorraad. Er zijn coffeeshops waar dat gebeurt met gebruikmaking van barcodes.

Het gedoogbeleid vertoont volgens hen hybride trekken. Zij constateren dat rechters maar ook het openbaar ministerie worstelen met dit gegeven. Zij horen een officier van justitie ter zitting een forse boete en gevangenisstraf eisen terwijl diezelfde officier van justitie zich achter de coulissen uitlaat in de zin dat die aanpak voor hem niet hoeft. Uit gesprekken die zij met verschillende politiemensen hadden bleek dat ook daar een groeiend besef is van de onmogelijke situatie in Nederland ten aanzien van de hennepteelt.

Er is volgens hen wel een mogelijkheid tot regulering. Hoewel internationale verdragen Nederland dwingen tot het strafbaar stellen van de teelt en verkoop van cannabis, laten die verdragen ons wel de ruimte om ons eigen vervolgingsbeleid te hanteren. Dat is ook de basis van ons gedoogbeleid. Het openbaar ministerie is de enige instantie die bepaalt of iets vervolgd moet worden of niet. Dit is het opportuniteitsbeginsel. Hun oplossing zou zijn dat de Opiumwet in zijn huidige vorm blijft bestaan en dat er in plaats van een vergunningensysteem een ontheffingensysteem komt. De voordelen die dit biedt is dat wij voldoen aan de gedragsverplichtingen en een grotere rechtszekerheid voor de telers en de coffeeshophouders biedt. Dit gebeurt al met de teelt van hennep voor medisch gebruik. Het zou heel gemakkelijk kunnen worden uitgebreid met de teelt van hennep voor overig gebruik. Illegale telers kunnen dan nog steeds worden aangepakt.

De huidige landelijke regelgeving werkt niet. Er zijn lokaal nu eenmaal verschillen. Als je bijvoorbeeld naar het I-criterium kijkt zie je dat een stad als Amsterdam is ingericht op toerisme. Toeristen komen naar Amsterdam en nemen en passant een bezoek aan een coffeeshop mee. Daar heeft niemand last van. In een gemeente aan de rand van het buitenland, bijvoorbeeld Maastricht of Geleen, is het denkbaar dat mensen uit België, Frankrijk, even snel de grens over gaan om alleen even wat hennep te kopen. Dat is een heel andere setting. Toch moeten de burgemeesters van de minister van V&J overal hetzelfde beleid handhaven. Dat werkt niet.

Criminele hennepteelt ondermijnt de samenleving. Alleen je mag je afvragen hoe dat komt. Het is niet zozeer de teelt van hennep als wel het beleid in Nederland dat deze criminaliteit, en dus ondermijning, in stand houdt. Denk bijvoorbeeld aan de proceskosten alleen al. Jaarlijks is de samenleving miljoenen kwijt door al het werk dat politie en justitie in de aanpak van hennepteelt steken. Inzet die de politie op een ander gebied meer zou kunnen gebruiken. Dat de politie aan veel ernstigere zaken niet toe komt maakt dat het vertrouwen van de burger in de politie afneemt. Natuurlijk zitten er gevaarlijke kanten aan de hennepteelt. Maar die bestaan exclusief bij de gratie van het beleid. Schrijnend is dat veel collega’s, officieren van justitie en politiemensen dat wel inzien maar dat de minister van V&J in zijn eentje de vooruitgang kan tegenhouden. Terwijl hij op die stoel zit niet vanwege zijn politieke kleur. Hij zou moeten open staan voor argumenten. Zelfs de jongerenorganisatie van zijn partij, de VVD, is voor reguleren. Overigens net als de Christelijke jongeren. Als hij daar niet voor open staat kun je je afvragen hoe hij als minister fungeert.

Hun advocatenkantoor heeft geen last van verwevenheid van de onder- en bovenwereld. Zij kunnen zich wel voorstellen dat die verwevenheid in allerlei beroepsgroepen voor komt. Er zullen ook best wel ergens advocaten als een soort van ‘consigliere’55 optreden in criminele organisaties. Maar dat is in heel beperkte mate. Als er ergens persoonlijke banden zijn tussen een advocaat en zijn clientèle, zou je als advocaat niet moet optreden. Als de politie dat soort zaken signaleert doet zij er verstandig aan dit te melden bij de deken van de orde van advocaten. De deken heeft deze signalen van buiten nodig omdat hij niet alles ziet wat er in de buitenwereld gebeurt.

55 Concigliere: vertrouwensman / raadsman van een maffiabaas.


Bijl

age

VIII

: In

terv

iew

s

115

Er is een rechtsontwikkeling ingezet waardoor het denkbaar is dat je met elkaar afspreekt dat je een kwekerij die aan alle voorwaarden voldoet niet meer aanpakt. Het openbaar ministerie en de politie kunnen zeggen dat ze daar niet meer tegen optreden. Je kunt de plusjes waar jullie mee werken opschroeven. Dus de eisen om nog te handhaven opschroeven. Net zoals rechters een zekere dapperheid ten toon spreiden met hun uitspraken zou je ook als openbaar ministerie en politie kunnen zeggen dat je zelf bepaalt wat je wel en wat je niet doet. De politie zou kunnen zeggen dat zij aan de ene zaak, bijvoorbeeld zoals de Groningse zaak, geen aandacht besteedt om aan andere zaken meer aandacht te kunnen besteden. Een beetje ongehoorzaam moet je dan wel zijn.

Samenwerking met advocatuur gaat niet in zaken. Hun belang is de verdediging van een cliënt. Maar in zijn algemeenheid vinden zij dat er een beleidsverandering moet optreden en daarom hebben zij ook gesprekken met de politiek en gemeentes. Zij steken in elk geval niet onder stoelen dat, als een kwekerij aan een aantal voorwaarden voldoet, je die niet zou moeten oprollen.

VIII - 8 Mr. E. Steegmans en drs. J. du Croix, respectievelijk regisseur

integrale veiligheid en teammanager openbare orde en veiligheid

gemeente Sittard-Geleen Mevrouw mr. E. Steegmans is regisseur Integrale Veiligheid en de heer drs. J. du Croix teammanager team Openbare Orde en Veiligheid, beiden werkzaam bij de gemeente Sittard-Geleen. Steegmans was eerder in deze gemeente Coördinator Bestuurlijke Aanpak Georganiseerde Misdaad en is nu belast met onder andere de regievoering en -coördinatie van ontwikkelingen op het gebied van openbare orde en veiligheid, specifiek inzake de veiligheid gerelateerde informatiepositie van de organisatie. Du Croix deed eerder elders in het land ervaring op als projectleider landelijke pilot nieuw drugsbeleid/overlast coffeeshops en is nu adviseur voor deze 100.000+ grensgemeente inzake de aanpak van drugs gerelateerde overlast. De ontwikkeling van een taskforce hennep zoals in Noord Brabant heeft een gunstige invloed gehad op de samenwerkende organisaties tegen de hennepcriminaliteit. In Noord Brabant zit de samenwerking al meer in de haarvaten van het bestuur van gemeentes dan dat dit in Limburg het geval is. Het is van belang om verder dan alleen de gemeente Sittard-Geleen te kijken en ook samenwerking te vinden met in elk geval de gemeenten van het grondgebied van de Westelijke Mijnstreek. De samenwerking met het RIEC is er wel maar de samenwerking tussen Sittard-Geleen, Stein, Beek en Schinnen kan nog verbeteren, met name op het gebied van de structurele informatievoorziening. De gemeente wil aan de voorkant van het probleem komen door te denken in vormen van “Wat doen we als…” in plaats van achteraf geconfronteerd te worden met een probleem en daar dan achteraan lopen. De gemeente is met dat doel begonnen met een voorlichtingscampagne met folders. Daarnaast is zij bezig om samen met de politie een brief op te stellen om die brief uit te delen in de rest van de straat als er ergens een hennepplantage wordt ontruimd. Op het niveau van de provincie zijn wij bezig met het ontwikkelen van een campagne onder een convenant gezamenlijke aanpak hennep van de 33 gemeenten. Daar zal ook een gezondheidsaspect aan zitten, vooral gericht op de jeugd. Deze campagne zal worden gepresenteerd als “van de overheid” waarbij er ook een rol voor de politie is weggelegd. Het initiatief is genomen door de gemeente. Dit projectplan ligt bij de gemeente Maastricht. Burgemeester Scholten van Venlo is wel de portefeuillehouder hennep maar dat wordt binnenkort recht getrokken. Er komt een ketenregisseur “Cannabis”. Deze ontwikkelingen staan in het volgende jaarplan van het RIEC. Bij de gemeente hebben wij vooral ervaring met geruimde plantages. Dat waren er vorige jaren ca. 80 per jaar. Wij krijgen die meldingen van de politie. Wij krijgen alleen geen bestuurlijke rapportage bij minder dan vijf planten. Het Damocles beleid is dat wij de eerste keer waarschuwen en bij recidive binnen drie jaar drie maanden de woning sluiten. Dat is nu in totaal in al die jaren 4 à 5 keer gebeurd.


Bijl

age

VIII

: In

terv

iew

s

116

Het betreft dan wel verschillende panden. Maar we zien wel dezelfde namen voorbij komen. Alleen daar geldt het Damocles dus niet voor. Daar zou nog een modus voor moeten worden gevonden. Het Damocles-beleid in Stein, Beek Schinnen is overgenomen van Sittard dus in principe zou dat hetzelfde moeten zijn. Hoe daar in de praktijk mee om wordt gegaan hebben wij geen zicht op. De hulpvraag van de kleine gemeentes wordt wel groter merken wij. Daar wordt het hennepbeleid er meestal “bij” gedaan en hier is het zeg maar fulltime. Voor de politie is dat inderdaad lastig omdat het vier verschillende gemeenten zijn. En er is verschil tussen een stad en een dorp. Wij willen ook met die gemeenten het vergunningsbeleid afstemmen om te voorkomen dat daar scheefgroei in ontstaat. Sittard-Geleen heeft in het verleden gekozen voor een droge-horecavergunning voor de coffeeshops. Daarin staan dezelfde voorwaarden als voor overige horecazaken, aangevuld met de AHOJG criteria. Daar zijn verder geen andere voorwaarden aan verbonden. De gemeente gaat in elk geval nog een keer opnieuw kijken naar het hele coffeeshopbeleid in verband met de B en I criteria. De achterdeur van de coffeeshop is door de huidige regelgeving niet inzichtelijk te maken. De politie mag niets met de achterdeur. Het maakt ons ook niet zo veel uit of er nou 10 of 20 kg wordt verkocht. De vraag is wat de meerwaarde is van het controleren van die achterdeur. Je kunt vraagtekens zetten bij de huidige manier van handelen die is gericht op regulering. De teelt voor het buitenland zal er niet mee worden opgelost. Maar aan de andere kant, als je de achterdeur niet regelt blijf je een probleem houden. Overigens heeft de burgemeester van Sittard-Geleen wel het Manifest “Joint Regulation” mede ondertekend. De controle op het I-criterium is ook nog een probleem. Er is bijvoorbeeld bij een overlastplaats wel een camera geïnstalleerd maar concreet handhaven is een probleem. De drugsrunners houden zich wel op in de periferie van de coffeeshops daar maar de vraag is of die overlast dan aan de coffeeshop is te relateren. De vraag is of de coffeeshops hebben gekozen voor de aanwezigheid van die drugsrunners. Er is overigens weinig contact met de coffeeshophouders. Dat was een bewuste, bestuurlijke keuze. Er is wel met de coffeeshophouders besproken dat zij zich ook aan het O-criterium moeten houden. Maar het handhaven van dat criterium is wel een hele lastige. De coffeeshophouders wekken in elk geval niet de indruk dat zij maar achterover leunen. In de gemeente Sittard-Geleen wordt het I-criterium sterk gekoppeld aan het O-criterium. Als wij merken dat de overlast toeneemt zullen wij het I-criterium weer strakker handhaven. De ervaring van de gemeente is dat, als wij de coffeeshop voor buitenlanders sluiten, de overlast gaat toenemen. Mocht die overlast toch toenemen dan zullen wij weer nadrukkelijker het I-criterium gaan handhaven. Maar dat blijft wel een punt van discussie. Er zijn wel landelijke onderzoeken naar waarom goed bedoelende buitenlanders naar Nederlandse coffeeshops komen: het mag, de kwaliteit is goed, het is gezellig en het is veilig. In 2009 is in Bergen op Zoom en Roosendaal het gedoogbeleid ingetrokken en dat heeft geleid tot een afname van 80 procent van alle buitenlandse bezoekers van coffeeshops. Daar is aangetoond, door Beke en anderen, dat de handel zich verplaatste, onder andere naar Tilburg, en dat de Belgen het zelf in bijvoorbeeld Antwerpen gingen organiseren. Overigens wordt hennep in België steeds meer zelf geteeld zodat men niet meer naar Nederland hoeft te komen. Daar heet het alleen geen coffeeshop maar gewoon een café en wordt er alleen opgetreden als er ernstige overlast is. Voordat de B- en I- criteria werden ingevoerd ervoeren wij geen overlast. Maar nu die criteria door Maastricht worden gehandhaafd merken wij dat hier de overlast toeneemt. Het was eerder goed beheersbaar in Sittard-Geleen. Er was geen probleem, dan ga je Belgen weren, en dan krijg je een probleem. We zien dat mensen in Sittard een kaartje hebben van iemand in Maastricht dat ze in Sittard wel hennep kunnen kopen. We hadden lang geen enkele overlast. Maar met het handhaven van het I-criterium in Maastricht hebben wij wel last gekregen. We proberen de overlast zo goed mogelijk in beeld te brengen. Daarom staat er ook een camera op een overlastplek. Maar aan de andere kant kiezen wij er voor om de I minder streng te handhaven. Mensen die hennepteelt niet erg vinden maar wel het brandgevaar; de uitspraken van rechters dat het aanwezig hebben van hennep/veilige wijze kweken, dat soort zaken hebben geen invloed op ons


Bijl

age

VIII

: In

terv

iew

s

117

beleid. Dat betekent namelijk dat je gaat pionieren. Zeker als eenling zal dat in Sittard-Geleen niet snel gebeuren. Er is nu eenmaal landelijke regelgeving en daar heb je je maar aan te houden. Die uitspraken zijn overigens nog niet door de Raad van State/Hoge raad. De media en de hele discussie er omheen maken dat mensen denken dat het allemaal niet zo erg is. We zouden meer moeten communiceren dat het allemaal niet mag en niet normaal is. En als overheid, als je praat over ondermijning, veel meer oog moeten hebben voor de man die de voetbalclub, de kanarievereniging en de carnavalsvereniging sponsort terwijl iedereen weet dat hij groene vingers heeft. We moeten als overheid laten merken dat we dat niet tolereren en dat we die mensen gaan aanpakken. Net zoals bijvoorbeeld met de patser-aanpak. Het is niet normaal en we willen zeker iets doen met het moreel besef van burgers. We snappen dat de verleiding groot is als je bijvoorbeeld werkeloos bent geraakt, verslaafd bent of in een gezin zit waar het allemaal niet lekker gaat. We moeten als overheid veel meer aan de voorkant gaan zitten en andere mogelijkheden zoeken om hun problemen op te lossen. We moeten aan de voorkant die campagne inzetten en daarnaast moeten we zeker ook oog hebben voor de veiligheidsbeleving van mensen door zoveel mogelijk hennepplantages op te ruimen. Wat dat betreft kun je beter verkopen dat je 100 hennepplantages hebt opgeruimd dan dat je er 1 hebt opgeruimd met een heel netwerk er achter. In het zicht gebeurt er dan “niks”. Voor een burgemeester is het wel belangrijk om die volumeruimingen te blijven doen. Maar als je een netwerk kent, is het goed om te kijken wie de faciliteerders zijn. Laatst was één zo’n netwerk in beeld en we zouden een onderzoek instellen naar de elektricien die in beeld was. Helaas is dat onderzoek door capaciteitsgebrek niet doorgegaan. Maar je zult de volume- en maatwerkruimingen moeten blijven doen. Voor de communicatie zou het goed zijn als de gemeente en de politie meer samen naar buiten treden. Vanuit de veiligheidsbeleving kun je je afvragen of het slim is elke ruiming te publiceren. Misschien is het handiger om terug te koppelen naar een melder. Als wij in Sanderbout een plantage opruimen, moet heel Limburg dat dan weer weten? Dan bereik je er alleen maar mee dat mensen denken: zie je wel, Sanderbout weer. We moeten daar veel scherper mee omgaan. Bijvoorbeeld ook communiceren dat de man achter de plantage mensen tipt die voor hem een plantage rippen als die oogstrijp is, waardoor de burger een schuld heeft aan de “baas” en zich gedwongen ziet nog een keer een plantage te hebben. De informatievoorziening tussen samenwerkende partners en burgers kan nog veel beter. Het RIEC heeft daar wel een rol in maar er ontbreekt nog een schakel tussen de werkvloer en het RIEC. De gemeente is bereid die informatie te delen met haar partners. We merken dat die bereidheid bij andere partners, waaronder ook de politie, nog veel minder is.

VIII - 9 Mr. C. Vlaanderen, Nederlandse Vereniging van Makelaars o.g.

en Vastgoeddeskundigen (NVM) Dhr. Mr. C. Vlaanderen is juridisch beleidsadviseur bij de NVM. Wij benaderden de NVM in verband met het feit dat er een toename is van hennepplantages in door particulieren verhuurde woningen waarbij de verhuurmakelaar als al dan niet bewuste faciliteerder is betrokken. Er is een verschuiving van hennepplantages van huurwoningen naar koopwoningen te zien. Bij deze koopwoningen draait het veelal om koopwoningen die verhuurd worden. Dit verhuren gebeurt veelal door de economische crisis die heerst(e). Mensen konden de dubbele lasten van de woning, die bijvoorbeeld in de verkoop staat, niet dragen omdat door de crisis de woning veelal langer in de verkoop staat. Een mogelijkheid die dan beschikbaar is, is het verhuren van deze koopwoning. Soms met als gevolg een door de huurder aangelegde hennepplantage in de verhuurde koopwoning. Dit met alle gevolgen van schade en dus nog hogere kosten voor de verhuurder.


Bijl

age

VIII

: In

terv

iew

s

118

Veel makelaars deden voorheen alleen verkoop- en koopbemiddeling van koopwoningen. Door de crisis en de vraag naar verhuur van koopwoningen is een gat in de markt ontstaan voor de makelaar. Veel verkoopmakelaars zijn tegenwoordig dan ook verhuurmakelaar erbij. Deze verhuurmakelaars faciliteren vaak ongewild criminelen die bijvoorbeeld een hennepplantage in de verhuurde koopwoning aanleggen. Dit ongewild faciliteren is de NVM een doorn in het oog. Als er een duidelijke connectie zit tussen de makelaar en de crimineel, dan wordt deze makelaar direct uit de branchevereniging geroyeerd. Met de gemeente Heerlen is de NVM in gesprek over een convenant. Dit komt voort uit een initiatief van de gemeente Heerlen en is gebaseerd op een proef in Amsterdam. Bij verhuur konden identiteitsbewijzen gecontroleerd worden, maar veel verder kon niet gecheckt worden. Vaak zat de verhuurmakelaar met een onderbuik gevoel dat iets niet klopte, maar was er geen reden tot negatief verhuuradvies of weigering. Informatie werd voorheen niet gedeeld tussen gemeente, politie en NVM omdat dit niet mocht. Er is ruim twee jaar geleden een convenant gesloten tussen de politie, gemeente Amsterdam en de NVM. Als de makelaar alle onderzoeken die hij zelf heeft kunnen uitvoeren, zoals bijvoorbeeld identiteitsverificatie, kredietcheck openbare bronnen, controle laatste drie salarisspecificaties en loonstortingen en toch een onderbuik gevoel heeft, dan kan er contact opgenomen worden met de politie. Binnen 2x24 uur komt er dan een advies van de politie terug. De politie geeft dan geen details over waarvoor die mogelijke huurder eventueel gekend is, maar er wordt gewerkt met een kleursysteem. De politie geeft dan code groen, oranje of rood terug. Deze code wordt dan teruggekoppeld naar de makelaar en uiteindelijk de verhuurder. Uiteindelijk heeft dan de verhuurder het laatste woord of hij met de potentiele huurder in zee wilt gaan. Dit convenant is ook in de gemeente Tilburg ingevoerd. Een maand of drie geleden heeft ook de gemeente Heerlen interesse getoond. De gedachte achter het systeem is dat je elkaar op de hoogte kan brengen. De makelaar heeft zijn onderzoek verricht en vertrouwt het niet, dan is het fijn om een extra check te doen. In het convenant zijn weer zekerheden ingebouwd voor alle partijen, dit om aansprakelijkheid bij eventueel toch fout gaan uit te sluiten. Bijvoorbeeld dat de politie soms toch een groen licht geeft terwijl het eigenlijk een oranje of rood licht zou moeten zijn, dit in verband met bijvoorbeeld een lopend onderzoek. Zo staan er nog wat voorwaarden en uitzonderingen in. Dit convenant is om makelaars te behoeden om ongewild te faciliteren. De NVM een huurtoets opgezet. In deze huurtoets wordt onder andere het identiteitsbewijs elektronisch gescand en wordt het gecontroleerd op echtheidskenmerken en of het als vermist of gestolen staat gesignaleerd. Dit gaat ook met buitenlandse identiteitsbewijzen. Een makelaar mag van de overheid en de wet een kopie maken van een identiteitsbewijs. Hiermee loopt de makelaar weer tegen het volgende probleem, dat dezelfde overheid burgers voorlichting geeft dat de burger geen kopie moet laten maken van het identiteitsbewijs in verband met fraude. De overheid noemt dan met name een huurcontract. In het kader van de Wet ter voorkoming van witwassen en financiering terrorisme [WWFT] moet een makelaar het identiteitsbewijs zien en de nummers opnemen in de contracten en mag de makelaar een kopie maken van het identiteitsbewijs. Maar het College Bescherming Persoongegvens publiceert dan weer dat een kopie maken maar in zeer enkele gevallen mag en dat het kopiëren bij wet verboden is. Een zelfde probleem doet zich voor bij de Ultimate Beneficial Owner [UBO]. Dit is als de cliënt een rechtspersoon is. Dan moet de uiteindelijk belanghebbende (UBO) zich identificeren en diens identiteit moet geverifieerd worden. Een UBO is een natuurlijk persoon die meer dan 25 procent van de aandelen houdt of meer dan 25 procent van de stemrechten kan uitoefenen of de begunstigde die 25 procent of meer van het vermogen van een stichting of trust heeft. Bij de Kamer van Koophandel zie je dit niet staan. De cliënt moet hier dus zelf mee over de brug komen en dit wil men veelal niet. Het zou dus handig zijn als de NVM dit ergens kon opvragen. De richtlijnen met betrekking tot huurcheck zijn alleen voor de makelaars aangesloten bij de branchevereniging (NVM, VBO, Vastgoed Pro). Iedere makelaar moet zich wel aan de WWFT houden.


Bijl

age

VIII

: In

terv

iew

s

119

Er zijn geen signalen dat leden van de branchevereniging bewust criminelen faciliteren. Het zal wel gebeuren, maar die signalen komen er tot nu toe niet. Het gebeurt weleens dat er onbewust gefaciliteerd wordt. We merken wel dat hoe meer er gevraagd wordt door de makelaar hoe eerder foute mensen afhaken. Eerst vroegen we bijvoorbeeld één loonstrook, nu drie loonstroken. Je maakt het de crimineel hierdoor moeilijker. De criminelen gaan dan ook eerder naar de foute makelaars die bij geen brancheorganisatie zijn aangesloten en die geen tot weinig vragen stellen. Maar deze foute makelaars zijn achteraf makkelijk op te sporen en dus te pakken. Als je bijvoorbeeld een bepaalde makelaar bij veel woningen waar een hennepplantage is aangetroffen naar boven komt, kan je daar je vragen bij stellen. Je kan over het algemeen altijd terugvinden hoe de bemiddeling is verlopen. Als de verhuurder in het complot zit, is er veelal geen makelaar in het geding. Als je het onbewust faciliteren kan terugdringen, kan je de bewuste faciliteerders makkelijk eruit filteren. Een makelaar hoeft zich niet aan te sluiten bij een brancheorganisatie. Vroeger was makelaar een beschermde titel, nu mag vrijwel iedereen zich makelaar noemen. Maar van de professionele makelaars is 80 tot 85 procent aangesloten bij een brancheorganisatie zoals NVM, VBO of Vastgoed Pro. De meeste criminaliteit zal plaatsvinden bij niet aangesloten makelaars, een branchevereniging wil dit absoluut niet hebben en als deze signalen er zijn worden ze geroyeerd. De NVM heeft voor de makelaars een portaal op internet met informatie hoe men criminaliteit en misbruik kan voorkomen, verder worden er ook voorlichtingen en opleidingen gegeven. Als bij een goede aangesloten makelaars misbruik een keer voorkomt, dan trekt deze makelaar zelf wel aan de bel om te kijken hoe men het kan voorkomen. Mocht een makelaar het zelf niet melden dan kan iedere burger of overheidsinstantie het melden bij de NVM. Maakt de makelaar geen gebruik van de gereedschappen zoals de wooncheck, vragenlijst en dergelijke, dan zou de rechter kunnen oordelen dat de makelaar verantwoordelijk is voor eventuele gevolg schade bij een hennepplantage. Problemen tussen de samenwerking en de NVM en de politie liggen vaak in het feit dat men niet weet wat er wel en niet uitgewisseld mag worden aan informatie. Vaak zit er vermoedelijk onkunde in het niet weten wat er wel en niet uitgewisseld mag worden met en zonder convenant. De makelaar moet de verkregen informatie vertellen tegen de verhuurder. Wat de verhuurder met de informatie doet met betrekking tot wel of niet verhuren moet de verhuurder zelf weten. De hoogte van de courtage met verhuur is vrij. De verhuurder mag maar voor één partij optreden. Onzelfstandige woonruimten, zoals studentenhuizen, zijn er een uitzondering op. Er mag maar voor één partij bemiddeld worden. Het gebeurd nog wel eens dat aan beide kanten courtage wordt berekend, of dat er voor de huurder opeens zeer hoge administratiekosten rekent naar de huurder als verkapte courtage. Dit mag dus absoluut niet. Er mag alleen courtage gerekend worden bij de verhuurder en nooit bij de huurder. Administratiekosten naar de huurder mogen wel, maar dan moeten de kosten wel van te voren transparant weergegeven worden en duidelijk zijn. De NVM houdt een database bij van alle woningen die worden aangeboden door de NVM makelaars. De andere brancheverenigingen zullen dat ook hebben. In deze NVM-database staan gegevens zoals indeling, grootte, (verkoop)prijs, welke makelaar bemiddeld heeft en dergelijke van een woning. De NVM kan bijvoorbeeld zoeken welke woningen een bepaalde makelaar verkocht of verhuurd heeft. Dit, via welke makelaar de verkoop is gegaan, wordt niet bijgehouden bij de Kamer van Koophandel. Bij de KVK wordt alleen geregistreerd wie de koper en verkoper is en welke notaris de notariële stukken heeft opgemaakt. Er zou bijvoorbeeld aan de NVM een database van panden waar een hennepplantage is ontdekt aangeleverd kunnen worden door de politie, dan kan de NVM aanleveren wie de makelaar is geweest bij de panden. Op deze manier kan inzicht verkregen worden welke makelaar vaak voorkomt als tussenpersoon bij zo’n panden. Zo kunnen eventuele foute makelaars die bewust faciliteren opgespoord worden. De makelaars die onbewust faciliteren die trekken direct aan de bel voor hulp.


Bijl

age

VIII

: In

terv

iew

s

120

VIII - 10 R. Wagemans, specialist brandpreventie en B. Meuwissen,

medewerker brandpreventie, brandweer Zuid-Limburg Beide betrokkenen zijn werkzaam op het vlak van brandpreventie en worden tevens ingezet bij de bestrijding van brand. Beiden werden door ons benaderd in verband met de verwachting dat zij specifieke kennis hebben op het gebied van de brandgevaarzetting in hennepplantages en brandpreventie. We kunnen uit eigen ervaringen vertellen dat we de indruk hebben dat het aantal woningbranden door zo’n hennepplantage toeneemt. Op het moment dat we naar een binnenbrand rijden houden we er in ons achterhoofd al rekening mee dat het misschien weer een hennepplantage is. Wat je ook ziet is dat het vroeger in schuurtjes was maar dat het nu steeds vaker ook gewoon in de betere woonwijken is. Dat is echt wel een verschuiving. En bijvoorbeeld ook in appartementen. In die woningen gaat het vaak om panden die een poos leeg hebben gestaan. Lang in de verkoop hebben gestaan. De buren denken dan al vaak dat het om een hennepplantage gaan. De bewoners tref je meestal niet zelf aan. Achteraf hoor je van de politie dat het gaat om iemand die er door een criminele organisatie in is gezet. Het gaat niet vaak om een gezin dat echt woont in die woning. Maar dat weet de politie beter. Wij horen dat alleen vaker achteraf. De specifieke gevaren voor de brandweer zijn dat we niet weten hoe het met de elektriciteit in het pand is gesteld. Dat de stroom voor de meter is afgetapt en dat er een waterleiding is gesprongen of zo. We worden ook getraind om in dat soort panden op boobytraps te letten. Een bijkomend probleem is dat er vaker muren zijn doorgebroken waardoor de stabiliteit van de woning en de inrichting anders is dan wij denken. Ook de aanwezigheid van veel (bouw)plastic zorgt voor gevaar. Er is geen standaard inzet speciaal voor hennepplantages. Kijk, onze opdracht is beschermen van mensen en dieren. Als je dan naar een hennepplantage kijkt, kun je je afvragen in hoeverre wij dan ons leven nog moeten wagen voor zo’n brand. Er zijn dus meestal geen slachtoffers te betreuren. Als het hele huis afbrandt maar de buren hebben verder geen schade opgelopen dan hebben wij ons werk goed gedaan. Het klopt dat de eigenaar van de woning wel een slachtoffer is maar vanuit de gedachtegang van de brandweer is dat niet een slachtoffer zoals wij bedoelen. Er is wat dat betreft een groot verschil tussen een gewoon bewoond huis of een huis waar een hennepplantage in is. En onze veiligheid is ook heel belangrijk. Belangrijker dan een zeg maar industrieel pand, want dat is het eigenlijk. Als wij aanrijden hebben wij vaak de informatie nog niet dat het om een hennepplantage gaat. Daar komen we pas achter als we bij het pand zijn. Er is geen uitwisseling van de systemen van de brandweer en de politie. Als de centralist een dergelijke melding krijgt en hij weet dat het om een hennepplantage gaat dan krijgen wij dat uiteraard wel door. En als het om geplande acties gaat ook uiteraard. Maar bij een 112 melding kan er verschil zijn in de informatie die de politie en de brandweer hebben. We kunnen niet meteen vertellen hoeveel woningbranden er door hennepplantages ontstaan. Dat zullen we moeten navragen bij de meldkamer. Als de oorzaak van de brand wordt geregistreerd dan zou dat wel te achterhalen moeten zijn. Er zijn voor zover wij weten zelden slachtoffers te betreuren bij een brand in een hennepplantage. Meestal brandt het als er niemand in de woning is. De branden zijn relatief natuurlijk ook redelijk arm qua vuurlast. Meestal gaat het om woningen die verder leeg zijn en dan is er weinig dat kan branden. Qua veiligheid is er onlangs een uitspraak geweest van een rechter in Groningen. Dat ging over een hennepkweker die alles netjes had geregeld, ook de aanleg van de stroomvoorziening in de plantage. En toen heeft de rechter geen straf opgelegd. De illegaliteit van de plantage had die teler helemaal weggehaald door een puike installatie aan te leggen en gewoon te betalen voor de energie. De installaties worden ook steeds professioneler omdat mensen willen voorkomen dat ze worden betrapt doordat de zaak in brand vliegt. Als je die lijn doortrekt en je teelt hennep op een veilige manier zou het fantastisch zijn als mensen gewoon konden melden bij de gemeente dat ze hennep gaan kweken en dat wij dan in het voortraject de installatie op brandveiligheid kunnen controleren.


Bijl

age

VIII

: In

terv

iew

s

121

Je komt daarmee wel in de discussie over al dan niet legaliseren of reguleren van hennep maar voor de brandveiligheid zou transparantie prima zijn. We doen dat nu bijvoorbeeld ook al in horecazaken en in de industrie. Dus waarom niet bij een hennepplantage? Geef maar voorschriften voor een installatie, bijvoorbeeld met een sprinklerinstallatie of zo. Dan heb je het als overheid in elk geval in het zicht. De brandveiligheid van bouwwerken is geregeld in bijvoorbeeld het Bouwbesluit en er zijn aan bepaalde gebouwen een meldings- of vergunningsplicht. Als je een hennepplantage melding plichtig maakt kan de brandweer vier weken voor ingebruikname komen controleren of de plantage aan de voorschriften voor brandveilig gebruik voldoet. En dan één keer per half of heel jaar een her controle. Dat is goed te doen. Je kunt dan ook gewoon een aantal voorwaarden opstellen als overheid. Als jij hennep wilt telen zou je kunnen worden verplicht dat je het met een door TNO goedgekeurde installatie wilt doen bijvoorbeeld. Daarmee voorkom je de zelf geknutselde installaties want daar zit juist het gevaar in. Wat dat betreft is een hennepplantage op zich een stuk onschuldiger dan bijvoorbeeld een verpleeginrichting waar mensen niet zelf uit de voeten kunnen. En je kunt wat dat betreft ook de lijn doortrekken naar de controle op de samenstelling van de hennep, bijvoorbeeld het THC gehalte. En kweek dan niet in een woning maar wel in een pand dat daarvoor geschikt is. Er zullen dus wel voorschriften voor moeten komen. De situatie nu is trouwens dat wij in gewone woningen niet mogen controleren in verband met de privacy van mensen. Dus in principe niet in een woning telen. En voorschriften geven waardoor wij een hennepplantage kunnen controleren. Maar dan moet je de kosten voor de inrichting van een hennepplantage zien te drukken want als het te duur wordt gaan ze toch weer de criminaliteit in. Er moet wel balans in de kosten en baten zitten. Maar het uit de criminaliteit halen zorgt in elk geval voor transparantie en zal de veiligheid ten goede komen.


Bijl

age

IX: V

rage

nlij

st g

estr

uct

ure

erd

e in

terv

iew

s b

urg

ers

122

Bijlage IX: Vragenlijst gestructureerde interviews burgers 1a: Wat is uw geslacht? 1b: Wat is uw leeftijd? 2: Wat vindt u er van als mensen een hennepplantage hebben? 1: heel erg; 2: erg; 3: neutraal; 4: niet erg; 5: helemaal niet erg 3: Zitten er volgens u gevaren aan een nog niet ontdekte hennepplantage? Zo ja, welke? 4: Wat vindt u van onveilige hennepplantages in uw directe omgeving? (zie 3) 5: Wat zijn volgens u de gevolgen van een hennepplantage als deze ontdekt wordt? 6: Welke beroepsgroep(en) denkt u dat (mede) een helpende rol spelen in illegale hennepteelt? 7: Wat vindt u er van dat bepaalde beroepsgroepen (vr.6) meewerken aan illegale hennepteelt? 8: Wat doet dat (vr.7) met uw vertrouwen in deze beroepsgroepen? 9: Wat heeft u voor een idee(ën) om ondermijning door illegale hennepteelt tegen te gaan?


Bijl

age

X: U

itsl

ag g

estr

uct

ure

erd

e in

terv

iew

s b

urg

ers

123

Bijlage X: Uitslag gestructureerde interviews burgers Vraag 1a: Wat is uw geslacht? En 1b: Wat is uw leeftijd?

figuur 10: Aantal enquêtes naar leeftijdscategorie

Vraag 2: ‘Wat vindt u er van als mensen een hennepplantage hebben?’ Bij deze vraag is gebruik gemaakt van de Likertschaal (1 heel erg, 2 erg, 3 neutraal, 4 niet erg, 5 helemaal niet erg), de uitkomst van deze vraag is weergegeven in figuur 11.

3

2

3

3

2

4

2

1

3

1

2

1

3

3

1

2

2

3

1

3

2

0 1 2 3 4 5 6 7

15-19

20-24

25-29

30-34

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

60-64

65-69

70-74

75-80

Aantal enquêtes

Lee

ftijd

man

vrouw

31

5

3

3

5

0 5 10 15 20 25 30 35

1=heel erg

2=erg

3=neutraal

4=niet erg

5=helemaal niet erg

Aantal


Bijl

age

X: U

itsl

ag g

estr

uct

ure

erd

e in

terv

iew

s b

urg

ers

124

figuur 11: Wat vindt u ervan als mensen een hennepplantage hebben?

Vraag 3: ‘Zitten er volgens u gevaren aan een nog niet ontdekte hennepplantage? Zo ja, welke?’ Bij deze vraag dient opgemerkt te worden dat de respondenten meerdere antwoorden konden geven, de uitkomst van deze vraag is weergegeven in figuur 12.

figuur 12: Gevaren hennepplantage

0 1 2 3 4 5 6

15-19

20-24

25-29

30-34

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

60-64

65-69

70-74

75-79

Aantal

Lee

ftijd

15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79

5 1 2 1 1

4 1 1 1

3 1 1 1

2 1 1 1 1 1

1 2 1 3 4 2 4 3 3 2 5 2

5

4

3

2

1

1

22

42

0

10

3

4

4

2

5

0

21

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45

geen

diefstal stroom

brand

legionella

verloedering

CO2

< veiligheidsgevoel

overlast

waterschade

stank

geluid

anders

Aantal

Gevaren hennepplantage


Bijl

age

X: U

itsl

ag g

estr

uct

ure

erd

e in

terv

iew

s b

urg

ers

125

Vraag 4: ‘Wat vindt u van onveilige hennepplantages in uw directe omgeving?’ De respondenten konden aangeven of ze het wel of geen probleem vonden als een onveilige hennepplantage in hun directe omgeving aanwezig was, de uitkomst van deze vraag is weergegeven in figuur 13.

figuur 13: Probleem als hennepplantage in omgeving is

Vraag 5: ‘Wat zijn volgens u de gevolgen van een hennepplantage als deze ontdekt wordt?’ Bij deze vraag dient opgemerkt te worden dat de respondenten meerdere antwoorden konden geven. De respondenten dienden zelf aan te geven wat zij dachten wat de gevolgen waren voor een verdachte bij ontdekking van een hennepplantage, de uitkomst van deze vraag is weergegeven in figuur 14.

figuur 14: Consequenties ontdekken hennepplantage

3

1

1

1

1

2

2

5

6

3

6

3

3

2

6

2

0 1 2 3 4 5 6 7

15-19

20-24

25-29

30-34

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

60-64

65-69

70-74

75-79

Aantal

Lee

ftijd

x - - Aantal van wel

x - - Aantal van geen

407

424

33

10

812

11

35

46

83

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45

StrafStrafblad

WVVBeëindigen huur

Naheffing belastingenProblemen uitkeringRoyeren verzekering

Niet uitkeren verzekeringBestuurlijke maatregel (incl. uit eigen woning)

Naheffing energieKosten advocaat

GezondheidsproblemenInschakelen BJZ

Sociale problemenCriminele contacten

Persoonlijke problemenIBN

Veiligheidsproblemen

Bekendheid met consequenties oprollen


Bijl

age

X: U

itsl

ag g

estr

uct

ure

erd

e in

terv

iew

s b

urg

ers

126

Vraag 6: ‘Welke beroepsgroep(en) denkt u dat (mede) een helpende rol spelen in illegale hennepteelt?’ Bij deze vraag dient opgemerkt te worden dat de respondenten meerdere antwoorden konden geven. De respondenten dienden zelf aan te geven welke beroepsgroepen zij dachten dat een faciliterende rol speelden in de hennepteelt, de uitkomst van deze vraag is weergegeven in figuur 15.

figuur 15: Verwachte faciliteerdeers

Vraag 7: Wat vindt u er van dat bepaalde beroepsgroepen (vr.6) meewerken aan illegale hennepteelt? Deze vraag had betrekking op vraag 6. De respondenten konden aangeven of ze het goed of niet erg vonden dat deze beroepsgroepen een faciliterende rol speelden, de uitkomst van deze vraag is weergegeven in figuur 16.

Tuincentra0%

Financiers2%

Laboranten2%

Notariaten2%

Restaurants2%

Verzekeringsmij2%

Advocatuur4%

Ambtenaren4%

Brandweer4%

Hoveniersbedrijven5%

Woningverhuurders5%

Makelaardijen7%

Politie7%

Verhuurbedrijven11%

Growshops16%

Bouwvak29%

Verwachte beroepsgroepen facilitering


Bijl

age

X: U

itsl

ag g

estr

uct

ure

erd

e in

terv

iew

s b

urg

ers

127

figuur 16: Menig t.a.v. faciliterende beroepsgroepen

Vraag 8: ‘Wat doet dat (vr.7) met uw vertrouwen in deze beroepsgroepen?’ Deze vraag had betrekking op vraag 7. De respondenten konden aangeven wat faciliteren door de beroepsgroepen zoals genoemd in vraag 6 deed met hun vertrouwen in deze beroepsgroepen. Men kon aangeven of het vertrouwen geschaad werd, geen invloed erop had of dat het vertrouwen steeg, de uitkomst van deze vraag is weergegeven in figuur 17.

figuur 17: invloed op vertrouwen

Vraag 9: ‘Wat heeft u voor een idee(ën) om ondermijning door illegale hennepteelt tegen te gaan?‘ Bij deze vraag dient opgemerkt te worden dat de respondenten meerdere antwoorden konden geven. 29 Respondenten gaven maar antwoord op deze vraag, de overige respondenten hadden geen ideeën om ondermijning door illegale hennepteelt tegen te gaan. Deze vraag had betrekking op het feit welke ideeën de burger had om ondermijning door illegale hennepteelt tegen te gaan, de uitkomst van deze vraag is weergegeven in figuur 18.

94%

4% 2%

Mening t.a.v. faciliterende beroepsgroepen

niet goed

kan zich deelname nietvoorstellen

niet erg

91%

9%

Invloed op vertrouwen in beroepsgroepen

Vertrouwen geschaad

Geen invloed opvertrouwen


Bijl

age

X: U

itsl

ag g

estr

uct

ure

erd

e in

terv

iew

s b

urg

ers

128

figuur 18: Ideeën tegengaan ondermijning door hennepteelt

2

4

9

15

19

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20

Anders

Hulpverlening / nazorg

Legaliseren / reguleren

Repressie

Voorlichting / normverandering

Aantal

Ide

e

Eigen ideeën

Limburg opnieuw ondermijnd?!

Documents