Liderlik ve Motivasyon

Liderlik ve Motivasyon

Yrd. Do. Dr. Alev EliLiderlik ve MotivasyonLiderlik Teorileri -2Liderlik kuramlarnn geliimiGeerli kuramlarGeerli zaman dilimiKuramn zetiByk adamlar kuram1950 ncesiLider, tarihin seyrine karar verirGeleneksel Liderlik Kuramlarzellikler Kuram1910- 2.Dnya SavaLiderlerin genel ve ortak zellikleriDavransal Kuramlar2.Dnya Sava- 1960Liderlerin gsterdii davranlarDurumsallk Kuramlar1960- 1980Herkese uyan, deimeyen ve en iyi liderlik yoktur. Bunlar duruma baldr.Yeni Liderlik Kuramlar1980 den gnmzeToplumun yeni formunun yant Karizmatik LiderlikDurumsallk Yaklamlar1960lardan sonra ynetim kavramndaki deiiklikler liderlik yaklamn da etkilemi, aratrmaclar lider ve grubunun etrafndaki evreye odaklanmtr.Deiik durum ve artlar > deiik liderlik tarzlar En iyi liderlik tarz yokturLider iinde bulunduu durum neyi gerektiriyorsa ona gre davranmaldrZaman zaman demokratik, zaman zaman otoriter olabilir

Durumsallk YaklamlarBir ok deiken arasnda ilikiler:Liderlik Lider alma koullar Liderlik davrannn boyutlarGelien teknolojinin srekli deitirdii retim tarznaDeiim hzna paralel belirlilik/belirsizlik durumunargtn dayand otokratik/demokratik kltr altyapsnaLiderin kiiliineYaplacak ilerin gereklerineGrup yelerinin niteliklerine, tavrlarnargtsel ve fiziksel evreye gre deiiklik gstermektedir.

Durumsallk YaklamlarLiderlik bireyin nitelik ve davranlar sonucunda ortaya kmamaktadrAksine evrenin ve koullarn etkisi altnda ortaya kmaktadrBelli durumlarda ve evrelerde lider olabildii halde, deiik evre ve koullarda lider olamayabilir

Liderlii etkileyen faktrlerLiderin iinde bulunduu durumu belirleyen ve liderin davranlar ve baarsn etkileyen faktrler (Hellriegel, Scolum ve Woodman, 1988)1. Liderin kiisel zellikleri2. zleyenlerin kiisel zellikleri3. Grubun zellikleri4. rgtn yapsal zellikleri

Liderlii etkileyen faktrler

Fiedlerin etkin liderlik modeli Lider tarzn iki boyutta incelerlikiye ynelik: insanlarla ilgilidir, lider karlkl gven, sayg ve alanlarn gereksinimlerini dinleme, gidermee ynelik: grevi yaparak motive olur, ak-net talimatlar, performans deerlendirmeOhio Yaklam gibi ve hatta davransal Blake & Mouton liderlik zgarasnn boyutlarna benzerFiedlerin etkin liderlik modeli LPC (Least preferred Co-worker- En az tercih edilen i arkada) lek kullanarak lm yaplr. ki kutuplu lekSevimli, arkadaa, red edici, gergin, mesafeliSevimsiz, arkadaca olmayan, kabullendirici, rahat, yaknLider en az tercih edilen i arkadan olumlu tanmlarsa (yksek LPC) > ilikiye ynelik lider, dierlerin duygularna hassasOlumsuz tanmlarsa (dk LPC) > greve ynelik lider, greve insanlardan fazla deer verir

Liderin durum faktrleriLiderin durumu faktre gre ortaya kar (Wagner, 1998)Lider-zleyen ilikisi: izleyenler lidere gven sayg duyarsa > iyi. zleyenler az yada hi gvenduymazsa, sayg gstermezse > kt.Grevin yaps: izleyenlerin amac ve bu amaca ulamak iin kullandklar aralar net ise > yksek grev yaps ve yapsal grevPozisyonun gc: Bulunduu konum dolaysyla liderin izleyenlerini sahip olduu gc (dllendirme, cezalandrma, terfi verme, tenzil etme) varsa ve kullanyorsa. Lidere durum kontrol nerileri (Fiedler)Lider-zleyen ilikisiGrevin yapsPozisyonun gcAstlarnza daha az veya daha ok zaman ayrnYatay rgtlenmeye gidinKurumunuzun size salad gc gerektiinde kullann dnda gezi, piknik,vb. etkinlikler dzenleyinHizmet ii eitim faaliyetlerini arttrnAstlarnz ileriyle ilgili bilgi edininGvendiiniz astlarnzdan sizin iin almalarn isteyinGrev ile ilgili ynerge, izim, vb. gelitirinAstlarnza ulaan bilgiyi kontrol edinAstlarnz dllendirinAstlarnza dannYetkinizi devredinBilgiyi astlarnzla paylanSorunlar tanmlaynKarar alma ve planlama srecine astlarnzn katlmn salaynAstlarnz dllendirinYeni grev ve sorumluluklar gnll olarak stleninGcnzn derecesini gstermek iin tuzaklar kurmaynzKararl olunuzLidere durum kontrol nerileri (Fiedler)Fiedler durumun istenirliliini belirtmede kullanlan 3 deikenin liderlik davranna uygunluunu belirlemek iin sekiz zgn koul tanmlarLider davrann deitirmeyecei iin grubun hangi liderlik tarzna uygun olduunu belirlemeye alrrgtteki koullar o liderlik tarzna uygun duruma getirilmelidirModelde dikey eksenler dk ve yksek iliki, yatay eksen dier deikenin eitli bileimlerini gstermektedirLiderler dk yada yksek LPC leri olsa bile doru durumu bulurlarsa etkili lider olabilirler. Dk LPC li hem ok olumlu hem ok olumsuzda lider olabilir, ama yksek LPC li orta olumlulukta lider olabilmekte.Lider Etkililii (Fiedler)

Fiedler Uygun lider tarz, eitli durumlardaki kontrol derecesine baldrBaarl ve etkin liderlik iin durum ve liderlik tarznn rtmesi gerekirDurum ve liderlik tarznn rtmemesi durumunda durumu deitirmeye almak liderlik tarzn deitirmeye almaktan daha kolaydrKutuplatrc bir model sunmaz, liderin kar karya kald pratik duruma gre deien bir liderlik davranlar yelpazesi sunar durum deiir > davran deiir

Liderliin Hayat Erisi Grev ynelimi ve iliki ynelimine ek olarak nc boyut (Hersey ve Blanchard, 1988)Etkinlik- EtkililikBaarl ve etkili ynetsel liderlik arasnda ayrm vurguladlarBaarl ynetici: tehditlere, baskya, yaptrmlara bavurarak personelin organizasyonun gerektirdii ileri yapmasn salayabilir. Planlanm hedeflere ulaacaktr. nsanlar kendisine fkeli ve kzgn olacaklar iin etkili olmayabilir.Etkili ynetici: alma grubundaki insanlar zorunlu olduklar ileri yapmaya esinlendirdii, motive ettii , alanlarn iletme kadar kendi gereksinimlerin karlandn hissettii, tatmin duygusu iinde olduu iin lider baarl olduu kadar etkilidir.

Liderliin Hayat ErisiGreve dnk ve ilikiye dnk davran temel boyutlarnda drt temel liderlik tarz bulunmaktadr.Olgunluk: kiilerin kendi davranlarn ynlendirmede sorumluluk alma istek ve yetenekleri zleyenlerin olgunluk dzeyii olgunluu: i ile ilgili bilgi ve beceri dzeyipsikolojik olgunluk: bir ey yapmaya istekli olmak, sayg ve gzen duymak

Hersey ve BlanchardSyleyen: (Gi) lider rolleri tanmlar, eitli grevelr iin ne-nasl-nerede-ne zaman yaplacak syler. Emir verenFikir satan (G) hem emir verir hem de destek verirKatlan (g) lider kolaylatrr ve iletiim kurar, izleyiciler karar verirYetki devreden (gi) lider az oranda emir ve destek verirModele eletiriler: Olgunluk karmak bir kavramdr, modelde sadece iki boyutu ele alnmtrrgtsel politika ve gruplar aras etkileim yok saylmtrzleyenlerin yksek derecede yeterli fakat kendine az gven duyabilecekleri gz nne alnmamtr

KaynaklarPaksoy, H.M. (2008). Kreselleme, Liderlik ve Liderlik teorileri. Liderlik ve Motivasyon. (Ed.) C. Serinkan.Nobel Yayn:Ankaraahin, F. (2012). Byk adam dncesinden liderlikte zellikler kuramna kavramsal bir bak. C.. ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, 13(1).