LIBERALIZACJA KRAJOWEGO RYNKU GAZU ZIEMNEGO -ZAGADNIENIA PODSTAWOWE (Liberalization of national gas market - a primer)

Dr MARIUSZ SWORA

KATEDRA PUBLICZNEGO PRAWA GOSPODARCZEGO WPIA UJ

W KRAKOWIE

WSPÓLNE SEMINARIUM CAEWSE, KJ, EBE

KLUB JAGIELLOŃSKI – 17.12.2012 r.

LIBERALIZACJA KRAJOWEGO RYNKU GAZU

ZIEMNEGO - ZAGADNIENIA PODSTAWOWE

RYNEK GAZU ZIEMNEGO – A. D. 2011 (RAPORT UOKIK)

CZTERY POZIOMY MONOPOLIZACJI

• ZMONOPOLIZOWANY RYNEK HURTOWY

• ZMONOPOLIZOWANY RYNEK DETALICZNY

• ZMONOPOLIZOWANY SEGMENT MAGAZYNOWANIA

• ZMONOPOLIZOWANY IMPORT I WYDOBYCIE

RYNEK GAZU ZIEMNEGO – A. D. 2011 (RAPORT UOKIK)

• ZMONOPOLIZOWANY RYNEK HURTOWY

Rynek hurtowy sprzedaży gazu zdominowany jest przez grupę kapitałową PGNiG. W 2011 roku jedynie czterech przedsiębiorców spoza tej grupy sprzedawało na rynku hurtowym gaz ziemny (pod postacią LNG), lecz sprzedaż ta wyniosła zaledwie równowartość 30,5 mln m³.W 2011 roku udział niezależnych uczestników na rynku hurtowym wynosił więc zaledwie 0,2%.

• ZMONOPOLIZOWANY RYNEK DETALICZNY:

(…) na rynku detalicznym grupa kapitałowa PGNiG posiadała pozycję dominującą. W 2011 r. przedsiębiorstwo PGNiG realizowało 96,38% sprzedaży gazu ziemnego, natomiast pozostałe 3,62% sprzedawane było przez kilkadziesiąt mniejszych podmiotów. Spośród nich tylko jeden przedsiębiorca prowadził działalność nie posiadając własnej sieci i realizując sprzedaż gazu ziemnego z wykorzystaniem zasady TPA.

• ZMONOPOLIZOWANY SEGMENT MAGAZYNOWANIA

(…) Na terenie Polski w 2011 r. działalność magazynowa realizowana była przez jedynego operatora systemu magazynowania paliw gazowych PGNiG S.A. (Oddział OSM). W posiadaniu PGNiG znajdowało się 100% pojemności podziemnych magazynów gazu.

RYNEK GAZU ZIEMNEGO – A. D. 2011 (RAPORT UOKIK)

• ŹRÓDŁA DOSTAW GAZU ZIEMNEGO DO POLSKI

(…) Źródła dostaw gazu ziemnego na rynek polski podzielić należy na trzy kategorie.

Pierwszą z nich są dostawy z Rosji realizowane na podstawie umowy z OOO „Gazprom

Eksport”. Ze źródła tego pozyskano w 2011 r. 9 335,54 mln m³ gazu, co stanowiło 61% gazu

dostarczanego na rynek Polski. Drugą kategorię stanowi wydobycie ze źródeł krajowych . W

2011 r. pozyskano z nich 4 329,42 mln m³ gazu (29% łącznego zaopatrzenia w gaz). Ostatnią

kategorią są dostawy z Niemiec i Czech, skąd pochodzi pozostałe 10% gazu dostarczanego

do Polski.

PGNIG – import 99% gazu ziemnego

INSTYTUCJE I PODSTAWOWE INSTRUMENTY

LIBERALIZACJI

INSTYTUCJA INSTRUMENTY REGULACYJNE

REGULACJA/KOREGULACJA

KOMISJA EUROPEJSKA Art. 101 i art. 102 TFUE(decyzje zobowiązujące i stwierdzające + kary

pieniężne), dochodzenia sektorowe, funkcja strażnika traktatów

PREZES URE Decyzje indywidualne (zatwierdzanie taryf, zatwierdzanie instrukcji ruchu,

zwolnienie z obowiązku przedkładania taryf do zatwierdzania, kary

pieniężne), instrumenty miękkie + funkcja perswazyjna (np. wytyczne do

PUG), monitoring

PREZES UOKIK Art. 6 i art. 9 uokik (również art. 101 i art. 102 TFUE) – decyzje

stwierdzające + zobowiązujące, polityka konkurencji (np. raporty –

postulowanie zmian)

MINISTER GOSPODARKI Polityka energetyczna, uprawnienia prawodawcze (ustawy i

rozporządzenia: 3pak, rozp. Systemowe, rozp. taryfowe)

PARLAMENT Funkcja prawodawcza (inicjatywa poselska – nowelizacja ustawy Prawo

energetyczne )

SAMOREGULACJA/KOREGULACJA

PGNIG S.A. Program Uwalniania Gazu (niewiążący)

OGP GAZSYSTEM I OSD Instrukcje ruchu, programy zgodności, umowy międzyoperatorskie, badania

rynku , przydział zdolności

OSM Regulamin świadczenia usług magazynowania

OSSGZ Badania rynku, instrukcja terminala, kodeks etyki

WYBRANE INSTRUMENTY LIBERALIZACJI

• ZWOLNIENIE Z OBOWIĄZKU PRZEDKŁADANIA TARYF DO ZATWIERDZANIA

• OBOWIĄZKI REGULACYJNE (PROJ. USTAWY PRAWO GAZOWE)

• OBOWIĄZEK GIEŁDOWY (PROJEKT NOWELIZACJI USTAWY PRAWO

ENERGETYCZNE)

INSTRUMENTY REGULACYJNE – ZWOLNIENIE Z ART. 49

USTAWY PRAWO ENERGETYCZNE

Art. 49. 1. Prezes URE może zwolnić przedsiębiorstwo energetyczne z obowiązku

przedkładania taryf do zatwierdzenia, jeżeli stwierdzi, że działa ono w warunkach konkurencji,

albo cofnąć udzielone zwolnienie w przypadku ustania warunków uzasadniających zwolnienie.

2. Zwolnienie, o którym mowa w ust. 1, może dotyczyć określonej części działalności

prowadzonej przez przedsiębiorstwo energetyczne, w zakresie, w jakim działalność ta

prowadzona jest na rynku konkurencyjnym.

3. Przy podejmowaniu decyzji, o których mowa w ust. 1, Prezes URE bierze pod uwagę takie

cechy rynku paliw lub energii, jak: liczba uczestników i wielkości ich udziałów w rynku,

przejrzystość struktury i zasad funkcjonowania rynku, istnienie barier dostępu do rynku,

równoprawne traktowanie uczestników rynku, dostęp do informacji rynkowej, skuteczność

kontroli i zabezpieczeń przed wykorzystywaniem pozycji ograniczającej konkurencję,

dostępność do wysoko wydajnych technologii.

INSTRUMENTY REGULACYJNE

USTAWA PRAWO GAZOWE (PROJEKT)

Art. 147. 1. Prezes URE jest obowiązany do monitorowania stanu rozwoju mechanizmów rynkowych, w szczególności rozwoju konkurencji na rynku gazu ziemnego. W tym celu przeprowadza, nie rzadziej niŻ raz na 3 lata, badanie funkcjonowania rynku gazu ziemnego, zwanego dalej „badaniem rynku gazu ziemnego”.

2. Jeżeli w wyniku badania rynku gazu ziemnego Prezes URE stwierdzi, że przedsiębiorstwo gazownicze posiada siłę rynkową, która może zagrażać prawidłowemu funkcjonowaniu mechanizmów rynkowych, może nałożyć na to przedsiębiorstwo co najmniej jeden z obowiązków, o których mowa w ust. 4.

3. Oceniając siłę rynkową, Prezes URE bierze pod uwagę następujące kryteria:

1) udział w rynku gazu ziemnego przedsiębiorstwa gazowniczego lub łączny udział w tym rynku przedsiębiorstw gazowniczych wchodzących w skład przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo;

2) istnienie przewagi technologicznej przedsiębiorstwa gazowniczego;

3) brak równoważącej siły nabywczej;

4) ……

INSTRUMENTY REGULACYJNE

USTAWA PRAWO GAZOWE (PROJEKT)

4. W celu wspierania skutecznej konkurencji i ochrony odbiorców końcowych Prezes URE może nałożyć na przedsiębiorstwo gazownicze, na czas określony, nie dłuższy niż 2 lata, obowiązek:

1) sprzedaży:

a) określonej ilości gazu ziemnego,

b) określonych zdolności systemu gazowego,

c) określonych pojemności magazynowych

– na warunkach określonych przez Prezesa URE;

2) niestosowaniu cen wyższych, niż określone przez Prezesa URE;

3) zastąpieniu ceny sprzedaży gazu ziemnego ustalonej przez przedsiębiorstwo gazownicze w taryfie niepodlegającej zatwierdzeniu, ceną określoną przez Prezesa URE.

5. Przed nałożeniem obowiązku, o którym mowa w ust. 4, Prezes URE może wezwać przedsiębiorstwo gazownicze do dobrowolnej realizacji tego obowiązku, wskazując zakres i warunki spełnienia obowiązku. Prezes URE nadzoruje dobrowolną realizację obowiązku przez przedsiębiorstwo gazownicze.

INSTRUMENTY REGULACYJNE – OBOW. GIEŁDOWY

USTAWA PRAWO ENERGETYCZNE (PROJEKT NOWELIZACJI)

Art. 49b. 1. Przedsiębiorstwo energetyczne zakresie zajmujące się obrotem paliwami gazowymi jest obowiązane sprzedawać nie mniej niż 30% gazu ziemnego wysokometanowego wprowadzonego w danym roku do sieci przesyłowej:

1) w punktach wejścia do krajowego systemu przesyłowego na połączeniach z systemami przesyłowymi innych państw lub

2) siecią gazociągów kopalnianych, lub

3) terminalami skroplonego gazu ziemnego

na giełdach towarowych w rozumieniu ustawy z dnia 26 października 2000 r. o giełdach towarowych lub na rynku organizowanym przez podmiot prowadzący na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej rynek regulowany w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi.

2. Obowiązek, o którym mowa w ust. 1, nie dotyczy:

1) gazu ziemnego stanowiącego zapasy obowiązkowe gazu ziemnego (….)

2) ……

3) …….

CO DALEJ?

W WYMIARZE KRAJOWYM:

• Gaz przedmiotem obrotu giełdowego (od 20.12.2012) – czy obrót giełdowy przyjmie się na rynku? Jakie będą jego efekty?

• Zwolnienie całości obrotu hurtowego i sprzedaży detalicznej dużym odbiorcom przemysłowym – co z kontraktami długoterminowymi i zmianą sprzedawcy?

• Fizyczny rewers na Jamale (jest wirtualny) – kiedy? Jakie będą efekty?

• Dywersyfikacja

• Co z nowymi regulacjami?

W WYMIARZE EUROPEJSKIM:

• Wdrożenie III pakietu liberalizacyjnego (wrażliwe obszary)

• Tworzenie rynków regionalnych

• Co dalej z postępowaniem Komisji Europejskiej?

• Dywersyfikacja, gaz łupkowy, LNG?

• Nowy model rynku

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Pytania i wątpliwości: [email protected]