Lời Nói Đầu - dlib.ptit.edu.vn

LờiNóiĐầu

Cómộtnhómnhỏcácbạntrẻthếhệ9xgọiTonyBuổiSáng(TnBS)

bằngdanhxưngrấtmiềnNamlàdượng.ỞmiềnNam,dượnglàchồngcôhoặcdì,khôngcóquanhệruộtràmáumủgìnênthườngtraođổivớiconcháurấtthoảimái,sẻchianhưhaingườibạn.Nêncuốnsáchnàylàtậphợpnhữnglờitraođổicủadượngvớicácbạntrẻđó.Thếgiớisẽtốtđẹphơnkhingườitabiếtchiasẻ,đặcbiệtlànhữngtrảinghiệm.Thayvìtrảiquavàvấpphảiđểcónó,người trẻcóthể lĩnhhội thôngquasựchiasẻcủanhữngngườiđitrước.Dànhthờigianđểtrảinghiệmnhữngcáikhácnữavìthếgiớirấtrộnglớnvàxãhộithìmuônmàu.

Nhưng khôngdễ để ai đó sẻ chia, vì bí quyết, kinhnghiệmsống,kinhnghiệmứngxử, kinhnghiệm làmăn…họ thường sẽ giữ lại choriêngmìnhđểkiếmtiền,hoặcchỉtruyềnchoconcháudònghọ.Códântộccònxemnhưlàbảobối,khôngđểlọtrangoàinước.LàmộtthanhniêntừnôngthônlênthànhphốhọchànhrồisauđókhởinghiệpvớiviệcxuấtkhẩuhànghóaViệtNamrathịtrườngthếgiới,Tonyxinsẵnlòngchiasẻvớicácbạntrẻvềconđườngmìnhđãđi.Trongquátrìnhlàmăn,cứcócơhộiđểduhọcdùngắnhạn,Tonycũngxáchcặpđi.Dùtrò chuyện vớimột caonhân trênnúi caohaymột bác xe ômở gócphố,Tonycũng tìmđượcnhiềucáihayho trongvốnsốngcủahọđểchiêmnghiệmvàviếtlại.TonymongmuốncácbạntrẻViệtngàycàngvănminhhơn,hàosảnghơn,mạnhmẽhơnđểmỗicánhâncácbạnphảitựtin,tựtrọng,tựlập,tựchủ.Mỗicôngdâncólòngtựtrọngthìdântộcsẽtựcường.Tựtinnghĩalà“mìnhtựtinmình,mìnhphảitinvàonănglực,đạođức,ýchí,trítuệcủamìnhtrướcthìmớicóthểxâydựngđược

lòngtinvớingườikhác.Mìnhcònkhôngtinmìnhthìai tin,nêncácbạnphải“tựtin”trước.Mộtkhimộtcánhâncónănglựcvàcólòngtin,cánhânđósẽcấtcánh.Dùrẽtrái,rẽphảihayđithẳng,Conđườngnàocũngdẫnbạnđếnđạilộthênhthang.Đểcấtcánh,mộtchiếcmáybayphảichạyđà.Hànhtrangđểchuẩnbịchạyđàvàcấtcánhlàgì,mờicácbạnđọccácbàiviếttrongcuốnsáchnày.Ởcuốimỗibàiviếtlàmộtvàidòngđểtrắng.Cácbạnnêndùngbútchìviếtlạicảmnghĩcủamìnhvềbài viết đó. Và sau sáu tháng, các bạnnên đọc lại sách và những gìchínhmìnhcảmnhận,cácbạnsẽthấycósựkhácbiệtrõrệttrongnhậnthứccủamình.

Tươnglaimỗingườilàdonhậnthứcquyếtđịnhtấtcả.Thànhngườisâusắchayhờihợt,ngườitíchcựchaybiquan,ngườihạnhphúchaybất hạnh, người chiến thắng hay thất bại… tất cả đều khởi nguồn từnhậnthức.Nhậnthứcchínhlàthướcđosựtrưởngthànhcủamộtconngười. Một khi có nhận thức logic, đúng đắn, thì mọi thứ sẽ nhẹnhànghơn.Mìnhsẽbiếtmìnhlàai,sứmạngcuộcđờimìnhlàgì,thìsẽsốngmộtcuộcđờiýnghĩa,trọnvẹn,khônghốitiếc.Nhữngcâuchuyệntrong sáchđều là hư cấu, doTony tưởng tượng cả, hoặc nghe kể lại,nhằmminhhọachoýcủamìnhchứkhôngđặtnặngsốliệudẫnchứng.Mongcácbạnchỉđọcvàcảmnhận tinh thầncủamột cuốnsáchviếttheokiểuvănhọchưcấuhàihước,khôngphảilàcôngtrìnhkhoahọchaybáochí.

Cómộtsốbàiviếtlàdànhriêngchocácnhómtìnhnguyện.Trongnhững năm qua, Tony cũng có tổ chức các nhóm tình nguyện theochươngtrìnhGiảicứunôngsản(khinôngsảmbịđổđống,dộichợ,cácbạnsẽvềcácđịaphươngmanglênthànhphố,bángiábằngđúngchiphíđểgiúpnôngdân),Áoấmmùađông(lênmiềnnúimangnôngsảnnúicaovề thànhphốbán, tiền lãimuaáoấmgửi lênchocác trườngtiểuhọcmiềnnúi)chocácbạntrẻchocơhộicọxátthựctế.Cácbạnlưuýđểkhôngbỡngỡvớicácthôngtintrongcácbàiviết.

Đôi lời gửi đến các bạn trẻ với tất cả sự yêu thương của người đitrước.TnBS

PhầnI:Chuẩnbịhànhtrang

ChuyệnthằngQuân

Nămngoái,lúctìmđơnvịthicôngchoVillaDeTonyởquận9,cóanhbạngiớithiệuTonyđếnmộtcôngtyxâydựngcủanướcngoài.Bữađó,ratiếpTonylàmộtcậucòntrẻ tênQuân,thấyghitrêndanhthiếplàtrưởng phòng. Tony ngạc nhiên, vì ngành này mà lên chức trưởngphòngthườnglàphảilớntuổi.HỏiramớibiếtlànóởtrọgầnchungcưTony.NênTonyrủquanhậuvàocuốituầnvớinhómbạnbècủamình.

Nókểemmớihọcxonglớp9,nghỉhọcởnhàphụbốlàmcửasắttrênthịtrấnBắcHà.SauđóhọctrungcấpnghềởLàoCaingànhxâydựngdândụng,vừahọcvừalàm,tốtnghiệpcấp3hệbổ túc.SauđóvôSàiGòn,emvừađiphụhồ,vừatranhthủhọcngànhxâydựngởmộtcaođẳng dân lập trênGòVấp. Tình cờ emđọcmột câu trongmột cuốnsách,đạiýlàđờingườichỉcómộtlầnsốngtrêntráiđất,nênđiđâyđiđórathếgiớibênngoàichobiết.Thếlàemlaovàohọcngoạingữnhưđiên,dùmấylầnbỏcuộc,vìbịngọngl,n,r,d,ch,tr,..Banngàyđứngdướinắngnónglàmviệc,tốiđếnchỉmuốnlănrangủ.Nhưngýchícủamộtngườicontrẻlạibùnglên,emnắmtaylạivàđứngbậtdậy,emlạilốccốcđếntrungtâmvàvềnhàtựhọcđếnkhuya.Rồicólầnemthấycôngtynàyquảngcáonàytuyểnnhânviên,emnộpđơnvàđượcnhậnvàolàm,ôngTâysếpnóimàyhọcgìkhôngquantrọng,quantrọnglàmàycócáigì trongđầu.Đúng6 thángsau, emđược lên làm trưởngphòng,chỉhuycảmấychụcđứa,cócảkỹsưtốtnghiệptừcácđạihọclớnnhưBáchKhoa,CôngNghiệp,KiếnTrúc…

Nónóiem5hsángđãngủdậy,tậpthểdụcrồiđilàmsớmnhấtcôngty.Lêndọndẹpgiấytờcủamìnhvàcủacácbạntrongphòng,coicácfiletrênmáytính,cáinàokhôngxàithìxóa.Dọndẹpmáytínhcũngnhưdọndẹpởnhàvậy.Rồi thậmchíphụchị laocônglauchùitoilet,hútbụi,laukínhtrêncaochỗchịấyvớitaykhôngtới.Tronglúclàmviệc,emngồiviếtracácviệcphảilàm,nênchiềukhiđóngmáytínhthìmọiviệcđềuđãgiảiquyếthoặcemđãnắmđượctiếnđộlàđangtớiđâu,đểmaivôxửlýtiếp.Buổitối,emnánởlại1tiếnghướngdẫncácbạnmớivào hay nhóm sinh viên thực tập.Nó nóimình hướng dẫn các bạn,mìnhcũngônlạikiếnthứcvànhiềucáimớicácbạnphảnbiện,mìnhsẽtìmhiểuthêm.Nênlúchọpvớisếplớnbênnướcngoàiqua,nhiều

kỹ sư tốt nghiệpBáchKhoa,XâyDựng….nhưngnghe tiếngAnh lõmbõmhoặckhôngcậpnhậtkiếnthứcmới,emphảidịchlạichohiểusátnghĩa.Trongcáclầntranhluận,emđềucócăncứvàlậpluậnrõràngđưarađểmọingười tâmphụckhẩuphục,dùemchỉ cócáibằngcaođẳngnghềgìđóthôichứkhôngphảilàkỹsưhànlâm.Tụikỹsưkiađầutiên cũng coi thường em, nhưng riết thấy em tử tế và hiểu biết nênđànhimlặng.

CóbữaTonysangnhàtrọcủanóđểrủđiuốngcàphê.Nhàtrọcủanónằmsâutronghẻm,ởchungvới3đứanữa.Vôthấynóđanghìhụclauquạttrần.Thấytivibànghếgìđềusạchnhưmới.Nónói3đứakialàmbiếnglắm,nóidọndẹplàmgì,vìđâylànhàtrọ.Nhưngnhàtrọcũnglànhà, chỗmìnhở phải sạch sẽ tinh tươm,mình hưởng chứ ai hưởng.Nhưngnếuđểmặcthìailàmanh?Thôimìnhlàmchoxong.Tonynóiđúng,thểloạilàmbiếngthìnhàtrọnókhônglauđãđành,chonócáibiệtthựnócũngkhônglauluôn.Nónóiemngồiquansátmiết,cứcógócnàotrốnglàemthiếtkếmộtcáigìđó,cókhichỉlàmộtcáikệđểbìnhhoachođẹp.Tốinàonếukhônggặpkháchnócũngtựđichợnấuănchosạchsẽ.Sauđónóđitậpthểdụcchạybộởtrungtâmthểhình,xongvềtắmrửasảngkhoái,ngồihọcanhvănhayđọcsáchđếnkhuya,chỉđichơivớibạnbèvàotốithứ7haysángchủnhật,cònlạithờigianlàđầutưchotrítuệvàsứckhỏe.LaptopIpadnócũngcónhưngchẳngbaogiờđụngđếnkhiởnhàtrừkhiphảilàmthêmcácbảnvẽ.Nhìnnósốngrấtvănminh.Trêntường làkệ sáchcónhiềusáchchuyênmônlẫnsáchvănhọc,nónóiemtranhthủđọcvàobuổitốitrướckhingủ,đọcsáchgiấysẽđỡmỏimắthơnvà thúvịhơn.Tonymở coi thìbaonhiêu sách kinh điểnnhư “Đỏ vàĐen”, “HãyĐểNgàyẤy Lụi Tàn”,“Tiếng Chim Hót trong bụi mận gai”, thậm chí “Miếng da lừa” củaBalzaccũngcó.Tonythấythằngnàycòntrẻmàđọcsáchvănhọcnhưvậy,làđứahayhođẳngcấpđây,nênđồngýchođitheorótrượutrongcáccuộcnhậuvớinhómbạn.

Tony cũng hay gọi nó qua sửa giùm ống nước hay bắt lại điện đómtrongnhà.Nónghelàtranhthủmangđồnghềqualàmliền,làmxongdọndẹphútbụi lausạchnhưmới,chotiềnnhưngkhông lấy.NêncảnhàTonyaicũngmến.NóthíchngồinhậuvớiđámbạnTony,vìthấyai cũng thành đạt, có sự nghiệp riêng ổn định, bạnnào cũng có giađình riêngbénhỏ và thườngxuyêngặpgỡ giúpđỡ nhau.Cuộc rượucuộc trànàocũng toànđàmđạochuyệnvăn thơ, khôngbaogiờbànchuyện chính sự hay làm ăn gì cả, dù kẻ bán phân, người sản xuấtnhôm nhựa, kẻ bán phấn đưa hương ( kinh doanh mỹ phẩm) chứ

khôngphải làvănnghệsĩ.Nênngưỡngmộ lắm,nóicácanhgiúpemthiếtkế cuộcđờiđi.Mìnhnóidùemcó thiếtkế cuộcđờihaykhôngthiết kế, anh tin là em sẽ hạnh phúc và thành công. Vì em có nhiệttình, emcó trí tuệ, emcó sự chămchỉ vàquan trọngnhất, emđượclòngmọingười.Vàsự chân thànhcủaemxuấtphát từ tâmsáng, tụianhlănlộnthươngtrườngmườimấynămnênnhậnbiếtdễdànglắm.Giữađứamồmmépvàđứathậtlòng,tụianhnóichuyện3nốtnhạclàpháthiệnra.

Mìnhchonó7câuhỏi,kêuvềsuynghĩtrảlờibữasaumìnhthảoluận.Thứnhấtlàthemissionoflife,tứcsứmạngcủacuộcđờibạnlàgì.Sứmạngởđâylàmàymuốntươnglaimàyrasao,mộtôngchủmộtquánbánhbèo,mộtngườilãnhđạoởmộttậpđoàn,haymộtgiáoviên,mộtlinhmục,mộtnhàhoạtđộngxãhội,hayđơnthuầnchỉlà1ngườiđànôngcó1giađìnhbénhỏ,haythànhcáiônggìđómàmìnhmongước.Nó về suynghĩ 3hôm.Cái bữa sau, nóđemqua choTony 1 con gàquay,dắttheomộtcôbạnxinhxắn.

Cáianhembàythịtgàrồilấybiarauống.CôbạngáiđitheoQuântênlàLoan,nhàgiàulắm,cómấychụchectatrồngcàphêởDiLinh.CáiLoan tốtnghiệpngànhbưuđiệnviễn thôngnhưng làmở công tydulịch.GiađìnhmuachomộtcáinhàtođùngởPhúNhuậnnhưngLoankhôngở,nóiemchothuêmộtthángcũngkiếmđược20triệu.Cònemđi1cáiphòngtrọgầnchỗ làm,tháng2triệuthôi.Nónóinhàtoquáem ở 1mình cũng sợ, lại lãng phí nên tính vậy gọn hơn. Tiền hàngthángtíchlũyđược,lươngthưởngcũngtằntiện,đểvàibữanữaemđiduhọc tự túc chuyênngànhquản lý du lịchở ThụySĩ.Emđammêngànhdulịchanhà.QuânnóinếuLoanđiThụySĩthìQuâncũngsẽtìmcáchđi tunghiệpngànhxâydựngbênĐức, cógì cuối tuầnchạyquanúiAnPơnấucơmychangnhưbâygiờnghen.Haiđứacườitươinhưhoavớikếhoạchduhọccủamình,thấythiệtdễthương.

NhìncáiLoan,Tonyưngmắtlắm.Vìthấycongáimàbiếtvunbiếtvén(mộtsốbạngáicũngchỉbiếtvénmàkhôngbiếtvun),nhàgiàumàtiếtkiệm thì là đứa rất hay ho, nên ra hiệunói 2 đứa em làmột đôi rấttuyệt,anhduyệt.CáiLoannóigiađìnhemcũnggiới thiệuemnhiềumối,contraibâygiờphầnnhiềulườibiếngnhớtthâyanhơi.Đànônggìmà bóng điệnhư không biết sửa, cái toilet hư cũng kêu thợ, suốtngàychỉbiếtcàphênhậunhẹtvớifacebookgameonline,chảbiếtlàmgì.EmquenvớianhQuânvìthấyảnhchỉnchu,chiềuchủnhậtemhayquanhàtrọcủaảnhrồinấucơmăn,thấyrấtngonlắm.Hèngìthấy2đứalàmđồnhậumàkhéotay,thịtgàchặtmiếngnàomiếngnấyđều

nhau,cómiếngdaphủởtrênchứkhôngtannátnhưTonychặt.

Bữađó,cóanhPhươnganhTú,chịThảocũnglàbạncủagiađìnhTonynữa.Mấy bạn này cũng gần nhà nên có nhậu là gọi qua. Tony ghétnhậungoàiquán,vìồnào,xôbồ.Vôquángọitoànđặcsảnchứcóănđượcđâu,cứ3phútlàcầmlylêncụng1lần.Ởnướcngoài,ngườitavôcụng1 lần,rồi thôi,aiuốngthì tựđưa lênmiệnguống,chứkhôngcócụnghoàinhưởta.Vừagắpmiếngănđưavàomiệng,chưakịpnhaiđãcụng.Rồimàncuốilàcùngnhauvôtrongtoilet,cóchỗghirõlà“bồnói”,nôn thốcnôn tháo rahếtmọimónngonvật lạ.Hồi xưaTonyđilàmsale,ôngsếpdặnmàyđinhậuvớikháchhàng,nửachừngmàygiảbộbỏvôtoilet,móchọngraóihết,rồiratỉnhtáonhậutiếpnha.Tonychẳngbaogiờ nghe lời, uốngđượcbinhiêu thìuống.Ainóimặckệ.Chớmắcmớgìmàphảikhổsởvàlãngphívậy?

Uốngbiauống rượu thì theo sở thích, theo tửu lượngchứ khíchbác,nóinàynóikiamầnchi.Tonythấyaimàépépkiểuđó,đứngdậytrảtiềnrồibỏvề luôn.Cácbạntrẻnghe lờiTony,khôngphảinghe theomấycâukhíchtướngđórồiuốngnhưđiênnhưkhùng.Vàmấythằngéprượucũng làmấyđứanhảmnhí,mốiquanhệ đó cũng chẳng cầnphải đầu tư làm gìmà phải ngại ngùng cả nể, dẹp cho xong. Khíchtướngđểlàmratiền,đểgiàucósangtrọng,đểvănminhđẳngcấp,đểtử tế giỏi giang thì còn được, còn ép nuốt cồn vào bụng, thì thôi,unfriend.

VănhóacôngsởởđôthịViệtNambâygiờlàthế,nhìnthấychán.Tangiờ làm là đi nhậu. Buồn cũng nhậu. Vui cũng nhậu. Không buồnkhôngvuicũngnhậu.Saokhôngđitậpgym,tậpthểdụcthểthao,chơitennis, chơi cầu lông, đi bơi, đi hạc thêmngoại ngữ, đi hạc nhảy, đithămbạnthămbè,vềnhànấuănđọcsáchdọndẹpnhàcửagiúpđỡngườinhà?Riếtthànhthóiquen,5hchiềushutdownmáylàvọtđi.Vônâng ly toànnóimấychuyệnchínhsự linhtinh,chémgióàoào,sayxỉn rồi phóng xemáyđảo quađảo lại trên đường. Lươngbổng có binhiêuđâumàtốinàocũngraquán,vừatốntiền,vừamệtngười,bữasaudậyđâucónổi.Bụngđứanàomớihaimươimấy tuổimàđãphệxuống,mặtmũithìnhàunát,bủngbeo.Sứckhỏe,trítuệgìcũngkhôngcó.Muốnnhậunhẹtgìthìnêncuốituầntổchứcởnhàbạn,uống2-3chaichonóhưngphấn,cònnhắmbữanàomuốnsaytúylúythìchơiuốngrượuluôn,rồingủlạiđừngđivềnguyhiểmxecộ.

Trởlạibữanhậuhômđó,mấyanhemvừauốngbia,ănthịtgà,vừabànchuyệnthơchuyệnvănhàohứnglắm.Một lúcQuânnóngàngàsay,

mớinóianhTonyà,embiếtơnanhlắm.Vềcâuhỏianhchoemhômtrước,emvềsuynghĩkỹrồi,sứmạngcủacuộcđờiemlàmộtbàihát.Đểemhátanhnghe.Nóirồinócấtgiọngvangvang:

“Làngióthơmhươngđêmvề quanhkhunhà tôimới cất xong chiềuquaTôiđứngtrêntầnggácthậtcao,nhìnrachântrờixaxaTừbaomáinhàđènhoasángngời,bầutrờithêmmuônvìsaosángTôingắmbaogiađìnhlửaấmtìnhyêu,nghemáutrongtimhoàniềmvuilânglânglờica”

RồicáiLoancũnggópgiọng

“Loanơi,QuâncònđixâynhiềunhàkhắpnơiNhiềutổấmsốngvuitìnhlứađôi

LòngQuânthấycàngthươngnhớem

Dùxanhautrọnngàyđêm,Quâncàngyêuemcànghăngsay.Xâychonhàcaocaomãi”

Biếtlàbài“NhữngÁnhSaoĐêm”củanhạcsĩPhanHuỳnhĐiểu,vìhẻmthuộclờinênTonylậtđậtvôphòngngủlấyIpadramởlờiđểcùngnhauca.MấyngườibạncủaTonycũnglấyIphonerasearchlờibàihát,rồibiếnthànhtốpcanamnữ.Đanghát,2ngườicạnhnhausẽnhìnnhaucười1cáihoặclấytaychỉ1chỗnàođórồicùngnhìn,giốngnhưtrênsânkhấuvănnghệsinhviênngàyxưavậy.Hátxong,thấycáiLoangụcnhẹđầuvàovaiQuân,nhìnđẹpđôiquánênTonymớinói,vàibữatụibâycướinhau,taođiđámcưới1câyvàng…(còntiếp)

ChuyệnởTrungĐôngCácquốcgiaởTrungĐônghầuhếtnằmtrênnhữnggiếngdầukhổnglồ.Cứthế,rasaunhàmúcdầulênbán.

Nhưnggầnđây,thếhệconemcủacácnhàgiàuẢRậpsaukhiduhọcTâyTàuvề,nhậnthấysựgiàucódotàinguyênthiênnhiênmanglạikhôngvữngbềnđược.Vìtàinguyênsẽcạnkiệt,nhữngquốcgiaphồnvinh nhất lại là những quốc gia ít tài nguyên thiên nhiên nhất, tàinguyên con người mới là quan trọng. Những cái đầu kiệt xuất, giỏigiangsẽgiúpquốcgiapháttriểnbềnvững.Khôngcódòngmáucủaai,củadântộcnàolàđẳngcấpcả,tấtcảđềudođàotạomànên.Mộtđứatrẻmồ côi trong trạimồ côiở ViệtNam cũng có thể trở thành 1 bộtrưởngởĐức.Cũngkhôngcóngườidở,chỉcóngườilườihọctậpvàlườilaođộngvàbiếnthànhngườidở.

Nóilàlàm,họđầutưconngườikinhkhủng,điểnhìnhnhưẢRậpSau-di,quốcgialuôndẫnđầuvềlượngsinhviênduhọctạiMỹvàchâuÂu.Đặctrưngcủanhómnàylàsaukhihọcxong,họvềnướcchứkhôngởlại,mởcơngơi làmăn,chủyếucácngànhnghềkhôngliênquanđếndầukhí.Nênhọhọckhôngvìbằngcấp,màhọcđểbiếtcáchlàm.Dubaihaynhiều thànhphố khác trở thành các trungđiểmchodu lịch, tàichính, thể thao, hậu cần, vận tải…vì họ biết TIỀNĐẺRATIỀN.Cácdoanh nhân ở đây biến lợi thế nằm giữa lục địa Á-Phi-Âu của vùngtrungđôngvàcứthếhốtbạccủaÂu,Á,Phi,cónhiêutiềnđemquachohọhết.

CácsânbayởDubai,Doha…khôngngừngmởrộngquymô,làmcơsởcho3hãnghàngkhônglớnnhấtởTrungĐông,đềuđượcxếphạng5sao, làEmirates,Qatar vàEtihad.Mỗi hãng cómấy trămchiếcmáybaytântiếnhiệnđại,họtổchứcđithugomkháchhầuhếtmọithànhphố lớn ở châu Á, từ Phnom Pênh đến Mumbai, Tokyo, ThượngHải….rồi chở về trungđiểm.Từ trungđiểmđó, họ túađimọi thànhphốlớnởchâuÂuvàchâuPhi.Cácsânbayởđâyhoạtđộng24/24vàcácchuyếnbaynốitiếpnhộnnhịpvôcùng,cácxebuýtchởđầykháchtừcửanàyđếncửakiatrongsânbay,băngquanhữngconđườngđầycátcủasamạc,thậmchítừterminalnàyđếnterminalkiaphảiđitàuđiện.VídụnhưsânbayDubai,cótới70triệuhànhkhách1năm,vànối tuyến trực tiếpvới 270 thànhphố trên thế giới, có90,000nhân

viênphụcvụ tại sânbay trực tiếp,nửatriệuviệc làmgiántiếp.Hàngnăm,sânbaynàythuvề27tỷđôla,bằngGDPmộtquốcgianhỏ.

Điềuđặcbiệtlàcôngnhânviênởcácsânbayphầnlớnlàngườinướcngoài.Họ tự tìm đến để làm việc (search “apply job inDubai/Dohaairport”).Còntrêncácchuyếnbay,tiếpviênđủthànhphầnquốctịch,phicôngcũngvậy,chỉcómáybay,sânbay,tiềnlãi…làcủacácôngchủẢRập.Vìhọ đào tạodânhọ với thóiquen “choviệc” tứcquản lý vàkiếm tiền, còn nhân lực thuêmướn hết.ẤnĐộ, Srilanka, Thái Lan,Philippines, Indonesia…là những nơi cung cấp nhân lực nhiều nhấtchohọ.

Họcóvănphòngtuyểnnhânlựcởcácnước.ỞẤn,họtuyểnởMumbai,Chennai và New Delhi. Ở Trung Quốc, họ đặt VP ở Thâm Quyến,ThượngHải,BắcKinh.ỞĐôngNamÁ,họđặtvănphòngtuyểnngườiởSingaporevàKualaLumpur.Cácbạntrẻphảitựnộphồsơvàsangđóphỏngvấn,ngàynàocũngcótuyển.CácbạntrẻmớiratrườngởĐôngNamÁrấtthíchcôngviệctiếpviênhàngkhônghaynhânviênmặtđấtởsânbaytrungchuyển,thườnglàm2-3nămđểkiếmíttiềntrướckhivềnướclàmăn.

Ngoàira,nếulàmtiếpviênHK,còncócơhộidulịchmiễnphí.Vìmộtđoàntiếpviênbayđườngdài,vídụđếnMilanÝ,sẽnghỉngơivàingày.Toànởkháchsạn5sao.ỞTpHCM,đoàntiếpviênhayởkháchsạnMovenpick,đứanàođứanấyvôkháchsạnđẹpnhưtiênnữngọcđồng,sánglóacảgóctrời.

Chúccácbạntrẻtựtinlàmviệcvàtrởthànhcôngdântoàncầu.LàmviệcởTrungĐông,giácảsứclaođộnglàcôngbằngchomọiquốctịch.Họcũngkhôngquantâmbằngcấp,highschoollàđủ,miễntiếngAnhgiao tiếp tốt.Nhưngphải thể dục thể thaođể khỏemạnh, chịuđựngđượccườngđộ làmviệcvới“connhàngườita”.ConnhàngườitabâygiờlàMary,ZhuXiaoBin,Sasaki,Peter,Mohamed,Naidu…nênmìnhphảicaolớn,khỏemạnh,đẹpđẽnganghàngvớihọ.Dẹpthóiquendặtdẹovớiipadlaptopmàđầutưchothểlựcvàtrílựcđi,đểphâncônglaođộngquốctế.Lươngkhởiđiểmcủasinhviêntốtnghiệpkhôngphải4-5triệunữamàlà2000-3000USD.

Mìnhlàmởđó,lươngbổngcaonênvềquêhươngCàMauxàitiềnnhưnướcnhé,giántiếplàmchoquênhàgiàucóhơn.Vídụ1concuaCàMau,dânđịaphươngăn20,000đồng còn lật qua lật lại chê óp chênhỏ,mìnhphágiá liền,muaconcuađógiá200ngànđồngtrongsựngỡngàngcủathựckháchbảnđịa.Ngườithìnướchoasựcnức,ănvận

sangtrọng,mởmiệngnóitiếngAnhlơlớ,ngườitađanghâmmộnênmìnhphảichảnhlên.Giảbộrútvíraboaluônchịbáncua100ngàn,nóichụyơihấpbiaCoronagiùmemnghenchị, làmchịấylúngtúngchơi,dướiquêcóaibiếtbiaCoronalàbiagì.

Nóigiỡnchứcácbạntrẻlođầutưvàotàisảncủamìnhđi.Chuẩnquốctếhếtđi.Chỉcó4loạitàisảnlàvốnsống,nhâncách,thểlựcvàtrílực.Còn lại là phương tiện hết. Bằng cấp chỉ là miếng giấy chứng nhậntrongmộtthờigiannàođócóvượtqua1kỳsáthạch.Biệtthựchungcưcũngchỉlàphươngtiệntrúngụ(giốngcáihangđángàyxưa),siêuxe(xehơixemáycũngnhưxengựacáchđâymấytrămnăm)haytiềnbạc(đôlavàngbạccũngchỉlàphươngtiệntraođổihànghóa,giốngvỏsòcáchđây2000năm).Đừngnhầmmàđầu tư chophương tiện,giốngcáchđây2000năm,nhiềungườingâyngôđầu tư xâydựnghangđáthiệtđẹp,xengựathiệt to,vỏ sò thiệtnhiều…rồi lúcđókhoekhoangnàynọ,nóiđểdànhchoconcháu,giờcódùngnữađâu?Nêngiờmìnhđầutưbiệt thự, tiềnbạc,xecộ…2000nămnữatụinhỏnócườimìnhchết.Ông tổđể lạimộtnhâncách lấp lánh,một trí tuệ lung linhvẫntuyệtvờihơn1đốngvỏsòlòeloẹt.

Họchọchọc.Làmlàmlàm.Kỷluậtkỷluậtkỷluật…!!!

Mộtđờixớrớ…XớrớlàmộttừrặtNambộ.Nónóihànhđộngquanhquẩnmộtchỗnàođómàkhônglàmgì.Ngườitadùngnóđểnhậnbiếtnhữngđứacótàivàbấttàitrongmộtđámđông.Vídụđámtiệc,mấyđứabấttàinósẽkhôngbiếtphụgìvớiai,nêncaolớnchồngngồngngángđườngngángsá,cònkhôngthìngồimộtgóchoặcnằmdàitrêngiường,ômcáiiphonehaylaptopcoimiết.Vìđầuócrỗngtuếch,nghĩkhôngraviệcgìđểlàm,đứngchầuchựcđểđượcSAIVIỆC.Hoặcbảnchấtlàđứalàmbiếng,thayvìlảngđichỗkhácsẽbịchửimắng,nênnóxớrớqualạiđểngườitathấylànócũngcómặt.Đểkhôngmắccỡkhiăn.

Cònngườicótàithìkhác.Họsẽquansátvànhảyvôlàmphụ.Thấyaiđóđangnhặtrausẽngồixuốngphụnhặt,thấychưacónướcđásẽhỏigiachủrồichạyđimua,rồidọnlydọnchéndọnđũaratronglúcchờđợi.Họragiữxe,dắtxe,nhổcỏ,launhà,rửatoilet,cứthấygìkhôngổnthìhọsẽlaovàodọndẹp.Rồiđếmsốkhách,bốtríchỗngồi,chỉnhâmthanhánhsángv.v…Nênngười có tàihọ luônchân luôn tay,khôngbaogiờcóchuyệnđứngxớrớthừathãi.

Khi đi làm cũng vậy.Người bất tài sẽ lên chỗ làm và tiếp tục xớ rớ.Khôngcóócquansátnêncáiđốngráctrướcmặt,nócũngkhônghốt.Phảingồichờchỉđạo,aisaiviệcgìthìlàmnấy.Thậmchígiao5việcthìlàm3việc,quên2việc.Nhắclạithìmớinhớ,mớilàm.Vớinhómbấttàinày,thườngxuyêncóthờigianchết,ngồinhìnvômànhìnhđầuócvô địnhmiênman, cặpmắt vô hồn.Mắt nó chỉ sáng rỡ khimở coifacebooktòmòchuyệncánhânngườikhác,hoặcđọctintứccasĩdiễnviêncởiáotuộtquần,mấyclipgiậtgânnhảmnhí.

Cònngườicótàithìđếnchỗlàm,họsẽnghĩraviệcmìnhphảilàmhômnay,ghivàosổ.Họsẽquansátđểý,thấyà,vớicáinày,mìnhsẽphảilàmthếnàythếkia,sauđóbắt tayvàolàmtuầntựđếnkhihoàntất.Chủđộngtrongmọiviệc,gọichongườinàyngườikia,phốihợpđồngnghiệp,nghĩcáchxửlýSAOCHOTỐTHƠN,ĐẸPHƠN,SẠCHHƠN,NHANHHƠN,GỌNGÀNGHƠN,HIỆUQUẢHƠN.

Khicòntrẻtuổi, lúccònlànhânviên,ngườicótàibaogiờcũngluôntayluônchântừ8hsángđến5hchiều,thậmchíởlạiđến8-9htốimớixong.Saunàylớntuổihơn,họsẽlênchứcquảnlý,họsẽphảinghĩraviệcchongườikhác.Cònđámxớrớkiathìcứlàmnhânviênmiết,già

60tuổivẫnlàmnhânviên,vìcómộttuổitrẻkhôngcókhátvọngvươnlêngìcả.Giàcả lụmcụmbị tụinhỏ làmsếpnóchỉđạo,saiviệc, làmkhôngtốtbịtụinómắngmỏkhiểntrách,nhiềulúchọcũngcảmthấytủi thân.Nhưng cânnhắc chohọ làmquản lý thì khôngđược, vì 60nămquachỉcókinhnghiệmxớvàrớ.Nênnếubạncòntrẻ,đềvềgiàkhôngbịtụinhỏxàixể,thìngaytừbâygiờhãyđộngnãovàđộngchânđộngtaygiùm.

Mìnhđể ýởđám tiệc, thấy thanhniêncòn trẻmàcứđứngxớ rớ thìđừngcótrọngdụng.Vìnókhôngbiếtlàmgìđâu.Nếuchonólàmquảnlý,3bữa làdẹptiệm.Thực tế làcónhữngcông tymàởđó, toàn thểlãnhđạo,cánbộvàcôngnhânviêncùngnhaulượnqualượnlại,nhìnchóngmặt.Aicũngđoạtgiải“VuaNgáongơ”và“NữHoàngXớRớ”.

Hoặcmìnhnạt,kêuđirangoàiđi,chậtchỗquá.Cũngđừngcóômcáiđiệnthoạihaymáytínhkhimọingườiđanglàmviệc.Nhìnngứamắt.Khinàoxongxuôitaokêuvôăn.

Nhưng lúcăn,nó lạinăngsuấthơnngườikhác.Đặc trưngcủanhómngườiXớRớnàylàĂNCỰCKHỎE.

MộtláthưQuảngBìnhMộtcậubéhọclớp11ởQuảngBìnhvừagửimailchoTony.Cậunóicôgiáodạyvăncủacậuđọcbài“ChuyệnỞWestPoint”chocảlớpcậunghecáchđây2hôm.Cậuchợtbừngtỉnh.CậuTHỀsẽtừbỏhoàntoànviệcchơigamemáytính.CậuTHỀtừbỏmọicáilườibiếngcốhữu.Cứ10hđêmcậungủvà5hsángthứcdậy,chạybữađầu1vòngquanhnhà,mộtngàytănglên1vòngnữa.Tốivềcậusẽbayđávàobaocát100cáimớitắmvàđingủ.Cậucũngrađiềukiện1ngày10từtiếngAnhmới,cậusẽlấysáchtiếngAnhcấp2ravàdòlạivớimụctiêulànắmvữngnhữnggìđãhọc,khôngsótmộtchữnào.Cậucũngsẽđọclạikỹcáccuốnsáchxãhộinhưđịalý,cáimàcậunghĩlàtầmphàotrướcđây.CậucũngđãthuâmcácbàitiếngAnhdomìnhtựđọc.Cậunói,chưabaogiờcócáigìtruyềncảmhứngchocậuthấyviệchọctập,rènluyệnthểlực,rènluyệntrítuệđếnnhưvậy.Cứmỗisángthứcdậy,lồngngựclạiđầykhítrờicủamộtngàymớivàtinhthầntrànđầynănglượng.Cậulạilaovàohọctậpsaymê,rènluyệnsaymê.

CậuhứavớiTony,thờiđiểmconngườicóchuyênmônlàhọcthìphảitậptrungvàohọc.HỌCSINHSINHVIÊNTHÌPHẢIHỌC.Cậuquyếttâmsắtđávàsẽtrởthànhmộtngườiđànôngtuyệtvời,làcâytùngcâybáchchứkhôngphảilàdâyleotầmgửi.CậusẽbáocáochoTonyvàotừngthángsựtiếnbộcủamình,dùTonycóđọcvàcótrảlờikhôngthìcậukhôngquantâm,đơngiảnlàcậumuốnrènluyệnkỹnăngviết.

Tonythấyhài lòng.Sẵnđâynói luônvớicácbạntrẻcỡ tuổicậunày.Nếuthượngđế cócho ta lạimột cuộcđời, chúng tanên thiết lậpcácmục tiêu sớmhơn.Vàvới bất cứ lứa tuổinào, sự tỉnh thức cũngđềukhôngmuộn.

Dùđãđilàm,ngaybâygiờ,hãyđếncáctrungtâmngoạingữđểhọc.Hãyracácnhàsáchđểmuasáchvềđọc.Hãyđếncáctrungtâmthểdụcthểthaođểghidanhtậpvõ,tậpcầulôngtennis,tậpkhiêuvũ,tậpbơilội…Lênkếhoạchchotừngngày,từngtuần,từngtháng,từngnămcủa cuộc đờimình. Đừng về nhà và ôm lap top, ôm ipad nữa. Trênfacebookcủabạnbè,chẳngcógìmớiđâu.Mấytrangtintứccũngvậy,nhảmnhícả thôi,đọcvài tờbáochínhthốngbiếtxãhộixungquanhthếnào,rồithôi,tắtmáy.Online1ngày30phútlàđủ.

Mộtdântộchùngcườngsẽbắtđầubằngnhữnghọcsinhkhỏemạnhvà

thôngtuệ.Đấtnướchóarồng,hãykiêuhãnhlàmộthồngcầu,đừnglàkhúcruộtthừacủaconrồngấy.

Sứcmạnhchỉcótừnộilựcvàtinhthầnbêntrong.Bạnthửquansátlúcgàconnónở.Đầutiên,congàconbêntrongquảtrứngsẽcựamình,nósẽmổcáivỏ,rùngmìnhtrútlớpvỏấy,vàbướcranhìnđời.Cònnếuaiđómongmuốngiúpnómàtìmcáchbóctáchcáivỏ,thìcongàconấysẽchết.Cuộcđờicũngychangvậy,khôngailàmgiùmchođâu,khôngôngthầybàcônào,trườngchuyênlớpchọncỡnàođinữa,haydùchamẹgiàucórasao…,khôngaicóthểgiúpMÌNHTHÀNHĐẠTđược.

Mìnhmuốnmìnhthànhai,thìtựquyết.Cónhữngtuổitrẻquanhquẩntrongmấybức tườngnhàống, dặt dẹoôm cái ipad trên giường,mỏimắtthìxuốngbếpcoiaidọnsẵnthìngồiăn.Ănxongrồiị,soigươngrồinặnmụn,mócráy tai rồi thủdâm,rồi lếtvôgiườngcoi ipadtiếp,mặtmũisưnghúp,tóctairũrượi,mắtmởhếtlên…

Cũngcónhữngtuổitrẻđầysứcsống,bụng6múi,mặtđẹpsángbừng,trínãothôngtuệ….ởngoàisânbóng,ngoàihồbơi,trongnhữngtrungtâmthểdục thể thao, cácnhàvănhoá, cùngnắmtaynhauhátvangngoàicôngviên,cùngnhauđinơinàynơikhácxoámùchữ,mangánhsángvănhoávớicộngđồng.Nhìnhọthậtđẹp,vìhọbiếttậndụngtuổithanhxuânđểlàmngườicóích.

Chúngtacómộttuổitrẻduynhấtđểcơthểtrángkiện,đẹpđẽ,trànđầynănglượng.Chúngtacómộtquỹthờigianítỏiđểxâydựngnềnmóngchongôinhàmình.Thànhcaoốcchọctrờihaynhàtranhxiêuvẹothìtuỳbạnquyếtđịnhvàohômnay.Nếuđểtớingàymai,bạnđãbịmất1ngàyvônghĩa,vàcókhisẽkhôngbaogiờ làmđượccáigìhết.Ngườithấtbạihayhẹn,câucửamiệnglà“thôitừtừ,đểmaicũngđược”.

MộtláthưCàMau“ContốtnghiệpĐHSPKT,hiệncôngtáctạimộtcôngtythủysảngầnTp CàMau. Lúc rảnh rỗi, con giải trí bằng cách đọc TnBS. Bài conthíchnhấtlà“Phếtphẩyvàmalanh”.Conluôndặnlòngmìnhkhôngbaogiờ đượcphépphếtphẩy.Gầnđây, công ty concómở thầumáymócthiếtbịchonhàmáymới,mấysếpnóithôiconquyếtđịnhcoicủaaiđượcthìchọn,vìconlàkỹsưtrưởngđểvậnhànhnênphảiưngthìmớiđược.Đấuthầuởmộtsốcôngtyhaydựavàogiá,aigiárẻthìthắngthầu.Nhưngconthấynhưvậyrấtnguyhiểm,vìsẽtạocơhộichomấynướckhác thay vì đổ bỏmáymócquá cũ,họ sangmấynướcnghèo,thamgiađấuthầuvớigiárẻmạtvàthắng.Nóbỏvômáymócđócácloạihóachấtcựcđộchại,thayvìchiphíđốtbỏbênnướcđómấytrămUSD/kg,nógiaoquamấynướcnghèodướidạnghànghóa.Mìnhhamnhậpvềrồi,cáimởrathấykhôngphải,từchốinhậnhàng,yêucầutáixuất…nhưngnókhôngnhận.Thế làmình lãnhđủ.Công ty con từngnhập1lôhàngtừItalianhưvậyđódượng,nónóidàncấpđôngIQF,có1/3giáthịtrường,lạichonợ6tháng,bangiámđốcconnghĩchảsao.Dùgìthìcũnggiữtiềncủanó,cógìđâumàsợ.Lúchàngvềcảng,mởratoànthấyắcquycũvớimấyacidđộchại,phảiđemđitiêuhủy.CảnướcmìnhchỉduynhấtcôngtyHolcimởKiênGianglàcókhảnăngđốt bỏ các chất thải này, nhưng cũng tốn tiền lắm dượng. Nên làmngoạithương,phảigiỏithậtsựvàphảicótâmsángmớikhôngbịmắcmưutụinướcngoài.

Cái con lênmạngđọc tài liệu,bổ sung thêmRàoCảnKỹThuậtnữa,phảiđạttiêuchuẩnmôitrườngnhưvầyvầy…thìmớiđủđiềukiệnthamgia.Có2nhàthầu,mộtTrungQuốc,mộtHànQuốcsẽbịloạinếuconđưacôngkhaitiêuchuẩnnàyra,vìthiếtbịcủahọsảnxuấtởthậpniên80,cũquárồidượngà.Tốiqua,đạidiệncủa2côngtynàytựtìmđếnnhàtrọcủacon,họđặtvấnđề làtríchchocon%nếuconkhôngđưaràocảnnàyvàoquytrìnhđấuthầu.Nếuconđồngý,thìđủtiềnmua1cáiVillabêncạnhnhàdượng.

Nhưng con đã từ chối. Con có quyền chọn sự thanh cao phải khôngdượng.Mìnhlàmđúnglươngtâmthìănngonngủyên,đờivậychẳngsướnghaysao.Tụinóthấycontừchối,nónghĩlàconđòi%caohơnnên lạihẹn tốinaygặpnữa.Conbựcmìnhquábáocáo luônvớihộiđồngquảntrịlàcóthằngđóvậyđórồitắtmáy,đổisimluôn,chỉban

giámđốcbiếtsốmới.

Khoevớidượngchút.Từmộtkỹsưbìnhthường,tốtnghiệpxong,bạnbèconởlạiSàiGònhết,chỉcómìnhconvềtậndướinàyđểlàm.Sau4nămconlênlàmkỹsưtrưởng,lươngthưởngcũnghaimươimấychai1tháng.TừđứatiếngAnhlõmbõm,bữanàyconcóthểgiaotiếplưuloátvớicáckháchhàngđếnthămnhàmáyhaycácnhàcungcấpđếnbảohànhmáymóc thiết bị. Tối nào con cũng tới nhàmột thầy giáodạytiếngAnhcấp3ởthịtrấnđểluyện,nênsếphaychoconđinướcngoàithamdựhộichợthủysản,đếnnayđãđiđược5nướcrồi.Concũngchơitennisvào3buổitốitrongtuầnnênkhoẻmạnhtrángkiệnlắm.

Concũngđãtíchlũyđượcmấytrămtriệuvàcómuađượcmiếngđấtnhỏ.Conlàmthêmchắc2nămnữalàcấtđượccáinhàrồicướivợ.Consẽgiàucó1cáchlươngthiện,conhứavớidượngnhưvậy.BữanàoconlênCầnThơchơi,nếudượngchocongặpthìconsẽ tặngdượng1giỏtômcàngxanhănlấythảo.

Trongcôngtyconcũngcómấybạnbênphòngvật tư,phếtphẩyghêlắm,rachợmua500đồnghành,trướckhiđứnglênnócũnggiậtthêm1quảớtbỏvàotúi.Điệnthoạiemailcứ lénlénlútlút,điđứngchẳngcònhiênnganggì.Connhìncáimặtcủanómàconghétquá.Dượngơi,mìnhcónêntrềmôikhinhbỉmấyđứađókhôngdượng?”.

Tony trả lời:Viếtgìdàidữ vậyanhhai.Người tachọncáchsống thếnàocũngkệngườita,họmuốnđượcngườikháctôntrọngthìhọsốngtử tế. Họmuốn được người khác yêu thương thì họ phải cho đi.Họmuốnbịcoithườngkhinhkhithìhọsốngkiểuchụpgiật.Mìnhthanhcaothìmìnhsướngtâm,đẳngcấp,nhìnxuốnghọvìmìnhởtrên,mộtlévồ(level)khác.

Nhưngkhinhthìkhinhchứđừngcótrềmôi.Nóghétnóquánhsưngvùlênthìhếtđẹp.

ChuyệnlẩucákèoNhữngđiềuTonyviếtlên,mọingườitưởnglàcácbàihọcđạođức,

chứ thựcrakhôngphải,đóchỉ làcáivănminhnhân loại.Nhiềubạnnhiễmmấycái thóiphivănminh,nhưngmọingười xuề xòabỏ qua,càngngàycànghếtthuốcchữa.Đầutiênlànóidối.Tonyghétcayghétđắngcáithóinày.Phảitừbỏngay,lớnlênquencáithóidốitráđóthìsẽkhổ.Trungthựcthiệtthàkhôngcóthuathiệtđâu,chỉlàbấtlợichútíttrongmộtgiaiđoạnngắn.Vềlâudài,thóiquentrungthựcgiúpmìnhnhiềuthứ,đặcbiệtlàlòngtinvàtìnhcảmcủangườikhác.Ngườitatinvàthươngthìlàmgìcũngdễ.Nóidốiphảikèmvớitrínhớsiêuviệt.Vìphảinhớhếtmọithứđãtừngnóiđểchokhớp.Chichomệtvậy,dànhtrínhớđóchongoạingữ,choviệcđọcnhữngángvănđẹp,nhữngdòngthơ,nhữngbảnnhạctuyệtvời,chocôngviệcchuyênmôncóphảihayhơnkhông.BạnTonylàmởđạisứquánMĩtạiTrungQuốc,nónóitrừtrườnghợpnhữngngười bị coi là có nguy cơở lại cao nên thườngbịđánhtrượt,cáctrườnghợpkhácđượccấpvisahaykhôngchủyếudựavàosựtrungthựccủangườiphỏngvấn.Nhìncáitướngđi,cáimặt,cáimiệng, cái ánhmắt…là tao biết đứa nói dối, hỏi vài câu cho vui, nóđóng tiềncả trămđôđểphỏngvấnkhông lẽ khônghỏi câunào?Nóphỏngvấnnămlầntaođánhrớtcảnăm.Nhiềubạndùcóthưmờinhậphọccủatrườnguytínbênnướcngoài,haycầmmộtđốnggiấytờchứngminhsởhữunhàđấtnhưnglãnhsựvẫnkhôngcấpvisa.Nguyênnhânlà bệnh nói dối đã ăn vàomáu, nóimột câu ra là phải có cái gì đókhôngsự thậtmớichịuđược.Nhiềucôngtyphỏngvấnnhânsựcũngvậy,họhỏi:“Bạncóbaogiờnóidốikhông”.Vàcócôngtyyêucầuduynhất là: “Bạn lỡnóidối trongquákhứ rồi,nhưngkhivôđây,bạncóđồngývàthểlàsẽchấmdứthànhvihạđẳngđấykhông,nếuđồngýthìchúngtôinhậnbạn”.Muốnphỏngvấnxinhọcbổng,xinvôcôngtyđaquốcgia,đàmphánvớinướcngoàibuônbánlàmăn,trongtìnhyêu,tìnhbạnvàtrongmọisinhhoạt,cứphảitrungthựclàmđầu,sẽthànhcông.Mìnhmalanhmưumẹolàmgìlạingườitamàbàyđặt.Mìnhnóihaicâuphilogiclàsẽkhiếnngườitanghingờ,mấtlòngtin.Màkhông

cólòngtin,thìkhôngthể làmviệcvớinhau.Khôngthểđếnđượcvớinhau.HồiđócóanhbạnlàmcùngcôngtyNhật, tênThông, lớnhơnTonymấytuổi,ảnhdânHảiPhòng,vàoSàiGònởtrọđilàmnênbuổitốiảnhhayrủTonyđicafé.Thấyảnh30tuổirồimàchưacóvợnênbốmẹngoàiBắcsốtruột,mớigiới thiệumộtcôtênH., làmphóngviên.Điệnthoại,email, chatYahoocả tháng trời, có lầncổ (tứccôấy)bayvàoSàiGònchơi.CáiTonyvàThôngđưađicafé.Thấycổ cũng lanhlợi,đẹpgáinênTonyduyệt,nóianhThôngcuađi,O.Kđó.CổnóiemsinhraởphốHàngNgangHàngDọc,cấp1họctrườngHoànKiếm,cấp2NgôSĩLiên,cấp3AmsterdamchuyênSử,tuyểnthẳngvôtrườngbáochí.Tonyhâmmộ liền.TạihồixưaTonythơngâylắm,haythíchmấyđứa trường chuyên lớp chọn, nghĩ là đứa giỏi. Cổ Cũngđưaluônbảnphotocáibằngđạihọc,rồimộtsốbàiviếttrênbáocótêncổnữa.Tonymêquátrời,nóicônàylấylàmvợthìtuyệt,nênrasứccangợiépanhThônglấychođược.CổnóigốcgácnhàemmấyđờiôngtiếnsĩthờiGiaLong,MinhMạng.Rồithunhậpgiađìnhemcaolắm,đilàmbáochovui thôi. Em vô chơi vớimấy anh hai ngày,mốt là em đi Paris viếtphóngsựvềnướcPháp.Tonyphụclăn,đãiđặcsảnSàiGònliền.Đưađiăncákèo,cóuốngmấylirượu.Nóichuyệnmộthồiđềtàicaothấp,cổsaysaynênkểchuyệnhồibégánhlúamãinênkhôngcaođược,mộtbuổi đi học,một buổi đi gánh lúa chăn trâu. Cáimình nói ủa emởHàngNgangHàngDọcthìlúavàtrâuởđâu.CáicổlậtđậtđínhchínhlàđivềquêởBắcNinhgánhlúa.CáiTonyhỏitiếpsaohồichiềunóibốmẹemcưngkhôngchođụngmóngtayvàoviệcgì,12nămphổthôngemchỉsánghọcchiềuhọcđểthihọcsinhgiỏiquốcgia.Cáicổấylúngtúngnói em trốnđấy, em trốnvề quêđi gánh lúa, bốmẹ emkhôngbiết,nhàtrườngcũngkhôngbiết.Vìemthíchgánhlúavớichăntrâumà ở HàNội không có. Em thề, em thề là em có làm việc đó. AnhThôngthấykhôngổnnênmớihỏilạimấydữliệukháccổđãnói,thấytrậthết trơn,nênvội trả tiềnđivề.Rađón taxi, anhThôngđưa tiềntrướcchoanhtaxi,nóichởcổvềkháchsạn.CổnóiemvàoSàiGònchỉở được khách sạn năm sao khu trung tâm, lần này em ở Rex đểshoppingchotiện.AnhThôngchởTonyđixemáyvề,bímậttheodõicoi cô này xạo tới đâu. Thấy taxi chạy tới Rex, cổ xuống taxi, ngó

quanh,rồiđibộtớiđầuđườngđónxeômtớiđườngBùiThịXuân,vôcái khách sạn có hai sao.Hóa ra sĩ diện nên phải nói dối vớimongmuốn tộtbậc làđược tôn trọng.Bạnnàohọc tiếngHoasẽbiết trongmộtcuộcđàmthoại,haibênsẽnóicảchụcnhữngcâuvòngvonhưbiekeqi,bukeqi,biezuoke…tức“đừngkháchsáo,đừngkháchkhí,đừnglàmkhách,xin cứ tựnhiên, tôi có chikhôngphải”… tiếngAnh tiếngPhápđâucómấytừvậy,vìhọcósĩdiệnkháchsáođâu.Mắcmớgìphảiđánhlừangườikhácvàđánhlừangaycảbảnthânmìnhbằngnhữnglời sáo rỗng vậy?Mởmiệng rào giậu kiểu “tôi nói chứ không phải…khôngphảivậyđừngcónói.Đóinóiđói,nonóino,tôichỉ thế, thíchthìchơitiếp,khôngthìthôi.Cuộcđờiđâuphảisânkhấuđâumàđeomặtnạhóatrangvàdiễnxuất?Rồicódiễnmãiđượckhông,haybabữalàlòira?Trởlạivụáncákèohômtrước,anhThôngnóitôikhinhquáhà,lấythểloạinàyvềchắcđổnợ.Tonynóithôi,ngườitalàcongái,tộinghiệp,đừngkhinh.Hômsaucổ gọi cả chụccuộc rủđi caféănuốngnhưngTonyvớianhThôngđềukhôngbắtmáy.Hômsaunữa,cổnhắntintrênYahoolàemđãđếnParisrồi,trờilạnhthế.Haianhđừngnghingờem,hômđấyemsayrượunênnói linhtinh,giờemânhậnmãi.TonyvàanhThôngcũngkhôngtrảlời.Bangàysau,TonyđưamấyôngNhật thamquanchợBếnThành, thấy cổ đangngồi ăn “realnoodle”(búnriêu)vớimộtcôbạnnữa.BỗngdưngdượngnóichuyệnvớimấyôngNhậtmàlộnquatiếngPháp:“Nousdevonsalleràl’hôtel.J’aimalà la tete.Pourquoidites-vous toujoursmensonge?” (Đại ýbàinày làTonykhoeTonybiếtcảtiếngHoavàtiếngPháp.)

*ChúngmìnhCùngnhauvề kháchsạnnghỉngơiđi.Mìnhnhứcđầuquáà.Saomàbạncứnóidốihoàivậy?

TưduytíchcựcTonymởbáoracoi.Mụcgiảitrí:scandalbầusôcasĩ.Mụcxãhội:

tinngộđộcthựcphẩm.Tinquốctế:NướcAchếtngười,nướcBchiếntranh.Mục thể thao: Tinmua bán độ. Tin kinh tế: Lạmphát, nhậpsiêu.Tin thời tiết:Lũ lụt, triềucường,hạnhán,bãoxabãogần…Vôhìnhtrung,cứmỗibuổisángthứcdậy,bêntáchcafé,ngườitamởbáovàbắtđầulolắng.Cónhữnglolắngrấtthậtvàcónhữnglolắngkhôngđâu.Vàcảmgiácấytheohọsuốtmộtngàylàmviệc,dẫnđếnhiệuquảsẽkémđi,vì“ngườibuồncảnhcóvuiđâubaogiờ.Trongkhilẽramọingườinênbắtđầungàymớivớisựhưngphấnđểcónăngsuấtlaođộngcao.Cùngmột cơnmưa,người tiêucực sẽ bựcmìnhvìphải trùmáomưa,ngườilạcquanthìnghĩđếncâyCốisẽđượcxanhtươi,khôngkhísẽđượctronglành.Vàmộtkhichúngtakhôngthểthayđổiđượchiệntượngxảyra,tốtnhấtlànhìnnóbằngánhmắttíchcực.Cáithiệncóthểsẽthuacáiáctrongmộtthờiđiểm,nhưngchungcuộcsẽchiếnthắng.CứsaumộtsựCố,conngườilạitìmranguyênnhânvàkhắcphụcnó.Saulũlụt,phùsasẽlàmmàumỡhơnchocánhđồng,sâubọsẽbịquétsạchrabiển,dưlượnghóachấttrongđấtđaisẽbịrửasạch.Lỗilầmcủangười khác, thay vì giữ trong lòng và tức giận, thôi bỏ qua,mình sẽthấy thoảimáihơnrấtnhiều.Nóimộtcáchkhác,nếubạnđượcsống100năm,xemnhưlàmộtbộphimcó100tập,thìhãytạoraítnhất2/3tậpcótiếngcườithayvìtậpnàocũngrơivàobikịchchánchường,đaukhổ,chiali,mấtmát.TrongtừHánViệt,nguycơbaogồmnguyvàcơ.Vàđốivớingườicótưduytíchcực,“nguy”(problem)sẽđượchọbiếnthành“cơ”(opportunity).Ngườitíchcựcvàlạcquansẽcógươngmặtsángbừng,nụcười thườngtrựctrênmôi,sốngvàcháyhếtmình,họctậpvàlàmviệchếtmình,dùngàymaitrờicósập.Cónhiềugiảiphápđểchốngsựđơnđiệulặpđilặplạihàngngàycủamình,chẳnghạnnhưđicắt tóc.Cácbạnnữbữathìduỗi thẳng,bữaxoănnhưmìxàogiòn,bữanhuộmmàuvàngchóe,bữachơidemi-garcon.Cácbạnnambữachơiđầutrọc,bữachơiđầuđinh,bữarẽngôi3/7…Tóctailàcủamìnhchứhớttócmàcũngsợbốmẹla,bốmẹgìcanthiệptừngmiliméttrên

cơthểconcáivậy?Kinhnghiệmchothấy,vớiquảđầumới,ngườitasẽphấnchấnhơn.NhưngTonythấygiảipháphaynhấtlàvậnđộng,thểdụcthểthao.Việcchạynhảysẽgiúpcơthểtiếtraendorphins,mộtkíchthíchtốgiúpngườitalạcquanyêuđờitrẻlâu.Vìconngườicũngchỉlàmộtsinhvậtsống,màsinhvậtlàcứphảichạynhảykiếmănsănmồi.BắtchướcTonyđi, tốinàocũngđibộ lênxuốngcầuthangchungcư,vừađivừahát,háthếtbốnbàithìnghỉ.Khôngcótiềnthìchạybộcôngviên,cótiềnthìmìnhđếncáctrungtâmthểdục.Hoặcrủbạnbèhọctennis,cầulông,bóngbàn,khiêuvũ…Cứđóngtiềntrướcđể tiếctiềnmàđihọc.Tụibạntoànrủmìnhđiăn,đinhậu,đihátkaraoke,xemphim,xemkịch…thìnênhạnchếchơi.Lâulâuthìđượcchứtuầnnàocũngmấymónnày,vừatốntiềnlạikhôngcótiếtraendorphins.ÍtvậnđộngthìtimđậpCứbìnhthườngnhưmọingày,khôngbơmmáulênnão nhiều nên không sáng tạo được. Tập luyện để sốnglâu chút, coicuộcđờinóthúvịrasao.Tốinayđiliềnđinhé,vànhớphảikiêntrì,đừngcóđimộtbữatheophongtràorồithôi.

Vàphảitậptínhvịtha,caothượng.Chuyệncũmàbuồnthìkhôngnhắclại.Đểđầuócvuivẻannhiên.CứnhưbàihátBiểnKhátcủanhạcsĩTrươngNgọcNinh“còntìnhyêuấy,lỗilầmsẽqua”.

ChuyệnhaibáncầunãobộBímậtcủaHSHànQuốclàkỹnăngđiềukhiển2báncầunão.Nênhọhạcgiỏikhôngaibằng.

BáncầunãotráivớichứcnăngnhưlàcáiKHOchứakiếnthứccònbáncầunãophảicóchứcnăngtưởngtượng.Phầnlớncácmônởtrườngđòihỏitrínhớvớihàngloạtcôngthức,tínhtoán….chủyếugiúpbáncầunãotráipháttriển.

Báncầunãophảiđượckíchhoạtquamônxãhội,nhưngởnhiềunước,lạithiênvềbắtnhớcácý,cácdữkiệnvàsốliệu.Cuốicùngcũngquyvềpháttriểnnãotrái.

Rađời,người thànhcônglàngườiđượcpháttriển2báncầunão.Tưduylogic,hợplý,sắpxếptínhtoán.Vàănnóisắcsảo,lưuloát,nóihayviếthay,cótìnhnghĩavàđànghoàngtửtếtrongnhâncách.Ngườitagọilà“thấutìnhđạtlý”haythằngnàycó“nãođềuquámậy”.

HànQuốcvàothậpniên60nghèoquá,cáihọquaNhật,coisáchgiáokhoa,phươngphápdạythếnàobắtchướcychangmangvề,trongđócóphươngpháp2 bán cầunão. Chỉ 20 năm, 1 thế hệ hạc sinhHànQuốctrưởngthành,giỏigiang,giúpđấtnướchọhóarồng.Nhưnghọcũngbímật,khôngbaogiờtiếtlộrabênngoài(trừkhinóichuyệnvớiTonyvìtrướcgươngmặtthanhtúấy,mọibímậtđềuphảilòira)

Vậynhé.Muốnkíchhoạtbáncầunãotrái,vídụkhihạcngoạingữhaybấtcứmônnào,phảinắmchặttayphải.Nósẽghinhớtấttầntậtcáigìmìnhđãdungnạpvào taivàmắt.Còn lúc thiviếtchẳnghạn….mìnhcũngnên5phútnắmchặttayphải1lần.Kiếnthứcvàdữliệutừlúc2tuổisẽhiệnramồnmộttrongđầu.

Khiđụng1sựkiệncầnphảnứng,NẮMCHẶTTAYTRÁI.Vídụgặp1thằngTây,nónóiHowareyou?Thìcâunàysẽ truyền lênnãophải.Nãotrái, thấyđãbiết từnày, lậptứcxácnhậnnóhỏivậy là“cókhỏekhông”.Nãophải sẽ chỉđạocáimiệng trả lời : I am fine.Vìvậy, lúcgiaotiếp,gọiđiệnthoạichocôngviệchay

thivấnđáphaynghenhạc,đọcsáchvănchươngxemphim…mìnhbópchặt tay trái5phút 1 lần.Nãophải sẽ kíchhoạt vàgiúpmình thănghoa,nghenhạccũngsướng,đọcsáchcũngsướng,nóichuyệnthìhaythôilàhay.

Ngườibìnhthườngchỉsửdụng5%dunglượngnãotrái.Nhàthôngtháithìđược10%.Tứcnóbộnhớ64GBthìmìnhmớilưucóvàibaGB.Mộtsố người làm biếng đọc sách thì còn ít hơn nữa, 1-2MB chứa toànchuyệnnhảmnhíquầnquầnáoáo.

Người tài giỏi họ đọc sách nhiều, nên não trái chứaChuông nguyệnhồn ai, SôngĐôngÊmĐềm,CánhĐồngBất Tận, CuốnTheoChiềugió…, khi nhìn thấy cảnh đẹp, con người đẹp…lập tức rung động,thươngyêu,đồngcảm.Sáchchuyênmôn,kinhtếxãhộigìcũngđọc…nêndữliệulĩnhvựcgìcũngcótrongnãocủahọ.Làmviệcgìcũngdễdàngthuậnlợi.Kếtquả:giàucóquýpháiđẳngcấp,sống1cuộcđờiđầyýnghĩavàphonglưu.

CòncũngcóthểloạichỉsuốtngàychatchitvàđọctinlácảithìbáncầunãotráichứatoànClipnónglạnh,casĩAlộhàng,diễnviênBcởiáo,ôngchănvịthiếpbàbánrau.Thể loạinày thấychữnhiều làbỏqua.Nêntrước1hoàncảnhthươngtâm,khôngkhócđượcvìkhôngbiếtvìsaophảikhóc.Trước1vấnđềhócbúacầnxửlý,khôngbiếtlàmsao,vìkhôngcódữliệu.

Cảngàyngồingâyngô.Khôngbiếtgì.Khônglàmgì.Khônghạchànhgì.Chỉngồiđồnguốngcàphêcoicliphàivàđirađivônặnmụnthửđầm.Nhưngthấy1côgáiănmặchởhangthìnãotráivộivàngxửlý,vìcódữliệu.Chimcòbừngbừngtrỗidậy.

Mấy chục năm tồn tại trên cõi đời này, không tạo GDP cho xã hội,khôngtrồngchotráiđấtdù1câyxanh.Nhưngphảiănngày3bữa.

2báncầunãovàcáicơthểtođùngấysuốtngàychỉxoayquanhviệcxửlý4cáitứkhoái:ăn,ngủ,x,y.

Rồihếtđờingười.

Chuyệnviếtđúng

GIÁOTRÌNH100BÀITÀILIỆUHỌCVIỆNWPDÀNHCHOCÁCBẠNTRONGCÂULẠCBỘCONDƯỢNGTONYBUỔISÁNG(TnBS)

Có1sinhviênnămcuốikia,Tonyquenbiếtvớimẹnónênchovôthựctập.Ngồingápdàingápvắnnóimuốnđượcgiaoviệc.Nhưnggiaolạikhônglàm,giao3việcquên2việcvìtínhkỷluậtkhôngcó.Cómặtbữađựcbữacái.Sángnàocũngđitrễ.Hỏithìnóiđaubụngvớithủnglốpxe,việnn lýdo,phần lớn là sáng tạochứkhôngcó thật.Nên thôi,ởnhàkhỏi lênemơi,ngồi chật chỗ.Rồimấy thángnócũngxong thờigianthựctập,tạmbiệtmọingười.

Sángnaylạilấplóngoàicửa.Hỏiđiđâu,nónóilênhãngnhờđóngdấulạivìhômtrướcđánhmáysai.Tuầnsaurahộiđồngbảovệ,thầyhướngdẫnchỉrađiểmsaivàđãsửalại.Bảnnàylàhoànchỉnhrồi.Perfectrồi

Cái Tony nói đâu đưa tui coi. Thấy cái bìa ghi: NGHIÊN CỨUMARKETINGMIXHÃNGPHƯỢNGTÍMGIAIĐOẠN2015-2020

ỦaPhượngTímGiailàhãngnàovậyem.Nónóichữgiailàgiaiđoạn,emngắtdòng.Lỗitạimấyôngthầy,ổngkhôngpháthiệnlỗinàyđểemsửa.Trờiđất,saolạiđổthừachoổng.Cáimởbêntrongcoiphầnnhậnxétcủathầynó.Cómấydòngmàsaichínhtảhếttrơn.Câunàocũnglà“câuquècâucụt”màmôn tiếngViệt lớp6 códạy.Người ta viết vănchươngthìcóthểphácách.Nhưngmìnhlàmkhoahạcthìđâucóchophép.Làmthầymà.Cóhạcvịhạchòmthìcàngphảikỹcàng,thápngàkhoahạcđâucóbướcchâncủamấykẻngáongơ.Thạcsĩtiếnsĩgìkỳvậy,trườnggìthểloạivầycũngnhậnvôgiảngdạynữalàsao.

Muốnchonóbàihạc.Cáinóinóemviếtcáivănbảnxinđóngdấuđi,nếuđúng thì tui sẽ cho thưkýđóngdấu lại.Nóngồi4 tiếng,bứt tócmócmắt,viết1cái“

BIÊNBẢNYÊUCẦUĐÓNGDẤU”như gà bới đất.Nókhôngphânbiệtđượccáchìnhthứcvănbảnnhưđơntừ,thôngbáo,biênbản,báocáo.Cũngkhôngbiết“ngàythángnăm,kínhthưakínhgửi”…bêngócphảihaytrái.Chữtrântrọngkínhchàovàchữkýthìnằmởđâucũnghẻmbiết.Thíchviếthoathìviếthoa,xuốngdònglàxuống.Toànmệnhđề,chưađủ1câuđãchấm.Dấu2chấmthìnhiềuvôkể,dùchẳngphải

liệtkêgìcả.Chấmthanchấmcảmchấmhỏicũngcó.Cáimìnhhỏiủaýemlàcóbiểulộcảmxúchaynghivấngìtrongcáiđơnnàyhả.Nógãiđầucườihíhí.

Nónóitụiemcáigìcũngcứmuacáimẫuđơncósẵn,chỗchấmchấmchấmthìđiềnvô,chứkêuviếtthìthua.Tonynóiemvềnghiêncứulạiđi.Khôngaidạythìtựtìmhiểu,trênmạngcũngcó.Bữasauviếtđúngthìlênđây.Tríthứcmà,đểxãhộinótôntrọngthìmìnhphảiviếtđược1cáivănbảnđơngiảnnhất.Nếukhôngthìgianhập72000kỹ sư cửnhânthạcsĩđangthấtnghiệpngoàikia.

Sẵntiện,Tonydặnbạntrẻđanglàmluậnvenluậnoán,làmơndòtừngcâu,từngchữ,từngdấuchấmdấuphẩy.Côngtrìnhkhoahạcthìphảikhôngcósaisót.Khôngairảnhrỗimàcứ3bữalạiđiđóngdấu1lầncho luậnven luậnoán củamình.Saunàyđi làm, viết cái gì ra cũngphảiđọctớiđọcluithậtkỹ.Khôngthểgửihợpđồngchokháchhàngrồiđixinlạivềđểsửalỗichínhtả.Rađườnglỡtôngxecũngphảibiếtviếtcáibiênbảnchớ,hẻmlẽchạyvôtiệmmuarồiđiềnvôcáichấmchấmchấm.Vôthưviệnthamkhảotàiliệu,nếuthấyđềtàighitênmấycôngtynhưVinamilkGiai,HòaPhátGiai,ĐồngTâmGiai…..thìtựđộngcoidòngởdướimàrápvôchocónghĩa.Hẻmchừngchữ“đoạn”rớtquatrangsau.

Nếubạnlàmgiáoviên,đừngchothểloạinàyratrường,viếtsaichínhtảkiểuvậynêngiữởlạitrườngđàotạothêm,khinàoổnmớichora.Cómấytrườngcấp3dễdãi,tútàicủatrườngnàyraviếtmộtđơnxinviệckhôngtrôi.Cómấyđạihạccũngdễdãi,cửnhânkỹsưcủatrườngnàyrabịngườitaxàixể,nóitrườnggìlạvậy.Cònbảnthânmìnhlàmthầymàhẻmbiếtmấycáini, thìhạcthêm,tìmhiểuthêmhoặc làmbiếngnữathìnênnghỉdạy.

HômbữaTonyngồitrênmáybay,mớimởcáitạpchígìtrướcmặtracoi.ThấyghiLÀMSAOĐỂLUÔNHẤPDẪNCÁCNHÀĐẦUTƯ?

Bènbỏxuống.Ôibiêntậpviên.HaythấytrênmạngcótấmbảngtuyêntruyềndânsốGIAĐÌNHCÓ2CONVỢCHỒNGHẠNHPHÚC

Rồilễkýkếtvớiquốctếởkháchsạn5saonọ,SigningCeremony(độngtừsignlàký)thìtrênbăngrônlàSingingCeremony(độngtừsinglàhát).KháchTâyở

kháchsạntìnhcờđiqua,nótưởnglàchươngtrìnhvennghệnênbuvôcoi.Ngồichờ cảbuổichỉ thấy2bênkýrồibắt taymàhẻmcóaihát,xongtụinónhìnnhau,nóisaolạvậy?

HọcgiùmtôicáiMấybữanayVilladeTonynhậnnhiềungườibàcondướiquêlên,chủyếulànhờtưvấnchocháunóhọccáigì.AnhchịemhọhàngcủaTonybắtđầucóconđangcấp3,thờigianchọntrườngđạihọcrồi,nênviệcđịnhhướngrấtgấp.Mấybữanayhọlạinghenóigộpchunghaikỳthitú tài và đại học với nhau nữa, nên hết sức hoangmang. Tony thìkhôngthíchtrảlờimấycâuhỏinhưvậy.Aihỏithìcứbắthỏingượclạicháu nó xem nó thích cái nghề chi. Nhưng mấy anh mấy chị ngồikhóc,nóilặnlộilênthànhphốhỏiem,emthôngthạomọithứthìchỉgiùm,chứ emtrả lờivậychắcanhchịkhôngngủđược.Anhchịnói,học sinh bây giờ khộ (khổ) lắm, 18 tuổi chứ không biếtmình thíchngànhgìđâu.Khôngđứanàobiếtmìnhcóthếmạnhgì,chỉbiếtngồigiảitoánlíhóaàoàovậychứcũngkhônghiểubảnchấtcủaviệctínhsốmolhayvẽđồthịđểlàmgìcả.Nêntrừmộtsốbạngiỏigiangthôngtuệ cá tính, còn lại là theo ýmẹ ý cha.Như thằng Tèo con chị BảyHiếu,chịBảythíchnghềkĩsưđiệntử,thếlàépconluyệntoánlíhóatừ lớp10,mônkhácbỏquanênnócũngđậuvàtốtnghiệpđượcđạihọcCôngnghiệp,nhưngratrườnglàbỏnghềvìsợđiệngiật.Họclệchtừ15tuổinênnóichuyệnvớinóchánòm.ViệtNamnằmởbáncầuBắchaybáncầuNamcũngkhôngbiết,trảidàitừvĩđộbaonhiêuđếnbao nhiêu cũng không rành, bay từ Việt Nam sang Anh phải quakhôngphậnnhữngnướcnào,nhàLýtrướchaysaunhàNguyễnnónóithôi chịu.Như thằng Tí con chị Hai Bình, chuẩn bị năm sau là tốtnghiệpbácsĩ.Nóđượcanhchịđầutưluyệntoánhóasinhthángnàocũng3triệutừnămlớp10nênthiđậuvôđạihọcYkhoa.Nómắtcậnnặng,taychânquềuquào,cầmdaokéomổxẻchẳngralàmsaovìanhchịkhôngchonólaođộngchântaykểcả làmviệcnhà.Nócầmdaogọtquảxoàicũngkhôngđược.NhưngtrườngYnămđócứ26điểmlànhận,vàthựcracũngcócáikiểmtrasứckhỏesơsàitrướckhinhậphọc,nhưngkhôngaibiếtnóthấymáulàsợ.Nếunótốtnghiệpvàlàmbác sĩ, giỏi lắmthì chỉởmức “hoàn thành côngviệc” chứ không cóthănghoahayxuấtsắcđược,vì trời sinhranókhôngphải làmthầy

thuốc.Hồi18tuổi,nócũngkhôngbiếtthíchcáigì,đếnkhigầnlúctốtnghiệpđạihọcthìmớibiết,nónóiconbiếtvậyngàyxưaconthikinhtế, giờ con chữa cháy bằng cách con sẽ đi làm trình dược viên bánthuốc tây chomấy hãng dược phẩm. Thằng Tí thằng Tèo chỉ là haitrong“n”đứa17,18tuổihoangmangtrướcngãrẽhọccáigìđểbướcvàođờiđây.Cảchamẹ,thầycôcũngđauđầu,vàcứucánhduynhấtcủahọlàxemngànhnàocóthểcóviệclàmsaukhitốtnghiệp.Hóara,nhưvậy,việchọc,việcchọnnghềlàcăncứvàonhucầutuyểndụnglaođộng chứ khôngphải từ thực tế củamỗi cánhân.Điềunày vô cùngnguyhiểmvìnhucầusẽthayđổisauthờigian,vídụnăm2008nếuchọn ngành chứngkhoán thì nghĩ sẽ có việc làm ngon, nhưng năm2012tốtnghiệpthìmớibiếtlàngànhnàykhôngcóaicónhucầunhậnnhânViênmớinữa.

Vậygiảipháplàcáigì?TonymaymắnđinhiềunênthấyCómộtsốcáicóthểchiasẻvớicácanhchị,hivọnglàanhchịsẽgiúpcáccháuchọnngànhthậttốtquacuốnsáchnày.Cònmộtsốanhchịcũngnóithôithấy“conngườita”thấtnghiệpquátrời,nênanhchịkhôngchoconmìnhhọcnữa,chođilàmluôn.Tonyngạcnhiênvôcùng,vìthể loại18tuổimàcóthểđilàm,nósẽkhôngđểchamẹnóquyếtđịnhviệccóhọcnữahaykhông.Cònthểloại18tuổimàkhôngbiếtmìnhthíchgì,khôngbiếtmìnhđammêgì, có thếmạnhvàđiểmyếugì, thìphải đihọc, VÌ LÀM GÌ ĐƯỢC? Trừ khi nhà quá nghèo không có tiền,hoặckhảnănghọckhôngnổi(tứcthirớt),sốcònlạithìcóđậuđạihọcthìlàmơnđihọcgiùm.Họctheohướnghiểuvấnđềđểcóthểứngdụngchứkhôngphảichỉvìđiểmsốhaycáibằng.Bốnnămsau,mayrađầuócmớitrưởngthành,mớibiếtmìnhmuốngì,cócáitrìnhrachongườitabiết làmìnhcũngđượcđàotạo.Dùgìcácbạncũngphảihọcnhé.Khôngđượcnghelờiaiđóbỏhọcnửachừng.Cóhọcvấn,bằngcấpvẫntốthơnnhiềuchocuộcđờimình.Họcgiùmtuicái!

ChuyệnchọntrườngMùatựutrường,Tonyhỏinhiềubạnvìsaobạnhọcđạihọc,10bạn

hết9bạnnóiđểcóviệclàm.Tạisaochọntrườngnàymàkhôngchọntrườngkia,cácbạnnóinó“ngon”hơn.Tonyhỏingonnhưthếnào,cácbạn nói thì trường ngon là trường nổi tiếng khó vô, cơ sở vật chấthoành tráng, giáo sư nhiều… Tony lại hỏi, vậymục đích học trườngngonđể làmgì,phần lớncácbạnnóiđể cóviệc làmngon, tức lươngcao,cơhộiđượccôngtyđàotạotrongvàngoàinước,môitrườnglàmviệcnăngđộng,đồngnghiệpgiỏigiang…

VậythìbâygiờTonysẽgiúpcácbạntrongthờigian4-5nămhọcđạihọc,mình luyện thiđểđượcviệc làmngonấynhé.Ngoại trừ cácngành chuyênmôn như kiến trúc sư, bác sĩ… tức phải có chứng chỉhànhnghề,cáchtuyểnsẽtheomộtquitrìnhriêng,cònlàmvănphòng,kinhdoanh,quảnlí…thìcôngtysẽtuyểntheohướngkhôngquantâmbằngcấp,chỉquantâmthựclực.ChonênbạnmuốnlàmcôngtynướcngoàihaycôngtyViệtNamđẳngcấp,cứyêntâmhọcđạihọctốptrêntốpdướicaođẳnggìcũngđược,hệchínhquitậptrunghaykhôngtậptrung,cônglậphaydânlập,ởtỉnhhayởthànhphốlớn…TẤTCẢĐÊUĐƯỢC.Người ta chỉ tuyểnngười, không tuyểnbằng,nhớ nhé. 100%sinhviêntốtnghiệpvớitiếngAnhthànhthạo,kĩnăngmềmtốt,tưduytốt,cóvănhóađọc,khỏemạnhnhiềunănglượng,tínhtìnhdễthươngtrungthựctửtế…thìđềucóviệclàmngonnhưcácbạntừngmơước.Vídụ thôngtintuyểndụngcủamộtcôngtynướcngoài lớntạiTp.HCMnhưsau:

-Tốtnghiệpđạihọc,caođẳng,thậmchíkhôngcóbằngtốtnghiệpnhưng phải có bảng điểmđể chứngminh đã học xong trọn vẹnmộtchươngtrìnhđàotạo.Bấtcứtrườngnào,hệnàotrênkhắpquảđất.

-Ứngviênphảicóítnhấthainămđilàm(làmgìcũngđược)đểthểhiệnsựchínchắn,nhậnthứctốt,cósựtrưởngthành,giàdặntrongsuynghĩ và hành động. Nếu là sinh viên mới ra trường thì phải chứngminhtrongquátrìnhhọccóthamgiacáccâulạcbộ,cácđoànthể,các

hoạt động tình nguyện và xã hội, các công việc làm thêm, các côngtrìnhkhoahọc…

-Trìnhđộngoạingữphảiđượcchứngminhbằngbằngcấpquốctế,nhưtiếngAnhlàTOEFL,TOEIChoặcIELTS,tiếngPháplàchứngchỉX,tiếngTrung làchứngchỉY, tiếngNhật làchứngchỉZnàođó.CácchứngchỉngoạingữvàbằngđạihọctrongnướcchỉCótácdụngthamkhảo.

-Úngviênsẽgửihồsơviệclàmbằngemail,trongđóthưứngtuyểnphảiviếttay,ghirõlídochúngtôinênchọnbạn.

Hồ sơ gửi về địa chỉ…bằng bưuđiệnhoặc scan bộ hồ sơ gửi quaemail.

Quitrìnhtuyểndụng:

-Nhàtuyểndụngsẽsànglọcđểloạitrừcáclỗingáongơnhưviếtsaichínhtả,emailkhôngcótiêuđề(subject)haysubjectchỉlà“tìmviệc”Cáchđặt tênCV(hồsơcánhân)cũngphải“CVcủaNguyenThiAthìmớiđược,chứchỉghi“CV”cũngbịloạiluôn,vìhọnhậncảtrămemail,emailnàocũngghiCVthìhọsẽlưukhôngtiện.Emailgửimàkhôngcóphầnmởđầukết thúc, thưagửi (dear…)ởđầuemailvà lờichàotrântrọngởcuốithưcũngsẽbịloại.Chỉcóhồsơđạtchuẩnmớiđượcinravàphòngnhânsựbắtđầucôngviệcphỏngvấn.

-Saukhiquavònggửixe,sẽđếnphầnviết,nhằmkiểmtratrìnhđộtoánhọcxemứngviêncónhầmlẫnvềconsốkhông,thêmcácbàitestchỉsốthôngminh,chỉsốcảmxúc.Bàitestnàyhọchothionline,gửiquamailchomìnhlàmbài,vàmìnhgửilạitrongvòngmộtgiờchohọ.Họ cho mình “quay bài”. Bạn nào tham khảo hay tìm kiếm bằngGooglegiỏicũnglàmộtkĩnăng,nhưngnếuaiđụngcâunàocũngphảigoogle thìsẽkhôngkịptrả lời.Phầnnàysẽkiểmtra tính logic trongsuynghĩ,vídụsốtiếptheocủadãysốsaulàbaonhiêu,1,3,5,7,…Nếumìnhbiếtđiềnvàosố9thìđượccoilàngườicóI-ốt,qua.-Saukhiquavòngnày,sẽtớiphầnNÔI.Tớiđâylàkhôngonlineđượcnữamàsẽphảigặpmặt.Sẽcómộthộiđồngphỏngvấnkhoảng10ngườichấtvấnbằngtiếngAnhhoặctiếngViệt(nếuvị tríchỉcầntiếngViệt),mìnhsẽphải

đứnglênthuyếttrìnhmộtđềtàiđểhọthấyphongtháitựtincủamình.Họcũngsẽhỏidồn,hỏiquahỏi lại,bạnnàolanhchanhlócchóchaykhôngtrungthựcsẽbị loại.Nênhãytừbỏthóiquennóidốiđểmìnhquađượcvòngnàynhé.Sauđó,cácphòngbancoimắt,thấyưngýứngviên nào thì sẽ tổ chức gặp riêng thỏa thuận lương bổng, vị trí côngviệc,thờigianvôlàm,làmởSàiGòn,CàMauhayTokyo…Cơhộiviệclàmlàcôngbằngchotấtcảmọingười.Khôngcầnphải“convua”hay“consãi”gì,cứgiỏi làvô làmtuốt.VậycácbạncũnghiểuvìsaohànghóasứclaođộngcủaanhAếẩm,khôngaimuanênthấtnghiệp.HoặcsaoanhBbánsức laođộngchỉ có5 triệu/thángmàchịCđến1.000USD/ tháng. Mình biết để điều chỉnh cách học tập, cách sống thayvìĐÔ THỪA tại nền giáo dục, tại thầy cô, tại cái trường, tại chamẹkhôngquenbiết, tạikhôngcó tiền…Thực tế cónhiềubạntốtnghiệpnhữngtrườngkhôngmấytêntuổiởtỉnhxathậtxa,nhưđạihọcMườngTè,đạihọcMùCăngChải,…nhưngvẫnđượcvôlàmcáctậpđoànlớn,họphànhbênNewYorkLondonsuốtngày.Khôngcầnphảichenchúcvôđạihọcngonnàođónhưmìnhnghĩ.DùSaoCũngkhôngcótrườngnàocủaViệtNamnằmtrongtop100trườngđạihọccủathếgiớiđâu,nênngonhaydởchỉcódânlàngmìnhbiết,rabiểnlớnmìnhnóitốtnghiệp trường đó trường đókhôngaibiết nó nằm ở đâu.NGONlà cánhânbạncóNGONkhông,chứkhôngphảicáitrường.

Học là để biết, để làm, chứ không phải là để có bằng cấp, nhữngngườicóbằngloạigiỏi,thạcsĩ,tiếnsĩ…đượccoilàCÓSỞHỮUMỘTSỐKỸNĂNGTRONGTHICỦchứkhôngliênquangìđếntrí thôngminhhaykhảnănglàmviệc.

Dùcóhọcvịgìđinữa,ứngviênbuộcphảiđượckiểmtracáckĩnăngnóitrên,quađượcthìvôlàm.Thậmchínếubàcongửigắmconcháuvôcơquanmình,cácbạncứnhậnhết,rồi tổchứcthicôngbằngnhưtrên.Quađượcthìlàngườigiỏi,nênnhận.

NgườingonthìcóviệcngonTrườngnàocũngđược,lontonlàmgì?

Hànhtrangtuổi20

CómấybạngửithưnóiTonygiúpgiùm,muốnđiIsraelthựctậpnôngnghiệp,hạnchóthộphồsơchoĐHNôngLâmlà31/5màbạnkhôngcóhộchiếu,dùmọitiêuchuẩnkhácđềuđạt.Nênrấttiếccơhộituộtmấttầmtay.Thôithìkhôngsaobạnnhé,cánhcửanàyđóngthìcánhcửakháclạimởra.Chứaiđâuđểcửachờmìnhmiết.

Cácbạntrẻchuẩnbịhànhtrangnhưsaukhiđãđạt18tuổi

1.Hộ chiếu,nóchỉ làcáichứngminhthưquốc tế thôi.Mình làcôngdântoàncầu,phảicócáinày.

2.Sứckhoẻ:nhấtđịnhphảicaotokhoẻmạnh,traigáigìcũngphảithểthaoầmầmvô.CácĐHởViệtNamthườngbỏmônnàykhivàogiaiđoạn2,rồinhiềubạncũngquênluôn.Nênratrườngxanhxaoẻolả,kêukhiêngcái thùnghàngmàthởhồnghộc.Đicôngtácnướcngoàithìngườitavừađivừachạychokịptàuđiệnngầmhaychuyếnbaythìlếttheo,vừađivừakhóc,tốivềmỏinhừ2chânvìítvậnđộngquá.Nhàtuyển dụng nhìn nhìn, thấy chả có sức sống gì nên nói cámơn, bạnkhôngphùhợp.

3.Ngoạingữ:đừngngồitựmòmòdịchnữa,mạnhdạnđăngkývàocáctrungtâmmàhọc.Cóthầycócô,cóphươngpháp,cókỷluật.Tiềnhọcphảitựđilàmthêm,ngoạitrừtrườngY,mấytrườngkháctuầnhọccómấybuổi,thờigiancònlạiđilàmthêm.Bàivởthìbuổitốihọc.Tuyệtđốikhôngxintiềnchamẹ.LấycáiIELTS6.0nếugiađìnhmìnhkhágiả,đủchomìnhđiduhọcdulịchnướcngoài,cònnhànghèothì lấyIELTS7.0.Trướcsaugìchảcócơhộihọcbổngchomìnhđi.Nênthingay để đó, đừng có chần chừ, nhiều cơ hội đến nhưng nhiềubạnkhôngnắmđượcvìkhôngcóchứngchỉngoạingữquốctế.Cứnóitui giỏi tiếngAnh lắm, test đi nhưngai rảnhđâu,họ cầnmột chứngminhquốctếlàbạngiỏingoạingữ.

4.Thẻ thanhtoánquốctếVISA,Master,JCB:nếuđượcnhờchỗ làmthêmbảolãnhđểcócreditcard,khôngthìnộptiềnvôlàmdebitcard.Mìnhđểdànhtrongđó,thanhtoánmuavémáybay,muahànghoá,muasách…online.Tiềnlàmthêmnộpvôtháng1triệuđểdành.

5.Cáccôngtrìnhkhoahọc,nghiêncứu:họcngànhchithìcũnglàmđề

tàiđược.Rủmộtnhómcùngnhaulàm,đềtàicấptrường,cấptỉnh,cấpnhànước…Rồiphụtácómấyôngthầygiỏigiỏiđểcócácbàibáođăngtrêncáctạpchíquốctế.Theothầythìlựathầyhamlàmkhoahọcmớitheo,mấyôngsángdạychiềudạytốidạy…thìthờigianđâumànghiêncứu.Tuyệtđốikhônglacàbidaquánnướchayrũrượi laptopsmartphone.Ghidailyto-dolistvàquầnquậttừsángtớitốikhuyađểxongtừngcáimột.

6.Cácchương trình từ thiện,hoạtđộngxãhội, tìnhnguyện,mùahèxanh,nhặtrác,hiếnmáu,mọicuộcthikhởinghiệp,hùngbiện,nhansắc,cơbắp…thituốttuồntuột.Cóchứngchỉthamdựthìcànghay,đểdànhxinhọcbổng.

18tuổilàbắtđầutíchluỹmấycáiđó.Ratrườnglàphảicó,aikhôngcóthì dở quá, thất nghiệp là tại mình, không đi ra khỏi ao làng là tạimình.Cuộcđời to haynhỏ, là domìnhnghĩ,mình làm cả.Nếubạnkhông là sinhviên,bạnvẫncó 1-2-3-4-6vàxáchgiỏ ra thế giớinhưthường.Cácbạntrẻthếgiớiđềunhưvậy,chúngtakhôngthểkhác.

Chúccácbạncó1tuầnquầnquật.

Vềnỗicựchìnhmangtênngoạingữ…SángnaymộtbảovệvôVillaDeTonyđưathư,thấyTonyđangtắmchónênbạnđứngnói chuyệnchút.Bạnkể làđãhọcxongkhoaHóacủamộtĐHlớn,nhưngkhôngcóbằng.TrườngchỉquyđịnhTOEICgìđóchỉcó400-500trăm,tứcmứctốithiểuvềtrìnhngoạingữ,nhưngbạnhọckhôngcó.Mấynămrồi luyệnmiết thimiếtmàkhôngđược, quáhạnnêntrườngđuổi.Vớibạn,ngoạingữkhónhưlêntrời.

Tonythấytiếc,giánhưcóbằngđạihọc,cuộcđờibạncóthểđãkhác.Dùcóbảngđiểmnhưngkhôngcóbằngcấpnênmọicánhcửacủanhânviênvănphòng,nhânviênphòngthínghiệmhayquảnlýsảnxuấtđềuđóngsậptrướcmắtbạn.Giađìnhcũngkêubạnvềquê,cómộtvị trícôngchứcnhỏ,nhưngcóbằngđâumàvề,bằngĐHlàđiềukiệncầncủathi công chức.Giấu thì phải giấuđến cùngnênbạn lấymọi lý dođểkiênquyếtởlạithànhphố.Đóiquánênbạnphảixinđilàmcôngnhân,rồiđilàmbảovệ.Bạnnóiởđâylương3.2triệu/thángvàlàmtheoca,nếulàmcađêmsẽcóphụcấp,thunhậpsẽtrên4triệu.Bạnnóichúcótrồng cây gì thêm không, con sẽ vô làm cho, chú cho con thêm vàitrămngàn/thángnữachứsốngvầychậtvậtquá.

TonymớithấyủasaomộtđứatừnghọcchuyênHóacủamộttỉnh,bâygiờsau4nămtínhmolaxitba-zờđãđời,lạiđilàmlaođộngphổthôngởmức lương tối thiểu.Nó nói, chung quy cũng vì cái bệnh sợ ngoạingữ.Màkhôngphảimìnhcon,lớpconcũngmấyđứabịvậy.RồithậmchícóbạncũngcóchứngchỉvừađủđểcóbằngĐH,nhưngthấtnghiệpvì không xinđược việc cảmấynămnay.Vìở đâungười ta cũngđòingoạingữ.

Nóimớinhớ,nămlớp6,lầnđầutiênhọcngoạingữ,Tonycócảmgiáckhônghọcđược.Vìmớbongbongxìxồxìxào,lêngiọngxuốnggiọng,rồichiathì,chiađộngtừloạncàocào…Côgiáovôlớpbắtthuộclòngmấybàihộithoại,chỉnhớlàMarylàcôgáimặcáođầm,Daisycócáimũidàidài.CònbạnngườiViệtthìcóBa,Lan,Nam,Mai,nóichuyệngìởđâubênAnhbênPháp.NênTonyhọcđốiphó,4nămcấp2làbốnnăm vật lộn, sợ hãi khi tới tiết này. Khi thầy hỏi “who ask, whoanswer”,cảlớpgụcmặtxuốnghết,đứanàolénlénnhìnlênlàthấysẽnói“you,youplease”.Sợchếtkhiếp.

Nămlớp10,dịpTết,cả lớpđiNhaTrangthămcôgiáo,côdắtcả lớp

lênchùaLongSơn,TonyđangđứngthìcómộtbàTâytớihỏinhàvệsinh.Tonychỉxong,sẵntiệnchờbàranóithêmvàicâunữa,nhưngbàhỏi lạihaytrả lời lại thìkhônghiểugì.Cáivềnhà, lúcđóphongtràohọcngoạingữpháttriểnmạnhvớibằngA,B,C.HọccuốnStreamlines,cuốn1xonglàcóbằngA.Cuốn2,3làcóbằngB,cuốn4làcóbằngC.Tonyđọccuốn1,thấythúvịquá.Cónhữngmẩuchuyệnrấthàihước.Bènmàymòtựhọc,từnàokhôngbiếttựphátâmtheokýhiệutrongtừđiển.CólầnhỏicôP,côgiáodạyAnhvănnămlớp10chứemđọcchữnày đúng không, cổ ngạc nhiên, nói ủa sao em biếtmấy cái từ này.TonymớinóilàemhọctrongStreamlines.CuốnsáchđólàcuốnsáchđầutiênkhiếnTonyhamthíchngoạingữvànềntảngđểkhámpháthếgiớisaunày.

Saunàyhọc tiếngHoa,khôngcóđiềukiệndobậnquá,Tonymua3cuốn sách “nhữngmẩu chuyện vui tiếngHoa” và đọc 15 phút trongtoiletvàobuổisáng.Chỉ3tháng,trìnhđộtrởnênphaychảnglỉuli(lưuloátphithường).Nhưvậy,cáigìnóhàihước,nódễthấmvôhơn,nhấtlàviệchọc.

Cácbạnnếuthấyngoạingữ làmộtcựchình,tìmthầycôgiáovuivuimàhọc.Cácbàihọccũngvậy,nênchọnbàihàihướcđểnhớ lâu.Vàphảithựctếnữa,vídụdịchnhữngcâumiêutả“mộtngàycủaem”nhưsau: “sáng nay 6h đồng hồ báo thức nhưng dậy không nổi, em ngủnướng đến 7h. Định tập thể dục nhưng em làm biếng quá nên thôi.Hôm nay em ăn sáng trước rồimới quánh răng. Sau đó em đi tắmnhưngkhônggộiđầu,sợhếtnước.Sauđóemđixemáytừhẻmphóngrađường, suýt tôngbàkia,bả chửi emcáiđồđiẩu.Emkhôngđixebuýtvìlườiđibộ.Emđếnlớpnhưngkhôngvômàngồingoàiquáncàphê,chờmấyđứabạnnữatớirồiđichơigamehoặcbi-da.Mẹchoem50,000đồng/ngày emxàihẻmđủ.Tới tối thì emđihọc thêmngoạingữ,emcómuốnhọcđâunhưngtạibaemép.Vàolớp,emtranhthủcoiaixinhxinh thì tán tỉnh.Tốivềnhà,emănvội chéncơmrồi lênphònglậptứconlinefacebookđến2hsáng…”.

Mìnhdịchvàhọcthuộcđi.Kể lạichoTâynghe,nócườihahả, thế làthích thú, cóđộng lựcđể viết 1 tuầncủaem,một thángcủaem,mộtnămcủaem,mộtcuộcđờiem…

Tôilàai?Hômbữadựthimứtthanhlongcó1bạngáinóiconmớilớp11thôi,giađìnhlochosangMỹhọccấp3nhưngnửađườngthìhếttiền,nênconphảivề.Nhưngbạnýđịnhxong12thìsanglạiMỹ,lầnnàyquyếttâmlấyhọcbổngđểgiađìnhkhỏilolắng.Vớicácbạnmuốngiậthọcbổngquốctế,Tonygiúpcácbạntíxíu.Nhưngchỉlàđịnhhướng,cònlạicácbạntựlựcnghen.

ỞMỹ, nếumuốn vôĐHnói chung (college), hạc sinh phải có điểmSAT1,reasoningtest,mộtsốnướcgọilàtútàibán.SAT1sẽkiểmtrakhả năng suy luận, viết, toán cơ bản…để xemđứa đó có đủ trìnhđộnhậnthứcđểlàmsinhviênkhông.Bắtđầulàm,bàiviếtnóchạyra,vídụ25phút,đồnghồcáttrừdầnthờigian,xongthìbấmnútNỘPBÀI.Đềdễẹt,vídụ:sốtiếptheolàsốmấy:2,4,6,…nếumìnhhẻmbiếtđiềnvàosố8thìthiếuI-ốtquá,chovềquêbánphânphượngtím.Hoặccoicáimẫuthưxinviệcmàkhôngbiếtcóbaonhiêulỗichínhtảtrongđó,thìkhônglàmsinhviênđược,toànlàkiếnthứcnền,hầunhưaicũngbiếtnếuđượchọcqua.MộtnămthiSATtới6lần,cứ2tháng1kỳnênbạnnàochưatựtinthìđểđợtsau,chảcăngthẳnggì.NộpSAT1vàtiền,thếlàtrườngnónhận.Thườnglàcáctrườngđàotạotheohệứngdụng,nóchỉcầnnhưvầy.

CònmuốnvôĐHhànlâm,tứcUniversity,họcsinhphảicóthêmđiểmSAT2,subjecttest(tútàitoàn)làđiềukiệncần.SAT2kiểmtracáckỹnăngtoánlýhóasinhsửđịa,tới18môn,cũngtrắcnghiệmonline,độkhótăngdầnđểphânloại.ĐểvôĐHtop,SAT2phảitừ2000điểmtrởlên,nhưngvớisinhviênViệtNamthìdễnhưtrởbàntay,cóbạngìởtrườngTrầnĐạiNghĩaTpHCMthiđạt2390,cònthiếu10điểmnữalàtối đa.Rấtnhiềunướcbâygiờ dùngkỳ thiSATđể tuyểnsinh, vì thionlinekhôngtốnkémgácthichấmthinàynọ.

VôĐHnổitiếnghoặcmuốncóhọcbổngđểkhỏitốntiềnchamẹ,HSphải có thêmbài luận, tức điều kiệnđủ.Hồi xưaTony cũng viết bàiluậnvớinhanđề“Tony-khôngchỉlàđôimắtđẹp”màđượcHáVợtnónhận(cókèmtheohìnhbậnquầnbơiđỏ,cầmtráitáođỏbênbờhồ).Mìnhcólợithếgìlàphảitrưngrahết.Vídụbiếtchơiđàn,bơilội,võthuật,từngsảnxuấtkinhdoanh,từngcứu

trợ,từngthamgiatừthiệnxãhội,từngdạychotrẻemđườngphố…nói

chunglàđứanàosốngđẹplàđượcnhậnhết,nênmuốnvômấyĐHnổitiếng,cácbạntrẻphảisốngđẹpvớicộngđồng.CònđứanàochỉHọcvàHọcthìthôi,khôngcócửavàoĐHtop.Kiểuchamẹnóiđểmẹrửabátcho,conchỉviệcngồivàobàngiấyvàhọc,thìdùSAT2có2400,cánhcửaHarvardcũnghãyrấtxavời.

HSTrungQuốchayxintàiliệukiểu“500bàiluậnvàotrườngXthànhcông”vềthamkhảo,nhưngtỷlệnhậnthấpnhấtvìcâunàocũngmangdấuấncủaaiđó.HSchâuÂuđượcnhậnvớitỷlệcaonhấtvìhọtựviết.Giámkhảohọcóphầnmềmanti-plagiarism(chốngđạovăn),cậpnhậtliêntục.BàicủangườinổitiếngnhưTonyTèohọcũngdịchquatiếngAnh,cậpnhật.Mìnhmàbắtchước,kiểu“nướcmắtlăndàitrêngươngmặt thanh tú” thìhọ biếtngay câunày là củaTony, nếuhẻmcó ghitríchdẫnlàquănghồsơmìnhvôthùngrác.Nêncácbạnphảisoángtộ.Nhớnghen,phảisoángtộ.

Điểm thi SAT tới mấy ngàn điểm nên việc đánh giá chính xác hơnthangđiểm10hay20.BâygiờSAT1,SAT2nhiềunướcápdụng,mỗinướccócụckhảothísẽxâydựngbộđềriêngcủamình.CácnướcSing,Mã,Phi,Thái…đềuđãápdụngcả.Giờ internetkéovề tậnthônxóm,bạntrẻnàochảbiếtsửdụngmáytính,nênthitrắcnghiệmonlinekiểuvầychonhanh, từnghuyện, từng tỉnh tổ chức luônchonó tiếtkiệm.Khỏicóchuyệnquaybàinémphao…vìriêngviệcmởtàiliệuhaynghengườikhácchỉbài,đồnghồnó tựđộngchạyquabàikhác,điểmcònthấphơnmìnhtựsuynghĩ,tựđánhmáy.TrườngĐHlớnthìxétthêmbàiluậnđểxemđứatrẻnàycóchílớnkhông,cóthểgọiđiệnhayskypephỏng vấnonline để tránh trườnghợpngáongơ bắtớnmàbài luậnthiệthaydobốmẹviếtgiùm.

Các bạn tự rèn luyện kỹ năng viết luận để áp-lai vômấy trường nổitiếng thế giới nhé. Tiêu chuẩnmin 250 chữ,max 650 chữ. ChỉmộttopicquenthuộccủamọicánhcửaĐHlớn“Tôilàai.WhoamI”.

CáchãngnhưCocaCola,Boeing,P&G,Morgan,Citibank,…khituyểnthựctậpsinhquảntrị(tứchạtgiốnglãnhđạocủahãngsaunày)sẽyêucầuviết1bàimới“WhoamI”.Họsẽxinlạibàiluậncũcủanăm18tuổivàxemdấuấnđàotạođãkhiếnbạnkhácbiệtnhưthếnàosau4năm.

ỞhãngPhượngTím,mỗiđợttuyểndụng,Tonyphỏngvấn10bạn,tốtnghiệptoànBáchHóa,NgạiThương,KinhTuế,thìđến10bạnkhôngtrảlờiđượccâuhỏi“Tôilàai”.Nóitưởnganhrađềsincosômêgatêcộngphithìtụiemgiảiđượcchứhỏivậysaotụiembiết.

Ngồiphỏngvấn,tớicâuhỏi“Tôilàai”,cảchụcđứanhìnnhau“ủataolàaimậy?”

Thiếtkếcuộcđời

Cónhữngconngười,60tuổivẫnloayhoaytìmlẽsống

Có những con người, nhắmmắt xuôi tay khi ướcmơ vẫn cứ còn dởdang

Cónhữngconngười,mộtngàysốnglàmộtngàyvui.Buổitốitrướckhingủ,nhìnlạimộtngày,họmỉmcườivàgiấcngủđếnvớihọ thậtbìnhyên.Sángdậy,khitungchănvàmởcửasổhítgiótrời,họlạitrànđầynănglượngchomộtngàymới…

Vậy,cáigìkhiếnhọcóđượcniềmvuiđó?

Nóinômnanhưvầy,đờingười,mìnhphảicósứmạng,missionoflife.Mìnhsinhratrêntráiđấtnày,rồikhimìnhchếtđi,điềugìkhiếnmìnhhạnhphúcnhấtkhiđạtđược?Đóchínhlàmissioncủacuộcđời.

Cóbạnchọnmisssionđờimìnhlà1nhàgiáodục.Thìconđườngmìnhđiphảilàconđườnggiáodục,dùcólúcmuốnbuôngxuôi.Đừngnghelời rủ rê củangười khácmàđibuôn,hay làmnghề khác.Ngay cả đibuônthànhcông,thìmìnhcũngthấysốtiềnmìnhkiếmđượcchẳngýnghĩagì.Bạnchỉhạnhphúckhithấyhọctròmìnhthànhđạt,biểnrộngtrờicaovẫyvùng….

Cóbạnchọnmissioncuộcđờimìnhlàthầythuốc.Thìcứtậptrungsựnghiệp ấy. Học xong bác sĩ, lên chuyên khoa cấp 1 cấp 2, rồi đi tunghiệpnướcngoài,rồivềnướcthamgiacácchươngtrìnhgiúpđỡbệnhnhân vùng sâu vùng xa, có thể mở phòng mạch tư, bệnh viện tư…nhưng khôngđược xem lợi nhuận làmục đích duynhất.Nó trái vớimissioncủađờimình,sẽkhổtâm.

Cóbạnchọnmissionđờimình làmột thầy tu.Thìhãy thậtbìnhyêntrong trái tim, tốt đời, đẹpđạo.Nếu chọn làmột nhà khoahọc, hãykhoácchiếcáoblousevàovàgắnbóvớiphòngthínghiệmnhiềuhơnởquáncàphêhayvũtrường.

Có bạn chọnmission đờimình làmột nhà doanh nghiệp, thì thôngthoáng,hàosảngbaodungđểlàmmộtdoanhnhânlớn.Tonycómộtngười bạn, mặc dù xác định mission đời mình là làm chủ doanh

nghiệp,nhưnghọcthạcsĩcũngđi,họctiếnsĩcũngthamgia.Rồilúcthìgiảngdạy,lúcthìlàmthuêtậpđoànnướcngoàinày,rồilạiđiduhọc,rồidựđịnhở lạinướcngoài,rồithấykhôngổn,lạitrởvề.60tuổimàmọithứđềudangdở,dùngườingoàinhìnvào,aicũngkhenanhthànhđạt,nhưnganhthìchẳnghàilòng.Vìanhđãthiếtkếsaicuộcđờicủamình,khôngđủbảnlĩnhđểtừchốicơhội,khôngdámrẽngangđểđiđúngmission của cuộc đời mình. Lúc anh địnhmở chuỗi cửa hàngPhở,thìmộttậpđoànnướcngoàimờianhlàmvớimứclươngquácao,anhlạitiếc,lạiđilàmchonướcngoài.Xong2-3năm,thấykhôngthúvịvớiviệclàmnữa,nhưngkhởinghiệpthìanhsợ.Vìkhôngdámđánhđổi một thángmất cả chục ngàn đô tiền lương, trướcmột việc kinhdoanhchưabiếtcóthànhcônghaykhông.Cứ thế,anhkhổ tâmmãi,dằnvặtmãi….

Cóbạnmissioncủacuộcđờilàcómộtgiađìnhbìnhyên,đặcbiệtlàcácbạnnữ.Mình cómission vậy thì hãy vui thú trong việc học nấu ăn,thêu thùa, cắm hoa, làm vườn…chứ bon chen đấu trí chi để vô ĐHHarvard.Chỉtốnthờigiancủacácbạn,vàlãngphícôngđàotạocủaxãhộinữa,vídụ,họckỹsưcơkhíđãđời,ratrườngbạnchỉthíchcắmhoa,thìthôi,xácđịnhlúcđầu,đỡphảigồngngười5nămtrongtrườngsuốtngàygòđẽophôithép…

Nêncácbạn trẻ phải xácđịnhmissioncủacuộcđờimình, càng sớmcàngtốt,khôngvộivãđểxácđịnhnhầm,khôngcóchuyệnthángnàymission của em thế này, tháng sau thành cáimissionkhác.Bạnnàosuynghĩnhưvậylàchưatrưởngthành,cầnxácđịnhlại.

Khi xác địnhmission rồi, thì lên kế hoạch thực hiện. Chia thành 10năm,gọilàobjectives.NguyễnthịXcủanăm2025,Xcủanăm2035,Xcủanăm2045…Lúcđó,Xsẽlà,sẽlà….

Saukhicóobjectiverồi,mìnhlàmkếhoạch,plan.Kếhoạch5nămlầnthứ nhất, lần thứ 2. Ví dụ X cómission làmột nhà giáo dục, thì kếhoạch5nămlầnthứnhấtlàsẽđihọccaolên.Rồikếhoạch5nămlầnthứ2làsẽtrởthànhhiệuphóchuyênmôncủamộttrườngnàođó.RồiXcủanăm2055làtrở thànhnhàgiáonhândân,mặcáodàiđỏngồitrêncaođểhọctròtớimừngthượngthọ…

Kế hoạch 5 năm sau khimình lập xong,mình chia thành các targettừngnămmột,tứccáccộtmốcnămvớichỉtiêucụthểmìnhphảihoànthành.Đếnhếtnăm2015,mìnhphảihọcđểcóbằngToefl100,phảiđiđược2nước,phảigiúpđượcbaonhiêungười,phảicótrongaccountlàxđồng…

Tonycóanhbạn,missioncủaanhấylàcuagái,chamẹđể lạitàisảnnhiềuquánênanhchỉ sung sướngkhi cónhiềungười yêu.Anhnói,Tony,mission ofmy life làmột gãDon Juan phiêu bạt, đến lúc 80tuổi,mụctiêulàcó100nhântìnhtôimớinhắmmắtxuôitayđược.Giờtôi40tuổivàđãcó20nhântìnhrồi,vậythìtrongnăm2015này,tôiphảikiếmchođượcbaonhiêungườiđẹpđểhoànthànhtarget?

NgườiNhậtdạyconthếnàoMônNghiêncứuxãhội(SocialStudiestứcĐứcDụctheocáchgọihồixưa)ởNhậtlàmônquantrọngthứ2chỉsaumôn“TiếngNhật”,đứngtrênmọimônkháccònlạinhưtoánlýhóasinhkinhtếhọc…Vàhọcsinhphảiônthimônnàyđểtốtnghiệpcáccấp,thậmchíthivôcôngsởlàm,thibằngláixe,cáctròchơitrêntruyềnhình…cũngliênquanđềtàinày.Ngoàilýthuyết,họcsinhphảicóhànhđộngcụthểthìmớiđượcđiểmcao.CácnộidungtrongmônĐứcdụcđượcgiáoviêntriểnkhaichohọcsinhthảoluậnnhưsau:

-Bạnđãbaogiờăncắpvànóidối?Hãyvídụvềviệcnóidốimàkhiếnbạnxấuhổ

-Nếuranướcngoài,bạnsẽlàmgìđểngườiNhậtchúngtađượccoitrọng?

-Lòngnhânáinghĩalàgì?Vìsaophảigiúpđỡngườigià,trẻem,phụnữ,ngườitàntật?Vìsaophảihỗtrợgiúpđỡcácquốcgianghèohơnchúngta?

-Tínhkỷluậtsẽhạnchếthiệthạidobấtcẩn,đúnghaysai,bạnsẽlàmgìđểcótínhkỷluật?

-Vìsaophảixếphàngvàtuântheotrậttựcủaxãhội?

-Vìsaophảinóinhỏnơicôngcộng?Vìsaophảicóócquansátđểhòamìnhvàođámđông?

-TậptụcănthịtthúcưngvàđộngvậthoangdãnhưchómèochimmuôngrắnrếtcủangườiTrungQuốcvàcácnướcbịảnhhưởng.Bạncósẵnsàngthoátrakhỏivănhóanày?

-Vìsaochúngtakhôngnênđổlỗichongườikhácsựthấtbạicủachúngta?

-Saumộtngày,bạncótổngkếtlạimìnhđãlàmgìcóíchchoxãhội,đãhọcgìcóíchchobảnthântrướckhingủ?

-Vìsaochúngtaphảitiếtkiệm.Chỉmuanhữnggìcầnthiết.Vàưutiênhàng

Nhậtsảnxuất?

-Vìsaochúngtaphảitậpluyệnthểdục,bạndànhbaonhiêuphúttrongquỹthờigian24hcủabạnchothểdụcthểthao?

-Vìsaophảiđọcsách?Thóiquenđọcsách,bạncókhông?

-Bạnsinhrađểlàmgì?Bạnđónggópđượcgìchoxãhộitrongmấychụcnămbạnsốngtrêntráiđấtnày?Tạisaobạnlànhlặnchântayvàđầuócmàkhônglàmviệc?

-Bạncódámtừchốitrước1đềnghịbạncholàxấu?

-Bạncóthấyviệcđitrễgiờảnhhưởngthếnàođếnngườikhác?

-Bạnnghĩgìvềtínhcaothượngcủa1conngười?Mộtvídụcủangườixungquanhmàbạncholàcaothượng

-Bạnđãcóbaogiờtiểunhânchưa?Làmsaođểthoátratưtưởngtiểunhânnày?….

-Tínhthamlamvàíchkỷ,bạnnêumộtvídụngườinàođóxungquanhbạnmàbạncholàthamlamvàíchkỷ?

-Tínhtiểunôngvàhẹphòi.Bạnđãtừngtiểunông,hẹphòivớingườikhác?

-Tínhdũngcảmvàchịutráchnhiệm,dàmlàmdámchịu.Bạncóbaogiờhènnhátkhôngdámnhậntráchnhiệmvềviệcmìnhlàmchưa?

-Tínhquảngđạivàthathứ.Vìsaoconngườivănminhcầnthathứlỗilầmcủangườikháccholầnđầutiên.Nếuhọlặplạithìcónênthathứnữahaykhông?Vìsaophảicắtquanhệvớingườilặplạilỗilầmtừlầnthứ3?

-Tínhbảothủvàkìmhãmsựpháttriểnbảnthânthếnào?Vìsaochúngtabảothủ?Cáitôicánhânnghĩalàgì?

-Tínhsángtạovàhamhọchỏi.VìsaochâuÁchúngtaluôntheosaungườiphươngTâyvềcôngnghệ?Bạnlàmgìđểcótínhsángtạo?Bạnđãtừngsángtạoracáigì?

-Tínhcầuthịvàsửasai.Vìsaomìnhlạigiảynảylênkhingườikhácchỉtríchhaychỉrađiểmsaicủamình?Mìnhđãtừngnhưvậychưa?Mìnhsẽsửađổinhưthếnào.

-Đứcsẵnsànghysinhvìngườikhác.Vìsaochúngtasẵnsànghysinhvìngườikhác?Ngườikhácnàođángđểchúngtahysinh?

-Thóiquenchỉtríchvàphànnàn.

-Thóiđốky,ghentỵvàhệquả.

-Giátrịthậtsựởmộtconngườilàgì?Bạnđánhgiámộtconngườiquacáigì?Tiềnbạc,danhvọng,bằngcấp,chứcvụ,đạođức,trítuệ,tínhnhânvăn..?

-Ýthứcnơicôngcộnggồmcócáigì.Liệtkêcáchànhvichúngtabuộcphảikhôngđượcthựchiệnởnơicôngcộng?

-Tínhsĩdiệnlàgì?VìsaodânchâuÁcótínhsĩdiệncao?Tínhsĩdiệnsẽdẫntớitrongviệcnóidốinhưthếnào?

-Trongmộtthấtbạicủatậpthể,làmộtthànhviên,bạnsẽquytráchnhiệmcụthểchoaiđóhaybạnsẽnghĩlàtráchnhiệmcủamìnhtrongđó?

Hiện nay, rất nhiều trường học và công sở ở các nước Á Châu cũngmangcáccâuhỏinàychohọcsinhvànhânviêncủahọthảoluận(đặcbiệtlàHànQuốc,Singapore,cáclãnhthổĐàiLoanHồngCông,TháiLan,vàgầnđây làẤnĐộ,Srilanca, Indonesia…cũngápdụng), vídụbạncó làmxứngđángvớimỗi đồng lươngđượcnhận?Như anhbạnTonylàmnhânsựmộtcôngtyrất lớnnọ,saukhiđọcbàinày,đãápdụngđểtuyểndụng.Saukhiquahếtcáckỹnăngkhác,ứngviênsẽviết1bàicảmnghĩkhoảng500-1000chữvề1trongcácchủđềtrên(chohọtựchọn,viếttrong2tiếng),anhchorằngdùvịtríkỹsưhaynhânviênvănphònggìđềuphảidiễnđạtchođượcýkiếncủamìnhbằngvănviết.Họchấmý,khôngchấmsựbóngbẩytrongcâutừ.Vàmộtkhiđãngồinghĩracách trả lời cáccâuhỏinày, thảo luậncácđề tàinày, thìđạođứccủahọcũngthayđổiítnhiều.

Cácbạntrẻmuốntìmviệchoặcđổiviệcthànhcông,nênnghiêncứutựmìnhtrảlờitrướcđểkhônglạlẫmkhiphỏngvấn,vídụnhưcâu“Bạncóbaogiờ tiểunhân”,nhiềubạnhayđứnghìnhvìkhôngbiết trả lời.Giáoviêngiúphọcsinhsinhviên.Cácbạnphònghànhchínhnhânsựcóthểápdụngcáccâuhỏi trênđể tuyểnnhânviêntốt.Mọikỹnăngđềucóthểđàotạo,nhưngđạođứcthìtựmỗicánhânphảitíchlũy.

ChủnghĩahoànhảocủangườiĐứcÍt ai biết, 2 năm sau khi thốngnhât, từ 1992, nướcĐức là nhà xuấtkhẩu lớnnhất thế giới, dùdân số chỉ khoảng80 triệu sovới khoảng300triệucủaMỹvà1.3tỷcủaTrungQuốc.Trịvịngôivôđịchthếgiớivềxuấtkhẩutrongsuốt17năm,đếnnăm2009,TrungQuốcmớiquamặtnướcĐứctrởthànhnướcxuấtkhẩusốmột.TrungQuốcsởdĩquamặtĐức vì rất nhiều sảnphẩm là tài nguyên thiênnhiên, nhiều sảnphẩmthâmdụnglaođộng,trongkhinướcĐứcphầnlớnxuấtkhẩulàxehơi,máymóccôngnghệvàchấtxám.

VàonhàmộtngườiĐức,khócóthểpháthiệnmộtsảnphẩmnàomàkhôngphảiMadeinGermany.ThậmchíbôngráytainướcĐứccũngsản xuất, dù giá thành sản xuất là 10 USD so với 1 USD của ngườiTrungQuốc.KhiTrungQuốcmởcửavàthànhcôngxưởngcủathếgiới,cácnướckhácthấykhônghiệuquảnếutựhọsảnxuất,nênquaTrungQuốcđặthànghết.NhưngnướcĐứcthìkhông.Họvẫntựsảnxuấtcáicụcgôm,câybútchì, chiếcxeđạp…dùgiá thànhrất cao,vàvìhọ cómột phân khúc thị trường riêng.Đó là dành cho những người quendùngđồĐứctrênkhắpthếgiới.

Vìsao?VìdântộcĐứclàdântộctheochủnghĩahoànhảotrongsảnxuất.Giữasựchaođảocủasuythoáikinhtế,nướcĐứcvẫnkhônghềhấn gì, và là chỗ dựa cho bao nhiêu quốc gia khác trong cộng đồngchungchâuÂu.NềngiáodụcĐứclànềngiáodụcmàTonythíchnhất,vìnóđào tạo ranhữngngườihọcđể “choviệc” thayvì tốtnghiệp ratrườngđểđixinviệcchotốt.MộtnềngiáodụcdựatrênsựkỷluậtVôcùngvôcùngnghiêmkhắc,sựTựhàodântộcmạnhmẽ.Họcsinhtiểuhọcsẽđượchọcbàiquốccakhivàotrường,tựađể là“nướcĐứcvượtlêntấtcả”.

NgườiNhậtcũngtừnghâmmộvàhọc theongườiĐức,vàgầnđây làngườiHànQuốc,vàtrởthành2bảnsaohoànhảo.GiáoviênĐứctỉmỉsửachohọcsinhtừnglỗidấuchấm,dấuphẩy…đểtạothànhthóiquen“hoảnhảo”trongmọithứ,tuyệtđốikhôngbaogiờxuềxoàchoqua,vìnhư vậy làhại cánhân từnghọc sinh,hạiđếnxãhội saunàyvì thóiquenlàmsai,bấtcẩn.

NgườiĐứcquanniệm,trongcuộcđờiconngười, trongcuộcsống,cóthểméomómộtchútđểthúvịhơn.Tuynhiên,tronghọctập,sảnxuấtvàkinhdoanh, chúng taphải ápdụngchủ nghĩahoànhảo.Nếubạn

biết láixehơi,cầmvôlăngxeĐứcsảnxuấtsẽthấycảmgiácyêntâmhơnnhiềusovớixeđếntừcácnướckhác.VàtỷlệthuhồixelỗicủacácdòngxedonướcĐứcsảncũng thấphơnnhiềusovới cácnướckhác.AnhbạncủaTony,mộtkỹsưlàmviệcchomộthãngxeĐứcởSàiGòn,haykểTonynghevềcâuchuyệnôngsếpngườiĐứcđãdạyanhnhưthếnào.Anhnói,ởViệtNam,mìnhhaynóiđạikháisảnphẩmnàylàtấtcảtâmhuyết của tao.Tâm-huyết là timvàmáu, tức cũngghêgớmlắmrồi,nhưngvớingườiĐức,tâm-huyếtcóýnghĩagìđâu,họcònđemcảtínhmạngrabảolãnh.Kỹsư trưởngthiếtkếmộtmẫuxehơimới,sẽphảichịutráchnhiệmbằngtínhmạngcủamìnhchođộantoàncủaxe.Anhấysẽphảisẵnsàngchếtđiđểcảtriệungườiláimẫuxeđóđượcantoàntrênđườngthiênlý.

–––––––––––––––––––––––––––––––––-

P2:ỞnhàTonycómộtcáithaugiặtđồbằngnhựa,ngườithânmangvềtừĐôngĐứccũnăm1988,đểngoàinắngmưagiósươngnhưngbâygiờvẫn còn xài tốt, màu đỏ vẫn rực rỡ. Chỉ là một cái thau nhựa thôi,nhưng vìMade in Germany nên đó là một đẳng cấp khác, một sảnphẩmdongườiĐứctạora.Cònnếubạnhọckiếntrúc,mộtbộbútvẽMadeInGermany làcáiphải cócủamọikiếntrúcsưchuyênnghiệptrênthếgiới.

ỞĐức,giáodụccônglậpđượcmiễnphíkểcảđạihọc,kểcảsinhviênnướcngoàinhưngvớiđiềukiệnlàphảibiếttiếngĐứcvàcóbằngAbiturtứctútài.Nhữngtưởngvớisựtiêntiếncủanềngiáodụcấy,sinhviênquốctếsẽđổxôsanghọc?Nhưngkhông,sốlượngsinhviênvẫnkhôngnhiềusovớicácnướcnhưMỹ,Anh,Pháp,Úc…mộtphầntiếngĐứckhákhó,nhiềungườingại.Vìsợhọcxongrồiratrường,nếukhônglàmchocôngtyĐứcthìcũngkhôngcó lợi thế,dùtiếngAnhvẫnlàngônngữphổbiếnởnướcĐức.Thứ2làhọnghiêmkhắc,họckhóvìchấtlượngthật sự chứ không chạy theo thành tích.GiáodụcĐứcphân cấphọcsinhtheotrítuệcủacácbạntừlúctốtnghiệptiểuhọc,tứcaigiỏithìbắtđầulớp5sẽđitheohướngđàotạohànlâm,cònlạithìcáctrườngkháctheohướngthựchành.Cả2hệđềuđượcxãhộitôntrọngnhưnhau,vìkhả

năng1đứa trẻ khácnhaunênchonóhọc cáigìpháthuy tốiđakhảnăngcủanó.VídụbạnAnnekhôngtưởngtượngrađượccáihìnhcầunội tiếp tronghìnhnón,mở 2 vòi nước và không tínhđược saubaonhiêuphútthìđầycáibồn,thìthôiđịnhhướngchonóhọcvănsửđịaâmnhạcnghệthuậtchorồi,chứbắtnósincoslàmgìchonónóngnão.

Cái cuối cùngquan trọnghơn chính là kỷ luật củangườiĐức, nhiềubạntrẻngạivàsợnếuphảihọchaylàmvớihọ.HọchấphànhtuyệtđốicácluậtLệ,cácquytắccủatổchứcmộtkhilàthànhviên.Nói8hAMbắtđầuhọclàđúngkhikimgiâyvừachỉsố12của8AMlàcửatrườngđóng lại, vô xinnănnỉ cỡ nàobảovệ cũngkhông chovô.Trong lớpđúng8AM là thầy tròbắt đầumở sách vở ra vàhọc.Khi gửi con vôtrườngcônglậpởĐức,hayhệthốngtrườngquốctếĐứctrênthếgiới,phụ huynh học sinh sẽ ký vàomột nội quy dài ngoằng, trong đó cónhiềucamkết,đại loại làconcủahọ sẽkhôngđượcăncắp(tứcquaybài,đạovăn),nóidối(tứcchamẹ làmgiùmbàichocon,nóidốithầycô)…Nếuhọcsinhviphạm,thìsẽbịlàmtưtưởng,họcsinhsẽphảingồisuynghĩvềhànhvicủamình1ngày.Nếutáiphạm,họcsinhđósẽbịđuổihọcngayvàghivàosổbìađen(black list) trênkhắpnơivàcáctrườngcônglậpkhácsẽkhôngmuốnnhận,nếumuốnhọctiếpthìvôtrườngtưsẽ rấtđắtđỏvàcũngkhôngtốtbằng.TonyhỏihiệutrưởngmộttrườngquốctếĐứcởThượngHảivìsaocóquyđịnhđó,ôngnóinếubạnchọnchoconcáicủabạngiáodụcĐứctừđầu,sảnphẩmcủabạn sẽ hoàn hảo. Vì giáo dục nước Đức không tạo ra sản phẩm conngườicủaăncắpvànóidối.Đứaăncắpvànóidốithìkhôngkiêuhãnhđược,khôngngẩngđầuđược.

Đểsangvàchảnh,ngườitaphảitựmìnhgiỏigiang,tựmìnhđạođức,tựmìnhtửtế,tựmìnhvănminh.NướcĐứcnằmởTrungÂu,vàmỗinướcchâuÂuxungquanh,hầunhưngườiĐứcphâncônglaođộnghết.Đứclàmộtdântộcchoviệc,tứcgiaoviệcchocácnướclânbang.NgườiĐanMạchthìlàmgiaonhậnvậntảimãhiệumãvạchkiểmsoátchấtlượngchohọ,ngườiHàLanthìnhưlàmộtcôngviêngiảitrívớicảnhsắctươiđẹphoanởkhắpnơiđểhọsangdạochơi,giảitrí;cácnướcphíaĐôngnhưBaLan,Séc,…thìcungcấpnhâncônglaođộngsảnxuất;ThụySĩthìgiữtiềngiùm;

Áothìlànơihọđếnnghenhạcvàxemtriểnlãmtranh;Ýlànơicungcấphọcácdịchvụ liênquanănuốngvìẩmthựcvớiPizza,Spaghetti,Cappuccino..

NgườiPháp,Anh,Nga…thìsuốtngàyganhtụyvớingườiĐức,bênĐứccócáigìthìhọsảnxuấtcáiđó,nhưngchấtlượngthìcònlâumớibằng,vìhọkhôngcótinhthầnPerfectionism(chủnghĩahoànhảo)trongsảnxuất(còntiếp)

(HìnhxeôtôsảnxuấtcủaTrungQuốcbịmópđầukhivachạmvớixeđạpcủaĐức,hìnhnàychỉmangtínhchấtminhquạ)

Tốihậuthưcho1nhânviênđitrễToV,

Đâylàemailanhnhắcnhởlầncuối.Nếuemvẫnđilàmtrễmàkhôngbáotrước,vẫncònsống1cáchvôkỷluậtnhưxưanayvẫnsống,thìnênngưnglàmviệcởđây.

Đểmột tổ chức tồn tại được,điềukiệncần làmọi người biếtnghĩ vềnhau,nghĩvềngườikhác.Điềukiệnđủlàtínhkỷluật.Thiếu1trong2ĐKnày,tổchứcđósẽtanrã.Nênhùnhạplàmănvớiai,nếuhọthiếu1trong2ĐKnày,chiataysớmđểkhỏiphảigiảitánvềsau.

Cái1,tứcnghĩbảnthân,íchkỷ,sẽdẫnđếnphếtphẩymalanh.Cái2,tứcthiếutínhkỷluật,sẽkhôngđạtđượcmụctiêu.Côngtycủabạnanh,anhnóitrướcsaugìcũngđóngcửamàkhôngtin.Vìcóngườitrongđókhôngbiếtkỷ luậtnghĩa làgì, thìkhôngnên làmăncùng.Đúng thếthật,bữađầu3anhtrongHĐQThẹnhọp lúc3hchiều.Mộtanhđếnđúnggiờ,mộtanhđếnlúc3h30,mộtanhđếnlúc4h.Anhđiđúnggiờthìcó tiệc lúc4h30,nênkhianhthứ3đếnthìanhthứnhấtphảiđi.Saukhingồichờ1hkhôngbiếtlàmgì,anhthứ3đãăncắpcủaanhthứnhất1hđồnghồ,anhthứ2ăncắpcủaanhthứnhất30phút.Vàđúngnhưanhdự đoán, công tyhọ đãgiải tán.Vìkhôngbànbạcđượcvớinhau,do3lầnhẹnhọp,khônghọpđược.

“Mistakeacceptable,butneveracceptthesamemistake”.Lỗilầmlần1thìmìnhmổxẻ,phântíchnguyênnhân,nhắcnhởvàbỏqua.Phạmlầnthứ2làcảnhcáo,phạmlầnthứ3thìnênchiatay.Vìlần1,đãnhắcnhởhọvẫnkhôngrútrađược,mộtlànguquá,khônghiểuvấnđề,hailàcốtìnhviphạm.Lần2viphạmlàdothóiquencũ,thôicho1lầnnữa.Dùđãcảnhcáovẫnviphạmlần3,thìthôi,nênchiatay.Tronghônnhân,trongbạnbè,trongkinhdoanh,trongmọiquanhệ,thesamemistakelầnthứ3thìkhôngnênthathứ.Lần1bỏquavìchúngtakhôngnênhẹphòiLần2bỏquavìchúngtacầncósựbaodungLần3khôngđượcbỏquavìđólàsựxuềxòa,hạingườikhác.

Mìnhcứnghĩmìnhtốt,mìnhthiện,mìnhbỏqualỗilầmcủangườita,thựcralàmìnhrấtác,vìmìnhhạingườiđó.Vìngườiđósẽcảmthấylàlầnthứ4,thứ5….cứviphạmthoảimái,rồicũngsẽbỏqua.Rồithànhbảnchất,khôngsửađược.

Thiệnkhôngđúngchỗ,làác.Ácđúngchỗ,làthiện.

Đâylàthưcuốicùngcủaanhvềvấnđềnày.Nếuemcóđitrễlầntiếptheothìtựđộngđếnphòngnhânsựnhậnhồsơđivề.Mọivịtríđềucóthểthaythế.Mọikinhnghiệmđềucóthểđàotạo.

Ởcôngtynày,khôngchấpnhậnngườivôkỷluậtlàmviệc.Anhkhôngmuốnđóngcửacôngty.Cốtìnhviphạmlàpháhoại,nênloạitrừsớm.

ATony

ĂncắpquentayngủngàyquenmắtXưa,trongxómcủaTonyxảyra1vụtrộm.Têntrộmbịbắt,đểởnhàhươngxá,mặtcúigầm,cáiáobịxéthànhsợidâyđểcột2tayởphíasau.Mấyôngthônđangngồitrahỏi,còndânchúngthìđứngbênngoàibàntánxônxao.Tonycũngchenlấnđếncoimặtchobiếtthằngăntrộm.ĐólàlầnduynhấtTonycònnhớvềtrộmởquê.Thờixưa,làngquêyênbìnhlắm,khôngcónạntrộmchóđểănkinhhoàngnhưbâygiờ.

Nếunhư ăn trộm làhànhvi có tính toán, thì ăn cắp cũnggiốngvậynhưngnhẹhơn,nênítngườiđểý,xuềxòachoqua.Khiđihọc,quaycóplàchínhlàăncắpvàlừagạt.Ăncắpkiếnthứcvàlừagạtthầycô.Đángtiếchànhviăncắpnày,lẽraphảiLÊNÁNVÀRĂNĐE,lạiđượcbìnhthườnghóa,thậmchíđượcthầycôbaochevìthànhtíchcủalớp,củatrường.Sựkhôngtrungthựcđãcósựluyệntập,ngaytrênghếnhàtrường,nơimàlẽraphảiđượcđàotạođểthànhngườichân,thiện,mỹ(TRUNGTHỰC,TỬ TẾ,ĐẸP).Rất nhiềunềngiáodụcnhư châuÂu,Nhật,HànQuốc…cóquyđịnh,khinhậphọc,phụhuynhphải kývàocamkếtnếuconemmìnhăncắpkiếnthứcdướidạngquaybài,sẽbịđuổihọcngaylậptức.

Tonythìchưabaogiờquaybàivìtínhkiêungạocủamình,hẻmlẽbàntaynày,ánhmắtnàylạithụtthò,lénlút?Nhưngnămlớp10,cũngvàilầnbạnLngồibêncạnhquaymônSử rồiđọc chochép, sauđó thấynhục,nênviếtđượcgì thìviết,baonhiềuđiểmcũngđược, chả ai coihọcbạcấp3nếumìnhđậuđạihọc.Lúcduhọc,Tonykểvụquayphimvới bạnbèở nướcngoài, tụi nóngạcnhiên vô cùng.Đối với phươngTây,họcsinhquaycóplàhiệntượngRẤTRẤTcábiệt,xếpvàodạngtâmthầnnhẹ,cầnđượcgiúpđỡ,bạnởthểxemMrBeanđithisẽbiếtđiềuđó.

Nhưngnhiềukhichúngtavôtìnhcổxúyviệcăncắp.Làmychangbàivănmẫulà1dạngăncắpkiếnthức.Lẽrachỉđọcthamkhảo,nhiềuemđãbênguyên xi.Học caohơn, ăn cắp cả đoạn, cả luận án, cả quyểnsáchcủangườikhácthànhcủamìnhmàkhôngbỏtrongngoặcképhayghi tríchdẫn, thì gọi là đạo văn.Một tiến sĩ đạo văn trót lọt nói vớiTony,chẳngcógìnhụcnhãởđâycả.Tiếnsĩvẫncứtrongvinhquangnếu không bị lộ. Vì kiến thức có thể là giả, nhưng bằng cấp lại thật.Nghemàmuốnkhóc.

Khiratrườngđilàm,tiếptụcăncắp.Thưkýăncắpgiấy.Tiếptânlấyđiệnthoạicơquangọiđiệnthoạichùa.Tàixếxecontainerchởhàngracảng,trênđườngđitấpvàochỗnàođó,rútbớtíthàng.Bánhàngthìnóitonóinhỏđểkiếmhoahồngriêng,báocáocôngtymộtđằngrồichốtvớikháchhàngmộtnẻo.Thậmchíăncắpthờigianđể làmviệcriêng,sáng8hvôlàmnhưngvôrồiđiănsáng,càphêlangthangmiết.Kếtcụccủamọihànhviăncắplàcảnhkhôngdámngẩnglênkiêungạovớichínhmình.

Ngườitanói,ăncắpquentay.Lỡtừngăncắprồi,thìthôi,đừngăncắpnữa, bạn nhé. Rồi sẽ thấy nó kỳ kỳ thế nào. ÁNH MẮT ĐẸP ẤYKHÔNGNÊNLÉN LÉN, BÀNTAYXINHẤYKHÔNGNÊNTHỤTTHÒ.

Cũnggiốngvậy,ngủngàythìquenmắt.Nếubạnnghỉ trưa1chútthìđượcnhưngnếungủdàiquácảtiếngđồnghồthìbiếnthànhngủngày.Nóiranhiềubạncãivìkhôngquen,nóiphảingủđểnăngsuấtlaođộngcao hơn Singapore, làmột nước không có ngủ trưa.Nhưng nếu bạntừngđi làmởnướcngoàihay làmcôngtynướcngoài,sẽ thấykhôngngủ trưa làbình thường.Công sởở cácnướcphát triển,người ta chỉtakeanapchứkhôngphảisleep,họkhôngtốnthờigianchoviệcsuynghĩăngìởđâu,ănnhanhnhanhđểtranhthủtròchuyệncàphêvớibạnbèđồngnghiệp,shopping,tậpgym,họclàmbánh,họcphacàphê,họcngoạingữ…

Hômbữangangqua1vănphòngrấtsangtrọngtrong1tòanhà,lúcđókhoảng1hchiều,vớibảnchất tòmòcủatraiquê,Tonyghémắtnhìnvô.Thấybêntrongcó3thằngTâyvà1chịchắcSinhayHàngìđóvẫnngồilàmviệc,cònđâuchụcnhânviênVNthìngủlaliệtdướiđất,chăngagốiđệm,mềnmùngchiếugốigiăngđầy.Xoàixanhmuốiớtdaokéođầybàn.Xaxalà2hộpcơmdangdở.Mộtsốchịngủhámiệng,nướcbọttràorachảyxuốngcổ,bệtvàotóc.Vàianhlâulâulại“anhơivútlên1tiếngđàn”,vàichúthanhniênngáytonhưsấmdậy,đứngởngoàimànổihếtgaiốc.

Rồiđúng1h30,nhiềungườivẫnngáingủ,tóctairũrượi,lụctụcđứnglên,vừaphủiđítđemmùngmềnchiếugốiđicất,kéoquầnkéoáo.Vàngoàicửa,cảchụcngườikháchđãxếphàngchờvôgiaodịchtừrấtlâu.Bậtđènrồimởcửa.Khikháchđầutiênbướcvào,emtiếptânxinhđẹpcườichàokháchbằng1cáingápdàimuốnsáiquaihàm, trongmiềnNamnóilàmuốntrẹobảnhọng.Trêncằmvẫnmấysợitócbịdínhchặtvàoda,donướcbọttràoralúcnãy

Bệnh”toánlớpmột”Tớigiờ,cónhiềunhómđãđiđược1/3đoạnđường,kiếmđược100cáiáogửilênmiềnnúi,cácnhómnàyđềuâmthầmlàm,rấtlàgiỏi.Nhưngcũngcónhómvẫnchưatriểnkhaibánhànglầnnào,dothànhviênchỉtríchtrưởngnhóm,trưởngnhómchỉtríchthànhviên,cáigìcũngtranhcãi.Cóbạnđọcbàitìnhnguyệnviênkinhdoanhnôngsảncuốituầngâyquỹ“ÁoẤmChoEm”thìhàohứnggianhập,nhưngsánggọiđibánhàngthìmắngmỏ“tôiđangngủ,tôicónợaiđâumàgọiréosuốtthế”.Cóbạnmớivôgópvôquỹ50,000đồng,rờikhỏinhómtìnhnguyệnthìđòilạichobằngđược.Hômquahọpteamtìnhnguyện,Tonynóithôicácbạngópvôvàibachụcngànlàmquỹchung,tràđámuakhỏiphảigóp,cóbạngiãynảyngay,lúcnàotrànướcgìđóthìchiaramàtrả,“đãtìnhnguyệnmàcònđóngtiền,conphảnđối”.Bạnnàobạnnấyđềuđồngtìnhsaukhinghecâuấy,gươngmặtbạnnàocũngtoátlênvẻkhônnhìnbắtmệt.Mộtcatràđágiá5000đồngmàcótới50bạn,hỏimỗibạnphảitrảbaonhiêu?Saotoàncửnhânthạcsĩmàcứđigiảitoánlớp1miếtvậy?

CóbạnkểvớiTonylàtrongquákhứđãtừngchoănxin20,000đồng,nhưngsauđóthì“daydứtmãikhônnguôi”.Nói làhọ cóbệnhtậtgìđâu, lúcđóconxúcđộngnhưngsauđóthấyhọ lànhlặnnêncontứclắm,từđókhôngchoainữa,thậtgiảgìcũngkhông.Có20,000đồngthôimà,chưatới1USD,mìnhcónghèođiđâu,giảsửlúcđóngườiănxinđólàmchomìnhxúcđộngquá,thì20,000đồngđócoinhưvéxemkịch,quárẻđểxemngườitadiễnhayđếnnhưvậy.

Chưakểlàngườitakhổthậtthìsao?Mất2tỷthìcóthể“daydứtmãikhônnguôi”,chứ có20,000đồng thôimànhớhoàichichomệtđầuvậy.Cái tínhhảosảng,cácbạnphải tậpmớicó.Dámbuôngbỏ,nghĩlớn…mớicóđượccáiđứctínhQUANTRỌNGnày.

Cũngcóđứagửi thư,nóiconrấthàosảngphóngkhoáng,consẽ làmdoanhnhânvĩđại, consẽ trở thànhBillGates,MarkZuckerbergvớitàisảncứmỗigiây làvôđượcmấychụcngànUSD.BữanayghévănphòngđưahộTony1tờgiấy,lúcvềnóidượngđưaconlại15,000tiềnxăng. Cái đâu 30 phút sau thấy lại gõ cửa, nói dượng đưa thêm con2000đồng tiềngửi xenữa.Nónói “con rangoài, suynghĩmãimớiquyếtđịnhlàvàolấythêmtiềngửixe,vìviệctìnhnguyệnbỏcôngralàdượngphảimangơnconrồi,mấyđứatrẻtrênmiềnnúiphảimangơn

con rồi, còn tiền thì vấn đề nhạy cảm, 1 đồng con cũng không chịuthiệt”.Mấtnhững30phútđểkiếm2000đồng,saohọctớisincoslimlogrồimàlạisuốtngàyđigiảitoánlớp1,haytuổithơkéodàiquá?

Trướckhivề,nóxinởlạinóichuyệnvớiTony5phút.Nónóiconthắcmắcchuyệnnàymiết,saomấyngườinhưBillGatesđó,họkiếmtiềnđượcnhưvậynhưngsaonguquádượng?Saolạiđemtặnghếtvôquỹtừthiện?Nếulàconá,consẽ,consẽ…khôngngunhưvậy.Consẽmuacáinàyá,consẽmuacáikiaá…

Tonynói:Thôiconđivềgiùm,dượngbữanaybịlâybệnh“toánlớp1”củamấyđứarồinè.Dượngbánphâncứ5phútlãiđược50ngànđồng,nãygiờ con lấycủadượng10phút tươngđương100,000đồng, tức5USD,cảlycàphêStarbuckschứítgì.

Thôi.Xinngười hãyđi đi.Hãyđể tôi bánphân.Tôi khôngngu.Tôikhôngngu.

NỗilòngBồĐềSưTổCácbạntrẻtrongCLBcondượngthânmến,

Tốinay,dượngsẽkể chocácbạnnghe1câuchuyệnkinhđiển.ChắccácbạnđềucoiquabộphimTâyDuKý.MởđầubộphimlàhìnhảnhconkhỉThạchHầuđượctrờiđấtsinhra,rồimộthôm,ThạchHầutừbỏHoaQuảSơn,chèothuyềnđitìmsưhọcđạo.GặpthầyBồĐề,conkhỉđượcđặtchocáitênTônNgộKhông.Cũngnhờchútsángdạ(khicanhbavàohầuthầykhithầygõtrênđầu3cái)màđượcthầyưuáidạycho72phépbiếnhoá thần thông,vàdặnkỹ khôngđược tiết lộ ra choaibên ngoài biết. Trên đời luôn có những cái “sống để dạ, chếtmangtheo”nhưngTônNgộKhôngđãkhôngnhớlờithầy,mộtlầncaohứngđãmangphépthuậtrabiếnhóachobạnđồngmônxem.KhiBồĐềSưTổbiếtđược,đãhếtsứctứcgiậnvàđuổiđi.Trướckhiđi,ôngnóivớiTônNgộ Khôngmột yêu cầuduynhất, là nếu saunày có ai hỏi, thìđừngbaogiờnhắctênông.

Vàmọingườiđềubiếtchuyệngìđãxảyrasauđó.ViệcTônNgộKhôngđạináoThiênCung,tưởngnhưkhôngcóaichếngựđược,nhưngcácbạnạ,trênđời,caonhânắtcócaonhântrị.PhậtTổđãtrừngphạtTônNgộKhông,bắtgiamdướinúiNgũHànhsuốt500năm.Sauđó,tưởnglà phục thiện theo Đường Tăng đi thỉnh kinh, tuy nhiên, bên cạnhnhữngphẩmchấttốtđẹp,TônNgộKhôngvẫncònnhiềucáithóihưtậtxấu…nhưngườiđờivẫncó,nênvòngKimCôphảibịđeotrênđầu.Cứmỗilầnsaiphạm,thìvòngkimcôkialạisiếtchặtvào.Đólàkỷluật,làchế tài…màmỗingườiphảicó,phảitự tạoVÒNGKIMCÔchomình.Nếukhôngcónó,chúngtasẽdễrơivàotrạngtháivôkỷluật,tựtungtựtác…

Rồitrênđườngđithỉnhkinh,cómộtlầnđánhthuayêuquái,TônNgộKhôngquayvềtrườngcũnhờthầygiúpđỡ.Khiđếnnơi,thanôi,cảnhcũ vẫn còn đây mà người xưa đã không còn. Vẫn còn đó con suối,nhữngtảngđá,rừngtre…nhưngmạngnhệnđãphủđầy.Nhữnghìnhảnhhọctròdậpdìuluyệncông,chặttregánhnướcđãkhôngcònnữa,thayvàođólàmàutangúacủathờigian.TônNgộKhôngchạyđitìmthầy,tuyệtvọnggọitênsưphụ.Đáplạichỉlàtiếngvivugióngàn.Bỗngdưng,trongkhôngtrung,tiếngthầyvăngvẳng,“takhôngcònlàthầycủangườinữa,ngườihãyđiđi”.Chínhhànhđộngcãilờithầynămxưa,chínhsựngỗnghịchcủamìnhđãkhiếnbaongườiliênlụy,baothếhệ

đãkhôngcóđượckhaitâmkhaisángnữa.BồĐềSưTổ,vìsailầmcủahọctròmàđãphảitrởlạicuộcsốngẩncưcủamộtẩnsĩ.Cóngườitráchthầysaovìmộtconsâumànồicanhphảibỏ,nhưngSưTổbiếtrằng,cáisaicủaônglàđãtraogươmbáuvàotayngườikhôngxứngđáng,đểphải hổ thẹn với đất trời. Trong lúc Tôn Ngộ Không đang quậy nátthiêncung,thìcólẽlòngBồĐềSưTổhốihậnkhônnguôi.Ôngđãchữasaibằngcáchđóngcửa trườngvàđiđâukhông rõ.Suốt các tập tiếptheocủaTâyDuKý,đãkhôngaicònnhắcđếntênBồĐềSưTổnữa.Nhắcmàchi,khilòngngườitađãkhôngmuốnnữarồi.

Giọt nướcmắt ân hậnmuộnmàng của TônNgộ Không rơi trên sântrườngcũ,khiếnngườixemvừathươngvừagiận.Bàihọccủamìnhlàgì?Đãmangphậnhọctrò,trongvạnôngthầy,mìnhtìmđúngsư,thìhãyhọcđạochotrọn.Mộtconngườisốngtrênđời,gánhtrênvaibaonhiêulàquanhệ.Nghĩavua-tôinaylàtráchnhiệmmộtcôngdânvớiđấtnước,đạocha-con,đạothầytrò,đạovợ-chồng,nghĩabạnbè…Cóbaonhiêuấylàântình,nghĩatình,mìnhoằnvaigánhnặng,trảhoàikhônghếtmộtđờingườiđâucácbạnạ.

ĐểđếnđượcTâyThiêncực lạc,đíchđếnthànhcông,conngườiphảitrảiquarấtnhiềugian truân,cámdỗ,hiểmnguy,phải chiếnđấuvớibaonhiêuthúdữ,yêuquái…nhưngcáikhónhấtvẫnchiếnđấuvàchiếnthắng bản thânmình. Rào cản lớn nhất để thành công, thành nhânchínhlàsựthamlam,mêmuội,cốchấpcủaTỰMỖIBẢNTHÂN…chứkhôngphảiyêuquáiBÊNNGOÀINÀOCẢ.

Danhsưắtxuất caođồ.Thầygiỏi thìđồđệ sẽ giỏigiang.Nhưnggiỏigiangphảitrongkhuônkhổ,kỷluật,đểthầycònngẩngmặttựhàokhichúng ta thành công và thànhnhân.Chưa có ông thầynào trênđờimonghọctròmìnhthấtbạicả.Mìnhnênnhớđiềuđómàrănmình.

ĐừngđểnhưTônNgộKhôngkia,cứmãinợthầycũ.Mộtmónnợântình…

BímậtcủangườigiàucóNhiềubạntrẻthấyngườitakhởinghiệp,cũnglậtđậtmởcôngty,nhưngchỉđược3bữa.Vấnđềkhôngphảilàkinhnghiệmxửlýcôngviệc,kiếnthứcchuyênmôn,kiếnthứcquảntrịhaytuổitác,vấnđềlàKỸNĂNGLÀMCHỦkhôngcó.Nênphảidẹptiệm.

Muốnlàmchủ,thứnhấtlàphảicókỹnănggiaoviệc.Muốncókỹnăngnày,bản thânmìnhphải làngười luônchân luôn tay, luônmắt luônmiệng,luôntínhtínhtoántoánTỪBÉ.Còncóailàmsẵnchomìnhvôănthìthua.Tonytuyểnmộtbạntừnghọccấp3dânlậpN,thiĐH29điểm.Nónóitụiconhọcvìthànhtíchcủatrường,nênbanđêmthầycôkèmtruybàiđến11h.Bàitoánvừađưara,ôngthầyđưangaycôngthứcrápvôgiải.Đềvănnàychưasuynghĩdànýlàđãcôgiáocungcấpngay1bàivănmẫuychang.Nêntụiconmấtkhảnăngtìmkiếmvàtổnghợpthôngtin.Việcngồilụclọitrongthưviện,searchtrêngoogle,đọchầmbà lằng…để có thông tin mình cần LÀ KỸ NĂNG buộc phải có củangườigiỏigiangthậtsự.Nênhằngnàynólêncôngty,chờaigiaoviệcthì làm,không thìngồiđấy, cứmỗi5phútngáp1 cái.Thấykỹnăngngáptốtquá,phòngnhânsựbènbốtrínóngồiởchỗcửaravào.Từđó,tuyệtđốikhôngcònconruồinàobayđượcvàobêntrongcôngtynữa.

Tonyquenvới4đạilýbánphânở1huyệnởmiềnTây.BốnđạilýnàytừnglàngườigiúpviệcchoôngThoàn,mộtngườigiàucótronglàng.ÔngThoàncóhàngngàncôngđất,hàngtrămchiếcghehàngxáo,mấynhàmáyxaygạo,quánxátrênchợ,rồivịtnuôithảđồng,trạinuôigà,nuôiheo,cónhàởSàiGònCầnThơ…vàngườiănkẻởtrongnhàlêntớihàngtrăm.Cứnhậulà4anhnàykểchuyện“hồixưa”vớilòngbiếtơnôngThoànvôhạn.Sángnàocũngvậy,cứđâu4-5hlàôngThoànngủdậy,ngồitrêncáiván(cáiphản)bằnggỗmun,saigianhânlàmviệc.Đốđứanàomàrảnhtayrảnhchânvớiổng.HồiđóthìtụinàycămghétôngThoànvìbắtlàmnhiềuquá.Nhưnggiờnghĩlại,thấysốmìnhmaymắn.MấyảnhhỏiTonychứHAMLÀMVIỆCVÀBIẾTGIAOVIỆCcóphảilàbímậtcủangườigiàucókhông?Vìsángsáng,thấyôngThoàncứnhấpngụmtràvô,kêuanhAlàmgà,anhBrađắpđất,chịCtrồngrau,anhCchẻcủi,chịDlaunhà,chịEkiểmkho,chịFmúcnước,anhG vô ruộng thăm lúa, anhH thu nợ…còn ông thì cộng cộng trừ trừtrongsổđếnkhuya,suốtngàynghĩracáimớiđểlàmăn,mởrộngsảnxuất.Tonynóiđúngrồi,biếtlàmviệcthìbìnhthường,nhưngbiếtgiao

việclànănglựcđặcbiệtchỉdànhchongườirấtgiỏi,khôngphảicáiđầunàocũngnghĩđượcviệcchongườikháclàmđâu.Càngnghĩviệcchođôngngườilàmthìcàngtàinăng.Đólàbímậtđầutiêncủangườigiàucó.

Muốngiaoviệc,phảicóócquansát,phảibiếtsắpxếpcôngviệctheokhảnăngcủatừngngười,QUANTRỌNGLÀPHẢITỪNGLÀMTỪVỊTRÍTHẤPNHẤT.NênmấyảnhnóiemnóiđúngquáTony,ai từnglàmchoôngThoànsaunàycũng làmchủhết,vìquen luôntay luônchân.Tụianhbanđầucũnglàmmướnlàmcôngthôi,nhưngchămchỉvàcóđầuócnêntíchlũyđượcíttiền.Sauđómớimạnhdạnmởralàm,nhỏtrước,lớnsau.Mỗilầnnghemấyđứađòikhởinghiệpmàhỏi“vốnđâu”,thấymắccườidễsợ.Cácbạnngheđứanàonóivậythìđừngcóđưatiềnchonó.Nóđốthếtngay.Cóôngtỷphúnàotrênthếgiớimàđẻralàcó1đốngtiềnđưasẵn?Toàntíchcóp9xuđổilấy1hàocả.Rồi“tiềnđẻratiền”,có2hào,5hàorồi1tỷđôla.

Mấyảnhnóiởcáihuyệnnày,ngoàitụianhbánphânbánthuốc,mấyôngchủcâyxăng,chủxưởnggỗ, chủxưởngsảnxuấtvỏ lãi (tàughe),chủđạilýximăngsắtthép…đềulàngườilàmcôngcủaôngThoànngàyxưacả.Cònmấyđứaemtui, lúcđóởvớibamẹ,bâygiờvẫncứnôngdânnghèo.Vìnóicáigìtụinócũngngại làm.Sángngủdậylàkhôngbiếtmìnhphải làmgìngàyhômnay.NGHĨKHÔNGRAVIỆCCHOMÌNHTHÌLÀMCHỦGÌĐƯỢC.

LúcôngThoàngiàyếu,ôngvẫnchỉđạocôngviệcnênnhàcũngcònkhágiả,nhưngkhiổngmấtđithìmọi thứcũngchấmhết.CáidởcủaôngThoàn là,dù chỉ đạovà sai việc cácngười làmrất tốt,nhưng lạikhông cho con cái ông động chân động tay vào việc gì. Gia tài chiaxong,mấyđứaconquảnlýkhôngnổivìkhôngnghĩraviệcchongườikháclàm,rồingườilàmbỏđihết.Mấyđứaconphảibánvàng,rồibánđất,báncơ sở làmăn…thậmchí lấyđổ cổ trongnhàrabán. “Nhà từđường” làcáicuốicùngtụinóbánđểchianhauăn.Hếtcủa,cácconcủaôngThoànkhôngkiếmsốngđượcvìvừadởvừalười.Mấyanhgianhâncũ,giờđãcócơngơilàmănngonlành,thấyvậymớinhậnmấyđứaconđứacháuôngThoànvô làmbốcvác,coikho,giaohàng, launhàlaucửa,bếem…Mấyảnhnóivìtìnhnghĩamớinhậnvôchứnăngsuấtlàmviệctụinóchỉbằng½ngườikhác.

MộtbếplửahồngCácbạntrẻthườngcó1bệnhrấtlớn,đólàbệnh“hàohứngmộtphút”.Đọc1bàivềngoạingữ,cũnglênkhíthếhừnghực,cũngmởYoutubera,cũnglêntrungtâm…nhưngchỉhọcđúng1buổi.BữasauvẫnômipadcoitiếpthằngA,conBhômnayăngìlàmgìtựsướngcáigìtrênFB.Đọc1bàivềkhởinghiệp,cũnghầmhầmkhíthế,đứnglênđithuênhàtìmchỗmởcôngty,nhưngtìm3bữathôimệt,nắngnóngquáchạytớichạyluimệt.Đọc1bàivềduhọc,cáicũnglêncôngtyduhọctưvấn,đem1đốnggiấytờvềnhàrồiquênđểbụibámlênmốclênmeo.Đọc1bàivềthểdụcthểthao,cáicũngđimuacáimáychạybộ,muacáitạvềđẩylênđẩyxuốngđúng2lần.Rồihết,mọithứ“nguyễnyvân,vũnhưcẩn”.

Các bạn họ hàng với 2 anh Vân Nguyễn và Cẩn Vũ này, tìm cáchunfriendnó.NguyênnhânlàdocáiÝCHÍkhôngnằmsâutrongtâmkhảmcủabạn,nênbịgiậtdâythìcóchútkhíthế,nhưngsứcỳlớnhơn.Nhàcàngkhágiả,họcvấncàng tốt, tuổi càngcao thì sứcỳnàycànglớn.Nênvượtkhóthìdễhơnvượtsướnggấpnhiềulần.Sinhratrongmộtgiađìnhkhágiảthìđólàbấthạnh,vìnósẽdễdàngtriệttiêuđộngcơphấnđấu.Sinhratrongmộthoàncảnhkhókhăn,đứngtrướcmộtsựchọnlựaquáhẹp,thìmìnhphảivuimừng.Vìđólàcơhội.

Giữaviệcrasântậpthểdụcthểthaovớingồicoicasĩdiễnviêncởiáotrênmạng,ngườitadễchọncáithứ2.Nênnhiềungườinghiệnmatúy,bỏ thuốc lá…kêu từ bỏ, phần lớn không bỏ được. Cứ trả về với cộngđồng lại tái nghiện ngay. Vì bản chất của con người là “cái lười” và“thèm” bao giờ cũng hiện hữu trong tâm trí, nên phải có ý chí thậtmãnhliệt,thìmớichiếnthắngđược.

Đểrènýchímãnhliệtnày,ngườitaphảicóchiêu.Trướcmộtcámdỗ,bạnnênbặmmôi,dùngrăngcắnchothậtđau,đauđếnmứcbạncòncóthểchịuđựngđược.Đứngthẳng,nắmchặt2bàntaylại,nínthở,mắtlườmlườmgiảbộở trước làđối tượngkhủngbốcầntiêudiệt.HồiđóTonyđithihùngbiệntrênsânkhấu,cứchuẩnbịlênlàtaychânquíu,giọngnóilạcđi,đầuócnghĩcáigìchảnhớ.Nhưnglúctrướcmặtmọingười, mình mím môi thật chặt, cắn thật đau (yên tâm không cóchuyệnchảymáuvìmìnhtựbiếtđiềuchỉnhđauquáthìthôikhôngcắnnữa,kiểunhưnhịnthởấy,khôngsợnhịnrồichếtvìchịukhôngnổinữalàtựđộngthởcáiphì).Lúcmìnhnắmchặttayvàmímmôinhưvậy,hệ

thầnkinh sẽ đượckíchhoạt,máudồnvềnãonhiều,giúpmìnhsángsuốt,vàtrànđầyýchí.Bạncứthử,cóthểsẽkhinhcônglêntậnngọncâychứkhôngphảichơi.ĐâylàbíquyếtcủavậnđộngviênngườiTriềuTiênmỗi khi thiđấu thể thao.Liềudopingnày tựnhiêngiúphọđạtthànhtíchrấtcao.

Cácbạnthửápdụngkhimìnhcầnquyếttâm1cáigìđónhé.Taynắmchặtsẽgiúpbạntaymạnhmẽhơn.Môimímchặtsẽgiúpđôimôihồnghơn,đỏtựnhiênrấtđẹp.Bạngáisaukhimímmôi,mìnhthèlưỡiliếm1cáichonóbóngnhưson,khỏitốnthờigiantrangđiểm.

Mìnhvôcáinhà,dùbiệtthựđẹpđẽcáchmấy,thấybếpnúclạnhlẽo,bạncóớnkhông?Bạndùcótàigiỏixinhđẹpcáchmấy,màkhôngcólửanhiệt tình, thì cũngnhư cáibiệt thựhoangvắngkia.Bạncó thấynhữngngôinhà tranh,nhữngngôinhà gỗ dùbénhỏ nhưng vẫn ấmcúngvìcó1bếplửahồng?

Mìnhcómộtcuộcđờithôi,đừngcótrotànbếplạnh.Dùngoàikialạnhlẽo, lòngngườiquyết tâmthìvẫnrực lửa. “Ngoàiphốmùađông,đôimôiemlàđốmlửahồng”.

ChuyệnthằngKiên

Hồiđihọc,Tonynghetuyển“nhânviênbánhàng”làdộingược.Vìtưởngtượngcảnhmồhôimồkêchạyxemáyàoàotrênđường,phíasaulàthùnghàng,vônănnỉchỗnàychỗkia,cókhibịđuổi.Rồitronggiaotiếp,cáithếngườibánbaogiờcũngthấphơnthếngườimua,nóbảocontrâumàuvàngcũngdạ“vàngquá”,vìsĩdiệnítaichịulàmnghềbánhàng.Rồibịépdoanhsố,mộtthángphảibánđượcbaonhiêusảnphẩm,cònkhôngthìphảinghỉ,nêncôngviệccũngsẽáplựchơn,chỉthíchngồivănphòngmáylạnhchosướng.

NhưngTonyngồisuynghĩlại,mìnhdướiquêlên,trênrăngdướidép,họckinhtế ra trườngcónghềngỗnggìđâu,nếu làmnhânviênngồimáylạnhthìtíchlũyđếnbaogiờ.Nếulàcongáithìthôikiếmthằngchồngnàochịukhó,chămchỉviệcnhàviệccửagiaochonócày,trongkhimìnhlàđànôngcontrai,thìcầnphảivữngvàngvềtàichính.

NghĩvậynênmộtngàykiaTonymớiđăngbáotựquảngcáo.Bạnbèmột sốđứacầmtờbáocóhìnhTonyởmụcNgườiTìmViệcmàcườikhinhbỉ,nóinhụcvậymày.Tony thấychảnhụcgì, sức laođộngcủamình làhànghóa, phải quảng cáođể tiếp cậnvới nhiềukháchhàngchớ.Đúngnhưdựđoán,họgọiđiệnmờiphỏngvấnquátrời.NhờchịLgiớithiệumàTonythituyểnvàocôngtylàmnhânviênbánhàngngaylúcnhậnbằngtốtnghiệp.Nhờnhữngnămthángnướcmắtnướcmũi,dướisựđàotạokỷluậtVÔCÙNGhàkhắccủaôngsếpgiàngườiNhậtmàTonymớicóđượcngàyhômnay.

Trởlạinghềbánhàng,đólàmôitrườngtốtnhấtđể1đứangáongơtrởnênbảnlĩnh.Làmsale,mìnhsẽTỰđàotạomọikỹnăng,từphântíchtâm lý,đếnănnói,nhậunhẹtháthò,đàmphán thương lượng, tungchiêuquánhphủ đầu…đếnnănnỉ xuốngnước thảomainịnhnọt.Vìbánhàngnócực,nênthunhậpthườngsẽgồmlươngcứngvàhoahồng.Lươngcứngthìthườngchỉđủsinhhoạt,thunhậptíchlũylàhoahồng,nên sẽ làđộng lực thứckhuyadậy sớmđể làm.Nhânviênbánhàngđượcvínhưlàchiếnsĩramặttrậnvậy,cònhậuphươnglàcánbộchứngtừ,logistic,khobãi…

TrầnQuốcTuấntrongBinhThưYếuLượccónói, cốtyếunhất trongviệcđánhthắnggiặcNguyênMônglà“quýhồtinhbấtquýhồđa”,tức

quâncốtyếulàsựtinhnhuệchứkhôngphảilàđasố.Côngtynàocóđộingũquânsalestinhnhuệthìđềuchiếnthắng.

Nênnàycácbạntrẻ,dùtốtnghiệpngànhgì,đangthấtnghiệpmàđứngtrướccơhội làmnhânviênbánhàng,đừngcóngại.Laovôlàmđi,sĩdiệnlàmgì.Thấtnghiệpănbámmớinhụcchứđilàmlàkhôngcócáinghềnàocaohơnnghềnào.

Mìnhchịucựckhổ1thờigiansauđóngonlànhlắm.Nhưngcạmbẫythươngtrườngcũngnhiều,mìnhgiỏigianghóachứđừngcómalanhhóa.Cácbạncứnhìn1condiềubaycaonhưvậy,lànhờcáisợidâycộtdướiđất.Nhiềulúccondiềunghĩ,thôicắtsợidâyđi,sẽbaycaovútlêntrờixanhluôn.Sợidâyđóchínhlàtínhkỷluật,chínhlàđạođức.Màmìnhkhôngcónó,sựbaycaochỉ là“cuốntheochiềugió”,rơixuốnglúcnàokhônghay.Cácbạn trẻ nhớ kỹ lờiTonydặn.DÙLÀMGÌỞĐÂUVỚIAI,đồngtiềnmìnhlàmraphảilàđồngtiềnsạch,phảitừmồhôitrítuệcủamình.Aidạykhôndạykhéogìđókệhọ.Thậtthàchưabaogiờlàchadạicả,trungthựclàcáikhônngoannhấttrongmọikhônngoanmàconngườicóthểnghĩra.

Có1bạntrẻtênKiên,ngườiBìnhĐịnh.Hồinhỏquậyphágìđómàbịmấthết1cáitai.Nónóiconhamchơichỉhọcđếnlớp11đãnghỉ.Theobạnbèvônam làmcôngnhânxâydựng.Sauđó,nónghỉ, làmnhânviên giao hàng nước đóng bình cho các nhà máy trong khu côngnghiệpởDĩAn,lương3triệu.Sauthờigian,nóxinsếplàmcôngviệcbánhàngkiêmgiaohàng.Làmquầnquậttừmờmờsángđếnkhuya.Gọitiếpthịkhắpnơi,hàngcũngngõhẻmgìcũngchạyđến,nửađêmaigọi giaonước cũngđi.Rảnh lànóđi tới tậnnhà từngkhuphố, từngchungcưgửicardtiếpthịvôkhecửa,nên1thánghoahồngcũngđược3-4triệunữa.

LầnlĩnhhoahồngđầutiêntiênnómờiTonyđiăn,nóiconhẻmbiếtlấygìcảmơndượngđãchỉđườngchoconkiếmtiềnmộtcáchtửtế.Màdượngsangtrọngquá,conmangtheotoànbộtiềncủaconđểdànhxưagiờluônnè.Mìnhmàcầm10triệuđồngthìkháchsạn5saonàocũngdám vô dượng há. Thấy nóốmnhách, damặt đen thui vì chạy suốtngàyngoàinắng,cáitúicăngphồngravìnhững10

triệu tiềnmặtmang theo, Tony hẻm biết nói gì, chỉ thấy rưng rưngnước mắt. Mới nói thôi con ráng tích lũy thêm đi, cày thêm đượckhoảng100triệuthìdượngchỉchocáchlàmăn,cònmuanhàmuacửalấyvợđẻconnữa.

Bữađiănvớinóđếngiờcũngmấytháng.Bữanay,nógọiquanóiconđểdànhđược50triệurồidượng,tốidượngcóvềVillaDeTonyhemđểconquagửidượngcấtgiùm.NónóitrênBìnhDươngaicũngkhencondễthươngnênmốiláinhiềulắm.Conphảidậytừlúc4h,đigiaohàngtừ5hsángđến10hđêmmớixong,thángnàoconcũngtíchlũyđượcítnhất2chỉ.

Tonynóisaocongiốngmấyôngbàmìnhởquêdữvậy,lâulâulòira1đốngvàngkikicópcóp…Thôiconmở1tàikhoản,rồibỏtiềnvôđóđi,tựquảnlýtàichínhcũnglàmộtkỹnăng.

HômnaynólênTpmuađồtếtgửivềchoemnóởquê,sắptếtrồi.NóghéVPchơi,cầmtheogóitrà,Tonytrảlạikêunógửivềquêđi,dượngở đây đâu có thiếu. Nó ngồi cười, gương mặt sạm đen vì nắng gió,nhưngánhmắtsángbừngcủasựquyếttâm.Tonynói“conlàmviệccậtlựcnhưvậy,đạođứcnhưvậy,kỷ luậtnhưvậy…thànhcông làđiềudĩnhiên”.ThấydángnóốmtongốmteođivềmàTonymừngthầm,lạicómộtconsaobiểnnữađãđượcnémtrởvềvớiđạidươngđể sốngmộtcuộcđờiýnghĩa…(2013)

–––––––––––––––––––—

Tintứccậpnhật:BạnđãthêmnghềbánbấtđộngsảnkhuMỹPhướcBìnhDươngmấythángnay.Tiềntíchcóptừbánnước,bạnđãkịptậuchomình1nền(150 triệu)vàđãxâydựngcáinhà trọnhỏ chocôngnhânởkhunhàmáyKumhogầnđấy.

Bạnkểbạnđangbánbấtđộngsảnvới tìnhyêuvàsựđammêmãnhliệt.Từ5hsángđãmòraquáncàphêtâmsựlêla,vàdắtkháchđicoiđất,đàmphán,thamdựmọihộichợtriểnlãmđểtăngcơhộitiếpthịvớikháchhàngđếntốimịt.

Bạn nói, năm 2015 con sẽ gom 5 miếng đất lại, đủ 750m2 làm cáixưởngsảnxuấtchổiđótgìđócủaquêbạn.Bạnsẽđemngườingoàiquêvôlàmcôngnhânvìhọlànhnghềvànhờdượngxuấtkhẩu.

Hẻmlẽquanăm2015, tuiđixuấtkhẩuchổiđót?ChổiđóttiếngAnhnóisao,tuiđâucóbiết…(2014)

––––––––––––––––––––––

Cậpnhật:BữanaybạnlạighéthămTonyvìnghedượngbịthoátvịđĩađệm,mang ít lá cây gì đó.Nói conmở được xưởng sản xuất rồi, giacôngchổichomộtdoanhnghiệpxuấtđiẤnĐộ.NónóibâygiờconcóĐô-larồi,lễnàyvềquêlàmhộchiếuđểchuẩnbịđiẤnĐộđểlàmđúng

yêucầucủangườitavàlàmcácmẫu“chổitochổinhỏ”đủkiểuđểthamdựhộichợthủcôngmỹnghệ.Bạncũngbắtđầuđihọcngoạingữvàobuổitối,chỉmuốnbậpbõmnóivàicâukhibắttayđốitácthôi.Vàbạncũngđãcóngườiyêu,mộtcôgáingườiNamĐịnhđanghọcởĐHBìnhDươngchuyênngànhkế toán,nghenóicũngbiếtvunvén làmănvàchịu khó ghê lắm. Đi học ngoại ngữ về là hai đứa ngồi bó chổi tớikhuya…

Trong khi đó vẫn có nhiều bạn trẻ ngồi bó tay, bó gối, ănmiết màchẳngchịulàm…

Concòcủamẹ“Chàodượng.ContênS,tốtnghiệpĐHKiếnTrúcvàđãđilàm2năm.Nghĩđếnnhữngthángngàyđihọcmàconthấynao lòng.Thờicấp1cấp2conkhôngbiết,chứtừcấp3trởđi,1thángriêngtiềnhọccủaconđãlà5triệu.Saubaonhiêunăm,giờconkiếmđượccó5triệu/tháng,coinhưtiềnđầutưchoconlỗnặng.

Từ lớp1,conđãphảihọcthêmđêmngàyđểvôtrườngchuyêncấp2.Rồiphảihọcbơi,họcvõ,họcđàn,học2ngoạingữ.Cứ4hchiều,bacontrốnviệcởcôngty,rađứngtrướccổngtrường,cầmgóixôivàhộpsữarồichởconchạynhưbayđếncáclớphọcthêm,9h30tốiconmớivềtớinhà, vô bànngồi làmbài tậpđến 12hmới đượcngủ.Kiệt sức vì họcnhưng con phải có thành tích để bamẹ khoe với bạn bè. Con luyệntoán-lý-vẽ từnămlớp10,MỤCĐÍCHDUYNHẤTLÀđể thiĐHnênconkhôngquantâmđếncácmônkhác,cảlớpconaicũngvậy,đậuĐH100% chứ giờ kêu viết đơn xin việc thì thua, phải search trênmạngxuốngrồisửasửalại tíchút.Ở trườngkiếntrúc,tiềndụngcụhọctậpcaongất.Tốtnghiệpra,ngànhxâydựngkhôngcònnhiềucôngtrìnhnữa,concóviệclàmlàrấtmaymắn,bạnbèconthấtnghiệpnhiều,chỉcóvàiđứagiỏingoạingữđilàmchocôngtynướcngoài,vàiđứacóđiềukiệnthìđiduhọc,cònlạithìấtơvạvật.Conkhôngnóiđượcngoạingữnàorahồn,cũngchẳngthíchđànhátvõ thuậtgì.Đammêkiếntrúckhôngcó,cáccôngtrìnhvẽrachokhách,concònthấyxấunữalà.Hồiđóconchọnkiếntrúcvìmọingườitrongnhànóilà“NGHỀNÀYDỄXIN VIỆC, KHÔNG AI NHẬN THÌ ĐI VẼ NHÀ CHO NGƯỜI TACŨNGSỐNGĐƯỢC”.Giờconthấylàmgìcũngphảicóđammê,phảicóchúttàinăngmớikiếmtiềnđượcdượngơi.Conchánnảntoàntập,lớpconchỉ cácbạnở tỉnh lên,nghèonghèo…làđiêncuồng làmviệc,còntụiconởthànhphố,giờsốngnhànnhạt,chánòm,khôngcógìbứtphá. Con hàng ngày ngoài việc sáng ra quán cà phê ngồi cầm cáilaptop, nhận việc tính toán kết cấu cho vài ba công trình, rồi tối đinhậuvớibạnbè.Con25tuổimàbụngbựhơnbaconnữa…”

Đây là một trong rất nhiều thư mà TnBS nhận được. Thế mới biết,nhiềungười phấnđấu cả đời, cho con cái lên thànhphố “để có điềukiệnhọctập”rồiépconhọccáinàycáikia,đầutưkinhkhủngchoconcái…nhưngkhôngcókếtquả.Tuổithơcứmãikéodàivìphậnlàmconcò,concòđãchánmàlạicònbebé.“Concòbébé,nóđậucànhtre,đi

khônghỏimẹ,biếtđiđườngnào?”Điđườngnàohảmẹ,mẹơi?”

Cáchđây2nămTonygặp1bạnkiếntrúcsưychang,tênH.Bạnnóicon xuống Phú Mỹ Hưng làm nhà, thấy bà ô-sin người Philippineslương1000USD/tháng,trongkhimìnhhọckinhkhủngtrong17năm,thunhậpcó200-300USD.Bàấylàmlươngcaogấp5lầnvìbàấybiếttiếngAnh.Cáiconvề.Tứcquá.NÓILÀLÀM.Nắmchặttay,mímchặtmôi,conDẸPHẾTMỌILƯỜIBIẾNGcốhữuđểLỘTXÁC.HànhtrìnhlộtxáctừCÒthànhĐẠIBÀNGbắtđầu.

Bạnkể“conđăngkýluyệnIELTSởmộttrungtâmdonhómsinhviênĐHNgoạithươngsánglập,5hsánglàdậyhítđất,chạythểdục.Ngoàicôngviệcchuyênmôn,conchỉtậptrunghọcngoạingữvàngoạingữ…Sau3tháng,conthiIELTSđược6.0,vàvaytiềnmẹđâumấyngànđô,sangItaliađểhọcthiếtkế1 tháng”(TheFlorenceInstituteofDesignInternational,họcphí1khóangắnhạn1thángkhoảng900Euro).Saumột thánghọc,bạnnói tầmnhìncủabạnlênrấtnhiều.Bạnvềnước.Thiếtkếcủabạntựnhiênphóngkhoánghơn,táobạohơn.Mạnhdạnđirangoài,bạnmớithấynhữngcôngtrìnhkiếntrúccủaphươngTâysaomàhàihòaquá.Sauđó,nhờ1đồngmôntrongkhóahọcnàygiớithiệunênbạnđihọctiếpngànhkiếntrúcởmộtthànhphốnhỏởnướcchâuÂukhác, lầnnàychỉvới3000USDtrongtay.Hàngngàyngoàigiờ học, bạn đi lang thang trong thành phố, thấy nhà ai xấu xấu hưhỏnggìđólàghilạiđịachỉ,vềnhàviếtthưnóiđểtaosơnlại,sửalại,làmcảnhquansânvườnlạichonha.Từthángthứ2trởđilàbạndưdảtiềnbạc,đilangthangnướcnàynướckiadulịch.Gầnđây,nhómcủabạnvừa vẽmột công trìnhkhách sạnởÚc, bạnvẽ rồi gửi phác thảoqua,kháchsửa,kháchOkthìbạntriểnkhaichitiết3D,tínhkếtcấu,khốilượng…vàgửimailchokháchlàxong.Nhómcủabạn5người,giátrị bản vẽ 300,000USD và bạn được chia 1/5. Bạn nói lần đầu tiêntrong tài khoản có con số hàng chục ngàn, khi đầu ócmình phóngkhoánglênlàtiềntựđộngvào.Vàkhimìnhcótầmquốctế,giátrịsứclaođộngcủamìnhtănglênrấtcao.Bạnnói,nhiềulúcconđangngồiuốnglyCappuccino5Euro(tứcgần150ngànđồng)ởParis,nhớlycàphêcụcgạchtrướctrườngkiếntrúc,cólầnconcăngthẳngcãinhauvớichịbánhàngsaobữanaygiálycàphêlên12ngàn,hômtrướcchỉcó10ngàn thôi, con giậnkhôngnhìnmặt chị ấy.Rồi đi phỏng vấnxinviệc,bạncùng lớpchứvôgặpnhau là“némcục lơ”,sợnógiànhmấtsuấtviệclàmcủamình.Hùnhạpnhaumởcôngtythì3ngàylàcãilộngiảitánvìaicũnglàmtheoýmình,khôngtôntrọngquyđịnhchunghaytuântheochỉhuygìcả.

Tonybènnói:“Thìmấyđứathấyđó.Chênhlệchcó2000đồngmàtụimàycũngcãikhôngnhìnmặtnhau.2000đồng,raquốctế,quyĐôlalàchưatới10cents.Đầuócnhỏthìtâmhồnnhỏ.Tâmhồnnhỏthìđờinhỏ.Mìnhchỉ tồntạimột lầntrêntráiđấtnày,thử“baylênđónmặttrời,đạibàngconhãyvútcao,quanúiđồi…”nhưlờibàihát“Đạibàngcon”,bàihátthiếunhinổitiếngcủaNgađinhé!”

Không rõ vì sao, trong các bài thiếu nhi Phương Tây, các nhạc sĩthườnglấyhìnhtượngconđạibàngđểsángtác…

ChỉđườngNgườiDoTháilàdântộcthôngminh.Ngoàira,dovịtríđịalýnằmgầnchâuÂuphóngkhoáng,nêndùchỉchiếm0.2%dânsốthếgiớinhưngngườiDoTháisởhữuphầnlớncủacảithếgiới,21/50giàunhấtthếgiớitrênForbes.CònngườiViệt,đượcxemlà“DoTháicủaphươngĐông”lạibịcáibệnhlớnnhấtlà“tiểunôngvụnvặt”thịtchólámơlông,nêncứlậnđậntruânchuyênmãi.Nênaithoátđượccáiấythìbậtlênthànhcôngmạnhmẽ.Bạntrẻphảicoikỹcáinày,đểmuốnthànhcông,phảithoátracáiTIỂUNÔNGấynhé.

Tonycũngtừngtiểunôngvụnvặt.Hồiđóvôthànhphốcũnglựabạngiàucóvàcóchamẹ làmôngnàybàkiachơi,hòngsaunàynhờvả.Chơivớiai,Tonycũngtínhtoáncoicólợikhông,cũngxuềxòavớilỗilầmbản thân, cũnggiấunhưmèonhữngbíquyết làmăn, cũngđiêncuồngbảovệlợiíchcánhân,cũngmalanhvàphếtphẩy,cũngtừngnóidốituychưaăncắp,cũngganhghétngườigiỏihơnmìnhvàkhinhkhingườikémhơn.Ăncỗthìphảigiànhphầntrước,lộinướcthìtheosauvìđứanàođiđầu,nóvấptétrướcthìmìnhtránh.Nênainóibỏxemáyvànhàốnglàđiêncuồngphảnđối.Vìlàmbiếngđợixebuýt,làmbiếnglộibộ,sởhữu1miếngđấtsẽhayhơn1cáicănhộchungcư,cấtnhàthìcaohơnnhàbêncạnhđểnướcmưanóđổsangbênđó, lấnra1chútngoàimặttiềnđường.Cáigìliênquanđếnquyềnlợilàtranhgiànhkhíthế,liênquanđếntráchnhiệmlàtrốntránhliền.Khôngtìnhnghĩavớiai,chỉbiếtcómình,saunàylàgiađìnhvợconmình,anhemruộtmàtranhgiànhnhàthừakếthìTonycũngsẵnsàngváccuốcrachiếnđấu.Điănđámcướilàlấyđũabớicáiđùigàtrongđĩara,rồibỏvàotúiáochạyrabờràochothằngconđangđứngchờ.PhảilàmnhanhchứconNanólấymất,nênđĩagàvừadọnralà6đôiđũa“kháchmời”laovàoxới tungtóe lên.Đikháchsạnngủ,bậtnướcchảycảđêmchonó“lạitiền”, vừa bậtmáy lạnh vừamở cửa sổ cho thoáng, có phải tiền củamìnhđâu.Sangnhàcôbạn,giàucóquánênTonytìmcáchxàichobớtgiàu.Mấylonbiacổmangramời,Tonybậtlênhếtdùuốngmỗiloncó1hớp.Nhìncổgiàucómà lòngvôcùngkhóchịu,ngồi suynghĩmãicáchnàochocôấybớtgiàuđây?

Nhưngsaukhiđiđâyđiđó,thấycáisuynghĩTỈUNÔNGđósaomàrẻtiềnquá,suynghĩmiếtvậythìkhôngsangtrọngquýpháivềtâmhồnđược.Tonytựvảvàomặtmấylầnrấtquyếtliệt,mất1nămthìbệnhtiểu

nôngbớtdầnvàbâygiờhầunhưmấthẳn.NênmớicócáipageTnBSnàyrađời,chứcáchđây10năm,đờinàoTonychiasẻmiễnphínhưvầy.Lỡđứanàonóđọcnógiỏi,nógiàuhơnmìnhthìsao.Ítracũngviếtbàigửibáođể cóchút tiềnnhuậnbút.Thayvìmuasáchcóbảnquyền trong nhà sách, Tony chỉ mượn và photocopy để rẻ hơn vàinghìn,vàkhicóEbookđọcmiễnphí,aicólàđưaemailxinliền.Cáigìmiễnphí là tranhnhau,kiểuấnngôiđềnnọnghenóimaymắncholàmăn,Tony sẵnsàngđi sớmtừ 1h sáng, và lấnngayvới thằngbêncạnh. Và để vào ngôi trường củaNgô Bảo Châu từng học, Tony sẵnsàngđạpcảhàngràođểvàonộphồsơ,cóphảihàngràonhàmìnhđâu.Ngắmđường hoa bờ Hồ chứ thấy chậu nào đẹp là lénmang về nhàmình,bờhồkhôngcóhoathìnóvẫnlàcáibờcủacáihồ.Đènđỏmàthấychúcônganthìmớidừngvìsợphạt,chứkhôngthìcứvượtchonhanh,sauđócònquaylạichửimấyngườitựđộngdừngtrướcđènđỏlà“đồdởhơi”,khôngcóaigiámsátsaokhôngtranhthủ?TonytừngnhưthếvàtừngcườikhoáitrávìthấymìnhKHÔNhơnngườikhác.

Tony có anh bạn, tiến sĩ và chủ doanh nghiệp nho nhỏ, danh vọngngonlành,nhưngbệnhtiểunôngthìkhônghết.Anhbắtvợanhvừađilàmbênngoài(thángkiếmvàichai)vừalàmkếtoáncôngty,vìanhsợbọnnhânviênnóăn.Hômbữacàphêvớianh,anhnóigìchứvụsânbayTânSơnNhấtdờiraLongThànhlàtaophảnđối.Taomuốnsânbaycứphảicạnhnhà,tiệnchotao.Màkhôngphảiriêngsânbay,dựánnàomàkhôngcólợichonhàtao,taođềuphảnđốicả.Trướcđây,anhởtrongkhugiảitoảđểxâycáicầu,sángracảxómngồicàphêchửinóimấyngườiquyhoạchngugìngu thế, xâycầu làméogì (nguyênvănanhnói), cứ để thế cả baonhiêunămnay có sao.Rồi người ta cũngkiênquyết,vảlạitiềnđềnbùcũngcaonênhômnayđingangcáicầu,anhnói “trôngkhang trangnhỉ”.Nhàanh lànhà cuối cùng tháodỡkhỏikhugiảitoảấy,vìđisớmsợtiếc.Mộtngàycũngdâydưa,miễnlàcólợi.

Tonynóimìnhphảinghĩchongườikhác,nghĩchocộngđồngthìxãhộimớitốtđược.Anhmắngngay,cộngđồnglàai,taonàobiếtcộngđồnglà ai.Từ nhỏ, taođược chamẹ taodạy là “nắng chiềunào che chiềuđó”, lochomìnhvàgiađìnhthôi,mắcmớgìphải lochongườikhác.TaothấybọnSingaporenónguquá,cảkhuphốtựdưngđậphết,xâycáichungcưlêncó20%diệntích,còn80%làxâybãiđậuxehơivàcâyxanh.Taothàđixemáychứkhôngđờinàochịuđậpnhàrồiởchungcư cả.Tao thíchvănhóaxemáyvìnócho taocơhội giành từngcmđườngvớiđứakhác.Taomàkhôngđiđượcthìsẽđâmngangxỏdọc,

đốaiđiđượcvớitao.Màykhôngthấycâutụcngữ“khôngănđượcpháchohôi”à.Đólàsựkhônngoanđómàyạ.

Trong làm ăn, anh có tiền chứ không trả nợ, ráng bịa lý do nói dốithêm1ngàyđểcólãisuấtquađêm.Anhmuahếtcáctênmiềncủacáccôngtynổitiếng,kiểutonybuoisang.comhaytonybuoisang.net(Tonykhôngcósởhữumấycáitrangnày,toàncủaaiđấykhôngrõ),giảsửTony liên hệ thì anh hét 50,000đô, ai bảo khôngnhanh tay lẹmắtđăngký.Kinhdoanhcủaanhchínhlà“đầucơ”,đixehơiđếnxếphàngmuasuấtchungcưthunhậpthấprồibánlại.Anhngheởđâusắplàmdựánlàanhmuađất,rồixâymộgiả,vìanhnói“sẽđượcđềnbùcaohơn.Cáctrậnđábóngnổitiếnghayvétàutếtlàanhchenlấnmuavérồiraobánlạichợđen.Anhđầutư trí tuệvômấycáinàychứkhôngsảnxuấtkinhdoanhcáigìlâudàivìtốnthờigian,lâuăn,mệt.

Hômbữagặpanhtrongkhuvuichơi trẻemKidCity,Tonythấyanhđứngdướicáimángtrượt,conanhvừatrượtxuốnglàanhbếđưalêntrênchonótuộtxuốngnữa.Có5-6đứabécũngtrạctuổiconanh,xếphàngleolêntrênđórồinhưngkhôngcótrượtxuốngđượcvìchaconanhchiếmdụngmất cáimáng.Mấyđứanhỏ xíukhông cókhả nănggiành lại người cao 1m75 và 80kg sừng sững như anh, chờ lâu quákhôngtrượtđược,khóclócvangdội,nóichúơiđâylàchỗchơicủatụiconmà.Anhphớttỉnhăng-lê.Cáitụinhỏchạyxuốngmécchamécmẹ,mấyngườikiatớigópý,anhnóicáinàylàcủachung,tôicóquyền.Thếlàcácôngbốbàmẹkháccũnglaođếntranhgiànhchoconcủamìnhđượcchơi.KidcitybiếnthànhAdultcityvớigươngmặtlạnhtanhcủanhữngôngbốbàmẹ.

Nhưnglạởchỗ,nếuaikhôngchoanhcáigì,anhlạichửi.Hômbữaanhnói taođangchạyxe,khôngbiếtđườngnênmớidừng lạihỏimộtbàngồibán thuốc lá.Màybiếtbàấy trả lời saokhông“tự tìmđi,ởđâykhôngaisốngbằngnướcbọt”.Cáithểloạigìíchkỷthế,biếtđườngmàkhôngchỉ.Tonymớinóivậyanhchỉchoemconđườnglàmgiàucủaanhđi,ảnhcườiháhá,nóitaođâucóngumậy.Chỉđườnglàmănchomàyđểtaohếtcửalàmănà.

Tonynói,thìbàbánthuốclácũngnhưanhthôi.Anhkhôngchỉđườngchongườikhácthìbàkiacũngvậy.

Anhnóikhác,khác,khác.Taotức,taotức….màynóihayquá,taocãikhônglại,nhưngtaokhác,taokhác.

HùnhạplàmănCócôbạnlàmdịchvụđăngkýthànhlậpdoanhnghiệp,cônóituithấycáccôngtymàghép3chữnhưABC,tức3anhA,B,Chùnvốnthànhlập, khoảng 10 công ty thì sau 10 năm chỉ còn 1. Tức 90% giải thể,trongđócóthểdokinhdoanhtệquá,vàcũngcóthểdocôngtyănnênlàmraquá.Cả2đềuphảigiảitán.

Tony có anhbạn, học chung lớp caohọc.Anh lớn tuổi hơn, học caohiểurộng,Tonyxemnhưlàđạica.SaukhirờitậpđoànxâydựngcủaNhật với kinhnghiệmvề tư vấn xây các tòa caoốc, anhmở công tyriêngvới1anhbạnthân.Lúckhaitrươngcôngty,thấyanhbávaiômcổvớianhcổđôngnàyvànói“đâylàônganh,coinhưanhemruột,sốngchếtcónhau,tụianhtintưởngnhau100%,sẵnsànghysinhchonhau”.Nóirồinânglycômcốp,biarượuphừngphừng,nomcóvẻyêunhauthathiết.Nhữngtưởnglúcđóaimànhàotớiđánhôngcổđôngnày,anhcóthểrútgươmrachiếnđấuvàcóthểtửvìbằnghữu.

Rồicôngtyđếnnayđược3-4năm,rấttốt.Nămngoáigặp,anhtrềmôikhinóivềcáianhcổđôngđó“Nócólàmgìđâu,trongkhitaolàmchếtbỏ luôn, cuối năm chia tiềnbằngnhau.Mày thấy có điên không, cóđúngkhông”.Tonyhỏi lại thế lúcđầugópvốn thì sao, có ràngbuộcđiềulệthếnào.Ảnhnóilàlúcđónócótiền,taocónghề,nênmớihùnlại làm.50/50.Chỉghi trongbảnđiều lệvậy thôichứmấyvấnđềănchialợitức,chiphínàynọ…khôngcónói,chưalàmănmàđãbànbạcmấy cái đó thấy kỳ lắm.Nó vẫn cứ đi làm việc củanó, vẫn có lươngngonlành,trongkhitaocàythấymẹ’.Tonyhỏivậygiờsao,ảnhnóitaosẽhấtnórakhỏicôngty,yêucầunórútvốn.Côngsứclàcủataocả”.

Hômnọ tìnhcờ gặprồi kéovàoquánnhậu,anhnói “Taođangđiêntiết. Nó không chịu rút. Nó thấy đang ngon ănmà. Tao sẽ làm chocôngtynàythualỗ,thếnàonócũngrútthôimàyạ”.Anhnói“nóngulắm,cóbiếtgìđâu.Thếlàtaochỉđạokếtoántăngchiphí.Vợcontaođichơicũngghivàochiphícôngtác,taocấtnhàthìhạchtoánvàoxâychinhánh,điĐàLạttaocũngđimáybay,rồibắttàixếchạylênđểchởtaođivòngvòng,rồitaobayvề,tàixếxáchxekhôngchạyvềSàiGòn.Taosuốtngàytiếpkhách.Nămnaylỗtomàyạ,màythấytaocóthôngminhkhông?”.Anhnói“Taođâucóbỏtrứngvômộtgiỏ,lỡcóchuyệngìtaothuathìsao.NêntaorútdầntiềnđigópvốntrongmộtcôngtyTNHHkhác,cứvàingàylàtaocửvợtaosang,lụctungsổsáchcôngty

đólên,coithuchithếnào.Nênthằnggiámđốcbênđókhôngdámquamặt”.Nóirồianhcườiđắcthắng,gươngmặttoátlênvẻ lanhlợicủa1chủtịchhiệphộidoanhnhânngànhYquậnX.

Đitrênđườngvề,Tonynghĩthầm.Thôngminhthậtsao.Sao1ngườimìnhtừngngưỡngmộ,từngraogiảngbaođiềuhaychomìnhlạicósuynghĩkhônnhưthế?Giữa2ngườikhônkiểunày,cóthểhợptáclàmănvớinhauđượckhông.Thếrồisayquá,ngủ libì,chẳngsuynghĩđượcnhiều,cứ thế thờigian trôiđi.Hômnayanhgọiđiệnrủmìnhđihộithảo,anhnói,taolàmdiễngiảmàyạ,màyđiđichovui.Hỏiđềtàigìanh,anhnóihộithảovềtínhLiênkếtđểtăngsứcmạnhchocácdoanhnghiệpViệt.

NhànhcâytrứngcáCólầnTonyngồiởquáncàphê,bànbênlà2giađình,mộtTâymộtViệt.Mỗigiađìnhđềucó1embékhoảng2-3tuổi,tụinótựlàmquenvàchơivớinhau.BỗngdưngđứabéconTâyvấpcáichânghếvàngãsóngsoài,bốmẹcôbévẫnngồiyênuốngnước,chỉnóiđộngviên,thôiđứnglênđicon.Côbéấyđứngdậy,phủibụivàchơitiếp,nhưkhôngcóchuyệngìxảyra.Bànbênkia,giađìnhngườiViệtnóihaynhỉ,giáodụcTâyđềcaotínhtựlập,mìnhcũngsẽdạyconnhưthế,chứdạyconkiểuViệtNamriếtnóhưhỏnghết.

Đâukhoảng15phútsau,tớicậubéngườiViệtlạivavàocáighếvàngãychang.Bàmẹcủacậu,mộtbàmẹtrẻđeokínhtrôngrấttríthức,gầmlên với anh chồng “mắt mũi anh để đâu mà không trông nó”, anhchồngcuốngquýtchạyđếnđỡdậy,quaylạimắngvợlà“cóphảilàconcủacôkhôngmàcôkhônggiữ”.Bàngoạihoặcbànộigìđấycũngchạyđến,xúmnhauđỡcậudậy,bàcảmthấycólỗikhithấy2vợchồngvẻmặt cau có, có ýmuốn nói là “cháu ngã tại bà”. Thấy 3 người xungquanhđổquađổ lại,cậubébènkhócrấtto.Ngườibàvừabế,vừadỗdành,vừađánhcáighế,đánhcáibàn,đánhngườicha,đánhngườimẹ,cứmỗilầnvungtayđánhthìnói“cáitộicủacáighếnày,cáibànnày,làmemđaunày…”.Saukhiđánhhầuhếtngườicủacảquán,thìcậubémớicười,mớibỏquacáiviệcvừaténgãlúcnãy.

Tonyngồinghĩ.DùvănminhphươngTâycóhay,cótiếnbộcáchmấy,mìnhnhìnthấynhưngchưachắclàápdụngđược.Đụngchuyệnthìvẫncáchxửlýcũ.Vàđứatrẻấylớnlên,mọivấpngãcủanó,khôngbaogiờlàdonó.Tấtcảmọithấtbạilàdoaiđó,thậmchídovậtvôtrivôgiácnhưcáighếcáibàn…Vàđềuphảibịtrừngtrị,bịđánh,bịđổlỗi.

ỞcácnướcchâuÁ,cólẽ lốigiáodụcnàytạothànhvănhóachỉ tríchngườikhácnhưngtuyệtnhiênkhôngnóiđếnmình.Giáoviênnóihọcsinhdốt.Họcsinhthìnóigiáoviêndạydở,chươngtrìnhdở.Giámđốcnóinhânviênkémcỏi.Nhânviên thì chê giámđốc khôngđủ trình.Đồngnghiệpthìxétnétnhau,đổlỗichonhaukhicósựcố.Trừmình.Hễainóiđếnmìnhlànổiđiên,vìtôilà1pháođàibấtkhảđềcập.

CóđộcgiảthíchTonyviếtlắm.Cứ1bàimiêutả1thóixấucủaaiđó,thìcảtrămcommentnhảyvôchêbaikhíthế.Nhưngbàinàotươngtựnhưmìnhthìgiãynảy lên,gửimailnói “anhkhôngđượcnóiemnhư thế

trênpage,emcảmthấybịxúcphạmnặngnề”.

Tony có anhbạn tênB, vừa tốt nghiệpngoại thương vừabáchkhoa,từngđiduhọc, từng làm tậpđoànnướcngoài,đang làmgiámđốc 1côngtylớn.CólầnđihộinghịởkháchsạnSofitelvớiTony,anhđậuxeở dưới, đi bộ từ vỉahè lên sảnhkhách sạn thì anh giẫmphải bã kẹochewingum(caosu).Anhchửiđậuphộng,cáibọnvôý thức.Sauđóanhchạytớibẻ1nhànhcây(nhànhcâytrứngcá),cúixuốngchọtgỡbãkẹorakhỏigiàyrồivộivãbướcvàohọp.Lúchọpxongđira,thìtrướckháchsạn,Tonythấycâytrứngcáđãtrụi lũicành,bãkẹocaosuvẫntrênvỉahè,bêncạnhlà1đốngcànhlácủacâytrứngcá…

P/S: Đăng bài này xong, Tony phải vô checkmail ngay. Thể nào Bcũnggửiemail“tôibịxúcphạmnặngnề,tôicóănkẹonhảxuốngđâu,cáibãấycủaai,đềnghị làmrõ.Tôibậnquánên làmgìcó thờigiandọncáibãkẹoấy.Cáicâybịtrụilũiấylàdomấyđứangoàixãhộikiachứtôichỉbẻcó1nhành.Nhiệmvụdọnráclàcủacôngtyvệsinh,củabảovệkháchsạn,củax,củay,củaz…”

ChuyệncáitổngđàiđiệnthoạiGhéthăm,thấytừtrưởngphòngđếngiámđốctrongcôngtycủaanhbạnđềulàTâyhết,Tonyngạcnhiênhỏinênanhmớikể.BanămnayanhthuêTâyvôquảnlý,dùphảitrảlươngcaogấpđôi.Ảnhcũng60tuổingoàinênkháchữngchạc,trảiquanhiềungócngáchcuộcsốngnênnộidungcâuchuyệnrấtsâu.Từnglàgiảngviêntrườngdulịch,thànhlậpdoanhnghiệplữhànhđượcgần20năm.AnhnóiTâynólàmquầnquật,chiềuhếtgiờlàmraquánbaruốngbiarồivềngủ.Maiđilàmtiếp.Chưakể,giaodịchcũngđượcthuậnlợihơnvìmộtsốngườimắcbệnh“sợTây”,khigiaotiếpvớiđồngchủngthìquáttháoầmầmnhưngđứngtrướcmặtTâythìnhũnnhưconchichiấyemạ…

ThấyTony tròn xoemắt, nên anhkể tiếp.Từ lúc thành lập, cũng cảchụcđờitrưởngphòngngườiViệtrồi,vôlàmmộtthờigianlàthànhmathànhquỷ.Thuêxe, épnhàxekhôngcònnướcnàođể sống,vídụ 5triệucho1chuyếnxeđiCầnThơ3ngày,emcoicóailàmđược.Nhàxebịépquá,bènđưachiếcxecũmèm,khôngmáylạnh,thườngxuyênbịtắt máy giữa đường. Tài xế mới ngáo ngơ thì mới chịu lương thấp,khôngbiếtđườngbiếtsá,chạytớichạylui.Họbáocôngtygiáthuêtới10triệu,rồibắtnhàxe trả lại5 triệuvàotúiriêng.Gọi lànghệ thuật“GửiGiá”.Nhàxecũngngậmđắngnuốtcaychứkhôngđilàcóthằngkhácnógiậtmất.Thuêtàucũngvậy,vìbênnàyépquánênbênkialấytàucũrasửdụng,khôngítlầngâytainạnthươngtâm.

Ảnhkể,chưahết.Bữaăn1triệuđồng/bànchứtụinó“gửigiá”thành2triệu,rồilấy1triệubỏtúisaukhikháchănxong.Kháchsạnthìép10%hoahồng.Nênthànhhệthốngcạcứng,kháchnàocũngépởkháchsạnđóvàvôănnhàhàngđó.Thiếtkếtourthamquanthìít,shoppingthìnhiều.Một số chỗ ép chi hoahồngđến40% tiềnkháchmua.NhiềukháchmộtđikhôngtrởlạinhưdũngsĩKinhKhaquasôngDịchThủy,nóinướcmàyđâuphảithiênđườngmuasắm,giáthìmắcgấpmấylầnTháiLanmàcứbắtshoppinghoài.Cònsalesthìănlươngbênanhchứcònnhậnlàmcộngtácchocảchụccôngtykhác.Bắnđơnhàngnàychocôngtynày,bắnhợpđồngkiachocôngtykia.Ngheđiệnthoạithìcứlénlútchạyrachạyvô,cócảchụcsimchụcsốkhácnhau.Thángnàocũngđemvề1hợpđồngchocó,cònlạithìkhôngrõgiaochoai.Vấnđềlà tụi nó khôngnghĩ đó làmất đạođức, nghĩ đó là khônngoanmớichết.

Ảnhnói,đứanàomớivàolàmcũngnhưphalê.Cáiđichơinhậunhẹt,tụikiabàycho.Nóimàynguquá.Cósốngbằnglươnghayhoahồngthìsaogiàucónhanhchóngđược.Phải thamgiacuộcđualàmgiàu,bấtchấpmọi thứ.Rồi từ từbịmalanhhóa,đếnkhicôngtybiết thìđuổiviệc.Ảnhnói,gần20nămkể từngàythànhlậpcôngty,chưacótiệcfarewellparty(tiệcchiatay)nàovuicả.Nhìnởnướcngoài,khinghỉviệc,ngườitalàmtiệcchiataybịnrịn.Rồihàngnămcódịpgìđó,các“khaiquốccôngthần”vànhânviêncũtậptrungvề,vuihếtbiết.ỞViệtNambâygiờ,ảnhnóingànhkháckhôngbiếtsao,chứngànhcủaanh,phầnlớnnhìnnhaubằngánhmắthìnhviênđạnởbữa làmviệccuốicùng.Sếpthìnóisaobạnlạiăncắp,bạnlàmởđâymàsaokhônghoànthànhnhiệmvụởđây,quyềnlợikhôngOKthìcóthểthươnglượnglạichứ sao làmvậy.Cònhọ thìgâncổ lêncãi,nói tôimang tiềnvề chocông tybaonhiêu, tôinhớ hết.Nêngiờ phải tìm cách lấy lại.Kháchhànglàcủachung,mạnhainấyhưởng.

Rồirariêng,cùngnhauthànhlậpdoanhnghiệpmôhìnhychangcạnhtranh khốc liệt. Gọi khách hàng cũ, vì chẳng lấy gì làm quà bèn lôichuyệnthâmcungbísửcôngtycũrakể,vìdânmìnhaicũngtòmòvớivănhóa tiểunôngăn sâuhàng thế hệ.Rồi thêm thắt vô chonóhấpdẫn.Nóibàsếpđóngủvớitaorồi,đảmđanglắm.Ôngsếpđócặpvớiemnàyemkia.Rồigiámuagiábán,emlàmởđósaokhôngbiết,tourđócó5triệumànóchargeanhtới10triệu,quaemđi,emlàmychangvậychỉcó6triệuthôi.Phágiáđểgiậtmốichohết…

Việcbạntrẻrariênglàrấttốtchoxãhội,nếuthậtsựcótàinăngvàcómaymắn,vìgópphầnlàmcáibánhGDPcủaquốcgiatănglên.Làmchủ làướcmơ chínhđáng củamọi người.Tuynhiên, tư thế làmchủnhưthếnàomớilàđángnói.Năm2012,hơn25triệukháchkháchđếnMalaysia,hơn22triệukháchđếnTháiLan,đếnSingaporelà15triệu,trongkhiđếnnướcmìnhchỉcó7triệu,dùlượngdisảnvàcảnhđẹpđểthamquanđềuhơn.Anhnói, hàngngàn công ty du lịch chứ chỉ cókhoảngvàibatrămcôngtylàcóđammê,cótâmvớinghề,sốcònlạimởravàithángrồiđóngcửa.Thếgiới7tỷngười,màViệtNamthìmớinhậncó7triệudukhách,thìkhônglothiếunguồncung,nếuthậtsựđầutưthờigianchoviệctìmkiếmkhách.Đằngnàykhông,trítuệtoàndùngvàoviệchướngvềcôngtycũ,coibênđólàmgìthìphá.Rủhếtnhânviênvề,vâycánhvớinhaucạnhtranhchosếpcũbiếtmặt,khôngrõhậnthùgìdữdộivậy.Nhưngđâuvàibathánglạitanrã,chửinhauỏmtỏivìănchiakhôngđều,thằngnàynóithằngkiaăngian.

Tonynghemà lòngbuồn.Mớihỏianhsaokhông tuyểnnhânsự cấp

caongườiViệt,trảlươngychangTâyvậy.Ảnhnóicũngthử3lầnrồi,nhưng1 thờigianngắnthìbị công tykhácsănmất.Thể loạiđếnvớimìnhchỉvìtiền,thìcũngcóthểbỏmìnhrađinếucóaiđưatiềnnhiềuhơn.Cònmấycôngtykhác,thayvìtuyểnngườimớiratrườngvềđàotạo để sử dụng, họ lại thích đi dụ dỗ nhân sựmấy công ty khác chokhỏe.Nênsinhviêntốtnghiệpthìhẻmcóviệclàm,màdoanhnghiệpcứmãiđisănbắnchứhẻmchịugieotrồng.

Anhnói,chưabaogiờniềmtingiữacácdoanhnghiệpvớinhaulạiđắtđỏnhưbâygiờ.Emcóthấycảnhcảtrămngườinhảyvôhôibiatrongánhmắt bất lực của anh tài xế không. Em có thấy hàng ngàn ngườigiẫmđạplênnhauđểlấyđược1quảquýt,1nhànhhoađểlàmlộctrênbànthờđứcThánhTrầnkhông.Miễnlàmìnhcó,aichếtmặcai.Nhàphốlônhô,aicũnglàmnhàmìnhcaohơn,đẹphơn,sạchhơn,cònrácthìquétquanhàbêncạnh.Đixemáygiànhlàn,lấntuyến,bópcòiinhỏi, chửi con này thằng kia sao không nhường cho họ. Xếp hàng thìthíchchenngang,mìnhphảihưởngtrước,chenlấncảvớibàbầu,ngườigià và trẻ em. Làm cái gì cũng coi có khả năng phết phẩy trong đókhông thìmới làm. Suốt ngày suy nghĩ chuyện trục lợi cỏn con nêndángvócnódầnthấpđivàtríócnódầnbélại.Khôngdámbướchiênngang.Điđâucũngsợgặpngườiquencũ,mặtcúigầm,miệngmồmlínhí,đớnhèn.

Ngheanhnói,Tonythấybắtmệt.Mặcdùgậtgùnhưngtronglòngnghĩkhác.Chắcanhnàysuynghĩtiêucựcbiquanmànóiquá,chứxãhộithiếugìngườitốt.Vẫncònđóbaonhiêuconngười“sốnglàcho,đâuchỉnhậnriêngmình”, trungthực,hàosảng,quả cảm,nhâncáchđẹplunglinh.Baonhiêungườicầnmẫnlàmgiàubằngchínhsứclựcvàtrítuệcủamình,vinhquangvàchânchính,sẵnsàngbuôngbỏmọilợiíchvậtchâtđểgiữgiátri.Chứđâuphảiaicũngrẻtiềnnhưanhnóivậy.

ThấyanhcăngthẳngnênTonymớinóiđùa,thôiđểemthamgiacạnhtranh với anh cho vui nhé, em sẽmở công ty trách nhiệmhữu hạnChụpGiật.Tên tiếngAnh là “GraspingandTuggingCo.,Ltd”.Có2thànhviêngópvốn.ChủtịchHộiđồngquảntrị,anhTrầnVănChụpvàphóchủtịch,chịLêThịGiật.

Aigọitới,tiếptânsẽ“Alo,dạcôngtyChụpGiậtxinnghe”!

ThôichơitổngđàitựđộngnhờbạnnàonóigiọngHuếlồngtiếngchohay.“CạmơnquỵkhạchđãgọiđệncôngtytrạchnhiệmhữuhạnChụpGiật.GặpanhChụp,bậmphím1.GặpcôGiật,bậmphím2.Cònnệukhônggặpaithìlàmơncụpmạy”

Thànhđạt,thànhcôngvàthànhgìnữa?Thôngthườngcácemailkểlểđềubịadminxoáhết,sángnaytìnhcờTonyvômailtrướcnênđọcđượcmộtbứcthưdàicủachịBình,ởNghệAn.NhữngdòngchịviếtlàmTonythấycayxémắt,đượcsựđồngýcủachị,Tonyxinkểlạicâuchuyệntrên.

Chịcómộtđứacontrai,tênA.Conchịtừlớp1đếnlớp12chơithânvớiB,mộtcậuhàngxóm,cùnghọcchunglớp.BốBlàmsếpcơquanchị.AvàBhọcrấtgiỏi, làniềmhãnhdiệncủachịvàbốBmỗi lầnhọpphụhuynhhay tángẫuở cơquan.Chị luônxembảngđiểmhọcbạ của2đứa,vàlúcnàocũngép,khôngđượcmônnàohọcdởhơnBvàngượclại,bốBcũngnhưvậy.Haiđứatrẻchơivôtư,nhưngbốmẹcủachúngthìkhông.

Vừanhậnđượcđiểmthiđạihọcmớiđây,conchịđỗ,cònBtrượt.Chịnóitựnhiêntronglòngcócảmgiác”conmìnhthiđậuđạihọckhôngvuibằngconhàngxómthirớt”,chịmởtiệckhaorấtlớn,mờihếtthầycôbạnhọcvềnhà.MặcdùAphảnđốigaygắtnhưngchịđãquyết,mờihếtcơquanchịvềchơiluôn,đãi2suất,trưavàtối.DĩnhiênlàcómờiBvàgiađìnhnhưnghọkhôngđến.

Chịnóitiệcdiễnrahếtsứcxômtụtuyconchịkhôngvui.Cơquanaicũngchúctụngchị,ainấyhảhêvìbốBvốnlàmộtsếpkhó,luônmiệngnóinàynóikiatrongkhiconmìnhđãtrượtđạihọc,chẳngragì.Chịrachợcũngvậy,gặpaicũngkểchuyệnthằngAchuẩnbịđi lênHàNội,muacáinàycáikiachonómangđi.CólầnchịgặpmẹBcũngrachợmuađồ,mẹBthấychị liềnlấynónchemặt.GặpmẹB,chịhàngthịtcũnghỏi,chịhàngraucũnghỏi,dùbiếtmườimươilàBđãtrượt,chỉđểchomẹBđauđớnhơn.

KhibiếttinBtrượt,bốBhoảngloạn,khủngbốtinhthầnBgầnnhưmỗingày.BốBlêncơquanlàvôphòngriêng,khôngnóikhôngcườivớiai.MẹB thìđóngcửa,khôngsanggiao lưuvớihàngxóm.Trongnhà làtiếng chì chiết, tiếng khóc than. Chị nói nội ngoại 2 bên cũng sang,mắngBlàđồvôtíchsự,đồbãđậu,nhụcnhãchodònghọ,vàlôiArađểlàmvídụ.ChịnóicơnbựctứclêntớiđỉnhđiểmkhimẹBbảomàyquanhàthằngA“màđộiquầnnó”,mấyngườicạnhnhànghelénrồisangkểchochịnghe.Chịnóilòngchịvuihếtbiết.

Chuyệnkhôngcógìlàầmĩnếukhôngphảicáchđây2hôm,Băncắp

mấytriệuđồngvàbỏnhàđiđâumất.BốmẹBđangchạydáodácđitìmnhưngvẫnchưa rõ tung tích.Chị tình cờ đọcđược bài viết ” cáichếtcủaChudu”trênTnBS,vềthóiđốkỵvàcảmthấymìnhcólỗi,nênviếtthưkểlạichoTonynghe.

Tony xin phép thưa với chị như thế này. So sánh chưa bao giờ làphươngpháptốttronggiáodục.Ngườitachỉsửdụngkế”khíchtướng”trong trườnghợp rất đặc biệt, nếu không sẽ gây tác hại kinh hoàng.Khôngaiđượcphéplàmtổnthươngnhữngđứatrẻmườimấytuổinhưvậy.Giáodụcvới lối sosánh,xếp loại thủkhoa,ákhoa,chótbảng làsai,thờiphongkiếnvớilốiTrạngNguyên,BảngNhãn,ThámHoa,giờvănminhrồi,saolạivẫnlấytiêuchuẩnxưađểxếp?

Trongmộtlớp40bạn,cứcuốithángcuốinăm,giảsửbạnAđứngnhấtlớp,bạnZđứng40/40,thìsẽgâyrahiệntượngAbịbệnhchảnh,cảmthấymìnhgiỏihơnngười, saunàykhóthànhcông,giỏi trong lớpđóchẳngcóýnghĩagìcả.CònbạnZcứbịxếp40/40,dầndầnsẽmặccảm,thấymìnhvôdụngvàbỏhọc.BạnTonytừcấp1,cấp2,nhữngbạnbịxếploạinhưvậyđềubỏhọcởnhànửachừngđểđigánhlúa,vìnghĩlàmìnhkhônghọcđược.

ỞNhậtBảnvàHànQuốc,mặcdùrất tiêntiếnnhưnggiáodụcởđâyvẫnbị ảnhhưởng tư tưởnghơn thua củangười phươngĐông.NhiềubạntrẻHànQuốcđãphảitựtửvìkhôngchịunổiáplựcsosánhvớibạnbè,theonhữngtiêuchuẩnthànhcônggìđócủachamẹmuốn.Trongkhimộtđứatrẻkhácnhaulàkhácnhau,7tỷdântrênquảđấtkhôngaicóyhệtdấuvântay,yhệtcấutrúcgen.Đứacó2tỷnơ-ronthầnkinhvàđứachỉ có 1 tỷ,đứacaođứa thấp,đứa trắngđứađen.Trờiđấtđãsinhrachúngkhácnhau,hàcớgìchỉlấymộttiêuchuẩnđểxếploại?

Bkhônggiảiđượcbàitoánđạisốđónhưngnócógiọnghátthiênphú,nóhoàntoàncóthểkiếmtiềntừđó.Dkhônghiểuvìsaophảiđạohàmhayvẽđồthịf(x3)nhưngnócóthểchạy20kmkhôngmệt.Thìhãytôntrọngtừngcáthể,vốnsinhracôngbằngdưới trờiđấtnày.Đừngbaogiờsosánhchúngvớiai,vàchúngtacũngvậy.Giàu,nghèo,thànhđạt,hạnhphúc,…chỉlànhữngkháiniệmĐỊNHTÍNH,vôtậnvôcùng.Tôicó3tỷlàgiàunhưnganhkianóichỉcó1trămtriệulàvươnggiả,nămsautôiđạtđượcmứctrênvàgiàucóbâygiờphải10tỷ.Khimớisinhra,1đứatrẻbiếtkhôngtèkhôngịvôquầnlàthànhđạt.Vàphấnđấuđuatranhganhghétngườikháccảđời,đến90tuổimớinhậnrathànhđạtcũngchỉlàtựchủtrongtiêutiểu.

TôilàNguyễnvănB,tôicónhữnggiátrịriêngcủatôi,“giátrịNguyễn

VănB”.Cái câuTonynghe cửamiệng củanhiềungười “nhìn lên thìkhôngbằngai,nhìnxuốngcũngkhôngaibằngmình” làmột triết lýhếtsứcnhảmnhícủangườichâuÁ.

Đườngmìnhmìnhđi,mắcmớgìcứnhìnvớingó

ChủnghĩaMakenoMỗinămnướctacó130-160ngànngườimắcbệnhungthư,sốliệu

được công bố tại Hội thảo do Hội Ung thư Việt Nam tổ chức ngày16/10/2014vừaqua.Vậylàcứmỗinăm,sốngườimắccănbệnh“phảichết”nàybằngdânsốmộtthànhphốnhỏthuộctỉnh.Vàcứmấynămsau,dânsố tươngđươngmột thànhphốnhỏnhư vậysẽbị xóasổ, làngườiViệtvớinhau,bạncócảmthấyđaulòng?XuốngAnGiangthămanhThìn,mộtnôngdân trồngrau,Tony thấyraumướtquánênxinmộtít,anhThìnnói:“Cáiđóđểcắtbán,nhàtrồngđểănbênnày,chúănthìcắtbênnày”.Nhưvậy,ngườitachỉănsạchchogiađìnhmình,cònrachợbáncáikhác.NóirồianhThìnuốngngụmcafé,ngồinhìn“cánhđồngbấttận”trướcmặt,khôngrõnghĩgì.TonyxuốngchợKimBiên, thấy “hương café tổng hợp” là mặt hàng bán chạy nhất. AnhTrung,chủmộtsạpởđâynóivớiTony,mấycơsở rangcafénói,nếukhôngbỏcáinàyvô,cafékhôngdậymùithơm,khôngbánđược.Rồichỉ vàomấy thùngLAS (chất tạo bọt trong nước rửa chén), họ cũngmuacáinàynữanèem,khôngcóLASsaocóbọt.Rồirangphảicháyđencháyđỏ,bỏbơ,nướcmắm…đểcómàuvàđậmđàguViệt.Mànàochỉcócafé.Búnphởgìcũngđầyhóachất,kháiniệm“búnthiu”khôngcònnữa,khibúnbâygiờđểcảtuầnvẫnkhôngbịmốc,bịchua…Anhnói,anhcóbaogiờuốngcafévàănbánhbúngìngoàiđườngđâu.Sợlắm.Sợnhưngvẫnbán.Đólàviệckinhdoanhcủaanh.TonyCũngsợ,nhưngvìthèmuốngcafévàobuổisángnênphảimuacaféArabicavềtựrangtựxay,phaloãngtoẹtvàcảmthấyyêntâm.Mỗi lầnraquán,nhìnnhữnglicafésóngsánhđenngòmkia,Tonycảmthấybấtan.Dùbạnbè cứ khuyên, thôi kệ,mắt không thấy là được, cũng sống có làbao.TonyđiănởhàngmiếngàtrênphốHàngMành,dochịN.,mộtngườiquen,mởbán.Chịnóimiếnnàychịbánchokhách,emănthìvôsaunhàchịnấuriêngcho.Mìchính(bộtngọt)nàychịmuachợĐồngXuân50nghìnmộtcân,gànàylàgàdaithảicủaHànQuốc,chịvàcácconkhôngdámănemà.Đểchịnấuriêngcho,emđẹptraiquá,chếtsớmuổng. Tony chợt nghĩ. Rồimột ngày, anh Thìn, anh Trung, chị

N….đềugặpnhauởbệnhviệnungbướu,nằmởbacáigiường trongmột phòng bệnh. Cả ba đều ngơ ngác không hiểu vì sao, mình đãphòngkĩđếnvậymà…Vấnđềnằmởđâu,nếukhôngphảinằmởnếpnghĩ? Nếu người Việt chúng ta không nghĩ cho người khác, khôngthương đồng bàomình, thì con số 160.000 người mắc ung thư mỗinămởViệtNamsẽkhôngdừnglại.ỞbiêngiớiViệtTrung,hàngngàyvẫnùnùnlê,lựu,táo,nhoxanhnhođỏ,mìchính,bánhkẹo,hóachấtđủthểloại…đượcnhậpvàonướctaquaconđườngchínhthứclẫnxáchtay qua biên giới. Cơ quan hữu quan ư, hãy nhớ có tới 300kmđườngbiên, và hàng vạnngười qualạibiêngiới hàngngày.Nguyên tắcnướcchảyvùngtrũng,nơiđâucótiêuthụthìnơiđócócung.Khicáctiểuthươngởchợvẫnlấpliếmnguồngốcxuấtxứhànghóacủahọbán,khicácnôngdânvẫnâmthầmtựmanhmúncứugiađìnhcủahọbằngcách“trồngriêngnhàdùng”,khicáctiểuthươngchỉbiết“khôngănđồmình bán” thì cứ mấy giây, cácbệnh viện ungbướu lại cómột ngườinhậpviện.VàởĐàLạt,nôngdânvẫnđổbỏbắpcải,hồng,càchuachobòănvìtưthươngkinhdoanhhàngTrungQuốccólãihơn.VàởPhanThiết,nôngdânvẫncứđể thanh longhéoúa trêncành,vì “côngháicòncaohơngiábán”.Cdọctuyếnphố,nhữngngườiViệtđộinóncầnmẫnđẩyxebánnhoxanhMadeinChina,ghixuấtxứPhanRang.CácxetảichởkhoaitâytừbiêngiớivẫnùnùnchạylênLâmĐồng,nơiđócác tiểu thương cầnmẫn lấy đất đỏ bazan trét vào, hóa phép thànhkhoaitâyĐàLạt.Tấtcả,đềugốctừmộtnếpnghĩLỢIÍCHCỦAMÔICÁNHN.Bạncóchútlươngtri,hãynghĩchongườikhác,nghĩlớnchocộngđồng.Vìnếuđểmặcngười, thìngườicũngđểmặcta.Đọcxongbàinày,bạncósuytưhaycũngchỉlàmakeno?

P/S:Makenonghĩalà“mặckệnó”

ChịláiđòHômnọ,TonyđicàphêvớiMrJohn,giámđốc1côngtyởBìnhDương.Johnnóitaophỏngvấntuyểnnhânviên,có3ứngviênđềuđạttiêuchuẩn.Taochờcoiaigửithưcámơnthìsẽnhận.Dùsaocũngvàidòng“cámơnđãdànhthờigianphỏngvấntôi’nhưlà1phéplịchsự,dùkhôngcóbắtbuộc.Chờmiếthẻmthấyđứanàogửi.Nênđànhphảiphỏngvấntuyểntiếp.

TonynóithôimàykhùngquáJohn.TếtCôngGôcũngkhôngtìmra.Kiếmđứanàomớiratrường,mặtmũithôngminhlanhlẹ,họctrườngnàocũngđược,miễnlàcóđọcTonyBuổiSángthìđềulàđứakhávềmặttưduyvàđạođức,rồiđàotạochuyênmôn,ươmtrồngrồiháiquả.

Nóimớinhớ.Cómỗicáihậuthư (follow-up letter)haythưcámơn(thank-you letter), sao ítaibiết.Nhiềubạnkém1chút,nhưngphỏngvấnxong,vềnhàgửi1thưcámơn.Nhờcáithưđómàđượcnhậnvàolàm.Vìhànhđộngchútxíuđóthểhiệnsựchỉnchu,tinhtế,biếttrướcbiếtsau,kỹcàng,lịchsự.Doanhnghiệpthấyđứanàyvớitínhtìnhdễthương, sau này đối tác khách hàng gì cũng yêu mến mà mọi việcthuậnbuồmxuôigió.Làmcáigìchocôngtycũnghanhthôngvìngườitacócảmtình.

Cámơn làcâucửamiệng,nhưngvớingườimìnhthìngàycànghiếmhoi.Chữcámơnxuấtpháttừlòngbiếtơnchânthành,là1tiêuchíđểđánhgiáconnhàcógiáodụctốttừchatừmẹ.Ngườitachomìnhcáigì,dùnhỏxíuxìuxiu,cũngphảibiếtơn.Còncũngcóthểloạiđitớinhàngườitaănuốngđãđời,vềimthinthít.Hẻmcónổicáitinnhắn“đãvềnhàantoàn,cámơnTonyđãchoemănbữatốihômnay”,thậtracũngchỉlàthôngbáođãvềantoàn.Đicôngtácnướcngoàicũngvậy,lúcrasânbayởbểnthìômhôntạmbiệtthôilàtạmbiệt,nhưngvềnướcthìhẻmcónổicáiemailcámơnvềsựđóntiếpcủabạn(thanksforyourhospitality).Phéplịchsựvàlòngbiếtơntốithiểunày,saokoaidạytụinhỏcả.Đểraquốctế,ngườitanóingườiViệtthựcdụngthếnàyvôcảmthếkia.Lúctrênsôngthìngonngọtvớicôláiđò,quasônglàphủiđítcáirẹt.Vàibữađiđòlạithìlạinănnỉỉôi,emchàochụy,chụyláiđòcủaem…

Ngày20/11thìchỉđithămthầythămcôlúcđangcònhọclớpcủahọ,chứhọcxonglàquênluôn,gặpngoàiđườnggiươngmắtếchranóiông

nàybànàynhìnquenquen.Lúccầnxácnhậnbảngđiểmhaybằngcấphaythưtiếncửđixinhọcbổnggìđó,thìlạivácmặtđếnnóicônhớemhem,làmlàTèolớpcôngàyxưanè,giảlảkểkỷniệmnàykỷniệmkia.Nhiều thầy cô ký đại cho xong chứ chẳng biết nó là ai, và nó cũngchẳngcầngìngoàicáichữkýấy.Nuôimèonuôichó,làthúcưng,vớigiá trị tinh thần là thành viên trong gia đình (khác gà vịt heo bò)nhưngnổicơnthèmđạmlênlàôngchồnglấychàyđậpphátchếttươi,bàvợcạolôngrồibỏvônồi luộc,2vợchồngngồiănnóisướngmồmghênhỉ.Cáiđuôihayvẫynày,emhầmemninhvớiđỗđenănchobổ.Cáitayhaybắtnày,rựamậnnháanh.Cáilưỡihayliếmchủnè,đểchụyxắtmỏnglàmnộmhoachuối.Cáitưtưởng“nhândưỡngvật,vậtdưỡngnhân”từTrungHoađãlâylansangbiêngiới,rồipháttriểnmạnhmẽdướihoàncảnhđóikémởnôngthônthờiphongkiến,nayởthànhphốngườitalạimuốnphụchưngcáihủtụclạnhlùngấy,mộtcáchvôcảmvàvôơn.Cácbạntrẻnênnhớđiềunày,thấymấyđứaănchóănmèothìnóinó,nómàkhôngnghethì thôinghỉchơi.Thể loạivôcảmvớivật,thìcũngsẽvôơnvớingười,khôngnênchơi.

Cũngcóthểloạingười,cảchụcnămkhônggọikhôngliênhệgìvớibạnbècả,lâulâugọi,nóitaoNguyễnVănTínè,bạnlớp7củamàynè,nhớhôngnhớhông.Thìynhưlà:1-mượntiền,2-mờiđámcưới,3-nhờvảgửicongửicháu.Tonygặpthể loạinàylàtừchốithẳng,nóichomàymượntiềnrồisaolấylạiđược.Hổnglẽchụcnămsaumàylạixuấthiệnrồitrả?Nógiậndỗi,nóimàykhôngcoitrọngbạnhọcgìcả.Bạnhọclàcáigìđâu,chẳngquatrờixuiđấtkhiếnsaođómàhồiđóngồichungvớimày1lớpvậythôichứgìmàghêvậy.Tonynghĩdùlàbạngìcũngvậy,phảicótìnhcócảm,cógặpgỡvớinhau,giaolưuvớinhau,chứchỉxuấthiệnlúccần,biếnmất,rồilạixuấthiện,thìmốiquanhệđóđểlàmgì.Tốtnhấtlàdẹpchoxong.Mìnhchỉcó24htrongngày,đilàmhết8tiếng,ngủhết8tiếng,chỉcòncó8tiếngcònlạivàcótới7tỷngườitrêntráiđấtnày.

Hãydànhthờigianchongườixứngđáng.

Nhiềungườichảrõtôngiáomìnhlàgì,lâulâuđếnchùađếnmiếulàđểxin.Xintiền,xinduyên,xinthiđậu,xinchoconlấyđượcTèoĐôLađểconcótiềnđôconxài,chocontrúngsố…toànxinvớixỏ,chứgiáolýPhậtpháp1chữkhôngbiết,chẳngbiếtcáimiếuđóthờai.Muachimthảphóngsinh,thảcáthảrùa,trongkhitrongtâmthìchẳngbaogiờlàmđiềutốt,chẳngthươngngười,sốngíchkỷ,chỉbiếtchomình,vunvénchobảnthânvàgiađìnhmình,cònaithìmặckệ.

Nhómngườinàyđềukhôngthànhcôngcảcôngviệclẫncuộcsốngvìthánhthầnvàngườiphàmchẳngaiyêuthươngcáithểloạithựcdụngấy.Cónhữngđámcười,mời20bànmàchỉcó5bànlàcókháchđi,15bàncònlạivắnghoeruồibayquabaylại.Thìrángchịuchớbuồnbãlàmgì?Saokhôngănởnhưbátnướcđầyđi,thìlàmgìcóchuyệncôdâuvàchúrểômnhaukhócvìlỗchỏnggọngsauđámcưới?

Ban đêm về, ngồi đếm tiền, rồi cãi lộn, chú rểmắngnói tại emmờikháchmàkháchkhôngđi,côdâucũngnóitạianh.Đổquađổlại..

Rồiđộngphòngkhôngxong,biến thànhđộng thủ.Quánhnhau rầmrầm,mặtmũisưnghúp….

Nhưngsángphảidậysớm,đôiuyênươngphảidậy thậtsớm,ngồiănchohết15phầnthứcănnhàhànggóimangvề15cáilẩu.Máơi.

Ănmuốntràobảnhọng.

ChuyệncủitrấuSángcàphêvớimộtbạntrẻ,nókểhồiđótốtnghiệpĐH,nócósuấtduhọc, đồng thời cómột công tymời vô làm.Lúcđónó thamgiamộtdiễn đàn. “Con post thông tin “mình nên đi du học hay đi làm”. 10commentđầutiênlànóicơhộihọcbổngnhưvậynênđi.Cáicommentthứ11nóiđivềcũngthấtnghiệp.Rồicommentsauđónóiychangvậy.Thếlàconphânvân.Cuốicùngkhôngđiduhọc,cũngkhôngđilàm,màgianhậpvôđộiquânanhhùngbànphím.Aichửi làconchửi.Aikhenlàconnhàovôkhen,dùkhôngbaogiờđọcbàichínhvìớnchữ”.

Tonynhớ,cómộtanhkiabịbệnh,khôngđikhámbácsĩmàởnhàtựtragoogle,tựpostlêndiễnđàn.Cótrangwebnóibệnhđókhôngnêntiêmthuốc.Cótrangnóinênuốngkhángsinh.Trêndiễnđàn,ôngAkhuyênnêndùngđôngy,bàBkhuyênnênmổxẻ,chịCkhuyênnênmuadầunóngvềxoabóp.Thấyảnhcũngcámơnkhíthế.Mấythángsaukhôngthấyảnhcóýkiếngìtrênmạngnữa.Hỏiralàđãtửvong.

Rồicóbạnhỏi“cónênmởquáncàphêkhông”,bạnbètoàntranglứanêncókinhnghiệmlàmăngìđâu,khuyênnóxong,haithángthìđóngcửa…để trốnnợ.Hồi đó,một kháchhàng bên Srilanka qua đặtmuaphân,Tonymờimộtchuyênviênngânhàngxuốngphântíchmộthồi,cả công ty quyết định thôi hủy hợp đồng, vì quá nhiều rủi ro trongthương mại. Tony vẫn kiên quyết làm, giờ là khách hàng lớn, thấychẳngnhư cậu ấy phân tích. Phân tích gì toànKHÓAmọi lối đi củangườikhácvậy.

Nên các bạn trẻ,muốn “cái gì, ai, ở đâu” thì có thể tìm trênmạng,nhưnghỏiýkiếnthìkhôngnên.Họcóđủthôngtinđâumàquyếtđịnhchomình.Họcgì làmgì thì tựmìnhsuynghĩkỹ, rồiphánđoán, rồilàm.Đúng thì tốt, sai thì chịu.Tonyvô coi cácwebbàmẹ trẻ emgìđấy,cứmộtcáipost“cónênlyhônvìchồnglườiđánhrăngkhông”,thì9/10commentlàyêucầulyhônngaylậptức.Cópostnói“cónênnghỉviệcvìôngsếpxấutraikhông”,thì8/10commentkhuyênphảinghỉ.Toànnói “như tôi, tôi cũngbỏ, cũngnghỉ”.Rồinhiềubạnngâyngônghelờitheo,bỏchồng,bỏviệc.Đámđôngtrênmạngtưduylúcnàocũngtiêucực,cáigìcũngnói,cũngbìnhluận,cũngýkiến,cũngchửibới.Chỉcólàmthìkhôngđược.Cóđứanàocóthànhtíchgìđâu?

Códânlàmănnàothậtsựmàcóthờigiantưvấnchuyệnlàmăntrên

mạng?Người ta lolàmkhônghết.CóchuyêngiatâmlýnàorảnhrỗimàcứvômụcTâmSựcủamấybáođiệntửcommentchoýkiến?Toànbọnngáongơvôcôngrỗinghềtrênđó.Nhữngcứvàibabữa,Tonylạithấy“theocácbạnmìnhphảilàmsao”.

HồixưaTonycũngvậy.Thamgiamộtdiễnđànôtônhưngchiasẻđủthứ. Cái có lần Tony hỏi về “ có nênmở nhàmáy sản xuất củi trấukhông”. Có anh kia tênThành,ở dưới TiềnGiang, tư vấnnhiệt tìnhlắm.CáiTonynghetheothôilànghe,vìảnhnóiảnhxuấtkhẩumấylôrồi,cungkhôngđủ cầu.Anhchođịachỉ cơ sở sảnxuấtdướiquê,nóixuốngthamquan,nóicứlàmđi,ảnhgiúpchobaotiêusảnphẩm.Mấythángtrờilodựán,chuẩnbịxongxuôihết,máymócthiếtbịnhânlựcgìđầyđủcả,TonyquyếtđịnhxuốngtậnnhàdướiTiềnGiangđónảnhđikhánhthànhnhàmáy.Vônhà,nóichotuigặpanhThành,bàmẹnói“nhàtuicóôngThànhnàođâu.ChỉcóthằngThànhđanghọclớp8,bữanaynóđithihọckỳchưavề”.Mìnhngồichờđểhỏi,thấynóđạpxeđivề,cườihahả,nói“contragooglerồitưởngtượngvàhướngdẫnchochúđó,chứcóbiếtgìđâuchú.Concònđihọcmà”.Nónóithêm,“tụibạnlớpconđứanàocũnglênmạngtưvấnhết,từchuyệnhônnhângia đình đến mua xe cất nhà. Từ đi du học hay chuyện công ty xínghiệp cửahàng, đến thời trangquầnáo.Từ khám chữabệnhgì rốiloạnkinhnguyệtcắtbaoquyđầuđếnbệnhtuổigiàmấtngủ….tụicontưvấnhết.Thìchỉ cóđámconnít trẻ trâu tụi conmới suốtngày lênmạngtranhcãinàynọchứngườilớn,ngườitalolàmăncóaicóthờigianđâu…”.Thấymặtnóđầymụntrứngcávàmớidậythìvỡgiọng.

Trờiơi.ThànhơilàThành.Chúđầutưmộtđốngtiềntrongđórồi.Bâychừconnóivậy,chúphảilàmrăng?

Nónói chú làmrăng thìđi lêngặpnha sĩ chứ saohỏi con.Hay chúđănglênmạngđi“cónênđilàmrăng”,cóngườisẽtưvấnchochú.

BệnhnghiệnInternet“Chàodượng.ContênH,30tuổi,“vợconchưacó,chómèocũngkhông”,sựnghiệpchẳngcógìngoàilương5triệu/tháng.ĐấtHàthành,conchậtvậtmãimớisốngđược.

ContốtnghiệpmộtĐHlớnởHàNội,giađìnhởSócSơn,cuốituầnconmớivềnhàmộtlần.Đọcbàicủadượng,nhìnhoàncảnhcủamình,thấysaonhemnhuốcquá.Từ lúcratrườngđếngiờ,conchưabiếuchobốmẹ con đồng nào, ngoại trừ vài ba hộp bánh công ty cho.HômbữadượngpostbàichuyệnthằngQuân,conđọcxongmấtngủcảđêm,vìconkhôngbiếtướcmơ củamình làgì,mìnhsốngđể làmgìvàmìnhmuốngì.Rồiđọcbàimọihọcsinhphảiviếtbàiluận“Tôilàai”đểđượcvôcácĐHlớnbênnướcngoài,conkhông trả lờiđược.Gần1/3cuộcđời,conchưabiếtmìnhlàai.

Cứ sáng, conngủ dậy thấy trongngười uể oải, và nghĩ việc phải đếncôngtylàmộtcựchình.Côngtyconlàmvềtưvấnxâydựng,8hsángconđếncơquanbỏcáicặpđó,bậtmáylênchongườirabiếtđãđến,tranhthủrangoàilàmbátbúnriêu,kéovàiđiếu,vàicốcchèrồivào.Conlàmhànhchính,ghichépaiđitrễvềsớm,muagiấymuabìacứng,đóngtiềnđiệnnước…Cóviệcthìlàm1chút,xongchạyrađánhcờvớibácbảovệ.Ônggiámđốccôngtylàbạncủabốcon,nênconkhôngsợ.Côngtycólàmănđượchaykhôngđượcthìkệnó.Nótèothìconxinviệckhác.

Cứmỗilầnđọcgươngphấnđấucủacácbạnkhácxongthìmáuconsôilên100độ,conquyếtchíhọc tậpvà làmăn.Nhưngsángngủdậy lạiquênmất hôm quamìnhĐỊNHQUYẾT TÂMCÁIGÌ.Mở sách họctiếngAnh ra thì conkhôngbiếthọcđể làmgì, con cóđinướcngoàiđâu,cótiềnđâumàđidulịch.Đếntrungtâmngoạingữthìconnghĩmìnhgiàthếnàyhọcchungvớibọntrẻconà.Tậpthểdụchaytậptạtậpgymthìconcũnglườinốt,concứđiăncơmngoàihàng,xongvềnhàtrọvàômcáilaptop.Trướcđâythìtốinàoconcũngđinhậuhaycàphêchémgióvớiđámbạn,nhưnggiờphầnđứacógiađình,đứa thìngáongơ,nghenónói2,3lầncómỗi1câuchuyệnđấy,conchán.Bọnnósợchữ,khôngđọcdàiđượcnênkhôngbiếtgìmànóicả,dùđềutốtnghiệpĐHhếtdượngà.Thế làconlênmạng,thếgiớiảolàcứucánhcủacon.Conchơigameonlinehoặclangthangtrênmạng,đến1h-2hsángmỏimắtquáthìlănrangủ.Conthamgiaởmọi

diễnđàn,conđọcmọiblog,mọitintứctrêncáctrangchínhthốnglẫnlácải,rồiconxemphimvàthudam(đoánlà“thửđầm”),rồiconchatchit facebookvới 1000 friends-chẳngbiếtđó làai.Cứ có 1 thông tinnàođănglên,consearchgooglekiểmtratínhxácthựcvàcommentcãiqua cãi lại. Như dượng viết “cá lòng tong kho tộ”, con sẽ search cãingaylà“cálònton”,“khotô”chứkhôngphảitộ.Concũngđặtcâuhỏinàycâuhỏinọ,dựánnàydựánkia lênchongười tatưvấn,chủyếuđọcchovuichứcólàmgì,màbọntưvấnconnghĩchắccũngtoànbọndởhơicámlợnnhưconcả.

Yêuđươngthìconcũngtrảiqua2mốitình,rồigiờđangFA.Nghĩđếnviệc phải gặp, chiều chuộng, đèo nhau đi ăn kem, dỗ dành khóc lócgiậnhờn…conlườiquánêncũngchẳngcótìnhyêunàomới.Khinàobốmẹconcónhucầuchoconlấyvợthìbốmẹcongiớithiệu1côưngmắttronglànglàxong.

Conởngoàihiềnlànhnhútnhát,nhưngtrênthếgiớimạngconcósốmálắmdượng,convăngtục,bốcphétkinhlắm.Trínhớconcũngtốtnêncáigìconcũngbiết,nhưngconkhôngkiếmtiềnđược.Saongườitaphátminhrainternetđểlàmgìmàconkhổquávậy?Dượngbiếtconbịbệnhgìvàchữatrịrasaohem?”

Tony trả lời: Condao là trung tính. Laptop, internet, ipad,mạng xãhội,website,thưđiệntử…cũngvậy.Nóđượcphátminhrađểgiúpcuộcsốngtốtđẹphơn,nhưng1sốngườiđãlạmdụng.Giốngnhưcondao,nênchỉdùnggọthoaquảhoặctháithứcăn.

Aisuốtngàytrênmạng?Chỉcóđámtỷphúthờigian.Ngườitađầutắtmặt tối học tập, làmăn…, thời gianđâumàbình luận chuyệnvĩmônước này nước kia trên đó?Họ chỉ online 1-2h trong ngày thôi, coiemailvàcáctintứcphụcvụcôngviệccủahọthìcũngđãhếtgiờ.

Cáchchữatrị:Conchoaicáilaptoprồibanđêmđăngkýhọclớpcầulông tennis bơi lội đá bóng võ thuật gì đi. Tham gia một CLB tìnhnguyện,vídụnhặtrácbờhồ.Đăngkýmộtlớphọcbanđêm,mấylớpdạykỹnănghoặctiếngÝtiếngẢRập…Tìmmộtcôgáitửtếđểkếtbạn(lựacônàobiếtlàmviệcnhàvàđọcsáchgiấy,thểloạichỉômiphonethìthôinhé,đừngđếngần,mấycôấyngụybiệnnóiđọcebookchứdễgì,mởebookchứfacebooknhấpnháylàmởracoi,nênsáchgiấylàcáicầnphảicócủacộngđồngvănhóađọcthậtsự).Cuốituầnđidãngoạihaycàphêngồiđọcsáchcùngcôấy.Lâulâuđidulịchbụithậtxa,đếnnhữngmiềnquênghèokhó.

Mỗi sángngủdậy, lấy tayvả vômặt 100 lầnnếu thèm internet.Làmliên tiếp trong3 tháng.Quyết tâmmay rahết.Nghiện internet cũngnhưnghiệnmatúyvậy,phảiÝCHÍlắmmớibỏđược.Nhưnglàmđượccáiđórồi,thìsaunàycáigìlàmcũngđược.

Chuyệnconnghé…Cáchđâymấynăm,lúcđộibóngđáVNthiđấuvớiđộituyểnNhật,Tonyđọcmụcthểthao,thấyýkiếnnhiềuchuyêngialà“cầmhòavớiNhậtlàmộtchiếnthắng”.Đãthiđấu,thìthắnglàthắng,màthualàthua,khôngcóchuyện“cầmhòalàthắng”hay“chúngtathuatrênthếthắng”.Thếthắnglàthếgì,lạisaocóthếmàlạithua?Thiđấulàsòngphẳng,thuathìthôi,khôngnêncótưtưởngchủbạitrướckhithiđấu.

Hồixưanghecôgiáokể,ôngvuagìđóđemcontrâutođếntháchđố,dânlàngtìmcáchđốiphóbằngcáchđemconnghérathi.Connghéthấy tưởngmẹ nên chui vàobụngđòi ti, con trâu kianhột quá chạymất.Vàkếtluậnchúngtathắngmộtcáchmưutrívàtàigiỏi.Chuyệngìxảyranếucontrâukiakhôngchạymànóhúc1phátvàoconnghé?Chuyệndướilũytrelàngthìkểchovui,chứhộinhậpquốctếrồi,đểbơivòngchungkết,cácvậnđộngviênphảibơivòngloạidùtrướcđóphảiđạtchuẩnOlympic.Khôngaihạchỉtiêuđểconnghévàovõđài.Nêntựmìnhphảihọchànhnghiêmtúc,ngoạingữtinhthông,thểdụcthểthaođể tướngmạokhỏemạnhđẹpđẽ, đi xebuýt-hạnchế đi xemáycholưngnóthẳng,rabắttayquốctếphảicaolớnnganghàng,đọcsáchvănhọcnhiềuđểgươngmặtthanhtúsángsủa…

Nhiềubạntrẻthấyngườitalàmthìthích,nhưngtớilượtmìnhthìsợ.Lênthànhphốhọcthìsợcâyngãđè.Điphỏngvấnnghĩchắcrớt.Thấyngười tađidu lịchthìham,nhưngkêuđi thìkhông,nóisợ.Đivùngsâu tìnhnguyện, sợ sốt rét.Họckỹ sư, sợ điệngiật.Làmcái gì cũng“chắc khôngđượcđâu”.Địnhkinhdoanh cái gì đó, nghĩmột hồi lạithôi, thấycóngười làmrồi.HọcAnhvănthìchắchọckhôngvô,mặcđịnh“khôngcókhiếungoạingữ”.Trồngtrọtthìsợviễncảnhđổđống.Chănnuôisợdịchbệnhchếthàngloạt.Sảnxuấtrasợkhôngbánđượchàng.Vayvốnthìsợáplựctrảkhôngnổi.Nhìnđờibằngánhmắtlấmlét.Vìsợquá.Nạtto1cáilàướtquần.

Tưtưởngchủbạikhiếnngườitacứlầnkhần,dùngdằng,rốitrí.Trongkhi thời gian thì trôi vun vút, nào có chờ đợi ai. Các bạn nên nhớ,khôngcógìlàquásớm,cũngchẳngcógìlàquámuộn.Kháiniệmsớmhaymuộn làdomình tự nghĩ ra và tự giới hạn chomình.Vấnđề làmuốnhaykhôngmuốn.Nếumuốn,quyếttâmlàm.

Tonycóanhbạn,bácsĩ,khianhsangMỹđịnhcư,anhđã35tuổi.Bên

Mỹhọkhôngcôngnhậnbằngbácsĩcủamình,nênanhphảihọclại.Aicũngkhuyênanhtừbỏ,thôilàmnailchoxong.Anhkhôngnghelờiai,cứmàymò,đánhvầntừngchữtiếngAnhvàcóđượcbằngbácsĩMỹlúc46tuổi.Ítaibiếtthươnghiệu7UPthànhcôngsau6lầnUPthấtbại.

Cólàmthìmớicósai.Saithìsửa.Sửarồisẽtốtđẹphơn.Ngườihaychỉtríchngườikhácphạmsailầmthếnàythếnọ,làvìhọdưthờigianquá.Đâucóthấy1chủdoanhnghiệplênmạngđăngđànchỉtríchcáianhgìmuaIphonebênSingapoređâu,vìhọđầutắtmặttốiăncònkhôngkịp.Nêncácbạntrẻ,nếumuốnlàmthìcứlàm,trongphạmvitựmìnhtrảgiá thì cứmạnh dạn. Bỏ vài ba chục triệu tiền để dành thay vìmuasmartphone,mìnhđem ra sảnxuất kinhdoanh thử, trường hợp xấunhất thìcoinhưđiđườngrớtmất.Saicàngnhiều lúccòntrẻ thìkhảnăngthànhcôngtrongtươnglaicànglớn.Vàtuyệtđối,khôngchỉtríchngườikhác.Khôngdànhthờigianchoviệclảmnhảmđó.Nếuthèmchỉtríchquáthìnêntựtráchmình.Nằmgáctaylêntránsuynghĩvềđờimình.Phântíchvìsaosai,nguyênnhân,nếucholàmlạithìmìnhsẽlàmtốthơnnhưthếnào.

Nhưng phải làm, làm, làm…không sợ sai các bạn nhé. Nếu muốnkhôngmắcsailầm,cáchduynhấtlàkhônglàmgìcả.

ỨngxửtiềnnongVớiđồngtiền,chúngtakhôngkhinhcũngkhôngtrọng.Nêntrảnó

vềvịtrílà“phươngtiệntraođổihànghóa”.Phươngtiệnthìlúcđược,lúcmất.Vỏsò,tiềnxu,tiềngiấy,tiềngửinhàbăng…đềuchỉlàphươngtiệntraođổihànghóahàngngànnămnayvàmãimãivềsau.

1 .Mỗibạntrẻmuốnthànhđạtphảixâydựngbảnlĩnhtrướctiền.Thựctếcórấtnhiềungườitrướctiềnbạchọkhôngmảymaythayđổi.Cóngườibảnchất làđẳngcấpnhưvậy,nhưngcóngườiphảiquarènluyệnmớicó.CónhữngngườibạncủaTony,cứcầntiềnlàhọhỗtrợvàibatỉđồng,chẳnghạnlúccaođiểmvàomùa,khigiấytờnhàCửacủaTonyđềunằmtrongnhàbăngđể làmthếchấpvayVốnmuanguyênliệusảnxuất,chảcòngìđểthếchấpngoàilòngtin.Nhưngkhicóđượctiền,dùchútxíu,Tonytrảngay,trảtừngphầnnếusốtiềnlớnquá.Vàtớilượthọcần,mìnhphảigiúplại,thậmchíthếchấpnhàđứngravayđểchohọmượn.CóngườibạnthânsắpmổmắtởSingapore,cầnvàitrăm triệu, Tony sắp xếp chomượn ngay trong tích tắc, chỉ vì Tonytừngđượcngười đógiúpnăm triệuđồng lúckhókhănnhất của thờisinhviên.Mangơnvàtrảơn,đólàtìnhlànghĩa,làởănnhưbátnướcđầy.Muốnmiễnnhiễmvới sự tham lam tiềnbạc củangười khác, thìphảinghĩchongườikhác.Cácbạncũngápdụngtônchỉnàykhiquyếtđịnhchoaivaymượn.Thểloạicánhânchủnghĩa,cáigìcũngvunvénchobảnthânhọ,giađìnhhọ,thìphảinói“không”,mộtxucũngkhông.Chỉcónhữngngườinghĩvềngườikhác,haylàmviệcthiện,quantâmchămsócngườikhácthật lòng,mìnhmớichomượn,baonhiêucũngcho.Đơngiảnlàngườinhưvậymớiquítrọngtiềncủamình,mớitrảlạichomìnhnhanhchóng.Trongcácquanhệngười-người, chỉ cóquanhệmẹ-Conlàvôđiềukiện.Duynhất,vìđứacontrongbụngtáchrathìcoinhưlthành2,cácquanhệkhácđềudựatrênmộtsựđổichácnàođó,dùítdùnhiều.Chonênmẹchothìlấyrùithơmmẹmộtcáicoinhưhết nợ, các khoản tiềnkhác củangười khác, tuyệt đối không lấynếukhônglàmchongườitacáigìđó,kẻomangnợvàothân.Tiềnvàotúi

mìnhphảilàtừmồhôi,nướcmắt,sứclaođộngvàtrítuệcủamình.“Ancơmchúa,múa tốingày”, chúachomìnhăn thìmìnhphảimúachoổngcoi.Người tabaomìnhđiănnăm lầnthìmìnhphảibao lạimộtlần.

2 .Đừngđểđồngtiềnleolênđầulêncổ.Khivaymượncủaaiđó,mìnhphảicótâmniệmtrảlạingaylậptức,nhịnđóiđitrảxonghẵngvềănsáng.Tậptháiđộvìngườikháctrướcmọicáilợicủacánhânmình.Khimìnhvaymượnmàchưa trảđược,đừngđểngườikhácđòi.Phảichủ độngliênhệ,xin khất,hoặcnói thật lòng, xin giahạn thêm.Đừngngại,sĩdiệnkiểuchâuÁlàngạigặpmặt,cuốicùngmấtquanhệ.Mìnhchủđộnggiữ liênlạcthìchủnợsẽyêntâmhơnlà“lặnmấttăm”nhưcáchnhiềungườivẫnđanglàm.Rấtuổng.CómộtnhómtìnhnguyệnGiảicứunôngsản(tứcXuốngnôngdânmuanôngsảnkhibịđổđốngđểđemlênthànhphốbánvàocuối tuần,khôngcầnlợinhuận)ởđịaphươngnọ,cólầnnhận50triệucủamộtmạnhthườngquânđểmuabíđỏ,việcxongrồinhưngcácbạnkhôngtrả lạingay,“đểdànhlàmvốnkinhdoanhnôngsảnkhác,ngườitacóđòiđâu”.Nhiềucôngtycósởthích dây dưa côngnợ, lúc vaymượn thì ngon lành,lúc trả thì “thấytiếc”cũngvìtâmlínàycủagiámđốchaykếtoántrưởng.Chủnợphảiđòigắtchứkhônglàhọđemgửingânhàng,dùchỉmộtngàyđểcó“lãisuấtquađêm.Nênmớicóthànhngữ“đứngchovay,quìxuốngđòi”.Bạn trẻmuốn thànhđạt, phải từ bỏ ngay lối suynghĩHAĐẢNGấy,nếumuốn người ta giúpmình lần hai. Có chuyện này cần kể. Năm1999,Tonycóquenanhkháchhàng.Anhthànhlậpdoanhnghiệp,rủngườiemtraiđangdạyhọcvề làmcùng.Anhemđồngtâmhiệplực,tuầnnàocũngchạyxelênLạngSơnbuônhàngvề,saunàycôngtycónhàmáytovậtvã,aicũngđixehơivàibatỉ.Chuyệnbắtđầukhingườiemđưa cô vợ vô làmkế toán.Cómấykhoản thu chi không rõ ràng,người anh bắt đầu nghi ngờ, lập tức đưa vợ mình vô làm phòng tàichínhnhằmkiểmsoát.Ảnquennhịnkhôngquen,một thời gian thìchị nàypháthiện cô emdâuđã thậmthụt ýđồ ramột công tymới,đemkháchhàngvàđánhlénhàngsangđấybán.Rồibắtquảtang,anhemtotiếng,cãivãnhaukhốcliệt, táchthànhhaicôngty,cạnhtranhnhautừngđơnhàngmột.Mỗilầngiỗcha,haianhemcùngvềnhưng

phảichờbênngoài,côÚtnhắntin:“Anhcảthắphươngxongvàvềrồi”thìanhhaimớiđánhxevônhà.Ngườimẹngồibuồn,khócmiết,mỗilầnTonytớithămlàướcao“giángàyxưathằngcảđừngkêuemnóvàolàm”. Đến lúc mất, người ta phát hiện cả xấp đô la mới toanh bàkhônghềđụngđến,kểcảbàongưvicáyếnsàonhânsâmhaianhemmangsangtặngchấtđốngtrongphòngngủ.Vìcáibàcầnlàtìnhyêuthương,cáiđãkhôngmuađượcbằngtiền.Sứcmạnhtìnhcảmcủamộtngườimẹ không chiến thắng được sứcmạnh lòng tham của hai đứacon,naylạithêmhaicôcondâucũng“cứthấyhơiđồngthìmể.Trướcsức mạnh đồng tiền, anh em ruột trở thành đối thủ không đội trờichung.

Ôngdanhnhângìđónói,chỉcóhaithứngườitakhôngmuađượcbằngtiềnlàsứckhỏevàtìnhyêu.Ngườitasẽkhôngnhậnrađiềunàyđến khimắc phải bệnh nan y.Người ta không biết người ta đến vớimìnhvìlídogìchođếnkhisacơlỡvận.Kẻthùhômnay,ngàymaicóthểlàbạnbèvàngượclại.Vìkhôngcóbạnhaythùvĩnhviễn,chỉcólợiíchlàvĩnhviễn,nênđừngsợmấtmộtquanhệtronglàmăn,ngàymaicần,ngườitasẽliênhệlại.

Thamlàphảicó,nếukhông,sốngsẽvôvị,làmviệcsẽkémđộnglựcđi.Nhưngtiềnphảidomìnhlàmthìmớilàcủamình.Quiluậtcơbảnnhất củamọi qui luật là nhân quả, tức là người ta sẽ thu lại cáimàngườitađãchođitrongquákhứ,vàsẽphảitrảlạinhữnggìđãlấyđi.TầyTàugìđềucóqui luậtnày.Mình lấycủangười tamộtđồng, saunàymình phái trả 5-10 đồng, con cháu, dònghọ mình phải trả, khổlắm.Nênbạnnàolỡ lấygìcủaai,từnglấygìcủaai,hãymaumautrảlại.

Kểnghechuyệncuối,hồi2006TonycóquenbạnM,vôcùnggiỏi,làm trưởng phòng một công ty rất lớn.Thân thiết nhậu nhẹt cả 2-3năm,cólầnMrủTonybỏ100triệumua“suấtmuacổphiếu”củabạn.Vì công ty bạn ấy không bán cho người ngoài, bạn cam kết là nếukhôngcổphầnhóasaumộtnămthìbạnsẽtrả lại,cógiấytờhẳnhoi.Nhưngnămsau, công tykhôngcổ phần,Tonychongười liênhệ 5-6lần,Mđềulánhmặt,email,nhắntinkhôngtrảlời.Mđổisốđiệnthoại,

Tonynhờđứaemtìmđếnnhàđòihailầnkhôngđược.ThấymệtquánênTonybỏ luôn.Vìkiện tụng thìmấyphí thuê luật sư, lại tốn thờigian,thôithìtậptrungxuấtkhẩu,sẽcó50ngànUSDtiềnlãitừmấycontainerNPKxuấtquaTrungĐông,mất100triệuđượcmột tỉ.Mấttiềnhọcphíđểcóđượcsự trảinghiệm,biếtđượcgươngmặtánhmắtcáimiệngnhưvậy làkhôngđáng tin.Tonymỗi lầnmất, tựnhủ làsẽđượcbùlạicáigìđólớnhơn,nênlòngchẳngbuồnphiềnlâu.CònM,nghenói saunày ra riêng, vật vã2-3nămkhông thànhcông,dù trítuệ,kiếnthức,kinhnghiệmlàmviệcđầymình.Khởinghiệplần2,lần3cũngthấtbạinênnộpđơnxinđilàmlại.Cólầnmộttậpđoànlớntuyểnphótổnggiámđốc, lươnghơnchụcngànđô/tháng,TonycóngồihộiđồngxéttuyểnvìlàmcốvấnchochủtịchHĐQTĐọchồsơCVgửiquaemail,thấycònhaiứngviêntrongđócóM,chínhxáccáitênấy,từnglàmquacôngtyấynênTonychọnbạnkia.AnhchủtịchHĐQTsaukhiphỏngvấn(ảnhsợbỏsótnhântài),nhậnxétnóigươngmặtnàykhônquá,mìnhkhôngcócảmtìnhthìđốitáccũngvậy,đểbạnấyđiềuhànhthìcôngtysẽkhóđilên.Mnhậnđượcítphiếuhơnnêntrượt,vàchẳngbaogiờhiểutạisao.Nhưngđộcgiảthìhiểurồinhé.Quảngọtkhicâyđượctrồngtrênđấtlành.Ngườithànhđạtvàgiàucóbềnvữngkhihọcósựtrungthực,sựchínhtrựcvàkhôngthamcủangườikhác.BữaTonylêndự lễnhậmchứcphótổngmới,bànghoàngnhậnraanhlàngườiquencũ,dùTonybữađómớibiếttênanhlàQ.Cáchđây14năm,mộtngườianhhọcủaTony(óchungnhàtrọ)bịtainạngiaothônglúcnửađêmởcầuThịNghè,chínhQlàngườichởanhTonyvàobệnhviệnChợRẫy cấpcứu,dùmáumedínhđầy chiếcxeô-tôMartizmới cáu (giờmớibiếtlàlúcđóQmớiđiduhọcvề).QgọiđiệnchoTonylênbệnhviệnđểbàngiao,tiềnviệnlúcđókhoảngnămtriệu,phảiđóngtiềnđểmổ ngay.ThấyTonyquýnhquáng gọi điện về quêmượn tiềnnênQlẳnglặngrangoàirúttiềnởmáyATM,vôdúivàotayTony,nóilochoanhđi.TonycóxinsốđiệnthoạivàđịachỉcủaQđểsángmailêntrảlại.QcólẽnhìnthấychiếcxemáycàtàngcủaTonyvàđốngsắtvụncủaônganh,nênnóithôikhôngsaođâu,rồikiênquyếtbỏđi.VìquávộilochoanhnênTonychỉkịpchạytheorabãigiữxecúiđầucámơn,thấyghếsauxedínhđầymáu,cònQbìnhthảnngồivàoghếlái,gươngmặt

thảnnhiênvàbìnhan.Đànôngđẹpphảilànhưvậy,thấyngườihoạnnạnrataygiúpđỡmới làtrangnamtử,mới làngườivănminh.Máungười thìcũngsợđấy,nhưngsẽ làbình thườngkhi lòngnhânáicủachúng ta lớnhơn.Tonynhìn theobóngchiếcxechạyxadầnrakhỏicổngbệnhviện,tronglòngthấyxúcđộngvôcùng,bấtgiácnướcmắtlăndàitrênmá.Đếnbâygiờ,anhemnhàTonycứáynáy,monggặplạimộtlầnđểtrảnợ.Aingờquảđấtthìtròn.Trònlắm.Xoaytrònnhânvàquả, quả và nhân.Người tốt, người hào sảng trênđời hãy cònnhiềulắm…

PhầnII:Ởphòngchờsânbay

TầmcủaTony(bài18+)Đọcbáothấymọingườihaynóitâmvàtầm.TâmthìhẻmbiếtlàcáichinêntạmthờiTonybànvềtầm.Tầmlàgìthìcũnghẻmbiết.Searchtrêngooglechữ”tầm”sẽthấynửatrangnóivềtầmnhìnvànửatrangnóivềcátầmnhậplậu.Vềtầmnhìn,hiếmaitầmnhìnxatrên10km,màtoànlà2kmtrongsươngmù,nêncáigìcũngmờmờảoảo.Vớiquanniệmtớiđâuhaytớiđó,nướctớichânthìnhảy,khôngnhảykịpthìướtquầnnêntầmnhìnđượcđàotạochỉcóvậy.Nhiềusinhviênchỉbiếtngàymaithimôngìvào….tốihômtrước,dolúcđómớilấybàirahạc.Thixonghômsauđánhchếtcũngkhôngnhớhômtrướcthimôngì,giáoviêndạymìnhlàai.Rồicũngthànhcửnhânthạcsĩtiếnsĩ,đứngvàođộingũtríthức.Nhưngnhưmìnhnè,tríthứcgìkhôngđọcnổimộtquyểnsách,thấychữnhiềulànhứcđầu,cengthẻng.Vìthiếutầmnênmớicóchuyện,bạnTonylàmkỹsưxâydựngcầuđườngliênxã,nókhôngtínhtrướcđược.Cứmộtconđườngkhánhthànhxong,sauđónómớinhớlàquênlắpcốngthoátnước.Bènlậtlênđểlàm.Xongtrảinhựalại,vàithángsaunólạinhớốitrời,quênđingầmcápviễnthôngrồitụimàyơi.Tưởngđượcyênthân,vàithángsauthìlạiquênđingầmdâyđiệnvàlạilậtlênđểngầmhóamạngnhện….vàcứthếcứthế….conđườngnàocũngcóthểđểđạodiễnChâuThổquay“Nhữngnẻođườngphùsa”.

Giốngcácbácnôngdânbữagiá tiêu lên trồng tiêu,bữagiáđiều lêntrồngđiều,hếtchặt tiêu lại trồngđiềuvàngược lại,chúngtahầuhếtkhông có khái niệmđịnh hướng nghề nghiệp. Thấy nghề nào hot làđăngkýhạc,nămnayđổxôkinhtế,nămsauđổxôhạcbưuchínhviễnthông,nămsauđổxôhạctiếngNga,tiếngPháp,rồidukháchNhậtquađôngthìđổxôhạctiếngNhật.Đổxôlàđộngtừphổbiến.Nênkếtquảđầyxô,xàihoàihẻmhết.Nênđàotạonghềnàychứramầnnghềkhác.Hạcvenchươngralàmxuấtkhẩu,tốtnghiệpcơkhílàmcasĩ,hạcmúathìra làmgiámđốc,hạcsưphạmrabánbảohiểm,hạcbácsĩrabánthuốctây,hạcHarvardgiờvềbánphân.

BạnTony là thợ giảng 1 trường kinh tế cho biết,một cái slide giảnghoàibaonhiêunăm,vì sángdạy, chiềudạy, tốidạy…thời gianđể ăncònkhôngcó,nêngiờvẫncứrarảdânsốnướctalà80triệungười,tỷgiátrongmôntàichínhvẫnlà1đôăn15000đồng,haycógiảngviênmônđiệntửvẫnthaothaođịnhnghĩa”điệnthoạilàmộtthiếtbịthu

nhận tinhiệuâmthanh,dùngđểnghenói” trongkhi sinhviênngồidướiđứanàocũng3G,đứalochát,đứalongủ,đứalochơigame,ổngnóigìnóikệổng,toànmấycáibấmgoogle1phátrangay,cómặtởlớpvớilýdoduynhấtlàbịđiểmdanh,vìvắng3bữacấmthi.Trongkhihạclàphải cóđammê, thầy côphải cạnh tranhvớinhau, aidạyhay thìsinhviêntheohạcchứmắcmớgìphảiđiểmdanh,nóbỏtiềnramànókhônghạc thì kệ nó.Cứ bắt về nhàđọc 2 chươngđó, lên lớp tui coidanhsáchgọitên,TrầnVănTèo,khôngđặtđượccâuhỏimờirakhỏilớp.Vậylànósợ,ởnhàđọcsáchthấymẹluôn.Lạitựtinvớikhảnăngcầmmicrophátbiểu, tránhbệnhParkinson trướcđámđông.Nómàđặtđượccâuhỏiá,thìphảinghiêncứumuốnchết,hạcvậymớicótầmđược.

Tonycũnghẻmngoạilệ.Nênkhôngdámtráchđađa,khôngdámchêai.Dùđãlà1thạcsũyvàchuẩnbịlàmtiếnsũy,tầmnhìnxanhấtcủamìnhvẫnlàmấytiếngđồnghồsau.Vẫnbănkhoănkhôngbiếttrưanayăngì,búnbòhaybúnriêu,cơmbàCảhaycơmôngCả.Từ8hvàocôngsởlàsuynghĩchothựcđơnbuổitrưa,vàsau1h30làbănkhoănvềthựcđơnbuổichiều.Làmchỉđểquangàyđoạntháng.Căngthẳngnhất làhômnayhẻmbiết lấycáigì củacơquan,bữa thìăncắp thời gianđicafe,bữathìăngiấy(intài liệucánhânđemvềnhàđọc),bữathìănđiện thoại (lấyđiện thoại cơ quannấu cháodi động với bạnbè, tiềnchùamà).HàohứngsuốtngàysearchtrênmạngxemcasĩA,diễnviênB.Rồibộphimnàomớira,cửahàngthời trangnàomớimở.Đầuóccăng thẳngvàđầy lo toan…cho thí sinhXcó thể bị loại khỏi chươngtrìnhgiọnghátViệttốinaytrêntivi.

Tối, nếukhôngdánmắt vào tivi và lăm lămcáidiđộngđể nhắn tinbìnhchọnchuyệnháthò thìTonisẽ lượnxemáyđi tràchanhchémgió,ngồivỉahèuốnglynước10ngànvàvungtaychémgióphầnphật.Hoặc vừa xem tivi vừa mở laptop, vừa ôm Iphone lên facebook. SẽnhảyvàocòmmenmắngôngDkhôngcótầmnhìn,chửibàEvìphátngônngớngẩn,dèbỉuôngFnóisaivềkinhtếvĩmô,đăngstatustoànchuyệnlớn.Khôngcótinnàomàkhôngnhảyvôcommentchođược.Vìbịứcchế,cảngàyngồiởcôngtyhayquáncàphêrảnhquákhôngnóiđượcgì,nêntranhthủnémđágiấutaytrênmạng.Bàichínhchảbao giờ đọc, thấy chữ nhiều, làm biếng, chỉ đọc comment thôi.Commentqualạirồicãilộn,hẹnofflineraquánhnhauluôn.Cácđềtàicáccòmmenviênhaytranhluậnrồichửibớirồiđánhnhaulà”taoănthịtchósaomàykhôngăn”,“bảotồngiátrịvănminhlũytrelàngchotríthứctrongthờihộinhập”hay“nướcViệtNamta-lớnhaynhỏ”.

–––––––––––––––––––––––––—

P/S:Đếncáitiêuđềnày,chữTonicũngphảilàingắnchứhẻmcónổicáiydài.Tầmnhìnngắnnêncáichicũngngắn.

Í,màcócáicũngkhôngđếnnỗi….

TríkhôncủaTonyThờiTonytốtnghiệp,lượngsinhviênratrườngcònít,nênTonyvàđồngbọnnghĩmìnhghêgớmlắm.Đứanàomớirờikhỏighếnhàtrườngkhôngvậy.NghĩmìnhhạchànhthếnàyphảibướcvàonhữngtậpđoànlớnnhưBoeingAirbus.Kỳvọnglớnnênvàocôngtynàocũngthấykhônghàilòng,babữalànghỉ.Lươngthấpnghỉ,môitrườngkhôngcónóitiếngAnh-nghỉ,sếpxấunhìnnhứcđầu-nghỉ,đồngnghiệphôináchcũngnghỉ.Mộttrongnhữngđềtàibọnmìnhlúcđóhaycafelàđểnóixấusếp.Mấynhócchỉhơn20tuổiđầunhưngnghĩmìnhkhôn,cònaicũngngu(ngumàlạilàmsếp,chỉđạomìnhakkaa).Thườngmànhữngainóingườikhácngumuộithìchínhbảnthânhọchưatrưởngthành,nhắclạinhé,dùtuổilớnthếnào,họcvấnrasaođềucũnglàđứachưatrưởngthành.Vìtrítuệvàvốnsốngchỉcóvậy,nênthấykhônggiốngýmìnhlàkhóchịu.Nhưngcũngnênthôngcảm.Aicũngcầncó1thờibédạiđểlớnlên.

Trongkhichờnhữngtậpđoànlớntuyểnđểnóidốitrốnđiphỏngvấn,việckiếm1cty tưnhânvào làmđỡ cũng làmộtgiảiphápkhôn.Nênđứanàongồinhàchờviệcthìsẽbịđồngbọnchêngu.Nóimàyđilàmđạiđi,kiếmvàitriệuthángchơi,rồichỗngonkiađồngýnhậnthìtìmlýdonghỉ.Nênphỏngvấncôngtytưnhânnàocũnggiảbộhứahẹn,kiểuemsẽgắnbócôngtymìnhđếnsuốtcuộcđời,hayemsẵnsàngbảovệcôngtymìnhbằngmáucủaem.Emngưỡngmộanh,emngưỡngmộchụy.Nhưngcóchỗngon là lậtđậtxinnghỉ liền,nóigiađìnhemcóviệc, emphải về quê.Hayemphảihạc lêncaonữa.Hayembị bệnhnhức đầu kinh niên, phải nghỉ làm để chữa. Chỉ tội mấy công ty tưnhânkia,họcứnghĩbọnnàynóithật,chiatayngậmngùi,dặndòtùmlum,chúcemnàynọ…Thiệtđúngngu luôn,bước rakhỏi công tyhọmàthấymắccườimuốnchết.

Trong lúc chờmấy cái “ngon” cỡ Boeing tuyểndụng, Tony cũng xinviệclàmđỡvớisuynghĩthậtkhônấy.NàocôngtyTNHHHoàngHôn,TNHHLamChiềuTímBiếc,nhiềuđếnnỗi giờ chả nhớ hết.Công tykháđược1tháng,cònthôngthườnglà1tuần.Chỉcó2côngtyđểlạiấntượngnhất.Côngtyđầucósếpnữ.Cảđámnhânviênmớivôsuốtngàychêchuỵấylàngungốc,cáigìcũngnóinguchođược.Chụyấythìđâucóthừanhận,ngàynàocũngxoenxoétcãilại“chuỵứchịuđâu,chuỵkhônlắmnhé…”.Thếlàsinhnhậtcủachụy,tụinhânviêntrẻtụimình

tặngcho1kgmuốiiốt.Thếlàchụyvuisướngkhônxiết,ngàynàocũnglấymuốiraăn.Nhưngđâuđược2tuầnthìchụykêucảbọnvàophòng,đóngcửa cái rầm,bảo ”Hômqua xem tivi, có câu khẩuhiệu là hãydùngmuốicóchứaiốtđểphòngbệnhđầnđộn,chuỵhiểurarồinhé.Mấyngườinóichuỵvậysao,chuỵhậnmấyngười,chuỵhận,chuỵhận,mấyngườihãyđiđi “( chịnàyxuất thân làdiễnviênđoàncải lươngHươngMùaThudướiCàMau,chuyênđóngvaiđàomùi).Nhưngtụinàynghĩmuối thấmvàongườichị2tuầnnênchịđãthôngminhlênhẳn.ThếlàTonyvàđồngbọnbịđuổiviệc.

Quacôngtythứ2thìđâuđược2ngàythìđồngbọnpháthiệnôngsếpcũngngunốtvìổngkhôngbiếtdùngmáyscanvàphátâmtiếngAnhbuồncườivãi.Faxmàđọclàphắc,suốtngàynhắcnhở“Lanơiemphắcchoanhchưa,embậnthìnóicáiTuyếtnóphắcgiùm,rồisaosánggiờchưa phắc Hồng Kong, phắc Pháp, phắc Mỹ….”. Người ngoài nghetưởngcáiLanlàđứalăngloànxuyênquốcgia.Thếcũnglàsinhnhậtcủaôngấy,anhemtrongphòngbèncùngnhautặngôngấy1hộpsữacóchứaDHA.Ôngấycũnglạivuimừngkhônxiết,sángchiềuđềulôirauống.Uốngmãiđến1thángsau,lòiramiếnggiấydướiđáylonghirõ “sữacóDHAgiúp thôngminh”,ôngấyhiểuranênkêucảphònglên.”Cácemphảirờicôngtytrongvòng7phút”-hesaid.”Emcóthểrờicôngtytrongvòng6phút”-saidTony.NóiquanóilạimộthồikiểugameshowthìTonynói”Emcóthểrờitrongvòng1phút”..Ôngtagiậndữ”mờiemrời”.

Thếlàlạibịđuổiviệc.Gọiíớiđồngbọn,taobịđuổirồinè,đicafeđi.Vàđồngbọnnói chờ tao chút, để kiếmgì vô chọc sếp cái đã.Đâu 1tiếngsauthìcảbọnbịđuổiviệcsạchtrơn,raHồconrùauốngcaferồiđihátKaraokeinhỏi.

ChứngtựkỷcủaTonyHồiđihạc,Tonythấybạnnàomàquaybàilàkhinhbỉ.Thấyhèn.Mặcdùkhôngmécthầycô,nhưngkhôngấmứckhiđiểmmìnhthấphơn.Vìđiểmnàocũngđược,đủ5làratrường,còngiỏidởthìhạhồiphângiải.Thấyđứanàoquaybàiđược10điểmmàreomừngmàmìnhthấycoithường,quaybàichínhlàhànhviăncắpcáiđiểmấychứcóphảitựmìnhlàmrađâu,ăncắpthìnêngụcmặtxuốngđất.Tonyhayngồitrong1góc,chơivới1-2đứathôinênbịmọingườikếtvàodạngbệnhtựkỷ,tiếngAnhlàAutism(đọclàÓtịtdùm)

Cònnhớ,trongphòngthi,lúcthulạibài,bạnnàomàcốgắngrángviếtthêmvàichữnữa làTonycũngkhinh,khôngthíchđứahamđiểmsốđếnđộgiámthịnhắcnhở thubàivẫnkhôngđưa.Nhìnmặtđỏbừng,taychânluốngcuốngnghệchngoạcthêmvàichữlàTonybĩumôi.Nócónhào tới bắt tay cũnggỡ tay ra,nói tayđangđau, xinđừngđụngđến.CònTonythìcanhkhoảng15phúthếtgiờlàđilênbảngnộpbài,làm chưa hết cũng nộp, hất mẹt rồi đi ra khỏi phòng. Nhiều lúc rangoàirồimớibiếtđápsốlàsai,nhưngchẳngbaogiờhốitiếc.Vìthíchnhưvậy,muốnchảnhthìphảitrảgiáchứhốihậngì.

Tonyhạccáingànhmất5năm,cáinăm4đikiếntậpvàxinviệcluônở1côngtynướcngoàivềnghiêncứuthịtrường.QuảnlýTonylà1ôngcótínhphếtphẩykinhkhủng.Ổngăn tạp,cáigìcũngăn.Visa làmchođồngnghiệpnướcngoài sangViệtNam35USD thìổng lấy50USD.Muahoađi khai trươngkháchhàng,mua có500ngàn chứ kêubênbánhoaxuấthóađơn700ngàn.Làmcáigìổngcũngănlời,thậmchígọiđiệnthoại riêngchongười thânổngkhônggọiởnhà, lêncôngtygọi cho tiết kiệm.Mìnhnói anh ăn thì ăn chođáng luôn, không thìthôi.Chứmấyđồngbạc lẻ vầy, cứ giấu giấudiếmdiếm, thò thò thụtthụtemmệtquá.Anhgiaobạnkhácđi,mặcdùđượcchiatiềnnhưngemthấykhôngthíchcầmđồngtiềnấy.

Cáiổngđiêntiếtchửimìnhngu.CáiTonynóinhẹnhàng,dạthưaanh,nguhaykhôngngulàtùyquanđiểm,nhưngemxácnhậnlàemkhônghèn.Cáiổngtìmcáchmécsếplớnđuổimình.Cáimìnhbiếtđược,mớivàophòngảnhthưachuyện.Mìnhnóianhà,nhữngchuyệngìanhlàmemsẽkhôngthamgia,nhưngcũngkhôngnóiaibiết.Emcònđihọcvàđây làviệc làmthêm, thếgiớingười lớnphức tạpquá,emxinkhôngbànluận.Nhưngnếuanhxửem,thìemsẽcũngkhôngđểanhyên.Em

dùchỉmới22tuổithôinhưngcũnghiểubiếtnhiều,vàkhôngphải làđứahiềnhayngáongơ. Em sẽ nghỉ việcở đây khi em thấy cầnphảinghỉ.Trướckhirakhỏiphòngcònđọctặngổngcâucadao“Trạngchếtthìchúacũngbănghà,dưagangđỏđít-thìcảđỏtrôn”.Mìnhănnóidạthưalễphépnhưnglờilẽrấtcứng.Ổngnóimớisinhviênmàđãtinhvitinh tướng.Nhưng từ đóvề sauổngkhôngbaogiờ nhìn thẳngmìnhnữa,khôngbiếtvìsợhayvìghét.Nhómthựctậpcònlạitheoổngphếtphẩykhíthế,cótiềncóbạcnênănnóibạtmạng,nhậunhẹtsuốtngày.Vàmìnhtáchbiệtra,tụinólạibảolàtựkỷ,khônghòađồng.Tựkỷthìđãsao.Tonyvuivớichứngbệnhấy.

Ngaybâygiờlàmăn,kháchđòiphếtphẩy,gửigiávôhợpđồng,Tonynóithôibênemkhôngcódịchvụđó.Kháchnóivậythôimuachỗkhácà. Cáimình nói tùy anh, anh làm với bên em, em đảm bảo về chấtlượnghànghóavàdịchvụ.Emhàihướcmộtcáchthôngminh,anhsẽthấyđỡstress.ThậtranóimạnhmiệngnhưvậylàvìTonygiàuquárồi.ChămchỉhọctiếngAnhtiếngPháptiếngHoacảtuổitrẻnêngiờbuônbánquốctếầmầm.Làmthụtthòvậycũngchẳnglàmchi,giàuthìcũngnhư thếnàylàđủ.Cũngănngày3bữa.Sángcũngphởbò,trưacũngcơmgà,tốicũngbánhbèobánhnậm.NhứcđầulàthayđồđiMỹ.SàiGònnónglàbaylênĐàLạt,nghỉdưỡngtrongVillaDeTonydướirừngthông.Giàuthêmthìhẻmbiếtlàmgìchohếttiền.Hổnglẽsángăn2contômhùmđiểmtâm,trưa2kgthịtbòMỹhaynhứcđầuthìthayđồbayrangoàivũtrụ?

NêntâmthếTonynócaongạo,nhiềulúcthấyhẻmgiốngai.TiềnmìnhchủyếulấycủamấythằngẢRậpchâuPhichứphảicủaconNathằngMíttronglàngđâumànóbắtđiđámgiỗnhànócũngphảivácmặtquachođược.Thích thìđi,hẻmthích thì thôi.Nênmấyôngđại giaViệtNamgặpmình,đòibảotrợgìđólàTonyimlặngkhôngnói.Hômbữabàchịhọtộinghiệp,épmìnhđiăntiệcdướilâuđàigìđódướiquận7chođược,nóicómấymốiquanhệhaylắm,giớithiệuchoemlàmăn.Cáimìnhnóiđi với chị chovui thôi, chứ quanhệ gìđóemhẻmcầnthiếtđâuchịạ.Cáivôbànngồi,giớithiệuđâylàanhA,giámđốcngânhàngX-Bankđóem.Tonynhìnmặtquenquenvìthấyổnghaylêntivi.Cáibảgiớithiệumìnhđâylàcậuemmình,tênTèo,kinhdoanhphânbónnhưnghạcHaVợtvề,giỏilắm.Cáimìnhgậtđầuchàorồiimlặngkhôngnóigì.AnhAnóithế

HaVợtởbờĐônghaybờTâyấynhỉ?(nghethấyyếumônđịalýrồi).Concủaanhnhé,3đứađềutừbéđãsangbênđó,đứađầuđanghạcởABCUniversity,phảixuấtsắclắmmớiđượcvào,emcóbiếtkhông.Cái

mìnhcũnglắcđầu.Ảnhnóiôhaylạnhỉ,trườngđấynổitiếngsaoemkhôngbiếtnhỉ.Cáimìnhnóidạemchỉbiếtmấytrườngnằmtrongtop5,mấytrườngtopdướiemkhôngrõ.

AnhAcóvẻtức,caogiọnghỏichúemlàmgì,chỉbánphânthôià,bọnkinhdoanhngànhđấykhôngcóanhlàchết.Anhrataycứuhết.ThếcóbiếtôngPgiámđốcphânbónĐầuGàhem?BiếtôngMgiámđốcphânbón hiệu Đầu Voi hem. Ông K chủ tập đoàn Đuôi Chuột hem? Emmuốngặpkhônganhgọiphátrangay.Cáimìnhnóidạbiết.AnhAđợimiếtcũnghẻmthấymìnhxincardhaysốdiđộnggìcả,nênsốtruộthỏi thế chúemđangvayởđâu.Mìnhcũng im lặng, lắcđầu,nở 1nụcười quý phái. Cả bàn xum xoe bu vô nói chuyện với ảnh, hỏi thămquanhệvớichândàinày,casĩkia,quanhệvớiđạigianọ,hỏitheoanhthìchínhsáchkinhdoanhcủangànhthépthếnào,ngànhximăngrasao,dựđoánthịtrườngtàichínhtiềntệchâuÁlênhayxuống.Rồitìnhhìnhkinhtếxãhộithếgiớinămnaysẽdiễnbiếnthếnào,anhAngồiphánmấycâu,bọnkianuốttừnglời,nhìnđầyngưỡngmộ.AnhAcaohứng,vungtaychémgióphầnphật,nóivăngcảnướcbọtlênbàn.Câunàocũngở thểkhẳngđịnh,nhưđinhđóngcột,ôngPutinsẽ thếnày,ôngObamasẽ thếkia…Mìnhkhôngnóikhôngcười,khôngthamgiacâuchuyện.ThầydạyởHaVợtnóimàTonycũngkhôngtinnữalàmấy“phúông”này.Kểcảmấygiáosư tiếnsĩchuyêngiadiễngiảchâuÁ,mìnhcũngcholà“thầyđồ”tronglàngtrongxã,cũngtôntrọngnhưngkhôngnghetheobaogiờ,vìchữnghĩacủahọcũngcógiớihạn.

AnhAđangnóinhưngvẫncốliếcnhìnTonycoicóphảnứnggìkhông.ThấyTonyvẫnbìnhthảnngồiyênnêntứctối lắm.Bàchịcứthúccùichỏ,nóiemthamgiavôcâuchuyệnđi,làmquenđi,đừngđểổngphậtlòng.Nhưng Tony thấy không tham gia được vì không đúng tần số,khác lévồ.Mâyngười chémgióphầnphật thế chứhỏi tácphẩmvenhạcMiếngDaLừacủaBalzachayNhàGiảKimcủaPaulothìtrònxoemắtngay,nóianhkhôngănthịtlừahaythợvàngsaobiếtđược.Cònlỡbắt họ nghebảngiaohưởng số 5 củaBeethovenhay xembứcStarryNightcủaVanGoghhayđưavôbảotàngthìđâu3phútlàhọngủgục.NênTonyimlặngbângquơnhìnlêntrầnnhà,lấy2cốcnướctrướcmặtrótquarótlại…chovui.

AnhAnhìnlàbiếtthèmtraođổivớiTony,nhưngnétkiêusađạigiahẻmlẽhạmìnhnóitrước,nêncứnhấpnhổmchờmìnhmởmiệngranóichuyệnvớiổngmiết,màmìnhvẫncứlạnhtanh.

Đâuđược1hđồnghồthìchịukhôngnổinữa.VàanhAbậtkhóc….

ChuyệnTonylàmhướngdẫnviêndulịch

1.Saumộtđêmchìmtrongmộngmị,Tonysẽthứcgiấc.Trongđầulàsựgiằngco:đánhrăngtrướchayănsángtrước?Saukhiđộngnão,ănsángtrướclàcâutrảlờicuốicùng.TốiquatrướckhingủTonyđãđánhrăngrồi.Vảlạiănxongđánhrăngđilàmtiếpxúcngườikhácmớitựtin,phảithayđổi,kiênquyếtkhôngmangnhữngmảngbámthứcănđường phố vào công sở.Hôm trước thấymột chịxinh đẹp kiaở hộinghị,lúcchịcườithấycócọnghànhxinhxinhdínhtrênkẽrăng.TonybiếtngaysángnaychịấyđãđiểmtâmbằngphởbòbàBảy.Bàấydạonàyxắthànhhơinhỏ.Người quí tộcở châu u thườngăn sáng trêngiường.Ngườichâuu,HànQuốc,Nhật…thườngtựnấubữasángănởnhà(thấytrênphimchứquabểntoànởkháchsạn,hổnglẽmớitờmờsángđãmòquanhàngườitacoingườitaăncáigì).NhưngTonycóhỏithìbiếtlàhọănxongrồimớiđánhrăng,uốngcaférồiđilàm.Nênnói chiện, hơi thở thơm phứchà.Trongkhi Tony thường đánhrăngxongmới ăn, rồi ăn sángở ngoài trênđườngđi làm.Hìnhảnhvừađivừaxỉarăng,thậmchívừaláixemáyvừangậmtămtrênđườngphốlàhìnhảnhrấtnênthơcủanhiềungười,trongđócóTony.

2.NgườiViệtcólẽlàdântộcănrausốngnhiềunhất.Khôngchắclắm,tuynhiênnhữngnơimàTonyđiqua,rauănsốngchỉcóvàibaloại,còntất tầntậtngười tachiênxàonấusouphết.Ngoàirauphổbiến,chúngtacònthíchănchuốichát,hoachuối, láxoàinon, lámận, lásung,lácách,lálụa,lámơ,láổi,láchùmruột,kèonèo,lụcbình,bôngsúng,raumá,rồicảixanh,raunhút,raumuống,lálộcvừng,lábần,láme,lásấu,lácóc…Đisiêuthịởnướcngoài,TonyCứđứngtầnngầnởquầyrau,rồisosánhcáinàytohơnởnướcmình,cáinàynhỏhơnnè,cáinàymắcquá,ởSàiGòncónămngànđồngmộtbóhànhcònbênLondontới1.50bảngnhưngchỉcóbacọng.CònmấycáibồnhoagiữađườngphốTokyohayThượngHải,khôngbiếtnótrồngcáiloạicâygìmànứtđọtnonmơnmởn,nhìn làmuốnbứtxuống luộcchấmnước

mắm.

Hồicònsinhviên,Tonycólàmtourguide(hướngdẫnviêndulịch),chuyênđưakháchnướcngoàiđi thamquanđể rènAnhngữ, lúcđócònngâyngôkhôngbiếtvănhóanướcnàovớinướcnào,nghĩmìnhthích ăn gì thì khách cũng vậy. Vào quán ăn toàn đặt món theo ýmình. Nên sau hai ngày được Tony nhiệt tình giới thiệu ẩm thựctruyềnthống,kháchcứngheTonyđưađiăn làsợhãi.Bữasáng thìcháolòngbúnmắm,bữatrưathìhủtiếubánhcanh,buổichiềuthìăncơmbamónkho,xào,canh.Nhiềuôngkhách80tuổingườichâuunói tụi tao80nămnay lớn lên trongbánhmìbơ sữaphomát,nênmàygọimónnhưvầy,tụitaoăngìđược.Cầmđũađãkhó,màmàybắtgắptớigắplui,gọilà“gắpnghệthuật”.TaytụitaobịParkinsonrunlấybẩymàmàycứbắtlấybánhtrángracuốn-wrapandroll-miết.Banđêmtụitaongủkhôngđượcvìđói.Nghevậy,Tonygắpbỏđầychénépăn,rồigiảbộnóimấyôngbàkhôngănởđâyngười tasẽgiận,ngonlắmănđiănđi.Nênkháchănmànướcmắtrơilãchãtrênbát,nướcmắtchanhòavớinướccanhcuarauđay.RăngcốtkhôngcómàTonybắtnhai càpháo,màphảinhai raâm thanhrộnràng thìTonymớichịu.Cólần,đưađoànẤnĐộvàoquánbánhtrángTrảngBàng,bọnnónhìnnhaucườingấtngâykhitrênbànlàmộtđốngcácloạilá,rồithấyTonybứtbỏvômiệngràorào,nênchụphìnhkhíthế.Kêubọnnóăn,bọnnómộtmựctừchối,nói:“Wecannoteatthoseleaves”(Tụituikhôngănlácâyđượcđâu).MộtlầnTonydắtđoànkháchTâyđingangqua khu trồng điều (đào lộn hột) của ĐồngNai đangmùa thay lá.Thấycáccây trơ trọi,mộtngười trongsốhọ (ôngnàycóvẻđã từngquaViệtNam,thấyhaymúamaygiảithíchvớimấyngườikhác)nóiởđâykhíhậunhiệtđới,khôngcómùađôngnêncâykhôngcórụnglá.Nhưngdânđịaphươngănhếtrồi.Cảđoàngậtgù.ÔngMarkcònbảohômnàorủTonysangnướctaochơi,vườnnhàtaocómấycâygiốngnhưvậycólátươitốtlắm,thíchcứháixuốngănvớicơm.Xuốngxe,chokháchđitựđạpxethamquancồnThớiSơndướiTiềnGiang,tớikhikháchvề, đứanàođứanấykhệ nệmộtđống lá gồmlá chuối, ládừa,lámít,látre…nóithôitụitaoháiđểtặngmàyđểăntốinay,khỏiđưatiềnboachomàynhé.

Tonysaoănđượccáclácâyấy.Nêngiận,nghỉ,khônglàmhướngdẫnviêndulịchnữa!

ChuyệnTonyđiănBuffetquốctếThờisinhviên,cólầnTonyđượccáiHằng,bạncùnglớpđạihọcrủ

điănbuffetởkháchsạn4saonọ,vìnóđượchaicáiphiếumời.Lầnđầu tiênđượcđinênTonyhămhở lắm, lênchiến lượcbàibản.Buổitrưa đã phải nhịn đói. Điăn buffet (đọc là búp-phê theo kiểu tiếngPháp, chứ khôngphảiBắpPhét theo tiếngAnhđâunha) là ăn thoảimáinênphảitranhthủcàngnhiềucàngtốt.Tonynằmngủtrưanhưngvìcồncàotrongbụngquávàcũngnônnóngnữanênngủmãikhôngđược.Mớikhoảng2giờthìđãdậytắmrửakỳcọthiệtsạch,tìmbộđồvíađểmặc.Cáiquầntâymàuxanhdươngđậm,cáiáothunmàutrắngkem,đóngthùng,mangđôidépcóquaihậu.Mỗilầncochânlênđạpxethìcáiốngquầnlạilêntuốttrênđầugối,lòimắtcávàmộtkhúcốngquyểnđầylôngđầyphèn.Chânquêmà,lúcđóchưa“chânthànhphố”nhưbâygiờ.Đạptớikháchsạnthìcũngđâukhoảng4giờchiều.GửixeđạpởkháchsạnlớnsợnóhổngnhậnnênchạyquatrườngNgânhànggầnđóđểgửirồilộibộqua,lỡcóaitrongkháchsạnhỏithìgiảbộnóiđitaxi.TớinơithìcáiHằngcũngđãđợitrướccửa,tócuốnlọnlọnvìđiănquốctếmà.Rongrủicốkéodàithờigian…mãicũngchỉmớicó5giờ, mà trên thiệpmời ghi 6 giờ mới chết. Hai đứa bèn đứng trướckháchsạnnóichuyệntrườngchuyệnlớp,nhưngbụngđóicồncàohoamắtmuốnxỉu,TonynóituimuốnxỉuquáHằngơi.6giờkém15,haiđứaxuấthiệnngaytrướcnhàhàng.Tụiphụcvụcònchộnrộndọnđồvàora,Tonyngónghiêngquansátchútnữamìnhsẽăncáigì.Nóbưngtômrakìa,nóbưngthịtgàrakìa,nóbưngbánhmìrakìa…Đúng6giờ, hai đứa lao vàongay.Cả nhàhàng chưa có ai vì sớmquá.Ngồixuống.Lấykhănphủđùi.Lấyhailinướclọc,vìchỉmiễnphínướclọc.Xongcáilontonchạyraquầybàythứcăn.ĐầutiênlàTonyquấtliềnmộtdĩatogỏibưởitômthịt,vìnhìnngonquá.CáiHằngmắngTony,nóiôngnguquá,từtừ,chưagìđãăngỏi,nosaoăncáikhác.Tonythấymìnhngu thật nhưnghổng lẽ tự nhiênđổ dĩa gỏi, nên ráng ăn xong,chạyquaănthịtcừu.Lấymộtmiếngto,thịtcừuthìmìnhchưaănbaogiờtrongđời,chỉhọcAnhvăn,côgiáobảo“lamb”làthịtcừunênlấyăn

cho biết.Ản vào trong họng thì ôi thôi. Cáimùi gì kinh khủng. CáiHằng cũng lấymộtmiếng to, nói tui cũngmuốn ói, nhưnghổnglẽ óitrong khách sạn 4 sao, ráng nuốt, trợn trắng con mắt. Tony thôngminhnghĩracáchlấythêmcàchuaănkèmvàođểátđimùicừu.Vậtvãmãihaiđứacũnghếtdĩacừunướng.CáiHằngbảo,thôimìnhphảiăncáigìsangtrọngthôi,tômhùmđi.Haiđứatớiquầytômhùm,nhìnnhìn nhưng không chắc là cómiễn phí hay phải trả thêm tiền, nênkhôngdámlấy,cứđứngcoimiết.Một lúcthìTonyđánhbạohỏianhđầubếplàtụiemăncáinàycóđượckhônganh,ổngtrảlờiđượcđược,giờlàmmóngì?CáiHằngnhanhnhảubảonướngbơtỏiđi,tụiemthíchănbơvàtỏi.Mộtđứaquấthaicontômhùmxongthìthấynócũngchảngonlànhgì.Nhìnsangbêncạnhthìthấymấyôngkháchđangănhàuvàcáhồisống,haiđứacũngraquấtchohaidĩato.Trệutrạovàsợhãi,lầnđầutiênTonyvàcáiHằngănđộngvậtchưaquachếbiến.Nhưngrồicũngxonghaidĩahàuvàcáhồi.Sauđóchuyểnquaănốchương,rồibánhmìđen,rồilạitômsúluộc.Tuyệtnhiênkhôngđụngđếnrauvàcơm,ngugì,mấymónđórẻòmngoàichợ.Đến10giờđêmthìkháchvềhết,chỉcònhaiđứa.Hailikemtolàmónăncuốicùng,thậtsựnuốtkhôngvàonữa,nhưngcáiHằngcứépănđichứuổng,kemnướcngoàinàyđắttiềnlắm.Thế làráng.CáiHằngquấtđượcmộtmuỗngthìnóitui lạnh sốnglưng rồi ông. Còn Tony ráng đượcmột nửa li thì bùngnhùngớnóc.Bẽn lẽnđưahai cái phiếuănmiễnphí cho côphục vụtrongsựngỡngàngcủacảnhàhàngrồihaiđứalủithủiravề.

Tốiđóngủ khôngđược.Nướcbọt trongcứ tiết rahoài.Nócứ tứcanhách trongbụng.Đứng lênngồi xuống, trở qua trở lạimộtlúc thìthấymuốnói,nhưngphảikiềmlại.Oiuổngchết,côngtrìnhăntừchiềuđếngiờ,rángchonótiêuđượcbaonhiêuthìtiêu.Nhưngđếnhaigiờsángthìchịukhôngnổinữa,vàotoiletóisạchtrơn,cáibụnglạitrốngkhông,lúcđómớingủđược.

Giấcngủ củaTonyđêmấykhôngsâu, chậpchờnvà cónhiều tiếcnuối…

ChuyệnTonyđidulịch

:

HồihãngPhượngTímmớimở,Tonytuyểnđượchaiđứanhânviên,mộtđứa làmbánthờigian,đứakia làsinhviênthựctập.VìcôngtynhỏnênmìnhlàmsếpcũngchỉchạychiếcWavealphamàuđỏchóichang, có lầnđinhậuvề cầuThịNghè té trầyxướchết.Đâucó tiềnnên ràomấy tấmván ép thành cái phòng choTonyở trọ phía sau,Công ty làm phía trước, có máy lạnh nhưng không dám bật, nóngmuốnchết.Mộtbuổisáng,thằngbánthờigianvàolàmvàngheđiệnthoại.ĐầudâybênkiamuốngặpTonyđểbànthảomộtcáihợpđồng,nónói:“Dạchútchịgọi lạichứTonyđangngủnướnggiờchưadậy”.Trờiơi,mìnhnằmtrongphòngmàmuốnradzộngnómộtcáiquá,vìđangở trầnmặcquầnđùivàchưađánhrăngrửamặtchứkhôngthìtoimàyrồi.Sauđóthìmìnhradặnlàbữasauaigọi,thìphải:“Goodmorning,mayIhelpyou”trước,sauđónóikhéolàTonyđirangoài,vuilòngđểlạitinnhắn.BữasaubaTonydướiquêlênthăm,ởbếnxemiềnĐông,gọiđiệnrađón.Tonycũngđangngủ.Nóngheđiệnthoạicũngnóikhéolà:“Goodmorning,whatcanIdoforyousir?A,Mr.Tony?Yesyesnono..”NóixongbaTonyúớ sợhãi cúpmáy liềnvìnghĩgọinhầmvàođạisứquánMĩ(ôngcóbiết tiếngAnhchútchút).Ônglấygiấyra,cẩnthậnbấmsốgọilại,nói:“Alo.BácmuốngặpthằngTèo,nólênSàiGònbiếnthànhTonyđó,bácmuốngặpnónóichuyệnchút.Nóđangđâu,báclà..”Chưakịpnóithìbịnómắngsasả:“YêucầuanhtôntrọngnộiquiCôngtychúngtôi,anhhãyđểlạitinnhắn,chứ anhđừngnênhỏi về việcTonyđanglàmgìnhé.Tonykhông chonói đâu. Anh thông cảm”. Nói rồi nó cúpmáy và ghi vào sổ note:“Ngày…tháng…mộtkháchhàngnamgọi,yêucầugặpTony,cònnóixúcphạmTonylàthằngTèonữa,màlúcđóTonyđangngủnướngnênemkiênquyếtkhôngchogặpvàđãnóikhéovớikháchhànglàTonyđivắng”.Cuốituầnđọccáibáocáotuầncủanómàmuốnđánhchonó

chếttươi.

2.Mộtbuổisángnọ,khiánhbìnhminhvừalódạng,nhữngtianắngđầutiêncủamộtngàymớixỏxiênvàocănphòngTonyđangngủlàmanhấybừnggiấc.Anhấyđãdậyrồi,nhưnghaichânvẫnđanggáclêntườngvàchưamuốnngồidậy,trongđầusuynghĩlànênănsángtrướchayđánhrăngtrướcrồimớiănsáng.Suynghĩmãicảtiếngđồnghồvẫnchưaxongviệchệtrọngnàythìnghetiếnglạoxạobướcchâncủahaicậunhânviênvàolàm.Tonynghengóngthửchúngnónóigì.Mộtthằngbảo:“Chắcổngcònngủnướngchưadậy”.Thằngkianói:“Chắcđiănsángrồiấychứđâuthấyđôidépđâu.A,màsaoemthấysếpmấycôngtykháchayđinướcngoàicôngtác,màsếpmìnhmấythángnaykểtừlúcemvàolàmtớigiờchảthấyđiđâu”.Thằngkiaphụhọa:“Ủasaolạquánhỉ,chảthấyđiđâu.Haylàổnghổngcótiền“Thằngkiacãi:“Ônglàsếpmàsaokhôngcótiềnmậy”..Mìnhnằmnghehaithằngnóiquanói lạimà lòngbuồnvôhạn.Rồi taosẽ chochúngbaybiết tay.Nhưnggiờ thìđiđâu?Quyểnhộ chiếucònmới cáucạnhnhưngsắphếthạn.Màtiềnđâumàđi?Khôngđithìbọnnhânviênnókhinhramặt,cứchầmdầmcáimặtởcôngtymãiámchúngnókhôngđượclênmạngchơigamehaychatvớiThỏngọcMắtnâuhayđọctinnhảmnhí.CuốicùngTonycũngđặtđượcmộttourdulịchđingoạiquốc,đichơichứchảcócôngsựgì,nhưnggiảbộnóiđicôngtác.TinđồnTonyđicôngtácngoạiquốclàmchộnrộncảcôngty.Haiđứanhânviênlàmgìcũng khoe, gọi điện thoại phấp phới với khách hàng: Anh ơi,chịơifaxhợpđồnglạiliềnchobênemkýđichứkhông làảnhđingoạiquốc,khôngaikýànha”Trênbảngtreotườngtụinóghichichítlịchlàmviệc,nhưngcũngchỉcómộtnộidunglà:“Ngày…tháng…Tonyđicôngtácngoạiquốc”.NgàyTonyđi,bọnnónáoloạncả lên.Đứathìmangđếnáolen,áoấm,khănquấncổ,đứathìđemthuốcỉachảyđaubụngnóianhcoichừngănđồTầyhổngquen,chộpruộtỉachảychếtà.Tonyđicóbangàynhưngtụinó“chuỳnhbay”(tứcchuẩnbị-đangkểtựnhiênmuốnchêmtiếngTàuvôkhoemọingườilàmìnhbiếtnhiềungoạingữ)đếnbacáivalinặngtrịch,mởramớithấyôithôiđủquầnáotắmcácthể loạichotắmbể,tắmhồbơinướcngọtnướcmặn,lướtsónglướtbè…rồithờitrangthuđông,xuânhè,côngsở,dạhội…Dồn

vàocảbacáivalitođùng.Tonyđòiđitaximàtụinókhôngcho,nóiđểemchởanhđibằngxemáychođỡtốntiền,côngtymớimởmàanh.ĐimộtđoạnthấytụinóvunvúthướngNguyễnVănTrỗi,Tonybảotụimàychởtaođiđâuđấy.Bọnnónóilênthẳngsânbayluônđianh,tụiemsẽvẫyvẫyanhgiốngtiễnViệtKiềuvậyđó,rùianhxoađầudặndòtụi emở nhàmạnhkhỏe, chămchỉ rồi anh gửi đô laMĩ vàdầugióxanhvềchotụiem.Tụiemsẽđứngngoàinhìnvômiếtkhinàoanhlêncầuthangđể ramáybaythì thôi.Tonynói:“Mấyđứangừnglại.AnhđiCampuchiamà,nênchởanhlênkhuĐềThámđểbắtxebuýtquabển”.Haiđứađồngthanhá lênmột tiếngvàmột tronghaiđứabất tỉnhnhânsự (thằngnày tiềnsử bịmáu loãng),khiếnmọingườixúmlạigiật lưngquầngiật tócmaimộthồinómới tỉnh lại.Câunóiđầutiêncủanósaukhitỉnhdậylà:“Tonyà,saoanhlàmtụiem…hụthẫngvậy?”

ChuyệnTonyđiuốngcàphê

Cáchđây7-8năm,mộtbáckháchhànglớnởmộttỉnhnọvàoSàiGòncôngtác.Trướcđó,Tonyrathămvàvớitrìnhđộ“thảomai”,tức“nịnh” đạt mức thượng thừa, Tony làm bác ấy ngây ngây dại dại vìsướng.Nịnhlàphảiđểngườikhácsướng,nhưngphảiđầykĩ thuậtđểkhôngbịphô.Thếlàtrướckhibay,bácấyđiệnthoạikêuTony:“Màychotàixếđánhconxerađón,nhớđisớmvìanhđihạngthươnggia.Nhớđúnggiờ,anhnhắclạinày,hạngthươnggiađấynhé.Tony:“Vâng,hạng thươnggia thì emcóướcmơ cả đời cũngkhôngdámbước lên,nhấtbác.

Emtựhàovềbác”.Bácấytronglònghoanhỉ,liêntiếpcườirúlêntừnghồi,vangrềncảsóngđiệnthoại.Lúcđónđượcbácấythìsựcốxảyra.Cậutàixếgọiđiệnbảo làổngđuổiemvềanhà.ÖngbảoxeKLAổng khôngngồi được, kêu em về (hồi đó hãngPhượngTím có chiếcKLACaren).BácấygọiTonymắngsasả:“MàynghĩSaomàđónanhvớiconKLA”rồicúpmáycáirụp.NgheđồnbácgọingaychothằngX,thằngY,thằngZđểđánhconMẹchayconCamrìrađón.Toànlàcácnhà cung cấpnênbácấynghĩmình làngườimua, là chiếu trênnên“gọiphátrangay”.Nhưngbữađóxui,thằngXtắtmáyngoàivùngphủsóng,thằngYxeđangđicôngtác,thằngZchắcđangtắmgộigìđómáyrenghoàikhôngbắt.Đâu30phútsau,bácấygọilạiTony:“Thôimàychoxequađónđi,KIAcũngđược”Tonynóingay:“Emrấttiếcbácơi,tưởngbáckhôngđinênemchođibảotrìrồi,haitiếngnữamớixong,giờsaobácnhỉ?Emphảilàmsao?”Bácấygiậndữ:“Trăngsaogì,giờtaophảiđitaxivềkháchsạnthôi,chứngồiđâyhaitiếngcómàchếtà?”Hôm saumình đi café với bác ấy. Gặpmột chủ doanh nghiệp kháccùngngành, cũngvừavàoSàiGòncông tác, sẵncafé luôn.Anhnàynhìn mình đầy vẻ khinh khỉnh. Vì Tony còn nhỏ quá, ăn mặc tầmthường,chỉcógươngmặtthìtươngđốithanhtú.“Chàoanh,nhàanhở

đâuấynhỉ?”–Tonyđonđả làmquen.“BiệtthựHồBaBể”-Anhđáp,khôngchủngữvịngữgì,chắcquênngữpháptiếngViệt.

Câuđầutiênanhấyhỏilạimìnhlà:“Thếchúmàynhàcửaởđâu,cóở PhúMĩ Hưng không? Sài Gòn mà không PhúMĩ Hưng thì vứt”.Mìnhnghĩđếncái chungcư bénhỏ củamình,nênmếumáohỏi lại:“Theoanh,emnênvứtđiđâu”?Anhấyphìcười:“Õithằngnàytrảlờibuồncườinhưngcũnglàđứakhá”Chuyệntròmộtchútthìanhấyhỏi:“Thế chúmàycóbiết chơigônkhông, trongnày thấychả aibiết chơigôn, chán thế khôngbiết, chắcmailạiphải về,mộtngàyanhkhôngđinghehoànhạchayđiđánhgônlàkhôngchịuđược”.Anhvừanóivừamóccứtmũitrétvàogầmbàn.Mìnhchỉnhngayvìmìnhvốnkhángoạingữ: “Ý anh nói golf hả? Góp-phừ, anh phát âm theo em, góp-phừ,khôngphảigôn,phừđọcnhẹ thôi”.Anhấy,ngoạingữ là thếyếunênxìuxuống,ngoanngoãnphátâm theonhưmột cậuhọc trò.Thấyđốiphươngchoángnhẹ,Tonybènnói:“Dạ,cáiđấylâurồiemkhôngchơinữaanhà,bâygiờmấyđứacháucủaemnóchơi,anhmuốnchơikhôngthìembảonóquađónanhđi”.Anhtatáimặtlại,nhưngcũngvớtvát:“Thếbâygiờđằngấy…chơi…gì?”“A,thưaanh,bâygiờchúngemchơiBoomerang,phátâmtheoem,búm-mơ-răng”Anhấyvộiphátâmtheo,búmmơ-zăng,môi răng rungbầnbật vì sợ sai.Tony: “Anhvui lòngphátâmchođúng, răngkhôngphải zăng”. “Thế cáiđó thếnào, anhchơiđượckhông?”Anhấyhỏi,nướcmắtbắtđầulưngtròng.Tonybảo:“Dạđược,nhàanhnếucóítnhất200métngangthìchơiđược,némcáinàyđi,phải cókhônggian.Mốtquí tộc trên thế giớibâygiờ.Chứđinướcngoài,mìnhnóiđangchơigóp-phừ,người tasẽkhinhchođấy”Anhhoảnghồn,nói:“Anhnhớrồi,anhnhớrồi,anhsợbịkhinhlắm.Làmgìđểngườitakhôngkhinh,anhlàmngay.Thúthậtvớiemcầmcâygậyđánhgôn,àkhông,góp-phù,anhthấychảthích,cầmđiếucàyhútthuốclàosướnghơn.Nhưngcứphảichơiemạ,anhkhộ lắm”Rồianhbậtkhócnhưmộtđứatrẻ.Vìanhquákhộ.

Tonynói:“EmsẽgiúpanhlàmđạigiaquốctếchứđạigiaHồBaBể

ăn thua gi”Anhmừng rỡ gạt nướcmắt: “Nhớ nhé, giúp anhnhé” rồichặclưỡi:“Biệtthựcủaanhtovậtvã,nhưng200métngangthìkhôngtới. Tony kết luận: “Vậy khỏi nghĩ đến uổng cônganhà, anh chỉ chơiđượcgóp-phừthôi,khôngthìanhnênbánđi,muachungcưmàở.Anhấynóiừừ,anhvềbánngaynhàbiệtthự.Nóiđoạn,anhvộilẩmbẩmtậpphátâm:gópphừ,búmmơzăng,góprăng,búmmơphừ…

Lúcnày thìTonymới quan sátkĩ.Giữaquáncafémáy lạnh,mộtanhtrungniênănmặcbảnhbao,vớihàmrăngvẩu(hô)nhẹ,xỉnmàutê-ra-xi-lin của thế hệ cuối 6x, giữa các kẽ răng có chút ítmàu đenthuốc lào,khekhẽ tậpphátâmtiếngAnh,“răng”,“phừ”.Đôivainấcrunglênrungxuống theonhịp2/4dovừakhócxong,aicũng thấydễthươngvàđángyêuđếnlạ.

ChuyệnnghenhạccủaTony

Âmnhạccóvaitròquantrọngđặcbiệtởxãhộichúngta,nơisốlượngquán karaoke nhiều hơn tất cả các trung tâm thể dục thể thao, thưviệnvànhàsáchcộnglại.Hiếmcótiệctùngnàotăng2khôngphảilàđi hát karaoke.Nắmbắt nhu cầuhát hòđó, trên tivi trànngập cáccuộcthiâmnhạc,chiếmphầnlớngiờvàngbuổitối.Ởthànhphốcòncócáiđichơi,chứởthônquêbanđêmchẳngbiếtlàmgìngoàicáitivi.Nóphát gì thì nghe nấy. Nên tối nào, bà con cũng hướng lên mànhình,vuivẻcườihahả,rồithơngâylấyđiệnthoạirabấm1900…nhắntinủnghộ

thísinhthiháthò.MìnhtừngchứngkiếnởmiềnTầy,mộtnhàkiacócôcongáiđixuấtkhẩulaođộng,haivợchồngcứnằmvõngkẽokẹtchờ đến bốn chiều là dò số đề, tối nào cũng nằmmơ Con ong Conbướmvàđánhđề,chứchưanghethấynằmmơthấycongái.Rồiđêmnàocũngnhắntin“dựđoáncóbaonhiềuđápángiốngbạn”chomọigameshowtrêntivi.Cảngàychả làmgìngoàihaiviệcđó,câycỏ thìhéoqueomàcũngchẳngbuồntướinước.Rồi:“Út,màyviếtemailnóichịHaimàygửivềchobavàitrămđôcoi”AibiếtnhữngchịHaibênkiacàymuốnchết,cựckhổhayđauốmgìcũngkhôngdámnói,nênbênViệtNamtưởngđinướcngoàilàháitiềnnhưháiláổi,cầnlàbảogửivề.Saumộtngàymưusinhvấtvả,đêmvềnhữngchịHaiấynướcmắt cứ tuôn trào vì thương phậnmình, rồi nhớ nhà, nhớ quê, nhớdòngsônglụcbìnhtrôitímngắt,nhớmỗihoànghônbìmbịplẻbạnkêuthathiếtđếnnaolòng.CónhữngđộiquânthắngtrậnnhưHồngQuânLiênXôvìhọbiếtcổvũtinhthầnbinhsĩbằngnhữnglờinhư:“Trùngtrùngquânđinhưsóng,lớplớpđoànquânkéovề”bàihátvềtìnhyêucũngnhẹnhàngvàhòatrongtìnhyêuđấtnước.Nếubạnđikaraoke vớimột bà giáo sư tiến sĩ nào đó, thườngbạn sẽ nghebà ấycầmmicrohùnghồnvới“Dậymàđi,dậymàđi,aichiếnthắngkhônghềchiếnbại”.Nghenhạchùnghồnnhưthếmớiănhọcthànhtàiđược,

chứnghe“ngàymaiemlênxehoa,mangcảtìnhanhlêntheoxetang”thìcókhirụngrờichântay,cònmuốnhọcmuốnlàmgìnữa,lênlớp3thìnghỉluônchứsaolêntớitiếnsĩđược.

Lúchọcởnướcngoài,TonysợvàoquáncủangườiViệtmặcdùthèmđồănởđó.Vìvàonghetoànnhạcbuồnrênrỉỉôi,nhớnhàlắm,bịámthịriếtnênmuốnbỏhọc.Cócáibàigì,“Ởbênnàynhớchanhớmẹ,maymàthờigiantrôivunvút,khôngnhưSàiGòn,nếukhôngtôiđãkhócmộtdòngsông”.Ngồinghexongnướcmắtcứchảydài,trờiđônglạnhgiá,nướcmắtvừatràorađãkhôcứngtrênmá,gỡrabỏvôlicafénóngthànhcaféđá(rẻhơn1USD).Vậyphảilàmsao?Làmsaođểlêndâycóttinhthần?Kinhtếđangsuythoái,nênnghenhạchùnghồnđểcó tinh thần làm ăn. Tony giờ quyết định tạm ngưng coi cải lươngtuồng buồn bã. Vì coi khóc hoài. Bữa thương con Lan bữa thươngthằngĐiệp.BữatộinghiệpcôLựu(hổngphảiMaiThịLựu).Khócquánên hếtmuốn làm ăn gì. Lúc rảnh rỗi giải trí, Tony sẽ chuyển quanhạc Hồng Quân Liên Xô hay xem Gangnam Style. Nghe là hưngphấn,laođigặpkháchhàng,cườinóixônxao,rồinếunókhôngchịukýhợpđồngthìlaoquakháchkhác.Tonycũngquyếtđinhổhếttócbạcvàkéocăngdamặtởthẩmmĩviện,đilàmrăngsứchonólóasángbênnhakhoabácsĩBảy.Chiềusẽđithểthao,cóthể làđiđánhgolfhaychơitạtlonvớimấyđứanhỏtrongchungcư.Ngàymai,sẽlàmộtTonyđầynănglượng,phơiphớimười támđôimươi,kiêuhãnhbánphângiữadòngđờixuôingược.

CáchngồixehơikiểuTonyHồiđithựctập,Tonyởnhàngồibịara1cáiluậnven,ròngrãcảtuần.Xongđemnộp,rồirảnhthờigianđilàm.Tonyđượcbạnbècùnglớpyêumến.ĐứanàocũnghỏiTonyơicóviệclàmchưa,côngtytuicầntuyểnmộtnhânviênthôngminhlanhlợiđẹptrai,tuinghĩđếnôngngay.Đấy,việcănởnhưbátnướcđầynócólợinhưvậyđấy.Lớp100bạnTonychơihết.

NóiđểbiếtơnbạnV.A,bạnT.A.Hồiđó,bạnT.AtiếncửTonyđilàmcho1côngtythủysản.BạnấyphụtráchxuấtkhẩutômsangNhật,cònTonythìlomảngnhậpnguyênliệuthủysảntừẤnĐộ.Tonythâuđêmsuốtsángngồisuynghĩcáchpháttriểncôngty,mởmắtdậylànghĩvềcôngviệc,mongchạylêncôngtyđểgọikháchhàng.Anhsếpcũngbậnnênthayvìngồichờcầmtaychỉviệcnhưcácbạnmớiratrườngkhác,Tonyxôngxáo,sángngồiuống lycàphêvàviếtracácviệcphải làmhômnay,tuầntự thựchiện.Hếtviệclạinghĩraviệcmớiđể làm,nêncảmthấycôngviệchếtsứcthúvị.ĐilênhiệphộithủysảnVASEPtìmhết danh sách các công ty từ bắc chínam, suốt ngày gọi điệnhỏi cómuatômcủaẤnĐộkhông.Internethồiđóphảimuathẻdialup1260và1269,dùngchungvớidâyđiệnthoại.Viếtmailxongphảiđể1đốngtrongoutbox,rồimớigửi1lầnchotiếtkiệm.Mỗilầndialuplànókêutengtèngtengrồibaycáivèoxuốnggócphảimànhình,cóbiểutượng2cáimáytínhnhấpnháy,lúcđóemailmớigửivànhận.Tonyđăngkýởlạilàmđêm,vềnhàtrọcũngchỉngủnênởlạicôngty,vừalàmviệc,vừađọcsáchbáoquainternet,mởmangđầuóc.

6h chiềukhimọi người về hết làTonyđi ăn cơm, xong vô làm tiếp,đêmnàocũngmộtmìnhởvănphòngđến9-10h.Lênmạngtìmkháchmua tôm từ mấy nước khác, tránh phụ thuộc vào khách hàng Nhậthoặc vô website của các doanh nghiệp ở các nước như Bangladesh,Indonesia…để tìm thêmnguồn cungcấp tômnguyên liệu chomình.Làmnhiệttìnhnênkháchhàngvàđơnhàngtănglênđángkể.Anhsếpthương, sắm cho cái Nokia màu đen, và tháng được 300 ngàn tiềncard.Tiếtkiệmtiềnchocôngtynênchỉdùngđểbàncôngviệc,còngọiviệcriêngthìtoàngọikiểunóinhanhmấygiâykhôngtốntiền,nóinhưnạtnộ,kiểu”quataochơi”,hay”ăncơmchưa”rồicúpmáy…

Đểkểtiếp,1lần,TonyđượcbênẤnĐộchođithamquanhạchỏi.Hẻmlẽđi1mìnhthìuổngnênđứngratổchứcđưađâuchụckháchđi,toàn

chủdoanhnghiệpchếbiếnthủysảncảnướcđicùng.BữaTonyvềquêlàm hộ chiếu, đứng giữa làng nói tiếng Anh qua điện thoại với anhNaidubênẤn,cảlàngbulạinghe.Đồnthổirântrời,nóithằngTèoconbàHaidạonàynóitiếngAnhnhưmấyôngMỹtrêntivi.

Tony cũng mò lên lãnh sự quán làm visa, rồi lên phòng vé củaSingaporeAirlines trảgiákhí thếđể tìmchuyếnbaygiárẻnhất.Tácphongnhoaynhoáy.CáigọimờimọingườilênSàiGònhọpbáo,chuẩnbịđi.Mới22tuổimàđứngphátbiểuhướngdẫnmọingườikhiđinướcngoài,nàophảichuẩnbịcáinày,chuẩnbịcáikiavớikháchtoànlàcácđạigiađiMỹnhưđichợ.

CònnhớchuyếnbayhômđólàchuyếnbaySQ172quaSingvàolúc4hchiều,ởđêmđểnốichuyếnsangChennailúc8htối.Trênmáybaycònbàyđặt giải thích cho 1 em tiếpviên sự khácnhaugiữa “ transit” và“transfer”.AicũngđinhninhTonylàhướngdẫnviênchuyênnghiệp.Nhưngthậtra,đólàlầnđầutiênđimáybayvàxuấtngoại.

Dẫn đoàn xong, khi về lại Sài Gòn ai cũng dúi cho 50 hay 100 đô,nhưngmắccỡhẻmnhận.Kháchépquánêncũngđànhphảilấy,ngàymailêncôngtynộplạichosếp,anhcườihahả,nóingườitaboalàdoemđốixửdễthươngvớingườitathìemlấyđichứmắcmớgìnộpchocôngty.Mừngrơn,bènrủbạnT.AlênNguyễnThượngHiềnănốc.Còndưíttiền,nộphồsơxếphàngđểmuachiếcWaveAlpha10triệu,thaythếchiếccúpcánhén1sốsau2sốtrướccũquá.ĐixexấunêncuagáiđẹpmiếthẻmđượcvìtụinóđòiphảicóDream.

TinTonyđãđingoạiquốclàmbạnbèvuilắm,lâulâunhận1cuộcđiệnthoạihẹn ra càphênhờ chia sẻ kinhnghiệm.Trong xóm trọ cóbạnNgọcDiệp,nhàkhágiả,chuẩnbịđiduhạc,cũngchạyquahỏi.MặcdùchỉmớicóđiẤnĐộnhưngTonycũngtíchcựctưvấn.CáiDiệphỏikhingườitamờimìnhđixeôtô,mìnhphảiđứngngồithếnào,đểthểhiệnlàđứasangtrọng.Tonynóibạnmởcửaxerahéng,phảiđưamôngvôngồitrước,rồimớirút2chânlên,rồimớiđóngcửalại.Chứkhôngphảilomkhomchuiđầuvôđâunha.CáiDiệplắngnghe,nuốttừnglời.VừasangÚc,ngàyđầutiênápdụngliền.Đứngxếphàngchờxeđếntrường,xevừatới,cửavừamở,cáiDiệpliềnđưamôngvôngồixuốngliền,sauđó rút 2 chân lên.Ông tài xế hoảnghốt.Mọi người trên xenhìn cáiDiệpvớiánhmắtthươngcảm.

CũnglỗitạiTony.Lẽraphảinóilàkiểungồiấychỉchoxeôtôcon4chỗ,khôngápdụngchoxebuýt.

ĂnuốngkiểuTonyHeo thìphút (healthy foods) là các loại thựcphẩmgiúpchúng ta

khỏemạnh.TonyđiTầyđiTàu, gomnhặt trí tuệ củanhiềudân tộc,phỏng vấnnhững cụ ông cụ bà sống trên trăm tuổimới rút rađược.Mìnhrángbắtchướcđểsốngthọthọchút,coiconcháunólớnlênralàmsao,coithiênnhiêncâycỏruộngvườnxanhmátrasaorồisauđó,mãimãichìmvàocátbụi,nhưvốndĩconngườixưanayvẫnthế.Cáchoàngđế xưanayởmọi quốc giađềuướcmơ cháybỏng là “bất tử”,“trườngthọ”tuynhiênđềuchếtsớmvìbệnhtật,dùquantháiychoăntoàncaolươngmĩvị.Nênnhữngquanniệmcũvềđồănbổdưỡngcầnphảixemlạidướigócđộkhoahọchiệnđại.

Cácnhómthứcănchínhlàtinhbột,đạm,chấtbéo,raucủquảcungcấpchấtxơvàvitamin.Chấtmắctiềnnhấttrongcácloạitrênlàđạm.Cũnglànguồngâybệnhtậtnhiềunhất.Đạmcàngítchâncàngtốt.

1.Đạmkhông chân: đậu các loại (xanh, đỏ, phộng, đen, nành…),tàuhũ,đậuphụ, tàophớ.Cá, lươn, trứng, tảo, sữa,phômai…đều làđạmkhôngchân.Ảncáinàytốtnhất.Nênăn3-4ngày/tuần.

2. Đạmmột chân: rong biển, nấm các loại: tốt nhì. Nên ăn 1-2ngày/tuần

3.Đạm2chân:gà,vịt,ngan…:đạmnàynênăn1ngày/tuần

4.Đạm4chân:heo,bò,dê:nênăn1-2lần/tuầnvìkhótiêu.

5.Đạmnhiềuchân:Cua,tôm:nênăn1-2lần/thángvìkhótiêu.

Nếucácbạntuântheobiểuđồnày,cácbạnsẽkhôngbịbệnhGout,gươngmặtsẽthanhtú,dángvócsẽđẹpđẽsangtrọng,bụngkhôngbéotrôngxấuxí,mệtmỏi.Mặtđógaygắt,nọngdưới cằmxệ ra,dacăngbóngđầymỡ,hamănngủx,yhơnlaođộnghọctập…làdocóchếđộăn ngược lại với biểu đồ trên. Đây là quan niệm của người Nhật vàngườiÝ.Họ thíchănCá,rongbiểnnênthọ, sốngmiết,gươngmặtaicũng nho nhỏ xinh xinh. Tuy nhiên việc người giàở Nhật ăn cá voi

khiếnthếgiớilênán,gầnđâyngườitrẻnướcnàyđãbỏvănhóanày.

Ngàyxưa,cảthếgiớiđềuchìmvàotrongđóikém.Nênmiếngănnóquan trọng với nhiều dân tộc. Tuy nhiên, khi kinh tế khá rồi, thì tưtưởngphảikhá theo.Phải từbỏnhữngcái cũ lạchậu,chỉ ănhealthyfoodsthôi.Câycỏcóbanhómlàcâycảnh,câyhoangdãvàcâytrồngđạitrà(dùnghạtgiốngvàkĩthuậtđểtrồngquimôlớn).Chỉăncáithứba.Đừngcómấychậuhoatrồngchođẹpnhàcửađườngphốxómlàngcũngnhổlênăn,mấycâytrongrừngtrồngcũngchặt,phảiđểnósốngđểtạooxychomìnhthởvàcânbằngsinhthái,concháumìnhcóchỗsốngbềnvữngThúvậtcũngbanhóm.Thúcưnglàmkiểngtrongnhànhưchómèokhỉ…,mìnhthườngđặtchonócáitên.Thúhoangdãnhưrắnrùahổbáovoitrênrừng,tựsinhtựdiệt.Đừngbắtănthịtconnày,đánhbẫyconkia,khiếntựnhiênbịmấtmộtmắcxíchtrongchuỗithứcăn,dẫnđếntuyệtdiệtcảmộtchủngloại.Vàthúnuôidướidạngnôngtrại,nhưgà,bò,heo…lànguồnthựcphẩm,mìnhbơmtinhấptrứng,muốnchosinhsảncỡnàocũngđược.Cũngchỉđượcăncáithứba.Nếubaba,cásấu,lele…trongtựnhiênthìkhôngăn,phảibảotồn.NhưngnếuhọnuôithànhnôngtrạithìO.K.CáchchếbiếncủangườichâuÁcũngcóvấnđề.Vìkhigiếtthịt,ngườichâuÁhaycắttiết,chomáuchảytừtừrồiconvậtchếtvìmấtmáu,vìchúngtaănluôncáimáuđódướidạng“huyết”Việcgâyđauđớnmộtconvậtnhưvậy,bênTâycó“súcquyền”tứcquyềngiasúc,khôngđượchànhhạđộngvật,vìnócũngcóthầnkinh,cũngđauđớnkhibịthương.Nhưngthôimìnhnhìnởgócđộkhoahọcđi,thườngthìkhiđauđớnkéodài,convậtsẽtiếtrachất

độc để thầnkinhnódịuhơn. IQ thấp lè tè như gà, heo, bò…khimình làm thịt đồng loại của nó, nó vẫn nhởn nhơ ăn thóc, gặm cỏ,nhưngnóvẫnbiếtđaukhimìnhgiết.Cònđộngvậtbậccaohơnnhưkhỉ,mèo,chó,rắn…nósợhãiđếncùngcựcnếuthấyđồngloạibịgiết.Khisợhãicùngcực,cơthểnólạitiếtranhiềuchấtđộchơnđểtrấnan.Nênkhimìnhănvào,khôngtốtchosứckhỏe.ThànhphốNgọcLâmtỉnhQuảngTâyTrungQuốc lànơi tiêuthụchómèokhỉrắnlớnnhấtthếgiới, tuổi thọ trungbìnhcủadâncưởđâychỉ2/3sovớidâncácvùng khác củaTrungQuốc, kể cả vùng khắc khổ hơnnhư CamTúc,

ThanhHải…dânvẫnsống thọhơn.Tonycóanhbạn thânởđây tênZhu,anhZhuchằngăngìngoàiđộngvậthoangdãvìanhcótiền.Rắnthìcứphảicắttiếtđểanhnuốttim,húpmáusốngtrộnvớirượu,mậtgấu luôncó trong tủ lạnh,sâmcầmanhănngàymộtcặp, thịthổ thìtháng/lần,congìanhcũngbắtngâmrượu…nênnhàanhtrêntườngnhungnhúcđầuvoisừngtrâu,hầmrượutoànngâmbàothaihổ,rắnrếtchimmuôngchứkhôngphảihầmrượuvangsangtrọngquípháinhưnhàTony.AnhZhutrongmộtlầnăntiếtcanhconlợnmườngnàođó,con sán thoát ra thành ruột, chui lên não. Anh qua tận Mĩ để mổnhưngcũngkhôngđược,cứmổ lànótrốnmất.Anhmàisừngtêgiácuốngmiếtmàbệnhcàngnặnghơn,anhkhôngngờtrongsừngtêgiác,ngườiNamPhiđã tiêmthuốcđộcvàođểhạnchế sănbắn.Cáchđâymấytháng,anhấyđã“sựquang”(nghĩalàtửvong,tự(Từ“tửvong”đọctheothổngữvùngQuảngTầyTrungQuốcnghetừatựa“sựquang”trongtiếngViệt.)nhiêntớiđoạnnàychêmtiếngTàuvôchongười tabiếtmìnhrànhnhiềusinhngữ).Trứngvịt/gàrấttốtchocơthể,nhưngphải là trứng tươi. Trứng lộnhoàn toànkhôngmátnhư nhiềungườinghĩ.Convịt con trong trứngkhimình luộc lên,nước sẽnóng từ từ,convịtconbêntrongtưởnglàtráiđấtbiếnđổikhíhậu,nênrángthíchnghi.Thíchnghimộthồi thìhóa ra làbị luộc,nước sôi lên trămđộ.Convịtconbêntrongchết,nhưngđạmcủanókhôngtốtnữa,vìđãbịbiếnhóatheohướngđạmxấu.Kiểucongiunxéolắmcũngoằn,cứlấycáiđũaxéonómiếtthìnócũngoằnngườilênmộtcáirồimớichết.Chonêncácloạitiếtcanh,huyếttương,bàothaicácloạinhưhànàmrắn,trứng lộn, sừng tê giác, hổ báo, thịt chómèokhỉ vượn, chimmuônghoangdã…khôngtốtchútnào.Rượungâmđộngvậtmìnhcũngtừchốinhé,chỉrượuhoaquảthìuốngvàibali,nóixinlỗi,tôichỉdùngheo-thìphút(healthyfoods).Biachỉuốngbiaxịn,tùytheocảmhứng,uốngmàphải láixethìmột linhỏ.Cònbữanàongủ lạihoặcđichơixatiệctùngvớibạnbècơquanthìtúylúyluônchođờinóhưngphấn,miễnlàcóchỗngủantoàn,khôngláixecóthểgâyhạingườikhác.Aiépmình,giậnmìnhkệ họ chứ, “heo” (health) là củamình,mìnhphải giữ, lúcmìnhbệnh,mình“sựquang”họ cũngtớichiabuồnvớicáivònghoa“thànhkínhphânưu” là cùng chứ gì.Nên chả cầncả nểmàphải hạ

mìnhxuốngthamgiavàocáchủtụclạchậunhưăntiếtcanh,thịtchómèo,độngvậthoangdã,uốngrượungâmđộngvậtchovuilònghọ.

NgườiTàucũngcómóngàđibộ.Congàsẽbịcộtchặtđặttrêncáichảonóng,dướinàyđốt lửa.Nóthấynóng,comộtchân lên.Rồi thảchânnàylênchânkiaxuống,cứthếcolênthảxuốngcảtrămlầnđếnkhingãgục.Người tacắtcặpchânđó,hầmthuốcbắc,nóibổdưỡng.Nhưngănxongchỉthấyngàycàngốmyếu.NgườiHànthìbắtconbạchtuộcsốngchấmsốtrồibỏvàomiệng,conbạchtuộcsẽbámvàothànhcổ, tạocảmgiác thúvị chongườiưacảmgiácmạnh,vớiđiềukiện làrăngphảichắckhỏe,nhainuốtphảithậtnhanh.TonycóanhbạntênKim,mộtlầnanhănbạchtuộcsốngởmộtnhàhàngSeoul,tốcđộnuốtkhôngbằngkhảnăngbámdínhcủaconbạchtuộc,anhKimbịngạtthởvàcũngđã“sựquang”

Bộđồlòngcủagàvịtheo…mìnhcũngkhôngnênănnhiều.Vìcácloạithựcphẩmnàyđềunuôidướidạngnôngtrại,choănthứcăntổnghợp, trong đó có nhiều kim loại nặng vẫn còn tồn trữ trong các nộitạng.Nênbộ lòngkhôngcònsạchsẽvàngonlànhnhưxưa.Chúngtacũngcóthểăn,nhưngítlại.Còntiếtcanhthìtuyệtđốikhông,thếgiớihiệnđại bâygiờ sảnsinhnhiềuchủngvirusmới, chưakể sán lãi cácloạitrongmáuđộngvậtsống,ănvàochỉgâyhạichứkhôngcó“mátbổ”nhưngườitavẫntưởng.

Trongkhiđó,hoaquả lại làmộtnguồnbổdưỡngđếnkỳdiệucủathiênnhiên.Câyxanhnóhaylắm,nóbọcquanh“hạt”tứcmầmsốngthế hệ saumột lớp thịt quả rất thơmngon. Trong tự nhiên, khi quảchínrớtxuống,lớpthịtngọtngàobọcquanhhạtsẽlàdinhdưỡngchohạt nẩymầm, sinh trưởng tốt trong giai đoạn đầu. Đu đủ, bí đỏ, càchua,dưahấu,na…đềucólớpthịtthơmngonbọcquanhhạtlàvìvậyMìnhnêntậptrungăncáinày,lấyhạtra,gieoxuống,giờcóphânbónrồinênkhônglohạtthiếudinhdưỡngđểnẩymầmvươnlên.

Vậy nhé, chúng ta cùng nhau ăn healthy food, đạm ít chân, rauxanh,hoaquả…Trừlídotôngiáophảiănchay,ngườibìnhthườngnênănuốngđầyđủcácnhóm,chỉănchaykhôngcũngkhôngtốtchosứckhỏe.Cốgắngănuốnglànhmạnh,ănđểsốngmộtcuộcđờitươiđẹp,

chứkhôngphảisốngđểăn-gặpcáigìcũnghámồmra.Rồicơthểmậpbéoúù,mặtxổnọng,đi lạinặngnềnhìnớnquá.Mìnhcũngphải tậpthểdụcthểthaothườngxuyênđểđừngcó“sựquang”sớm.

Mộtthángnêntổchứcănuống“tamthanh”vàingày.Tamthanhlàthứcănthanhđạmđểcơthểđượcthanhlọcvàgươngmặtđượcthanhtú.

Heothìphút.Heothìphút.

ĐiềnvàodấubachấmỞmộtkýtúcxánọ,sinhviênhaytruyềnnhauvềcâuchuyệncáiLanvàbịchbộtgiặt.Sốlàchiềuhômđó,cáiLanđirangoàimuabịchbộtgiặtrồivềkýtúcxágiặtđồ.Tớicổngbảovệkýtúcxáthìanhbồđếnthămrủđichơi,nêncáiLangửibịchbộtgiặtchoanhbảovệrồileolênxeđi.Anhbảovệdokhôngcoingónênngườikhác lẻnvào lấymất.CáiLanvềtiếctiền,tứckhócvàbắtanhbảovệđềnmấychụcngànđểcômua bịch bột giặtmới.Ngày hôm sau, trên trường đồn ầm ĩ vớinhau là cáiLan, quêSơnLa,ở phòngA217ký túc, vừa có thai.Tụimàybiếttácgiảcáithailàaikhông,chínhlàanhbảovệđấy.AnhbảovệkhôngchịuthừanhậnnêncáiLannókhócđòianhđềnmấychụcngàn.Sinhviênlàtríthức,màcònhiếukỳvàtòmòvậyhuốnghồchidânthường,càngrảnhrangthìcàngnhiềuchuyệnlắm.Ởquêthìnóichungtòmòhơnthịthành,nhưngrồingườiởthịthànhcũngkhôngquên thóiquennàynêncũng tòmò,hình thànhmảnhđấtmàumỡchocáctờbáolácải.Ngườinổitiếngthìcàngbịtòmòchuyệnđờitư.Nói chuyệnmột hồi thì ai cũng quen ca sĩ này diễn viên kia. Và aicũng khẳng dịnh là có quen biết hay tậnmắt thấy, tận tai nghe, đểtăngphầnthuyếtphục.LúcTonycònđihọcđạihọc,ởtrọchungvớinhiềubạn.Nửađêmcảnhàtrọxônxao,đánhthứcnhaudậy,racầuSàiGònCoivìcóngườinhảycầutựtử.Thếlàcảnhàtrọđihết,Tonybịbắtđicoixemáygiùm,đểmọingườilênlancancầuquansátchodễ.Trờithìkhuya,tới2-3giờsángrồimàhàngtrămngườivẫncứnhìnchămchămxuốngdòngnướctrongkhiđộicứuhộthìtấtbật.Tonynóithôivềnha,maitaođithithìbịtụinóchửidữdội,nóiphảiởlạicoichobiếtchứ,thithicáigì,thilạicũngđược.Hiếukỳtứclà“ưathíchsựkỳ lạ”, vốnnằm trong gene của nhiềungười, hầunhư không thể bỏđược.

Omộtlàngquênọ,đêmđến,haivợchồngnhàXtotiếngtrịtộithằngcon,thằngconquìgốikhôngđượcnói,Cửathìđóngnênthìhàngxómbỏănbỏngủbuquanhnhà,miệngmồmimthinthítđểlångnghevà

thấu hiểu. Khổ là tiếng được tiếngmất, do lúc đó các đương sự tựnhiênnóinhỏ lại.Đámđôngghé tai sátvách, ránglắngnghenhưngchả rõ gì cả, có nhiều dấu ba chấm trongmột câu nói. Thế là đámđông bên ngoài tự động điền vào chỗ trống đó, tùy theo khả năngSángtạo.

Cảlàngsuốtđêmtrằntrọckhôngngủ,chỉmongtinhsươngsớmmairachợkểnhaunghe.ĐâutrưatrưabàvợnhàX.đichợ,gặpaicũngnghenóikiểusángnayvẫndậyđichợđượcà,haymuathịtchonóănlàmchiemơi,đànôngnóvậyđóem,emcóhầuhạ cho lắmthìnócũng có bồ khác thôi. Chị vợ nghe xong không biết là chuyện nhàmình, tưởng chị hàng thịt có tâm sự nên nước mắt lưng tròng vìthươngchịấy.Đivề,quăngmiếngthịtxuốngbếp,lênnhàtrênngayđểkểchochồngngherằngchịbánthịtchợmìnhvừabịchồngbỏtộilắmanhà.AnhchồngliềngọibạnbèqualàmxịrượulàngVânđểthảoluậnđềtàikhoahọccấpthôn:“Vìsaomấycôhàngthịthaybịchồngbỏ”

XưaTonycómộtanhtàixếrấtvuivẻ.Bữađóđườngkháđôngnhưnganh không tập trung lái gì cả, chỉ nhìn ra cái gương chiếu hậu bênphải.ThấyanhnhìnhoàinênTonycũngnhìntheo,thìthấyhaithanhniênđangđixemáy,vừađivừachỉchỏbàntánvềcáixecủaTony.NóchạytheokhádàinênTonynghĩchắclàsợnóbẻgươnghaygìđónênanhấyđềphòng.Aingờlúcđènđỏngừnglại,thấyanhtàixếhạkínhxuống,thòđầuranói:“XenàybảytỉchứkhôngphảihaitỉđâuPhúcơi,Minhnónóiđúngđó”Tonyhỏiủachuyệngìvậy,anhquentụinóhả?Ảnhnóiđâucó,tạituinhìnquagương,thấyhaiđứanhépmiệngnóiquanói lại vềđề tài cáixemình, tuihiểuhết.Thằng lái tênPhúc,thằngsautênMinh,tụinónóiđúnghếtcácchitiết,chỉtrừcáigiáxenêntuilậtđậtđínhchính.

ChuyệnnhàanhKhổmTonycóanhbạnthânngườiTháiLantênKhổm.Nóilàbạnchứanhcũnggiàrồi,cóbađứaconcũngtrạctuổiTony.Làmănrồiquen.AnhcónhàmáyphânbónkhálớnởBăngCốc.Trongnhữngnămđầu90,kinhtếxãhộiTháiLangiốngnướcmìnhbâygiờ,phầnlớnHSthivàokinhtế,tàichính.HaiđứađầucủaanhKhổm,1đứaquảntrị,1đứatinhạc.Rồinhưkịchbảncủa1giađìnhkhágiả,tốtnghiệpĐH,1đứaquaAnh,1đứaquaÚclấybằngthạcsĩ,cũngquảntrị.Rồivềnướcphụchaphụmẹ.Maymàcócáicôngtycủagiađình,chứkhôngcũngxinviệchộcmáu.Lấythạcsĩở2quốcgianóitiếngAnh,nhưngtiếngAnhlạiíẹ.HaiđứanóquahãngPhượngTím,cácbạntừtiếptânđếntàixếcủaTonyđưađichơimuasắm,nóitiếngAnhnhưgió,tụinónểphụclắm.Cógìđâu,cứchiềuchiềucácbạnngồixóamùngoạingữchonhau.Đứabiết3chữchỉchođứabiết2chữ.Rồicùngnhautiếnbộ.Tonychảquantâmbằngcấpcủađứanàotronghãng,miễnthấychịukhólàmviệc,tínhtìnhdễthươnglanhlợi…lànhậnvôđàotạo,rồitrởnênxuấtsắc,xáchgiỏđinướcngoàiđàmphánnhoaynhoáy.

VợchồnganhKhổmtừdướiquêđilên,xâydựngsựnghiệpởBăngCốcxong,muốnconcáicó tương lainêncũng lochoconvô toàntrườngchuyênlớpchọn,bênTháigọilàtrườngtư,tốntiềnghêlắm.Kiểucấp1LươngĐìnhCủa,cấp2TrầnVănƠn,cấp3LêHồngPhong,cấp4BáchKhoaKinhTế.Nhưngsauđóthìchìmlỉm,khôngcònchútdấuấngìxứngđángvớisựđầutưấy.Đứanàovôcôngtyđaquốcgialàmlương1000-2000đô/thánglàtựhàoghêlắm,thờigiancònlạichỉquantâmđếnáohiệuquầnhiệu,bữanàychỗnàysaleoff,tourdulịchnướckiađanghạgiárồitíutítnhauđichơi.NềnkinhtếTháiLancứgiẫmchântạichỗ,toàngiacôngchonướcngoàisuốt1thờigiandài.Mộtthếhệconnhàthànhphốkhágiả,chẳngcóđộnglựcgìphấnđấu,ănuốngcóngườilo,tàiliệuhạctậpcóngườicungcấp…nênnãobộmấtkhảnăngtựtìmkiếmthôngtin.Vôcôngtylàmbịcácđồngnghiệpcoithường,vìnóilànhờchanhờmẹmớiđượcvôđây.Vìkhôngtựmìnhkiếmsốngnênphátbiểunghebắtớn,ítcóhàmlượngchấtxámhayi-odtrongcáccâunói,gươngmặthơiđờđờđẫnđẫn.Mặcdù2xứanócũnghòađồngvàlễphép,nhưngnóichunglàngnhàng,tẻnhạt.

Đến cậu út, anhKhổm thay đổi hướng nghiệp. Cho nó hạc kỹ thuậttrước,saunàymớihạcquảntrịđểtrởthànhnhàkỹtrị,vìđứaútnày

biếtvượtsướng.Anhthuyếtphụcnóhạcnônglâm.Nóđầutiênkhôngchịu,nóidơdáyđấtcát.Nhưngsau1năm,nótựnhiênđammê.Anhnóigiốngnhưconngườicónguồngốcđộngvậtnêntrởvềvớiđấtcátlàthấykhoái.Tốtnghiệpxong,nósangCalifornialàmthạcsĩ.Anhnói,trường Fresno State sang tuyển, cho hạc bổng hết, trừ mấy đứa dốttiếngAnh.Quađược3thánglàtụinóbắtđầuđểdànhđượctiền,điphụthầy cô, đi hái nho hái táo, nuôi giấmhay làm hướng dẫn viên chokháchTháithamquancôngviênYosemitegầnđó.TrườngFresnonàyTonycũngtừngđến.Ôinhìncơngơicủanómàmê,nằmgiữanhữngcánhđồngnhobạtngàn.CáctổchứcquốctếnhưFAO(tổchứclươngnôngthếgiới),FDA(tổchứcquảnlýantoànthựcphẩm),cáctậpđoànnhưMonsanto,Bayer,DowChemical,Syngenta,BASF….đếnđặtcọctrước,giànhgiậtsinhviênthấybắtmệt.CậuÚtđượcFDAtuyển,đưađiđàotạothêmrồivềphụtráchFDAThailand,chuyênkiểmnghiệmcáclôhàngtráicâyxuấtkhẩu.NhờmộtthếhệnhữngngườiTháitrẻgiỏigiangnhưvầy,màtráicâyThailandvôđượcmọisiêuthịtrênthếgiới.Riêng xuất khẩu cho Trung Quốc hoa quả nhiệt đới như sầu riêng,chômchôm,măngcụt…cũngđemlạichonôngdânThailandsựgiàucótộtbậc.ThếhệcậuÚtcònhạchóachất,cơkhí,máymóc,xehơi,điệntử….mặcdùhạckỹthuậtnhưngđứanàođứanấytiếngAnhgiỏinênvômấyhãngnướcngoàilàmhết.Đâu5-10nămlàcóthểrariêngtựsảnxuấtmộtcáigìđóMadeinThailand,vìtiếngAnhgiỏinênratiếpthịvớithếgiớibênngoài,ngườitamuaàoào,vìớnhàngTrungQuốcquá,tìmmiếtmớicóhànghoámộtnướcgiácảcaohơnTrungQuốc1chútmàchất lượnghơnhẳn,đó làThái.Một thế hệ cậuÚtgópphầnxâydựngnềncôngnghiệpsảnxuấtTháiLanhùngmạnh,số1ĐôngNamÁvàthứ 10thếgiớivề sảnxuấtxehơi, tốp5 thếgiớivềđiệntừ,đồgiadụng,máytínhđồchơi…Dulịchcũngmạnh,nôngnghiệpcũngmạnh,giờcôngnghiệpcũngmạnhnữathìdânTháingàycànggiàucó,sungtúc.

CậuÚtnói,bạnbècủaemnhìnlại10nămratrườngđềuthànhđạtcả.Đứađượcgiữlạilàmgiảngviên,đứalàmchomấytổchứcquốctế,đứatựmuađấttrồngtrọtchănnuôi.Đứanàocũngtriệuphúđôlatrởlên,đờisốnghếtsứcphonglưuvìcómộttuổi trẻchấpnhậnlấmlemdầumỡtrongcácnhàmáy.Chứhẻmcósứcdàivairộngmàmặcquầntâyđóngthùng,ômcáilaptopngồiquáncàphêStarbuckchatchitởBăngCốcchờngânhàngnày,côngtykiatuyểnthìvácđơnđếnnhưthếhệtrướcđó.Vớinhómthấtnghiệpdàidàinày,trongtaychảcócáinghềgìngoàicáibằngcấpgọilàquảntrụykinhdanh.

Tựnhiênngồinghĩ,nếubâygiờmà18tuổi,Tonysẽchọnkỹthuậtnhưnôngnghiệp,thủysản,hóacôngnghệ,sinhcôngnghệ,máymócđiệnđóm…..màhạc.

RồimầntiếngAnhthiệtgiỏiđểlàmcáiMBAởnướcngoài.Kinhtếhạckhôngkhó,nắmphươngphápvàchămđọcsách,chămtựhạclàOK.

Trởthành1nhàkỹtrịvẫncógìđóthúvịhơn.18tuổi18tuổi….

PhầnIII:Lênmáybay

HồngNgựmangtênemMộtbuổisángởBếnLứcLongAn.Nhưmọingày,chịLành(quêHồngNgự)ròngrãđibộcảchụccâysốđểbánvésố,gặpaicũngmờicũngchào,nụcườiđônhậu.Sángđó,chịgặpanhTuấn,làmnghềchạyxebagácđanguốngcàphê.Thấychịtộinghiệp,anhTuấnmuaủnghộ20tờ,nhưnghẻmcótiềntrả,nênnóithôichịcứgiữgiùm,nếutớichiềumàcònthìđưachotui,tuitrảtiềncho.Nóirồianhchạyđichởhàng,nụcườisángloáng.DướimiềnTây,ngườilaođộnghayvậy.dùnghèokhổvẫnkhôngquêngiúpđỡnhữngngườinghèogiốngmình,ăncáibánhcũngbẻđôichongườibêncạnh.Cònmấyđứanóiđợicótiềnmớiđilàmtừthiện,thểloạiđóthìchỉmiệngmồmchứmuônđờichảgiúpai,khônggiúpngườithìgươngmặtsẽquắtqueohoặcđầyxôithịt,khôngsángbừngnétthanhtúnhânvănđược.

ỞmiềnTây,ngườitacũnghaycười.CườihồnnhiêntheokiểuvănhóaMiênThái, ít chửi bới văng tụcnặng lời ghimgút vớinhaukiểuvănhóaTàu.Trongsuốthơn300nămmởcõi,nhữngcưdânViệt,KhơMe,Hoaởđâyđãphảibiếtthoáttiểunôngnhư thếnàovềmặttưduyvàvănhóađểsốnghàosảngnghĩatìnhhơn.Ngườitasẵnsàngchonhaucảcôngđất,thôituigiàyếuquárồi,cậucólàmthìqualấylàmluôn,kiểuvậy.Nhànàycáchnhàkiaconmươnghaycâydừa,chứkhôngràogiậulấntừngmétđấtnhưởchỗkhác.

Nhưng vì tài nguyên phong phú có sẵn, nên có rất nhiềungười làmbiếng,thíchhưởngthụhơnlaođộng.Vàngườiởđâycũngbịđánhgiálàítsâusắc,kémkhoảnănnóihoamỹ.Nhưngsuychocùng,cáitâmsángmới là cáiđáng trân trọng.Chứ ănnói sắc sảokhônngoanmàchi. Sắc sảo thì cóđứa sắc sảohơn.Khônngoankhéo léo thì cóđứakhônkhéohơn.Chỉ có trung thực thì không có tính từ so sánhhơn(TrongtiếngAnh,beautiful thìcómorebeautiful, themostbeautifulnhưnghonest(trungthực)thìkhôngcómorehaymostgìcả).

Cáichiềuhômđó,ôngtrờicómắt,trong20tờvésốđócó4tờtrúngđặcbiệt.Và16tờcònlạithìcũngcógiảinàygiảikia…nêntổngtrịgiálà6.6tỷ.ChịLànhdòthấytrúngnênmớigọianhTuấntớiquáncàphêhồisáng,kêu“trảlạichotui200ngàntiềnanhmuathiếurồituimớiđưa20 tờ vé trúng thưởng cho anh”.AnhTuấn tới,móc túi đưa chịLành200ngàn,nhận20tờ.Boaluôn1tờđặcbiệt.ThếlàchịLànhcóđược 1.5 tỷ, còn anh Tuấn thì vẫn còn 5.1 tỷ.Mọi người nói sao chị

khônggiữlại,imluônthìanhTuấncũngđâucóbiết,thậmchícóbiếtcũngkhônglàmđượcgìvìsốtrênvébaonhiêuthìchỉcóchịLànhbiếtthôi.ChịLànhtrả lờihồnnhiên là“Haichục tờnàyanhTuấnnói làmuarồi,tuiđểriêng,trúngtrậtgìcũngcủaảnh.Tuichỉgiữgiùm.Tuimàimluônthìngườitacoituiragì”.

Tonyđọcmẩutintrênmàcườiranướcmắt.“Coituiragì”à,chịnhưthếnàothìngườitacoiranhưthếấychứ.TonyrấtthíchhànhđộngchịLànhgọiđiệnđòichođược200ngàntiềnbánthiếu.Dânlàmănphảivậy.Sòngphẳngđểđượcbềnlâu.VàcũngthíchcáchanhTuấntặnglạichị1tỷrưỡi.MộtsựtưởngthưởngrấthàosảngcủangườiphươngNam.Ngườitốtnênđềnđáplạichongườitaxứngđáng,đừngcótiếc.

Vàchodùởngoàikia,ngườitacóđảođiênchụpvàgiật,chodùtrênphươngtiệntruyềnthông,hàngngàndoanhnhândoanhnhéovớibaonhiêulàdanhhiệuvẫnkhôngbiếtTÍNbiếtnghĩalàgì,câuchuyệnchịLànhnhư1dòngsuốimáttronggiữasamạckhôcằncủasựthiếuniềmtin.Cóbaonhiêungườimangtiếnglàmănlớnnhưngtrởmặtnhưtrởbàn tay,nuốt lời như cơmbữa, thì trong lòngTony, chỉ có chị Lànhxứngđángvớidanhhiệudoanhnhân.Duychỉ1.Câuchuyệncủachịxứngđángđượcđưavàogiáokhoathư.

Chị đã làmrạngdanhquêhươngHồngNgự, ít ra trongcácquáncàphê, quánnhậu vỉa hè.Người ta vinh danh chị như vinh danh 1 cáiđẹp,dùlẻ loigiữacuộcđờinày.Nhìnảnhchịchụptrênbáo,nhìnnụcườihồnnhiêncủachịvàanhTuấn,trongđầuTonybấtchợtvanglênbàihát“HồngNgựmangtênem”*củanhạcsĩTôThanhTùng.

“TôisẽvềthămquêhươngHồngNgự.NhìnlúaThápMườivươnlên

đầyđồng.NhìndòngTiềnGiangêmái.

Nhìncánhchimtrờitungbay.

Màngheluyếnlưudângđầy..”

MỗiđộcgiảTnBShãylà1chịLành.Đểmìnhđiđâu,làmgì,quêhươngmình,đấtnướcmìnhcũngđượcthơmlây.Tiếng“Lành”thìsẽvangxa.

HàohàosảngsảngNhiềubạnhỏihào sảng làgì.Vìxưagiờ chưangheainói.Hào sảngđơngiảnlàsựchođimàkhôngtínhtoán,làsựbuôngbỏđểlàmlạitừđầu.Hàosảnglàkhôngthamlam,khôngíchkỉ,khôngcánhânchủnghĩa. Tony có hai người bạn tên làA vàB, đều là chủ hai công tythươngmạilớn.Cảhaiđềulihônsaumộtthờigianchungsốngvớivợ.Ngàychiatay,mọithứvớianhAđềuchiađôi.Conhaiđứachiamỗingườinuôimột,đũaanhlấymộtchiếcvợmộtchiếc,cảCủgừngtrongtủ lạnhanh cũngbẻ đôi.Nhữnggì không chiađôi đượcnhư tivi, tủlạnh,máy

nướcnóng…thìanhquithóc,địnhgiábằnggiámua.Côvợthìkhôngchịu,nóimónđó giámuanăm triệubây giờ đã là đồ cũ chỉ cóhaitriệuthôi,cãinhauầmĩđàmphántòeloe,cuốicùngcôvợphảichấpnhậnmứcbatriệuvàtrảlạichoanh1,5triệu.Nhìnanhgánhrakhỏinhà lỉnhkỉnhđồđạc, lẽođẽovớiđứacongáinhỏ,ai trôngcũnghếtsức thương cảm.Anh làm ăn cũng có tiền, nhưng không phát triểnđược.Anhkiếmtiềnchủ yếutừ chụpgiậtđơnhàngvớiđối thủ cạnhtranh. Anh ngồi thở dàimiết, nói sao tôi không thành tỉ phú nhỉ?Gươngmặtanhkhônthiệtkhôn,quắtqueotrongcáinắngthángtư…AnhBcũnglihôn,đểlạihếtgiatàichovợ,bướcrakhỏinhàvàđêmđóthuêkháchsạnngủ,bắtđầulạitừđầu.Sựhàosảngcủaanhgặpphảisựchỉtríchkhủngkhiếptừchamẹngườithân,bảolà“cáithằngnguchưatừngcó”,“cáiđồumê,cáiđầuchỉđểđộinón”.Anhcườikhẩy,vìanhbiếtvợcũcủaanhvẫnphảitiếptụcnuôicon,vàmìnhlàđànôngđànang,phảibiếthàosảngbuôngbỏ.Đếngiờ,côngtyanhcàngngàycàng lớn,kháchhàngngày càngnhiều,đối thủ cạnh tranh cũngnể,anhchiasẻđơnhàngvớihọ,họchiasẻđơnhànglạivớianh.Kháchtớimuahàng,nếuanhhếthàngđó,hoặckhôngcó,anhsẽgiớithiệuquamộtđơnvịcungcấpkhác.Người tanợmộtmónnợântình,trảhoàikhônghết…Cóhaisứcmạnhlớncủamộtconngười.Mộtlàsứcmạnhlấyvào,thepoweroftaking.Cốgắnghọcđểcóbằngcấp,đểcó

kiếnthứcthậtuyênbác,kiếmtiềnthậtnhiều,muacáinàycáinọ…từtaytrắng,nhiềungườiđãcótấtcảnhữnggìhọ từngmơước,vớisứcmạnhcủasựlấyvàonày.Nhưngcómộtsứcmạnhlớnhơn,chínhlàsựchođi,thepowerofgiving.ĐangtrênđỉnhVinhquang,nhiềungườisẵnsàngbỏhết,đểvềquêhưởngcuộcsốngannhàn,màbịngườiđờichêlàdại.BậcđạitríNguyễnBỉnhKhiêmtừngviết:“Tadạitatìmnơivắng vẻ. Người khôn người đến chốn lao xao” Có hoa hậu nọ đăngquangxong,sauhainămtrảhếtnghĩavụtừthiện,đinướcngoàiduhọc,lấychồngsinhcon,từchốimọicuộcphỏngvấnhayxuấthiệnchốnđôngngười,sốngbìnhyênvớithiênchứccủamộtngườiphụnữnhưtạo hóa đã ban cho. Tony thật sự ngưỡngmộ, vì cô buông bỏ đượcnhữnglờitándươngđẹpđẽ,nhữngsonphấnnướchoa,nhữngsiêuxe,nhữngánhđènmàuvànhữngxấpđôlalấplánh,côđãbỏđượcnhữngphùphiếmxahoađể lấygiá trịbìnhyêncủariêngmình.Đóhẳn làmột sứcmạnh ghê gớmcủangười đẳng cấp.Tony có quenmộtMCđược nhiềungườiưa thích.Bạnđanghot nên chạy sô liên tục, xuấthiệnởmọichươngtrìnhđếnnhẵnmặt.Khángiảbắtđầuớn,vìcâunóinàocũnggiốngcâunóinào.Tonykhuyênthôiemnghỉmộtthờigianđi, đi du học rồi hai năm sau về, dẫn chương trình bằng tiếngAnhluôn,bạnsợ,nóiemrángkhaithácthêmchúttiềnnữa.Vớibạn,sứcmạnhcủasựlấyvàoquálớnsovớisứcmạnhcủasựchođi,nêncuốicùngbạnrơivàongõcụtcủasựnghiệp,vìtàinăngkhôngcóthờigianphục hồi. Một người bạn khác của Tony là giảng viên đại học, anhnhận làmgiảngviên,sángdạychiềudạy tốidạy,khôngcó thờigiannghỉngơiđọcsáchnângcaotrìnhđộ,nêncónhiêuđónóimiết,nóihoài…Rồianhbịlaolực,đanggiảngbàithìbịđộtquị,phảicấpcứu.Nhữngđồngtiềnkiacũngcắpnónrađitheohóađơndàingoằngcủabệnh viện. Giờ anh nằm ở nhà, chèo queo một mình, rồi luônmiệnggiá như, giá như…Buôngbỏ thật sự là rất khó, phải tập luyệnmớicó.Buôngbỏkhôngcónghĩalàmất,màlà“cóchỗtrống”đểđónnhậncáilớnhơn.Nhưngnhiềungườivớitưtưởngtiểunôngvụnvặt,sợ“mấtcảchìlẫnchài”nêncốbámvíu,riếtđầuóccàngnhỏhẹp,sựíchkỉ cá nhân và sự tham lam chế ngự hết tâm trí, u umêmê, khôngphânbiệtcáigìđúng,cáigìsai.Làdoanhnhân,chúngtaphảitậptính

sẵnsàng chođi,SẢNSÀNGBUÔNGBỎ.Vìđượcđó,mấtmấyhồi.Mất đó, đượcmấy hồi. Lúc sinh ra, mình trần truồng chẳng có gì.Ngườiđờiđeovàngđeobạcđeobằngcấpphấnsonlênngười,nhưngkhichếtđi,chuivôhòmnằm,cũngchỉlànhữngmảnhvảitrắngquấnquanhthân.Vuachúangàyxưachôntheonàolàchâubáubạcvàngnhưngmồmảcủahọchảyênổnvìcứbịtrộmđàomiết.Cảđờingườiphấnđấu,cácbạnyêntâm.Cáigìcủamìnhlàcủamình,cáigìkhôngphải làcủamìnhthìKHÔNGBAOGIỜGIỮĐƯỢC.Ngaycảcáicủamình,đẳngcấp làmìnhDÁMbuôngbỏhếtkhi cầnđể làm lại từ đầu,mìnhcótàinăng,cóýchí,cósứckhỏemà,sợgì?ChươngtrìnhÁoấmmùađông(cácbạntrẻtìnhnguyệnlênvùngcaothumuanôngsảnvềthànhphốbán,lợinhuậnmuaáoấmchuyểnlênlạicáctrườngvùngcao)làchươngtrìnhtậptínhhàosảngchocácbạntrẻ.Nhiềubạnthấyhay quá, tuần nào cũng kiếmđượcmấy triệu, nên tách ra, cũnglênmiềnnúimuađồvềbánychang,cònnhắntinchoBantổchức(BTC)nói: “Bận rồi nha, không tìnhnguyệnnữanha”.Thậmchínhómnọ,saukhihoànthànhnhiệmvụcònkiênquyếtkhônghủypage[trangbán hàng] nói: “Ngu gì, page này nhiều like thế mà, tôi đang bánnhiềuđơnhànglắm”Tonyđịnhdạycảchụcchươngtrìnhkhácnhauđểsaunàycácbạnlàmdoanhnhânlớn,xãhộibaola,cònbaonhiêulĩnhvựclàmănchứđâumỗicáinôngsản.Nhưngmớibàitậpmộtđãvậyrồi,thìlàmsaomàcácbạncóthểtiếpthucácbàitậpkhácđây?Tonyòakhóc.Nhớlàmìnhđãdạytụinótừ“hàosảng”cảchụclầnrồimà.BènvôtừđiểntiếngViệtcủaVũChấtLượngcoilạihàosảngnghĩalàgì,thấybácấyghilà:“Hàosảnglàhànhđộngbịđálọtxuốnghàosâurồibịmêsảng.

Trỏđàngđibuôn(BạnnàotrongCLBcondượngmuốngiàuvôđọchỉ)

Dượng thấyở chợPhúcXáHàNội, 1kgcuađồngbé tẹogiá tới200ngàn.TrongSàiGònchỉcó60ngàn/kg.Màhẻmchởrađượcvìxalànóchết.Nêncácbạnngoàiđó,cóthểnuôicua.Concuanónhạycảmvớinắngnóngvàtrờirét,nênmìnhđầutưquymôcôngnghiệp.Trongmiềnnam,sảnxuấtnôngnghiệp thường lànông trại lớn,nêndượngthấythịtcángoàibắcngonhơn,dogàđồicáaorauvườn.Tuynhiên,giálạiquáđắtsovớithunhậpcủangườidânbìnhthườngởđấy.Vớitốcđộgiatăngdânsố,đôthịhóacáclàngquê,cáckhucôngnghiệpmọclênngày càngnhiều…thìnông sảnchắc chắnkhôngđủ với cách làmnhỏlẻnhưvậynữa.Vậnchuyểntừmiềnnamranhững2000kmsovới300kmtừbiêngiới.Vìởsátbiêngiới,ởVânNamvàQuảngTây,cácnôngtrạikhổng lồ trongđủ thứ câynhiệtđớivàánhiệtđới,nuôiđủthứtừcátầmcáhồicáquảđếngiasúcgiacầm,quymôlớnnênchiphísản xuất nhỏ, giá rẻ. Nên nguyên tắc giao thương, nước chảy về chỗtrũnglàbìnhthườngnếuchúngtakhôngtựnângnềncaolênđểnướckhỏitrànvô.

Cácbạnđixachút,TháiNguyên,LaiChâu,LàoCai…lậpdựánđầutưnôngnghiệpđi.Sắpcócaotốchếtrồi,vậnchuyểnvềHàNộihayHảiPhòngsẽdễdàng.Mùahèlắpmáyphunsương,lướichắnnóng.Mùađôngdùngbónghalogensưởiấm.ChứdượngthấytrênphốHàThành,côngtynàocũngtrưngbảnghiệulàmnghềTưvấn,TàiChính,ChứngKhoán, Bất Động Sản, quảng cáo truyền thông, bán quần áo TrungQuốc….xen lẫn với các quánmiến gàmiến ngan bún riêu bún chả?Ngaycảbàgánhhànghoaquảđingangqua,nhìnvôcũngthấytáo,lê,lựu…toànhàngTàu,saolạvậy.

Cácbạnnóinôngnghiệpbấpbênh,cólúcđổđốngkhôngaimua.Quymôlớn,sẽcóbộphậnmarketing,họsẽphảiliênhệvớicácsiêuthị,cácchợ bán sỉ, các thương nhân xuất khẩu, các nhàmáy chế biến…nênkhôngcóchuyệnnôngtrạinàophảiđổbỏcáigìđócả.Dộichợ làhọđemđicấpđông,làmmứthaysấykhôliền.Họthamgiamọihộichợtriểnlãm,nênkháchcàngngàycàngđông,họcàngmởrộngquymôsảnxuất.Cònnôngdântựsảnxuấtthìdothiếuthôngtinnênmớicóchuyệnphảiđổbỏnhưvậy.Chonênlàmnôngnghiệp,phảicóđầura.

Đitiếpthịxongrồimớimởrộng.Đầutưbộphậnmarketingvàsales.Cònkhông, làmquymônhỏ thămdò trước.Vídụ:nuôicuaquymôlớn,liênhệcácchợbánsỉcáctỉnhthành,cácnhàhànglớn,thậmchínhàmáyđônglạnhnơigầnnhấttrongtrườnghợphàngbịthừanguồncungmà cua ngàymỗi lớn,mình có thể đông lạnh gửi nhàmáy trữgiùm.Kinhdoanhlàphảisángtạovàbươnchải.

Đừngcóphùphiếm.Cũngđừngcố bám trụ 5 cửaô.Tích tiểu thànhđại,chínxuđổilấy1hào.Sĩdiệnchi.Nếutrítuệmìnhthậtsựcaosiêuthìhạc lên, cònkhông, biết đọcbiết viết biết tính toán rồi kiếmtiềnnuôi cha nuôimẹ giúp đỡ người thân. Chứ hạc cao làm chimà thấtnghiệp? Chamẹ nuôimình tới 18 tuổi là được rồi, sao còn ép nuôimìnhđến5nămcửnhân,3nămthạcsĩ?Rồithấtnghiệp,tiếptụcépchamẹbópmồmbópmiệngdướiquêgửilênthànhphốnuôinữa?Saomìnhbấttàivôdụngvậy?

(NẾU MÌNH LÀ SINH VIÊN, TRONG SUỐT THỜI GIAN HỌC,NGƯNGXIN

TIỀNCHAMẸĐI,CỐGẮNGLÀMTHÊM,ĐỪNGCÓÉPMẤYTHÂNGIÀỞQUÊĂNMẮMHÚPCHÁOGỬITIỀNNUÔIMÌNHỞTHÀNHPHỐUỐNGSỮATƯƠI,TẬPGYM,HỌCHÁT)

Saokhôngđixaxachútmàmần,vềquêtổchứcsảnxuấtkinhdoanh.Sợgìmàkhôngđi?Haylàmbiếng?Chảcógìnhànhạmàkiếmnhiềutiềncả.Nhưdượngnè,cũngcóhạchòmhạcvị,nhưngvẫnbỏđitrồngnấmtrồnghoa.Nếugiờdượngđibánraungoàichợvẫnlàm,chảsợai.Gươngmặtthanhtúvàđôitaybúpmăngấysẽgóirauthoănthoát,nụcười sángbừngcả gócchợ.Aikhinhkệmẹnó.Việcmìnhmình làm,hơiđâuđểý.Mìnhcóăncắptiềnhayănbámcủaaiđâu.ĐứanàonókhinhkiểusĩphuBắcHà,mìnhratayliềnchodượng.Traithìbópvái,gái thìbópdú.Chỉ thẳngvàomặtnó.Nói tao làmgìkệ tao,miễn làlươngthiện.Khônglàmgìmàsuốtngàychỉnóinàynóinọmớilàđứanhảmnhí.

Dượngđọcbáocáotàichínhcáccôngty,thấybắtmệt.Cótiềnmà,cótrămtriệuđôlathìhãyđầutưtrungtâmR&Dđểpháttriểncôngnghệchớ.Cứchựcđánhquảkhông.Vẽvờichimấycáiviểnvôngdựán,cổphiếucổđônggìđórồingườitalaovôthìúpsọthết.Nềnkinhtếgìcứởchungcư,biệtthựnghỉdưỡngvàmuaquabánlạicổphiếuvậy?

Phảisảnxuấtvàsảnxuất,chưađủtrìnhlàmrasmartphonenhưHànQuốcthìphảiđủgàvịtđểăn.Chứ70%dânsốnghềnôngmàgàcũng

nhập,bòcũngnhập,heo cũngnhập, tămxỉa răng cũngnhập?Mìnhhaynói “phi thươngbấtphú”nhưngkhôngđúngđâu.Hiểu sainênnhàmặttiềnnàocũng“thương”đểmà“phú”.Hạcsinhgiỏichọnvàokinh tếngoại thươngngânhàngchứhẻmchịuvô cơ khíđiện tử hóachất.Đứanàoratrườngchỉchựcxinviệcchứhẻmchịumởcáilòrèn,giảdụ,hạccơkhíra,làmcuốcxẻngđểlênmạngquảngcáoxuấtkhẩu.Mấynướcônđớihọvẫnnhậpcuốcxẻngđể làmvườnvàxúctuyết từTháiLanđấythôi.LêQuýĐônnói“phicôngbấtphú,phithươngbấthoạt,phí tríbấthưng,phinôngbấtổn”, tứcnếumuốngiàu có,phảilàmcôngnghiệp.Nếumuốnổnđịnh,phảiđầutưnôngnghiệp.Muốnhưng thịnhđấtnước,phảiđầu tư giáodục.Vàmuốnxãhộinónhộnnhịp,ngườidânlanhlợi..thìphảicógiaothương.

“Phicông”nghĩalà“khôngcôngnghiệp”,chứhẻmphảinghề láimáybay.Nghephicôngbấtphú,tưởngnghĩađenthìmệtnha.CácbạngáitrongCLBcondượngthấythằngnàolàmnghềphicông,nómêmình1cái thì gật đầu chịu liền.Lấy liền liền chodượng.Nó giàu lắm,khỏemạnhíttốntiềnthuốcthangbệnhtật.

Vuilòngđọclạibàinày1lầnnữatrướckhibấmnútLike.Ôngbàmìnhnói“Chobạcchovàng,khôngaitrỏđàngđibuôn”,đibuônởđâycónghĩa là làmăn.Người takhông trỏ vìngười ta sợ trỏ xong,đứakiagiàucóhơnmình.TrừDượng.

VìDượnggiàuquá.

ChuyệncáicốixayTonythíchdùnghànghóacónguồngốctừnôngsảnViệt,nhưuốngnướctráicâycủaLeFruit,vàmớiănthửChocolateVietnamdo2bạnTâybalôsảnxuất,thấyngonmuốnkhóc.

Trong 1 lầndu lịch sangnước ta,2 cậupháthiệnraViệtNam trồngđượccâyca-cao.Khácvớicàphêcóthểtựrang,tựxayđểuống,thìtừhạtcacao,đểlàmthànhsô-cô-lalàquátrìnhhếtsứcphứctạp,phảiủlênmenmấtmấytháng,nênngườitrồngchẳngcógiảiphápnàokhácngoàiviệcbánnguyênliệuthô.Thếrồi2cậuTâyquyếtđịnhởlại,màymòchếbiếnsô-cô-lathủcôngnhưởchâuÂuthếkỷtrước.Vàđặttêntheo vùng trồng,như BếnTrehayLâmĐồng….với hàm lượng cacaotinh chất gấpmấy lần loại sô-cô-la cao cấpnhất trên thị trường.Giờthànhcônglắm,xuấtkhẩuđinhiềunước.

Vàcácbạntrẻ,nếuthấtnghiệp,nghiêncứusảnxuấtcáinàyxemsao.Thị trường mênh mông, mấy nước xứ lạnh như Hàn, Nhật, Âu,Mỹ….trồngđâucóđược,màhọănuốngsô-cô-lakinhlắm.RiêngbánchoTrungQuốc thôi thì nôngdânmình trồng trối chết cũng khôngđápứngđủnhucầunữa.

Bạntrẻ,hãylaovàolàmđi,đừngngồiômcáiIphonelap-topthởdài.Hạcngànhgìkhôngquantrọng,ngànhđàotạogìkệmẹnó,xinviệcđúngngànhkhôngđượcthìcứđilàmtheođammêcủamình,chờđợithìđếnbaogiờ.Nghềchọnngười.Thấtnghiệplàdomìnhdở,chứhậnchi chamẹ, hận chi thầy cô, hận chi cái trường.Mình chăm chỉ hạchành,ngoạingữ tốt,vănhóasâu,mọikỹnăngmềmđềuthànhthạo,tínhtìnhvuivẻnhânvăn…thìmắcmớgìkhôngcóviệc.

Cóbạnngồi đọcnhữngbàinhư vậyvà tặc lưỡi, giánhư, giánhư, rồinhắn tin “ dượng ơi, dượng đã ở đâu trong suốt 4 năm con học đạihọc?”.Cóbạnđọcđượcmấybài truyềncảmhứng, thì cũngháohức,nhưngđượcmấyphútthìhết.Dẹpbỏmọitưtưởngbóhẹp,hãymạnhdạnbungracáctỉnhxaxôimàlàmgiàu.Có2ngườibạncủaTony,mộttốtnghiệpngoạithương,mộttốtnghiệpkinhtếquốcdân,từngnóilà“bọntôichỉởHàNội,hoặccùnglắmlàvàoPhúMỹHưng,chứcácvùngkháckhôngsốngđược”.Sauđónăm2007sạtnghiệpvìchứngkhoán,chạyăntừngbữa.NghelờiTony,vượtquatựkiêuhãnhgìđókhôngrõcủangườithủđô,1bạnvềCàMau,xinvàophòngxuấtkhẩumộtcông

tythủysản,1bạnvềLâmHà(LâmĐồng),xinvàolàmkếtoáncho1nôngtrườngcàphê.Lúcrađi,bạnbèhọpởcàphêHàngMànhtrềmôikhinhbỉ, nói phải đi thahương cầu thực à, nhục nhỉ.Mới có 7 nămthôi,dùcựckhổvấtvảchút,nhưngchămchỉvàcóđầuócnên2bạnấytíchlũymuađấtnuôitôm,trồngbơ,…..thànhnhữngnôngtrườnglớn,sảnxuấtxuấtkhẩu.Cótiềnrồi,cứrảnhlàthayđồđiMỹchơi.Hômbữanhận thiệp mời sinh nhật, thấy ghi “ mời Tony đến nhà hàngsố….đườngOrchardRoad,Singapoređểdự sinhnhậtcủabàngoại tôivàolúc…”.Concáitụinóđềuhạctrườngquốctế,đờisốngphonglưucủangườikiếmtiềnbằngmồhôicủamình.Tonynóikẹttiềnlàmanglênchomượn1tỷliền,nóimuốntrảthìtrảkhôngthìthôicũngđược.Đemhếtbàconngoàiấyvào,giờthànhnhữngdanhgiavọngtộc.

Cònđámbạncócái-môi–hay-trềhômbữa,kiênquyếtđeobám5cửaô,ngõnhỏ-phốnhỏ-tâmhồnnhỏ.Cứsángsángngồiuốngchè,đút2cáitayvàođùi,híthàcãinhauchuyệncáitrứnghaycongàcótrước,chuyện gì cũng biết, cũng nói được…nhưng chỉ có làm thì lại khôngđược.Tối tối tự sướngbênđĩathịtchóvàmấy lámơ lông,nuốtrượuừngựctrongtiếngchìchiếtchuyệntiềnnongcủavợcon.Hàcớgìcứphảibámtrụởthànhphốtrongkhitìmmiếtkhôngcóviệc?NgàyxưatụiTâycòngiongbuồmbằngvảithôsơđirakhơixa,hảitrìnhđầybấttrắcvì khôngbiết sónggió thế nào,muabángiao thươngvớinhữngcon đường tơ lụa. Đến Hội An, bạn sẽ thấy người Hoa, người Nhật,người Hà Lan… đã đến từ mấy trăm năm trước, bằng những chiếcthuyềnbétẹovượtđạidương.Đểgiađình,dântộchọgiàucó.

Cònmìnhcứrurúkhôngdámđiđâu,nhưđám“gàquèănquẩncốixay”,canhmecoicórớthộtthócnàothìnhặthộtđó.Màbâygiờ,côngnghệxayxátđỉnhcao,dễgìrớtnhiềunhưhồixưanữa.Đànhrằngnóbịquè,nómớikiếmănquanhcốithóc,mìnhlànhlặnthểtrạngvàtríóc,mắcmớgìsuốtngàycũngquanhquẩngiànhthócvớimấycongàquètộinghiệpvậy?

TâyNguyên,TâyBắc,TâyNamBộ….hãycònnhiềucơhội!

Phải laorađồngxamàbươiđấtkiếmăn,xâydựngnhữngnông trại,nhữngnhàmáymangtênmình,sốngcó1cuộcđời thôi, saochếtvôdanhvậy.Thủkhoalàmcáigì,toànđịnhlý,tiênđề,bảngtuầnhoàn,công thức của mấy ông Tây Niu-tơn, Đác Uyn, Men-đơ-lơ-ép, Anh-xtanh…phátminhramấytrămnămtrước,giờngồiviếtraychangvậyrồixãhộingưỡngmộ,nóigiỏiquá.Giỏilàvậysao?Cótàinăngthậtsựlà phải sáng tạo ra cáimới, còn không thì phải tạo ra việc làm cho

người khác.HànQuốc có50 triệudân thôi,màxehơi cómấyhãng,điện tử cómấyhãng,xemáycómấyhãng,mỹphẩm,hóadầu, côngnghệ…Cònmình tới 90 triệu bộ óc, cũng ô-mê-ga-tê-cộng-phi, cũngsincũngcos,màcómỗichiếcxemáyMadeInVietnamvẫnphảingồimơ.Trongkhiaicũngsởhữu1chiếcxemáyvàngàynàocũngleolênnó, nhưng toàn nhãn hiệu Honda, Daelim, Susuki, Yamaha, Lifan,Piaggio,….hẻmthấyxemáyhiệuCâyDừa,ConVịt.Toàngiànhnhauvàongồimấytrườngngoạithươngkinhtếbáchkhoa,tựhàotôithi27điểm,vàotrườngtốpđầucủaViệtNam,cógìđâumàtựhào?Cửnhânkinhtếngoạithươngmàchẳnggiúpđấtnướctìmkiếmthịtrườngxuấtkhẩugìcả,cứloxinvômấycôngtyđaquốcgialàmmarketingthángmấytrămđôlatiềnlương.Hạccơkhíđiệntửmà5nămngồighếgiảngđường,khôngcócôngtrình,đềtàigìcóthểứngdụng,cầmcáibằngkỹsưấyvềnhànóimẹchacóquenaihemthìxinviệcchocon.Rồixinkhôngđượcthìngồikhóc.

Đứacótàilàđứabiếtlàm,chứkhôngphảiđứabiếthạc.XãhộinêncónhữngquỹHànhBổngbêncạnhmấycáiquỹHạcBổng.

Lẽnàokhổmiết?CómộtlầnlúcTonymởinbox,mộtbạnđãgửitinnhắngiớithiệumộtloạitràlákhổqua(mướpđắng)lênmendobạnấytựsảnxuất,nóiđãđạttiêuchuẩnGlobalGAP.Tonyvôcùngngạcnhiênvìvớicơsởmớithànhlập,đểđạttiêuchuẩnthếgiớinày,khônghềđơngiản.BạncónhãýmuốngặpTonyđểtrìnhbàysảnphẩmrõhơn.Sángđó,Tonyhẹnđicàphêvớibạn.Bạnđếnđúnggiờ,chínhxáctuyệtđối,nênTonyrấtlấylàmnểphục.Tácphongcôngnghiệpvàchuyênnghiệplàđây.

Bạnkể,tốtnghiệpngànhsinhhọc,bạnlàmgiảngviên,sauđónghiêncứungànhdượcphẩmứngdụngtừcôngnghệsinhhọc,nômnalàlấycâycỏnướcNammìnhchiếtxuấtradượcliệu.Nhữngcôngtrìnhkhoahọcthayvìbỏtrongngănbàn,cácbạnđemraứngdụngthựctế.Tuynhiên,phầnlớnđềuthấtbại,vìtrờiđấtvốncôngbằng,khôngthểchoaiđóvừacótưduykhoahọc,vừacótưduykinhdoanhnhạybén,vừacókhảnăngsảnxuất,vừacóthểmarketing…

Cácbạnđãtậphợplại,8conngườicủađủmọilĩnhvực,hùnhạplàmănvớinhau.Đềulàcácbạntrẻkhởinghiệp,nênvốnliếnghùnnhaucứngàycàngvơiđitheocácchiphíphátsinhkhôngnhưcácbạndựtrù.Sảnphẩmbanđầulàrượuvangtừhạtkhổquathấtbại,mặcdùđâylàmộtcôngtrìnhkhoahọcđoạtgiảirấtcao.Khôngnảnchí,cácbạntiếptụclấycôngtrìnhkhácứngdụngsảnxuấtthựctế,rồilạithấtbại.Cuốicùng,nhưngườixưahaynói“cánhcửanàyđóng,cánhcửakháclạimởra”,đólàviệctậndụngthân,rễ, lácủacâytrồngnàylàmnướcuống.Nghiêncứuchothấy,tínhdượcliệutrongcácthànhphầnbịcoilàphếphẩmnàylạicaohơncảởquả.Thếlàcácbạnlênýtưởngmới,cắtthân,lákhổqua,sấykhô,rồi lênmen,tạotrà.Mẻsảnphẩmđầutiên,thấykhôngngongìcả,mùicâycỏhoangdãquá.Thếlàcácbạnthứcđêmởsuốtphòngthínghiệmcảitiếncôngthức,thêmvàolábạchàđểcóvịcayấm,thêmvàolácỏngọtđểdịuvịđắng.Sấykhôrồisấylạnh,tỷlệthếnàođểhợplýnhất…đểramộtcôngthứchoànhảo.

Sảnphẩmmớisaukhicảitiến,niềmvuichưabaolâuthìcácbạnđốimặt với gánh nặng đầu tiên, tiền đâu? Tiền đâu để sản xuất đại trà.Nhiềuphươngánvàtínhtoánđượcthựcthi.Ngoàinguyênliệulàkhổqua,lábạchàvàcỏngọtcũngđượccácbạntựtrồng,vừagiảmchiphívừatheodõichấtantoànnôngsảntheoquytrìnhGlobalGAP.Từviệctìmkiếmmáymócđểsấylạnh,hútchânkhông,baobìnhãnmác…các

bạnròngrãtìmtrongmấythángquênănquênngủ,ởđâubánrẻnhấtlàcácbạntìmđếngiaodịch.Songsongđó,cácbạncònđăngkývớibộytếđểcóthểlưuhànhnhưmộtloạithựcphẩmchứcnăng,vàđăngkýgiấy chứng nhậnGlobalGAPđể có thể xuất khẩu.Để có được nhữngdòng chữ này trên sảnphẩm, lànhữngđêmmất ngủ, những tài liệuhàng trăm trang phải đọc và triển khai, là hàng loạt các quy địnhnghiêmngặtphảituânthủ,kểcảbắtsâubằngtay…

SảnphẩmKarantinarađời,đẹplunglinh,sangtrọngvôcùngnhưng…khôngbánđược.Tiềnđâuquảngbátiếpthị,vìxưanaythựcphẩmchứcnăngcủanướcngoàithườngdocáctậpđoànkinhdoanh,họcóngânsáchlớn.Cácbạncầmtừnghộptràđếncácnhàthuốcchàohàng,vàsứcmua thì vẫnkhông kháhơn.Có nhiềungười khuyên các bạn bỏcuộc,vì sảnxuất thựcphẩmchứcnăngkhôngdànhchonướcnghèo,nướcnghèochỉnênmualạithuốcmen,thựcphẩmchứcnăngcủaMỹ,củachâuÂu,củaNhật,củaHànQuốc…vàkinhdoanhđểkiếmtiền,thếthôi.Mìnhchỉnênxuấtkhẩunguyênliệuthôquachonướcngoàihọlàm,rồinhậplạithànhphẩm.

Cácbạnkhôngnghĩvậy.Xoaysởtrongnhữngnỗlựckhủngkhiếp,mấychụcconngườiđềulàtiếnsĩthạcsĩcửnhânsinhhọc,đãrabỏchiếcáoblousetrắng,từphòngthínghiệmbướcrangọnđồicuốcđấttrồngrau.TranhthủtiêuchuẩnGlobalGAP,cácbạntiếnhànhtrồngrausạch,xàlách, bầu bí, dưa leo, cà chua….phủ xanh cả chục hectare đất xungquanh nhàmáy, và bán sản phẩmnày vào các siêu thị cao cấp, cáckháchsạnnămsao….đểcóthểduytrìhoạtđộngcôngty.Vìraucủacácbạnhoàntoànkhôngdùngthuốcbảovệthựcvậtvàphânhoáhọcnênđápứngtiêuchuẩnhàngnôngsảnsạch.Tiềnbánrau,cácbạntáiđầutưvàonhữnghộptràkhổqua,vớiniềmtinsắtđálà,lẽnàothựcphẩmchứcnăngchỉlàsânchơicủanhữngnướcgiàu?Lẽnàocáccôngtrìnhnghiêncứukhoahọccủasinhviênchỉlànhữngluậnánbảovệxongvàđểtrongthưviện?

SảnphẩmKarantinacủacácbạncógửiTonydùng.Cảmnhậnđầutiênlàvịrấtngon,thơmngát.ĐemtặngcáccụgiàtrongnhàTony,aicũngnóilàgiúpngủngon,hạđườnghuyết,thấykhoẻrõrệt.Đemtặngmộtanhbạn làdoanhnhânbậnrộn,anhđemrapha trà trongmọi cuộchọpvớikháchhàng,aicũngkhenuốngvàosảngkhoái,chấtlượngcuộchọpcũngtừđómàhiệuquảhơn.

TonynhờnhómMarketingquốctế,tứcnhómGánhraurachợTâyởHàNộiphụtráchMarketingvàxúctiếnxuấtkhẩusảnphẩmnàyrathế

giớibênngoài,vàcácbạnđanghàohứngtriểnkhaivớimộtquyếttâmmạnhmẽ.

ĐôilờinhắngửiT,ngườibạnkhởinghiệpvớimóntràlákhổqualênmennày, bạn cứ yên tâmnhé.Lậpnghiệp là quá trình vô cùngkhókhănvàgiankhổ,đặcbiệtlàsảnxuấtthìcàngkhổcựchơn.Ngọccàngmàicàngsáng.

“VíphỏngđườngđờibằngphẳngcảAnhhùnghàokiệtcóhơnai?”

Bạncứtựtinvớisựnghiệpnhàkhoahọclàmkinhtếcủamình,cứtiếptụcđammêtràkhổquacủacácbạn.NgườiViệtsẽủnghộhàngViệt,chắcchắnlànhưvậy.Cácbạntrẻcứđammênghiêncứukhoahọc.Cácdoanhnghiệpmạnhdạnmuacáccôngtrìnhcủacácbạnvềtriểnkhaithayvì“làmcò”,muađibánlạisảnphẩmsảnxuấttừnướcngoài.Cứmạnhdạnkhởinghiệpđể tạo thànhdântộcchoviệcnhưngườiĐức,ngườiNhật,ngườiHàn…Cứđi,rồisẽđến.

Bạn trẻ hãy hướng đến sản xuấtmọi sản phẩm thay thế nhập khẩu.Ngườinướcngoàilàmđượcthìngườimìnhcũnglàmđược.

Cứquyếttâm,cứcóýchí,cứmímchặtmôi,cứnắmchặttay.Thìkhổmấycũngqua.

Khổquakhổqua…

ChuyệncôgiáomiềnLụcNgạnVảilàtêndândãcủaquảlệchi,mộttráicâyđặcbiệt.ỞViệtNam,chỉcókhuvựcđồngbằngsôngHồnglàtrồngcónăngsuấtcao,cácvùngkháctrồngđượcnhưngquảrấtbéhoặckhôngrahoa.HuyệnThanhHà/ChíLinhtỉnhHảiDươngvàhuyệnLụcNgạntỉnhBắcGianglà3vùngtrồngquảnàynhiềunhấtvàlệchiởđâycómùivịhếtsứcđộcđáo.

KhinướctacònBắcthuộc,thờinhàĐường,ngườiđẹpDươngQuýPhirấtthíchănquảnày.Cứmỗinăm,khiquảlệchivừaraquảnhỏ,hàngtrămphuđãphảibứnggốcvớibầuđấtrấttovàkhiêngđi,mấtcảthángmớiđếnđượckinhđôTâyAn(naythuộctỉnhThiểmTâyTrungQuốc).Trênđườngđi,mọingườiđãphảichechắnnếukhôngnósẽrụng,vàtướinướcđểnóvẫnlớn.Đếnnơithìquảlệchiđãchínđỏ,mọngnướcvàngườiđẹphọDươngcóthểthưởnglãmvớiĐườngMinhHoàng,lâulâunànglénlútchoAnLộcSơn1quả,AnLộcSơnmừngquánóihạoa,hạoa…

Lệchitừđóbiếnthànhtênquốctế,tiếngHoatiếngAnhtiếngNhậtgìcũng phát âm na ná lệ chi. Giống như quả Tu-Rên của Campuchia,nguồngốctừđâynêntiếngAnhcũngDurian,tiếngViệtlàSầuRiêngcòntiếngHoalàLưuLuyếnQuả.Câylệchihàngnămchỉrahoa1lần,vàđồng loạt chín trongkhoảng2-3 tuần,nênviệcbảoquản rất khó.Ngoàiviệcsấykhôthủcông,việcđầutưnhàmáychếbiếnvảikhókhảthi,vìkhôngthểhoạtđộngchỉtrong1thờigianngắncòn

quanhnămđóngcửa.Nênquảlệchi,dùthânphậnhoàngtộccaoquý,phải chịu cảnh đổ đống hoặc nông dân đểmặc gió lay rụng đầy gốcvườn.Nămnào,cứđượcmùavải,thìnôngdânlạinướcmắtnhưmưa.Vì đầu rahầunhư phụ thuộc vàobên kia biên giới, các hậuduệ củaDươngQuýPhilúcănàoào,tráixanhcũngmua,cólúcnóinổimụnhẻmănnữa,xechởquảlệchinốiđuôidàiởcửakhẩuTânThanh…

Lúcđó,ởhuyệnLụcNgạnnọ,bỗngxuấthiệnmộtcôgiáo(nghegiốngchuyệncổtích).SaukhitốtnghiệpĐHSưphạmHàNội,côvềquêvàdạyhóasinhởmộttrườngcấp2.Hàngngàyđidạy,cứđếnmùa,nhìnthấynhữngquảvảiđổđốngbênđường,trongkhihọctròcủamình,tứcconemcácnôngdântrồngvảilạinghèoxơxác,côquyếtđịnhphảilàm1cáigìđó.Côtìmtòilạikiếnthứcđãhọcởgiảngđường,épnướcvảira,

hòavớimậtong,lênmenđểlàmrượu,làmgiấm.Sảnphẩmđầutay,côđưachobạnbèđồngnghiệpdùngthử,aicũngkhenngon.Thếrồicôquyếtđịnhđầu tư lớn,muanhiều thùngchứavề, vảiđổđốngcủa bàconđượccômualại,épra,vàủsẵn.Bàconvuimừngvìgiờđâyđãcóthêm 1 kênh tiêu thụ khác.Nhữngbônghoa lệ chi bạt ngàn cũng làđiềukiệnđể ngànhongmật địaphươngphát triểnmạnh, lúcnhữngquảlệchibắtđầumọngđỏthìnhữngtổongcũngđầymậtngọt.Côkếthợp2mónquàtrờichoấy,cộngvớichútkiếnthứccủamộtcôgiáodạyhóasinh,sựkiêntrìvàvớitìnhyêunôngsảnViệtmộtcáchmãnhliệt,từđómộtloạigiấmvảimangtêncôrađời.

Lầnđầutiênkhicôviết thưchoTonygiới thiệusảnphẩm,Tonyngỡngàngvìchưangheđếngiấmvảibaogiờ,hồigiờtoànăngiấmgạo,saunàycótiềnthìăngiấmtáo,dấmdứanhậpkhẩu.Saukhidùngthửgiấmcủacôgiáo, thì vớiTony,khôngcó loại giấmnàongonhơn thếnữa.Muối tiêu haymuối rau răm, sau khi hòa chút giấm vải vào, thànhmónchấmcựcngon.Cònxàláchrausốngtrộndầugiấm,thì làmónkhoáikhẩuhàngngàycủaTony.Giấmcủacôgiáocóvịchuathanhcủavải,vịngọthậucủamậtong,vàcảtìnhyêuthiêngliêngvớimọisảnvậttrờiđấtbanchonướcViệt.

Tonydạonàyrấtbận,vìvụĐôngXuânchínhvụ,sứckhỏeđãkémhẳnmấyphần,nétthanhtúcũngtừđóphôiphai.Maymànhờmấychaigiấmvải,Tonyănuốngđượcnhiềuhơn,cósứckhỏemàlàmviệc.DùrấtbậnnhưngTonyvẫnráng20phútsángnayđểviếtvềcô,khitháng11,mùahiếnchươngnhàgiáođangvề.

Khi ở miệt Cần Thơ cómột Tony đang ngồi vừa bán phân vừa viếtnhữngdòngchữnày,thìởmiềnLụcNgạn,cómộtcôgiáođangsaysưacắtnghĩachotụinhỏnhữngphươngtrìnhphảnứnghóahọcgiảnđơn,rồitấttảvềnhàmởtừngthùngtrôngcoi“congiấm”.Tonychợtnghĩ,nếuởmỗixãmỗihuyệncủađấtViệtmình,đềucó ítnhấtmộtngườinhưcôgiáo,thìnôngsảncủabàconsẽ

khôngcònphảiphậpphồngnỗilođượcmùamấtgiánữa.TonytặngcôthươnghiệuLitvin,Lit là litchi, tênquốctếcủaquả lệchi,cònvin làvinegar, nghĩa là giấm, vin cũng có nghĩa là Vietnam, với hy vọngnhữngLitvincủacôsẽbayxa,thậtxa.

Tháng11.GiómùađôngbắcbắtđầurétmướttrênnhữngquảđồilệchiởLụcNgạn.

Tháng11.Mùahiếnchươngnhàgiáođangvề.

Tiềnđâukhởinghiệp?CóbạntrẻgửithưtráchTnBS.Nóichúngtôicũngmuốnkhởinghiệp,nhưngtiềnđâu.Chotôi10tỷđi,tôisẽlàmxưởngnhàmáy.Hãychotôicầncâu,tôisẽđicâucá.

Khôngbiếttựbaogiờcócáikháiniệm“chocầnchứkhôngchocá”rồimọingườikhenhay.Đốivớithểloạilàmbiếng,thửlấycầncâuchomấyngườiănxin(màcònlànhlặn)thửcoi.Nósẽđòi“chomồi”,đưamồithì kêu “móc vô lưỡi giùm”, rồi “câu giùm luôn đi”. Cuối cùng cũngquaylạicáimánglợnnằmđó“lạyôngđiqualạybàđilại”.

Cáimìnhchophảilà“tinhthầncâucá”.Khicótinhthần,tựđộngnósẽbậtdậy,chạychặttrevề làmcần,tựđộngmàisắtthànhlưỡi,tựđộnghămhởđihếtchỗnàychỗkiađểtìmcá.

Tony cóquenanhQuảng,dânVĩnhLong.Tốt nghiệpĐHTổnghợpHóavàothậpniên80,anhlàmxàbông,mìtôm,nướcrửachén,nướctương…và laođộngcật lựcđểbâygiờ anh làmchủ 1nhàmáybaobìnhựa.Anhcó4thằngcontrai,đầutiênđẻ2đứa,rángkiếmcôcongái,ratiếpthằngnữa.Anhsợ“tamnambấtphú”nênđẻthêm1thằngnữathành“tứquý”.Anhcho4thằnghọcở4nềngiáodụckhácnhau,cứtốtnghiệp12xong làđi.Thằnghọcở Sin, thằngởMỹ, thằngởCanada,thằngởAnh.Nhưngthằngnàocũng1-2nămthìvềnước,họckhôngnổi.Tonyxuốngchơi, thấy4thằngtừ trênlầuđixuống,đứanàođứanấycaohơnméttám,trắnghồng,nặngcảtạ,mặttonhưcáimâm.AnhQuảngnóikêu

tậpthể thaothìtụinónóikhôngcóphươngtiện,thế làtaophảimuamáychạybộ,tạcácloại…vềnhưngtụinócótậpđâu.Kêuđibơithìtụinónóinhàphảicóhồbơiriêng,bơichỗcôngcộngkhôngsạch,taobáncáinhàmặttiềndướiquận6,raThủĐứcxâynhàcóhồbơi,tụinóhàohứngbơiđúngcó1ngày.Tonynhìnthấytrênbàndọnsẵn4tôcơm,4cáigiòheotođùng.Anhkểhaithằngsauthìđanghọcmấyđạihọcliêndoanhgìđó,còn2 thằngđầuthìvônhàmáycủaanhphụviệchànhchínhvănthư,nhưngliêntụckêuđóibụng,nửachừngbỏvềnhàđểăn.Anhcườihihí,nóithôikệ.Nhàcóđiềukiệnmà,lúcnàocũngcónồigiòheohầmtrênbếp.

AnhMarkFacebook,anhBillMicrosoft,anhQuảngnhưtrênbàiđây…tấtcảđềulànhữngngườivới2bàntaytrắngxâydựngcơđồ.Nhưng

thế hệ sau thì có thể khác, nếu chamẹ cho tiềnmà không cho tinhthần,thìnólạibánnhàmáyđểmuagiòheovàthuốctrịbệnhGout.

Vớithểloạicứkêu“tiềnđâu”,“điềukiệnkhôngcó”thìkhỏitrảlờimắccông.Và đã có hàng vạnbạn trẻ, thấy người ta khởi nghiệp cũng vềkhóclócépbốmẹđưatiềnđểmởcôngtyvàbabữalànémhếtxuốngsông.Dùítdùnhiều,đứanàotựbiếttạovốnbanđầu,thìđứađómớilàmchủđược.

MộtláthưPhanThiết…“TôisinhravàlớnlênởHàmThuậnNam,BìnhThuận.Khitốtnghiệplớp9,giađìnhkhókhănquánêntôibỏhọc,vôSàiGònhọcmay.Sau4tuần,tôiđithitaynghềtạicôngtygiầydép,tôiđậu,tựđithuênhàtrọrồibắtđầucuộcsốngcôngnhân.Nhàtrọthìxamàcóhômphảitancalúc10hđêm.Hàngthángtôilãnhlươngkhoảngkhoảng500,000đ,trừtiềnnhàvàtiềnăn,cònlạitôisắmvànggửivềphụgiúpchamẹ(đầuthậpniên90).

Khiấy tôi tròn16 tuổi, côngviệcbênchiếcmáymaycứ thế cuốn tôivào,nhữngđêmtôingủgàgậtbịkimđâmchảymáu.Tôinhìncácbạntrang lứamặc áodài trắngđạpxe trênphố, tôiướcmình cũngđượcnhư vậy.Mơước lớnnhất lúc đó là saunày tôi được ngồi trong vănphòngmáylạnh,mộtướcmơnhỏbénhưngthậtxavời.

Saukhichịgáilậpgiađình,anhrểđãgiúpđỡgiađìnhtôirấtnhiềuvềvậtchất.Vìhamhọc,tôikiênquyếtvềquêtiếptụchọclênlớp10.Tôitrở lạiSàiGònđểhọcđạihọctạichức,vìkhôngthiđỗđạihọcchínhquy.Tôixinviệcphụcvụbuffethoặcbánhàng,tiếpthịtrênphốngoàigiờhọcđểtíchlũykinhnghiệm.

Tốtnghiệp, tôibắtđầuvới vị trí “giúpviệc” chocácphòngban, trựcđiệnthoại,photocopy,quétdọn,phacafechokhách,muađồăntrưachomọingười…ởmột

công tyHànQuốc.Sauđócông tymở rộng thêm lĩnhvựcmaymặc,ôngchủxâydựngmộtnhàmáylớnởCủChi,tronglúcđangxâydựng,đơnhàngđượcđưađicácnhàmáykhácgiacông.Tôiđượcônggiaocôngviệcmới, cânđốinguyênphụ liệu,cùng theodõi tiếnđộ,xử lý,làmviệctrựctiếpvớicácnhàmáychođếnkhihàngđượcxuấtđi,cónhiềulúcchúngtôitrởvềnhà4,5hsáng.

Khinhàmáyhoànthành,khôngcònđưahànggiacôngnữa,tôihằngngàyđixeđưađónxuốngCủChiphụtráchnhânsựkhoảng1200côngnhân.Cũngtạiđó,tôigặpngườiyêuđầutiênvàcũnglàchồngtôisaunày.

Ngoàicôngviệctrongcôngty,tôicònđểdànhtiềnmuađất,xâynhàrồibánlạikiếmlời.Tôicôngtáctrongngànhmay5nămnữathì lấychồng.Saukhisinhembé,tôinghỉviệcvàtựkinhdoanhđồdùngtrẻsơsinhcủanướcngoài.Lúcđầucôngviệckháthuậnlợi,tuynhiêntỷ

giátiềnViệtvàUSDcứthayđổiliêntục.Lúcđótôinghĩmìnhphảilàmmộtcáigìđóđểthungoạitệthayvìphảithanhtoánngoạitệchonướckhác.

Thế là tôiquayvềquê, lúcnàybạnbè tôiđã lênSGhọcvàở lạikhánhiều,mộtsốbạnvẫnsốngởquêvàđaphầnđềucócuộcsốngkhágiảtừ cây thanh long. Tôi thấy Thanh long xuất khẩu bằng đường tiểungạchquaTQ là chủ yếu.Tôi thấymìnhkhôngnên chọnconđườngnày,tôimuốntìmchomìnhhướngđimới.

RồitôiliênlạcvớiSởKHCNvàđượchọchobiếtcó1nhómkỹsưbênngoàithựchiệnđềtàinướcépThanhLongtrướcđó3năm,nghiêncứuxong thìkhôngcóđơnvịnàoứngdụngnêncất trong tủ, cầnhọ giớithiệucho.Mọiviệcđượctiếnhànhrấtnhanh,tôikýhợpđồngthuêđấttrong KCN, thuê thiết kế nhà xưởng,mời đơn vị tư vấn ngành thựcphẩm…Tuynhiênmộtvấnđềlớnđãxảyra,nhómnghiêncứuđãtìmcáchthoáitháckhôngchuyểngiaokỹthuậtởphútthứ89,dùcácanhở Sở cố gắng thuyết phục họ. Tôi lại không phải người được đào tạongànhchếbiếnthựcphẩm,khônghìnhdungđượcmộtcáinồinấulàgìhuốngchicảmộtdâychuyềnthiếtbị.Mấy tháng trời,ởSàiGònchỗnàocótriểnlãmlàcómặttôi,chỗnàocócungcấpthiếtbị,gầnxagìtôicũngmòtới.Nơinàocungcấpphụ gia thựcphẩmlà tôigọinhưbạođộng.Songsongđótôiviếtdựántheomẫu,maynhờcómộtngườiemđãphụgiúptôihoànthiệndựánđểxintàitrợchươngtrìnhsảnxuấtthửnghiệm.Ngàytôirahộiđồngthuyếttrìnhdựán,nhàmáyđãsắphoànthànhphầnxâydựngcơbản.Hộiđồngthấysựquyếttâm(vàcảliềulĩnh)củatôinênđasốđềubỏphiếuủnghộthôngqua.Tôiđạtsốđiểm rất cao và xin được số tiền kỷ lục chomột dự án tại tỉnhBìnhThuận.

TôiđiđilạilạigiữaSG–PhanThiếtnhưconthoiđểhốithúctiếnđộ,nhữngđêmthứctrắngđểnghiềnngẫmquyểntàiliệudàyngàntrang.Saukhinhàmáyhoàn thiện, các thiếtbị đượcđưavề từ từ, tôinhìnnhữngthiếtbịđónhưnhìn

nhữngcỗphithuyềntừhànhtinhnàoxuấthiện.Rồinhữngnhânviênđầutiêncủatôicómặt.Mộtbạnchuyêntráchvềthựcphẩmvềhỗtrợtôi.

Từđâylàchuỗinhữngthửtháchcủatôibắtđầu.Tôivậtlộntrongnhàmáy, việc rửa sạch, chần, táchhạt quay, khuấy trongnồi…tôi và anhemlaovàonghiêncứuvậnhành,vừalàmvừarútkinhnghiệm,cóhômbịcácốnghơinóngphỏngngười.Vàbaonhiêunỗicựckhácmàchỉcó

ngườilàmsảnxuấtnóiramớihiểu.

Rồivấnđềvềnhânsựcũnglàmtôiđauđầunhưngnhờquyếttâmcủamọingườinêntừtừmọithứđềutrởnêntốtđẹphơn.Thànhphẩmcócáimớiđể7ngàyđãnhiễmvisinhcăngphồng,cócáivỡtung,cáinổbômbốp…Mấy tháng trời chúng tôivật lộnvớihàng trămsự cố, tìmcáchkhắcphục,thêmcáinày,bớtcáikia,bỏcáinọ,thaymớicáinớ…cuốicùngchúngtôicũnghoànthiệnđượccôngthức,rađượcsảnphẩmhoànhảo.Tôimangsảnphẩmđặt lênbànvị lãnhđạosởKHCN, tôithấytrongmắtôngcómộtsựvuimừngkhônggiấuđược.Đứaemđãâmthầmsátcánhbêntôi,tôithấyniềmvuitrongmắtnólấplánh.Đếnnaydườngnhưcôngthứcchếbiếnđã100%thayđổisovớicôngthứcnghiêncứubanđầu.

Đếnlúcđưasảnphẩmrathịtrường,đólàkhoảngthờigiancóthểnóilàvắtkiệtsứclực,tinhthần,tàichínhcủatôivàcủagiađình.Tôiphảiđốimặt với vô vàn khó khăn để duy trì công việc. Có những lúc tôimuốnbuôngtay,rồitôilạibừngtỉnh,khôngchophépmìnhgụcngã.Vìbêncạnhtôibâygiờcógiađìnhvànhữngngườiđãâmthầmủnghộ.Vàhơnhết,saulưngtôilàhàngngànánhmắthồnhậucủanôngdântrồngthanhlongởxứcátnóngnày.Tôisinhraởđâyvàtôisẽphảitrảnợquêhươngbằng tất cả sức lựcvà trí tuệ củamình.RồihàngngànnhàmáysẽmọclêntrênđấtViệt.NhữngnhàmáychếbiếnvảiởBắcGiang,nhữngnhàmáynướcbưởithanhtràởHuế,nhữngnhàmáysô-cô-laởTâyNguyên,nhữngnhàmáythủysảnởTâyNamBộ…Nếucólờinhắnnhủ,nếubạncóchúttàinăngvàýchí,bạnhãykhởinghiệpsảnxuấtchoquêhươngbạn.Cứgõđi,cửasẽmở.

Tôichỉlàngườicongáibénhỏ,xuấtphátđiểmtừmộtcôcôngdândệtmayởquênghèo,tôiđãlàmđượcmộtnhàmáylớnvàgópphầngiúpnôngsảnquêhươngtôikhôngbịthươngláiTrungQuốcépgiá.Tôiđãlàmđược,thìcácbạnơi,tạisaocácbạnlạikhông?”

LầnđầuđếnSeoulPapaKimlàbanuôingườiHàncủaTony,cũngbằngtuổibaruộtcủaTonynênhaiôngrấtquínhau.Cólầnhaiôngngồinhậu,Tonyngồirótrượuvàphiêndịchnênngheđượccâuchuyệnkháthúvịvề conđườngpháttriểncủađấtnướcHànQuốc.PapaKimkể,thậpniên60,HànQuốclàmộttrongnhữngnướcnghèođóinhấtchâuÁ,suðtngàychỉnghĩđếnmiếngănnênhọăncả thịtchó.Năm1968,ngườiHànquyếtđịnhthayđổigiáodụcbằngcáchthamkhảosáchgiáokhoacủanhiềunước,đặcbiệtlàcủangườiNhật.Họnghĩnhữnggìngườitađãviếtrarồithìthôikhôngcầnviếtlại,vídụcácmôntựnhiênnhưToán,Lí,Hóa,Sinh…VìngườiNhậtđãmấtcảtrămnămcảibiênkiếnthứckhoahọcphươngTâysaochophùhợpvớiđặctrưngchâuÁ,bắtđầutừthờiMinhTrịThiênHoàngvớitưtưởngThoátÁcủaFukuzawa.Đểrútngắnthờigian,HànQuốcquyếtđịnh lấykinhnghiệmcủangườikhác.HànQuốcmuốntrởthànhmộtnướcNhậtmới,mộtnềnkinhtếphồn vinh dựa trên tính tự lập, tính kỉ luật và đạo đức của từng cánhântrongxãhội.ThờiđóởHànQuốckhôngcónhiềuviệclàm,thếhệPapaKimđãphảiđi làm thuêkhắpnơi trên thế giới, gửi tiềnvềnướclàmđườngsá.NgườiHàntrởthànhsốmộtthếgiớivềthờigianxâydựngđườngcaotốc.ỞSàiGòn,xalộĐạiHànlàcủahọlàm,vớichất lượng tươngđươngvớiđườngbăng,máybaycó thể sửdụngđểđáp trong trườnghợpkhẩncấp.Hệ thống cao tốcnốimọi tỉnh trênkhắpHànQuốclàcơsởđầutiênchoquốcgianàycấtcánh.PapaKimkể,thờiôngđihọc,cứvàolớp,côgiáosẽkiểmtracặphọcsinh.NếupháthiệnemnàocóđồdùnghọctậpkhôngphảicủaHànQuốcsảnxuấtthìemđósẽbịphêbình,gửi thưvềphụhuynh.Mộtthếhệ lớnlêntrongsựquyếttâmcaođộ,rằngsẽthoátnghèo,sẽchothếgiớibiếttrítuệdântộcHàn.Lòngdânquyếttâmnêncácdoanhnghiệpcũngquyếttâmkhôngkém.Họlùngsụcmuacácthiếtbị,cácsảnphẩmcủaNhậthayuMĩvề,lụctungnghiêncứuđểsảnxuấtychangchobằngđược,thậmchíbềnhơn,rẻhơn.CácduhọcsinhhọcxongđồnglòngkéovềđấtnướcdùHànQuốcđếnbâygiờvẫntrongtìnhtrạngchiến

tranhvới chếđộđi línhbắtbuộc.Nhiềunamthanhniên tốtnghiệphạngưuởcáctrườnglớnnhấtthếgiớivẫntừbỏcácvịtrícấpcaođángmơướctrongCáctòanhàởNewYork,LondonđểtrởvềHànQuốc,đilính hai năm rồi đi làm. Tất cả đều bảo nhau, hãy làm thêm, làmthêm. Những công trường rầm rập người từ mờ sáng đến khuya,nhữngcaoốcvănphòngđènsángsuốtđêm.DùdướicáinắnggaygắtbamươimấybốnmươiđộcủamùahèhayâmcảchụcđộCtrongmùađông tuyết lạnh,nhữnghọc sinh sinh viênđãphảiở trần, lăn lêbòtrườn,khiêngcâykhiêngđáđểrènluyệnthểlực.Nhữngbuổisángcảnướcđồngloạtngủdậythậtsớm,tậpthểdụctheotiếngđàiphátthanh,nắmtaymímmôithậtchặtvớilờithềsẽđưađấtnướchóarồng.Thưviệnhayphòngthínghiệmsángđèn24/24,cácnhàkhoahọcnghiêncứuvànghiêncứu.Trêntivilúcđóchỉcóvẻnvẹnhaichươngtrìnhlà“dạylàmngười”và“dạylàmăn”:từcáivănminhnhỏxíunhưnụcườicủamột nhân viên bán hàng cho đến cách quản lí chi phí củamộtquáncafé,cáchtạodựngmộtnhàmáyxínghiệp.Đúng20nămsau,khiHànQuốc đăng caiOlympic Seoul, cả thế giới không ai tin vàomắtmìnhkhithấy“kỳtíchsôngHàn”vĩđạiđếnnhưvậy.Côngnghiệpôtô,xemáy,dệtnhuộm,hóachất,đóngtàu,điệntử,bánhkẹo…bênNhậtcócáigìthìbênHàncócáiđómặcdùdânsốchỉbằng1/3.Vớisựquyếttâm,khôngcógìlàkhôngthể.Cứnhưmộtthônglệbấtthànhvăn,mộtquốcgiapháttriểnkinhtếsẽđệtrìnhrathếgiớibằngcáchđăng caiOlympic. SauOlympic Seoul, khi tậnmắt thấy kỳ tích củangườiHàn,ngườiTrungQuốccũngquyết tâmCaođộ, toàndânsảnxuấtvàsảnxuất,vàTrungQuốcđãvọtlênthànhnềnkinhtếlớnthứhai của thế giới cũng chỉ trong20năm,đệ trìnhbằngOlympicBắcKinh 2008. Tony có hỏi PapaKim, nhưnghàng củaHànQuốc nếucòn xấu, còn kém…mình bỏ tiền ra thìmình có quyềnmua đồ tốtchứ?PapaKimmới trả lời là, tùyquanđiểmthôi,nếulàngười theochủnghĩacánhânvịkỉthìýcủamàyhoàntoànđúng.Nhưngvớiông,vớingườiHàn,đồ củaHànQuốcsảnxuất ra,dùchất lượngcóbằng50%hàng của nước khác, ông vẫnmua dùng. Vìmuamộtmón đồMade inKorea thìmột côngnhânHànsẽ cóviệc làm,mộtôngchủHànsẽcóthêmtiền,aigiàucũngđềutốtcả.Từmộtxãhộikhanhiếm

việc làm, tức tốt nghiệp ra trường chỉ biết viết đơn “xin việc”, HànQuốcbắtđầukhanhiếmlaođộngvàtrởthànhdântộcđi“choviệc”,giảiquyếtlaođộngchocácnướckhác.Vìtỉlệôngchủ/ngườidânquánhiều.PapaKimnói,trườnghợpPhilipines,mọiđiềukiệnkinhtếxãhộitươngtựHànQuốcnhưngcáchgiáodụccốtyếulàcóbằngcấpthậtđẹpvàtrìnhđộngoạingữthậttốtđể“xinviệcdễdàng”khiếnnướcnàycó100triệudânnhưngtổngtàisảnGDPchỉbằng1/5HànQuốcthôi.Ôngkếtluận“tưduylàmchủdoanhnghiệpchínhlàchìakhóacủasựthịnh vượng châuÁ (gồm tiểu vươngquốcẢ RậpThốngNhất,HànQuốc,NhậtBản,Singapore,TrungQuốc, lãnhthổĐàiLoan,đặckhuHongkong,…)” Từ nước chót bảng,HànQuốc thành nền kinh tếlớnthứ12trênthếgiới,dânHànQuốcđượccảthếgiớitôntrọng,hầuhếtcác nước đềumiễn visa chohọ.Rảnh, nhức đầu thì thayđồ điMĩ.MuốnănpizzathìlênmáybayđiÝ,khôngphỏngvấnphỏngviếcgì.ChuyệnkểvềOlympicSeoulnăm1988.Khipháohoathắpsánghaibờ sôngHàn, khi tiếng quốc ca trỗi dậy, thì trên phố, những ngườiHànđangđilạibỗngdưngngừnghẳn.Họômchặtlấynhaudùkhôngquenbiết,nhữngbàntaychaisầnđanvớinhau,họcười trongnướcmắt.Giờđây,saubaogianlaokhónhọc,HànQuốcđãbướcchânvàonhómnhữngquốcgiathịnhvượngnhấtloàingười.Tháchthứcmớilạixuấthiện.Bâygiờkhôngphải làNhậtBảnnữa,mà làHongkongvàSingapore,haiCựchútnamchâmvềtàichính,thươngmạivàgiảitrí.Lúcđó,phimHongkongtrànngậpthị trườngvà“hậnđờikhôngđốithủ”.Ngaylậptức,ngườiHànkhuyếnkhíchsinhviênđanghọcngànhđiệnảnhsangduhọc tự túc tạiMĩvà thực tập tại kinhđôđiệnảnhHolywoods để học kinh nghiệm. Bốn năm sau (năm 1992), khi lứasinhviênnàytốtnghiệp,nhữngbộphimđầutaynhưCảmXúc,HoaCúcVàng,Anhemnhàbácsĩ,…vớidàndiễnviêntrắngtrẻoxinhxắnđãchinhphụcđượchàngtriệucontimchâuÁ.Ngànhlàmphimđãphốihợpkhéoléovớingànhthời trang,mĩphẩmvàhàngtiêudùngđểxâmnhậpvàocácthịtrườngxuấtkhẩu.ĐạisứquánHànQuốctạicácnướccónhiệmvụdịchthuậtratiếngđịaphươngcácbộphimnàyvà tặng không cho các đài truyền hình, tạo ra làn sóngHanlyu nổitiếng.NgườiNhật,ngườiTrungQuốcđiênđảovớicáctàitửxứHàn,

bọn trẻĐôngNamÁ thì chỉ biết khóc lên xỉu xuống khi thấy bóngdángcác“U-pa”(cácanhtrai)ởsânbayPhimHongkongbịđávăngra khỏi thị trường cho thuê băng đĩa.Nămđó, cũng ngần ấy ngườiđượckhuyếnkhíchđiduhọc(tựtúc)vềthờitrang,mĩphẩmởMilan,Paris…đểtạothànhngànhcôngnghiệplàmđẹpcủaHànQuốc,đồngbộ từ cácnhàmáysảnxuấtmĩphẩmđếncác thẩmmĩviện.Các tậpđoànnhưxeKia,Hyundaicònthuêcảê-kipthiếtkếcủacáchãngxeĐứcnhưMercedes,BMWlàmviệcchohọ,vớithamvọngxuấtkhẩuxesangphươngTầy.MuốnbánchoTâythìbaobìnhãnmácphảicóócthẩmmĩ của Tây, chứ kiểu “tròn tròn xinh xinh” của dân châu Á,ngườiTâykhôngthích,khôngbánđược.CónămmẫuxeHyundaibánchạynhấtởBắcMĩvàchâuu.NgườiMĩbắtđầunhìnngườiHànvớiánhmắtkhác,ngưỡngmộ,ngạcnhiênvà thích thú.Ngoàira,ngườiHàn cũng khuyến khích những sinh viên giỏi toán nhất theo họcngành tài chínhở các trườngđại học lớn củaphươngTầy, với thamvọngSeoul sẽ thành trung tâm tài chínhquốc tế như London,NewYork,Tokyo…Cácquĩđầutưrađời,họtựtìmkiếmcácnhàmáymớikhởinghiệpđể rót tiềnvào, thamgiavàoquản trị.Hệ thốngbán lẻnhưLotte,Kmart…phảicónghĩavụmanghànghóaHànđikhắpnơi.SamsungbắtđầutuyểndụngnhữngsinhviêngiỏinhấtchâuÁđểchohọcbổngthạcsĩmiễnphívớiđiềukiệntốtnghiệpxongphảimấynămphụcvụchohọ.HọgomtrítuệcủacảchâuÁđểchinhphụcthịtrườngđiện thoại thông minh và máy tính bảng, cạnh tranh đối đầu vớiApple,đốiđầuvớicảmộttậpthểtrítuệtạithunglũngSilicon,cứnhưAirbuscủachâuucạnhtranhvớiBoeingvậy.

PapaKimkể,ngườiHànQuốcbấygiờ,dùdânthườnghaysếplớn,tấttầntậtmọithứhọdùngphảilàMadeinKorea,dùvàothậpniênbảymươi, sảnphẩmvô cùng kém cỏi và xấu xí.Vì nếungười tiêudùngkhôngủnghộsảnphẩmnhemnhuốccủathờikhởinghiệp,thìdoanhnghiệpcòntồntạiđâumàcósảnphẩmtinhxảosaunày?NgườiHànQuốc trẻ bây giờ được hưởng thành quả lao động của cha anh họ,nhưnghọlạitiếptụchọcnhưđiên,làmnhưđiênđểgiữvữngvịtrídẫnđầuchâuÁ.Cứâmthầmhọcvàlàm,nhiệmvụcủaaingườinấythựchiệnđểđạtmứcxuấtsắcnhất,tuyệtđốikhôngnhìnngóchỉtríchhay

đổlỏi.DùbâygiờInternetởHànQuốcnhanhnhấtthếgiới,aicũngcóđiện thoại smartphone, nhưng giới trẻ Hàn Quốc không có nhiềunhững “rảnh rỗi viên” cứmấy phútmở coi Facebookmột lần, cũngkhôngmấyaisuốtngàycậpnhậtđưaquanđiểmthếnàythếkiavềxãhội,hayýkiếnýcònhữngcáikhôngphảinhiệmvụcủamình.Tonynhớ lầnđiHànđầutiên,mùathunăm2005,bàchịởViệtNamcẩnthậnghitênmấynhãnhiệumĩphẩmưathíchcủachịấyrồinhờmuagiùm.ỞcửahàngmĩphẩmtrungtâmSeoul,côbánhàngmặcbộváyvestonđen,chạynhưbayđểphụcvụkhách.Côcòntự leolênkệ lấyhết cáinàyđếncáikhác,đều làmĩphẩmcủaHànsảnxuất,đưachoTonyxem.DotiếngAnhkhôngnóitốtnêncôcứgiảithíchmãibằngtiếngHànđếnlúcgiọngkhànđặc.ĐếnlúcTonylấytaychỉhộpphấnLancome,thìcônhìnTony,ánhmắtđầythấtvọngvàbậtkhóc.Giọtnướcmắtchảytừtráitimnênthậtsựnóngbỏng,khiếnTonynhìncôấysữngsờvàbốirối.Lẽnàochỉlàmộtcôbánhàngbìnhthườngmàcó lòngyêuđấtnướcmãnh liệt thế sao?TonybènmuamấyhộpmĩphẩmcủaHàn, dù chẳngbiết có tốt không, vì trong lòng thấy kínhphụcquá.Côvẫnkhócnấclúcbỏcáchộpmĩphẩmvàotúinilon,vừađưaTonyđếnquầytínhtiềnvừaquệtnướcmắt.Lúcbướcrakhỏicửahàng,ngoáilại,Tonyvẫnthấycôgậpđầucungkính.

Ngoàiphố,gióbắtđầulạnh.Từngtốphọcsinhchạytậpthểdụcrầmrậptrênvỉahè,nhữngchiếcáokhoácthêucờquốcgiaởsaulưng.VàTonybiết,trênlưngcủamỗicôngdânluônlàTổquốc.

NôngsảnantoànvàtráitimngườiViệt…

SaukhinghelờiTony,nhiềubạntrẻthôinằmrũrượiởthànhphốchờxin người ta cho việc nữa, đã về quê và mở các nông trại chănnuôi/trồng trọt.Hiện tại cácbạnđãcó sảnphẩm.Tuynhiên, vấnđềđầurarấtkhókhăn.Nhưngnhưbàitoánkhó,mìnhtáchra,giảitừngvếmột,cuốicùngcũngxongcácbạnà.Chứaicũngnghĩthôisaolàmđược,hoặccólàmthìcũngkhônggiảiquyếtđượccáigốc,vàkếtquảlàkhôngai làm.Nhiềubạnnóithôiđểconcàyxới lênluônchứ thươngláivôvườntrảcó500-1000đồng/kg,trảgiákiểu“chovui”,vìhọthừabiếtcôngháilàđãcaohơngiánàyrồi.

CácbạnthuộcnhómtìnhnguyệnCLBcondượngđãmuacàchuavớigiá5000đồng/kg,caogấp5-10lầncácthươnglái,vàbánvàosángchủnhậthàngtuần.NhiềungườidânTpHCMvàHàNộiđãchomượnmặtbằng trong ngày chủ nhật để các bạn hoạt động tình nguyện hỗ trợnôngdânViệtNam.

Cónhiềulăntănvềviệcnôngsảnnàysạchhaykhôngsạch.Tonygiớithiệucácbạnkháiniệmnôngsảnsạchvànôngsảnantoàn.NếumuốnsạchphảicótiêuchuẩnkhắtkhecỡGlobalGAP,dotổchứcquốctếcấp.Từlàmđất,giống,tướitiêuđềuphảihữucơ,thậmchisâuhạithậmchíphảibắtbằngtay…nêngiárấtcao,khôngkhảthichođạitrà.Ởthếgiớicũngrấtítsphữucơnày,1kgtáoorganicởLondonbángiá10bảng,sovới2bảnghàngantoàn.Trongngànhphânbónthuốcsâu,cóchỉsốPHI,pre-harvestinterval,tứcchỉsốcáchlytrướckhithuhoạch.VídụPHI=7tứchômnayphun,7ngàysauthìtồndưthuốctrongnôngsảnmớibiếnmất.Sựbiếnmấtnàylàdosựđàothảicủatựnhiên,câysốngmớiđàothảiđược.Cònvídụhômnayxịt,maihái,đemvềđểởnhà,thì1thángsauvẫncòndưlượng.

Càchua,thanhlong,khoailangtím…gầnđâyrẻquá,nôngdânđếnlúcgầnchíngầnnhưchẳngphunxịtgì,vìlàmnhưvậychỉtăngchiphímàlại đổ đống.Nên cà chua của bạnHùngCà, bạn đã “bỏ bê” 10 ngàytrướckhihái,trongkhimọithuốcBVTVdùngchoraucủPHIcaonhất=7,thìcoinhưantoàn.Vàidòngchocácbạnbiếtkiếnthứcnày,đừngtranhcãinữanhé.Làm,ủnghộ.Cònnếukhông, imlặnggiùm,đừng

bàn ra, đừng suy nghĩ cá nhân kiểu “nông dân chết kệ nó chứ ảnhhưởnggìtao.Taocólợigìđâu,cólợigìđâu…”.

70%dânnướcmìnhlànôngdân,tứchơn60triệungười,đồngbàocủamìnhcả,dùgiọngbắcgiọngnamnhưngđềulàngườiViệt.Mộtnhómlửađãđược thắp lên,nếubạncó thể chung taygiữ ngọn lửaấy, thổibùnglên“tìnhyêunôngsảnViệt”,thìlàm.Cònbạnnếuthờơ,thìcứtiếptụcthờơ.Mìnhquay lưngcũngđược,nhưngđừngchỉ trích,phêphán.Nướcmình lànướcđangphát triển, thì cóbaonhiêu cái chưachuẩn.Dânmìnhtừlũytrelàngđira,thìcònbaonhiêucáitiểunông.Mình cầnphải xâydựng, giúpđỡ, hỗ trợ, đồng cảm, thương yêu, rồimọithứsẽtốtđẹphơn.Ngườiđẳngcấplàthấyvếtnhọtrênmặtngườikhácthìchỉchohọrửachứsaolạiquẹtthêm?Bữanaymìnhquẹtnó,bữasaunóquẹt lại rồi cả2cùngxấu.Cácbạntrẻđừngbaogiờbướcchân vào nhómGATO vàNATOnhé.GATO là ghen ăn tứcở, bệnhChuDu,xấulắm.CònNATOthìcòntệhơn,NATOlàNoAction-TalkOnly,thànhngữchỉmấyđứakhônglàm,chỉnói…

HãychungtayvìmộtdântộcViệtthịnhvượnghơn.NgườiTháicóđấtThái,ngườiHàncóđấtHàn,ngườiNhậtcóđấtNhật,ngườiViệtchúngtacómảnhđấthìnhchữSnày.“Thiênthư”đãđịnhsẵn,chúngmìnhcùngnhaulàmchonótươiđẹphơn.Mỗicácbạnvănminhgiàucó,làdântộcmìnhsẽgiàucó.Họcthêmđinhé.Làmthêmđinhé.Thoátrakhỏicuộcđờichậthẹpxemáyphốnhỏngõnhỏtâmhồnnhỏcủavănhóachửibớivàchỉtrích.Hãycháyhếtmình,vớimọikhảnăngcóthểcủa bạn. Xin tặng các bạn những dòng thơmà Tony rất thích trongchươngtrìnhngữvăncấp2.

“ChúngtakhôngthểngủyêntrongđờichậtKhibuổithủytriềuvẫygọinhữngvầngtrăngMỗigiélúađềumuốnthêmnhiềuhạt

GỗtrămcâyđềumuốnhóatrêntrầmMỗichúbéđềunằmmơngựasắt

MỗiconsôngđềumuốnhóaBạchĐằng

TổQuốcbaogiờđẹpthếnàychăng?”(ChếLanViên)

Tiếngkhócxéđêm…ChiềunayTonyđimuacâycảnhởkhuDĩAn.Lúcchờngườitagiaocâylênxebagácchởvề,thấyphíasaucódãynhàtrọnênđivôcoingócógìhay,tìnhcờthấy1giađìnhkiađangăncơmchiều.Thấytrướcnhànàycómộtcâytràđẹpquánênmớiđứnglạicoi,2vợchồngthấycókháchđứngởtrướcnênmờivôăncơm.

NgườichồngtênTuấn,ngườivợtênLiên,dânTháiBình,vàoSàiGònlàm công nhân ở 1 xí nghiệp dệt may. Tony thấy bữa cơm chỉ có 2miếngđậuhũnhỏ,1cáitrứngchiên,và1dĩaraumuốngluộc,lấynướclàmcanh.Anhchồnggiụcvợ lấy thêmtrứngrachiên,nhàcókhách.Tonynóithôi,anhkhôngăn,chỉngồichơichútchờmấyanhbênngoàicộtmấycáicâylênxerồichởvề.

Cáingồinóichuyện,hỏithăm,2vợchồngnóitụiemvônamlàmcôngnhân. Là đồng hương, quen nhau rồi cưới, có 1 cháu gái gần 2 tuổi.Lươngthángcủaanhchồngđược5triệucònchịvợđược4triệu.Tiềnănuốngsinhhoạtcũngvừađủ,nênmấynămnaychảdámvềquê.Cáimìnhhỏi hàngngàyănuống lànhư vậyđóhả, cô vợ nói bữanay làsangđóanh,vìcuốituần,cảithiệnchút.Chứbìnhthườnglàchỉcó1nồicanhrauđểchanvôcơmhúpchoxongbữaanhà.

Anhchồngthannóitiềnsữachođứacon1thánghết2-3triệunên2vợchồngphảibópmồmbópmiệnglại.Giásữatăngchóngmặt,cứramuahộpmới là người bán sữa nói tăng 10%. Anh chồng nói con bé nókhôngcómuốnăndặm,chỉmêuốngsữathôi.Mà2vợchồngkhôngdámchouốngno,vìtốntiền.Côvợnóicứnhìnconuốngxonglysữa,cònthòmthèmvìcònđóimàđứtruột.Tonythấymấyhộpsữangoạitrênkệnênmớihỏisaomuachitoànsữangoạinhậpđắttiềnnhưvầy,2vợchồnggãiđầugãitai,nóidạtụiemnghequảngcáotrêntivi,thấytốtquánênđầutư chocon.Đời tụiemnhưvầy,chỉmongđời tụinóthôngminhgiỏigiangmàbớtkhổ.

Côvợnóibọnemcònđỡ.Chứnhàbêncạnh,cũngcôngnhân,côvợvừathấtnghiệp,đứaconmớimấythángthôianh.Côvợbịtắtsữa,nênphảimuasữabộtởngoài,thángnàocũnghết1/2lươngcủaanhchồng.Cứnghetăngcabanđêmlàbọnnómừng,vìcóthêmvàitrămngànnữa.Nóibọnemngồiđạpmáymaycảchụctiếngđồnghồ,banđêmvềnhànhứcmỏikinhkhủng,nghetiếngconnhàbênkhóclạichạnhlòng,

khôngngủđược.Anhquađómàxem,2vợ chồngnómấythángnaychỉăncơmvớinướctươngnướcmắm.Nóigìthìnói,đẻconrakhônglẽkhôngnuôiđược.Đêmnàoanhchồngcũngxinđităngcahayraphụkhiêngcâycảnh,còncôvợthìépđứaconngủ,hếtbếđứngthìbếngồi,điđilạilạihátkhàncảtiếng.Vớitấtcảnỗlựccủamộtngườimẹ,nhưngđứabécứngủchútthìdậykhóc.Chắcvìkhôngđủno.

Vềđọcbáomớithấynhữngloạisữabộtchínhtrênthịtrườngmấynămnayđềutănggiábánvùnvụt,bấtchấpmọiýkiếnýcò.Khichúngtađang đọc những dòng chữ này, những công nhân như anhTuấn chịLiênkhônghềbiết.Họđangmảimêcắtchỉ,đạpmáymaytrongcácphânxưởngnónghầmhập.Vàhàohứngkhiđượctăngca.

Vớihọ,nhữnggìtrêntiviđềulà“đàinói”.Nhànàocũngcómáyxaysinhtố,chổilaunhàđanăng,…“vìnghenóihayquá”,dùnhàtrọmấymétvuôngchẳngthếnàodùng.Vìhọ làmtừ sángsớmđếnkhuya lơkhuyalắcmớivề,aichỉmongtắmrửarồiduỗichânduỗitaymàngủ.Họ không có điều kiện đọc sách báo nên rất cả tin. Chúng ta đừngtráchhọsaomuasữangoại làmchi,sangquáthìrángchịu,đừngcósuynghĩvậy.Concáicủahọ là1giasản lớn.Cứnghequảngcáosữanàogiúp con thôngminh làhọmua, với hy vọng rằng thế hệ sau sẽkhôngcònkhổcựcnhưchamẹchúng.Mànàođâuchỉcósữa.

Trongkhiđó,ởcáctậpđoànđaquốcgia,cácbạnphòngmarketingđềulànhữngbạngiỏigiang,trítuệnênlúcnàocũngnghĩranhữngchiêumarketing rất hiệu quả. Rồi các công ty PR quảng cáo thì vô cùngchuyênnghiệp.Thêmvàonữalàcácbộócxuấtchúngchỉđạotừcôngtymẹbênkia.Nêncácchươngtrìnhquảngcáonày,ngaycảTonyvẫnđinh ninh là nó giúpminh thôngminh hơn. Sau này đọc sách báo,Tonymớibiếtlàsữabòthựcchấtchỉtốtchoconbòcon,sữadêchỉtốtchocondêcon.Cựcchẳngđãngườitamấtsữamớimuasữangoài,vàbịchémđẹp.Kinhdoanhnhữngmặthàngchoembénhưsữa,tảbỉm,ytế,giáodục…làthoảimái.Vìgiánàocũngphảichịu,ítaivôtrườngtrảgiátiềnhọcphíhayvôbệnhviệntrảgiátiềnvắcxin.Đimuasữa,aicó tiềnmuasữangoại,aikhôngcómuasữanội,nhưng lỡ 1 lầnmuasữangoạirồilàđànhphảitheolao,vìthayđổiloạisữa,embésẽdễbịtiêuchảy.NênbữanaylỡmuahộpsữahiệuAnàygiá500ngàn,mainótănglên700ngànvẫncứphảimua.

BàiviếtcủaTonychỉlà1câuchuyệnnhỏvềđạođứctrongkinhdoanh,vớihyvọnglàlàmsaonghịchlýgiásữavàthuốcthìcaongất,trongkhibia rượu thuốc lá giá quá rẻ như vầy, cần phải được xem xét lại. Là

ngườiViệt,dùgiọngnóivùngmiềnkhácnhau,họchànhkhácnhau,côngviệckhácnhaunhưngđềulàngườiViệtcả.Ngườinướcngoàihọđếnkinhdoanh,kiếmtiềnvàrađi.Chỉcódântộcmìnhlàtrườngtồnmãimãi.Mộtdântộccaolớn,thôngminhphảibắtđầutừnhữngđứatrẻkhỏemạnh.

Mộtbênlàcácđạigialiênkếtnhau,neogiásữavàthuốctâycaongất,lãithậtnhiều.Cònbênkiangườitiêudùng,chắtbópchitiêu,liêuxiêuđóirách,miệngmồmméomónhănnheo.Bớtxuống1chút.Sansẻ1chút.Mìnhchẳngbớtgiàunhưngbaonhiêungườibớtngặt.Đócũnglàlờinhắnnhủ củaTonyđếncácbạnngườiViệt làmở các tậpđoànđaquốcgianày.DùcáccuộchọpvớicácsếpbằngtiếngAnh,nhưngbạnmãimãisởhữumộttráitimViệt,bạnhãyđấutranhđểkhôngtănggiánữa.Hãybiếtthươngđồngbàomình,hãythươngnhữngtiếngtrẻkhócxéđêm…

ChuyệnôngParkChiềuquangồinhậutrongquánlẩucuađồngThịNghè,thấybànbênlàmấycậumặcđồcôngsởvàngồitâmsự,chắcmớiđilàmvề.BảnchấtngheléncủaTonybỗngdưngtrỗidậy,cũngtạimấycậunóitoquá.Mộtcậuthanthởdạonàycôngtytaođủchuyệnhết.Kháchhàngnợdâydưakhôngtrả,rồinhiềusựcốnêncảcôngtyaicũngmệtmỏi,taocũngbuồn.Thằngbêncạnhchửinóimàynguquá,mắcmớgìcăngthẳng,chuyệncôngtylàcủacôngtychứcóphảicủamàyđâu.Nómàkhôngtrảlươngđầyđủthìmàymớilo.

Mộtcậukhácnóitaolớntuổinhấtởđây,tụimàyphảinghe.ViệcthằngHbuồnchuyệncôngtynhưvậylàsai.Chuyệncủahọđểhọgiảiquyết,nhắmkhôngổn là nghỉ.Nhưở ngân hàng của tao nè, dù có 10 việcngàyhômđó,nhưng tao làm5việc thôi,để dành5 việckiabữa saulàm tiếp.Chứ làmhết rồimấyổng thấy làmnhanhquá lại giao việcnữa.Ôngsếptrựctiếptaomắtmũinhưcúvọ,cứnhìnnhìncoiairảnhlà giao việc.Nên làm gì tao cũng kéo dài ra thiệt lâu. Làm cho lắmcũngmấyôngtronghộiđồngquảntrịngânhànggiàuchứtaovẫnvậy.

Cậucònlạigậtgù,khuyênthôimàycứnộpđơnchỗkhácđi.Gửinhiềuchỗvào.CáicậuHmớiphânbua,nóitaolànhânviênchứngtừđâucórangoàiđược.Cái3đứakiachửingutiếp,nóithìmàykiếmlýdogìđótrốnra.Giảbộnóimẹbệnhphảiđưađikhámbácsĩ.Haysángđómàynóinhứcđầutiêuchảygìđókhônglênvănphòngđược.Thậtthàchadại,cứnóiđạilýdogìđórồirangoàitìmcơhộitốthơn.Nhắmkhôngkiếmchácgìđượcởđóthìchuồn.CậuHcóvẻxiêuxiêutheo.Rồicảbốncậuđềucụnglydzôdzô.Sốngtrênđờinày,phảilotrướcchomình,đólàsựkhônngoan-cậulớntuổinhấtkhuyênbảocảnhóm.

Tonychợtnhớlúccònđihọc,vàolúcnghỉhè,TonyvômộtxínghiệpmaymặccủaHànQuốcởBìnhDươngxinthựctậpkhônglấylươngđểquenviệcxuấtnhậpkhẩu.Lúcđónhàmáycũngbịlâmvàokhókhăntài chính, khủnghoảng tài chính 1997 thì phải, tới tháng thứ 3 thấycôngtyvẫnkhôngtrảđượclương.ÔnggiámđốcngườiHàntênParkcóhọp và năn nỉ mọi người thông cảm, ráng gánh gồng giùm vì hàngkhôngxuấtđược,bênHànQuốckhôngchovaytiềnnữavìthắtchặttàichínhtheođơnthuốccủaIMF.Tonythấyxehơiổngcũngbán,vợconthì về nước hết, hằng ngày ổng đi lên nhàmáy bằng xe ôm hoặc xebuýt, Tony lúc đó chưa có xe máy nên đi làm bằng xe buýt, thỉnh

thoảng ngồi cùng xe vớiổng. Bình thườngổng cầm theo cái càmèn(cặplồng),vợổngnấucơmkiểuHànmangtheo,giờvợconvềquêhếtnênbuổitrưaổngratrướcăndĩacơmbụicómấyngànđồngnhưcôngnhân.NhưngchỉcóvàinhânviêncòntrẻnhưTonylàthươngổng,mấyanhmấychịlớnchửiquátrời.Nóimắcmớgìthôngcảm,tụinàycũngcầntiềnđểsốngvậy.Ổnglàmchủcôngtythìphảicótiềnchứ,khôngcó tiền thìđừngcóquađâyxâynhàmáy,đừngcó làmăn.Mộtbuổisángnọ,TonyvôcôngtyvàkhôngthấychịtrưởngphòngXNKtênĐàiđâucả,TonymớigọiđiệnvềnhàhỏithìchịĐàinóitaonghỉviệcrồi.Taocầmcáimáyfaxvàmấygiấytờquantrọngcủacôngtyvềnhàcoinhưsiếtnợ,màynóivớiôngParkcótrảlươngtaothìtaomanglêntrả.

ỔngthươngnhânviênngườiViệtghêlắm,nhấtlàchịĐài,ngườiđượcổngđàotaotừlúcmớingáongơratrường.SángđóổngkêuTonygiúpổnggửicáicôngvănnàychomộtcôngtyHồngCông.Tonyđọcthấyhợpđồngbánthanhlýtoànbộnhàmáy.ỔngkêuchịLankếtoánvô,bảocácbạnmaikhôngcầnphảiđilàmnữa,tuầnsaulênnhậnlương,côngtysẽkhôngnợaimộtđồngnào,bùchomỗingười1thánglươngđể đi tìm việcmới.Ổng gục đầu xuống nói xin lỗi, nói làm chủ màkhônglođượcchomọingười,rồinóigìdàilắm,tiếngAnhgiọngHàncứxíxôxíxào.Cáithôi,Tonylậtđậtđilàmviệcổnggiao.

KhổlàcáimáyfaxbịchịĐàilấymấtrồinênkhônggửiquaHồngCôngđược.Mớivôbáolại,ổngchưnghửngnóiủamáyfaxsaocũnglấy.Ổngbảo thôi mày ra ra bưu điện gửi fax cũng được, ổng đưa Tony 200ngàn.Hồiđóchưacóemail, làmgìcũngđánhmáy, inrarồigửi fax,mộttrangcảmấyđô,mắclắm.Tonychạyracổngnóianhbảovệchoemmượnxecủaanhchút,emrabưuđiệnSóngThầnrồivềngay.Anhbảo vệ nói đi vậy tiền xăng ai chịu, tao đâu có ngu. Tony chạy lênphòngnhânsựhỏimấyngườimàkhôngaichịuchomượn,nênlạivôphòngbáocáoôngPark.Ổnggiậtmìnhngồimộtlúcthìhiểura,lụclọihếttrongtúiquầntúiáo,đưaTonythêmđâukhoảngmộttrămngàn,nóiđixeômđichonhanh.Tonyxongviệcđemhợpđồngvàtiềnthừavềtrảlạichoổng.Vôphònggiámđốckhôngthấyổngđâu,mớichạyđitìm.Thấyổngđứngngoài gốc câyphía sauxưởnghút thuốc,mắtđỏhoe…

HômbữaTonytìnhcờgặpchịLan,kếtoáncũ.ChịLannóiôngParkvẫngiữliênlạcvớichịđếnbâygiờ.SaukhủnghoảngổngcũngcógầydựnglạimộtcáinhàmáymớibênCampuchia.ChịmấylầnrủquaViệtNamchơinhưngổngnói thôi taokhôngquay lạinơiđóđâu,nhớkỷniệmxưabuồnlắm.

ChịLannóiôngParkkhôngnhớtênem,nhưngnóinếucógặpthìchotaogửi lờihỏi thămcậusinhviêncaocaoốmốm,hồixưahayđigửicôngvăngiấytờ.Chịnghĩlàổngnóiemđó.

Sau này ra đi làm, sóng gió thương trường, Tonymới hiểu.Mỗi lầnnghĩvềông,nướcmắtcứchảy.

Cáchđolòngngười“Dòsôngdòbiểndễdò,nàoailấythướcđểđolòngngười”.Nhưnghãythửlấytiềnrađo,mộtsốlòngngườiđođượcbằngtiền.Nhiềungườicóthể giữmìnhởmức vài ba triệu, nhưng lại thay đổi trước vài ba tỉ.Cũngcókẻ trướcbaonhiêutiềnbạccũngkhônghềgụcngã,vẫngiữvữnggiátrịvàbảnlĩnhcủamình.Tiềnbạclàchủđềrấtkhó,nêncácbạntrẻcầnchuẩnbịmộttháiđộứngxửphùhợpđểcóthểbắtnólàmnôlệ, làmphươngtiệnđểmìnhđạtđượcsứmạngcủacuộcđời.Nếukhông,nósẽtrởthànhôngchủ,saikhiếnmình,khiếnmìnhkhổmiết.Rồi lúc chết đi, mới giở nắp quan tài thều thào nói lời cuối, rằng:“Ngàyxưatuibiếttiềnchếtkhôngmangtheođượcnhưvầythìtuiđãkhác.Nóixongđóngnắpquantài lại rồichết” (tríchtácphẩm“Mộtcáichếtdễthương”-TnBSxuấtbảnnămsau).

Phần1:ỨngxửvớitiềnTonycómộtngườibạnhọcchungcấp1,sauđó chuyển trường. Bẵng bao nhiêu nămmất liên lạc, bạn ấy tự tìmđến.LúcđóTonyvừamởcôngty.Bạnđếnkểchuyệnhaiđứangàyxưatắmmưathếnào,rồihoàncảnhphảinghỉhọcđạihọcrasao…Tonyrấtquínêngiữ lại,bangàyđãitiệcnhỏ,nămngàyđãitiệclớn.Tonyhướngdẫnbạncách làmsổ sáchgiấy tờ,hivọng làbạn làmthủquĩchocôngty.Mìnhđibánhàngcảngày,cómộtngười thântíntronglàngtrongxã,quenbiếttừlâugiữtiềngiùmthìcũngyêntâm.Đithutiềnkháchhàng,lầnnàocũngbìnhthường,vàibatriệu,bạnđemvềđầyđủ.Cólầnbạnthu50triệu,chiềuđómọingườitrongcôngtyngồiđợimãi.Rồibạnvềrấtkhuya,bảolàbịrớtmấtlúcđổxăng,thề thốtkhóclócumsùm,viếtgiấycamkếtsẽtrảlạisaunămnăm,vàtớigiờkhôngliênhệlại.Tonymấtngủcảmấyđêmcânnhắccáchgiảiquyết,vìbiếtbạndùngsốtiềnđóđểđổilấychiếcxetaygabạnhằngaoước.CuốicùngTonyquyếtđịnhkhônglàmlớnchuyện,vìgiátrịcủabạnấychỉlà50triệu.Đúngmứcgiáấy,bạnđãbánmình.Maymắnlàmìnhchỉmất50 triệuchứ saunày làm thủquĩmà tiềnhànghóa lênđếnmấytỉ,khôngbiếtrasao.LúcTonythànhlậpcácnhómtìnhnguyện

chochươngtrìnhÁoấmmùađông,cónhiềuchuyệnbâygiờmớikể.Cóbạnđếnvớichươngtrìnhvới tâmrấtsáng,được1-2triệutiềnlãithìnộpvônhómngay,nhưngthấylãi20triệuthìnghĩkhác,vộivãrờinhómđểtựkinhdoanh.Tonyyêucầucôngkhaitàichínhlàphớtlờ,nóikhôngcóthờigian.Cónhómkiếmđượcvàibachụctriệuthìđòi:“Chomỗi bạnmột cặpvé về quê ăn tết, vì tiềnnày làCông sức cácbạn”.Cónhómtừsángđếntốikiếmđượcbatriệuthìnhậuhếtbatriệuđể “bồidưỡngsaumộtngàylaođộngvất vả”, trongkhi camkếtbanđầulàchiphígìcũngtựbỏra.Cóbạnthìlấymấytriệutiềnnhậnmuanhogiùmtừnôngdânchonhómrồikhôngchuyểnhàngkhiếnnhómkiakhôngngủđược,nửađêmcònnhắntin:“Dượngđòigiùmnhómcon”.Dùcáchiệntượngnàychỉlàcábiệttrong400tìnhnguyệnviênvôcùng dễ thương và tử tế đợt rồi, nhưng thế mới thấy, đụng tới tiềnbạc,kẻkémbảnlĩnhsẽthayđổi.Dùhômtrướcnghechuyện,ngườinàysẽ phê bình người kia, nhưng đến khi có chút tiền trong tay, chínhmình lại hành xử khác. Có bạn mượn tiền của Tony xong để khởinghiệp, dù chỉ vài ba chục triệu, Tony gọi lại thì không nghemáy,nhắntinkhôngtrảlời,mộtđikhôngtrởlạinhưdũngsĩKinhKhaquasôngDịchThủy.Chomượnthìbiếttrướclàđãmất,nênTonychuẩnbịtinhthần,khôngbịsốcgìcả.Vàmaymàmìnhcũnggiàucóquá,nấmrơmcứtướinướclà“mọclênnhưnấm”bánđượckhốitiền,chứlàmănkhóthìcũngđãlaotớinhàchúngnó,sẽ“youwillknowmyhand”(*Dịchvui câu “Mày sẽ biết tay tao”)ngay.Như câukết luận “humannatureischangeable”(bảntínhconngườicóthểđổithay)trongcuốnsách Howmoney changes the way tve think and behave (Tiền bạcthayđổicáchnghĩvàcáchcưxửcủachúngtanhư thếnào),việcmấtquanhệvớinhữngcánhânấykhôngđểlạichútnuốitiếcnào.Cóthểcácbạnấyđãkhôngnhậnrarằngmìnhđãthayđổi.Khilòngthamnổidậy,lítrívàtìnhcảmsẽbịchemất,hômtrướcthì“thươngdượngTonyvôcùng”,nhưnghômnaythì“tiềnơi tiền,cháuyêutiềnlắm”.Hômtrướcnhắn tin “con là củadượng”nhưngsauđó thìnhắn lại là “màtiền là củacon”.Khi lòng thamnổi lên,họ sẽnghĩ chỉhọ đúngcònngười khác sai hết. Tính tham lam sẽ khiến chúng ta bỗngdưng cógươngmặtxôithịt,ánhmắtđảotròngliêntục,nhìngiangian.Cáilạlà

càngnghĩvềtiền,thìlạicàngkiếmkhôngra.Cácbạnkhókiếmtiềnlàdokhônquá,thửmộtlầnbớtkhônmànghĩchongườikhácxemsao.Nhiềungườinói“nếutôitrúngsốđộcđắc,tôisẽmuacáinàycáikiachongườinghèo..”nhưngthựctế tới lúcđómớibiếtđược.Phầnlớnlúctrúngxongsẽsuynghĩ“nónghèokệnó,tiềnnàycủamình”nênsẽdùngmuanhà,đổixe,đidulịch,…nhữngcáilợichobảnthânmìnhthôi.Cóngườinói,nếutôithànhtỉphú,tôisẽvẫnlàtôi…thìchỉkhinàogiàucómớibiếtđượccóđúnghaykhông.Vìnhậnthức,suynghĩvàhànhđộngCÓTHỂSẼTHAYĐỔIkhicótiềntrongtay.Nhiềubạntrẻchoănxincóvàiđồng,nhưngsauđóthìđitheoquansát,thấyhọgiảvờđểđượcthươnghại,nêntứctối,daydứtkhônnguôi,rồitừđóthấyhànhkhấtthậtgiảgìcũnglạnhlùng.Cácbạnkhôngsai,chohaykhônglàquyềncủabạn.Nhưngnếunhìnđờibằngconmắtđó, lòngnhânáisẽtừtừmấtđi.Đãchuyểnquyềnsởhữurồi,ngườitalàmgìmặcngườita.Nếukhôngcólònghàosảng,đừnglàmbấtcứcáigìcónghĩa “cho đi” vì trong lòng sẽ khó chịu, vì các bạn “cho” màkhông”quên.Vàvớitiền,chúngtahứalàphảilàm,đừngtiếc,vìlờihứacógiátrịhơntiềnnhiềulắm.Tonycómộtchịbạnthân,chịcócănnhàôngbàđể lạinhưngbịmấthếtgiấy tờ,giờmuốncósổhồngđểbánphảitruylụcrấtkhó,chồngchéomấychụcngườithừakếởnướcngoàiphảitừchốitàisảnthôngquahợppháphóalãnhsựnênchịnghĩchắckhôngbaogiờđượC.Chị thuêmộtôngluậtsư,nóianhgiúpem,emmàcócănnhànàycoinhưmóntiềntrêntrờirơixuống,emsẽchiachoanh 1/3.Ông luật sưlàmhainămmới xonggiấy tờ.Có sổ hồngtrongtay,cóngườitrảgiácănnhà300tỉnênchịthấytiếc.GặpTony,chịkểốicáinàydễẹt,chịtự làmcũngđược,hồiđóchịnguquánênmớinhờluậtsư,trườnghợpnàydễmàôngluậtsưkhôngnói,coinhưlàlừachị.Chịchỉđồngýcho100triệuthôi.Ôngluậtsưnàyđâmđơn,thắngkiệnvìvăntựrõràng.Chịgầnnhưhóađiên,lảmnhảmcảngày,dùđược200tỉtrongtaynhưngchịchẳngquantâmvìmãinghĩđếnviệcđãmất100tỉ. “Đồngtiềnđi liềnkhúcruột”,cứchiềuchiều,chịkêutàixếđánhxeAudiA8chởchịrabờsôngPhúMĩHưng,leolêncầuÁnhSao,vừangồiănhộtmắc-cavừaxoãtóckhócđếnsưngmắt.KhihoànghônbuôngtímngắttrêndòngsôngNhàBèchiađôiĐồng

NaiGiaĐịnh,khibìmbịplẻbạnkêukhắckhoảiđếnnaolòng,thìchịmớitrởvềbiệtthự20tỉ,trảthùôngluậtsư.Chịrửahìnhôngấyra,soitrênngọnđèn,lấykimchọt.Tốichịlấykimchọtmiệngthìsángmaiông luật sư sưng miệng, mồm vêu lên, cãi không được. Tối chịchọtbụng thì ông luật sư đau bụng, chị chọt chân thì ông ấy bị đauchân,cóbữakhôngbiếtchịchọtchỗnàomàôngluậtsưchỉcònmạnhtoán hóa,mấymôn như sinh lí thì ông luật sư ngày càng yếu.GặpTony,ôngluậtsưkhócnấc,ôngnóiôngmuốnđượctrở lạinhưngàyxưa,đượcyếutoánhóavàmạnhsinhlí.

ChuyệnởMumbaiRấtnhiềutìnhnguyệnviênsau2tuầnbánhàngnôngsảnViệtgâyquỹ“Ánhmắthọctròlàáoấmmùađông”đãgửithưvềTony.Cóthưviếtlúc2hsáng.Làmcôngtácxãhộinóvậyđó,cácbạnsẽmấtngủ,sẽtrăntrởmộtvàiđêm,nhưngchínhlàlúcnãohằnlênnhữngnếpnhăn,giúpbạncóđượcócgiàdặn.

Nhiềubạnnói tụi con sinh raở thànhphố, lớn lên trongnhung lụa,mọi thứchamẹchucấp,họchànhthì thầycôchỉ từngbài toán, làmgiúp từng bài văn…nên khi lên vùng cao, thấy các embé hồnnhiêngiữanúirừng,tụiconbậtkhóc.Vềlạithànhphố,thấyyêuchamẹ,yêumọingười,yêucuộcđờihơn.Tụiconkhôngcònsừngcồ,khôngtranhgiànhtừngmétđườngvớinhữngngườithamgiagiaothôngkhácnữa.Haykhihọmắngchửimình, thayvìđáp trả lại, tụi con chỉ bỏ đi, vìthấyhọtộinghiệp,họcònquásânsivớicuộcđờinày.Vìhọchưabiếtchođi…

Đúngvậy.Cácbạnđãnhìnsựviệcởmộtgócnhìnkhác,rấtvănminh,rấtnhânvăn,rấtđẳngcấp.Nêntừ thiệnchongườikhác, thậtracuốicùngchínhlàtừthiệnchochínhbảnthânmình.HồiđódượngđiẤnĐộhọcmộtlớpđàotạodoanhnhân,toànngườigiàuhọc,trừdượng,vìdượngđẹptraiquá,nênđượcđặccách.Cómộtôngthầyổngdạynhưvầynè.Mộttỷphúkhônngoanlàmộttỷphúgiúpbaonhiêungườilàmtriệuphú.Vìsao,vìtrướchếtlàchoôngấy.Giảsửôngấyởtrong1cáilâuđài,lâuđàicủaôngấynằmgiữanhữngbiệtthự,ngườitasẽbảovệôngấy.Cònnếulâuđàicủaôngấynằmgiữamộtkhutoànnhàtranhváchlá,nómàpháthỏathìlâuđàicủaổngcũngtiêuluôn.Cóbữacảlớpđithựctập,ôngthầychỉvàotòalâuđàimấytriệuđôtrongmộtkhuổchuột,ổngnóihọdạiquá.Phảigiàuđều,kéongườitalênthìcáigiàucủa mình mới vững chắc. Luật doanh nghiệpẤn Độ quy định mỗidoanh nghiệp đạt doanh số nào đó sẽ bắt buộc trích ít nhất 2% lợinhuậnchocôngtácxãhội(CSRlàCorporateSocialResponsibility).

Thựctế,ởẤnĐộ,cónhữngôngchủgiàucóvànhânviêncũngxúngxính ngon lành, gắn bó lâu dài, công ty phát triển vượt bậc. Nhưngcũng cónhữngông chủ giàu sụ, béo tốt, da trắnghồngnhưngngườilàmthìlươngchỉvàibađồng,ốmtongốmteo,miệngmồmméomó,gửiđơnxinnghỉviệcsuốt.Mấyôngchủnàylúcnàocũngthanthở“tìmkhông ra đượcnhân viên tốt, tụi nónhảy cóc suốt, cứmấy tháng lại

thayngười…”.Thìtráchmìnhchứsaotráchtụinó.Cứđàotạothậttốt,lương1-2ngànđô,giaoviệcchotụinólàmtừsángđếntối…thửcóđứanàobỏviệckhông.Vấnđềlàmìnhsẵnsàngchonó1-2000đônếunólàmchomình10,000đô.Nhưngnhiềungườimiệngmồmnóihaylắm,nhưngđụngđếnchuyệnnày làhẻmchịu,vìkhôngcó tínhhàosảng.Anhbạncủadượng,cómộtnhàmáyquầnáorấtlớnthừahưởngtừgiađình,khingheTonykể về chuyệncôLànhbánvésốởLongAnđưaxấpvésốtrúng6.6tỷchoanhkia,rồianhkiatặnglại1tờ1tỷrưỡi,anhnói“anhkhôngđượcvậy,nếucổđưaanhxấpvésốđó,anhchỉtặngvàitriệu.Vìanhtiếc”.Anhtiếctiềnthìngườitatiếccôngtiếcsức,sẽkhôngthểcốnghiến100%nănglựcchocôngtyanhđược.

Nênsựhàosảnglàphảicó,phảicónếumuốnthànhđạt,cácbạntrẻtinlờiTonyđi.Màsựhàosảngchỉcókhimìnhphảibiếtchođi,biếtlàmtừ thiện,đừngđợigiàucómới làm.Vìgiàu làbaonhiêu?Baonhiêumớilàgiàu?Tonycó2ngườibạnmàkínhphụcnhất,mộtlàbạnN,bạncấp2.Bạnnàycứrảnhlàđihiếnmáu.Ngườithứ2làbạnP,bạnĐH.Bạnnàytừlúcratrường,lươngcó4triệunhưngđãtrích10%tức400ngànđồnggửicácemmồcôi,bâygiờlươnggấpmấylần,cổvẫntrích10%.Nhưngcũngcónhữngngườibạnđixehơi,thunhậpmộtnămvàitỷ đồng, nhưngmỗi lầnnói từ thiện là lơ đi. Vì họ không có sự hàosảng.

DượngchợtnhớlờiôngthầyẤnĐộdạy.Aicũngmuốnlộcthậtnhiều,tiềnthậtnhiều,cốlấyvàovàcốgiữ.Cuốicùnglạimấthết.Vìphúcnhưthân thuyền, lộc là thứ chất lên thuyền. Phúc mỏng mà lộc nhiều,thuyềnnhanhđắm.Chobớt đi nhé, còn ít, cũnghơi tiếc, nhưngmàcòn…

Cácbạntrẻhãyđọc,dùchỉ1lần…1.ỞcôngtyanhbạnthâncủaTonycó2thếhệnhânviên.Mộtlàdongườiquengửivô,toànđoạtgiảinhấtgiảinhìngáongơtoànquốcdùtốtnghiệpĐHcả.Anhđàotạoxong,đủnănglựcởlạilàmviệc.Hailàthếhệmới,tứccácbạntrẻtựsearchthôngtintuyểndụnganhđăngtrênmạng,đếnkiểmtraIQ,tiếngAnh,nănglựcngônngữ,đạtyêucầuvàvàolàm.Anhthấynăngsuấtlaođộngcủathếhệ2caohơnhẳn.Cácbạnnàyđếnrấtsớm,vềrấtmuộn.Làmmọithứkhôngtừviệcgì,cáigìcũngcứvunvút,nhoaynhoáy,aicũngthíchcũngmê.Và100%đềuđãđilàmthêmtrongthờisinhviên,nêngiỏigiangbảnlĩnh,khôngphải“nhờngườithântrợgiúp”khirađời.

Dùvẫnhoàn thànhcôngviệc,nhưngnhóm“gửi gắm”khôngcó tinhthầntựgiác,cógiámsátmớilàm,sếpđicôngtácthìnhómnàylậptứcđi trễ, về sớm, thậm chí “tranh thủ” lý do hỏng xe, kẹt đường, nhứcđầu…để trốnởnhà,hoặcngồiở vănphòngchứ chatchit facebook làchủyếu,dùcôngtycóthưởngtrênthànhtíchlàmviệc.Nhómnàydogiađìnhbaobọctừnhỏ,vôlàmlươngbaonhiêucũngđược,cóthưởngthìtốtkhôngthưởngchẳngsao,aikêulàmmớilàmkhôngthìngồiđó.Kêughi“to-dolist”,họsẽrặnmấytiếngmớicóđượcvàidòngkiểu“gọiđiệnthoạichovàingười,emailchovàingười rồihết”.Thóiquenchamẹlàmmọithứnêntaychân,nãobộđềukhôngđộngđậy,laptopcũngkhôngkhôngbiếtphảilauchùi.Anhnói,đâylàlầncuốicùnganhnhậnđámnàyvô,mặckệbàconainóigìthìnói,mìnhkhôngcónghĩavụlàm từ thiệnvới đámbất tài nàynữa.Nhìn tụi nóuể oải lừ đừ ngápmiết chỉmuốnphóng phi tiêu vômặt. Khi phỏng vấn, thấy đứa nàokhôngbiếtlàmviệcnhàtừnhỏthìtrườngchuyênlớpchọn,thiĐH30điểmđinữacũngtuyệtđốikhôngnhận.Vìchamẹgiànhlàmhếtviệcnhàthìsẽtiếptụcbanbốtìnhthương,thángnàocũnggửitiềnchucấp,làmmấtđộnglựcsốnghayđammêcủatụinó.Đilàmchocógọilà,cóchỗ“sángvácôđitốivácvề”,côngtykhôngpháttriểnđượcvớinhânviênkiểuvầy.Nhàcửaxecộ chamẹđể lạihoặcmuacho,ngànhhọcchamẹchọn,cuộcđờicứnhưtầmgửitầmleo,toànngườikhácquyếtđịnhhộ.Màcónhữngôngchabàmẹônganhkỳcục,cứcanthiệpvàocuộcđờiconemmìnhnhưthờichiếmhữunôlệ.“Màycứngồivàobànhọc cho tao, tới giờ ăn taokêuxuống.Màyhọc toán lýhóa thiBáchKhoachotao.ThiYdượcchotao.ThiKinhTếchotao.Màychỉđihọcchotao,taonuôi,khôngcầnđilàmthêm”.Cứtoàn“chotao”,sựíchkỷ

dướitêngọi“tìnhthương”đãlàmmấtkhảnăngraquyếtđịnh/tồntạicủamộtcáthểsốngkhác,biếnnhữngđứatrẻbìnhthườngthànhtàntậtcảtaychânlẫntríócvìcáigìcũnggiànhlàm,giànhnghĩhộ.

CôngtyanhtổchứchọctiếngAnh, training,chơi thểdục, thể thao…nhưngchỉcónhómthếhệmớithamgia,nhómcũthì“éptôihọctiếngAnhđi,tôisẽhọccho.Éptôiđitậpthểthaođi,tôisẽtậpcho.Khôngthìthôi,đừnghòngđâycómặtnhé”.Họnói,ngàyxưađihọcvìbịép,“tạiổng,tạibả”bắthọc.Đếntrườngvìbịđiểmdanh,bịthầycôbắthọcchứkhôngphảivìhamkiếnthức.Mụcđíchlàcócáibằng.Đọcsáchchỉvìcóđềthitrongđó,chứsáchkhôngliênquanđếnthicửthìđọcchi?Nên đi làm, sếp ép thì làm không thì thôi. Tính tự giác hoàn toànkhôngcó.Làmsếpởcôngtycóthểloạinhânviênnàymệtlắm,haohơitổntiếng,lahétrầmtrờitụinómớilàm.

Lênchức,nâng lươnghọcũnghamnhưngkhôngđượccũngchả sao.Chonghỉ việc thì cũng chả buồnphiền, lại quayvề với chamẹ, “quanửađờiphiêubạt,emlạivềúpmặtvàoôtô”.Ôngchabàmẹlạiđiệnthoạikhắpcácngườiquen,dáodácchạyđixinxỏngườikhác,lạyôngđiqualạybàđi lại,xinbố thíchocontôi1côngviệc,tôigiànhư thếnàyvẫnphảiđixinviệcchoconchocháu,cókhổthângiàtôikhông?Nóixongthìòakhóc.Thìtráchaibâygiờ?

MaiAnTiêmtừngnói1câuvôcùnghaylà“củabiếulàcủalo,củacholàcủanợ”.Cáigìngườikhácchomìnhsẽmãimãilà“củanợ”.NênTỰMÌNHlàmhếtmọiviệc,18tuổitrởlênmìnhphảiquyếtđịnhcuộcđờimình.GươngMaiAnTiêmcònđó.Bịđàyrahoangđảovẫnsốngtốt,sốnggiàucóhuốnghồmìnhvẫnởtrongthànhphố,trongđấtliền.

2.Giảiphápcăncơđểgiảiquyếtthấtnghiệpcủamộtxãhội

TonyđidạychomộtlớpCEOkhởinghiệp,điểmchunglàđềudưới30tuổivàcótínhTỰLẬPtừnhỏ.Nhưvậy,GỐCcủagiảiquyếtvấnđềthấtnghiệp/khởinghiệpchínhlàtạosựTỰLẬPchocácbạntrẻ.

Tonycũngđểý,100%cácbạntựbiếtgiặtgiũnấuăn,tựbiết launhàlaucửa,tựbiếtsửaxeđạpxemáyvàđồđiệntrongnhà,thêuthùamayvá, biết làm thêm trong thời gian đi học…dùhọc chuyênngànhhẹpcáchmấy,vẫntựxinđượcviệc,hoặctựmởcáigìđókhởinghiệp.Họcdùởcaođẳngsưphạmmiềnnúinàođó,dạygiỏithìcáctrườngdânlậpởTpHCMvẫnnhậnvôlàm.Tonycócôbạntốtnghiệpngànhquảnlýthư việnĐHvănhóa, cônói lớpcôphần lớn thấtnghiệp, trừ nhữngngườiđilàmthêmtrongthờisinhviên.Họlàmquảnlýnhàsách,công

tyxuấtbản,hoặcmởriêngcáigìđómàkhôngcầnđúngchuyênngành.Có bạn học chuyên ngành còn hẹp hơn, ví dụ bảo tàng học, nhưngtrong thời gian đi học rèn giũaAnhVăn, làm các đề tài nghiên cứukhoahọc,thamgiacáccâulạcbộđoànthểnàynọ,thamdựcáccuộcthi…thìhọvẫncóthểđượcgiữlạitrường,hoặcxinhọcbổngđinghiêncứu tiếp, hoặc sẽ có chỗ nhận vô làm, dù ngành khác. Bạn nào cầmbằnggiỏimàkhôngcóviệcthìchỉcócáibằnglàgiỏi,cònngườilàDỞ,kémcỏi,họcvìđiểmsốchứkhôngthựclực.Thựclựclàphảikiếmđượcviệc,đượctiền,dùhọcpianohayđàntranh,họcvẽhayhọcmúa,họcbấtcứngànhgì….

1.Với cácbạn trẻ đã tốtnghiệpmàđang thấtnghiệp:Mìnhphải gạtphăngmọisựchucấpcủagiađình.Bấttàimớilấytiềncủachamẹ,mớinhờchamẹbàconquenbiếtxinviệcchomình.Mìnhtừchốihết, tựmìnhkiếmăn.Laođộngchântaycũngđược,cósao,miễnlàcótiền.Tríócmìnhcó,từtừsẽđilên.

2.Học sinhvừa tốtnghiệp trunghọc:Nếumình thíchhọcngànhgì,mìnhkiênquyết bảo vệ và chọn.Nhóm tự lập từ nhỏ đềubiếtmìnhthích cái gì, làm tốt cái gì. Còn không biết thích cái gì thì ĐÓ LÀNHÓMNGÁONGƠ,họcchụccáibằngcũngthấtnghiệp.MìnhPHẢIvaymượnđểhọctậptừchamẹngườikhác

…chứkhôngnhận“việntrợkhônghoànlại”nữa.Muốnngườikháccólòngtinđểđầutưchomình,thìmìnhphảitựtinmìnhtrước.Ngườitựlậpthìsẽtựtin,tựchủ,tựtrọng.

Phảixâydựngýthứctựtrọngđầutiêncủamình,bằngcách“sayNO”với tiềncủangườikhác.TuyệtđốiKHÔNGlàKHÔNG.Tiềnchatiềnmẹlàtừsựlaođộngcủahọ,khôngphảicủamình.Chưacótỷphúnàođilêntừviệctrúngsố.Chúngtachưaaiởnhàdoôngtổôngtiênđểlại.Lịchsửhàngngànnămtâytàugìcũngvậy,nhữngdinhthựvĩđạingàyxưabâygiờđềulàviệnbảotàng,dù“đạigia”thờiđóđềuhồimônđểdành cho con cháu, từ lâu đàiWindsor bên Anh, dinhHòa Thân ởTrungQuốc đến cung điệnmùahèởNga…Cứ đời này đời khác, tựdưngconcháukhônggiữđượcnữa.Mìnhcứmuachonó1miếngđất,1cáinhà,mộtđốngvàng…thìnósẽbánvàngđểăn,hếtrồicắtđấtbánlầnlần,rồitớibánnhà,rồirơivàonghèokhổráchrưới.Nhưngthếhệsauđónữa,thìlạibậtdậyđượcvìĐƯỢCsốngtrongnghèokhó.

Chonênnghèokhólàmộtcơhộituyệtvời.Giàucólàmộttháchthứcđểmộtđứatrẻthànhcông.Phảitậndụngcơhộikhókhăncủamình,vàvượtsướng,buôngbỏhếtnhữngthảmnhungđểlănlêtrongcátbụi,để

mìnhcótươnglai.Nếumìnhlỡsinhratrongnhàgiàurồi,gạthết,tựmìnhxoaysở,tựmìnhsinhsống.ỞTpHCMthìxinchamẹđihọcởtỉnhkhác,thànhphốkhác,trừtrườngchỉcóởTpmớicóthìđànhchịu,chứhọcnôngnghiệphãyvềCầnThơ,họcVậtLýSinhHọchayToánthìlênĐàLạt,họcthủysảnraNhaTrang,họchànghảiraHảiPhòng,họcâmnhạcraHuế…Thoátlyrakhỏivỏbọccủagiađình,đểđượctựsống.Phảicónhữngbuổisángthứcdậysuynghĩhômnayphảilàmsaođểcócơmănkhicáivíkhôngcòn1xu,tốinayphảingủởđâukhitiềnnhàchưađóng,phảixinđilàmthêmởđâuđểcócáiđichơi,đểdành…Chínhsuynghĩnhưvậysẽ giúpvỏnãomìnhhằn lênnhữngnếpgấpcủasựtrưởngthành,củasựtựtin.Chưacóainằmrađườngchếtđóicả,bạnnênnhớđiềuđó.Khicùngđường,ngườitatựnghĩphảiđiăncơmtừthiện,vôchùaăn,ghébạnmượntiền,hayxyz…nàođóđểtồntại.

3.Chamẹ củamọiđứa trẻphải thươngchúngnóbằngphươngphápgiáodụckhác.Đếntuổibiếtăn là tự xúccơm,tựgiặtgiũ launhà, tựhọc,tựchơi.Épchúngnóbuổisángphảithứcdậysớm,launhàlaucửasạchsẽ,dọndẹpmùngmềnchiếugối,nấunướcnấumìchochínhnóăn,khôngnhịnđóikệmày.Cuốituầnbắtnóphảiquétvángnhện,lauchùitivitủlạnh,chămsóccâycảnhthúnuôi,quétsơn,sửanhà,thamgiacáchoạtđộngngoàixãhội,tuyệtđốikhôngchonóômlaptophayipadiphonekhichưalàmxongviệcnhà.Nếutrườngcótổchứcđixebuýtđưađónthìchochúngnótựđivớibạnbè,khôngnênđưađón,kẹtđườngkẹtsátrướccổngtrường.Khôngxinxỏviệclàmchochúngnó. Không ép chúng nó học ngành mình yêu thích, mình thích thìmìnhhọcđi.

4.ChamẹLỠGIÀUCÓ thìhãychoconcháumìnhmộtmôi trườnggiáodụctiêntiếnđếnnăm18tuổivàhết.Họcvìđammêchứkhôngphải vì bằng cấp,họcnghề cũngđược chứ khôngnhất thiết học chữ.Khôngépchúngnóhọcthêmnếuchúngkhôngthíchhọc,chỉcónhữngđứahammêchữnghĩamớichochúngnóvaytiềnhọcđạihọc,bắtratrường trả lại.Tiền tích cópmộtđời, hai vợ chồnggià xài cho sướngcuộc đời đi.Đi du lịch chỗ này chỗ kia, hoặc đemđi từ thiệnđể tạophúc/maymắnchoconchocháu.Tương lai của tụinóhãyđể tụinóquyếtđịnh,đừngcóđutheohỏimiết.Nómàvềúpmặtvàoôtô,dựadẫmlàmìnhquánh,mìnhđuổiđi.

Cứ“cho”riếtthìmộtcụccưngbiếnthànhmộtcụcnợchogiađình,mộtcục…táccủaxãhội.

“Quanửađờiphiêubạt,emlạivềúpmặtvàoôtô.Ơiconôtô,conô

tô…”

TrênĐườngBăngTonydắttheo1condượngđểhạchỏi.BạnhỏiLim,bạnlàmộtngườivừađilàm,vớithunhậphiệnnaylà6triệuđồng,tức300USD,ởSàiGòn,bạnmuốncấtcánhthìphảilàmsao?

Limngồivạchramộtlộtrình,nóiđâylànộidungLimđượchọcởmộtkhóaEntrepreneurship.Tonythấykháhaynênrángnhớlại,diễntheongônngữcủamình,mờicácbạntheodõi.

––––––––––––––––––––

“Hãyngồixuống,tựvẽramộtcuộcsốngcánhânthôngminhnhất.Giảsửthunhậphàngthángcủabạnlà6triệuđồng,hãychialàm6phần

1.Ở:nếuởtrọ,hãytìmnhàtrọởxanhấtmàcóthểkếtnốivớichỗlàmbằng phương tiện công cộng. Ví dụ ở tp HCM, nên ở Suối Tiên/AnSươngchẳnghạn,cóhàngchụcchuyếnxebuýtvôchợBếnThành(saunàytheoMetrosố1,2).Lúcngồitrênxebuýtcũnglàlúcquansátxãhộitừtrêncao,ngườiđixemáyxehơiđềuthấphơnbạn.Khôngnênvậtlộnvớiviệctựláixe.30phútláixelà30phút

bạnlãngphíchosựcăngthẳng,nguycơtainạn,hítkhóibụilàmgiảmtuổi thọ. Đi bộ từ trạm xe buýt đến nơi cần đến giúp tim bạn khỏemạnh.Nếuđixebuýtmất1h30vàtựláixemất30phút,hãychọnđixebuýt.Đámđôngchỉđixecánhân,mìnhngược lạivớiđámđông,đãsao?Tạisaobạnmuốnnhảyvô5%ngườigiàucómàkhôngtừbỏđượctưduycủa95%cònlại?Cóviệcnhỏvậymàbạnkhôngdámthoátra,thìviệclớnlàmgìđược?Sựsángtạomớiđemlạichobạncủacảivàsựthúvị.Màsựsángtạochỉcókhiđầuócthảnhthơi.Sẵnsàngbỏ2-3hmỗingàytừtrêncaođểquansát,nghĩlớn,ướcmơlớn.Khôngaiđánhthuếướcmơ.Đừngtưduy“1vợ2con3tầng4bánh”chonhỏhẹpcuộcđời.Tạisaokhôngthểsởhữucáctòacaoốc,cácchungcư,cáctrungtâmthươngmại,cácnhàmáyxínghiệp,máybay,duthuyền?Khôngcần chia sẻ điềunày với ai,mắc cônghọ nóimìnhkhùng.Vì con còkhônghiểuđượcđại bàng suynghĩ gì đâu.Limkể, lúc ảnh làmphụbếp,đangrửathớtthìbuộcmiệngnóisaunàymởchuỗinhàhàng30cáitoànĐôngNamÁ,ôngbếptrưởngchửibigillusion,đòitạtsốtcàchuavômặt.GiờLimcó100cáinhàhàngcònôngđầubếpkiatớigặpLimnộpđơnxinviệc.

2.Ăn:Hãydậythậtsớm,nấucơm,xôi,mì.Nấuthêmđểmangtheoăntrưahoặcănổbánhmì,dĩacơmbìnhdânnơigầnnhất.Mìnhnênănchay raucủquảởmứchấp/luộc, sẽ khôngcógì cảđâunếuvàingàytrong tuầnbạnkhôngăn thịt.Ngườiănchayvẫnthôngminhđẹpđẽnhưthường.90%kỹsưITngườiẤnĐộởSiliconValleyănchay.Mìnhănchaykhôngphảivì tôngiáomàvìsứckhỏe.Thỉnhthoảngvẫncứquấtthịtcá…nhưngnếunấucho1mìnhmìnhăn,đừngtốnthờigian.Cứcáchiên/trứngluộc,raucủquảhấp,tráicâylàđủ.Khôngtốnthờigianchoviệcăn.

3.Chơi:Nênmờibạnbè2 lầnmột tháng,ănđơngiảnthôi.Nhóm4người,mỗiđứa2lần,1thángmìnhcó8lầngặpgỡ.Hãychọnnhữngngườihiểubiết, thunhậpcaohơnmình,đang làmcông ty lớn,đangkhởinghiệp,…đểnghehọnóichuyệnđời.Cámậpthìquâyquầndướiđáysâu.Cá lòngtongthìnhaonhaotrênmặtnước,cạnhtranhkhốcliệt việc đớpbọt.Khoe quần áo, bàn chuyện ca sĩ này diễn viên kia,bình luận tòmòTonybuổi sáng là ai, viết thế nàyđúng viết thếkiasai…chỉcóởđámlòngtong.Đámcálớnsốngimlặng.

4.Học:Phảidành10USD=200ngàntiềnmuasách/tháng.Ngườivĩđại trênkhắpthếgiới,ngoàitủ rượura, trongnhàhọcòncótủsách.Hãyđọcsáchdạylàmngười,làmgiàu,sáchkinhtế,sáchvănchương,sáchnấuănhoặcbấtcứsáchgìưathích.Kiếnthứcrộngsẽgiúpmìnhlàmănrộng.Khiđilàm,việcnóigiỏi,cáigìcũngbiếtkhiếncôngviệctrôi chảyhơn.Thángnàybạnchưabỏ ra200ngànmuasách thì coinhưthua.Đọcxongsách,kể lạinộidungchobạnbè.Đừnggiấu.Nếucókhóahọcnàođó,nênđăngký,hoặcdồnlạivàithánglàm1khóa,nhớ học vớingười thànhđạt thật sự, tứcngười cóđiềuhành công tylớn,bậctrínhân…chứkhôngphảinhómmuamôimúamép.

5.Đi: Thángđể dành 1 triệu, năm sẽ có khoảng 12 triệu cho việc đichơi.Banđầunênđiđườngbộsangcácnướclânbang.Hãytựthưởngmỗinămmộtchuyếnđixa.Tếtlàthờiđiểmtốtđểvềthămgiađình,rồiđichơitrướckhivôlàmtrongnămmới.Nhấtđịnhphảiđinướcngoàimỗinămmộtlần,đểcoisông,coibiển,coiđạidươngnórasao…cócáigìhayhothìbắtchước,mangvềlàmăn.

Trongtaynêncó1cáismartphoneloạibìnhdânđểtratìmbảnđồ,hãyđặtvémáybay/xelửa/xeđò..giárẻnhất(vídụairbnblà1trangwebtìmnhàtrọrẻ).

6.Để dành: thángTỐITHIỂUđể dành 1 triệu.Cứ gửiở ngânhàng,nhiềuhơncóthểmua5phânhoặc1chỉvàng,đólàvốnkhởinghiệpvề

sau.

Nămtới,nếuthunhậpvẫn6triệu,tựtátvômặt.Muốntănglương,hãycống hiến. Đừng sợ người khác không thấy nỗ lực của mình. Đừng“khôn”kiểu“tôicóđượcgìkhông, làmnhiềucholắmthì lươngcũngvậy”.Tưduynàykhiếnmìnhnghèomiết.

Hãycốgắnglàmthêmgiờ.Bạnphảilàmthêmviệcởcơquan,đếnsớmhơn,vềtrễhơn.Tronglúclàmviệc,tậptrungcaođộ,nhậnnhiềuviệccủacôngtygiao,tựmởthêmcácmốiquanhệtrongcôngviệc,taykẹpĐT,tayđánhmáy,vừađivừachạy…làmầmầm,ầmầmvô.

Khicòntrẻ,hãyrangoàinhiềuhơnởnhà.Hãynhàovôxinngườikhác“bóchết, lột sạch” khả năng củamình.Chỉ sợ bất tài nộphồ sơ “xinviệc”,màchảaithèmcho,chảaithèmbóclột.Khiđãđượcbócvàlộthết,dùsaunàyđiđâu,làmgì,bạnđềucựckỳthànhcông.Vìnănglựcđượctruirèntrongquátrìnhlàmchongườikhác.Sựchămchỉ,tínhkỷluật,quentayquenchân,quenngáp,quenlười…cũngtừcôngviệcmàra.Mọiôngchủvĩđạiđềutừnglànhữngngườilàmcôngởvịtríthấpnhất.Họđềurẽ trái trongkhimọingười rẽphải.Họ cónhữngquyếtđịnhkhông theođámđông, không cam chịu sốngmột cuộcđời tầmthường,nhạtnhòa…rồichết.

Cònnhữngbạnthunhập6triệucũngtúngthiếu,20triệucũngđivaymượnđể tiêudùng, thì thôi, cuộcđờihọ chấmdứtgiấcmơ lớn.Tiềnnongcánhânquản lýkhôngđược, thì làmsaomàquảntrị tàichínhmộtcơnghiệplớn?”.Tưduythếnàothìnórasốphậnthếđó.

“Sốphậnem,sốphậncálòngtong,thôithìemcứnhaolênmặtnước.

MấychuyệnlinhtinhemphảirànhmớiđượcTòmòbữanicasĩXăngì

CầuthủAđixếhộphiệuchi

Đạigianào,diễnviênBđangcặp?

TrênFBem,nhữngthôngtindồndập.“HumnaiembuồnnhẹmíbạnơiHumnailòngemlạichơivơi

Làmsaođâyđểthoátnghèo,míbạn?”

Cứmãiởaolàng,rồiaosẽcạn

Saokhôngrasôngrabiểnđểvẫyvùng?

Saocứtựtróimìnhtrongnếpnghĩbùngnhùng?Saocứmãionlinevà

thởdàingaongán?

Saocứđểtuổitrẻtrôiquathậtchán?

……

Trênđườngbăngsânbaymỗiđờingười.Cónhữngkẻđangchạyđàvàcấtcánh.