-
S H T Ë P I A B O T U E S ES H T Ë P I A B O T U E S E
Çmimi 145 lekë
Lediana Bardhi, Anduela Lile
Lediana Bardhi, Anduela Lile
Për klasën e nëntë të arsimit 9-vjeçarINFORMATIKA 9
ISBN: 978-9928-08-060-8
9 789928 080608
S H T Ë P I A B O T U E S E
Çmimi 145 lekë
ISBN: 978-9928-08-059-2
S H T Ë P I A B O T U E S E
Lediana Bardhi, Anduela Lile
Lediana Bardhi, Anduela Lile
INFORMATIKA Për klasën e tetë të arsimit 9-vjeçar 8
9 789928 080592
S H T Ë P I A B O T U E S E
Çmimi 145 lekë
Lediana Bardhi, Anduela Lile
Lediana Bardhi, Anduela Lile
INFORMATIKA Për klasën e shtatë të arsimit 9-vjeçar77
ISBN: 978-9928-08-058-5
9 789928 080585
S H T Ë P I A B O T U E S E
Çmimi 145 lekë
Lediana Bardhi, Anduela Lile
Lediana Bardhi, Anduela Lile
INFORMATIKA Për klasën e shtatë të arsimit 9-vjeçar77
ISBN: 978-9928-08-058-5
9 789928 080585
S H T Ë P I A B O T U E S ES H T Ë P I A B O T U E S E
Çmimi 145 lekë
Lediana Bardhi, Anduela Lile
Lediana Bardhi, Anduela Lile
Për klasën e nëntë të arsimit 9-vjeçarINFORMATIKA 9
ISBN: 978-9928-08-060-8
9 789928 080608
S H T Ë P I A B O T U E S E
Çmimi 145 lekë
ISBN: 978-9928-08-059-2
S H T Ë P I A B O T U E S E
Lediana Bardhi, Anduela Lile
Lediana Bardhi, Anduela Lile
INFORMATIKA Për klasën e tetë të arsimit 9-vjeçar 8
9 789928 080592
SH
TË
PI
A
BO
TU
ES
E
mësuesiInformatika 7,8,9 Libër
Lediana Bardhi
mësuesiLibër Lediana Bardhi
ISBN: 978-99956-93-94-7
www.mediaprint.al
Librat e mësuesit dhe planet mësimore për të gjithë titujt që ne
disponojmë, mund t’i gjeni dhe t’i shkarkoni pa pagesë nga faqja e
internetit www.mediaprint.alPër më shumë informacion mund të na
shkruani në adresën e emailit: [email protected] të na
kontaktoni pranë redaksisë në numrin e telefonit: 04 2251 614.
Çmimi 350 lekë
Informatika
7,8,9
9 789995 693947
-
KLIKONI KËTU
www.mediaprint.al
04 2258156
-
Libër mësuesi Informatika 7,8,9
Tekstet mësimore hartuar nga: Lediana Bardhi, Anduela Lila
Informatika 7,8,9 janë
Lediana Bardhi
-
Libër mësuesi Informatika 7,8,9
Tekstet mësimore hartuar nga: Lediana Bardhi, Anduela Lila
Informatika 7,8,9 janë
Lediana Bardhi
-
HYRJE
Librat “Informatika 7”, “Informatika 8”, “Informatika 9” janë
tekste shkollore për nxënësit e klasave respektive, të shkollave 9
– vjeçare, miratuar nga Ministria e Arsimit dhe e Shkencës. Gjatë
viteve të fundit lënda e informatikës është futur në edukimin
arsimor si një lëndë e detyrueshme në mënyrë që nxënësit të marrin
njohuri, të përgatiten dhe të përdorin me përgjegjshmëri mjetet e
teknologjisë së informacionit dhe të komunikimit. Gjatë aktivitetit
të tyre mësimor, si në këto klasa, ashtu dhe më tej nxënësit janë
të detyruar, në shumë disiplina si dhe në rrethana të ndryshme, t’u
drejtohen mjeteve dhe aktiviteteve të teknologjisë së
informacionit. Për këtë, një ndihmë e vlefshme janë këto libra, të
cilët synojnë të aftësojnë nxënësin kryesisht në pesë drejtime duke
përshkallëzuar njohuritë në tre nivele:
Drejtimi i parë: të kuptojnë mjedisin informatik të punës:
kompjuterin dhe pjesët e tij, programet kompjuterike Drejtimi i
dytë: të krijojnë dokumente tekst, tabela apo prezantime duke
hedhur të dhëna, duke i ruajtur dhe duke i analizuar ato. Drejtimi
i tretë: të informohen me rregullat që duhen ndjekur, me veçoritë e
punës në programe të veçanta dhe në përdorimin e pjesëve specifike
dhe të domosdoshme, siç është tastiera. Drejtimi i katërt: të
komunikojnë dhe shkëmbejnë informacion duke përdorur internetin me
të gjitha opsionet që ai ofron (website, email, rrjet dhe rrjete
sociale etj.) Drejtimi i pestë: të kultivojnë përgjegjshmërinë në
përdorimin e të gjitha mjeteve dhe aktiviteteve informatike, si dhe
në thellimin e njohurive të mëtejshme gjatë gjithë jetës.
Gjatë orës së mësimit mësuesi duhet të ndjekë disa parime bazë
në mënyrë që kjo lëndë të vijë tek nxënësi sa më konkrete:
Mësuesi duhet të realizojë shumicën e temave në laboratorin
informatikës si dhe t’i lërë të lirë nxënësit për ushtrimet apo
aktivitetet e propozuara tek libri i nxënësit. Në kushtet e
Autore: Lediana Bardhi
Redaktore gjuhësore:
Dizajni:
Kopertina :
Flaviola Shahinaj
Mirela Ndrita
ISBN: 978-99956-93-94-7Botimi i parë: 2012
Titulli: Libër mësuesi Informatika 7,8,9
Shtypi: Mediaprint
©
Të gjitha të drejtat e autorit lidhur me këtë botim janë
ekskluzivisht te zotëruara/rezervuara nga Shtëpia Botuese
“Mediaprint” sh.p.k..Ndalohet çdo prodhim, riprodhim, shitje,
rishitje, shpërndarje, kopjim, fotokopjim, përkthim, përshtatje,
huapërdorje, shfrytëzim dhe/ose çdo formë tjetër qarkullimi
tregtar, si dhe çdo veprim cënues me çfarëdo lloj mjeti apo apo
forme, pjesërisht dhe/ose tërësisht, pa miratimin paraprak me
shkrim nga Shtëpia Botuese
Ky botim, në tërësi dhe/ose në pjesë të tij, ndalohet të
transmetohet dhe/ose përhapet në çdo lloj forme dhe/ose mjet
elektronik, mekanik, regjistrues dhe/ose tjetër, të ruhet,
depozitohet ose përdoret në sisteme ku mund të cënohen të drejtat e
autorit, pa miratimin paraprak me shkrim nga Shtëpia Botuese
“Mediaprint” sh.p.k..Çdo cënim i të drejtave të autorit passjell
përgjegjësi sipas legjislacionit në fuqi.
Kontaktet:www.mediaprint.alShtëpia Botuese Sektori i
Shpërndarjes dhe Marketingut: Shtypshkronja:Kutia Postare 7467 -
Tiranë Tel.: 04 4500605
Cel.: 069 40 50 380Tel.: 04 2251 614 Cel.: 069 40 44 441Cel.:
069 20 79 021Cel.: 069 40 44 443 Cel.: 069 40 20 201
[email protected] [email protected]
[email protected]
Komente dhe sugjerime janë të mirëpritura në email:
[email protected]
Të gjitha të drejtat janë të rezervuara
“Mediaprint” sh.p.k.
S H T Ë P I A B O T U E S E
Tel.: 04 4500605
VisiDesign
Drejtoi botimin: Anila Bisha
-
HYRJE
Librat “Informatika 7”, “Informatika 8”, “Informatika 9” janë
tekste shkollore për nxënësit e klasave respektive, të shkollave 9
– vjeçare, miratuar nga Ministria e Arsimit dhe e Shkencës. Gjatë
viteve të fundit lënda e informatikës është futur në edukimin
arsimor si një lëndë e detyrueshme në mënyrë që nxënësit të marrin
njohuri, të përgatiten dhe të përdorin me përgjegjshmëri mjetet e
teknologjisë së informacionit dhe të komunikimit. Gjatë aktivitetit
të tyre mësimor, si në këto klasa, ashtu dhe më tej nxënësit janë
të detyruar, në shumë disiplina si dhe në rrethana të ndryshme, t’u
drejtohen mjeteve dhe aktiviteteve të teknologjisë së
informacionit. Për këtë, një ndihmë e vlefshme janë këto libra, të
cilët synojnë të aftësojnë nxënësin kryesisht në pesë drejtime duke
përshkallëzuar njohuritë në tre nivele:
Drejtimi i parë: të kuptojnë mjedisin informatik të punës:
kompjuterin dhe pjesët e tij, programet kompjuterike Drejtimi i
dytë: të krijojnë dokumente tekst, tabela apo prezantime duke
hedhur të dhëna, duke i ruajtur dhe duke i analizuar ato. Drejtimi
i tretë: të informohen me rregullat që duhen ndjekur, me veçoritë e
punës në programe të veçanta dhe në përdorimin e pjesëve specifike
dhe të domosdoshme, siç është tastiera. Drejtimi i katërt: të
komunikojnë dhe shkëmbejnë informacion duke përdorur internetin me
të gjitha opsionet që ai ofron (website, email, rrjet dhe rrjete
sociale etj.) Drejtimi i pestë: të kultivojnë përgjegjshmërinë në
përdorimin e të gjitha mjeteve dhe aktiviteteve informatike, si dhe
në thellimin e njohurive të mëtejshme gjatë gjithë jetës.
Gjatë orës së mësimit mësuesi duhet të ndjekë disa parime bazë
në mënyrë që kjo lëndë të vijë tek nxënësi sa më konkrete:
Mësuesi duhet të realizojë shumicën e temave në laboratorin
informatikës si dhe t’i lërë të lirë nxënësit për ushtrimet apo
aktivitetet e propozuara tek libri i nxënësit. Në kushtet e
Autore: Lediana Bardhi
Redaktore gjuhësore:
Dizajni:
Kopertina :
Flaviola Shahinaj
Mirela Ndrita
ISBN: 978-99956-93-94-7Botimi i parë: 2012
Titulli: Libër mësuesi Informatika 7,8,9
Shtypi: Mediaprint
©
Të gjitha të drejtat e autorit lidhur me këtë botim janë
ekskluzivisht te zotëruara/rezervuara nga Shtëpia Botuese
“Mediaprint” sh.p.k..Ndalohet çdo prodhim, riprodhim, shitje,
rishitje, shpërndarje, kopjim, fotokopjim, përkthim, përshtatje,
huapërdorje, shfrytëzim dhe/ose çdo formë tjetër qarkullimi
tregtar, si dhe çdo veprim cënues me çfarëdo lloj mjeti apo apo
forme, pjesërisht dhe/ose tërësisht, pa miratimin paraprak me
shkrim nga Shtëpia Botuese
Ky botim, në tërësi dhe/ose në pjesë të tij, ndalohet të
transmetohet dhe/ose përhapet në çdo lloj forme dhe/ose mjet
elektronik, mekanik, regjistrues dhe/ose tjetër, të ruhet,
depozitohet ose përdoret në sisteme ku mund të cënohen të drejtat e
autorit, pa miratimin paraprak me shkrim nga Shtëpia Botuese
“Mediaprint” sh.p.k..Çdo cënim i të drejtave të autorit passjell
përgjegjësi sipas legjislacionit në fuqi.
Kontaktet:www.mediaprint.alShtëpia Botuese Sektori i
Shpërndarjes dhe Marketingut: Shtypshkronja:Kutia Postare 7467 -
Tiranë Tel.: 04 4500605
Cel.: 069 40 50 380Tel.: 04 2251 614 Cel.: 069 40 44 441Cel.:
069 20 79 021Cel.: 069 40 44 443 Cel.: 069 40 20 201
[email protected] [email protected]
[email protected]
Komente dhe sugjerime janë të mirëpritura në email:
[email protected]
Të gjitha të drejtat janë të rezervuara
“Mediaprint” sh.p.k.
S H T Ë P I A B O T U E S E
Tel.: 04 4500605
VisiDesign
Drejtoi botimin: Anila Bisha
5
-
Materiali pedagogjik dhe struktura mësimore
Libri i nxënësit
Ky libër trajton 4 çështje kryesore:1. Arkitektura e
kompjuterit; 2.Mjedisi software në kompjuter; 3. Sistemi i operimit
Windows 7; 4.Aplikacionet në Windows 7.Çdo çështje kryesore që
përbën edhe temën e një kapitulli trajtohet në dy plane. Baza e
trajtimit mbetet mësimi, por në dy kapitujt e fundit nxënësi vihet
para situatave të punëve praktike, të cilat janë mjaft të
rëndësishme për konkretizimin e pjesës teorike të mësimit.Çdo mësim
shoqërohet me ilustrime dhe shpjegime të detajuara.Punët praktike
shoqërojnë mësimin e ditës sipas ndarjes që është e specifikuar
gjatë udhëzuesit pedagogjik. Punët praktike jo domosdoshmërisht
lidhen me mësimin e ditës, por ata konkretizojnë dijet e marra deri
në atë moment. Ato jo vetëm që janë konkretizim i njohurive por
sjellin tek nxënësi edhe elementë të rinj. Të gjithë punët praktike
janë të grupuara në fund të librit të nxënësit.Libri përmban,
gjithashtu, edhe nga 1 orë kontroll njohurish të kapitullit që janë
konceptuar në formë testesh, përgjigjet e të cilave i gjen tek
udhëzuesi pedagogjik.
Udhëzuesi pedagogjik
I lehtë në përdorim, udhëzuesi është një material shumë i
rëndësishëm për orën e mësimit. Çdo mësim shoqërohet me objektivat
specifike të detajuara në lidhje me aftësimin e nxënësit.Në çdo
fillim kapitulli parashikohet që mësuesi duhet t’i prezantojë
nxënësit me terminologjinë që është shumë e rëndësishme si për
aktivitetin mësimor ashtu dhe ambientimin e vetë nxënësve me këtë
terminologji.
mosplotësimit të një laboratori, mësuesit duhet të pregatitet me
imazhet e duhura. Të nxiten tek nxënësit krijimi individual i
dokumenteve të reja sipas programeve aplikative si dhe të
realizohen forma bashkëbisedimi si për shembull: Si e krijuat?
Çfarë pengesa hasët etj. Mos harroni që përvojat personale janë
gjithmonë tema tërheqëse për një orë mësimi. Të evitohen situatat
monotone gjatë orës së mësimit. Kryesisht tekstet e informatikës
janë konceptuar në mënyrë të atillë që e imponojnë konkretizimin në
kompjuter. Mungesa e këtij të fundit do të provokonte një orë
monotonë, abstrakte dhe pa variacion si për nxënësit ashtu dhe për
mësuesit. Të krijojnë punë në kompjuter në ndihmesë të disiplinave
të tjera apo për pasurimin e një aktiviteti në shkollë duke nxitur
punën individuale apo në grup të nxënësveTë ndërgjegjësohen
nxënësit për rëndësinë e këtyre njohurive që do t’i shoqërojnë
gjatë gjithë jetës.
Për vlerësimin e nxënësve, mësuesi duhet të bazohet kryesisht
tek mësimet e ditës. Një përqindje plotësuese mund të jenë
konkretizimi i aktiviteteve shoqëruese të mësimeve dhe punët
individuale secilit prej tyre.
6
-
Materiali pedagogjik dhe struktura mësimore
Libri i nxënësit
Ky libër trajton 4 çështje kryesore:1. Arkitektura e
kompjuterit; 2.Mjedisi software në kompjuter; 3. Sistemi i operimit
Windows 7; 4.Aplikacionet në Windows 7.Çdo çështje kryesore që
përbën edhe temën e një kapitulli trajtohet në dy plane. Baza e
trajtimit mbetet mësimi, por në dy kapitujt e fundit nxënësi vihet
para situatave të punëve praktike, të cilat janë mjaft të
rëndësishme për konkretizimin e pjesës teorike të mësimit.Çdo mësim
shoqërohet me ilustrime dhe shpjegime të detajuara.Punët praktike
shoqërojnë mësimin e ditës sipas ndarjes që është e specifikuar
gjatë udhëzuesit pedagogjik. Punët praktike jo domosdoshmërisht
lidhen me mësimin e ditës, por ata konkretizojnë dijet e marra deri
në atë moment. Ato jo vetëm që janë konkretizim i njohurive por
sjellin tek nxënësi edhe elementë të rinj. Të gjithë punët praktike
janë të grupuara në fund të librit të nxënësit.Libri përmban,
gjithashtu, edhe nga 1 orë kontroll njohurish të kapitullit që janë
konceptuar në formë testesh, përgjigjet e të cilave i gjen tek
udhëzuesi pedagogjik.
Udhëzuesi pedagogjik
I lehtë në përdorim, udhëzuesi është një material shumë i
rëndësishëm për orën e mësimit. Çdo mësim shoqërohet me objektivat
specifike të detajuara në lidhje me aftësimin e nxënësit.Në çdo
fillim kapitulli parashikohet që mësuesi duhet t’i prezantojë
nxënësit me terminologjinë që është shumë e rëndësishme si për
aktivitetin mësimor ashtu dhe ambientimin e vetë nxënësve me këtë
terminologji.
7
-
Mësimi 1 Historia dhe përdorimi i kompjuterit
Ky mësim prezanton historinë dhe përdorimin e kompjuterit.
Këshillojmë që nxënësit vetë mund ta zgjerojnë këtë mësim bazuar në
leximet dhe eksperiencat e tyre personale.
Objektivat
të jepen faktet kryesore rreth historisë së kompjuterit; të
kuptohet drejt fusha e përdorimit të kompjuterit;
Aftësitë e fituara
të kuptojnë historinë dhe origjinën e kompjuterit; të përdorin
siç duhet kompjuterin;
Materialet
Libri i nxënësit, fq 6 – 7
1. Explorimi i fushave kryesore të jetësFilloni lëndën e
Informatikës me një diskutim në klasë. Ka dëgjuar kush për fjalën
informatikë. Çfarë do të thotë kjo fjalë? Shfrytëzoni rastin për
t’u folur nxënësve rreth etimologjisë së fjalës. Gjallëroni
diskutimin me temën nëse i përshtatet kjo fjalë përdorimit të sotëm
të shkencës së informatikës. Ftojini nxënësit të sjellin raste të
përdorimit të shkencës së informatikës nga çfarë kanë dëgjuar dhe
kanë parë. Përpiquni që hyrja të shpjegohet nga vetë nga ata.Nuk
duhet lënë mënjanë kuptimi i fjalës kompjuter. Shkruani në dërrasë
të zezë, me shkronja të mëdha se çfarë është kompjuteri dhe
diskutojeni në këtë pohim. Kërkoni nga nxënësit të japin argumentet
e tyre.
2. Historia e kompjuterit
Di të flas rrethhistorisë së kompjuterit
Di të jap fakte për historinë e kompjuterit
Di të flas për figurat e shquara në këtë fushë
Përveç përgjigjeve të testeve përfundimtare, udhëzuesi
pedagogjik i jep përgjigje edhe të gjithë aparatit
pedagogjik.Informacionet dhe ushtrimet gjatë orës së mësimit
plotësojnë njohuritë e dhëna nga mësuesi gjatë orës së mësimit.
Struktura e librit të nxënësit
Libri i nxënësit “Informatika 7” përmban , 4 kapituj. Një temë
është parashikuar që të zgjasë 45 minuta, kohëzgjatja normale e një
ore mësimi. Libri është konceptuar që të zgjasë 35 orë
informatikë.
Programi 35 orë
Teori 24
Punë Praktike (tastiera) 4
Teste Kontrolli 4
Orë të lira 3
Teoritë janë lehtësisht të dallueshme nga punët praktike pasi
këto të fundit janë të grumbulluara të gjitha në fund të librit dhe
mësuesi punon paralelisht.
Kapitulli I: Arkitektura e kompjuterit 4 orë teori + 1 orë test
Kapitulli II: Mjedisi software në kompjuter 4 orë teori + 1 orë
test Kapitulli III: Sistemi i operimit Windows 7 8 orë teori + 1
orë test (shoqëruar me 7 punë praktike) Kapitulli IV: Aplikacionet
në Windows 7 8 orë teori+ 1 orë test (shoqëruar me 4 punë praktike)
Tastjera: 4 orë punë praktike
8
-
Mësimi 1 Historia dhe përdorimi i kompjuterit
Ky mësim prezanton historinë dhe përdorimin e kompjuterit.
Këshillojmë që nxënësit vetë mund ta zgjerojnë këtë mësim bazuar në
leximet dhe eksperiencat e tyre personale.
Objektivat
të jepen faktet kryesore rreth historisë së kompjuterit; të
kuptohet drejt fusha e përdorimit të kompjuterit;
Aftësitë e fituara
të kuptojnë historinë dhe origjinën e kompjuterit; të përdorin
siç duhet kompjuterin;
Materialet
Libri i nxënësit, fq 6 – 7
1. Explorimi i fushave kryesore të jetësFilloni lëndën e
Informatikës me një diskutim në klasë. Ka dëgjuar kush për fjalën
informatikë. Çfarë do të thotë kjo fjalë? Shfrytëzoni rastin për
t’u folur nxënësve rreth etimologjisë së fjalës. Gjallëroni
diskutimin me temën nëse i përshtatet kjo fjalë përdorimit të sotëm
të shkencës së informatikës. Ftojini nxënësit të sjellin raste të
përdorimit të shkencës së informatikës nga çfarë kanë dëgjuar dhe
kanë parë. Përpiquni që hyrja të shpjegohet nga vetë nga ata.Nuk
duhet lënë mënjanë kuptimi i fjalës kompjuter. Shkruani në dërrasë
të zezë, me shkronja të mëdha se çfarë është kompjuteri dhe
diskutojeni në këtë pohim. Kërkoni nga nxënësit të japin argumentet
e tyre.
2. Historia e kompjuterit
Di të flas rrethhistorisë së kompjuterit
Di të jap fakte për historinë e kompjuterit
Di të flas për figurat e shquara në këtë fushë
9
-
Mësimi 2 Kompjuteri dhe funksionet e tij
Ky mësim prezanton kompjuterin, pjesët kryesore te tij, llojet e
tij si dhe funksionet kryesore. Këshillojmë që analogjitë të jepen
paralelisht me shpjegimin e mësimit. Në këtë mënyrë nxënësi e ka më
të lehtë perceptimin e funksioneve që kryen kompjuteri .
Objektivat
të flasin për sistemet dhe pjesët kryesore të kompjuterit;të
prezantojnë llojet kryesore të kompjuterit;të japin idenë e
funksionimit të kompjuterit.
Aftësitë e fituara
të njohin llojet dhe pjesët kryesore të kompjuterit;të bëjnë
dallimin ndërmjet sistemit hardware dhe software;të kuptojnë katër
funksionet kryesore të kompjuterit.
Materialet
Libri i nxënësit, fq 8 – 9
1. Vështrim i shpejtë mbi kompjuterinBazuar tek përdorimet e
ndryshme të kompjuterit për përdorim personal, shpjegoni se çfarë
është kompjuteri.Puna me tekst Ruajtja e fotografive Kërkime për të
dhëna Planifikimi i kohës Komunikimi me të tjerët Të gjitha këto
përdorime lidhen me punën që kryen kompjuteri me informacionin duke
u asistuar gjithnjë nga sistemi hardware dhe software. Shpjegoni me
gjerë dy sistemet.
U siguroni nxënësve imazhe të pjesëve kryesore hardware të
kompjuterit. Diskutoni bashkarisht rreth tyre.
2. Llojet e kompjuterit Nxisni në klasë diskutime të rrethanave
të përdorimit të kompjuterit nga njeriu. Një nga pyetjet nxitëse
mund të jetë
Di se çfarë është sistemi software dhe hardware.
E kuptoj se çfarë është kompjuteri dhe cila është lënda e parë e
tij.
Bazuar tek figurat e librit të nxënësit u flisni nxënësve për
historinë e kompjuterit. Në libër janë rreshtuar disa fakte
kryesore, por mund të gjenden dhjetëra fakte të tjera që nuk janë
përfshirë në librin e nxënësit. Po citojmë disa prej tyre: sistemi
binar, makina llogaritëse, enigma, mikrokompjuteri, tabletat
etj.Zgjeroni më tej figurën Ada Bajron, se çfarë ishte dhe çfarë
përfaqëson në historinë e informatikës. Një shkrim shkencor
ndërmjet të tjerash shkruan: “Ada u përqendrua në atë që sot rëndom
quhen “program” të Makinës Analitike. Në këtë kuptim dikush e ka
quajtur Adën një vizionare të vërtetë, ngaqë ajo ishte në gjendje
të parashikonte se një makinë Babbage do të kishte përdorime të
gjera në fushën e paraqitjes grafike, në fushën e matematikës dhe
atë të muzikës. Ajo parashikoi çdo gjë një shekull përpara se këto
disiplina të revolucionarizoheshin nga kompjuteri.
3. Eksplorimi i veprimeve të zakonshme Bazuar tek gjashtë
tabelat kryesore të paraqitura tek libri i nxënësit, shpjegoni
përdorimin personal të kompjuterit nga secili prej nesh. Për çdo
tabelë, përpiquni ta konkretizoni situatën me shembuj nga jeta e
përditshme. Punoni me pyetjet në aparatin pedagogjik gjatë orës së
mësimit ose ua jepni nxënësve për përgatitje në shtëpi.
Përgjigjet:1. Babixh konsiderohet si babai i kompjuterit pasi ai
ishte i pari që ideoi një
makinë që kishte funksionet shumë të afërta me kompjuterin e
sotëm: pranonte të dhëna, i përpunonte dhe ruante rezultatin.
2. Kompjuteri është makina që ka një histori shumë të larmishme.
Kjo për faktin se ajo është një makinë komplekse, e përbërë nga
shumë pjesë, dhe për secilën prej tyre ka një histori më vete.
3. Sepse sot kompjuteri përdoret gjerësisht. Dëgjojmë muzikë,
luajmë, ruajmë fotografi, kronometrojmë kohën tonë etj.
Di të flas rreth përdorimit të kompjuterit
Di të klasifikoj përdorimin personal nga përdorimi i kompjuterit
në shkencatkryesore të jetës
10
-
Mësimi 2 Kompjuteri dhe funksionet e tij
Ky mësim prezanton kompjuterin, pjesët kryesore te tij, llojet e
tij si dhe funksionet kryesore. Këshillojmë që analogjitë të jepen
paralelisht me shpjegimin e mësimit. Në këtë mënyrë nxënësi e ka më
të lehtë perceptimin e funksioneve që kryen kompjuteri .
Objektivat
të flasin për sistemet dhe pjesët kryesore të kompjuterit;të
prezantojnë llojet kryesore të kompjuterit;të japin idenë e
funksionimit të kompjuterit.
Aftësitë e fituara
të njohin llojet dhe pjesët kryesore të kompjuterit;të bëjnë
dallimin ndërmjet sistemit hardware dhe software;të kuptojnë katër
funksionet kryesore të kompjuterit.
Materialet
Libri i nxënësit, fq 8 – 9
1. Vështrim i shpejtë mbi kompjuterinBazuar tek përdorimet e
ndryshme të kompjuterit për përdorim personal, shpjegoni se çfarë
është kompjuteri.Puna me tekst Ruajtja e fotografive Kërkime për të
dhëna Planifikimi i kohës Komunikimi me të tjerët Të gjitha këto
përdorime lidhen me punën që kryen kompjuteri me informacionin duke
u asistuar gjithnjë nga sistemi hardware dhe software. Shpjegoni me
gjerë dy sistemet.
U siguroni nxënësve imazhe të pjesëve kryesore hardware të
kompjuterit. Diskutoni bashkarisht rreth tyre.
2. Llojet e kompjuterit Nxisni në klasë diskutime të rrethanave
të përdorimit të kompjuterit nga njeriu. Një nga pyetjet nxitëse
mund të jetë
Di se çfarë është sistemi software dhe hardware.
E kuptoj se çfarë është kompjuteri dhe cila është lënda e parë e
tij.
11
-
Mësimi 3 Pjesët e kompjuterit
Ky mësim prezanton pjesët e kompjuterit, bazuar në funksionet
kryesore që ata kryejnë. Këshillojmë që ky mësim të realizohet në
dy orë për nga volumi dhe rëndësia. Në këtë mënyrë nxënësi e ka më
të lehtë memorizimin e funksioneve që kryejnë pjesët e
kompjuterit.
Objektivat
të shpjegojnë funksionet kryesore të kompjuterit duke i
konkretizuar me pjesët e tij; të prezantojnë pajisjet input, output
dhe input – output; të njohin nxënësit me procesin e përpunimit që
kryen kompjuteri.
Aftësitë e fituara
të kuptojnë lidhjen ndërmjet funksioneve dhe pajisjeve të
kompjuterit;të bëjnë dallimin ndërmjet pajisjeve të ruajtjes; të
kuptojnë procesin e përpunimit dhe të ruajtjes.
Materialet
Libri i nxënësit, fq 10 – 13
1. Pajisjet e kompjuterit sipas funksionitParaqitni në dërrasë
të zezë skemën e funksionimit të kompjuterit (pa shigjeta) dhe bëni
një përmbledhje të asaj që është thënë në mësimin
paraardhës.Filloni të shpjegoni pajisjet input dhe ndërtoni
shigjetën e parë në brendësi të skemës.
2. Llojet e kompjuterit Procesi i përpunimit ndodhet në qendër
të skemës. Bazuar në vendndodhjen e tij u flisni nxënësve për
rëndësinë e procesit të përpunimit, si kryhet ai dhe cila pajisje e
kryen atë. Mos harroni që analogjia është një metodë e mirë që
nxënësit të kuptojnë se çfarë ndodh gjatë procesit të
përpunimit.
“Ku shikoni se njeriu përdor kompjuter?”: shkollë, ndërmarrje,
avion etj.
Nisur nga këto situata shpjegoni llojet e kompjuterit. Si është
zhvilluar kompjuteri gjatë shekullit XXI dhe si na shfaqet dita
ditës. Çfarë mendojnë nxënësit “si vjen dhe po bëhet kompjuteri?”
Përgjigje e mundshme: Gjithnjë e më i vogël, më i hollë, dhe me
sistemet hardware të integruara. Në tabelë të zezë bashkërisht me
nxënësit mund të krijoni një skemë të zhvillimit të kompjuterit nga
fillimet e tij deri në ditët e sotme
3. Kompjuteri funksionon si truri i një njeriu Shkruani në
dërrasë të zezë katër punët/funksionet kryesore të kompjuterit.
Filloni të shpjegoni funksionet paralelisht duke u mbështetur në
analogjinë e djalit që punon për zgjidhjen e problemave. Ndaluni
dhe shpjegoni hollësisht dhe me radhë çdo funksion kryesor duke
krijuar edhe një rrjedhë logjike nga një funksion tek tjetri.
Punoni me pyetjet në aparatin pedagogjik gjatë orës së mësimit ose
ua jepni nxënësve për përgatitje në shtëpi
Përgjigjet:1. Sistemet hardware dhe software 2. Kompjuterët
desktop dhe laptop janë kompjuterë personalë sepse janë
konceptuar për nga madhësia, karakteristikat dhe çmimi për
përdorim individual.
3. Makina llogaritëse ndryshon nga kompjuteri sepse ajo nuk ruan
të dhëna. Ajo pranon vetëm një lloj të dhënash që janë numrat,
ndërsa kompjuteri sot përpunon informacion numër, tekst dhe
imazh.
Analogji shtesë: Aktiviteti postar: - njerëzit shkruajnë dhe
postojnë letra në postë (posta pranon të dhëna, fut
input)- seksioni qendror, kontrollon zarfat dhe i fut nëpër kuti
sipas adresave
(përpunimi i të dhënave)- seksioni i postës restante, harton
listat për shpërndarje. Këto lista sipas një ligjit
ne fuqi ruhen për një periudhë të caktuar si provë e qarkullimit
të informacionit (ruan informacion)
- seksioni i shpërndarjes, shpërndan zarfat nëpër adresat
përkatëse (nxjerr output)
Di të identifikoj ndryshimet ndërmjet llojeve të ndryshme të
kompjuterit.
12
-
Mësimi 3 Pjesët e kompjuterit
Ky mësim prezanton pjesët e kompjuterit, bazuar në funksionet
kryesore që ata kryejnë. Këshillojmë që ky mësim të realizohet në
dy orë për nga volumi dhe rëndësia. Në këtë mënyrë nxënësi e ka më
të lehtë memorizimin e funksioneve që kryejnë pjesët e
kompjuterit.
Objektivat
të shpjegojnë funksionet kryesore të kompjuterit duke i
konkretizuar me pjesët e tij; të prezantojnë pajisjet input, output
dhe input – output; të njohin nxënësit me procesin e përpunimit që
kryen kompjuteri.
Aftësitë e fituara
të kuptojnë lidhjen ndërmjet funksioneve dhe pajisjeve të
kompjuterit;të bëjnë dallimin ndërmjet pajisjeve të ruajtjes; të
kuptojnë procesin e përpunimit dhe të ruajtjes.
Materialet
Libri i nxënësit, fq 10 – 13
1. Pajisjet e kompjuterit sipas funksionitParaqitni në dërrasë
të zezë skemën e funksionimit të kompjuterit (pa shigjeta) dhe bëni
një përmbledhje të asaj që është thënë në mësimin
paraardhës.Filloni të shpjegoni pajisjet input dhe ndërtoni
shigjetën e parë në brendësi të skemës.
2. Llojet e kompjuterit Procesi i përpunimit ndodhet në qendër
të skemës. Bazuar në vendndodhjen e tij u flisni nxënësve për
rëndësinë e procesit të përpunimit, si kryhet ai dhe cila pajisje e
kryen atë. Mos harroni që analogjia është një metodë e mirë që
nxënësit të kuptojnë se çfarë ndodh gjatë procesit të
përpunimit.
13
-
Mësimi 4 Anatomia e kompjuterit
Ky mësim prezanton ndërtimin e brendshëm të kompjuterit. Duke
qenë pjesa brenda kasës, mësimi mund të bëhet pak abstrakt për
nxënësit. Këshillohet që ky mësim të konkretizohet dhe të
zhvillohet në laboratorin e kompjuterit ose minimalisht të sillet
në klasë një kompjuter i hapur.
Objektivat
të shpjegojnë ndërtimin e brendshëm të kompjuterit; të
prezantojnë komponentët e tjerë të kompjuterit.
Aftësitë e fituara
të kuptojnë rolin e qarqeve në kompjuter; të bëjnë dallimin
ndërmjet Ram dhe Rom; të shpjegojnë se si shkon rryma elektrike në
kompjuter.
Materialet
Libri i nxënësit, fq 14 – 15
1. Pajisjet e kompjuterit sipas funksionitFtoni nxënësit që
grupe grupe të vëzhgojnë ndërtimin e brendshëm të kompjuterit.
Filloni të flisni për qarqet në kompjuter dhe rëndësinë e tyre.
Duhet të nënvizoni që qarku kryesor është madhërbordi, rreth të
cilit lidhen edhe pjesët e tjera të kompjuterit si mikroprocesori,
njësia qendrore, portat etj.Flisni dhe jepni karakteristikat edhe
për qarqet e tjera: CPU, RAM, ROM. Është e rëndësishme që të
ndaleni tek dallimet ndërmjet RAM–it dhe ROM–it. Analogjia e
përdorur për këtë rast në librin e nxënësit u ndihmon që të jepni
një ide më të qartë.
2. Pjesët e kompjuterit lidhëse me qarqet Shfrytëzoni njohuritë
që kanë nxënësit nga eksperienca e tyre për mënyrën sesi vihet në
punë kompjuteri. Ndizni diskutim
Njoh qarkun kryesor të kompjuteritDi si lidhet qarku kryesor me
pjesët e tjeraDallojmemorienROM nga RAM.
U flisni nxënësve për shpejtësinë e procesorit dhe për atë që
quhet cikël. Mos harroni të përmendni njësinë e matjes së saj.
3. Procesi i ruajtjes dhe mënyra e realizimit të tij Vendosni në
skemë dy shigjetat përkatëse në procesin e përpunimit dhe të
ruajtjes. Në këtë çast shpjegoni se çfarë do të thotë ruajtje dhe
se cilat janë pajisjet e ruajtjes. Mos harroni se duke shpjeguar
pajisjet ju shpjegoni edhe mënyrat e realizimit të ruajtjes. Nuk
duhet harruar që të dalloni ruajtjen e brendshme që realizohet
nëpërmjet pajisjeve të brendshme si hard drive, si dhe ruajtjes së
jashtme që realizohet nëpërmjet pajisjeve portabël si disketa,
cd/dvd dhe usb.
4. Përpunimit i të dhënave dhe pajisjet input - outputVendosni
shigjetat e fundit tek pajisjet output dhe pajisjet input - output.
Shpjegoni konceptin output që lidhet me nxjerrjen e rezultatit dhe
afishimin e tij.Shpjegoni konceptin pajisje input – output. Çfarë
bëjnë me informacionin këto të dhëna? Diskutoni në klasë me
nxënësit duke patur parasysh edhe skemën e funksionimit të
kompjuterit.Punoni me pyetjet në aparatin pedagogjik gjatë orës së
mësimit ose ua jepni nxënësve për përgatitje në shtëpi.
Përgjigjet:1. Ne komunikojmë me kompjuterin me anë të pajisjeve
input, output, si edhe input
-output. Këto pajisje bëjnë të mundur që ne të futim dhe të
marrim të dhëna nga kompjuteri.
2. Funksionet bazë të procesorit janë marrja e të dhënave nga
pajisjet input, përpunimi i tyre, dhe dërgimi i rezultatit tek
pajisjet output.
3. Pajisjet e ruajtjes janë pajisje input dhe output sepse
mbajnë të dhëna të cilat mund të futen në çdo moment në kompjuter
dhe në këtë rast quhen pajisje input, dhe në to regjistrohen
rezultatet e informacionit të përpunimit dhe në këtë rast quhen
pajisje output. Modemi është një tjetër shembull i pajisjeve hyrëse
- dalëse (input – output). Modemi është një pajisje që lejon
kompjuterat të lidhen në internet nëpërmjet linjave telefonike.
Modemi merr dhe dërgon sinjale në kompjuter.
4. Në bazë të mësimit të ditës dhe karakteristikave të pajisjeve
input dhe output jepni detyrë shtëpie për nxënësit që të ndërtojnë
një diagram Venn.
14
-
Mësimi 4 Anatomia e kompjuterit
Ky mësim prezanton ndërtimin e brendshëm të kompjuterit. Duke
qenë pjesa brenda kasës, mësimi mund të bëhet pak abstrakt për
nxënësit. Këshillohet që ky mësim të konkretizohet dhe të
zhvillohet në laboratorin e kompjuterit ose minimalisht të sillet
në klasë një kompjuter i hapur.
Objektivat
të shpjegojnë ndërtimin e brendshëm të kompjuterit; të
prezantojnë komponentët e tjerë të kompjuterit.
Aftësitë e fituara
të kuptojnë rolin e qarqeve në kompjuter; të bëjnë dallimin
ndërmjet Ram dhe Rom; të shpjegojnë se si shkon rryma elektrike në
kompjuter.
Materialet
Libri i nxënësit, fq 14 – 15
1. Pajisjet e kompjuterit sipas funksionitFtoni nxënësit që
grupe grupe të vëzhgojnë ndërtimin e brendshëm të kompjuterit.
Filloni të flisni për qarqet në kompjuter dhe rëndësinë e tyre.
Duhet të nënvizoni që qarku kryesor është madhërbordi, rreth të
cilit lidhen edhe pjesët e tjera të kompjuterit si mikroprocesori,
njësia qendrore, portat etj.Flisni dhe jepni karakteristikat edhe
për qarqet e tjera: CPU, RAM, ROM. Është e rëndësishme që të
ndaleni tek dallimet ndërmjet RAM–it dhe ROM–it. Analogjia e
përdorur për këtë rast në librin e nxënësit u ndihmon që të jepni
një ide më të qartë.
2. Pjesët e kompjuterit lidhëse me qarqet Shfrytëzoni njohuritë
që kanë nxënësit nga eksperienca e tyre për mënyrën sesi vihet në
punë kompjuteri. Ndizni diskutim
Njoh qarkun kryesor të kompjuteritDi si lidhet qarku kryesor me
pjesët e tjeraDallojmemorienROM nga RAM.
15
-
LEXIM: Pesë brezat e kompjuterash
Brezi i parë (1945 – 1956): karakterizohej nga instruksione që u
korrespondonin vetëm një qëllimi për të cilin kompjuterat ishin
ndërtuar. Çdo kompjuter kishte gjuhën e vet që u tregonte mënyrën
sesi duhej të funksiononin. Prandaj kompjuterat e kësaj gjenerate
ishin të vështirë të programoheshin dhe kufizonin shpejtësinë dhe
fleksibilitetin e tyre. Këta kompjutera ishin të mëdhenj në
përmasa. Brezi i dytë (1956 – 1963): përfshin përdorimin e
tranzistorëve në vend të tubave të vakumit për herë të parë në
vitin 1956. Në këtë mënyrë kompjuterat patën mundësi të zvogëlonin
përmasat e tyre. U bënë më të vegjël, më të shpejtë, më të saktë
dhe më të kursyeshëm në energji. Kompania e parë që përfitoi nga
përdorimi i tranzistorëve ishte IBM. Por kompjuterat e këtij brezi
dallohen gjithashtu për përdorimin e : printerit, regjistruesit me
shirit magnetik, disqeve magnetike, memories, sistemeve të
shfrytëzimit dhe programeve të ruajtura në memorien e kompjuterave.
Brezi i tretë (1964 - 1971): shënohet nga përfshirja e qarkut me
bazë kuarci në rëndësi të kompjuterit. Ky qark kombinonte tre
përbërës elektrik në një disk të vogël. Rezultati: kompjuterat
zvogëlojnë më shumë përmasën e tyre. Një risi tjetër i këtij brezi
është përdorimi i një sistemi shfrytëzimi që lejonte aktivizimin e
shumë programeve në një makinë të vetme me një program qendror
kontrollues dhe që koordinonte memorien qendrore të kompjuterit.
Brezi i katërt (1971 – fund shekulli XX): shënon zvogëlimin e
përmasave të qarqeve të integruar në brendësi të kompjuterit. Lind
mikroprocesori dhe në një qark të vetëm të integruar inkorporohen
të gjithë elementet e kompjuterit brenda një kase të vetme. Brezi i
pestë (shekulli XXI): është pak e vështirë të përcaktohet sepse çdo
ditë ka përparime në këtë fushë, por akoma nuk ka lindur një i
tillë, përveçse në përshkrimet e romaneve apo filmave fantastiko
-shkencor ku kompjuteri flet me përdoruesin e tij, falë një sistemi
inteligjence artificial të integruar.
në klasë dhe më pas flisni për ushqyesin dhe rolin e tij.U
flisni nxënësve për portat. Keni rastin që të shpjegoni se cilat
pjesë të kompjuterit lidhen në çdo portë. Ftoni nxënësit që të
dallojnë format e portave. Punoni me pyetjet në aparatin pedagogjik
gjatë orës së mësimit ose ua jepni nxënësve për përgatitje në
shtëpi.
Përgjigjet:1. Madhërbordi kontrollon të gjithë sistemin e
kompjuterik, është mbajtës i të
gjitha qarqeve të tjera të kompjuterit. CPU, është truri i
kompjuterit, kontrollon të dhenat, i përpunon dhe jep udhëzime për
pjesët e tjera të kompjuterit. Ai ekzekuton komanda gjithashtu. RAM
është hapësira e punës së procesorit. Ai ruan të dhënat e
përkohshme. ROM ruan udhëzimet bazë të kompjuterit (BIOS)
2. Pjesa ROM nënkupton që CD përmban të dhëna që nuk mund të
modifikohen por vetëm të lexohen nga kompjuteri. CD – ROM është
pajisje ruajtjeje ndërsa ROM –I i kompjuterit është pjesë e
memories së kompjuterit.
3. Zhvilloni diskutimet në klasë.
Përgjigjet e testit: A.1. BIOS 2. CPU 3. ROM 4. Hard drive 5.
RAM 6. Motherboard 7. Ushqyes 8. Porta B1. G 2. G 3.G 4. V 5. V 6.
V Ca.1 b. 1 c. 1 d. 2 e. 3
16
-
LEXIM: Pesë brezat e kompjuterash
Brezi i parë (1945 – 1956): karakterizohej nga instruksione që u
korrespondonin vetëm një qëllimi për të cilin kompjuterat ishin
ndërtuar. Çdo kompjuter kishte gjuhën e vet që u tregonte mënyrën
sesi duhej të funksiononin. Prandaj kompjuterat e kësaj gjenerate
ishin të vështirë të programoheshin dhe kufizonin shpejtësinë dhe
fleksibilitetin e tyre. Këta kompjutera ishin të mëdhenj në
përmasa. Brezi i dytë (1956 – 1963): përfshin përdorimin e
tranzistorëve në vend të tubave të vakumit për herë të parë në
vitin 1956. Në këtë mënyrë kompjuterat patën mundësi të zvogëlonin
përmasat e tyre. U bënë më të vegjël, më të shpejtë, më të saktë
dhe më të kursyeshëm në energji. Kompania e parë që përfitoi nga
përdorimi i tranzistorëve ishte IBM. Por kompjuterat e këtij brezi
dallohen gjithashtu për përdorimin e : printerit, regjistruesit me
shirit magnetik, disqeve magnetike, memories, sistemeve të
shfrytëzimit dhe programeve të ruajtura në memorien e kompjuterave.
Brezi i tretë (1964 - 1971): shënohet nga përfshirja e qarkut me
bazë kuarci në rëndësi të kompjuterit. Ky qark kombinonte tre
përbërës elektrik në një disk të vogël. Rezultati: kompjuterat
zvogëlojnë më shumë përmasën e tyre. Një risi tjetër i këtij brezi
është përdorimi i një sistemi shfrytëzimi që lejonte aktivizimin e
shumë programeve në një makinë të vetme me një program qendror
kontrollues dhe që koordinonte memorien qendrore të kompjuterit.
Brezi i katërt (1971 – fund shekulli XX): shënon zvogëlimin e
përmasave të qarqeve të integruar në brendësi të kompjuterit. Lind
mikroprocesori dhe në një qark të vetëm të integruar inkorporohen
të gjithë elementet e kompjuterit brenda një kase të vetme. Brezi i
pestë (shekulli XXI): është pak e vështirë të përcaktohet sepse çdo
ditë ka përparime në këtë fushë, por akoma nuk ka lindur një i
tillë, përveçse në përshkrimet e romaneve apo filmave fantastiko
-shkencor ku kompjuteri flet me përdoruesin e tij, falë një sistemi
inteligjence artificial të integruar.
17
-
i nxënësit. Bashkë me nxënësit i përshkruani ato dhe thoni edhe
kapacitetin e ruajtjes që ata kanë.
3. Ushtrimea) Plotësoni tekstin me fjalët e mëposhtme:
informacion – njësi – ruaj – memorjes – ruajtjeje – harddisk - bit
Pajisjet e ……………… (apo …………………………) mundësojnë të ……………… të dhënat.
Ekzistojnë shumë ………………….. të matjes së kapacitetit të memorjes, si
për shembull ……………… është pajisja kryesore e ruajtjes së të
dhënave. Ai mundëson ruajtjen e një mase të madhe ………………………….
b) Listoni bashkërisht me nxënësit 6 pajisje ruajtjeje dhe
diskutoni rreth situatave të përdorimit të tyre.c) Gjëegjëza
Përdorem brenda aparatit fotografik për të ruajtur fotografitë.
- …………………………Ndodhem tek njësia qendrore e kompjuterit dhe
kapaciteti im është rreth 500 GB - ……………………….. Instalohem tek njëra
nga portat e kompjuterit. ……………………
4. Aparati pedagogjik Punoni me pyetjet në aparatin pedagogjik
gjatë orës së mësimit ose u jepni nxënësve për përgatitje në shtëpi
Përgjigjet:
1. Të dhënat e përhershme ruhen në kompjuter nëpërmjet
harddiskut apo pajisjeve të tjera portabël dhe zakonisht janë
programe dhe të dhëna të krijuara nga ne. Të dhënat e përkohshme
ruhen në RAM dhe zgjasin për sa kohë që kompjuteri është i ndezur.
Në këtë grup zakonisht futen të dhënat që i duhen procesorit gjatë
punës së tij dhe ndryshime të dokumenteve ende të pa ruajtura
2. Kodi Binar është gjuha e kompjuterit që formohet nga
kombinimi i biteve në seri, të cilat tregojnë komanda apo të dhëna
që i jepen kompjuterit. Bit dhe byte ndryshojnë sepse bit është
njësia bazë e ruajtjes së informacionit ndërsa byte është i
barabartë me 8 bite.
3. 72 bite - 8 bite për çdo shkronjë
Mësimi 1 Njësitë matëse të informacionit
Ky mësim është fillimi i kapitullit të dytë i cili trajton
programet e kompjuterit, sistemin e operimit dhe aplikacione të
tjera të Windows-it. Ky mësim analizon memorien e kompjuterit dhe
të disa pjesëve të saj. Këshillojmë që ky mësim të realizohet duke
patur si mjete në klasë jo vetëm kompjuterin por edhe pajisjet e
tjera të ruajtjes.
Objektivat
të familjarizohen me nocionin e matjes së informacionit; të
prezantojnë kodin binar; të shpjegojnë njësitë bazë të matjes së
informacionit.
Aftësitë e fituara
të kuptojnë mënyrën e funksionimit të kodit binar; të bëjnë
dallimin njësive të matjes së informacionit; të kuptojnë mënyrën e
ruajtjes së informacionit në kompjuter.
Materialet
Libri i nxënësit, fq 18 –19 Pajisje ruajtjeje
1. Kodi Binar Fillimisht u shpjegoni nxënësve se çfarë ruhet në
RAM dhe në hard disk. Ilustrojeni këtë shpjegim me situata rreth të
dhënave që janë të përkohshme dhe të dhënave që janë të
përhershme.U shpjegoni nxënësve me një skemë të thjeshtë të
vizatuar në dërrasë të zezë funksionimin e Kodit Binar, nëpërmjet
çipit të memories.
2. Bit & Byte Informacioni që ruhet në kompjuter matet me
njësi. Njësia bazë është bit dhe që si çdo njësi tjetër ndiqet nga
shumëfishat e tij. Bazuar në skemën e librit të nxënësit u flisni
nxënësve rreth rëndësisë së ekzistencës së matjes së
informacionit.U flisni nxënësve rreth nocionit të kapacitetit të
pajisjeve të ruajtjes. Merrni në analizë pajisjet e ruajtjes të
cituara tek libri
Njohkuptimin e Kodit Binar.
Di se ç’rol ka kodi binar në kompjuter.
18
-
i nxënësit. Bashkë me nxënësit i përshkruani ato dhe thoni edhe
kapacitetin e ruajtjes që ata kanë.
3. Ushtrimea) Plotësoni tekstin me fjalët e mëposhtme:
informacion – njësi – ruaj – memorjes – ruajtjeje – harddisk - bit
Pajisjet e ……………… (apo …………………………) mundësojnë të ……………… të dhënat.
Ekzistojnë shumë ………………….. të matjes së kapacitetit të memorjes, si
për shembull ……………… është pajisja kryesore e ruajtjes së të
dhënave. Ai mundëson ruajtjen e një mase të madhe ………………………….
b) Listoni bashkërisht me nxënësit 6 pajisje ruajtjeje dhe
diskutoni rreth situatave të përdorimit të tyre.c) Gjëegjëza
Përdorem brenda aparatit fotografik për të ruajtur fotografitë.
- …………………………Ndodhem tek njësia qendrore e kompjuterit dhe
kapaciteti im është rreth 500 GB - ……………………….. Instalohem tek njëra
nga portat e kompjuterit. ……………………
4. Aparati pedagogjik Punoni me pyetjet në aparatin pedagogjik
gjatë orës së mësimit ose u jepni nxënësve për përgatitje në shtëpi
Përgjigjet:
1. Të dhënat e përhershme ruhen në kompjuter nëpërmjet
harddiskut apo pajisjeve të tjera portabël dhe zakonisht janë
programe dhe të dhëna të krijuara nga ne. Të dhënat e përkohshme
ruhen në RAM dhe zgjasin për sa kohë që kompjuteri është i ndezur.
Në këtë grup zakonisht futen të dhënat që i duhen procesorit gjatë
punës së tij dhe ndryshime të dokumenteve ende të pa ruajtura
2. Kodi Binar është gjuha e kompjuterit që formohet nga
kombinimi i biteve në seri, të cilat tregojnë komanda apo të dhëna
që i jepen kompjuterit. Bit dhe byte ndryshojnë sepse bit është
njësia bazë e ruajtjes së informacionit ndërsa byte është i
barabartë me 8 bite.
3. 72 bite - 8 bite për çdo shkronjë
19
-
Po në dërrasë të zezë shkruani në skemë etapat që kalon një
instruksion nga ne deri në momentin që na paraqet rezultatin sipas
formës së caktuar. Diskutojeni bashkërisht në klasë këtë skemë.Mos
harroni që programimin ju mund ta konkretizoni fillimisht me
analogjinë. Pikërisht ky është edhe roli i analogjisë, që sado
abstrakte të jetë nocioni informatik, analogjia është gjithnjë
prezente për ta bërë nocionin sa më të kuptueshëm për nxënësit.
3. Përdorimi, instalimi dhe klasifikimi i programeve Këshillojmë
që kjo pjesë e mësimit të zhvillohet në laborator. Kjo e bën më
konkrete përdorimin dhe kryesisht instalimin e një programi. Duhet
patur parasysh që procedura e instalimit kalon nëpër disa hapa të
cilat kërkojnë konfirmimin e përdoruesit.U duhet nënvizuar nxënësve
dallimi kryesor që qëndron ndërmjet sistemeve të operimit dhe
aplikacioneve apo programeve aplikative. Zakonisht sistemet e
operimit janë të instaluara në kompjuterin që blihet, ndërsa
aplikacionet i shtohen kompjuterit nga vetë përdoruesi. Këta të
fundit përdoruesi i instalon sipas nevojave specifike që ai ka për
të kryer detyra të caktuara, prandaj ata i gjen me pagesë, falas
apo në gjendje të lirë falas.Punoni me pyetjet në aparatin
pedagogjik gjatë orës së mësimit ose ua jepni nxënësve për
përgatitje në shtëpi.
Përgjigjet1. Një program kompjuterik është i rëndësishëm për
funksionimin dhe
përdorimin e kompjuterit. Ai i tregon atij ekzaktësisht se çfarë
duhet të bëjë. 2. Udhëzime – komanda të përkthyera në kod binar -
software 3. Shpesh aplikacionet krahasohen me përkthyesit sepse një
njeri nuk mund të
flasë dhe aq më shumë të kuptojë një fjali
000000000000111111000000. Duke qenë se kompjuteri komunikon vetëm
në një gjuhë të tillë, dhe njeriu komunikon në një gjuhë tjetër
atëherë futet në lojë diçka tjetër që të sjellë gjuhën e
kompjuterit afër gjuhës së njeriut.
4. Instalimi nga CD-të e blera apo të dhëna, dhe instalimi nga
shkarkimi nga interneti.
Di ku të kërkoj një programaplikativ
Dallojsistemin e operimit nga aplikacionet
Mund të instaloj një aplikacion,gjithmonë në varësi të
kapacitetit të kompjuterit
Mësimi 2 Programet kompjuterike
Ky mësim u kushtohet tërësisht programeve. Pasi jep nocionet
bazë për programet, i njeh nxënësit me procedurat e instalimit dhe
llojet e tyre. Këshillojmë që analogjitë të jepen paralelisht me
shpjegimin e mësimit. Në këtë mënyrë nxënësi e ka më të lehtë të
bëjë dallimin ndërmjet programeve dhe programimit.
Objektivat
të flasin për programet në përgjithësi; të japin fillesat e
programimit; të mësojnë të bëjnë dallimin ndërmjet aplikacioneve
dhe sistemit të operimit.
Aftësitë e fituara
të njohin rolin e programeve për kompjuterin; të marrin njohuri
të përgjithshme rreth dy grupeve: aplikacione dhe sistemeve të
operimit të kuptojnë mënyrën e përdorimit të programeve.
Materialet
Libri i nxënësit, fq 20 – 21 KompjuterCD me ndonjë lojë të
instaluar
1. Çfarë janë programetBazuar tek analogjia cituar tek libri i
nxënësit u flisni fëmijëve për programet në kompjuter. Përdorni
dërrasën e zezë për analogjinë dhe krahas tyre jepni nga një
instruksion që ne i japim kompjuterit për ta ekzekutuar. Bazuar në
situatën e shpjeguar, nisni një diskutim në klasë rreth
instruksioneve që mund t’i japim kompjuterit për një detyrë të
caktuar. Dërrasën mund ta ndani në tre kolona dhe të shkruani nga
një grup instruksionesh që propozohen nga vetë nxënësit.
2. Programimi
Kuptoj rolin e programit
Mund të jap analogji të tjera (receta e kuzhinës)
20
-
Po në dërrasë të zezë shkruani në skemë etapat që kalon një
instruksion nga ne deri në momentin që na paraqet rezultatin sipas
formës së caktuar. Diskutojeni bashkërisht në klasë këtë skemë.Mos
harroni që programimin ju mund ta konkretizoni fillimisht me
analogjinë. Pikërisht ky është edhe roli i analogjisë, që sado
abstrakte të jetë nocioni informatik, analogjia është gjithnjë
prezente për ta bërë nocionin sa më të kuptueshëm për nxënësit.
3. Përdorimi, instalimi dhe klasifikimi i programeve Këshillojmë
që kjo pjesë e mësimit të zhvillohet në laborator. Kjo e bën më
konkrete përdorimin dhe kryesisht instalimin e një programi. Duhet
patur parasysh që procedura e instalimit kalon nëpër disa hapa të
cilat kërkojnë konfirmimin e përdoruesit.U duhet nënvizuar nxënësve
dallimi kryesor që qëndron ndërmjet sistemeve të operimit dhe
aplikacioneve apo programeve aplikative. Zakonisht sistemet e
operimit janë të instaluara në kompjuterin që blihet, ndërsa
aplikacionet i shtohen kompjuterit nga vetë përdoruesi. Këta të
fundit përdoruesi i instalon sipas nevojave specifike që ai ka për
të kryer detyra të caktuara, prandaj ata i gjen me pagesë, falas
apo në gjendje të lirë falas.Punoni me pyetjet në aparatin
pedagogjik gjatë orës së mësimit ose ua jepni nxënësve për
përgatitje në shtëpi.
Përgjigjet1. Një program kompjuterik është i rëndësishëm për
funksionimin dhe
përdorimin e kompjuterit. Ai i tregon atij ekzaktësisht se çfarë
duhet të bëjë. 2. Udhëzime – komanda të përkthyera në kod binar -
software 3. Shpesh aplikacionet krahasohen me përkthyesit sepse një
njeri nuk mund të
flasë dhe aq më shumë të kuptojë një fjali
000000000000111111000000. Duke qenë se kompjuteri komunikon vetëm
në një gjuhë të tillë, dhe njeriu komunikon në një gjuhë tjetër
atëherë futet në lojë diçka tjetër që të sjellë gjuhën e
kompjuterit afër gjuhës së njeriut.
4. Instalimi nga CD-të e blera apo të dhëna, dhe instalimi nga
shkarkimi nga interneti.
Di ku të kërkoj një programaplikativ
Dallojsistemin e operimit nga aplikacionet
Mund të instaloj një aplikacion,gjithmonë në varësi të
kapacitetit të kompjuterit
21
-
sistemin hardware të kompjuterit si atë ekzistues ashtu dhe atë
të ri – ngarkohet sistemi i operimit. Që nga kjo skemë vini në
dukje faktin që një kompjuter nuk jeton dot pa BIOS, por mos lini
pa theksuar rolin e kufizuar të tij. E krahasoni atë me një
orkestër që i bien veglave të ndryshme. Thjesht kjo orkestër ka
disa muzikantë që dinë t’i bien disa veglave.
3. Funksionet e Sistemit të Operimit “A është e mundur që kjo
orkestër të prodhojë një melodi në mënyrë të harmonishme?”.
Përgjigjja është jo, sepse kësaj orkestre i mungon dirigjenti që të
kontrollojë nëse të gjithë muzikantët i ka të pranishëm, nëse
orkestracioni në partitura është në rregull, atëherë ai fillon të
dirigjojë dhe ekzekutohet melodia. E njëjta gjë ndodh edhe me
sistemin e operimit. Pasi BIOS-i ka kryer kontrollin e vet, sistemi
i operimit bën koordinimin mes pajisjeve, siguron komunikimin dhe
ekzekuton aplikacionet. Për këtë themi që sistemi i operimit ka
funksion jetik në kompjuter.
Mos harroni t’u shpjegoni nxënësve karakteristikën
'multitasking' të sistemit të operimit. Është mirë që këtë
karakteristikë ata ta shikonin të konkretizuar në kompjuter. Në
këtë mjedis arrihet të konkretizohen detyrat përnjëherësh që kryen
kompjuteri.
3. Punoni me pyetjet në aparatin pedagogjik gjatë orës së
mësimit ose u jepni nxënësve për përgatitje në shtëpi
Përgjigjet:
1. Gjatë procesit të boot-imit BIOS teston: nëse gjithçka
funskionon në rregull, kontrollon për hardware të ri, ngarkon
sistemin e operimit, i cili ruhet në harddisk
2. Sistem multitasking 3. Sepse është sistemi i operimit që
merret me koordinimin e pajisjeve, me
memorizimin e programeve, të informacioneve, ekzekutimin e tyre
etj.
Di të bëj dallimin ndërmjet programevedhe sistemit të
operimit.
Di se sistemi i operimitekzekuton shumë detyra njëherësh.
Mësimi 3 Sistemet e Operimit
Ky mësim prezanton sistemin e operimit në kompjuter dhe
rëndësinë që ai ka për funksionimin e tij.
Objektivat
të shpjegojnë rolin e BIOS-it në momentin e ndezjes së
kompjuterit;të prezantojnë sistemin e operimit; të dallojnë
funksionimin e BIOS-it nga funksionimi i sistemit të operimit..
Aftësitë e fituara
të kuptojnë funksionin jetik të sistemit të operimit; të bëjnë
dallimin ndërmjet funksionimit të një kompjuteri vetëm me BIOS dhe
një kompjuteri me BIOS dhe sistem operimi; të kuptojnë procesin e
punës të sistemit të operimit.
Materialet
Libri i nxënësit, fq 22 – 23
1. Çfarë janë sistemet e operimit?Merrni dhe analizoni
paragrafin hyrës (të parë) të mësimit. Sistemi i operimit vë në
lidhje kompjuterin me pjesët e tjera hardware si tastiera, mausi,
printer etj, merr në ekzekutim komandat dhe nxjerr rezultat pra vë
në punë dhe pajisjet output.Këtë pjesë e mbështetni në analogjinë e
dhënë tek libri i nxënësit, duke e marrë në shqyrtim edhe atë. Mos
harroni që analogjia është një metodë e mirë që nxënësit të
kuptojnë se çfarë ndodh gjatë procesit të përpunimit.
2. BIOS-i në kompjuter 1. U shpjegoni nxënësve që krahas
sistemit të operimit
ekziston edhe BIOS-i që është nje tjetër “polic kontrolli” për
kompjuterin.
2. Bëni një skemë në dërrasë të zezë dhe vendosni hapat e
aktivizimit të kompjuterit: ndezja – BIOS kontrollon
22
-
sistemin hardware të kompjuterit si atë ekzistues ashtu dhe atë
të ri – ngarkohet sistemi i operimit. Që nga kjo skemë vini në
dukje faktin që një kompjuter nuk jeton dot pa BIOS, por mos lini
pa theksuar rolin e kufizuar të tij. E krahasoni atë me një
orkestër që i bien veglave të ndryshme. Thjesht kjo orkestër ka
disa muzikantë që dinë t’i bien disa veglave.
3. Funksionet e Sistemit të Operimit “A është e mundur që kjo
orkestër të prodhojë një melodi në mënyrë të harmonishme?”.
Përgjigjja është jo, sepse kësaj orkestre i mungon dirigjenti që të
kontrollojë nëse të gjithë muzikantët i ka të pranishëm, nëse
orkestracioni në partitura është në rregull, atëherë ai fillon të
dirigjojë dhe ekzekutohet melodia. E njëjta gjë ndodh edhe me
sistemin e operimit. Pasi BIOS-i ka kryer kontrollin e vet, sistemi
i operimit bën koordinimin mes pajisjeve, siguron komunikimin dhe
ekzekuton aplikacionet. Për këtë themi që sistemi i operimit ka
funksion jetik në kompjuter.
Mos harroni t’u shpjegoni nxënësve karakteristikën
'multitasking' të sistemit të operimit. Është mirë që këtë
karakteristikë ata ta shikonin të konkretizuar në kompjuter. Në
këtë mjedis arrihet të konkretizohen detyrat përnjëherësh që kryen
kompjuteri.
3. Punoni me pyetjet në aparatin pedagogjik gjatë orës së
mësimit ose u jepni nxënësve për përgatitje në shtëpi
Përgjigjet:
1. Gjatë procesit të boot-imit BIOS teston: nëse gjithçka
funskionon në rregull, kontrollon për hardware të ri, ngarkon
sistemin e operimit, i cili ruhet në harddisk
2. Sistem multitasking 3. Sepse është sistemi i operimit që
merret me koordinimin e pajisjeve, me
memorizimin e programeve, të informacioneve, ekzekutimin e tyre
etj.
Di të bëj dallimin ndërmjet programevedhe sistemit të
operimit.
Di se sistemi i operimitekzekuton shumë detyra njëherësh.
23
-
Përgjigjet e testit:
A.
1. program 2. përkthyes 3. programim
4. instalim 5. programues 6. përpunim teksti
7. boot -im
B
Hapni librin e nxënësit. Diskutoni me nxënësit rreth logove që
ata shikojnë. Nxisni diskutimin me anë të pyetjeve: A i njohin këto
programe? A i përdorin? Çfarë përfaqësojnë? A kanë lidhje logot me
funksionin e aplikacioneve etj. U shpjegoni nxënësve çfarë do të
thotë aplikacione, pjesë e paketës Office (aplikacione bazë) dhe
aplikacione shtesë apo të specializuara që krijohen për detyra
shumë specifike.Punoni me pyetjet në aparatin pedagogjik gjatë orës
së mësimit ose u jepni nxënësve për përgatitje në shtëpi
Përgjigjet: 1. Janë programe që u lejojnë përdoruesve të kryejnë
një detyrë të caktuar në
kompjuter. Ato ndahen në aplikacione bazë dhe aplikacione të
specializuara. 2. Sistemi i operimit është software qendror që
koordinon punën në kompjuter. Ai
mundëson gjithashtu memorizimin dhe ekzekutimin e aplikacioneve,
pra kryen një funksion jetik për kompjuterin, pa të kompjuteri nuk
funksionon në rregull. Aplikacionet janë programe për detyra
specifike, pa to nuk mund të kryesh një detyrë specifike por
kompjuteri funksionon.
3. Hapni programin përkatës – sistemi i operimit; Shkruani
letrën – program aplikativ; Ruani dokumentin – program aplikativ
dhe sistemi i operimit; Printoni – sistemi i operimit nëpërmjet
programit aplikativ.
Di rolin specifik të disa aplikacioneveGjatë një procesi pune
kuptoj se cilat hapamundësohen nga sistemi i operimit dhe se cilat
hapa nga aplikacionet
Mësimi 4 Programet Aplikative
Ky mësim prezanton nxënësit me programet aplikative. Këshillohet
që ky mësim të konkretizohet dhe të zhvillohet në laboratorin e
kompjuterit sepse kështu nxënësi bën dallimin ndërmjet sistemit të
operimit dhe aplikacioneve si dhe ndërmjet vetë aplikacioneve.
Objektivat
të shpjegojë dallimin ndërmjet sistemit të operimit dhe
aplikacioneve;të prezantojë aplikacione në kompjuter.
Aftësitë e fituara
të kuptojnë rolin e sistemit të operimit në lidhje me
aplikacionet;të bëjnë dallimin ndërmjet sistemit të operimit dhe
aplikacionevetë tregojnë lloje të ndryshme të aplikacioneve.
Materialet
Libri i nxënësit, fq 24 – 25
1. Njohja me programet aplikativeFtoni nxënësit që në grupe të
vëzhgojnë kompjuterin në procesin e ndezjes. Përfitoni nga ky rast
për të bërë një përsëritje të procesit të boot-imit. Flisni për
sistemin e operimit që u ngarkua në kompjuter dhe për nevojën e
aplikacioneve. Prezantoni nxënësit me disa lloje aplikacionesh.U
shpjegoni nxënësve se çfarë është një program aplikativ dhe disa
nga kategoritë e tyre.
2. Llojet e programeve aplikative Shfrytëzoni njohuritë që kanë
nxënësit nga eksperienca e tyre në punimet në kompjuter. Ndizni
diskutim në klasë rreth procedurave që ata kanë kryer kur kanë bërë
këto punime. Pyetjet mund të jenë të tilla: Çfarë punimi keni bërë?
Çfarë keni hapur për këtë qëllim? Çfarë elementesh keni përdorur në
këtë punim etj.
Di të dalloj aplikacionet.
Kuptojnevojën e aplikacioneve.
24
-
Përgjigjet e testit:
A.
1. program 2. përkthyes 3. programim
4. instalim 5. programues 6. përpunim teksti
7. boot -im
B
Hapni librin e nxënësit. Diskutoni me nxënësit rreth logove që
ata shikojnë. Nxisni diskutimin me anë të pyetjeve: A i njohin këto
programe? A i përdorin? Çfarë përfaqësojnë? A kanë lidhje logot me
funksionin e aplikacioneve etj. U shpjegoni nxënësve çfarë do të
thotë aplikacione, pjesë e paketës Office (aplikacione bazë) dhe
aplikacione shtesë apo të specializuara që krijohen për detyra
shumë specifike.Punoni me pyetjet në aparatin pedagogjik gjatë orës
së mësimit ose u jepni nxënësve për përgatitje në shtëpi
Përgjigjet: 1. Janë programe që u lejojnë përdoruesve të kryejnë
një detyrë të caktuar në
kompjuter. Ato ndahen në aplikacione bazë dhe aplikacione të
specializuara. 2. Sistemi i operimit është software qendror që
koordinon punën në kompjuter. Ai
mundëson gjithashtu memorizimin dhe ekzekutimin e aplikacioneve,
pra kryen një funksion jetik për kompjuterin, pa të kompjuteri nuk
funksionon në rregull. Aplikacionet janë programe për detyra
specifike, pa to nuk mund të kryesh një detyrë specifike por
kompjuteri funksionon.
3. Hapni programin përkatës – sistemi i operimit; Shkruani
letrën – program aplikativ; Ruani dokumentin – program aplikativ
dhe sistemi i operimit; Printoni – sistemi i operimit nëpërmjet
programit aplikativ.
Di rolin specifik të disa aplikacioneveGjatë një procesi pune
kuptoj se cilat hapamundësohen nga sistemi i operimit dhe se cilat
hapa nga aplikacionet
25
-
kuptojnë apo jo? Etj. Me pas ju mund t’u thoni ndryshimin
kryesor ndërmjet dy figurave. Në këtë mënyrë shpjegimi do të jetë
më konkret.
2. Aktivitete: Përdorimi i ndërfaqes grafike. Rikthejuni në
kapitujt e parë dhe kujtoni se çfarë keni thënë për zhvillimin e
kompjuterit dhe llojet sesi na shfaqet ai sot. Çdo pajisje sot që
është kompjuter, përdor ndërfaqe grafike GUI apo CLI.Zgjeroni më
tej horizontin e fëmijëve për ndërfaqen grafike. Shumica e
sistemeve të shfrytëzimit kanë një ndërfaqe grafike, të
përshtatshme për çdo përdorues. Përdorimi i tyre nuk kërkon aftësi
të jashtëzakonshme në informatikë. Përveç kompjuterave ndërfaqe
grafike kanë edhe telefonat SMART. Popullariteti i tyre sa vjen në
rritje. Brenda një harku të shkurtër kohor:
Apple hedh në treg iPhone, një telefon inteligjent që çdo veprim
apo komandë jepet me anë prekjes në ekran. Google përparon sistemin
e tij të operimit për ta përshtatur me telefonat Android. Microsoft
hedh një version mobile të sistemit të operimit dhe së fundi Phone
7. Palm gjithashtu ofron sistem shfrytëzimi të përshtatshëm për
telefona. Platforma Symbian u zhvillua enkas për telefonat
inteligjentë, me një përdorim shumë të gjërë dhe me një çmim më të
lirë në treg.
Punoni me pyetjet në aparatin pedagogjik gjatë orës së mësimit
ose ua jepni nxënësve për përgatitje në shtëpi.
Përgjigjet:1. Windows 95, 98, Windows XP, Windows Vista, Windows
20072. Në këtë grafik nuk paraqiten ndërfaqet tekst sepse tashmë
ata nuk
aplikohen për përdorim masiv, por në makina dhe sisteme.3.
Telefonat smart kanë sistem operimi pasi përveç se kryejnë
funksionin
kryesor atë të telefonit, ato kryejnë edhe një sërë shërbimesh
të tjera,funksione të një kompjuteri si: përditësimi i takimeve,
kontaktet,eksplorimi në internet, shkarkimi i fotove, këngëve,
dokumente etj.Për këtë arsye ata kanë nevojë për një sistem
operimi.
4. Sipas rasteve respektive.
Mësimi 1 Sistemi i operimit me ndërfaqe grafike
Ky mësim hap kapitullin që flet për sistemin e operimit Windows
7. Fillimisht mësuesi duhet t’u prezantojë nxënësve fjalorin
kryesor që do të përmbajë ky kapitull. Këshillojmë që nxënësit vetë
mund të eksplorojnë më tej në lidhje me sistemet e operimit që
përdoren në kompjutera apo aparate të tjera.
Objektivat
të kuptojnë se çfarë fshihet pas sistemit të shfrytëzimit; të
kuptojnë mënyrën e funksionimit të sistemit të operimit.
Aftësitë e fituara
të kuptojnë rolin e ndërfaqes së përdoruesit; të dallojnë llojet
e ndërfaqeve GUI dhe CLI.
Materialet
Libri i nxënësit, fq 28 – 29
1. Ndërfaqja e përdoruesit
E filloni mësimin duke vizatuar skemën e mësipërme në dërrasë të
zezë. U kërkoni nxënësve që ta interpretojnë atë. I ndihmoni në
vështirësitë që mund të hasin. Për herë të parë futni konceptin e
ndërfaqes. Pra një përdorues arrin të komunikojë me kompjuterin
vetëm nëpërmjet një ndërfaqeje të cilën e mundëson sistemi i
shfrytëzimit.Pa u shkëputur nga koncepti i ndërfaqes u thoni
nxënësve llojet e saj. Për këtë ndihmojuni nga fleta e
fotokopjueshme nr. 4. Lërini nxënësit të lirë që të diskutojnë se
çfarë shikojnë ndryshe. A i
Kompjuteri
Aplikacionet
Sistemi i operimit
Përdoruesi
Ndërfaqe e përdoruesit
26
-
kuptojnë apo jo? Etj. Me pas ju mund t’u thoni ndryshimin
kryesor ndërmjet dy figurave. Në këtë mënyrë shpjegimi do të jetë
më konkret.
2. Aktivitete: Përdorimi i ndërfaqes grafike. Rikthejuni në
kapitujt e parë dhe kujtoni se çfarë keni thënë për zhvillimin e
kompjuterit dhe llojet sesi na shfaqet ai sot. Çdo pajisje sot që
është kompjuter, përdor ndërfaqe grafike GUI apo CLI.Zgjeroni më
tej horizontin e fëmijëve për ndërfaqen grafike. Shumica e
sistemeve të shfrytëzimit kanë një ndërfaqe grafike, të
përshtatshme për çdo përdorues. Përdorimi i tyre nuk kërkon aftësi
të jashtëzakonshme në informatikë. Përveç kompjuterave ndërfaqe
grafike kanë edhe telefonat SMART. Popullariteti i tyre sa vjen në
rritje. Brenda një harku të shkurtër kohor:
Apple hedh në treg iPhone, një telefon inteligjent që çdo veprim
apo komandë jepet me anë prekjes në ekran. Google përparon sistemin
e tij të operimit për ta përshtatur me telefonat Android. Microsoft
hedh një version mobile të sistemit të operimit dhe së fundi Phone
7. Palm gjithashtu ofron sistem shfrytëzimi të përshtatshëm për
telefona. Platforma Symbian u zhvillua enkas për telefonat
inteligjentë, me një përdorim shumë të gjërë dhe me një çmim më të
lirë në treg.
Punoni me pyetjet në aparatin pedagogjik gjatë orës së mësimit
ose ua jepni nxënësve për përgatitje në shtëpi.
Përgjigjet:1. Windows 95, 98, Windows XP, Windows Vista, Windows
20072. Në këtë grafik nuk paraqiten ndërfaqet tekst sepse tashmë
ata nuk
aplikohen për përdorim masiv, por në makina dhe sisteme.3.
Telefonat smart kanë sistem operimi pasi përveç se kryejnë
funksionin
kryesor atë të telefonit, ato kryejnë edhe një sërë shërbimesh
të tjera,funksione të një kompjuteri si: përditësimi i takimeve,
kontaktet,eksplorimi në internet, shkarkimi i fotove, këngëve,
dokumente etj.Për këtë arsye ata kanë nevojë për një sistem
operimi.
4. Sipas rasteve respektive.
27
-
klasë diskutime me pyetje si: Çfarë vënë re? Ndonjë ndryshim? A
ka pjesë desktopi? Nëse nuk vënë re asnjë ndryshim u nxisni
shikimin drejt vendndodhjes së taskbarit i cili pavarësisht anës së
kompjuterit ku mund të ndodhet gjithnjë na shfaqet në formë
shiriti. Lërini fëmijët të flasin dhe ta përshkruajnë këtë shirit
bazuar në njohuritë që kanë. Në fund ju bëni një përmbledhje me
elementet e taskbarit.
3. Aktiviteti Ky është një aktivitet që e bazon njohuritë mbi
vetinë e krahasimit. Konkretisht janë marrë dy ndërfaqe, asnjëri
objekt i studimit tonë, ajo e XP dhe e 2008. I ngacmoni fëmijët me
idenë e krahasimit dhe të përshkrimit të dy ndërfaqeve. Hidhni
idenë që Windows 8 ka një ndërfaqe si e telefonave smart. A mos
ndoshta gradualisht po vjen një pikëpjekje? E diskutoni bashkarisht
me nxënësit këtë fenomen. A kanë hasur ata raste të tjera të këtij
konkretizimi?Punoni me pyetjet në aparatin pedagogjik gjatë orës së
mësimit ose ua jepni nxënësve për përgatitje në shtëpi.
Përgjigjet:
1. Elementet në desktop: ikona, programe në ekzekutim, gadgets.
Elemente ne taskbar: butoni start, zona quick launch, zona e
programeve në përdorim, zona notification, butoni i desktopit.
2. Ndryshimi kryesor midis ikonave është se ikonat e vendosura
në taskbar përfaqësojnë vcetëm programe, ndërsa ato në desktop mund
të përfaqësojnë programe, skedarë, folder -a.
3. Desktop-i Windows 8 është i ngjashëm me desktop-in e
telefonave Smart dhe tablet-ave.
4. Punë praktike Kjo është një punë praktike që ju duhet ta
zhvilloni me nxënësit në mënyrë konkrete. Ndani klasën në 4-5 grupe
dhe për secilin grup u vendosni para një tastierë. U shpjegoni
funksionin tastierës kryesisht dhe më pas ndërtimin e saj
fillimisht sipas zonave dhe më pas me taste specifike. Pak nga pak
në lidhje me tastet më të rëndësishme ata mund t’i praktikojnë për
të ditur jo vetëm funksionin e tyre por edhe për t’i përdorur në
mënyrë korrekte.
Mësimi 2 Desktop dhe Taskbar
Ky mësim prezanton kompjuterin, pjesët kryesore te tij, llojet e
tij si dhe funksionet kryesore. Këshillojmë që analogjitë të jepen
paralelisht me shpjegimin e mësimit. Në këtë mënyrë nxënësi e ka më
të lehtë perceptimin e funksioneve që kryen kompjuteri .
Objektivat
të shpjegojnë se çfarë është desktopi;të listojnë elementet e
taskbarit;të studiojnë tastierën dhe ndërtimin e saj.
Aftësitë e fituara
të identifikojnë desktopin me ndërfaqen;të orientohen në
desktop;të kuptojnë funksionimin e tasteve të tastierës.
Materialet
Libri i nxënësit, fq 30 – 31Kompjuter i hapur në desktop
1. Vështrim i shpejtë mbi desktopin e kompjuteritDesktopi është
element i parë me të cilën nxënësit do të përballen pasi është
ndërfaqja e Windows-it si dhe impakti i parë që ka nxënësi me
përballjen me kompjuterin sapo ky i fundit ndizet dhe logohet në
Windows. Ky mësim është kryesisht një prezantim me desktopin, pasi
ata do të studiojnë më hollësisht vitin e ardhshëm. I kushtoni
vëmendje analogjisë e cila jo pa qëllim është vendosur tek libri i
nxënësit. Ju mund ta konkretizoni analogjinë në klasë si në
tavolinën e punës ashtu dhe me veprime në kompjuter.Pasi të keni
diskutuar analogjinë e keni më të lehtë për të konkretizuar
ndërtimin e desktopit dhe se çfarë një përdorues vendos ne të dhe
nga i merr.
2. TaskbariI ftoni fëmijët të shikojnë me vëmendje desktopin.
Nxisni në
Di të përshkruajdesktopin.
Di të identifikoj taskbarin nga desktop
Listoj elementet e desktopit.
28
-
klasë diskutime me pyetje si: Çfarë vënë re? Ndonjë ndryshim? A
ka pjesë desktopi? Nëse nuk vënë re asnjë ndryshim u nxisni
shikimin drejt vendndodhjes së taskbarit i cili pavarësisht anës së
kompjuterit ku mund të ndodhet gjithnjë na shfaqet në formë
shiriti. Lërini fëmijët të flasin dhe ta përshkruajnë këtë shirit
bazuar në njohuritë që kanë. Në fund ju bëni një përmbledhje me
elementet e taskbarit.
3. Aktiviteti Ky është një aktivitet që e bazon njohuritë mbi
vetinë e krahasimit. Konkretisht janë marrë dy ndërfaqe, asnjëri
objekt i studimit tonë, ajo e XP dhe e 2008. I ngacmoni fëmijët me
idenë e krahasimit dhe të përshkrimit të dy ndërfaqeve. Hidhni
idenë që Windows 8 ka një ndërfaqe si e telefonave smart. A mos
ndoshta gradualisht po vjen një pikëpjekje? E diskutoni bashkarisht
me nxënësit këtë fenomen. A kanë hasur ata raste të tjera të këtij
konkretizimi?Punoni me pyetjet në aparatin pedagogjik gjatë orës së
mësimit ose ua jepni nxënësve për përgatitje në shtëpi.
Përgjigjet:
1. Elementet në desktop: ikona, programe në ekzekutim, gadgets.
Elemente ne taskbar: butoni start, zona quick launch, zona e
programeve në përdorim, zona notification, butoni i desktopit.
2. Ndryshimi kryesor midis ikonave është se ikonat e vendosura
në taskbar përfaqësojnë vcetëm programe, ndërsa ato në desktop mund
të përfaqësojnë programe, skedarë, folder -a.
3. Desktop-i Windows 8 është i ngjashëm me desktop-in e
telefonave Smart dhe tablet-ave.
4. Punë praktike Kjo është një punë praktike që ju duhet ta
zhvilloni me nxënësit në mënyrë konkrete. Ndani klasën në 4-5 grupe
dhe për secilin grup u vendosni para një tastierë. U shpjegoni
funksionin tastierës kryesisht dhe më pas ndërtimin e saj
fillimisht sipas zonave dhe më pas me taste specifike. Pak nga pak
në lidhje me tastet më të rëndësishme ata mund t’i praktikojnë për
të ditur jo vetëm funksionin e tyre por edhe për t’i përdorur në
mënyrë korrekte.
29
-
hapave dhe procesit të boot-imit.
2. Fikja e kompjuterit Fikja e kompjuterit realizohet tek një
nga elementet e menysë Start, e cila është konsideruar edhe si
pikënisje për procedurën e fikjes apo veprimeve të tjera që lidhen
me të. I ftoni nxënësit që të përshkruajnë butonin shutdown bazuar
në njohuritë e deritanishme.Mbas përshkrimit të nxënësve vëzhgoni
me kujdes elementet e butonit të fikjes. I merrni një për një të
gjithë dhe u flisni nxënësve rreth funksionit të secilit prej
tyre.Punoni me pyetjet në aparatin pedagogjik gjatë orës së mësimit
ose ua jepni nxënësve për përgatitje në shtëpi
Përgjigjet:1. Ka formën e një menyje prandaj kjo listë ka marrë
këtë emër. Emri Start
vjen nga funksionin që ka kjo meny: portë hyrëse për të gjitha
veprimet në sistemin e operimit. Elementet përbërëse janë paneli i
djathtë dhe i majtë, kutia e kërkimit dhe butoni shut down.
2. Udhëzimet bios kontrollojnë elementet bazë të sistemin
hardware, ngarkohet sistemi i operimit, shfaqet ekrani hyrës me
emrat e përdoruesve.
3. Switch user nuk fik kompjuterin as mbyll programet thjesht
ndryshon përdorues, log off del nga llogaria dhe mbyll programet,
lock bllokon kompjuterin nga përdorimi i përdoruesve të tjerë.
4. Punë praktike nr. 2: Butonat e mausitPërdorimi i mausit është
shumë i rëndësishëm për të gjithë përdoruesit e kompjuterit duhet
thekuar se nëse ka përdorues që përdorin shumë mirë tastierën sepse
arrijnë të memorizojnë shumë mirë tastet, mausi nuk ka nevojë për
ndonjë zotësi të madhe në përdorim, kur në të njëjtën kohë ai është
i domosdoshëm për komunikimin e përdoruesit me kompjuterin si në
dhënien e instruksioneve ashtu dhe të përgatitjes së dokumenteve të
ndryshme. Për këtë arsye në radhë të parë është e domosdoshme që të
njihet ndërtimi i tij dhe funksionet e pjesëve të tij.
Realizoni aktivitetet që janë listuar tek puna praktike.
Dindërtimin e mausit
Bëjveprimeme butonat e mausit.
Mësimi 3 Menyja Start
Ky mësim prezanton momentin e startimit të kompjuterit.
Këshillohet që ky mësim të kryhet në laborator ose para një
kompjuteri.
Objektivat
të kuptojnë rolin e BIOS-it në momentin e startimit të
kompjuterit;të shpjegojnë përcaktimin “menyja start”; të listojnë
opsionet e butonit shut down.
Aftësitë e fituara
të përdorin menynë start; të dinë të ndezin dhe të fikin
komjuterin; të përdorin mausin.
Materialet
Libri i nxënësit, fq 32 – 33
1. Menuja dhe butoni startBëni një përsëritje të taskbarit dhe
elementeve të tij. Nënvizoni se në të majtë të tij ndodhet një
buton që quhet butoni Start i cili afishon një listë që ngjan me
një meny; për këtë arsye ka marrë edhe emrin Menyja Start. Mos
harroni të listoni të gjitha përdorimet e butonit Start pasi ai
konsiderohet si buton pikënisjeje. Duke shtypur butonin Start në
kompjuter afishohet menyja Start. Pasi keni shpjeguar etimologjinë
e fjalës është me vend t’u shpjegoni nxënësve elementet e menysë
Start Nxitni nxënësit të sjellin ndërmend tastet e tastierës. Për
të hapur menynë Start, përveç klikimit në butonin start në taskbar,
ju mund të shtypni tastin me logon e Windows në tastierë që ndodhet
në një rresht me tastin e hapësirës.
Është momenti që ju të bëni edhe një përsëritje të procedurës së
ndezjes së kompjuterit. Bëni një përshkrim të të gjitha
Di si ndezet kompjuteri dheprocedurën hap pas hapi
Njoh menynë Start.
Njohfunksionet e elementeve të menysë Start.
30
-
hapave dhe procesit të boot-imit.
2. Fikja e kompjuterit Fikja e kompjuterit realizohet tek një
nga elementet e menysë Start, e cila është konsideruar edhe si
pikënisje për procedurën e fikjes apo veprimeve të tjera që lidhen
me të. I ftoni nxënësit që të përshkruajnë butonin shutdown bazuar
në njohuritë e deritanishme.Mbas përshkrimit të nxënësve vëzhgoni
me kujdes elementet e butonit të fikjes. I merrni një për një të
gjithë dhe u flisni nxënësve rreth funksionit të secilit prej
tyre.Punoni me pyetjet në aparatin pedagogjik gjatë orës së mësimit
ose ua jepni nxënësve për përgatitje në shtëpi
Përgjigjet:1. Ka formën e një menyje prandaj kjo listë ka marrë
këtë emër. Emri Start
vjen nga funksionin që ka kjo meny: portë hyrëse për të gjitha
veprimet në sistemin e operimit. Elementet përbërëse janë paneli i
djathtë dhe i majtë, kutia e kërkimit dhe butoni shut down.
2. Udhëzimet bios kontrollojnë elementet bazë të sistemin
hardware, ngarkohet sistemi i operimit, shfaqet ekrani hyrës me
emrat e përdoruesve.
3. Switch user nuk fik kompjuterin as mbyll programet thjesht
ndryshon përdorues, log off del nga llogaria dhe mbyll programet,
lock bllokon kompjuterin nga përdorimi i përdoruesve të tjerë.
4. Punë praktike nr. 2: Butonat e mausitPërdorimi i mausit është
shumë i rëndësishëm për të gjithë përdoruesit e kompjuterit duhet
thekuar se nëse ka përdorues që përdorin shumë mirë tastierën sepse
arrijnë të memorizojnë shumë mirë tastet, mausi nuk ka nevojë për
ndonjë zotësi të madhe në përdorim, kur në të njëjtën kohë ai është
i domosdoshëm për komunikimin e përdoruesit me kompjuterin si në
dhënien e instruksioneve ashtu dhe të përgatitjes së dokumenteve të
ndryshme. Për këtë arsye në radhë të parë është e domosdoshme që të
njihet ndërtimi i tij dhe funksionet e pjesëve të tij.
Realizoni aktivitetet që janë listuar tek puna praktike.
Dindërtimin e mausit
Bëjveprimeme butonat e mausit.
31
-
Programet aplikative zbavitëse janë një formë e mirë për t’u
praktikuar në përdorimin e mausit. Mos harroni që secili nga
butonat e mausit së bashku me rrotëzën në mes luajnë një rol të
rëndësishëm. Është e rëndësishme që të memorizohen situatat kur
përdoret klikimi i thjeshtë, klikimi dyherësh dhe zhvendosja me
rrëshqitje. Loja me letra dhe makina llogaritëse janë aplikacionet
e radhës për praktikimin me maus.
përbashkëta.Listoni elementet kryesore të dritareve dhe veçoritë
që ato paraqesin. Punoni me pyetjet në aparatin pedagogjik gjatë
orës së mësimit ose ua jepni nxënësve për përgatitje në shtëpi.
Përgjigjet:1. Dritaret janë pamjet që na shfaqen në momentin kur
hapen
programet në sistemin e operimit Windows . 2. Dritaret janë disa
llojesh sepse kjo varet nga veçoritë e
programeve. Dritarja Help shfaqet si një listë me kutinë e
kërkimit dhe elementet radhiten sipas indeksit. Dritarja e dialogut
shfaqet me zgjedhjen e opsioneve të ndryshme.
3. Elementet kryesore të dritareve janë: shiriti i titujve,
brezi i komandave, shiriti i menyve, shiriti i komandave, shiriti i
gjendjes.
4. Punë praktike: përdorimi i mausit
Njoh llojet e dritareve.
Dallojndryshimet ndërmjet elementeve të dritareve
Di se Calculator dhe Solitaire janë aplikacione të Windows-
it.
Di të përdor klikimin, klikimin dyshe dhezhvendosjen.
Mësimi 4 Dritaret
Ky mësim prezanton mënyrën e funksionimit të sistemit Windows me
anë të elementeve 'dritare'. Këshillohet që ky mësim të zhvillohet
me kompjuter hapur.
Objektivat
3. të shpjegojnë se çfarë janë dritaret në kompjuter; 4. të
prezantojnë disa lloje dritaresh.
Aftësitë e fituara
të kuptojnë ndryshimin e dritareve nga njëra - tjetra; të
kryejnë veprime me maus; të shpjegojnë ndërtimin e dritares.
Materialet
Libri i nxënësit, fq 34 – 35 Kompjuter
1. Llojet e dritareveFtoni nxënësit që grupe-grupe të hapin
lloje të ndryshme programesh dhe të vëzhgojnë pamjen që shfaqet.
Pikërisht kjo pamje quhet dritare dhe dritaret ndryshojnë nga njëra
tjetra gjithmonë sipas programeve respektive.U flisni nxënësve
rreth etimologjisë së fjalës Windows. Pikërisht sepse ky sistem
operimi funksionon me anë të dritareve, ai merr këtë emër që në
anglisht do të thotë “dritare”.Tregoni në kompjuter apo me figurë
dritaret “Help” dhe “Dritaren e dialogut”. Diskutojini më parë me
nxënësit ndryshimet ndërmjet njëra - tjetrës pastaj jepni ju
ndryshimet e sakta.
2. Anatomia e dritareve Duke qenë se dritaret ndryshojnë nga
njëra-tjetra nëpërmjet elementeve të tyre është shumë e rëndësishme
që të njihen pjesët kryesore të tyre, pasi çdo dritare përveç
veçorive që kanë paraqesin edhe elemente të
Di se sistemi Windowsvepronnëpërmjet dritareve.
Di se dritaret kanë elemente të përbashkëtadhe të veçanta.
32
-
Programet aplikative zbavitëse janë një formë e mirë për t’u
praktikuar në përdorimin e mausit. Mos harroni që secili nga
butonat e mausit së bashku me rrotëzën në mes luajnë një rol të
rëndësishëm. Është e rëndësishme që të memorizohen situatat kur
përdoret klikimi i thjeshtë, klikimi dyherësh dhe zhvendosja me
rrëshqitje. Loja me letra dhe makina llogaritëse janë aplikacionet
e radhës për praktikimin me maus.
përbashkëta.Listoni elementet kryesore të dritareve dhe veçoritë
që ato paraqesin. Punoni me pyetjet në aparatin pedagogjik gjatë
orës së mësimit ose ua jepni nxënësve për përgatitje në shtëpi.
Përgjigjet:1. Dritaret janë pamjet që na shfaqen në momentin kur
hapen
programet në sistemin e operimit Windows . 2. Dritaret janë disa
llojesh sepse kjo varet nga veçoritë e
programeve. Dritarja Help shfaqet si një listë me kutinë e
kërkimit dhe elementet radhiten sipas indeksit. Dritarja e dialogut
shfaqet me zgjedhjen e opsioneve të ndryshme.
3. Elementet kryesore të dritareve janë: shiriti i titujve,
brezi i komandave, shiriti i menyve, shiriti i komandave, shiriti i
gjendjes.
4. Punë praktike: përdorimi i mausit
Njoh llojet e dritareve.
Dallojndryshimet ndërmjet elementeve të dritareve
Di se Calculator dhe Solitaire janë aplikacione të Windows-
it.
Di të përdor klikimin, klikimin dyshe dhezhvendosjen.
33
-
veprim mausin. Është e vlefshme të theksohet që në momente të
caktuara mausi merr forma të ndryshme. Kufijtë ndryshojnë me
zhvendosje.Përveç përdorimit të mausit në veprimet me dritare mund
të përdoret edhe tastiera. Në sajë të kombinimit të disa tasteve
arrihet të zhvendoset, të ndryshohet përmasa, të fshihet, të
mbyllet dritarja. Tashmë që nxënësit janë familjarizuar me
tastierën dhe tastet, prandaj është shumë mirë që të memorizohen
veprimet me taste.
3. Shiriti rrëshqitës Në anën e djathtë dhe poshtë dritares kur
ajo përmban shumë informacion shfaqet rrëshqitësi i cili ndihmon në
lundrimin në brendësi të dritares. Edhe rrëshqitësi ka elementet e
veta si shigjetat dhe shiritin. Duhet të përdoret mausi për të vënë
në funksionim këtë rrëshqitës.Punoni me pyetjet në aparatin
pedagogjik gjatë orës së mësimit ose ua jepni nxënësve për
përgatitje në shtëpi.
Përgjigjet:1. Veprimet janë zmadho, zvogëlo, mbyll. 2. Shënjuesi
i mausit ndryshon formë kur është gati të ndryshojë përmasat e
një dritareje, shfaqen në bordurat e dritareve dhe kanë funksion
të afrojnë apo largojnë këta kufij.
3. Në sajë të rrëshqitësit përdoruesi lundron brenda faqes. Ai
shfaqet kur dokumenti është voluminoz në dritare dhe ndryshon në
proporcion të zhdrejtë me përmasën e dokumentit. Sa më i madh
dokumenti aq më i vogël rrëshqitësi.
4. Punë Praktike: Specifikimet e kompjuterit Tani që nxënësit
dinë të përdorin mausin dhe njohin funksionimin e menysë Start, si
dhe kanë mësuar pajisjet të cilat kanë rëndësi për jetëgjatësinë
dhe mirëfunksionimin e një kompjuteri është shumë e kuptueshme të
dinë sesi mund të identifikojnë specifikimet teknike të një
kompjuteri. Shumë prej nxënësve kanë hasur në këtë problem kur kanë
dashur të ruajnë një lojë në kompjuter. Që ta realizojnë këtë u
jepni udhëzimet se ku duhet të klikojnë sipas librit të
nxënësit.
Identifikoj rrëshqitësin në dritare.
Dallojelementet e rrëshqitësit.
Mësimi 5 Veprime me dritaret
Ky mësim fut nxënësin në zemër të veprimeve me dritare. Pasi
fëmijët kanë mësuar që ekzistojnë lloje të ndryshme dritaresh sipas
programeve, atyre u duhet të bëjnë veprime me këto dritare. Këtu
fillojnë veprimet brenda sistemit të operimit Windows.
Objektivat
të kuptojnë funksionin e tre butonave në dritare; të shpjegojnë
rolin e rrëshqitësit;të listojnë specifikimet e kompjuterit.
Aftësitë e fituara
të ndryshojnë përmasat e dritareve duke përdorur kufijtë e tyre;
të lëvizin brenda dritares;të zvogëlojnë, zmadhojnë, mbyllin
dritaret.
Materialet
Libri i nxënësit, fq 36 – 37 Kompjuter
1. Butonat në dritare Rikthehuni edhe njëherë tek dritarja Help.
Në qoshen e djathtë ndodhen tre butona. U flisni atyre për
funksionin e këtyre butonave. Nënvizoni faktin që butoni – (minus)
e largon dritaren nga ekrani, por nuk e mbyll programin, thjesht e
vendos si ikonë