-
LECCIN 9Futuro, imperfecto y condicional.
El adjetivo. Verbos de estado/posicin.En irlands, el tiempo
imperfecto expresa una accin habitual: do dhnainn yo sola cerrar.
Si se quiere decir yo estaba cerrando, al igual que en castellano,
se emplea el verbo estar: do bhos ag dnadh yo estaba cerrando. El
futuro es igual que el futuro simple castellano: dnfad cerrar.
Hay que aprenderse estos paradigmas:
dnaim cierro
Futuro Imperfecto Condicional
Sing. 1 dnfad do dhnnain do dhnfainn2 dnfair do dhnth do dhnf3
dnfaidh s do dhnadh s do dhnfadh s
Pl. 1 dnfaimd do dhnaims do dhnfaims2 dnfaidh sibh do dhnadh
sibh do dhunfadh sibh3 dnfaid (siad) do dhnaids do dhnfaids
buailim golpeo
Futuro Imperfecto Condicional
Sing. 1 buailfead do bhuailinn do bhuailfinn2 buailfir do
bhuailthe do bhuailfe3 buailfidh s do bhuaileadh s do bhuailfeadh
s
Pl. 1 buailfimd do bhuailims do bhuailfims2 buailfidh sibh do
bhuaileadh sibh do bhuailfeadh sibh3 buailfid (siad) do bhuailids
do bhuailfids
El verbo t tiene, aparte del imperfecto, un presente habitual
especial suelo estar
Presentehabitual Imperfecto Condicionalsuelo estar sola
estar
Sing. 1 bm do bhnn do bheinn2 br, bionn t do bhthe do bheife3
bonn s do bhodh s do bheadh s
Pl. 1 bmid do bhmis do bheims2 bonn sibh do bhodh sibh do bheadh
sibh3 bd (siad) do bhdis do bheids
bonn siad
El adjetivo atributivo sigue el nombre al que cualifica y
concuerda con l en nmero, gnero y caso: an fear mr el hombre alto,
an chloch mhr la piedra grande.
null
80718.43
null
92239.555
-
Los adjetivos que acaban en consonante ancha se declinan como
los nombres de la leccin 1, excepto que el nominativo plural
masculino es igual que el femenino, y el dativo plural es igual que
el nominativo:
an fhir mhir del hombre alto (gen. sing. masc.)na fir mhra los
hombres altos (nom. pl. masc.)na bhfear mr de los hombres altos
(gen, pl. masc.)dosna fearaibh mra a los hombres altos (dat. pl.
masc.)na cloiche mire de la piedra grande (gen. sing. fem.)ar an
gcloich mhir en la piedra grande (dat. sing. fem.)na clocha mra las
piedras grandes (nom. pl. fem.)
Recuerda que cuando el adjetivo es predicado no concuerda con el
nombre. Asimismo, casi todos los adjetivos que acaban en vocal
mantienen la misma forma para todos los casos en singular y
plural.
El adjetivo se convierte en adverbio poniendo go delante: go
maith bien, go mr grandemente, go holc mal. Estos adjetivos
habituales siempre van con go tras el verbo t: aoibhinn, lainn,
bre, deas, dona, iontach, maith, olc.
Go nunca se usa con un adjetivo tras la cpula:
do dheinis go maith o is maith a dheinis lo hiciste bienis beag
a cheapas poco pensnacht luath a thinig s vino pronto (lit. pues no
es pronto cuando vino)
Estos ltimos ejemplos muestran un uso importante de la cpula, su
uso enftico. En irlands, si quieres decir que vino ayer (no hoy),
la palabra para ayer se coloca al principio de la frase por medio
de la cpula y va seguida de la partcula relativa a, que provoca
aspiracin:
is inn a thinig s es ayer que vino (no hoy)is a thinig inn es l
el que vino ayer (no yo)
Y lo mismo para enfatizar cualquier nocin:
is i mBaile tha Cliath at s anois est en Dubln ahora (no en
Dingle)ni thios at s ach thuas ar an gnoc no est abajo, sino arriba
en la colina
(lit. no es abajo (que) est, sino arriba en la colina) Fjate que
el relativo de t es at [a+t] sin aspiracin de la t.
Hemos visto en la leccin 6 que el gerundio y algunos otros
nombres de accin, precedidos por la preposicin ag, sirven para
traducir el presente continuo: t s ag briseadh chloch est rompiendo
piedras, t s ag danamh t est construyendo una casa, t s ag obair
est trabajando, t s ag caint est hablando. Los nombres verbales
para de pie, sentado, tumbado, durmiendo/dormido, despierto,
viviendo y la palabra tost en silencio (que no es un nombre verbal)
requieren una construccin especial. Se emplea la preposicin i con
un adjetivo posesivo:
t s ina sheasamh est de pietimd inr su estamos sentadostid ina
lui atr an urlr estn tumbados en el suelot Sen ina chodladh John
est dormidotimid inr gcna gCorcaigh vivimos en Corkbhiobhair in
bhur ndiseacht estbais despiertosbh s ina thost estaba en
silencio
-
C? quin?, an t aquel que, cathain? cundo?, conas? cmo? y nuair
cuando (relativo) van seguidos de la partcula relativa a. Detrs de
c y an t la partcula suele omitirse al escribir, pero permanece la
aspiracin. La partcula do no se usa tras la partcula relativa a a
menos que el verbo comience por vocal.
cathain a bhs ann? cundo estuvisteis all?cathain a ithis do
dhinnar? cundo cenasteis?c bheidh ag teacht? quin vendr?
VOCABULARIO
aibidh maduro lidir fuerte aimsir f. tiempo lu mintiendolainn
hermoso nuair cuandoanocht esta noche olc malobisteach f. lluvia
scaoilim dejar sueltobeithg pl. ganado seasamh de pieb f. vaca
sideadh soplando pl. ba vacas slacht m. indecl. ordenbre bien
sridbhaile m. pueblobuicad m. balde su sentadocithim yo avento
siste m. mayalcathain? cundo? tairicthe arrastradocna viviendo
tapaidh rpidodeas bonito teacht viniendodo chonac yo v tirim secodo
thnag yo vine Trigh L Traleedearthir m. hermano trthnna m. tardedul
yendo um trthnna por la tardeeochair f. llave trom pesadofad hace
mucho taobh m. ladogach cadagairdn m. jardngrinne m. granoisteach
dentro (adv.)istoche por la noche
-
Ejercicio 22
Lee en voz alta y traduce:A) Do rithimis. lfad. Scrobhfaid siad.
Dfhanadh s. Dolfaimd. Dfhachadh sibh. Cuirfead amach iad.
Dfhagaidis na pist sa bhaile.
B)1. Bh an fear mr ag caint le garsn beag2. Cathain a chuirfid
siad amach na capaill ga?3. T na leabhair mhra san ana-throm4.
Fanfaimd i gCorcaigh anocht5. Do bhiodh Sen ina chna i mBaile tha
Cliath, ach ni hann at s anois6. Diolfad an bh dhubh amireach7. T
na clocha troma ar thaobh an bhthair8. Bh Mchel ina shu ar an stl
nuair a thnag isteach9. Bh s ina thost agus do bhos-sa ag caint10.
T s ina sheasamh ag an ndoras anois11. Dfhgadh s bainne na b deirge
sa bhuicad bhn12. Do bhds ann gach maidin agus do ghlanaids an
tigh13. Scaoilfimd amach na ba um thrthnna14. Buainfid siad an
coirce nuair a bheidh s aibidh15. Nuair a cheidh s tairicthe
isteach, buailfid siad le sistbh16. Cithfid siad ansan , agus
cuirfid siad an grinne isteach I mlabh17. Fachann an gairdn go
hlainn18. Bonn s go deas sa tSamhradh19. N deas a bh s nuair a
thnag anso, ach ni rabhamair i bhfad ag cur slacht air
Ejercicio 23
Traduce:A) 1. Correr 2. Bebern 3. Solas escribir 4. Se quedarn
5. Solan vender 6. Mirar 7. Los golpearemos 8. Lo echarn fuera 9.
Solamos leer esos libros 10. Dejarn el dinero en la caja
-
B)1. Mi padre vender la casa grande2. No vive all ahora3. Los
hombres solan trillar la avena con mayales y poner el grano en
sacos4. La nia pequea estaba de pie en el campo cuando la vi5. Entr
cuando salas6. El nio pequeo dejar salir a los perros7. Estabas
despierto cuando estaban entrando?8. Mara vender la mantequilla en
el pueblo9. Sola enviarla a Tralee hace mucho10. Cundo limpiar
Miguel el jardn?011. Mi hermano estaba dormido cuando entr12. Dejar
la llave debajo de la piedra grande13. Estbamos de pie en la
ventana y ellos estaban sentados en el suelo14. Yo estaba hablando
pero ella permaneci en silencio15. l sola hablar rpido pero l sola
hablar bien16. El pobre ganado sola estar siempre bajo la lluvia
por la noche17. Ayer (an l inn) hizo bueno18. El viento soplaba
fuerte pero el tiempo no fue malo
Respuestas:
Ejercicio 22A) Solamos correr. Beber. Escribirn. Sola quedarse.
Venderemos. Solas mirar. Los sacar afuera. Solan dejar a los nios
en casa
B) 1. El homnbre alto estaba hablando al chico pequeo 2. Cundo
sacarn a fuera a los caballos jvenes? 3. Esos libros grandes son
muy pesados 4. Nos quedaremos en Cork esta noche 5. John sola vivir
en Dubln pero ahora no est all 6. Vender la vaca negra maana 7. Las
piedras pesadas estn junto a la carretera 8. Miguel estaba sentado
en el taburete cuando entr 9. Estaba en silencio y yo estaba
hablando 10. Est de pie en la puerta ahora 11. Sola dejar la leche
de la vaca roja en el balde blanco 12. Solan estar all cada maana y
solan limpiar la casa 13. Dejaremos salir a las vacas por la tarde
14. Cosecharn la avena cuando est madura 15. Cuando lo hayan
arrastrado, lo trillarn con mayales 16. Luego lo aventarn y pondrn
el grano en sacos 17. El jardn parece bonito 18. Hace bueno en
verano 19. No estaba bonito cuando entr, pero no tardamos mucho en
ordenarlo
-
Ejercicio 23A) 1. Rithfead 2. lfaid siad 3. Do scrobhth 4.
Fanfaid siad 5. Do dholaida 6. Fachfaidh s 7. Buailfimd iad 8.
Cuirfid siad amach 9. Do lims na leabhair sin 10. Fgfaid siad an
t-airgead sa bhosca
B) 1. Dolfaidh mathair an tigh mr 2. Nl s ina chna ann anois 3.
Do bhuaileadh na fir an coirce le sistbh agus chuirids an grinne
isteach i mlabh 4. Do bh an cailn beag ina seasamh sa phirc nuair a
chonac 5. Thnag isteach nuair a bhs-se ag dul amach 6. Scaoilfidh
na garsin bheaga na gadhair amach 7. An rabhais id dhiseacht nuair
a bhodar ag teacht isteach? 8. Dolfaidh Mire an t-im sa tsridbhaile
9. Is go Trigh L a chuireadh s fad 10. Cathain a ghlanfaidh Mchel
an gairdn? 11. Bh mo dhearthir ina chlodadh nuair a thnag isteach
12. Fgfad an eochair fn gcloich mhir 13. Bhomair-ne inr seasamh ag
an bhfuinneoig agus bhodar san ina su ar an urlr 14. Do bhos-sa ag
caint ach dfhari sise ina tost 15. Do labhradh s go tapaidh ach do
labhradh s go maith 16. Do bhodh na beithigh bhochta I gcnai amuigh
fn mbistigh istoche 17. Do bh an l inn go bre 18. Do bh an ghaoth
ag sideadh go lidir, ach n raibh an aimsir go holc.