Jan-Peter Frahm Die Lebermosoe Deutschlands Jan-Peter Frahm Bildatlas der Lebermoose Deutschlands Archive for Bryology Special Volume 3, 2011 ISSN 0945-3466
1
Jan-Peter Frahm
Die Lebermosoe Deutschlands
Jan-Peter Frahm
Bildatlas der LebermooseDeutschlands
Archive for Bryology Special Volume 3, 2011ISSN 0945-3466
2
Copyright
3
Vorwort
Bilder sind eindrucksvoller als Texte. Dieser journalistischeGrundsatz trifft auch auf Pflanzenbestimmung zu. Fotos sind„illustrativer“ als Beschreibungen. Eine halbseitige Beschreibungeiner Art kann keine gute Illustration ersetzen. Das waren frühergute Abbildungen und sind heute Farbfotos. Voraussetzung istallerdings, dass man auf diesen Fotos die charakteristischen Detailsder Art erkennen kann, und das wird zumeist erst bei größerenAbbildungsmaßstäben erreicht, d.h. in der Regel im vergrößertenBereich. Diese Aufnahmen heißen nicht umsonst Lupenfotos, mansieht die Objekte wie unter einer Lupe.Inzwischen hat Michael Lüth in einer anerkennungswürdigen Arbeitalle deutschen Laubmoose mit mikroskopischen undmakroskopischen Details in seinem „Bildatlas“ abgebildet, einweltweit einmaliges Projekt. Der Bildatlas erlaubt sehr schön, seineBestimmungsergebnisse aus textlichen Schlüsseln an Hand derAbbildungen zu überprüfen. Es fehlen nun die Lebermoose.Wenngleich ich diese Lücke nicht adaequat füllen kann, schon garnicht mit entsprechenden Tafeln, so würden doch Habitusfotos derArten hilfreich sein. Auch wenn ich nicht gerade einLebermoosspezialist bin, habe ich versucht, diese Lücke zuschließen. Nach eigener Erfahrung ist es schon von Vorteil, sichden Habitus der Arten beim Durchblättern einzuprägen. Auf dieseWeise assoziiert man den Namen der Art, wenn man diese imGelände sieht. Man kann aber auch die Fotos gezielt zur„Bilderbuchbestimmung“ benutzen. Somit sind hier ca. 2/3 derLebermoose Deutschlands in Fotos abgebildet, darunter natürlichdie häufigsten, doch d arunter auch ausgesprochene Raritäten wieCryptothallus oder Haplomitrium.
4
5A 5
A Anastrepta orcadensis Anastrophyllum michauxii
Anastrophyllum minutum
66 A
Aneura pinguisnguis
7
Aneura pinguisnguis
A 7
88 A
Aneura maximaAnthelia juratzkana
Anthelia juratzkana
9A 9
Anthoceros neesii Anthoceros agrestis
Anthoceros caucasicus
1010 A
Asterella saccata Asterella lindenbergiana
Athalamia hyalina
11
Barbilophozia attenuata
Barbilophozia barbata
B 11
12
Barbilophozia floerkei
Barbilophozia hatcheri
Barbilophozia quadriloba
12 B
13
Barbilophozia lycopodioides
B 13
14
Bazzania flaccida Bazzania tricrenata
Bazzania trilobata
14 B
15
Blasia pusilla
Blepharostoma trichophyllum
B 15
16
Calypogeia arguta
Calypogeia azurea
16 C
17
Calypogeia integristipula Calypogeia fissa
Calypogeia muelleriana
C 17
18
Calypogeia sphagnicola Cephalozia catenulata
Cephalozia connivens
18 C
19
Chiloscyphus pallescens
Chiloscyphus polyanthus
C 19
20
Chiloscyphus polyanthus var. rivularis
Cladopodiella francisci
20 C
21
Cololejeunea rossettiana
Cololejeunea calcarea
C 21
22
Conocephalum conicum
Conocephalum salebrosum
22 C
23C 23
Cryptothallus mirabilis
Diplophyllum obtusifolium
24
Diplophyllum albicans
24 D
25D 25
Douinia ovata Fossombronia foveolata
Fossombronia pusilla
2626 F
Fossombronia wondraczekii
Frullania dilatata
27F 27
Frullania tamarisci
Frullania fragilifolia
2828 H
Harpanthus scutatus
Haplomitrium hookeri
29G 29
Gymnocolea inflata
Geocalyx graveolens
Gymnomitrium concinnatum
3030 I
Isopaches bicrenatus
Isopaches decolorans
31J 31
Jamesoniella autumnalis
Jungermannia atrovirens
32
Jungermannia cordifolia
Jungermannia gracillima
33
Jungermannia hyalina
Jungermannia lanceolata
3434 J
Jungermannia pumila
Jungermannia sphaerocarpa
35L 35
Leiocolea badensis
Leiocolea bantriensis
3636 L
Leiocolea alpestris
37
Leiocolea heterocolpos
Leiocolea turbinata
L 37
38
Lejeunea cavifolia
Lejeunea lamacerina
38 L
39
Lepidozia pinnata
Lepidozia reptans
L 39
40
Lophocolea bidentata
Lophocolea cuspidata
40 L
41
Lophocolea fragrans
Lophocolea heterophylla
41 L
42
Lophocolea minor
Lophocolea semiteres
42 L
43L 43
Lophozia ascendens
Lophozia capitata
44
Lophozia grandiretis
Lophozia incisa
44 L
45L 45
Lophozia laxa
Lophozia opacifolia
46
Lophozia sudetica
Lophozia ventricosa
46 L
47L 47
Lunularia cruciata
Mannia fragrans
48
Mannia triandra
Marchantia alpestris
48 M
49
Marchantia aquatica
Marchantia polymorpha
M 49
50
Marsupella alpina
Marsupella brevissima
50 M
51M 51
Marsupella emarginata
52
Marsupella sparsifolia
Marsupella sphacelata Marsupella revoluta
52 M
53M 53
Metzgeria conjugata
Metzgeria furcata
5454 M
Metzgeria pubescens
Metzgeria fruticulosa
55
Metzgeria temperata
Microlejeunea ulicina
M 55
56
Moerckia blyttii
Moerckia flotowiana
56 M
57M 57
Mylia anomala
Mylia taylori
58
Nardia compressa
58 N
59
Nardia geoscyphus
Nardia scalaris
N 59
60
Notothylas orbicularis
Nowellia curvifolia
60 N
610 61
Odontoschisma sphagni
62
Odontoschisma denudatum
Pallavicinia lyellii
62 O
63
Pedinophyllum interruptum
Pellia endiviifolia
O 63
64
Pellia epiphylla
Pellia neesiana
64 P
65
Peltolepis quadrata
P 65
66
Plagiochila porelloides
Phaeoceros carolinianus
66 P
67
Plagiochila asplenioides
P 67
68
Pleurocladula albescens
Porella arboris-vitae
68 P
69
Porella cordaeana
Porella platyphylla
P 69
70
Preissia quadrata
70 P
71
Ptilidium ciliare
Ptilidium pulcherrimum
P 71
72
Radula complanata
Radula lindenbergiana
72 P
73
Reboulia hemisphaerica
P 73
74
Riccardia chamaederyfolia
Riccardia incurvata
74 R
75
Riccardia latifrons
Riccardia multifida
R 75
76
Riccardia palmata
Riccardia sinuata
76 R
77
Riccia beyrichiana
Riccia bifurca
R 77
78
Riccia canaliculata
Riccia cavernosa
78 R
79
Riccia ciliata
Riccia ciliifera
R 79
80
Riccia croszalsii
Riccia fluitans
80 R
81
Riccia glauca
Riccia gothica
R 81
82
Riccia huebeneriana
Riccia ligula
82 R
83
Riccia rhenana
Riccia sorocarpa
R 83
84
Riccia subbifurca
Riccia subinermis
84 R
85
Riccia warnstorfii
Ricciocarpos natans
R 85
86
Sauteria alpina
Saccobasis polita
86 S
87
Scapania aspera Scapania compacta
Scapania aequiloba
S 87
88
Scapania curta
88 S
89
Scapania cuspiduligera
Scapania helvetica
S 89
90
Scapania irrigua
Scapania uliginosa
90 S
91
Scapania umbrosa
Scapania undulata
S 11
92
Sphaerocarpus michelii
Sphaerocarpus texanus
92 S
93
Targionia hypophylla
Tetralophozia setiformis
T 93
94
Trichocolea tomentella
Tritomaria exsecta
94 T
95
Tritomaria exsectiformis Tritomaria quinquedentata
T 95
96