PROGRAMMA ESAMI DI IDONEITA’ LATINO I CASI Il latino è una lingua flessiva; questo significa che ogni parola ha una declinazione che presenta 6 casi: NOMINATIVO: serve a esprimere il soggetto e tutti i termini che ad esso si collegano come attributi, apposizioni, nomi del predicato. Es: Cicerone, grande oratore, fu anche unuomo politico influente. GENITIVO: esprime il complemento di specificazione, ossia un’espressione introdotta dalla preposizione italiana di. Es:l’albero della palma. DATIVO: esprime il complemento di termine, come nella frase italiana “Ho dato un libro a tuo fratello” ACCUSATIVO: è il caso del complemento oggetto e di tutti i termini che ad esso si riferiscono (attributo, apposizione del complemento oggetto, complemento predicativo dell’oggetto). Es: io amo il mio paese VOCATIVO: è il caso del complemento di vocazione, normalmente uguale al nominativo. Es: O Livia, che cosa hai fatto! ABLATIVO: si esprimono con l’ablativo la maggior parte dei complementi, tra cui quello di mezzo, causa, origine, ecc. Es: Ho tagliato la mela con un coltello.
34
Embed
LATINO - nuovescuole.com · - L’ablativo singolare può uscire, in taluni casi, anche in –i - Il genitivo plurale presenta, in taluni casi, l’uscita in –ium ... 200 CC ducenti,
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
PROGRAMMA ESAMI DI IDONEITA’
LATINO
I CASI
Il latino è una lingua flessiva; questo significa che ogni parola ha una declinazione
che presenta 6 casi:
NOMINATIVO: serve a esprimere il soggetto e tutti i termini che ad esso si
collegano come attributi, apposizioni, nomi del predicato.
Es: Cicerone, grande oratore, fu anche unuomo politico influente.
GENITIVO: esprime il complemento di specificazione, ossia un’espressione
introdotta dalla preposizione italiana di. Es:l’albero della palma.
DATIVO: esprime il complemento di termine, come nella frase italiana “Ho dato un
libro a tuo fratello”
ACCUSATIVO: è il caso del complemento oggetto e di tutti i termini che ad esso si
riferiscono
(attributo, apposizione del complemento oggetto, complemento predicativo
dell’oggetto).
Es: io amo il mio paese
VOCATIVO: è il caso del complemento di vocazione, normalmente uguale al
nominativo.
Es: O Livia, che cosa hai fatto!
ABLATIVO: si esprimono con l’ablativo la maggior parte dei complementi, tra cui
quello di mezzo, causa, origine, ecc.
Es: Ho tagliato la mela con un coltello.
Le parole, in quanto al genere, possono essere: femminili, maschili, neutre (di solito
sono neutri i termini che indicano oggetti privi di caratterizzazione sessuale, ma solo
il dizionario può dircelo).
In quanto al numero possono essere singolari o plurali.
In Latino gli articoli non esistono.
LA PRIMA DECLINAZIONE
CASI SINGOLARE PLURALE
NOM vita vitae
GEN vitae vitarum
DAT vitae vitis
ACC vitam vitas
VOC vita vitae
ABL vita vitis
NOTA BENE
nella prima declinazione non esistono termini neutri
IL VERBO ESSERE
presente del verbo essere
LATINO
sum
es
est
sumus
estis
sunt
LA SECONDA DECLINAZIONE
CASI SINGOLARE PLURALE
NOM lupus lupi
GEN lupi luporum
DAT lupo lupis
ACC lupum lupos
VOC lupe lupi
ABL lupo lupis
Ci sono nomi che escono in –er come ager… che hanno la
seguente declinazione:
Sing.: ager, agri, agro, agrum, ager, agro
Plur.: agri, agrorum, agris, agros, agri, agris
Ci sono nomi neutri in –um come donum… che hanno la
stessa declinazione di lupus, ma i casi diretti sono uguali fra
loro:
Sing.: donum, doni, dono, donum, donum dono
Plur.: dona, donorum, donis, dona, dona, donis
ESPANSIONI DI LUOGO
Stato in luogo: in + ablativo
Es: Agricola est in agro
Il contadino è nel campo
Moto a luogo: in, ad + accusativo
Es: Eo ad mare
Vado al mare
Moto da luogo: a, ab, e, ex, de + ablativo
Es: Venio a foro
Vengo dal foro
Moto per luogo: per + accusativo
Es: Huc veni per hortum
Sono giunto qui attraverso il giardino
PRESENTE INDICATIVO ATTIVO
prima
coniugaz
seconda
coniugaz
terza
coniugaz
quarta
coniugaz
laudo moneo lego audio
laudas mones legis audis
laudat monet legit audit
laudamus monemus legimus audimus
laudatis monetis legitis auditis
laudant monent legunt audiunt
In latino le coniugazioni sono quattro ed escono :
la prima in –are
laudare
la seconda in –ere (con la prima e lunga)
monere
la terza in –ere (con la prima e breve)
legere
la quarta in –ire
audire
LA TERZA
DECLINAZIONE
CASI SINGOLARE PLURALE
NOM dux duces
GEN duci ducum
DAT duci ducibus
ACC ducem duces
VOC dux duces
ABL duce ducibus
- Appartengono alla terza declinazione termini maschili,
femminili e neutri.
- I termini neutri hanno i casi diretti (nominativo, accusativo
e vocativo) singolari e plurali uguali:
CASI SINGOLARE PLURALE
NOM sidus sidera
GEN sideris siderum
DAT sideri sideribus
ACC sidus sidera
VOC sidus sidera
ABL sidere sideribus
- L’ablativo singolare può uscire, in taluni casi, anche in –i
- Il genitivo plurale presenta, in taluni casi, l’uscita in –ium
- Taluni termini neutri escono alnominativo, accusativo,
vocativo plurale in –ia
- Il termine vis (forza) presenta la seguente declinazione:
CASI SINGOLARE PLURALE
NOM vis vires
GEN (roboris) virium
DAT (robori) viribus
ACC vim vires
VOC vis vires
ABL vi viribus
NB: Non confondete la declinazione di vis (forza) con quella
di vir (uomo), che è la seguente:
singolare: vir, viri, viro, virum, vir, viro;
plurale: viri, virorum,viris. viros, viri, viris
ESPANSIONI DI TEMPO
I complementi di tempo principali sono due:
DETERMINATO
In primavera gli uccelli cantano
in latino si esprime con
ABLATIVO SEMPLICE
vere aves canunt
CONTINUATO
Ieri ho letto per tre ore
in latino si esprime con
ACCUSATIVO
accompagnato o no da PER
heri legi per tres horas
IMPERFETTO INDICATIVO ATTIVO
prima
coniugaz
seconda
coniugaz
terza
coniugaz
quarta
coniugaz
laudabam monebam legebam audiebam
laudabas monebas legebas audiebas
laudabat monebat legebat audiebat
laudabamus monebamus legebamus audiebamus
laudabatis monebatis legebatis audiebatis
laudabant monebant legebant audiebant
FUTURO INDICATIVO ATTIVO
prima
coniugaz
seconda
coniugaz
terza
coniugaz
quarta
coniugaz
laudabo monebo legam audiam
laudabis monbis leges audies
laudabit monbit leget audiet
laudabimus monebimus legemus audiemus
laudabitis monebitis legetis audietis
laudabunt monbunt legent audient
LA QUARTA
DECLINAZIONE
maschile/femminile
CASI SINGOLARE PLURALE
NOM fructus fructus
GEN fructus fructuum
DAT fructui fructibus
ACC fructum fructum
VOC fructus fructum
ABL fructu fructibus
neutro
CASI SINGOLARE PLURALE
NOM cornu cornua
GEN cornus cornuum
DAT cornu cornibus
ACC cornu cornua
VOC cornu cornua
ABL cornu cornibus
PERFETTO
prima
coniugaz
seconda
coniugaz
terza
coniugaz
quarta
coniugaz
laudabam monebam legebam audiebam
laudabas monebas legebas audiebas
laudabat monebat legebat audiebat
laudabamus monebamus legebamus audiebamus
laudabatis monebatis legebatis audiebatis
laudabant monebant legebant audiebant
PIUCCHEPERFETTO
prima
coniugaz
seconda
coniugaz
terza
coniugaz
quarta
coniugaz
laudabam monebam legebam audiebam
laudabas monebas legebas audiebas
laudabat monebat legebat audiebat
laudabamus monebamus legebamus audiebamus
laudabatis monebatis legebatis audiebatis
laudabant monebant legebant audiebant
FUTURO ANTERIORE
prima
coniugaz
seconda
coniugaz
terza
coniugaz
quarta
coniugaz
laudabo monebo legam audiam
laudabis monbis leges audies
laudabit monbit leget audiet
laudabimus monebimus legemus audiemus
laudabitis monebitis legetis audietis
laudabunt monbunt legent audient
LA QUARTA
DECLINAZIONE
CASI SINGOLARE PLURALE
NOM res res
GEN rei rerum
DAT rei rebus
ACC rem res
VOC res res
ABL re rebus
Sono solo due i nomi della V declinazione che hanno il
singolare e il plurale: res ( la cosa, il fatto) e dies (il giorno).
Gli altri nomi hanno solo il singolare: es: fides.
In latino l’aggettivo al neutro esprime in sé anche il
significato di cosa.
es. Mia nonna mi ha inviato delle cose buone
Ava ad me bona misit
CONGIUNTIVO PRESENTE
prima
coniugaz
seconda
coniugaz
terza
coniugaz
quarta
coniugaz
laudem moneam legam audiam
laudes moneas legas audias
laudet moneat legat audiat
laudemus moneamus legamus audiamus
laudetis moneatis legatis audiatis
laudent moneant legant audiant
CONGIUNTIVO IMPERFETTO
prima
coniugaz
seconda
coniugaz
terza
coniugaz
quarta
coniugaz
lauderem monerem legerem audirem
laudares moneres legeres audires
laudaret moneret legeret audiret
laudaremus moneremus legeremus audiremus
laudaretis moneretis legeretis audiretis
laudarent monerent legerent audirent
CONGIUNTIVO PERFETTO
prima
coniugazione
seconda
coniugazione
terza coniugazione quarta
coniugazione
laudaverim monuerim legerim audiverim
laudaveris monueris legeris audiveris
laudaverit monuerit legerit audiverit
laudaverimus monuerimus legerimus audiverimus
laudaveritis monueritis legeritis audiveritis
laudaverint monuerint legerint audiverint
CONGIUNTIVO PIUCCHEPERFETTO
prima
coniugazione
seconda
coniugazione
terza coniugazione quarta
coniugazione
laudavissem monuissem legissem audivissem
laudavisses monuisses legisses audivisses
laudavisset monuisset legisset audivisset
laudavissemus monuissemus legissemus audivissemus
laudavissetis monuissetis legissetis audivissetis
laudavissent monuissent legissent audivissent
IL COMPLEMENTO DI COMPAGNIA E
UNIONE
Il complemento di compagnia e di unione si esprime in
latino con
CUM e l’ABLATIVO
Es: Sono tornato a casa con mio padre
Reverti domum cum patre
COMPLEMENTO DI MEZZO
Il complemento di compagnia e di unione si esprime in
latino con:
ABLATIVO SEMPLICE, se rappresentato da una cosa
Es: Ti ho ferito con il coltello
Te cultro vulneravi
PER e ACCUSATIVO, se rappresentato da una persona
Es: La notizia arrivò per mezzo di ambasciatori
Nuntius per legatos pervenit
I NUMERALI
I numerali in latino sono di due tipi: cardinali e ordinali.
I cardinali sono indeclinabili tranne i primi tre.
Es. Mihi est una domus
Tr. Ho una sola casa
Gli ordinali sono degli aggettivi veri e propri, che si declinano come un aggettivo
della prima classe.
Es. Iulius primus pervenit in cursu Circi Maximi
Tr. Giulio arrivò primo nella corsa del Circo Massimo
CIFRE
ARABE ROMANE CARDINALI ORDINALI
1 I unus primis, a, um
2 II duo secundus (alter)
3 III tres tertius
4 IV quattuor quartus
5 V quinque quintus
6 VI sex sextus
7 VII septem septimus
8 VII octo octavus
9 IX novem nonus
10 X decem decimus
11 XI undecim undecimus
12 XII duodecim duodecimus
13 XII tredecim tertius decimus
14 XIV quattuordecim quartus decimus
15 XV quindecim quintusdecimus
16 XVI sedecim sextus decimus
17 XVII septemdecim septimus decimus
18 XVIII duodeviginti duodevicesimus
19 XIX undeviginti undevicesimus
20 XX vigenti vicesimus
30 XXX triginta tricesimus
40 XL quadraginta quadragesimus
50 L quinquaginta quinquagesimus
60 LX sexaginta sexagesimus
70 LXX septuaginta septuagesimus
80 LXXX ostoginta octogesimus
90 XC nonaginta nonagesimus
100 C centum centesimus
200 CC ducenti, ae, a duocentesimus
300 CCC trecenti, ae, a trecentesimus
400 CD quadrngenti, quadringentesimus
500 D quingenti, ae, a quingentesimus
600 DC sescenti, ae, a sescentesimus
700 DCC septingenti, ae, a septingentesimus
800 DCCC octingenti, ae, a octingentesimus
900 CM nongenti, ae, a nongentesimus
1000 M mille millesimus
2000 MM duo milia bis millesimus
MASCHILE FEMMINILE NEUTRO
Nom. unus una unum
Gen. unius unius unius
Dat. uni uni uni
Acc. unum una unum
Abl. uno una uno
Unus, a, um in latino significa uno solo. Per indicare “un” nel senso
indeterminato di “un certo, un tale” si usa l’aggettivo e pronome quidam.
MASCHILE FEMMINILE NEUTRO
Nom. duo duae duo
Gen. duorum duarum duorum
Dat. duobus duabus duobus
Acc. duos duas duo
Abl. duobus duabus duobus
MASCHILE FEMMINILE NEUTRO
Nom. tres tres tria
Gen. trium trium trium
Dat. tribus tribus tribus
Acc. tres tres tria
Abl. tribus tribus tribus
PRONOMI PERSONALI
I PERSONA II PERSONA CASO
Singolare Plurale Singolare Plurale
NOM. ego io nos noi tu tu vos voi
GEN. mei nostri tui vestri
nostrum vestrum
DAT. mihi
(mi)
nobis tibi vobis
ACC. me nos te vos
ABL. me nobis te vobis
I pronomi personali, di norma, si sottintendono al
Nominativo.
I pronomi nos e vos hanno due genitivi plurali, uno che
indica il partitivo (nostrum,vestrum) e l’altro il normale
complemento di specificazione
Es. Aliqui nostrum faticati sunt
Tr. Alcuni di noi sono stanchi
Es. Lego libros vestri (ma più comunemente vestros)
Tr. Leggo i vostri (di voi) libri
PRONOME PERSONALE DI TERZA
PERSONA COME DIMOSTRATIVO
Is, Ea, Idè il pronome di terza persona che, di norma, si sottintende al
Nominativo.
Esso funge anche da dimostrativo e indica un oggetto lontano, corrisponde
all’italiano “quello”
Il genitivo si usa per esprimere il possessivo“suo”, quando esso non è riflessivo.