Latin Lingua Flexiva

O LATÍN, LINGUA FLEXIVA

CATEGORÍAS GRAMATICAIS

LATIN I

INDEX

Concepto de lingua flexiva Categorías latinas Linguas sintéticas versus analíticas Recapitulación Flexión nominal: xénero e número Flexión nominal: o caso As declinacións Flexión pronominal: os pronomes persoais Flexión verbal: categorías Enunciado dos verbos, as conxugacións A orde de palabras A concordancia Bibliografía

CONCEPTO DE LINGUA FLEXIVA

Palabras con flexión: Lexemas: parte invariable, aporta significado

básico. Morfemas: modificacións do lexema, aportan

significado gramatical.

Adverbio, preposición, conxunción, interxección

Substantivo, adxectivo, pronome, artigo, verbo

Palabras invariables

(sin flexión)

Palabras variables

(con flexión)

rein- -ar, -ó, -ar-ei, -o, -e, an...;

don- -o, -a, -os, -as...”

+

+

CATEGORÍAS LATINAS

* Só afecta aos pronomes persoais

Adverbio, preposición, conxunción, interxecciónINVARIABLES

Número, persoa, tempo, modo, vozVerbo

Xénero, número, caso e *persoaPronome

Xénero, número e casoSubstantivo / adxectivo

VARIABLES

CATEGORÍAS GRAMATICAISCATEGORÍAS FUNCIONAISLATIN

CATEGORÍAS LATINAS: O CASO

Categorías funcionais: clasificación basada na función que exercen na oración

Categorías gramaticais: clasificación basada nas nocións gramaticais que aportan

O latín non ten categoría funcional de artigo A categoría de “caso” < latín “casus”

O latín ten unha categoría gramatical, o caso, non presente nas linguas romances.

O caso afecta ás categorías funcionais do: Substantivo Adxectivo pronomes.

O caso expresa a función sintáctica da palabra na oración. Caso: cada unha das formas que pode adoptar unha palabra Declinación: conxunto ordeado dos casos. (κλινω= “caer”) Desinencias: morfemas casuais (cada unha das diferentes

terminacións das palabras)

LINGUAS SINTÉTICAS versus ANALÍTICAS

“a Tarquinio”Tarquini-um

LINGUA ANALÍTICALINGUA SINTÉTICA

SignificadoFunción sintáctica

SignificadoFunción sintáctica

Tarquinius Superbus Romam non amat

Roma Tarquinium Superbum non amat

Nominativo Suxeito Ac= O.D. Verbo

Nom. Sux. Acusativo = Obxecto directo Verbo

Adv.

Adv.

RECAPITULACIÓN

Nominal

Pronominal

verbal

FLEXIÓN

Afecta a

Subst / Adxectivos

Pronomes

verbos

CATEGORÍA FUNCIONAL

Declinación

Declinación

Conxugación

PROCEDEMENTO

Por medio de

FLEXIÓN NOMINAL: CATEGORÍAS GRAMATICAIS DE XÉNERO E NÚMERO

-Xénero: Indoeuropeo: criterio vitalista

Animadas Inanimadas

Latín: criterio sexualista Masculino Feminino Neutro (ne+ utrum) Linguas romances: isto, eso, lo, aquilo,etc.

Número: singular e plural Antigo dual: restos latinos (ambo, duo)

FLEXIÓN NOMINAL: CATEGORÍAS GRAMATICAIS: O CASO

Casos Función Ex. Traducción

Nominativo (nom.)

Vocativo (voc.)

Acusativo (Ac.)

Xenitivo (Xen.)

Dativo (Dat.)

Ablativo (Abl)

Suxeito e atributoChamada,interpelación

Obxecto Directo

Compl.do nome

Obxecto Indirecto

Compl. Circunstancial

Rosa

Rosa

Rosam

Rosae

Rosae

Rosa

(a, unha) rosa

¡rosa!

(a, unha) rosa

(da, dunha) rosa

á, para (a, unha) rosa

Con, por, na, nunha… rosa

FLEXIÓN NOMINAL: CATEGORÍAS GRAMATICAIS: O CASO (II)

O latín non ten artigo Vocativo > elemento externo á oración: “terra” Acusativo:

traducción (prep. “a” + nome persoa o ente personificado) Quero “un libro” / “a unha persoa”

Prep. + acusativo >compl. Circustancial Per montes (a través dos montes, polos montes)

Ablativo Instrumental (con) Locativo (en) Separativo (dende)

Aposición: no mesmo caso que o termo ao que explica Predicativo:

predicativo do suxeito (Nominativo) Predicativo do obxecto directo (Acusativo)

FLEXIÓN NOMINAL: CATEGORÍAS GRAMATICAIS: A DECLINACIÓN

Declinación: conxunto ordenado dos casos (das variantes que admite un substantivo, adxectivo ou pronome)

5 modelos de declinación en latín Tema:

terminación do lexema. Clasifica as distintas declinacións. Tema + morfemas casuais > alterado por modificacións fonéticas Tarquinio- + s > Tarquinius (+ evidente no xenitivo plural)

DECL. 1ª 2ª 3ª 4ª 5ª

TEMA

-aterra-rum

-oPopulo-rum

Cons/-i

Reg-um

Civi-um

-uExercitu-um

-e

Die-rum

AS CINCO DECLINACIÓNS

DECL. TEMA XEN. SING.ENUNCIADO

(Nom.sing, Xen, sing.)

1ª

2ª

3ª

4ª

5ª

-a

-o

cons / -i

-u

-e

-ae

-i

-is

-us

-ei

Rosa, rosae

Populus, populi

Rex, regis / piscis, piscis

Exercitus, exercitus

Dies, dieiNo diccionario:

Rosa,ae

Dominus, i

No diccionario: (modificación nom > xen.)

Latus, eris (latus, lateris)

Nomen, inis (nomen, nominis)

FLEXIÓN PRONOMINAL

Categorías funcionais con flexión: Substantivos, adxectivos > flexión nominal Verbos > flexión verbal Pronomes > flexión pronominal

Categorías gramaticais da flexión pronominal: “Xénero”, “número” e “caso” pronomes persoais > “número”, “caso” e “persoa”

Pervivencia noutras linguas: Eu, me, min (galego) Yo, me, mi (castelán) I, me (inglés) Je, me, moi (francés) Ich, mich, mir (alemán)

Exemplo: Os pronomes persoais

“CASOS” 1ª “PERSOA” 2ª “PERSOA”

“SINGULAR”

Nominativo

Vocativo

Acusativo

Xenitivo

Dativo

Ablativo

Ego

---

Me

Mei

Mihi

Me (mecum)

Tu

Tu

Te

Tui

Tibi

Te (tecum)

“PLURAL”

Nominativo

Vocativo

Acusativo

Xenitivo

Dativo

Ablativo

Nos

---

Nos

Nostrum / i

Nobis

Nobis (nobiscum)

Vos

Vos

Vos

Vestrum / i

Vobis

Vobis (vobiscum)

DECLINACIÓN DOS PRONOMES PERSOAIS DE 1ª E 2ª PERSOA

Categorías gramaticais de Número, Caso e Persoa.

A FLEXIÓN VERBAL

Flexión verbal > conxugación 5 Categorías gramaticais:

Persoa, número, tempo, modo e voz

TEMAMORFEMA

TEMPORAL-MODALDESINENCIA

voca ba nt

Significado léxico Tempo / modo Persoa / número/ voz

CATEGORÍAS GRAMATICAIS

FORMAS PERSOAIS

INDICATIVO SUBXUNTIVO IMPERATIVO

Presente

Pretérito imperf.

Futuro imperfecto

Presente

Pretérito imperf.

Presente

Futuro

Pretérito perfecto

Pretérito plusc.

Futuro perfecto

Pret. Perfecto

Pret. Pluscuam.

ACTIVA

ACTIVA

TEMA DE PRESENTE

TEMA DE PERFECTO

PASIVA

PASIVA

TEMA DE PRESENTE

TEMA DE SUPINO

Categoría gramatical “Persoa” Formas persoais / non persoais

Categoría gramaticas “Número” Substantivos verbais carecen de “número”

Linguas romances e latín Non hai total coincidencia nos sistemas verbais. Polo xeral teñen máis tempos e modos:

Castelán: pretérito perfecto simple / composto Galego e castelán: modo condicional ou hipotético

Carecen dalgún tempo latino (futuro de imperativo)

FORMAS NON PERSOAIS

SUBSTANTIVOS VERBAIS

ADXECTIVOS VERBAIS

Infinitivo

Xerundio

Supino

Xerundivo

Participìo

ENUNCIADO DOS VERBOS

TEMA DE PRESENTETEMA DE

PERFECTOTEMA DE SUPINO

1ª pers. Sing. Presente de Indicativo

Voz Activa

2ª pers. Sing. Presente de Indicativo

Voz Activa

Infinitivo presente activo

1ª pers. Sing. Pretér. Perf. de

indicativo

Voz Activa

supino

Voc-o Voca-sVoca-

reVocav-i

vocat-um

AS CONXUGACIÓNS

CONX. TEMA TEMA PRESENTETEMA

PERFECTO

TEMA

SUPINO

1ª

2ª

3ª

4ª

-a

-e

-cons / ĭ / u

-i

Voco, vocās, vocāre

Video, vides, vidēre

Mitto, mittis, mittĕre

Audio, audis, audīre

Vocāv-i

Vid-i

Mis-i

Audīv-i

Vocāt-um

Vis-um

Miss-um

Audīt-um

ORDE DE PALABRAS

Desinencias casuais > orde + libre Romulus amat Romam, Romam Romulus amat, Romam

amat Romulus Estrutura ascendente (= inglés)

Verbo ao final: Servius Tullius exercitum instituit. ISIC: International Student Identity Card

Complementación nominal (adxectivos e c.nome en xenitivo) antes do substantivo

Horatius Cocles magna virtute pontem defendit Romae reges Black car (inglés)

Complementos verbais antes do verbo (OD, OI, etc) Tarquinius Superbus Servium Tullium succedit.

Galego, castelán (estrutura descendente) carnet de indentidad internacional de estudiante Coche negro

A CONCORDANCIA

EN LATÍN EN GALEGO E CASTELÁN

Substantivo e adxectivo

•Xénero, número e caso

Alba rosa (fem.sg.Nom.)

•Xénero e número

Rosa branca (fem.sg)

Suxeito e atributo

•Xenero, núm. e caso (Atrib. Adx.)

Tarquinius superbus erat (m,sg,N.)

Nom.sux Nom.atr.

•Caso (O Atrib. é un Substantivo)

Tuscorum tumuli gloria sua erant

(m.pl.N) Nom. Sux. Nom.Atrib. (f.sg.N.)

•Xénero e número (Atrib. Adx.)

Tarquinio era soberbio

Sux. (m.sg.) Atrib. (m.sg.)•Non concordancia (Atrib. Subs)

As tumbas dos etruscos eran o seu orgullo

Sux (f.pl) / Atrib. (m.sg)

Suxeito e verbo

•Número e persoa

Romulus primus rex fuit

Nom.sux. (3ª sg.) V. (3ª sg.)

•Número e persoa

Rómulo foi o primeiro rei

Sux (3ª sg.) / V. (3ª sg)

Bibliografía

LATIN I – AKAL – GRUPO FALERNO