LATENT TÜBERKÜLOZ ENFEKSİYONU TANISI Süheyla SÜRÜCÜOĞLU
Sunum İçeriği
• Latent tüberküloz enfeksiyonu (LTBE) tanısında öncelikli kişiler
• Tanıda kullanılan yöntemler ve klinik uygulamaları
• Geliştirilmekte olan yeni tanı yöntemleri
2
3
TB Hastası
9 milyon/yıl
Latent TB Enfeksiyonu
2 milyar
• LTBE’de ilaçla koruyucu tedavi %75-90 oranında etkilidir
• LTBE tanısında öncelikli kişiler; • TB basili ile yeni temas edenler • Reaktivasyon riski yüksek olanlar
Yüksek gelirli veya TB insidansı <100/yüzbin olan üst-orta gelirli ülkeler
LTBE tanısı ve tedavisi yapılması gerekenler TDT/İGST
HIV+ kişiler, temaslı çocuk ve erişkinler, anti-TNF başlanacaklar, diyaliz alanlar, transplantasyona hazırlananlar, silikozisli hastalar
LTBE tanısı ve tedavisi önerilen kişiler TDT/İGST
Mahkumlar, sağlık çalışanları, göçmenler, evsizler, ilaç bağımlıları
LTBE tanısı önerilmeyen kişiler (yukarıdaki koşullar olmadığı sürece)
Diyabetliler, alkolikler, sigara bağımlıları, vücut ağırlığı düşük olanlar
Kaynakları kısıtlı veya diğer üst-orta gelir düzeyindeki ülkeler
LTBE tanısı ve tedavisi yapılması gerekenler TDT
HIV+ kişiler, TB hastası ile aile içi veya yakın temaslı <5 yaş altındaki çocuklar
Dünya Sağlık Örgütü LTBE Yönetimi Rehberi, 2015
4
LTBE Tanısında Kullanılan Yöntemler
• Altın standart yöntem yoktur
1910 • Tüberkülin Deri Testi
2015 • Tüberkülin Deri Testi • İnterferon Gama Salınım Testleri
5
İGST
TDT
Antijen sunucu hücre
Bellek hücre T lenfosit
Mikobakteri antijenlerinin T lenfositlere sunumu
IFNγ antikorları
Enzim konjugat
Bellek T hücre
6
Tüberkülin Deri Testi (TDT) - Olumsuzluklar
• Yanlış Pozitif Sonuç (%17-25)
– BCG ile aşılanma
– TB Dışı Mikobakteriler ile karşılaşma
– Uygulama ve değerlendirme hatası
• Yanlış Negatif Sonuç (%17-32)
– Bağışık sistemin baskılandığı durumlar
– Tüberkülozun ağır formları
– Uygulama ve değerlendirme hatası
• Hasta 2 kez değerlendirilir
• Hatırlatma (booster) fenomeni olabilir
7
İnterferon Gama Salınım Testleri (İGST)
• QuantiFERON-TB Gold in tube
(Qiagen, Avustralya)
• T spot TB test
(Oxford Immunotec, İngiltere)
8
QuantiFERON-TB Gold in tube
16-24 saat inkübasyondan sonra santrifüjleme
ESAT6 CFP10 TB7.7
Negatif Kontrol
Pozitif Kontrol
Plazmanın toplanması
Antikor kaplı plaklara yükleme
ELISA testinin uygulanması
Sonuçların yazılım programı kullanılarak değerlendirilmesi
9
T-Spot TB
CPT tüpü veya Ficoll ekstraksiyonu ile MNL eldesi
Antijen ve MNL antikor kaplı kuyucuklara eklenir. İnkübasyon ve T lenfositlerden IFN gama salınımı
IFN gama antikora bağlanır
İnkübasyon, yıkama ve işaretli anti-IFN gama eklenmesi
Substrat eklenmesi ve spotların gözle veya okuyucu ile sayılması
Her bir spot IFN gama üreten bir T lenfositi simgeler
Plazma
MNL
Jel
Eritrosit ve nötrofil
10
Değişken QFT-GIT T-SPOT TDT
Yöntem ELISA ELISPOT
In vivo
Örnek Tam kan Periferik MNL Deri içi enjeksiyon
Antijen ESAT6, CFP10, TB7.7
peptid (QFTPlus)
ESAT6, CFP10
Rv3879c (ElispotPlus)
PPD
(+/-) Kontrol Var Var Yok
Sonuç Birimi IU/ml Spot oluşturan birim mm ölçüm
Belirsiz Sonuç Var Var Yok
Hastanın değerlendirilmesi
1 1 2
Hatırlatma etkisi Yok Yok Var
Tanı Yöntemlerinin Karşılaştırılması
11
İGST Sonuçlarını Etkileyen
Değişkenler
Kan alma zamanı
İmmunmodülasyon, booster etki
Üretim hatası
Analiz hatası
İnkübasyon süresi
İnkübasyon veya işlemde gecikme
Tüpün çalkalanması
Kan hacmi
12 Pai M. Clin Microbiol Rev 2014
LTBE Tanısında İGST ve TDT Karşılaştırması
Özellik
QuantiFERON Gold In Tube
T-SPOT.TB
TDT
Duyarlılık % ~80 ~90 ~80
Özgüllük %
BCG aşısız >95 >95 >95
BCG aşılı >95 >95 ~60
Blumberg HM, JAMA 2014 14
LTBE’den Hastalığa Geçiş Riski
• 26,680 kişi, 15 çalışmanın meta-analiz sonuçları
• İzlem süresi ortalama 4 yıl (2-6 yıl)
• Aktif TB riski İGST - ise 2-24/1000 kişi/yıl
İGST + ise 4-48/1000 kişi/yıl
İGST ve TDT uygulanan kişilerde;
İGST + ise risk; 2,11
TDT + ise risk; 1,60
• 11 çalışmanın 7’sinde İGST + kişi < TDT + kişi
• İGST ilaçla koruyucu tedavi alan kişi sayısını azaltır
Rangaka MX, Lancet Infect Dis 2012
15
İGST Kullanım Rehberleri
• Farklı kullanım rehberleri var
– Tek başına TDT veya İGST
– İki test birlikte
– Ardışık test; Önce TDT, ardından doğrulama için İGST
• Ulusal TB Tanı Rehberi, 2014
– Ülkemizde TDT sürdürülmelidir
– İGST’nin TDT ile kullanılabileceği durumlar – TDT negatif ve kuvvetle LTBI düşünülen bağışıklığı baskılanmış ya da
baskılayıcı tedavi alan kişilerde, klinik ve radyolojik TB kuşkusu olan çocuklarda, akciğer dışı TB kuşkusunda
– İGST’nin kullanılmaması gereken durumlar – Temaslı taraması, aktif TB tanısı, tedavi izlemi
16
Yüksek Risk Gruplarında İGST Kullanımı
• Temaslı çocuklar
• Bağışık sistemi baskılanmış kişiler
• Sağlık çalışanları
17
Çocuklarda LTBE Tanısı (CDC ve AAP önerileri)
Test Durum
TDT (IGST kabul edilebilir)
<5 yaş
İGST (TDT kabul edilebilir)
• BCG aşılı • TDT değerlendirmesine gelme olasılığı düşük
TDT veya İGST • TB’li hasta ile yeni temas eden ≥5 yaş çocuk • Sürekli maruziyet nedeni ile periyodik tarama
Her ikisi birden • Yüksek riskli grupta başlangıç testi negatif ise • İGST belirsiz sonuç ise
Cruz AT, Curr Opin Pediatr 2014 18
Bağışık Sistemi Baskılanmış Hastalar
• Az gelirli ülkelerde HIV/AIDS tanısı alan hastalarda test yapılamıyorsa koruyucu tedavi hemen başlanmalıdır (DSÖ, 2015)
• Öneriler;
– DSÖ, yüksek insidanslı ve az gelirli ülkelerde HIV (+) kişilerde TDT kullanımını önermektedir
– Diğer rehberlerde duyarlılığı artırmak için her iki test birden veya ardışık test önerilmektedir
– Test seçiminde hasta uyumu, maliyet dikkate alınabilir
19
Sağlık Çalışanları
• Seri taramalarda olguların %12-50’sinde TB teması olmadığı halde İGST’de pozitifleşme veya tedavi görmese de negatifleşme izlenmiştir – Seri taramalar için eşik değer ?
• Birçok ülke seri taramalarda İGST önermemektedir;
– Tek başına TDT veya TDT pozitif ise İGST kullanımı önerilmektedir
20
LTBE Tanısında Yenilikler
• Proteomikler – LTBE’de 14 farklı biyobelirteç bulunmuştur (nanoLC/ESI-MS)
Zhang X. Diagn Microbiol Infect Dis, 2014
• T lenfosit fenotipinin belirlenmesi (akan hücre ölçer yöntemi)
– Hücre içi sitokinlerin işaretlenmesi
– Hücre yüzey belirteçlerinin işaretlenmesi
• Yeni kuşak İGST – Yeni antijenler
– Yeni sitokinler
21
Sonuç
• LTBE tanısında hem TDT hem de İGST yararlıdır
• İki yöntemin de olumlu ve olumsuz yönleri vardır
• Yüksek insidanslı ve düşük gelirli ülkelerde TDT tercih edilebilir
• Düşük insidanslı ve yüksek gelirli ülkelerde özgüllükleri yüksek olduğundan İGST’lerin kullanımı tercih edilebilir
23
Sonuç
• Test sonuçları tek başına tanı ve tedaviye yol gösterici olmamalıdır
• Yeni antijen ve sitokinler üzerinde yapılan çalışmalar LTBE tanısı için umut vericidir
24